Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAbhArata-kathA maharSi vyAsane pagale pagale bhAga 3 je sauptika strI zakti anuzAsana azvamedha AzramavAsika , mIsala mahAprAsthAnika svargArohaNa parva yuge yuge jemAMthI navA atha pragaTe ane navI paristhitine anurUpa mArgadarzana maLI rahe evA sanAtana sAhityamAM kadAca sarvoparI sthAne bhagavAna vyAsa praNIta mahAbhArata che. e mahAgraMthanI kendravatI kathAnuM yugAnusAra nirUpaNa ApavAne ahIM prayatna che. mahAbhAratanI AkhI vAta, mULanA ja kame, ahIM rajU thAya che. e rajUAta AjanI paribhASAmAM ane zailIo thAya che, teya kayitavya te bhagavAna vyAsanuM ja che. karasanadAsa mANeka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : karasanadAsa mANeka nacikatA prakAzana 13, dAdAbhAI roDa, vilApArlA (pazcima) muMbaI-pada (AS) (c) karasanadAsa mANeka prathama AvRtti navembara, 1972 kiMmataH agiyAra rUpiyA mudrakaH ke. ema. desAI caMdrikA prinTarI mirajhApura roDa, amadAvAda, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAratIya saMskRtinAM mAnavamaMgala to jIvanamAM punaH pratiSThita thAya e ja jemanI sauthI moTI jhaMkhanA hatI * evA sva. manu subedArane sa-prema sa-Adara prakRtirI pALane anAyAse atikramI tamArI saMskRti-prIti zatasrota rahI ramI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidAya letAM - A prakAzana sAthe sAdyanta mahAbhArata-kathA gujarAtImAM utAravAno mAro saMkalpa pUro thAya che. e prasaMge sauthI pahele AbhAra, eka vAra pharIthI, agAuthI grAhaka noMdhAIne mArA A sAhasane saraLa banAvanArAene mAnavo ghaTe che. mArI gaNatarI doDha-be varSamAM temanA hAthamAM A traNeya bhAga mUkavAnI hatI; tene badale bamaNo gALo vItI gayo chatAM, dhanabAda-jhariyA-kalakattAthI khaMbhALiyA-rAjakoTa-porabaMdara sudhI, moTe bhAge mArA koI paNa jAtanA prayAsa vagara, kevaLa karNopakarNa varatI thayela anukULa havAne kAraNe ja jemaNe manIorDare tathA ceke mokalyA hatA, temAMnA eka paNa taraphathI kaDavI ke sIDI phariyAda AvI nathI e hakIkata sAnaMdAbhAra noMdhanIya lekhAvI joIe. hA, kAgaLo jarUra AvyA che, . aneka, ThekaThekANethI - keTalAka padyamAM paNa! - paNa te badhA kathAnI mArI AgavI rajUAta badala AnaMdanI lAgaNI vyakta karatAane mane abhinandana ApatA. gujarAta-bRhad gujarAta pitAnA.. kavio ane lekhakene kevI amIbharI najare jue che tenA dAkhalA A pahelAM paNa mane aneka vakhata jovA maLyA che. A mahAbhArata-kathAe enuM eka vadhu ane vadhumAM vadhu madhura-daSTAMta pUruM pADayuM che. A kathA gujarAta sarakAranA mAhitI khAtA taraphathI pragaTa thatA paMcAyatarAja" tema ja "gujarAtamAM kramazaH pragaTa thavI zarU thaI tyArathI ja tenA vAcakonA umaLakAbharyo patra mArA para AvatA thayA hatA. pahelo ane bIjo bhAga prasiddha thatAM, vahAlapanI e varSo mukta hadaye varasavA mAMDI. labdhapratiSTha vivecakethI mAMDIne sAmAnya zikSita saMskArI vAcake sudhI saune A kathA gamI che ene huM mAruM parama sadbhAgya samajuM chuM. paNa emAM Azcarya huM kazuM ja nathI jete. vyAsajInI kathA ja ramyAtiramya che ke jIvananAM marmALAM rahasyo para avana prakAza pAtharanArI che; TUMkAmAM sAcuM sAhitya jene kahI zakAya, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAsti ceSa tharA: narama= mayama-jemanI yaza-kAyAne (ane rasakAyAne) jarA ane maraNane bhaya nathI evA sAhityanI koTinI che. A ja paddhatie zrImadbhAgavatanI, vAlmIki rAmAyaNanI, kAlidAsanA raghuvaMzanI, tema ja ApaNI saMskRtinA bIjA keTalAka vizvamAnya mahAgranthonI kathA ra4 gujarAtI vAcakone ApavAnI mArI dhAraNA che. vAcakene utsAhasabhara sahakAra emAM sAMpaDaze ja ema kahevuM e have, gaganamAM ghanaghaTATopa joyA pachI varasAda varasaze evI AgAhI karavA barAbara che. - bIjo AbhAra mAnavo ghaTe che pRSThadAna dvArA prakAzananA A kAryane haju paNa vadhu haLavuM banAvanAra mArA aneka sanmitrone. emanAM nAme te te te pRSTho sAthe saMkaLAyelAM che ja, paNa teTalA uparathI ja mAtra temanI lAgaNIne aMdAja nahi Ave. emAM koIne paNa be vAra kahevuM paDayuM nathI. keTalAkane te eka vAra paNa nathI kahevuM paDayuM. sAme cAlIne teo mAre ghera sahAyatA pahoMcADI gayA che. IzvarakRpA te AnuM ja nAma. . . . . A traNeya bhAga je naciktA prakAzananAM prakAzane che, te naciktA prakAzane atyAra sudhImAM nIce pramANe nAnAM meTAM pustake bahAra pADyAM cheH (1) rAma, tAro dIvaDo (2) sidhunuM svapna ane prItane dara (3)gItAvicAra (4) dharmakSetre kurukSetre (5) zatAbdInAM smite ane azruo (6) pratijJA-puruSottama (7) harinAM locaniyAM, (8) navAmRta ane (9) mAlinI. A uparAMta "IzAvAsya upaniSada", "kalyANayAtrI" ane "mahAbatane mAMDave" hiMdI anuvAda, e traNanuM vitaraNa paNa naciketA prakAzana ja saMbhALe che-ane "naciketA" mAsikanuM saMpAdana te che ja. koI khAsa oNphisa ke sTApha vagara, lagabhaga ekale hAthe A badhAM kAme thatAM rahe che, je joIne huM jAte ja sAnaMdAzcarya anubhavuM chuM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa ene jaza mane nathI, mArA premaLa ane kAryakuzaLa mitrone che. emane ullekha pahelA bhAganA nivedanamAM huM karI ja gaye chuM chatAM eka vAra pharIthI karyA vagara rahI zakatuM nathI. badhAMyanAM nAmo gaNAvavA nathI besate, (jo ke mArA hRdayamAM te badhAMyane nAme lekha che) paNa AIDiyala hAIskUlanA AcAryazrI nagInabhAI saMtheriyA, mIThIbAI kolejanA AcAryazrI amRtalAla yAjJika hajAra jAtanAM pAramArthika lapharAM laIne pharatA mArA juvAna mitra zrI hiMmata jhaverI, mArAM adhyAtmaraMgI bahena a.sau. zrImatI Indubahena tathA ramaNIkabhAI zAha, mArA mamatALu mitra zrI chaganabhAI vasA, a.sau. pallavIbahena tathA zrI jazubhAI, zrI lakSmI paTela vasavALA zrI kAntibhAI zAha, zrI haribhAI rAccha, zrI paramAnaMda gaNutrA-ane huM paNa jemane murabbI kahI zakuM eTalI moTI uMmaranA hovA chatAM koI juvAnane paNa anukaraNa karavAnuM mana thAya eTalI skRtithI deDAdeDa karatA zrI IndubhAI desAI. ane zrI kAnajIbhAI paramAra, zrI DAhyAbhAI koTaka ane zrI ratibhAI khetANI te mArA hAthapaga jevA ja, . chelle gujarAta sarakAranA mAhitI khAtAnA saMcAlaka zrI caMdrazaMkara zukalane kRtajJa ullekha karIne viramuM chuM. paNa viramatA pahelAM eka vAtane khaTake manamAM rahI gayo che te vyakta karyA vagara rahI nathI zakto. jemane A traNeya bhAge arpaNa karyA che te mArA murabbI sanmitra zrI manu subedAranA nAmanI AgaLa A bhAgane arpaNa veLAe "sva." mUkavuM paDayuM che. A pustaka pragaTa thAya tyAM sudhI vidhAtA ja vATa joIne UbhA rahevAne hato ! paNa A prakAzana beka mahinA vaheluM jarUra thaI zakyuM hota, saheja vadhu parizrama karyo hato te paNa AvuM ja nAma saive vaivAtra vajanama ! 1-12-72 karasanadAsa mANeka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ anukrama 10. sauptika parva 11. strIpa 12. zAntipa 13. anuzAsanapa 14. azvamedhapa 15. AzramavAsika pUrva mausala pa - 16 17 mahAprAsthAnika pa 18. svArgIrAhaNuparva ... Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat :: : : 1 27 47 Ge 101 143 169 189 203 www.umaragyanbhandar.com
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ sauptika parva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ nahi daivena sidhyanti kAryANyakena sttm| . na cApi karmaNaikena dvAbhyAM siddhastu yogataH / ekalA daivathI ja kAryo siddha thatAM nathI; ekalA kamathI (puruSArthathI) paNa nahi. bannenA samanvita yogathI ja badhuM siddha thAya che. adAnto brAhmaNo'sAdhuH nistejAH kSatriyo'dhamaH / adakSo nindyate vaizyaH zUdrazca pratikUlavAn / / jenAmAM damana (Indriyanigraha) nathI evo brAhmaNa duSTa che; jenAmAM teja nathI, e kSatriya adhama che; dakSatA vagarane vaizya ane haMmezA ADeDAI karanAre zaka nindApAtra che. zuzruSurapi durmedhAH puruSo'niyatendriyaH / nAlaM vedayituM kRtsnI dharmArthAviti me matiH // kubuddhiyukta ane svacchaMdI indriyavALo puruSa abhyAsaparAyaNa hoya to paNa dharmane ke arthane saMpUrNapaNe pAmI zakato nathI. na hi pramAdAt paramasti kazcid vadho narANAm iha jIvalAke / pramattamarthA hi naraM samantAt tyajantyanAzca samAvizanti // A jIvalokamAM pramAdanA karatAM moTuM koI mRtyu nathI. pramatta narane badhI ja hitakara vastuo tyAga kare che ane badhA ja anartho ene jhaDapI le che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238. ghuvaDa ane kAgaDA duryodhanane mRtyunA samAcAra sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM je keTalAka vicAro dhRtarASTrane Ave che temAM eka A che: kathaM rAjJaH pitA bhUtvA svayaM rAjA ca saMjaya / preSyabhUtaH pravarteyam pAMDaveyasya zAsanAt / / "huM je eka vakhate rAjAne pitA hatA, ane je jAte paNa rAjA hatA, te have pAMDavo tathA temanA saMtAnanI AjJAmAM vartanAro cAkara zI rIte thaI zakIza?" " jeNe ekale hAthe mArA putrone saMhAryA, e bhImanAM vacanane (meNAToNAne) huM zI rIte sAMbhaLI zakIza, sahI zakIza?" putranA mRtyune dhRtarASTrane eTale badho zaka nathI, eTale e mRtyune pariNAme sarajAnArI enI pitAnI avadazAno che! dhRtarASTranI putravatsalatA e to kevaLa eka DhAla che, enI ahaM-vatsalatAne saMtADavAnI ! A vAta pahelAM paNa aneka vakhata kahevAI gaI che. - ane chatAM, dhRtarASTrane haju AzA cheH hajuye saMpUrNa paNe hatAza nathI . pelA traNa- azvatthAmA, kRpAcArya ane kRtavarmA - haju jIvatA che. aMtima zayyA para sUtelA