Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
ર૭૪
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे 'चउद्दिसिं' चतुर्दिशि-पूर्वादि दिकचतुष्टये षोडश साहस्त्र्यः जम्बूनामितिशेषः भवन्तीति क्रियाध्याहारोऽत्र बोध्यः, तत्र एकैकस्यां दिशि चतस्रश्चतस्रः साहस्य इति दिक्चतुष्टये षोडश साहस्त्र्यो भावनीयाः। यद्यप्यनयो द्वितीय तृतीयपरिक्षेपयोः प्रमाणचर्चा पूर्वाचार्य कृता, तर्हि मानज्ञानं कथमनयोः स्यादिति जागति जिज्ञासा, तथाऽपि पद्महूदपद्मपरिक्षेपानुसारेण पूर्वपूर्वपरिक्षेपजम्ब्वपेक्षयोत्तरोत्तरपरिक्षेपजम्ब्वोऽर्द्धप्रमाणा बोध्याः, अत्रापि प्रत्येक परिक्षेपे एकैकस्यां श्रेण्यां विधीयमानां क्षेत्रसङ्कीर्णत्वेनानवकाशदोषस्तथैव प्रादुर्भवति तेन परिक्षेपजातयस्तिस्रस्तथैव वक्तव्याः । अधुनाऽस्या एवं त्रिवनषण्डीपरिक्षेपान् वक्तुमाह'जंबूएणं' इत्यादि-'जंबूए णं तिहिं' जम्ब्वाः खलु त्रिभिः-त्रिसंख्यकैः ‘सइएहि' शतिकैः-योजनशतप्रमाणैः, 'बणसंडेहिं सवओ समंता संपरिक्खित्ता' वनषण्डैः सर्वतः समन्तात् सम्परिक्षिप्ताः-परिवेष्टताः प्रज्ञप्ताः, तद्यथा-अभ्यन्तरेण मध्यमेन बाह्येन चेति । अथात्र यथा यदस्ति तथा तदाह-'जंबूए णं' 'इत्यादि-जंबूए णं' जम्ब्वाः सपरिवारायाः दिशा में सोलह हजार जंबूवृक्ष होते हैं। एक एक दिशामें चार हजार के क्रम से चारों दिशामें मिलके सोलह हजार समझ लेवें। यद्यपि इन दसरे तीसरे परिक्षेप के प्रमाण की चर्चा पूर्वाचार्यने की नहीं है तब उसका मानादिज्ञान कैसे जाना जा सके ? इस प्रकार की जिज्ञासा जाग्रत होती है, तो भी पद्मद के पद्मपरिक्षेप के कथनानुसार पूर्व पूर्व परिक्षेप जंबू की अपेक्षा से उत्तर उत्तर के परिक्षेप जंबू से अर्द्ध प्रमाण वाला समझें । यहां पर भी प्रत्येक परिक्षेपमें एक श्रेणी में होने वाली क्षेत्र संकीर्णता से अनवकाश दोष उसी प्रकार आ जाता है अतः तीन३ परिक्षेप जाती कहनी चाहिए। ___ अब तीन वनषण्ड के परिक्षेप का कथन करते हैं-'जंबूएणं तिहिं सइएहि' जंबू तीनसो योजन प्रमाण वाले 'वणसंडेहिं सव्वओ समता संपरिक्खित्ता' वनपण्डों से चारों दिशामें व्याप्त होकर स्थित है। वे तीन वनषण्ड इस प्रकार हैआभ्यन्तर, मध्यम एवं बाह्य। સોળ હજાર જંબૂવૃક્ષો હોય છે. એક એક દિશામાં ચાર હજારના ક્રમથી ચારે દિશાના મળીને સોળ હજાર થાય છે તેમ સમજવું. યદ્યપિ આ બીજા અને ત્રીજા પરિક્ષેપના પ્રમાણની ચર્ચા પૂર્વાચાર્યોએ કરેલ નથી. તે તેના માનાદિનું જ્ઞાન કેવી રીતે જાણી શકાય? આ રીતની જીજ્ઞાસા ઉત્પન્ન થાય છે, તે પણ પદ્મદના પદ્મ પરિક્ષેપના કથનાનુસાર પૂર્વ પૂર્વ પરિક્ષેપ જંબૂથી અર્ધા પ્રમાણવાળા સમજે, અહીંયાં પણ દરેક પરિક્ષેપમાં એક શ્રેણીમાં થવાવાળી ક્ષેત્ર સંકીર્ણનાથી અનવકાશ દેષ એજ રીતે આવી જાય છે. તેથી ત્રણ પરિક્ષેપ જાતી કહેવી જોઈએ.
३३ ३ पनपना परिक्ष५४ ४थन ४२ छ–'जंबूएणं तिहिं सइएहिं' यू एस। यासन प्रमाणपणा 'वनसंडेहिं सब्बओ समंता संपरिक्खित्ता' पनपाथी थाहशामा यात થઈને રહેલ છે. આ ત્રણે વનવંડ આ પ્રમાણે છે.-આત્યંતર, મધ્યમ અને બાહ્ય.
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
