Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका - सप्तमवक्षस्कार: सू० १६ सूर्यस्योदयास्तमननिरूपणम्
२३३
सूर्यो मण्डलभ्राम्या भ्रमन् नैर्ऋतकोणे उद्गतः सन् अपरमहाविदेहान् प्रकाशयति ऐरवतस्तु सूर्यः ईशान दिग्विभागे समुद्गतः सन् पूर्वविदेहान् प्रकाशयति तदा अयं पूर्वविदेहप्रकाशक: सूर्यो दक्षिणपूर्वस्यां भरतादिक्षेत्रापेक्षयोदयं प्राप्नोति अपरविदेहप्रकाशस्तु सूर्यः अपरो तरस्य दिशि ऐखतादि क्षेत्रापेक्षयोदयति, अत्रैशान्यादि दिग्व्यवहारो मन्दरपर्वतापेक्षया ज्ञातव्यः, अन्यथा भरतादिजनानां स्वस्व सूर्योदय दिशि पूर्वदिकत्वे आग्नेयकोणव्यवहारानुपपत्तेरिति प्रश्नः, भगवानाह - 'हंता' इत्यादि, 'हंता गोयमा' हन्त गौतम ! अत्र हन्तेत्यव्ययं स्वीकारार्थे, तेन हे गौतम ! यत्त्वं यथा प्रश्नयसि तत् तथैवेति एतावता च सूर्यस्य तिर्यग्गतिः कथिता नतु 'तत्थ रवीदसजोयण' इत्यादि गाथोक्तस्वस्थाना दूर्ध्व
। तेन ये एवं मन्यन्ते सूर्यः पश्चिमसमुद्रं प्रविश्य पातालमार्गेण गला पुनः पूर्वसे भ्रमण करता हुआ नैऋत कोण में उद्गत होजाता है और अपर महाविदेहो को प्रकाशित करता है । तथा ऐरवत क्षेत्र सम्बन्धी सूर्य भ्रमण करता हुआ ईशानकोण में पहुंच जाता है वहां वह पूर्व विदेहों का प्रकाशित करने लगता है तब पूर्वविदेह का प्रकाशक यह सूर्य दक्षिण पूर्वदिशा के कोण में भरतादि क्षेत्रों की अपेक्षा उदय को प्राप्त होता है और अपरविदेह का प्रकाशक जो सूर्य है वह अपर उत्तर दिशा के कोने में ऐरवतादि क्षेत्रों की अपेक्षा उदय को प्राप्त होता है यहां ऐशान आदिरूप जो दिग्व्यवहार है वह मन्दर पर्वत की अपेक्षा से है ऐसा जानना चाहिये नहीं तो भरतादिजनों के अपने अपने सूर्योदय की दिशा में पूर्वदिक्तत्व मानने पर अग्नेयकोण के व्यवहार का अभाव मानना पडेगा इस प्रकार के इन गौतमस्वामी के प्रश्नों के उत्तर में प्रभु कहते हैंहंता, गोयमा !' हां, गौतम ! तुमने जैसे प्रश्न किये हैं उनका उत्तर वही है एतावता सूर्यकी तिर्यग्गति कही गई है 'तत्थ रवी दस जोयण" के अनुसार उर्ध्वगति પર્વતની ઉત્તરદિશામાં આવેલા અરવતદિ ક્ષેત્રને પ્રકાશિત કરે છે, ભરતક્ષેત્ર સબધી સૂ મડળ ભૂમિથી ભ્રમણ કરતુ નૈતકેણમાં ઉદિત થાય છે. અને અપર મહા વિદેઢા ને પ્રકાશિત કરે છે. તેમજ અરવત ક્ષેત્ર સંબંધી સૂર્યાં ભ્રમણ કરતા-કરતા ઈશાનકે ણમાં પહાંચે છે. ત્યાં તે પૂર્વ વિદેડને પ્રકાશિત કરવા માંડે છે. ત્યારે તે પૂવદેહના પ્રકાશક આ સૂર્ય દક્ષિણ-પૂર્વદિશાના કણમાં ભરતાદિ ક્ષેત્રાની અપેક્ષાએ ઉદય પામે છે અને અપવિદેહના પ્રકાશકજે સૂય છે, તે અપર ઉત્તરદિશાના કણમાં ભૈરવતાદિ ક્ષેત્રોની અપેક્ષાએ ઉદય પામે છે. અહીં' ઇશાન વગેરે રૂપ જે દિબ્યવહાર છે તે મંદરપતની અપેક્ષાએ છે, એવું જાણવુ જોઈ એ. નહીતર ભરતાદિ લેકના પોતપોતાના સૂર્યોદયની દિશામાં પૂવિ માન્યા પછી આગ્નેય કેણુના વ્યવહારના અભાવ માનવા પડશે. આ જાતના ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નાના नवाषमां अलु उहे छे - 'हंता ! गोयमा !' हां, गौतम ! ते भने प्रश्न छेतेन नवास ते प्रमाणे ४ छे, मेतावता सूर्यानी तिर्यग्गति हेवामां भावी छे. 'तत्थ रवी
ज० ३०
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