duryodhana samakSa azvatthAmAe pratijJA lIdhI che, pAMDavanAzanI. eTale svAbhAvika rIte ja dhRtarASTrane e traNanI hilacAlamAM rasa che. ane saMjaya enuM e kutUhala zamAve che. yuddhabhUmithI bahu dUra nahi, eve eka sthaLe e traNa pahoMcyA. tyAM temaNe eka ghora vana dIThuM, thoDoka vakhata temaNe tyAM ArAma lIdhe. anyone jaLapAna karAvIne cheDIka vizrAnti ApI. pachI teo e bhayAnaka vanamAM pravezyA, tyAM temaNe eka codha vRkSa dIThuM, gherI ghaTAvALA e vRkSa nIce rAtri gALavAne temaNe nizcaya karyo. rathamAMthI UtarI, gheDAone chuTTA karI, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ temaNe tyAM saMpAsanA karI. (game tevAM amAnuSI kRtyonI vacce paNa saMdhyAvaMdana Adi aupacArika dharmane kaI cUkatuM nathI !). te pachI AkhA jagatane dhAraNa karanArI, potAnA khoLAmAM ramADanArI rAtri pRthvI upara UtarI; ane graha, nakSatro ane tArAo vaDe alaMkRta AkAza "aMzuka - jara' peThe, TIpakI- bharata bharelA kaI rezamI vastranI peThe zelavA mAMDayuM." AvA AkAzanI nIce, pelA codha vRkSanI pAse e traNe jaNA hamaNAM ja samApta thayela yuddhane vicAra karavA lAgyA. atyaMta thAkathI, teo akaLAyelA hatA. aneka bANe vaDe vIMdhAyelA hatA. ane chatAM, vRddha kRpAcArya tema ja prauDha kRtavarmA, bannene jaMgalanI e nagna jamIna para UMdha AvI gaI. (e bemAMthI ekeyane aMgata veranI lAlasA nahotI, e paNa eka kAraNa haze, temane ATalI jaladI UMgha AvI javAnuM!) paNa azvatthAmAnI sthiti judI hatI. UMgha tenAthI AthI bhAgatI hatI. krodhathI saLagatAM netre vaDe aneka prakAranAM prANIovALA vanane te vilokaLyA karato hato. coSa vRkSa para kAgaDAnA aneka mALA hatA. kAgaDAo sau potapotAnA mALAomAM nirbhayatA ane nirAMtanI nidrA mANI rahyA hatA. . eTalAmAM bhayaMkara dekhAvanA eka ghuvaDane azvatthAmAe je. karkaza tene avAja hate. lIlAM tenAM netro hatAM. pILAM tenAM bhavAM hatAM. lAMbA ane teNe tenA nahAra hatA. garuDa jevo tene vega hate. ghuvaDe rAtrinI zAntimAM niHsaMzayapaNe sUtelA pelA kAgaDAonA mALA, eka pachI eka, cUMthavA mAMDyA. jAgIne cIsa pADI zake te pahelAM ja teNe kAgaDAone, eka pachI eka, khatama karavA mAMDyA. koInI pAMkho teNe pIMkhI nAkhI, keAInI Doka temaNe maraDI nAkhI, te koInA. paga teNe bhAMgI nAkhyA. Ama thoDIka ja vAramAM potAnA daSTipathamAM AvatA badhA ja kAgaDAone ghuvaDe kaccaraghANa kADhI nAkhe; ane grodha vRkSanI gherI ghaTA ane tenI nIcenI dharatI haNAyelA kAgaDAonA chinnabhinna asaMkhya avayavothI AcchAdita thaI gaI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ basa, azvatthAmAne joItuM mArgadarzana maLI gayuM. A ghuvaDa mAre guru, tene thayuM. zatruonuM jaDAbITa kADhavAne kImiye teNe mane batAvyuM. pAMDavone ane temanA avaziSTa pakSakArone UMghamAM ja vadherI nAkhavA. UMdhatA zatruo para ghA kara e adharma che ema bhale zAstrA kahetAM hoya, paNa meM duryodhana samakSa pAMDavanAzanI pratijJA karI che, ane pratijJApAlana paNa eka dharma ja che ne! manane chetaravuM keTaluM saheluM che te A prasaMga uparathI samajI zakAya che. ahIM azvatthAmA je nizcaya kare che te tenI jhanUnI ane AMdhaLI vairavRttinuM ja pariNAma che; paNa e aLakhAmaNA satyane te "pratijJApAlana" jevA sohAmaNA zabdanI pAchaLa saMtADI de che. duHzAsananuM rudhira pIvA jevA amAnuSI kRtyano bacAva bhIme paNa A "pratijJApAlana" zabdamAM ja che! azvatthAmAnI dalIlabAjI sAMbhaLoH "jo dharmayuddha karavA jaIza, to hAthe karIne prANu khovAne prasaMga Avaze. e te pataMgiyuM sAme cAlIne agnimAM jhaMpalAve evuM thavAnuM ! bIjI bAju, chAnA ra mavet siddhi: - kapaTane Azraya letAM kAmayAbI hAMsala thAya che ane duzmanone nAza sadhAya che. zAstrakuzala janono mata evo che ke zaMkAspada nahi, paNa niHzaMka mArga levo. kSAtradharmanuM pAlana karatAM ninja karma karavuM paDe to te paNa karavuM" - vagere. azvatthAmAnI A dalIle pramANe te caMgIja - taimUrathI mAMDIne hiTalara sudhInA jagatanA badhA ja mAnavasaMhArake "dharmaparAyaNa' Thare! ghuvaDane anusaravAno nizcaya karIne azvatthAmAe potAnA be sAthIone, kRpAcArya tema ja kRtavarmAne, jagADyA. azvatthAmAne navuM lAdheluM jJAna sAMbhaLIne teo "lajjita" thaI gayA. - "pAMDavo sAthe vera bAMdhavAnuM pariNAma vinAza ja AvavAnuM che, e aMge duryodhanane ApaNe saue vAraMvAra cetavyo hate," kRpAcAryuM bhANejane samajAvavA prayatna karyo, "paNa eNe koInuM mAnyuM nahi, ane ApaNe e pApiyAne (pApapuruSane) pagale cAlyA. ApaNAM duSkarmonuM phaLa atyAre ApaNe bhegavI rahyA chIe, temAM te vaLI A navuM tUta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ UbhuM karyuM. have mArI salAha eka ja cheH tArA A navA prastAva aMge ApaNe dhRtarASTra, gAMdhArI ane vidurane pUchI jovuM." azvatthAmAne nAme doDhaDAhyo ane vediye lAge che. e vediyApaNA para hasIne te vaLI pAcho zAstro" TAMkavA mAMDe che. A . adAntoM brAhmaNo'sAdhuH nistejAH ksstriyo'dhmH| adakSo nindyate vaizyaH zUdrazca pratikUlavAn // "adAnta (dama-zama vagarane) brAhmaNa te kharAba; nisteja kSatriya paNa ninja; akuzaLa vaizya paNa sAre nahi; ane sAme thAya te zadra paNa duSTa." - have A ukti to sarvamAnya che, lAjavAba che, enI sAme kazo ja vAMdho laI zakAya ema nathI; - (sivAya ke zakanI bAbatamAM!) paNa azvatthAmAM je rIte ene anartha kare che te jovA jevuM che. pahelA vAkyane te te khAI ja jAya che. mAnto himoDApuH pote brAhmaNa hovA chatAM "adAnta" che tethI adhama che, - e zabdone te jANe e yAda ja nathI karato. A mATe enI dalIla e hoI zake ke e atyAre brAhmaNa ja nathI. eNe kSatriyane dharma svIkAryo che, paNa tepaNa bIjuM vAkya vistAra kSatriyo ahIM zI rIte teNe lAgu pADayuM haze te samajAtuM nathI. teja vagarane kSatriya adhama gaNAya e kharuM, paNa UMghatA zatru para AkramaNa karavuM emAM "teja' kyAM AvyuM ? A to UlaTI kSatriyavaTane jhAMkhapa pahoMcADe evI vAta thaI. paNa azvatthAmAne kharekhara je peTamAM kaMI dukhatuM hoya to te tenA pitAnuM mRtyu ! "tArA pitAne mAranAra haju jIvate che!" evuM meNuM duniyA mane mAraze tyAre huM zuM javAba daIza? - e enI sauthI moTI baLatarA che. duryodhana samakSa karelI pratijJA, jeTalI duryodhananI aMtima agana olavavA mATe che, tethI paNa vadhAre tenI potAnI A agana olavavA mATe che! e agane, e baLatarAe tene vivekabhraSTa banAvyuM che. '! ' . ' kRpAcArya pharI tene samajAve che: "rAta vItI javA de savAre svastha citte vicAra karyA pachI tuM kahIza tema karIzuM." "); ? Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa azvatthAmA mATe te "so tArI rAmadUhAI, eka mAruM UMDuM !" jevuM che!" mAtRzya yuto ni. e kahe che: "rogagrasta, kAmapIDita ane vairatapta mANasane nidrA kevI ? " sAcI vAta e che ke azvatthAmA have veranA jhanUnamAM naitika rIte paNa maraNiyo banyo che; ("pitAne mAranArAone game te rIte mArIza. ema karatAM AvatA bhavamAM kIDAne avatAra levo paDaze, te te paNa laIza !") ane kRpAcAryuM ke kRtavarmA bemAMthI ekemAM tene rokavA jeTalI athavA tenI sAthe asahakAra karavA jeTalI saMkalpazakti nathI, eTale mahAbhAratanuM sauthI vadhAre bIbhatsa, jugupsita ane kutsita prakaraNa temane hAthe lakhAvuM zarU thAya che. 23. zivanuM kha! pAMDavonA sumasAma zibiranA dvArathI Deka dUra azvatthAmAe pitAne ratha Ubho rAkhyo. kRpAcArya ane kRtavarmAe paNa pitA potAnA ratha tyAM thobhAvyA. pachI kRpa ane kRtavarmAne tyAM ja UbhA rahevAnuM kahIne azvatthAmA, AgaLa vadhyo. zibiranA dvAra para teNe eka adbhuta puruSane Ubhele dIThe. e puruSa mahAkAya hate. sUrya ane caMdra jevI tenI vRti hatI. lohInIgaLatuM vyAghacarma teNe paheryuM hatuM. mRgacarmathI dehane uparano bhAga teNe DhAMkelo hato. sarpanuM ya pavIta teNe dhAraNa karyuM hatuM. sudIrdha ane mAMsala tenA aneka bAhuomAM aneka Ayudho jhagArA mAratAM hatAM. hajAre vilakSaNa vilacane vaDe te dIpa hato. tenAM nasakorAMmAMthI, kAnamAMthI ane netromAMthI agninI javALAo nIkaLatI hatI. eTalI bhayAnaka hatI tenI AkRti, ke tene jotAMveMta parvate paNa phATI paDe ! paNa azvatthAmA atyAre parvatathI vadhu kaThora hate. pAMDavonA zibiradvAra pAse Ubhela e abhuta puruSa para teNe bANanI vRSTi karI; paNa e puruSa te e badhAM bANone jANe grasI ja gaye ! bANone Ama nakAmAM jatAM joIne azvatthAmA vadhu uzkerAye. sudIpta agnizikhA samI potAnI zakti" (zakti nAmanuM Ayudha) teNe te puruSa para jhIMkI; paNa e zakti paNa, yugAnta Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ samaye kaI mahAna tipuMja sUryanI sAthe aphaLAIneTakarAIne khaMDakhaMDa thaI AkAzamAMthI kharI paDe, ema TukaDeTukaDA thaIne dharatI para kharI gaI. (abajonA abajo varaso pahelAM koI mahAkAya tAre ApaNuM sUrya sAthe aphaLAye haze -ane ApaNuM sUryamaMDaLInA badhA ja graho -ApaNI dharatI sudhdhAM-e athaDAmaNane pariNAme sarajAyA haze, evI atyAranA keTalAka khagoLavaijJAnikonI kalpanA, vyAsajInI A upamA vAMcatAM smRtipradezamAM nathI jhabakI jatI ?) A pachI potAnI pAsenAM aneka Ayudho azvatthAmAe e adbhuta puruSa para prayAjI joyAM, paNa vyartha. enA para enI kazI ja asara na thaI, balka UlaTI asara thaI.