Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू०४२ मन्दरस्य षोडशनामनिरूपणम् ५०३ धर्मादीनां-धर्मा-प्रथमनरकभूमिः साऽऽदिर्यासां ता धर्मादयः तासां लोकमध्यम् 'योजनासंख्यकोटिभिः-योजनानामसंख्याताभिः कोटिभिः अतिक्रान्ताभिः सद्भिर्भवति' इत्यर्थकात् 'धम्माइं लोगमज्झं जोयण असंखकोडीहिं' इति वचनात्, परन्तु सोर्थों मेरौ न घटते, यदि च लोकशब्देन अष्टादशशतयोजनप्रमाणोच्चत्व स्तियग्लोको गृह्यत तथापि तस्य चतुर्दशरजावेवान्तर्भावात्पृथगायासो विफलः स्यात्, ततो मेरुः कथं लोकमध्यवर्तीति चेत् श्रूयताम्अत्र लोकशब्देन तिर्यग्लोके तिर्यग्भागस्य स्थालाकारैकरज्जुप्रमाणायामविष्कम्भस्य स्वीकारोऽस्ति तस्यैव मध्यः-मध्यवर्ती मेरुरिति सर्वमवदातम् ९, दसमं नामाह-‘णानी य' नाभिश्चअर्थात् समस्त लोक के मध्य में यह पर्वत बतलाया गया है इससे इसे लोक मध्य ऐसा कह दिया गया है।
शंका-लोक शब्द से यहां १४ राजू प्रमाण लोक व्याख्यातव्य होना चाहिये क्योकि "धम्माइ लोकमज्झं जोयण अस्संखकोडीहिं" एसा अन्यत्र कहा गया है सो इस लोक का मध्य तो इस समभूतल से रत्नप्रभा पृथिवी से असंख्यात योजन कोटियां जब अतिक्रान्त हो जाती हैं तब आता है ऐसे उस मध्य में सुमेरु का सद्भाव तो कहा नहीं गया है, अतः लोक मध्यरूप से इसका नामान्तर कथन बाधित होता है यदि कहा जावे कि यहां लोक शब्द से तिर्यग्लोक गृहीत हुआ है-सो यह तिर्यग्लोक १८ हजार योजन का ऊंचा कहा गया है-ऐसे इस तिर्यग्लोक का अन्तर्भाव तो इस १४ राजू प्रमाणलोक में ही हो जाता है फिर इसकी अपेक्षा लेकर लोक मध्य की कल्पना करना विफल ही है अतः मेरु में नामान्तर करने के लिये "लोकमध्य" नामकी सफलता कैसे हो सकती है ? सो किसीकी ऐसी यह शङ्का है अतः उसके समा. धान निमित्त कहा जाता है कि लोक शब्द से यहां स्थल के आकार भूत तथा એથી આને લેકમધ્ય” એવા નામથી અભિહિત કરવામાં આવેલ છે.
શંકા-લેક શબ્દથી અહીં ૧૪ રાજુ પ્રમાણ લોક વ્યાખ્યાત હેવો જોઈએ. કેમકે 'धम्माइ लोकमज्झं जोयण अस्संखकोडी हिं' मेरे अन्य स्थणे वाम गावयु छ તે આ લેકને મધ્ય ભાગ તે આ સમ ભૂતળથી રત્નપ્રભા પૃથિર્વથી આગળ અસંખ્યાત
જન કેટીઓ જ્યારે અતિકાન્ત થઈ જાય છે ત્યારે ખાવે છે, એવા તે મધ્યભાગમાં સુમેરુને સદુભાવ તે કહેવામાં આવેલ નથી, એથી લેક મધ્ય રૂપથી એનું નામાન્તર કથન બાધિત થાય છે. જે કહેવામાં આવે કે અહીં લેક શબ્દથી તિર્યશ્લેક ગૃહીત થયેલ છે. તે આ તિયંગ્લેક ૧૮ હજાર જન એટલે ઉચો કહેવામાં આવે છે. એવા આ તિર્યશ્લેકને, અન્તર્ભાવ તે આ ૧૪ ચૌદ રાજ પ્રમાણ લેકમાં જ થઈ જાય છે. તે પછી એની અપેક્ષાએ લેક भयनी ४६५ना ४२वी व्यथ। छ. मेथी मेरमा नामान्त२ ४२वा भाटे "लोकमध्य" नामनी સફલતા કેવી રીતે સંભવી શકે તેમ છે? આમ કોઈ શંકા ઉઠાવી શકે. એથી આ શંકાના
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
