Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-चतुर्थवक्षस्कारः सू० ४२ मन्दरस्य षोडशनामनिरूपणम् ५०१ मूले प्राकृतवाद्विभक्तिलोपः, यद्वा मन्दरादि स्वयंप्रभान्तानां समाहारद्वन्द्वः, अस्मिन् पक्षे मन्दरमेरुमनोरमसुदर्शनस्वयम्प्रभमिति समस्तमेकवचनान्तं पदम्, तत्र मन्दरेति नामधेयकारणं स्वयमेव सूत्रकृताग्रे 'मंदरे पव्वए मन्दरे णामं देवे परिवसई' इति वक्ष्यते, इति शीघ्रजिज्ञासायां मन्दरनामकदेवाधिष्ठितत्वान्मन्दरेति नाम बोध्यम् १ द्वितीयं नामाह-'मेरु' मेरुः एतनामकारणमपि मेरुनामकदेव परिवास एव बोध्यम्, ननु एकस्यैव मन्दरस्य नामान्तरसत्त्वेन मन्दरस्यैव मेरु द्वितीयो देवः स्यादिति चेत्-श्रूयतां मन्दरनामान्तरवदेवस्य नामन्तरागीकार इति न देवान्तरम्, अत्र निर्णयो बहुश्रुतगम्य इति २, तृतीयं नामाह'मणोरम' मनोरमा-रमयतीति रमः मनसां-देवानां चेतसां रमो मनोरमः-अतिरमणीयकेन देवमनोरञ्जकः ३, चतुर्थं नामाह-'सुदंसण' सुदर्शनः सु शोमनं जाम्बूनदमयत्वेन रत्नबहुलविभक्ति का लोप हो गया है अथवा मन्दर से लेकर स्वयंप्रभा तक के शब्दों में समाहार इन्द्व समास हुआ है इसी कारण-"मन्दर मेरु मनोरम सुदर्शन स्वयम्प्रभ" यह एक वचनान्त पद बन गया है । मन्दर यह प्रथम नाम है, मेरु यह दूसरा नाम है, मनोरम यह तृतीय नाम है, सुदर्शन यह चतुर्थ नाम है, स्वयं पभ यह पांचवां नाम है, गिरिराज यह छठा नाम है, रत्नोच्चय सातवां नाम है, शिलोच्चय यह ८ वां नाम है, मध्यलोक यह ९ वां नाम है, और नाभि यह १० वां नाम है । मन्दर नामक देव से यह अधिष्ठित है इस कारण इसका नाम मन्दर ऐसा हो गया है, मेरु नामक देव के परिवास से मेरु ऐसाद्वितीय नाम इसका हो गया है, जैसा मन्दर यह एक नाम है और मेरु यह इसीका दूसरा नाम है इसी प्रकार से देवका भी एक नाम मंदर है और दूसरा नाम मेरु है अतः यहां इस नाम में नामान्तर की कल्पना से द्वितीय देवका सद्भाव नहीं मानना चाहिये अथवा इस सम्बन्ध में निर्णय बहुश्रुतगम्य है । यह पर्वत बहुत ही रमणीय है-देवों के मन को हरण करने वाला है इस कारण इसका तृतीय नाम मनोरम ऐसा कहा गया है यह पर्वत जाम्बूनद मय कहा गया है तथा रत्नबहुल प्रकट किया गया है अतः સિદ્ધ થયેલ છે. મન્દર એ પહેલું નામ છે. મેરુ આ બીજું નામ છે. મરમ આ ત્રીજી નામ છે. સુદર્શન આ ચોથું નામ છે. સ્વયંપ્રભ એ પાંચમું નામ છે. ગિરિરાજ એ છડું નામ છે. રચય એ સાતમું નામ છે. શિશ્ચય આ આઠમું નામ છે. મધ્યલક આ નવમું નામ છે અને નાભિ આ દશમું નામ છે મન્દર નામક દેવથી આ અધિષ્ઠિત છે. એથી જ આનું નામ મન્દર એ રીતે પ્રસિદ્ધ થયું છે. જેમ મન્દર આ એક નામ છે એવું જ મેરુ આ એનું બીજું નામ છે. આ પ્રમાણે દેવનું પણ એક નામ મન્દર છે. અને બીજું નામ મેરું છે. એથી અહીં એ નામમાં નામાન્તરન ક૯૫નાથી બીજા દેવને સદ્ભાવ માનવે જોઈએ નહિ. અથવા આ સંબંધમાં નિર્ણય બહુશ્રુત ગમ્ય છે. આ પર્વત અતીવ રમણીય છે. દેવેના મનને આકૃષ્ટ કરનાર છે. એથી આનું ત્રીજું નામ મને રમ એવુ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