-adbhuta puruSanAM aMga-upAMgomAMthI A gharSaNane pariNAme pragaTa thayA hoya evA asaMkhya "janArdane" vaDe "mAre mArA" thaI gayuM. have azvatthAmAne ekAeka eka vicAra phurI Avyo. hoya na hoya, A koI daivadaMDa te nathI ? vaDIle ane zAstronI salAhane Thekara mArIne adharmane mArge jaI rahelA mane rokavA mATe khuda vidhAtAe ja te A vyavasthA nahi karI hoya? (eTale ke pote je karavA jaI rahyo che te adharma ja che e vAta azvatthAmAnuM hRdaya barAbara samaje che - enI buddhivAdI dalIlanI uparavaTa jaIne!) paNa azvatthAmAnI karuNatA e che ke vidhAtAe khAsa tenA mATe sajela e devadaMDane paNa e macaka ApavA nathI mAgato. potAnA pApa-saMkalpane ja karavAne badale te tene vadhu daDha banAve che; ane (moTAmAM meTuM Azcarya !) pote niradhArela atyaMta aziva kAryanI siddhi arthe zivane saMbhAre che. rathamAMthI nIce UtarIne te zivanI stuti kare che. ane eka vadhu Azcarya sarajAya che. zive jANe enI prArthanA sAMbhaLI hoya evuM eka dazya tyAM AgaLa khaDuM thAya che. eka suvarNaraMgI vedI tenI sanmukha sarajAya che. vedImAM agni pragaTa thAya che. agnimAMthI asaMkhya bhayAnaka so prAdurbhata thAya che, jemane jotAM ja kaI kAcopoco te prANa ja gumAvI bese! paNa azvatthAmAne te A dazyamAMthI paNa eka anokhI preraNuM sAMpaDe che. mahAdeva mAruM, mArI jAtanuM balidAna Icche che, tene thAya che. ane havanau guhoni makavan pratiSyi mAM vastrim . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ "huM mArI jAtanI Ahuti ApuM chuM, A agnimAM mAro svIkAra kare, bhagavad !" ane bhagavAna zaMkara tyAM AgaLa pragaTa thAya che ane hasatAM hasatAM tene saMbodhe cheH mane kRSNa karatAM kazuM ja vadhAre priya nathI," zaMkara azvatthAmAne kahe che, "satya, zauca, Arjava, tyAga, tapa, niyama, kSamA, bhakti, ghuti, buddhi, vANI - pitAnA sarvasva vaDe kRSNa mane (zivatatvane) rIjhavyo che. kRSNa mATe mane Adara che. kRSNanA mAnane khAtara huM ahIM pAMcAlanI rakSA karavA Ubho chuM - tArA manabhAvane jANIne. paNa have pAMcAlanuM jIvana pUruM thaI gayuM che." Ane artha samajavo? jemane abhibhUta karyA hoya, jemanuM jIvanakArya pUruM thaI gayuM hoya, jemane svayam tihAse ja mRtyunI sajA 23121814 (Those against whom History has pronounced its fatal verdict), temane sAkSAt zaMkara paNa bacAvI zakatA nathI, ema ja ne ? ATalA divasa teo bacI rahyA, te kRSNane lIdhe ja, ema ? zivane priya evA tatvane temanI sahAyanI jarUra hatI, mATe ? je che te, paNa ATalA zabdo uccArIne zive azvatthAmAnA hAthamAM eka paga mUkyuM. ane pote abhinatanuM mAviverA pitAnAmAM samAI gayA. AvI rIte sAkSAt zive jenA hAthamAM paga mUkayuM hatuM te azvatthAmA, vyAsajI lakhe che, savizeSa jhagArA mArate, pAMDavonI chAvaNImAM dha - sAkSAdrizvara:, ane asaMkhya rAkSaso ane bhUta tenI sAthe sAthe chAvaNamAM dhasI gayAM. Verdict of History e zabdothI ApaNe suparicita chIe. ItihAsa jyAre koI saMsthA ke vyaktine vadhapAtra TharAve che, tyAre pitAnA e cukAdAne amalamAM mUkavA mATe ApaNI kalpanAmAM paNa na Ave evAM pAtro saraje che, AvA "azvatthAmAo " saraje che. ane emanA -DrAthamAM zivanA khaDraga samI virATa saMhAraka zakti paNa mUke che. raziyAnA jhArane ane tenA mAnavatAbhakSI taMtrane ItihAse jayAre vadhapAtra TharAvyAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAre temanA vinAza athe teNe leninanI AgevAnI nIce raziyAmAM eka mahAdAruNa zakti upasthita karI ApI. ItihAse jyAre briTananA sAmrAjyane vadhapAtra TharAvyuM tyAre tenA vinAza athe eka tarapha gAMdhI jevA arjunane ane bIjI tarapha hiTalara jevA azvatthAmAne UbhA karyA. briTananA-ane briTananA jevAM yuropanAM bIjAM sAmrAjayone khaLabhaLAvIne khatama karavAM e ja jANe hiTalaranuM jIvanakArya hatuM, je karIne e pite pitAnA ja hAthe mRtyu pAmyo. * zivanuM khaga laIne vijetA pAMDavonI, pAMDavaviheNa tema kRSNaviheNa prasupta chAvaNamAM madharAte ghUsato azvatthAmA AvuM ja kaMI ItihAsaMnijita dAruNa kArya karavA mATe ja jANe sajAyelo che, ema nathI lAgatuM ? azvatthAmA History nuM ja eka instrument che, mahAkAlanuM ja eka sAdhana che, ema nathI lAgatuM ? 240. kSudra! azvatthAmAne zibiranA dvAra para thayela anubhavathI kRpAcArya ane kRtavarmA sAva ajANa che. azvatthAmAe je joyuM - sAMbhaLyuM te je temaNe joyuM - sAMbhaLyuM hatuM, te teo, kadAca, DagamagI gayA hota, ane te pachI je thayuM te badhuM azvatthAmAne ekale hAthe ja karavuM paDayuM hota. paNa kRpAcAryo ane kRtavarmAe te phakta eTaluM ja joyuM ke azvatthAmA, pAMDanA zibiramAM dAkhala thaI gaye. pAMDavapakSIya eka jaNa zibiranA dvAramAMthI chaTakavA na pAme te jovAnI javAbadArI temanI hatI, eTale dvAra pAse prahArasajja thaIne teo bhA. . azvatthAmA pAMDavonI zibirane nakazo barAbara jANatA hatA. dhIre rahIne te dhRSTadyumnanA nilayamAM dAkhala thayA. sau vijayane ghenamAM sUtA hatA, aDhAra divasanA satata yuddhane thAka sau nirAMte utArI rahyA hatA. '! azvatthAmAe dhRSTadyumnane potAne palaMga para sUtelo dIThe. rezamI rAIo para te sUto hato. dhUpathI tema ja puSpathI tene zayanakhaMDa suvAsita Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 hato. bhayanuM have kahyuM kAraNa kayAMya rahyuM nathI evI saMpUrNa nirbhayatAnI lAgaNIthI te sUto hate. azvatthAmAe tene lAta mArIne jagADyo. AMkha ughADatAM ja azvatthAmAne teNe khaga sAthe pitA upara jhaLuMbelo. jo che. paririthati pAmI jatAM tene jarA paNa vAra na lAgI. - ane have vicAra karavA jeTalo samaya paNa kyAM hato ? palaMga parathI chalega mArIne te nIce UtaravA ja hato tyAM azvatthAmAe tene kezathI pakaDo. ane pachI hAtha vaDe pRthvI sAthe cAMpI dIdho. azvatthAmAnA A ciMtA ane jhaDapI hallA sAme, UMdhanA ghAraNamAMthI hajU pUro bahAra nathI AvI rahyA evo dhRSTadyumna kazuM ja na karI zakyo. tenI Doka ane chAtIne bhIMsIne azvatthAmAe tene khUba "pazumAra" mAryo; keI Dhorane mAre ema mAryo. e mAranI vedanA eTalI badhI tIvra hatI ke "AcAryaputra, have vAra na lagADa, zastra vaDe mane mArI nAkha." evI vinaMti dhRSTadyumnane, gaLAmAMthI ane moDhAmAMthI mAMDa mAMDa bahAra AvatA atyaMta aspaSTa zabdomAM karavI paDI; paNa azvatthAmA te vera ane roSathI pAgala hato. " gurughAtIone zastramRtyu na hoya ! emane te Ama ja mArI nAkhavA joIe, ribAvI ribAvIne" ema kahIne dhRSTadyumnanA marmasthAnamAM paganA nakha teNe bharAvavA mAMDyA. dhRSTadyumnanI cIsothI tenI strIo ane tenA aMgarakSake jAgI paDyAM. paNa pitAnA svAmInI AvI durdazA karanAra koI sAmAnya mAnavI nahi paNa kaI amAnuSI sarva ja devuM joIe, bhUta-preta-pizAcAdi ema mAnIne teo nAsI gayA. . . . . . . . ! - dhRSTadyumnane yuddhanuM pahecADIne azvatthAme najIkamAM ja sUtelA. (paNa haju jAgela nahi evA) uttamaujA tarapha vaLe, ane e ja rIte ene Dhora mAra mArImArIne mArI nAkhe. daramiyAna yudhAmanyu, je paNa najIkamAM ja kyAMka sUtA hatA, te jAgI gaye. ane azvatthAmAnI sAme AvIne teNe tenA para gadA jhIMkI. paNa saphaLatAthI vadhu dAruNa banela azvatthAmAe gadAne e prahAra cukAvI yudhAmanyune dharatI para pachADyo ane jotajotAmAM para karI nAkhyA che ? " ' ' basa, pachI te pAMDavonI AkhI chAvaNImAM bhayanuM gabharATanuM, vidvatAnuM, avyavasthAnuM nAsabhAvAnu ane cIsAcIsanuM vAtAvaraNa ' , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 sarajAI gayuM. rIDiyAramaNathI jAgI paDela NAkharAoe te ema ja mAnI lIdhuM hatuM, e jamAnAnI tAsIra pramANe, ke A te keAI bhUtapretanI lIlA che. ane sau manamAM Ave tema nAsavA mAMDayA. ane kaze! paNa. sAmanA na thatAM atyaMta bephAma banela azvatthAmA saune ADe hAthe pITavA mAMDyo. ane hAthamAM AvyA tene pUrA karatA karatA e thoDIka ja vAramAM dropadInA pAMca putro jyAM sUtA hatA tyAM AvI paheAMcyA. azvatthAmAne temaNe tarata ja oLakhI lIdhA. paNa raktapAte raghavAyA karela ane zivanA khaDga ajeya banAvela azvatthAmA pAse temanuM kazuM ja na cAlyuM ane thoDAka ja vakhatamAM prativindhya, sutaseAma, zatAnIka, zrutakarmA ane zrutakIrti, draupadInA pAMceya putrA temaja ziMkhaDInAM DhIma DhaLI gayAM. ane pachI te. yacca ziSTaM virATasya balaM tu bhRzam Adravan / drupadasya ca putrANAm pautrANAm suhRdAmapi cakAra kadanaM ghoraM dRSTvA dRSTvA mahAbalaH // "" virATanuM je bAkInuM sainya hatuM tenuM, tema ja drupadanA putro ane mitro sudhdhAM saunuM eNe dhAra nikaMdana kADhayuM." : have ApaNA vijaya thaI gayA. ema mAnIne nAcagAnamAM mazagUla thayelA, ane pachI meADI rAte nidrAvaza thayelA e saune te A vakhate ema ja lAgyuM ke ( nidrA tA haju, emanI AMkhA ane emanAM aMgAmAM bhArAbhAra bharI haze ! ) azvatthAmA ekalA ja temanA saMhAra nathI karI rahyo, enI madade sAkSAt nA UtarI AvI che, jALa tra UtarI AvI che. kharekhara teA e badhA AhInA bhayathI ja marI gayA hatA. azvatthAmAnu' kAma Ama sAva sahelu' thaI paDayu` hatu`--marelAne mAravAnuM ! nidrAnta ane naSTasajJa leAkeAne mAratAM keTalI vAra! keTalAka tA anyAnyane paNa mArca nAkhatA hatA, UMdhanA dhenamAM ane gabharATanA AvezamAM; keTalAka chalaMga mAravA jatAM paDI jatA hatA, bhaya ane thAkane kAraNe; keTalAka bhAgavA jatAM phakta gALa gALa ja pharyA karatA hatA; keTalAka purISam alagana ane mUtrana prabhuvaH. A rIDiyAramaNamAM pAtapAtAne khIle bAMdhela aA ane hAthI baMdha teADIne chAvaNImAM deDAdeADI karavA lAgyA ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 temanA paga nIce paNa aneka chuMdAI kacaDAI gayA. ane khelethI chUTelA e pazuonI AMdhaLI doDAdeDane pariNAme dhULanI evI DamarIo caDhI, AkAzamAM, ke (kanyA ]i tama) rAtane aMdhakAra jANe bevaDA ! AmAM keNa kevI rIte bace ! eka ja mArga hate, nAsI chUTavAne. zibiramAMthI nIkaLI jaI, bahAra salAmatI zedhavAne! paNa zibiradvAra para te kRtavarmA ane kRpa UbhA hatA, saMhArasajja ! Ave vakhate rahI rahIne saune pAMDavo ane khAsa karIne arjuna ane kRSNa sAMbharatA hatA. e pAMca bhAIo ane vAsudeva je atyAre hAjara heta, A chAvaNImAM, te AvuM kaMI na ja banata ! sAMnidhyAt vavAnA-pAMDavonI gerahAjarIne kAraNe ja AvuM banyuM, temane thatuM hatuM; azvatthAmA te zuM, paNa yakSo, gAMdharvo, rAkSaso ane asuro sau sAmaTA caDhI Ave te paNa, zrIkRSNa jemanA rakSaNahAra che, evA pAMDavone koNa harAvI zake ! (jotA yastha kArDanaH ) . pAMDavonA sarvanAzanI potAnI pratijJA Ama pUrI karIne azvatthAmA jevI cUpakIdIthI chAvaNamAM dAkhala thayo hato, tevI ja cUpakIdIthI bahAra nIkaLI gaye. kRpAcArya ane kRtavarmAne teNe pote karela parAkrama varNavI batAvyuM, ane temaNe paNa tenA kAnamAM priya zabdo saMbhaLAvyA (), ane anyane abhinandana ApatA teo duryodhana pAse javA UpaDyA-je e jIvatA hoya te enA kAnamAM paNa amRta reDavA ! saMjayane moMethI azvatthAmAnA A "parAkrama"nI vAta sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM dhRtarASTrane paNa tenA pratye jugupsA utpanna thaI hoya ema lAge che. azvatthAmAnA nizA-nikaMdanane zudra vizeSaNa vaDe navAjatAM saMjayane e pUche cheH "A zudra kArya azvatthAmAe mArA putranA mRtyu pachI karyuM, te, te jIvate hatA tyAre kema na karyuM ?" (dhRtarASTra pUrepUro vAstavadarzI che. "adharma' gaNAtuM kArya paNa nakAmuM zuM karavA karavuM, evo tene mata che. paNa dhRtarASTra e bhUlI jAya che ke azvatthAmAe o zudra kArya tenA -putrane vijya apAvavA mATe nathI karyuM, paNa pitAne vairanI tRpti arthe karela che.) . . . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 paNa saMjayane javAba dhRtarASTranI azvatthAmAnI zakti viSenI rahIsahI zaMkAone paNa nirmula kare evo cheH "azvatthAmAe AvuM karavA dhAyuM hata," te kahe che, "te paNa na karI zakata. A te kRSNa ane sAtyaki ane pAMca pAMDavo chAvaNImAM na hatA, eTale ja te phAvI gaye!" 241. "svargamAM maLIzuM !" azvatthAmA, kRpAcArya ane kRtavarmA duryodhana pAse pahoMcyA te vakhate tenI sthiti kevI hatI? te haju jIvato hato, paNa kevI hAlatamAM ? vyAsajIe tenI te hAlatane manasathe kRchupram avetasa vamanta dhira, zvAparvatam madanam harikSitavagere vizeSaNa vaDe varNavI che. te have chellA zvAsa laI rahyo hato. bebhAna jevI avasthAmAM hatuM, tene lehInI UlaTIo thayA karatI hatI, tenuM zarIra AkhuM lohIthI kharaDAyeluM hatuM ane sauthI vadhu dayAjanaka te e ke tenI AsapAsa zikArI pazuonuM ToLuM ekatra thayuM hatuM, jene te mahAmuzkelIo dUra rAkhI rahyo hato. AvI asahAya dazAmAM duryodhanane dharatI para ALoTato jotAMveMta e traNeya roI paDyA. potAnA hAtha vaDe duryodhananuM meM lUchatA lUchatA teo AMsu sArI rahyA. ' zeNitathI kharaDAyelA (eTale lAla lAla lAgatA) ane vAraMvAra UMDA nisAsA nAkhatA e traNa vaDe duryodhana, traNa agnio vaDe vIMTAyelI vedI jevo lAgato hato. paNa vedImAM have agni nathI! rahyo sahyo je ene aNasAra che te paNa have gaNatara paLAmAM vidAya thavAne che!) kRpAcAryanuM dhyAna, duryodhanathI thoDe dUra paDelI enI sanemaDhI gadA tarapha jAya che. mRtyu vakhate paNa e eno sAtha cheDatI nathI. mAryA pratimatI rUva - premALa bhAryAnI peThe; ane pUrve brAhmaNe jene kSiNa kAje vIMTaLAI vaLatA, tene Aje pazuo vIMTaLAI vaLyAM che - tene thoDIka ja vAramAM mRta bananArA zarIranuM mAMsa ArogavA, evI evI kalpanAo karatA e vRddha AcArya vilApa kare che. - , ' ' . . . paNa yuvAna azvatthAmA ahIM kaMI vilApa karavA mATe nathI Avyo; ene te zubha samAcAra ApavA che. mRtyuzayyA para paDelA potAnA mahArAjane, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 bebhAna jevA duryodhanane DhaDhaLI DhaDhaLIne enA kAnamAM e amRta reDe che: "badhAyane mArI nAkhyA. have phakta sAta jaNa bAkI che, temanA pAMca bhAIo, cha zrIkRSNa ane sAtamA sAtyaki. ApaNuM pakSamAMthI ame traNa chIe. draupadInA pAMca putro, dhRSTadyumna, zikhaMDI, tamAme-tamAmane, pAMcAlone, matsyone-badhAyane vadherI nAMkhyA !" azvatthAmAnI manasa: priyAn A vAta sAMbhaLAvaMta duryodhana eka chellIvAra bhAnamAM Ave che. enA chellA zabdo A cheH bhISma, droNe ke kaNe paNa mAruM ATaluM hita nathI karyuM, azvatthAmA ! jeTaluM te ane tArA A be sAthIoe karyuM che! tamAruM kalyANa thAya. have ApaNe svargamAM maLIzuM." duryodhanane paNa svarga maLavAnI te khAtarI ja che! AnI pAchaLa enI prabaLa AtmapratAraNa che ke bIjuM kaMI te khUba vicAravA jevo prazna che. duryodhananA mRtyu bAda azvatthAmA ane tenA banne sAthIo potapotAnA rathamAM besIne hastinApura tarapha doDyA. ane, samAcArone upasaMhAra karatAM saMjaya dhRtarASTrane kahe che, "vyAsajIe A yuddhane saMpUrNapaNe jovA - samajavA mATe mane ApelI divyadRSTi" tAre e putra mRtyu pAmatAM adazya thaI." 242. "naloDarajU thanAra azvatthAmAe duryodhanane jyAre kahyuM ke pAMDavapakSamAMthI phakta sAta ja jaNA bacavA pAmyA che, tyAre tenI eka saratacUka hatI. eNe gaNAvyA e sAta uparAMta dhRSTadyumnane sArathi paNa bacI javA pAmyo hato. sauptika parvanA mahAsaMhArathI chaTakelA A sArathie pAMDavo pAse pahoMcIne yudhiSThirane jyAre A karuNa-bhISaNa samAcAra ApyAM tyAre e te putrazekharUpI vajanA AghAtathI bebhAna banIne pRthvI para pachaDAye, paNa sAtyakie tene adhara jhIlIne sAMtvana ApavA mAMDayuM. bhIma Adi cAreya bhAIo paNa tenI asanAvAsanAmAM lAgI gayA. thoDIka vAre te dhyAnamAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 AvyA tyAre e vilApa karavA lAgyA : " arere, divya cakSuovALA paNa bhAvinI gati nathI jANI zakatA! A teA jue, jIyamAnA jayanti anye jayamAnA vayaM jitAH / zatrue hAryA chatAM jItyA, ane ame jItyA tepaNa hAryA ! bhAIo, mitro, vaDIlA, putro, matrIe saune mArIne ame jItyA...ane hAryAM! parAjaya ja jenuM khIju nAma che evA A jaya zA kAmanA ? (nayogya anayAAro ) '' k yudhiSThirane sauthI vadhu duHkha te e che ke je kAma bhISma, droNa, karNa Adi na karI zakayA, te enA pramAde karyu.. chellI rAte pramAda zA mATe sebyA ? zA mATe saune vijayanA dhenamAM gherAvA dIdhA ? kharekhara pramAva che e ja mRtyu che. sAce ja amArI sthiti teA have, evA vyApArIe jevI thaI ke jee sAta sAgarane pAra karIne akhUTa saMpatti raLI AvyA paNa chevaTe eka nAnI ane chIcharI nadImAM DUbI mUA ! paNa yudhiSThirane sauthI meTI vimAsaNa te have e che ke draupadIne e zuM mADhuM' batAvaze ! enA to sarvanAza thaI gayA - vijayanI veLAe ja ! pachI nakulane eNe dropadIne kheAlAvavA upaplavyamAM pAMcAlanArIonA nivAsasthAnamAM mekalo ane pote anya saunI sAthe azvatthAmAe bhayAnaka smazAnamAM palaTI nAkhelA zibira tarapha vaLyeA. ane zibiramAM dAkhala thatAM ja UMcA sAde raDatAM raDatAM te bebhAna thaIne pRthvI para paDAyA. tenA sAthIo tenI AsanAvAsanA karatA hatA, eTalAmAM te chAtIphATa rughna karatI draupadIne laIne nakula AvI paheAMcyA. sarvanAzanu dRzya dekhIne e vadhu bhAMgI paDI. bhImasene ene AzvAsana ApavAnA prayatna karyo, paNa draupadI teA zAkanA AvezamAM yudhiSThirane TADhAMmeLa vacanA saMbhaLAvI rahI hatI : " abhinaMdana che tamane mahArAja, putrone yamane havAle karIne tame A AkhI pRthvInuM rAjya prApta karyuM. have tamane abhimanyuye zenA sAMbhare?'" vagere; paNa pachI gheADIka ja vAramAM te pAtAnI mULa prakRti para AvI jAya che mArA putrone mAranAra anyatthAmAne suyogya phreMDa tame nahi Ape, tyAM sudhI huM ahIM ja rahIza, A smazAnamAM ja!" << Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 yudhiSThira tene samajAve che: "azvatthAmA te A krara kArya karIne bhAgI gayo. e kAI ghora vanamAM jaIne bharAyo haze. ame ene pIche pakaDIe ja chIe, moDo vahelo e ApaNuM hAthamAM AvavAne ja, ane Avaze ke enA pApakarmane daMDa paNa ame ene ApavAnA, ane e ene maLavAne ja! paNa te maLyo e tame zI rIte jANaze ?" draupadI javAba Ape che: "azvatthAmAnA mAthA para maNi che, te huM joIza eTale mArI khAtarI thaze ke duSTane daMDa maLI gayo che. e maNi tamArA mAthA para jotI jotI huM jIvana vitAvIza." pachI bhIma tarapha vaLIne draupadIe ene vInavavA mAMDaH "A kAma te tamAruM che, bhIma! azvatthAmA jyAM hoya tyAMthI ene zodhI kADhIne yamalokamAM pahoMcADo. mArA bhAIo ane putrone mAranAra e jIvate che, tyAM sudhI mane zAtA vaLavAnI nathI." ane bhIma nakulane potAne sArathi banAvIne azvatthAmAnI zodhamAM nIkaLI paDe che! 243. be bahmAstronI vacce! kRSNanuM vartana A prasaMge sAdhAraNa mANasane vicitra lAge evuM che. dhRSTadyumnane sArathie samAcAra ApyA tyAre e pAMDavonI sAthe ja hatA. hakIkatamAM pAMDavone rAte zibiranI bahAra laI janAra te ja hatA. zekAvegathI bebhAna thaIne yudhiSThira paDI jAya che, ane bIjA bhAIo ane sAtyaki ene AzvAsana ApavA dhase che, tyAre e kazuM ja belatA nathI, ane temanuM e mauna te pachI paNa cAlu ja rahe che. te eTale sudhI ke ApaNane thAya ke e badhA vakhata pAMDavone choDIne bIje kyAMka te nahi gayA hoya ! paNa draupadInI sUcanAthI bhIma azvatthAmAne zodhavA ane mAravA doDe che tyAre e ekAeka potAnuM mana choDe che. yudhiSThira upara rAtrinA aMdhakAramAM vinAzanuM je vaja ociMtuM tUTI paDayuM che temAM kevaLa zAbdika AzvAsana nirarthaka che evuM sUcavavA mATe ja jANe temaNe atyAra sudhI mauna na sevyuM hoya! