Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 173

जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे चतु° पूर्व विदेहापरविदेहदेवकु रु तरकुलक्षणेषु क्षेत्रविशेषेषु प्रत्यवतारः समवतारो विचार्यत्वेन यस्य तत् तथाभूतं प्रज्ञप्तम् , तद्यथा-पूर्वविदेह इत्यादि-तत्र पूर्वविदेहः पूर्वश्चासौ विदेहश्चेति यो मेरोर्जम्बूद्वीपगतः ?, अपरविदेह :-अपरश्वासौ विदेहः पश्चिमविदेह:-पश्चिमदिग्गतोऽयं विदेहः २, देवकुरवः--अयं देवकुरुविदेहः दक्षिणतः ३, उत्तरकुरवः, उत्तरकुरुवि देह उत्तरतः४, कुरु शब्दस्य बहुत्वे दृष्टत्वेन मूले बहुवचनान्तत्वेन निर्देशः, अथास्य महाविदेहस्य स्वरूपं वर्णयितुमाह-'महाविदेहस्स णं' इत्यादि, 'महाविदेहस्स णं भंते ! वासस्स केरिसए आगार. भावपडोयारे पण्णत्ते ?, गोयमा ! बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे पण्णत्ते जाव कित्तिमे हिंचेव अकित्तिमेहिंचेब' हे भदन्त ! महाविदेहस्य वर्षस्य खलु कीदृशकः आकारभावप्रत्यवतारः तत्राऽऽकारः स्वरूपं, भावाः तदन्तर्गताः पदार्थाः तदुभयसहितः प्रत्यवतारः प्रकटीभावः, प्रज्ञप्तः ? इति गौतमप्रश्ने भगवानुत्तरमाह-गौतम ! तस्य बहुसमरमणीयः अत्यन्तसमोऽत एव रमणीय:-मनोहरः भूमिभागः प्रज्ञप्तः स च कीदृशः ? इत्याह-यावत् यावत्पदेन 'आलिउत्तरकुरा ४) पूर्व विदेह पश्चिम विदेह, देवकुरु और उत्तरकुरु मेरुकी पूर्वदिशा में जो विदेह है वह पूर्वविदेह है मेरुकी पश्चिम दिशा का जो विदेह है वह अपर विदेह है मेरुकी दक्षिणदिशाका जो विदेह है वह देवकुरु है और मेरुकी उत्तर दिशा का जो विदेह है वह उत्तरकुरु है। कुरु शब्दका प्रयोग बहुवचनमें देखा जाता है इसलिये यहां पर मूल में उसे बहुवचनान्त रूपसे निर्दिष्ट किया गया है (महाविदेहस्स णं भंते ! वासस्स केरिसए आयारभावपडोयारे पण्णत्ते) अब गौतमने इसी प्रसङ्ग में प्रभुसे ऐसा पूछा है-हे भदन्त ! महाविदेह क्षेत्रका आकार भाव प्रत्यवतार-स्वरूप कैसा कहा गया है ? इसके उत्तर में प्रभु कहते है-(गोयमा! बहुसमरमणिज्जे भूमिभागे पण्णते, जाव कित्तिमेहिं चेव अकित्ति. मेहि चेव) हे गौतम ! वहां का भूमिभाग बहुसमरमणीय कहा गया है यावत् દેવકર અને ઉત્તર કુરુ. મેરુની પૂર્વ દિશા નો જે વિદેહ છે તે પૂર્વ વિદડ છે અને મેરૂની પશ્ચિમ દિશાને જે વિદેહ છે તે અપર વિદેહ છે. મેરુની દક્ષિણ દિશાને જે વિદેહ છે તે દેવ કુરુ છે અને મેરુની ઉત્તર દિશાને જે વિદેહ છે તેઉત્તર કુર છે. કુરુ શબ્દનો પ્રયોગ બહુવચનમાં જોવા મળે છે એથી અહીં મૂલમાં તેને माइक्यानात ३५थी Ale वामां आवे छे. 'महाविदेहस्स णं भंते ! वासस्स केरिसए आयारभावपडोयारे पण्णते' ७३ गौतमवाभीमे मा प्रसंगमा ४ प्रभुने ALIतने प्रश्न કર્યો છે કે હે ભદંત ! મહાવિદેહ ક્ષેત્રને આકાર, ભાવ, પ્રત્યવતાર એટલે કે સ્વરૂપ
हवामा मावस छ ? सना वासभा प्रभुश्री ४९ छ-'गोयमा! बहुसमरमणिज्जे भूमि भागे पण्णत्ते' जाव, कित्तिमेहिं चेव अकित्तिमेहिं चेव' 3 गौतम ! त्यांना भूमिला। म સમરમણીય કહેવામાં આવેલ છે. યાવતુ કૃત્રિમ તેમજ અકૃત્રિમ નાનાવિધ પંચવર્ણોવાળા મણિએથી અને તૃણોથી ઉપશોભિત છે. અહીં યાવત પદથી “આલિંગ પુષ્કરમિયાદિ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્રા