Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
१४४
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे पण्डयो वर्णको भणितव्यः स च पश्चमषष्ठसूत्रतो बोध्या, तस्य खलु हरित्प्रपातकुण्डस्य औतराहेण तोरणेन यावत् प्रध्यढा सति हरिवर्ष वर्षमेजमाना २ विकटापातिन वृत्तवैताढयं योजनेन असम्प्राप्ता पश्चिमाभिमुखी आवृत्ता सति हरिवर्ष द्विधा विभजमाना २, इति, एतदेव सूचयितुमाह-'जाव अहे जगई दालइत्ता' इत्यादि, यावत् अधो जगतीं दारयित्वा अघ:--अधो. भागे जगतीं पृथ्वी दारयित्वा भित्वा 'छप्पण्णाए सलिलासहस्से हिं समग्गा पुरस्थिमं लवणसमुई समप्पे३' पट् पञ्चाशता सलिलासहस्रः महानदीसहस्रैः समग्रा परिपूर्णा पौरस्त्यं पूर्वदिग्भवं लवणसमुद्रं समाप्नोति, 'तं चैव पबहे य मुहमूले य पमाणं उव्वेहो य जो हरिकंताए जाव वणसंडसंपरिक्खित्ता' तदेव हरिकान्ता प्रकरणोक्तमेव प्रबहे च मुखमूले च प्रमाणमुदेवश्च यो हरिकान्तायाः यावत् वनषण्डसंपरिक्षिप्ता तथाहि-हरिता खलु महानदी प्रवहे पञ्चविंशति योजनानि विष्कम्भेण अयोजनपुद्वेधेन तदनन्तरं च खलु मात्रया २ परिवर्द्ध माणा २ मुखमले अर्द्धतीयानि योजनशतानि विष्कम्भेण पञ्च योजनानि उद्वेधेन, उभयोः पार्श्वयोः द्वाभ्यां पद्मवरवेदिकाभ्यां द्वाभ्यां च वनषण्डाभ्यां संपरिक्षिप्ता, इति, 'तस्स दिका और वनषण्ड का वर्णन कर लेना चाहिये यह वर्णन पंचम और छठे सत्र से जान लेना चाहिये। उस हरितप्रपात कुण्ड के उत्तर दिग्वी तोरण द्वार से यावत निकलती हुई यह हरित महानदी हरिवर्ष क्षेत्रकी ओर आती २ विकटा पाती वृत्तवैताढय पर्वत की एक योजन दूरी पर छोड देती है और फिर वहां से पश्चिमकी ओर मुड़कर हरिवर्ष क्षेत्र के मध्य भाग में बहती है इससे इस क्षेत्र के दो हिस्से हो जाते हैं-फिर वहां से जम्बूद्वीप की जगती विदीर्णकर ५६ हजार नदियों के परिवार से युक्त हुई यहमहानदी पूर्वदिग्वर्ती लवण समुद्र में आकर मिल जाती है यह हरित महानदी प्रवह में विष्कम्भकी अपेक्षा २५ योजन प्रमाण है और उद्वेध इसका आधे योजन का है इसके बाद बढ़ते बढते मुखमूल में यह २५० योजन की विष्कम्भकी अपेक्षा हो गई है और उदेध इसका ५ योजन का हो गया है दोनों पार्श्व भागां में यह दो पद्मवर वेदिकाओं વનવંડથી આવૃત છે. અહીં પદ્મવદિકા અને વનણંડનું વર્ણન સમજી લેવું જોઈએ એ વર્ણન પાંચમાં અને છ સૂત્રમાંથી જાણી લેવું જોઈએ. એ હરિપ્રપાત કુંડના ઉત્તર દિગ્ગત તરણ દ્વારથી યાવત્ નીકળતી એ હરિ મહાનદી હરિવર્ષ ક્ષેત્રની તરફ પ્રવ હિત થતી વિકટાપાતી વૃત્ત વૈતાઢય પર્વતને એક જન સુધી દૂર છોડી દે છે, અને પછી ત્યાંથી તે પશ્ચિમ તરફ થઈને હરિવર્ષ ક્ષેત્રના મધ્ય ભાગમાં પ્રવાહિત થાય છે. એથી આ ક્ષેત્રના બે ભાગ થઈ જાય છે. પછી ત્યાંથી જ બૂદ્વીપમાં પ્રવાહિત થતી અને ૫૬ હજાર નદીઓના પરિવાર સાથે સંકૃત થઈને એ મહાનદી પૂર્વ દિગ્વતી લવણ સમુદ્રમાં આવીને મળે છે. એ હરિત મહાનદી પ્રવાહમાં વિષ્કભની અપેક્ષાએ ૨૫ જિન પ્રમાણ છે અને આને ઉદ્ધધ અર્ધા જન જેટલું છે–ત્યાર બાદ વૃદ્ધિ પામીને મુખ મૂલમાં એ ૨૫૦ એજન જેટલી વિષ્કભની અપેક્ષાએ અને ઉધની અપેક્ષાએ એ પ જન જેટલી વિસ્તૃત થઈ ગઈ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા