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ draupadInI sUcanAthI bhImane azvatthAmAnA vadha arthe jate joIne kRSNa mauna toDayuM. 1. "A bhIma tane bhAIomAM sauthI vadhu vahAle che e huM jANuM chuM," yudhiSThirane te kahe che: "chatAM atyAre tuM ene ekale javA de che. tane khabara te che ke azvatthAmA atyAre keTalo uzkerAyeluM che ane ke avivekI ane vikRta banI gayo che. "bahmazirasU' nAmanuM divyAstra e enA pitA koNa kanethI zIkhe che ane bhImane jotAMveMta e tene upayoga karaze, ane ApaNA upara eka navI Apatti tUTI paDaze." ATaluM kahIne zrIkRSNa pitAnA rathamAM, - je sajja ja hato - beTho; yudhiSThira ane arjuna paNa temanA kahevAne marma pAmI jaIne te ja rathamAM temanI banne bAjue goThavAI gayA. ane thoDA ja vakhatamAM temaNe bhImasenane pakaDI pADyo. ane azvatthAmAnA brahmazizna-divyAtmanI tema ja e astra karatAM paNa vadhAre bhayAnaka sAbita thaI zake evI enI mAnasika vikRtinI vAta paNa karI; paNa bhIma have pAchA vaLe ! e te e traNeyanAM vacanone sAMbhaLyAM-ne sAMbhaLyA karIne azvatthAmAnI pAchaLa ja dho. azvatthAmA bhAgIrathI nadInA taTa para kyAMka saMtAyo che ema bhIme sAMbhaLyuM hatuM ane jotajotAmAM te bhAgIrathItIre, te ja sthAne AvI pahoMcyo. ane alabatta, kRSNa ane tenA be bhAIo paNa tenI sAthe ja hatA. dhULathI rajaTAyela ane karakarmA azvatthAmAne tyAM temaNe vyAsAdi RSivarenI sAthe beThele je. ane jevo joye te ja dhanuSa-bANa laIne "tiSTha tig - Ubho rahe, Ubho rahe" ema bolatA bolate bhIma tenI sAme dharyo. azvatthAmA ekAda paLa te A eciMtA paNa apekSita AkramaNathI gabharAI gayo. paNa pachI tarata ja eNe sAvadhAna thaIne, pitA koNe manuSyonI sAme kadI paNa na vAparavuM" evI khAsa cetavaNI sAthe ApeluM brahmazirastra zastra pAMDavanAzano saMkalpa karIne preryuM ane lekane bALanAra pralayAgni samo agni tyAM AgaLa pragaTa thaye. paNa kRSNa AnA mATe taiyAra ja hatA. arjunane teNe azvatthAmAnA A kavinAzaka astranA pratikAra sAru droNe tene zIkhavela divyAstrano prayoga karavAnuM kahyuM. arjuna tyAM ja rathamAMthI UtarI gaye; ane AcAryaputranuM ane pitAnA bhAIonuM - Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ saunuM kalyANa thAya evo saMkalpa karIne azvatthAmAe pragaTa karela e lekabhakSaka agninA nivAraNa arthe potAnI pAsenA divyAstrano prayoga karyo. A divyAstra zuM haze ane zuM nahi hoya te vize ApaNe kazuM ja jANatA nathI. paNa eka vAta nirvivAda ke atyAranA aNuboMbane e kalpanA pradezane pUrva ja te che ja. evI pracaMDa saMhAraka zakti arjunanA jevA saMyamI ane nArAyaNaparAyaNa AtmAnA hAthamAM hoya ane azvatthAmA jevA hIna ane hiMsAnaMdI vikRta prakRtivALA koI mANasanA hAthamAM hoya e benA pariNAmamAM AkAzapAtALa jeTaluM aMtara che. azvatthAmA je ene prayoga kevaLa pitAnA aMgata rAgadepane saMtoSavA mATe kare, jyAre arjuna jevAe jagata para AvI paDelI ApattinA nivAraNa athe ja ene prayoga kare. zrIkRSNanI preraNAthI arjune divyAstrane cheDayuM, paNa te kevI rIte ? pUrva AcAryaputrAya tato'nantaramAtmane / bhrAtRbhyazcaiva sarvebhyaH svastItyuktvA paraMtapaH // devatAbhyo namaskRtya gurubhyazcaiva sarvazaH / utsasarja zivaM dhyAyan astram astreNa zAmyatAm // ahIM zivaM cAyana e zabdo ghaNA ja sUcaka che. divyAstrane prayoga karatI veLAe arjunanA mananI sthiti kevI che te e zabda batAve che, jyAre maLa zAtAm e zabda tenuM prayojana batAve che. AjanI bhASAmAM kahIe te azvatthAmAne hetu aggressive ane unlimited destruction che, jyAre arjunane hetu kevaLa defence che. divyAstro chUTatAM eka moTA dhaDAkA sAthe AkAza, agninI virATa javALAo vaDe vyApta thaI gayuM ane pRthvI kaMpI UThI." pRthvI para A Apatti UtarelI joIne nArada ane vyAsa bane e be zastro vacce, azvatthAmA ane arjunanI vacce AvIne khaDA thaI gayA. manaH rAmayituM DhovAnAm hitAmyA tyAre (gAMdhIkalpita jagatazAMti mATenI trIjI zakti-Third force - ahiMsA zakTri A che) bane pratispadhIone temaNe kahyuM: "A zuM sAhasa karI beThA, sarvavinAzI? yuddho te AdikALathI thayA kare che, paNa AvAM astrone prayoga Aja sudhI keIe nathI karyo (jANatAM chatAMya). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ . 20 have arjuna prakRtithI ja vizvapremI che. RSinA Adeza sAMbhaLatAMveta te peAtAnuM divyAstra pAchuM kheMcI le che ( hajArA varSo pahelAM thayela aNubombanI kalpanA ApaNA jamAnAmAM mUrtarUpa pAmI che, paNu aNubombane prayAga karyA pachI tenI sahAraka zaktine sarkalI laI zakAya evI je kalpanA AmAM rahela che te haju sudhI kalpanA ja rahI che.) ane RSione vInave cheH " meM tA ApanA Adeza anusAra mAruM astra pAchuM kheMcI lIdhuM. paNa azvatthAmAe cheADela brahmazirasU pRthvInA ane ApaNA saunA grAsa karavA AgaLa vadhI rahyuM che, tenuM zuM? ' paNa azvatthAmAmAM projela divyAstrane pAchuM kheMcavAnI zakti ja na hatI. peAtAnI sAme ThapakAbharI najare joI rahela munine te kahe cheH " rASAviSTa citte ane pAMDavAnA nAza arthe A pApa huM karI beThe; paNa have ene pAchu kheMcavAnI mArI zakti nathI." A sAMbhaLIne vyAsa tene je vacanA saMbhaLAve che te mULa mahAbhAratanA zabdomAM sAMbhaLavA jevA che: 66 pAthaeN brahmazirasanA prayAga karyA, paNa te rASathI nahi, ane tArA nAza mATe paNa nahi. eNe tA tArA brahmazirane zamAvavA mATe ja peAtAnuM brahmazirasU prayeAjyuM, evA saMyamasauMpanna, saujanyamaMDita ane sarvastravida , vIranA saparivAra vadha karavAnI icchA tuM atyAre rAkhe che? eTaluM yAda rAkha ke pA tArA zastranA javAba zastrathI ApI zake ema che; paNa vizvahitane lakSamAM rAkhIne te ema nathI karatA. mATe tuM reASa mUkI de, astra pAchuM kheMcI le, ane tArA mAthAne rmANa pAMDavAne soMpI de. eTalAthI ja saMtuSTa thaIne te tane jIvatadAna ApIne cAlyA jaze." paNa krodha, daMbha, IrSyA, dveSa ane hiMsA eTalA ja kevaLa durguNI nathI, azvatthAmAmAM; lAbha ane bhaya paNa bhArAbhAra che. maNi ApavAnI te AnAkAnI kare che. kAraNa ke pAMDavA ane dhArtarASTrAe peAtAnA jIvanakALa daramyAna je saMpatti sa`cI hatI, te badhAM karatAM maNi vadhAre kImatI che, evI tenI mAnyatA che. maNimAM eka khIjo guNa paNa e jue che. ene dhAraNa karanAra. vyAdhi ane vidhnAthI surakSita rahe che! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 21. paNa Akhare te maNi ApyA vagara azvatthAmAne chUTake ja nathI, je prANa bacAvavA hoya te, evI tenI khAtarI thAya che ane maNi te, ApI de che. paNa te grace vagara ! pAMDavonA nAzanI pitAnI pratijJAne te manasvIpaNe uttarAnA udaramAM rahela abhimanyubIjanA nAzanA saMkalpamAM rUpAntarita kare che. ane eTaluM thatAM pAMDavanAzanI pitAnI pratijJA siddha thaI evuM AtmavaMcaka AzvAsana te le che; ane teNe cheDela brahmazirasUna saMhAraka prabhAva eTalethI ja samApta thAya che. 244. zrIkRSNano zApa paNa azvatthAmAne pratijJApAlanane ATale chAziyo saMtoSa paNa maLavAno nathI. virATanI putrI uttarAne upaplavyamAM keAI vratavAna brAhmaNe AziSa ApI hatI, te zrI kRSNane yAda Ave che. azvatthAmAne te kahe che: "uttarAnA garbhamAM pAMDavonuM je bIja che, tene paNa tArI A azubha manISAthI kazuM ja thavAnuM nathI. "rizILag 6 putrastavamaviSyati - kuruo, pAMDavo. ane dhArtarASTra parikSaNa thatAM, tane eka putra thaze ane tenAthI temane vaMzavelo jaLavAI raheze." evI uttarAne eka vatI brAhmaNe AziSa ApI hatI, te kema mithyA thAya ? (tArA jevA avatI brAhmaNanI azubha pravRttithI ? "parIkSita" nAmane khulAso paNa ahIM AvI jAya che.) azvatthAmA khUba uzkerAI jAya che. tene te maNiye gayo ane pratijJA gaI! mAruM vacana kadI mithyA na thAya," kRSNane te kahe che, "virATanI putrInuM tuM game teTaluM rakSaNa karavA mAgIza, mAruM astra tenA garbha sudhI pahoMcaze ja." bhale pahoMce tAruM astra bhale udarastha e zizu sudhI pahoMce. paNa e bALaka jIvaze ja ane dIrghajIvI paNa thaze. tArA mAmA kRpAcAryane hAthe ja e zastraastravidyA saMpAdana karaze ane sATha varasa A pRthvI para rAjya karaze. . . . . .. " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ azvatthAmAM kRSNanA A vAkaprahArane jIravavAnI koziza karI rahyo hato, eTalAmAM te kRSNa eka bIjo AMcake paNa ene ApeH uttarAnA garbhamAM rahela pAMDavonuM bIja ja phakta dIrghajIvI nahi bane, azvatthAmA ! tuM paNa dIrdhajIvI thaIza." parIkSita phakta eMzI-paMcyAsI varSa ja jIvaze. paNa tuM te traNa hajAra varSa jIvato rahIza, paNa te kevI rIte ? kyAM ? nirjana dezomAM! sarvathA asahAya avasthAmAM! teM karela pApakarmonuM phaLa bhogavatAM bhogavatAM mAnavonI vasatI vacce tane kaI vAsa nahi Ape. tuM paru-pAca-lohInI dudhathI sabaDatAM vana ane jaMgalamAM AthaDIza." azvatthAmAne A rIte zrIkRSNe nArada ane vyAsanI dekhatAM, RSimunionI sAkSImAM, mAnavatAnA pradezamAMthI bahiSkata karyo. paurANikenI gaNatarI pramANe Aje A vAtane paNa traNa hajAra varSa to kyAranAMye thaI gayAM che. chatAM lAge che ke azvatthAmA maryo nathI, ane mAnavavasatI vacce paNa rahyo nathI. . The evil spirit of violence and vengeance stalks the earth to-day also, poisoning human civilization. paNa ApaNI kathAne nisabata che tyAM sudhI te vyAsajI lakhe che ke mahAtmA pAMDavone maNi soMpIne azvatthAmA "nAma vimanAstAm sarve pasthatAM vanam !" 25. draupadInuM AzvAsana azvatthAmAnA gayA pachI yudhiSThira, bhIma ane arjuna, ane nakula. je bhImanA sArathi tarIke A prasaMge hAjara che. zrIkRSNanI sAthe vyAsa ane nAradane vaMdana karIne pAchA kurukSetra bhaNI upaDyA. maNi meLavavAmAM teo saphaLa thayA hatA. paNa temanA moM para teja nahotuM. azvatthAmA bhale traNa hajAra varSa sudhI A pRthvI para vagevAya, temanA putro ane svajane, mahAsaMhArane aMte prApta karela vijayanI rAtrie ja haNAyA, e ghora Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 23 ghaTanA ethI thaI na thaI echI ja thavAnI hatI! duSTane emanI duSTatAne badale maLe che, evuM AzvAsana lenAruM jagata eka kaThora satya visarI jAya che ane te e ke duSTae AcarelI duSTatAne pariNAme utpanna thayela duHkha, emane maLela daMDanI sAthe naSTa nathI thatuM. keAInI bhUla, athavA keInA pApanI sajA hajAro nirdoSane bhogavavI paDe che. evI bhUlo ane evAM pApe je bhautika ane mAnasika to UbhAM kare che, te nirdoSa - sadaSanA kazA ja bhedabhAva vagara saune sahana karavAM paDe che! A vyavasthA. kaI jAtanI ? Ama kema banatuM haze ? pAMDavone A prazna svAbhAvika rIte ja thAya che. jagatamAM azvatthAmA kema phAvI jAya che - bhale thoDIkavArane mATe paNa? A praznano javAba, saMpUrNa saMtoSakAraka javAba eka ja hoI zake ? "ame jANatA nathI. kAI ja jANatuM nathI." paNa "jANatA nathI" eno artha e nathI ke sRSTinA mULamAM je sacidAnaMda tatva che, te satyane ame InakAra karIe chIe. nA; jarAya nahi. ame te phakta eTaluM ja kahevA mAgIe chIe ke e saccidAnaMdanI sRSTinI, Adi-anAdikAraNa-jejanA haju amArAthI gUDha che. mahAbhArata-antargata gItAe A satyane nIcenA eka lekamAM aMkita karyuM che: adhiSThAnaM tathA kartA karaNaM ca pRthavidham / vividhAzca pRthakceSTA daivaM caivAtra paJcamam // pratyeka ghaTanAnI pAchaLanAM cAra kAraNo ApaNane spaSTa che. paNa eka pAMcamuM paNa kAraNa che, je ApaNe badhIya gaNatarIone khoTI pADe che, ane te che, saive vaivAtra kvimam | A prasaMge kRSNa A ja vAtane eka bIjI rIte rajU kare che. azvatthAmA AvuM "zudra' paNa ghara kRtya karavAmAM zI rIte phAvyo tenA pratyuttaramAM kRSNa zivanI teNe karelI ArAdhanAne nirdeza kare che. nUnaM sa devadevAnAm Izvarezvaramavyayam / jagAma zaraNaM drauNiH ephastenAvadhId bahUn // tamAma devone deva, Izvarezvara, eka mahAdeva che, ziva che, zaMkara che; ene zaraNe droNaputra gaye ane aNadhArelI zakti ene sAMpaDI - athavA aNadhAreluM kAma ene hAthe thayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ . paNa "mahAdeva" ke ziva AvA duSTone zaraNu zA mATe Ape che, e praznane javAba nathI! je thAya che te "aMte te" A sRSTine mATe "zivaMkara " ja nIvaDavAnuM che, eTalI zraddhA ja phakta AvA khulAsAonI pAchaLa jovA maLe che, jyAre e khulAsA ApanAra kRSNa ke gAMdhI jevA hoya tyAre ! paNa ApaNe have ApaNe kathA tarapha vaLIe. jenuM teja haNAI gayuM che (hatiSa:), evA pAMDave maNi laIne kurukSetra para pitAnA have smazAnamAM palaTAI gayelA zibira bhaNI AvyA. ane rathamAMthI UtarIne aMdara dAkhala thayA tyAre draupadIne temaNe A svare raDatI joI. nirAnanda" ane "duHkhazekAnvita" evI e nArIne vIMTaLAI teo kRSNanI sAthe UbhA rahyA. pachI yudhiSThiranI AjJAthI bhIme pele maNi draupadInI sAme dharyo. tArA putrone ghAta karanArane ame harAvyo che," maNi ApatAM. teNe kahyuM, "ane ene ucita daMDa paNa Ape che. tenA pratIkarUpa A maNi. have tuM kSatriyadharmane anusarIne tAre putrazeka tajI de. A kRSNa saMdhi karavAnuM eka chelle prayatna karavA mATe jyAre hastinApura jaI rahyA hatA, tyAre te zuM kahyuM hatuM, te yAda kara. teM kahyuM hatuM: "he goviMda, A saMdhinI vAta huM sAMbhaLuM chuM tyAre mane ema ja thAya che ke mAre patio nathI, putro nathI, bhAIo nathI, - ane tuM paNa nathI." "te vakhate kSatriyadharmane anusarIne je tIvra vA te uccAryA hatAM, he madhughAtinI, te badhAM atyAre tane yAda AvavAM ghaTe che! ApaNI ane ApaNuM rAjyanI vacce Ubhelo duryodhana nAza pAmyo che, duHzAsananuM rudhira pIvAnI mArI pratijJA pUrI thaI che. ApaNuM vera ApaNe pUrepUruM vasUla karI lIdhuM che. chelle azvatthAmAne paNa harAvI, pakaDI, enA brAhmaNa LiyA sAme joIne, tathA e ApaNuM gurune putra che, ema samajIne ene jIvato javA dIdho che. paNa te paNa enA yaza zarIrane saMpUrNa nAmazeSa karIne, enA maNine enI pAsethI chInavI laIne, tema ja ene AyudhaviheNa banAvIne." ." . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 draupadI have kaMIka zAnta thAya che. yuddha cheDAyuM emAM yatkiMcita paNa javAbadArI tenI potAnI paNa che, ane yuddhamAM te haMmezAM anapekSita banAvo banyA ja karatA hoya che, ane chatAM duSTane daMDa devAnI tenI ane tenA pationI pratijJA pUrI thaI che, e ghaTanAmAM te AzvAsana. le che ane azvatthAmAnI pAsethI khUMcavI levAyelA maNine pitAnA mugaTamAM jaDavAnI yudhiSThirane vinaMti kare che. ane yudhiSThira gurunA eMdhANuM lekhe ane draupadInA vacananA mAnane khAtara maNine mastaka para sthAna Ape che ane sarva zava parvatanI peThe zebhI rahe che. ane putrarokArtA ane manasvinI draupadI paNa pachI zekanA Asana parathI UbhI thAya che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ strIpa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchrayAH / saMyogA viprayogAntA maraNAntaM ca jIvitam / / badhA ja bhaMDAra aMte khUTI jAya che; badhAM ja UMce caDhelAMone aMta aMte patanamAM Ave che; milanamAtrane aMjAma viraha che; ane maraNa e ja jIvanane chello visAme che. madhu yaH kevalaM dRSTvA prapAtaM nAnupazyati / sa bhraSTo madhulobhena zocatyeyaM yathA bhavAn // je mAtra madhane ja jue che, madhanI nIce patharAyelI khINune nathI to,-te madhanI lAlace metanA jaDabAmAM haDaselAya che, ane Akhare tamArI peThe (dhRtarASTranI peThe) duHkhI thAya che. zokasthAnasahasrANi bhayasthAnazatAni ca / divase divase mUDhamAvizanti na paMDitam // hajAra zekasthAne che, seMkaDe bhayasthAne che, paNa te mUDhane mATe che paMDitane mATe (DAhyAne mATe) nathI. prajJayA mAnasaM duHkhaM hanyAt zArIramauSadhaiH / etat vijJAnasAmarthyam na bAlaiH samatAmiyAt // mANase bALaka jevA (ajJAnI jevA) na banavuM; paNa vijJAnanA sAmarthyane pichANIne teNe prajJA vaDe mAnasika duHkhane ane auSadhe vaDe zArIrika duHkhane dUra karavuM. kRtaM bhavati sarvatra nAkRtaM vidyate kvacit / badhe kareluM ja jovA maLe che-eTale je kaMI ApaNane AvIne maLe che, te ApaNuM ja karmanuM phaLa che; ApaNuM ja kamanuM phaLa na hoya tevuM kazuM ApaNane maLatuM nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246. kALanAM lekhAM! vRddhonAM pretakAryo- aMtimakriyAo - juvAnone hAthe thAya e ja svAbhAvika krama che, hovo joIe, paNa ThekaThekANe prakRtithI viruddha vartatA manuSya para prakRtie ahIM vera lIdhuM che. ane juvAnI aMtimakriyAo karavAne vRddhone vakhata Ave che - yuddha vakhate te khAsa. saMjaye jyAre sarvanAzanA samAcAra ApIne dhRtarASTrane saunI uttarakriyA karavAnuM sUcavyuM tyAre te vAtAhita phuva duH- "vaMToLathI khaLabhaLI UThela jhADa mULamAMthI UkhaDIne pRthvI para tUTI paDe, tema tUTI paDyo. dhRtarASTrane have pastAvo thAya che: "nArada, parazurAma ane vyAsa jevAoe mane samajAvyo chatAM huM samaje nahi. kRSNa samagra sabhA samakSa mane duryodhanane rokavAnI salAha ApI, te meM mAnI nahi."--vagere. paNa ahIM paNa dhRtarASTranuM dhRtarASTrapaNuM jatuM nathI, chAnuM rahetuM nathI. AtmapratAraNAnI kaLAmAM, jAtane chetaravAnI kAbeliyatamAM te pAraMgata che. dezamAMthI chaTakavAnI tarakIbo tene hastagata che. pahelAM te tenI eka vicitra vAta sAMbhaLe : na smarAmi AtmanaH kiMcit purA saMjaya duSkRtam / he saMjaya, bhUtakALamAM mAre hAthe kazuM paNa duSkata-kukarma thayuM heya evuM mane yAda nathI." pAMDu gujarI gayA pachI kuntI putrone laIne hastinApura AvI, te vakhate mArA bhAIne putro hatA ja nahi!" ema kahIne bhAbhI tathA karAone rajhaLAvavAnI ceSTAthI mAMDIne te TheTha saMdhi karavA Avela kRSNanA veNanI avagaNanA sudhInAM kukRtyenI eka lAMbI paraMparA pitAne paDe udhAra hovA chatAM dhRtarASTranuM A dharAra-vacana enI mAnasika udaMDatAne ja eka purAvo che. kukarmonI enI vyAkhyA zuM haze ? duryodhana ane tenA sAthIonAM tamAma duSkarmonI pAchaLa tenI potAnI saMmati athavA anumatisUcaka mauna ja che e zuM te nathI jANata, je Ama khaMdhI rIte e potAnI nirdoSatAnuM gANuM gAya che ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dhRtarASTra pitAnA para AvI paDelI ApattinI badhI ja javAbadArI deva" para nAkhe che. saMjaya ene bhUtakALanI aneka yAdo tAjI karAve che. "putra tarapha pakSapAtane laIne tame sadeva tenuM ja hita jotA rahyA, rAjana, tenuM A pariNAma che (devanuM nahi); tamArI sthiti te UMce laTakatA madhupAtra tarapha dhasato mANasa paga nIcenI UMDI khAI na joI zake, ane aMte temAM paDe, enA jevI che. paNa have zeka karavAthI kazuM ja vaLavAnuM nathI, AjanI A ghera Apatti mATe jeTalI javAbadArI duryodhananI che, teTalI ja tamArI che. tame ja tamArA lebharUpI ghInI Ahuti ApI ApIne pAporUpI pAvakane prajavalita karyo che, jemAM tIDanI peThe paDIne tamArA badhA putro bhasma thaI gayA." A pachI dhRtarASTrane AzvAsana ApavA mATe vidura-vizvanA sakla padArthonI anityatA ane zekanI nirarthakatA varNave che. keTalAka leke, vA ane martha banne dRSTie suMdara che. ' (1) sarve kSayAntA nicayAH patanAntAH samucchyAH / saMyogA viprayogAntA bharaNAntaM ca jIvitam // (2) ayudhyayAno mriyate yudhyamAnazca jIvati / / kAlaM prApya mahArAja, na kazcidativartate // (3) hato'pi labhate svarga hatvA ca labhate yazaH / ubhayaM no bahuguNaM nAsti niSphalatA raNe // (4) zokasthAnasahasrANi bhayasthAnazatAni ca / divase divase mUDham Avizanti na paMDitam // (6) mojana pratipurvIta di vayeta parAkramam | bhaiSajyaM etat duHkhasya yadetannAnucintayet / / (6) prathA navuM Tum kyA rArin maujaH etat vijJAnasAmarthya na bAlaiH samatAmiyAt // (7) kumena Maa sauthaM duHrva pena mA ! kRtaM bhavati sarvatra nAkRtaM vidyate kvacit // . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) aho vinikRto loko lobhena ca vshiikRtH| ___ lomakrodhabhayonmatto nAtmAnamavabudhyate // (9) kulInatve ca ramate duSkulInAn vikutsan / dhanadarpaNa dRptazca dAridrAn parikutsayan // (10) mUrkhAniti parAn Aha nAtmAnam samavekSate / doSAn kSipati cAnyeSAM nAtmAnaM zAstumicchati // paNa jenuM sarvasva naSTa thayuM che, ane te paNa potAnAM ja khalanane kAraNe, evI jene AMtarapratIti che, evAone zoka AvAM jJAnavIne dvArA paNa zAnta zI rIte thAya ? ahIM te UlaTAne e vadhe che. dhRtarASTra pAcho mUrSita thaIne dharatI para pachaDAya che. ane putranI A dazA joIne vyAsa paNa doDI Ave che; ane vidura ane saMjayanI sAthe tene bhAnamAM lAvavAnI keziza kare che. paricAra zItala jala tenAM aMgo para chAMTe che; ane tAla-vRnta vaDe tene vIMjhaNo kare che ane Ama lAMbe gALe dhRtarASTra pAcho bhAnamAM Ave che. ahIM eka vastu nedhapAtra che, dhRtarASTra vakhatovakhata prANa tyAgavAnI, ApaghAta karavAnI vAto kare che; paNa e kharekhara prANa tajaze evI AzaMkA keIne paNa nathI thatIH ApaghAta kare evI kAcI (ke pAkI 2) mATIne dhRtarASTra che ja nahi. teno AvaDo ghora zeka paNa sAva putranAzamUlaka nathI. UMDe UMDe ene ciMtA cheH "have mAruM zuM ? huM zI rIte jIvIza ?" vyAsa tenI A gaDamathala samajI jAya che ane tene haiyAdhAraNa Ape che: yudhiSThira prakRtithI karuNAmaya che. pazupaMkhIo pratye paNa tene karuNA che. te tArA pratye te e duSTa thAya ja zI rIte ?" vagere. pachI dhRtarASTra, saMjayanI sUcanAthI marelAonI aMtimakSiA karavA mATe sajja thAya che. gAMdhArIne te saMdeza mokalAve che: "vadhu kuntIne, ane anya nArIvandane laIne tuM ahIM Ava." ane seMkaDo strIothI vIMTaLAyelI gAMdhArI kuntIne laIne upasthita thAya che. dhRtarASTrane mahela nArIonA haiyAphATa rudanathI dhrujI UThe che. ane A badhI strIothI vIMTaLAI dhRtarASTra vidura, saMjaya Adi anekanI sAthe hastinApuranA rAjamArgo para thaIne nagaranI bahAra javA UpaDe che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3ra ane zilpI, vaNikA, vaizyA, sarvakarmApajIvI, hastinApuranI AkhI prajA peAtAnA rAjAnI sAthe rAjakulanA smazAna zA kurukSetra bhaNI javA ravAnA thAya che. ' pahelAM je strIonAM mAM jovAM devAneya durlabha hatAM, te strIo, temanA patie mAryA jatAM sAmAnya mANasAnI najare mATe paNa sulabha banI che. temanA vALa chUTA che. temaNe AbhUSaNeA badhAM utArI nAkhyAM che, ane phakta eka ja vastra paherela badhI te ( mArgamAM) pachaDATA khAtI jAya che." chellI paMkti vAcakane dyUtasamaye duryodhananI sabhAmAM duHzAsana vaDe kheMcI aNuAyela dropadInuM smaraNa karAve che. ekavastradharA nAryaH paripeturanAthavat / itihAsa kevuM vera le che! kALa mADAvahelA peAtAnuM leNuM cUkate karyA vagara rahetA nathI, e vAta tarapha jANe vyAsajI haLaveka rahIne ApaNuM lakSa deAravA na mAgatA heAya! paNa itihAsa pAsethI kazuM sAruM zIkhI le, te pachI e mANasa zAne ? 247. aparAdhI tripuTI : chellu dana hastinApura cheDayA pachI A DAghue eka gAu cAlA haze tyAM temane kRpa, kRtavarmA ane azvatthAmA maLyA. hastinApurathI AvatA vRndanA vilApane thADIkavAra dAda ApI, pachI temaNe dhRtarASTrane chellAmAM chellA samAcArathI vAk karyA. (dhRtarASTrane e samAcAra A pahelAM saMjaya dvArA maLI ja gayA che.) A pachI gAMdhArI sAme joIne kRpAcAye tene * AzvAsana ApavA mAMDayuM : tamArA putro nirbhayapaNe yuddhabhrama para sAmI chAtIe vIrakArya karatAM mRtyu pAmyA che. sAmI bAjue zatruenA vijaya-Ana Mdane ame khATA karI nAkhyA che. dhRSTadyumna Adi pAMcAle, tema ja draupadInA badhA ja putrone ame A azvatthAmAnI AgevAnI nIce rAtanA aMdhakAramAM ja haNI nAkhyA che. "" paNa have ame traNa amArA prANa bacAvavA mATe bhAgI chUTavA mAgIe chIe; kAraNa ke pAMDavA abaghaDI AvI paheAMcaze ane ame Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 traNeya temanI sAme UbhA nahi rahI zakIe. (lAge che ke sAmI chAtIe maratAM A traNamAMthI ekeyane nathI AvaDatuM !) mATe have amane rajA Apa, ane dhIraja dharIne zeko tyAga kare.", ATaluM kahIne e traNee dhRtarASTranI pradakSiNA karIne potAnA rathane gaMgAnI dizAmAM doDAvyA. thoDIvAra pachI temaNe ekabIjA sAthe saMtalasa karI judA paDavAne nizcaya karyo. kRpAcArya hastinApura gayA; kRtavarmA pitAnA rAjyamAM, dvArakAmAM - AnartamAM - gayA, ane azvatthAmA vyAsAzramamAM gaye, jyAM tenI zI gati thaI te AgaLa kahevAI gayuM che. traNeya judA paDatI vakhate ekamekanI sAme vAraMvAra joyA karatA hatA, traNeya mahAtmA pAMDavone aparAdha karyAne kAraNe bhayArta hatA. 248. dhRtarASTra-AliMgana * have yudhiSThirane jyAre samAcAra maLyA ke dhRtarASTra aneka zokAtura strIpuruSanI sAthe hastinApurathI kurukSetra tarapha AvavA mATe nIkaLe che, tyAre teNe tenI sAme javAne, tene adhavacce ja maLavAne nizcaya karyo. tenA bhAIo, zrIkRSNa ane sAtyaki ane yuyutsu tenI sAthe hatA. draupadI paNa. zekAviSTa hajAre strIpuruSo vaDe vIMTaLAyela dhRtarASTra najare paDyA ke tarata ja yudhiSThira tathA tenA cAreya bhAIo tenI pAse AvyA. ane potapotAnAM nAmo uccArI potapotAnI oLakha ApI. dhRtarASTra yudhiSThirane batha bharIne bheTayo. te putrazokathI paripIDita hatuM. paNa tenI buddhi" (ke abuddhi ?) barAbara kAma karI rahI hatI.' yudhiSThirane bheTatAM bheTatAM ja tene vicAra AvyuM. AvI ja rIte bhIma paNa mane bheTavA Avaze. te zA mATe huM te prasaMgane lAbha laIne bhImane mArI na nAkhuM ? zArIrika daSTie, AMdhaLo dhRtarASTra bhImane karatAM paNa ghaNe vadhu jorAvara hato, e jANItuM hatuM. Ameya blind forces haMmezAM vadhu joradAra ja hoya che, discriminating forces karatAM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAse Ubhela kRSNa dhRtarASTranA caherA parathI tenA manebhAva pArakhI gayA. eTale yudhiSThira pachI bhIma je dhRtarASTrane bheTavA jato hato, tevo ja ene eka bAjue khaseDIne ene badale enI lokhaMDI mUrti temaNe AgaLa karI. - dhRtarASTra pitAnA samagra baLathI A mAyalI (lokhaMDI) bhImane bhIMsa dIdhI, eTale sudhI ke tene potAne lohInI UlaTI thaI gaI. dhRtarASTranI AvI karapINa bhIMsane kAraNe lekhaMDI bhImane kaDusalo bolI gaye. dhRtarASTra paNa jamIna para pachaDA. saMjaye tene "nahi, nahi!" ema bolatAM bolatAM adhdharathI jhIlI lIdhe. saMjayanA e "nahi! nahi! mAM kaMIka bhAvo bharyA hatA. saMjaya pitAnA samavayaska svAmInI prakRtithI pUrepUre paricita hato. "A zuM karI rahyA che ? hajuye tamane sAna na AvI ?" zoka, Azcarya, cetavaNuM aneka bhAvo tenA A "nahi! nahi" zabdamAM bharyA haze. paNa dhRtarASTra para enI kazI ja asara na thaI. e te pitAnA daMbhanA nATakamAM pUrepUro lIna hatuM. bhImanI lehamayI mUrti tenA AliMganapAzamAM bhAMgI gaI, eTale khuda bhIma ja marI gayo ema samajIne teNe have pRthvI para paDyA paDyA, lohIvALA moMe raDAroDa karI mUkI, "arere, huM ke durbhAgI chuM! bhIma mAre hAthe mAryo gaye" vagere. * zrIkRSNa have AgaLa AvyA. "tamArA hAthe bhIma bharAya che ema mAnIne zeka na kare, dhRtarASTra, tamArA bAhupAzamAM jene chuMdo thaI gayo che te bhIma nathI, bhImanI lekhaMDI pratimA che. yudhiSThirane AliMgana ApatI vakhate tamArA mukha upara je krodha dhagadhagate hato, te joI samayasUcakatA vAparIne bhImane meM Agho khaseDI lIdho hate, ane ene badale, bhImanI AyasI pratimA, je duryodhane banAvarAvI hatI, (bhImane mAravAnI potAnI jiMdI prekiTasa arthe !) tene AgaLa karI hatI. tamArA bAhuomAM keTaluM baLa che, te huM barAbara jANatuM hatuM. paNa Ama karavuM tamane ghaTe che. rAjan ? tame have vRkadarane mArI nAkhaze, te paNa tamArA putre jIvatA nahi thAya. mATe verajheranI vAtane visAre pADIne pAMDa sAthe haLImaLIne rahe." A daramyAna anucare jamIna para pachaDAyelA dhRtarASTrane uThADavA ane sApha karavA doDI Ave che. (ene lohInI UlaTI thaI che, tethI.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane thoDIvAra pachI "kutaro." evA dhRtarASTrane kRSNa pharI pAchA be zabdo zikhAmaNanA saMbhaLAve cheH ' ) veda, zAstro tema ja purANone abhyAsa tame karyo che, mahArAje; rAjyadharma paNa tame sArI peThe samaje che ane chatAM amArA jevA aneka hitecchuonI salAhane avagaNIne tame tamArA duSTa putrane pagale cAlyA. tamArA potAnA doSone tame jotA nathI, ane bhImane tame mAravA mAge che." "tame kaho che ema ja che, mAdhava, dhRtarASTra kahe che, "paNa baLavAna putrasnahe mane bairyathI bhraSTa karyo. sAruM thayuM je, baLavAna, satyavikrame, ane tamArA vaDe surakSita bhIma mArA bhujapAzamAM na AvyuM. paNa have mAro krodha zamI gayo che. have huM pAMDavo sAthe premathI rahIza." AvA naphaphaTa lekene zuM kahevuM ? emane to bhagavAna ja pahoMce ! athavA kadAca, bhagavAneya na pahoMce ! vyAsajI lakhe che ke A pachI e nagharoLa dhRtarASTra bhImane, dhanaMjayane, nakulane ane sahadevane raDatAM raDatAM bheTo. 249. mAtAnuM hRdaya ! dhRtarASTra pAse AvI rIte kharakharo karIne, enA duHkhanuM tathA enA krodhanuM Ama zamana karIne pAMDavo ane zrIkRSNa gAMdhArI tarapha vaLyA. ? have gAndhArI ane dhRtarASTranA svabhAva vacce te AkAza ane pRthvI jeTaluM aMtara hatuM; ane chatAM be vacce eka sarakhApaNuM te hatuM ja, putraprema, tatvataH, bannemAM sarakho hato. putra mRtyune kAraNe bannene kArame AghAta lAgyo hatoane temAM paNa gAMdhArIne kaMIka vadhAre; kAraNa ke gAMdhArInA premanI pAchaLa kevaLa nikhAlasa mAtRhRdaya ja hatuM; dhRtarASTranI peThe svArthabuddhinI preraNA emAM na hatI. - putra mRtyunA AghAte atyAre ene kharekhara viveka-aMdha banAvI dIdhI hatI. temAMya putronA vadha nIpajAvanAra pAMDavone teNe jyAre pitAnI pAse jeyA, tyAre to enA krodhane pAra na rahyo, ane mane mana eNe emane zApa devAnI IcchA karI. .? : "paNa, vyAsajI lakhe che ke tenA, eTale ke gAMdhArInA A bavAnI, badaIrAdAnI vyAsajIne pahelethI je gaMdha AvI gaI hatI, eTale Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ te gaMgAsnAna karIne tyAM AgaLa pahoMcI gayA hatA. hakIkatamAM vyAsa sarvakALamRtAM mAM samajatA hatA. divyacakSu vaDe badhuM ja te joI zakatA hatA. ekAgra citta vaDe saunA aMtaranI vRttine te jANuM letA hatA. zApa ApavAne taiyAra thayela putravadhUne temaNe tenA pitAnA ja hadayanI eka maMgaLa UrminuM smaraNa karAvyuM: yuddhanA aDhAreya divaso daramiyAna, he gAMdhAri, duryodhana roja prAtaHkAle tArI pAse AvatA hatA, ane vijaya mATe tArI AziSa yAcato hato, ane dara vakhate tuM ene eka ja AziSa ApatI hatI ke thato dharmastato gaya: "je pakSamAM dharma haze, te pakSane jaya thaze." Aje have tArI A AziSa sAcI paDI che, ane pAMDuputrone, jenA pakSamAM dharma pramANamAM, vadhAre hatuM, temane vijaya thayo che. have pAMDavone zApa devAne vicAra e jAte ja eka adharma che. e vicArane mULamAMthI ukheDI nAkha." gAndhArIne pratyuttara enA mAtRhadayanI vedanAne AbAda paDe che. have bhagavana, pAMDavono nAza thAya ema huM nathI icchatI; paNa putrazokane lIdhe mAruM mana vivaLa thaI gayuM che. A kuntIne jema potAnA putro pyArA che, tema mane paNa mArA putra pyArA hatA. paNa duryodhananA pitAnA pApe, tema ja mArA bhAI zakuninA vAMke, tema ja karNa ane duHzAsananA vAMke temane saune nAza thaI gaye. emAM A pAMca pAMDavomAMthI Ine doSa huM nathI kADhatI; paNa A kRSNanA dekhatAM bhIme je karma karyuM - duryodhanane nAbhinI nIce mAravAnuM tene laIne mane gusso jarUra Avyo che." Ane javAba bhIma Ape che, bhImanI rIte. je kAIthI nathI Darate, te gAMdhArInA zApathI avazya kare che. eTale enA pratyuttaramAM niyamabhaMgane khulle ekarAra che. uparAMta duryodhananA baLanI mukta kaMThe prazasti karIne gAMdhArInI thoDIka khuzAmata paNa te karI le cheH "karyuM te, dharma he yA adharma, trAsane kAraNe karyuM che. ema na karata te khuda mArA prANa paNa jokhamamAM hatA. mATe anumati ! vaLI tamAre putra dharmayuddha vaDe te jitAya ema ja nahote. mATe mAre dharmayuddhanA niyamone neve mUkI devA paDyA. vaLI tamArA putre paNa yudhiSThirane adharma vaDe ja jItyA hatA, e na bhUlazo; tema ja ghata pUruM thayA pachI rajasvalA ane ekavannA pAMcAlIne uddezIne sabhA samakSa je kaMI kahevAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 27 AvyuM hatuM te badhuM tame jANe ja che. (bhIma have dhIme dhIme garama thato jAya che) duryodhane te prasaMge draupadIne jyAre pitAnI jAMga batAvI, te prasaMge ja huM ene mArI nAkhata, paNa te vakhate A dharmarAjanI AmanyA rAkhIne ame khAmoza rahyA, kAraNa ke ame vacane baMdhAyelA hatA. A pachI te pUrAM tera varasa sudhI tamArA e putre amane japIne kyAMya besavA dIdhA nahi, ane vairane agni prajavalita karyA ja karyo Aje have e badhuM pUruM thayuM, mA; have amArA manamAM krodhane. chAMTA paNa nathI." bhImanA ATalA lAMbA saMbhASaNamAMthI gAMdhArI kevaLa duryodhananI prazaMsAnA zabdo ja pakaDI rAkhe che. "na tabaig vadhatA bhImane kahe che, "yaT prazasi me suram - tuM mArA putranI prazaMsA kare che, e ene vadha nathI." duHzAsananA rudhirapAnane paNa bhIma A ja sacoTa javAba Ape cheH "manuSyanuM lehIM kadI pivAya ja nahi, e huM kyAM nathI jANato, mA! temAMya e manuSya jyAre svajana hoya tyAre te pUchavuM ja zuM? temAMya vaLI, bhAI to pitAnuM ja bIju rUpa che. eTale duHzAsananuM phavira meM pIdhuM ja nathI. pratijJApAlanane artha phakta meM te moMmAM mUkayuM eTaluM ja; paNa eTalI khAtarI rAkhajo, mA, ke mArA dAMta ane hoThane oLaMgIne aMdara te e gayuM ja nathI! paNa kharuM pUche, mA, te A badhAmAM tame paNa kaMI ochAM doSapAtra nathI. tame putrone pahelethI ja AvA asatapaMthe jatAM rokyA hota, te yuddha thAta ja nahi!" bhImanI A dalIla pAse gAMdhArI niruttara banI jAya che; ane chatAM "AMdhaLAnI lAkaDI jevA ekAda putrane paNa te avariSTa rahevA dIdho hata, te sAruM thAta!" eTaluM kahyA vinA te te rahI ja nathI zakatI. A pachI gAMdhArI yudhiSThira bhaNuM vaLe che. krodha ane duHkhathI kSubdha evI ene joIne yudhiSThira dhrujI UThe che. hAtha joDIne te tenI sAme Ave che; ane va sa rAjA?- "pele rAjA kyAM che?" evI enI bhayAnaka hAkalanA pratyuttaramAM DhIlo ane gaLagaLo thaI jaIne atyaMta madhuratAthI tene TADhI pADe cheH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ da : "A rahyo chuM devi," te kahe che, "tamArA putrane ghAtaka, pApI, zApa-joga, pRthvInA nAzanuM kAraNa banelo yudhiSThira. Apa mane zApa, mAM, mane have jiMdagIne meha ja rahyo nathI; rAjya ane dhanane te nathI ja nathI." ': yutiSThira kharekhara DarI gayo haze-gAMdhArInA saMbhavita zApathI ? kAraNa ke, vyAsajI lakhe che, ke bhayabhIta evA yudhiSThirane joI ne gAMdhArI navAra viMgniH- "kazuMye na bolI." yudhiSThira tene page paDI rahyA hata; ane niHzvAsa nAkhatI gAMdhArIe pitAnI AMkho paranA vastra soMsaravI tenA paganI AMgaLIonA agrabhAga upara daSTi karI; ane tataH sa kunakhIbhUto, darzanIyanakho nRpaH 2 "jenA nakha eka vakhate darzanIya hatA, evA e rAjA yudhiSThirane nakha gAMdhArInI e zokavyAkula daSTithI kALAeza thaI gayA." arjuna A joIe bhagavAna kRSNanI pITha pAchaLa ja bharAI gayo, ane bIjA badhA bhAIo paNa gabharATane lIdhe hAMphaLAphAMphaLA thavA mAMDyA. emanI A dazA joIne gAMdhArIne dayA AvI, tenuM mAtRtva jAgrata thayuM. te temane saune AzvAsana ApavA lAgI, ane pAse ja Ubhela temanI mAtA kuntI pAse javAne temane Adeza Apyo. * kuntI te temane jotAveMta raDavA ja mAMDI. putronA vijaya vakhate A AMsu zAM -evA kaMIka vicArathI teNe kapaDuM ADuM rAkhIne potAnI AMkho pheravI lIdhI. paLa be paLa Ama hRdayane haLavuM karyA pachI pharI teNe potAnA putro sAme joyuM, tyAre tene jANe pahelI ja vAra khabara paDI ke temanI kAyAo aneka zastrAnA dhAvo vaDe chinnavicchinna hatI; ane e ja vakhate tenI daSTi jenA badhA ja putra raNabhUmi para roLAI gayA che evI draupadI para paDI. sAsu karatAM vahunI dazA ghaNuM ja vadhAre karuNa hatI. sAsunA te pAMce pAMca putro aDhAra divasanA zeNitatAMDavamAMthI bhale kSatavikSata paNa salAmata bahAra AvyA che, jyAre... paNa kuntI draupadIne AzvAsana ApI zake, te pahelAM te padI ja citkArI UThe cheH . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ "juo te kharAM, mAjI, subhadrAne putra abhimanyu, ne tamArA bIjA pautra-kyAMya dekhAya che kharA ?" Ama chAtI phATa vilApa karatI draupadIne jamIna parathI uThADIne kuntI tene gAMdhArI pAse laI jAya che ane gAMdhArI tene AzvAsana ApavAnI ceSTA karatAM kahe cheH "ApaNA bemAMthI koNa kone AzvAsana Ape dIkarI ?" yathaivAhaM tathaiva tvaM, ko nau AzvAsayiSyati / ane pachI A AkhAye vinAzakAMDanI javAbadArI pitAne mAthe oDhI letAM upasaMhAra kare che ke, mamaiva aparAdhena kulamidaM vinAzitam / "mArA ja aparAdhe A vaNasyuM kula uttama!" eka rIte joIe to A vAta saMpUrNa sAcI che. aMte te mAtA ja pitAnAM saMtAnanA bhAgyanI vidhAtrI che ne! 250. gAMdhArIno zApa draupadIne AvI vilakSaNa rIte AzvAsana ApI rahelI gAMdhArIe A prasaMge kurukSetranI samagra raNabhUmi ni vakruSA dIThI. potAnI AMkhonI sAme banI rahelI ghaTanAone paNa javAne je nArI InkAra karatI hatI (pati abdha hovAne kAraNe pitAnI AMkhe pATA bAMdhIne), te ja nArIe kRSNa dvaipAyanane varadAna vaDe dUradUranI AkhIye raNabhUmine, e jANe AMkhanI sAme ja hoya evI spaSTa ane surekha rIte dIThI. (A "divyacakSu? e zuM haze? vyAsajIe potAnI kavitvamayI bhASAmAM raNabhUminuM varNana karyuM haze ? ane raNabhUmi gAMdhArIne pratyakSavata dekhAI haze ? ke pachI zekamAM ja koI evI anokhI zakti che, ke jemane zeka karatAM hoIe te badhAMne te AMkhonI sAme tAdazya svarUpe jhulAve! ahIM yAda rAkhavuM joIe ke saMjayane paNa vyAsajIe "divyadRSTi'nuM pradAna karyuM hatuM.) raNabhUminA judA judA badhA ya pradezo para gAMdhArI pharI vaLI. zrIkRSNa A badhe vakhata tenI sAthe ne sAthe ja hatA. tenI putravadhUo tema ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuddhamAM mAryA gayelA karNa Adi virenI patnIe paNa tenI sAthenA nArIvRndamAM sAmela hatI. gAMdhArI, chAtI phATa rudana karatI ekakene cIMdhatI jAya che ane zrIkRSNa pAse haiyAnI vedanA ThAlavatI jAya che. pitAnI putravadhUo sAme AMgaLI cIMdhIne kRSNane te kahe cheH "vacaitA purAkSa . Ama je, kamaLanayana, jemanA patio mAryA gayA che, jemanA keza vIkharAI gayA che, ane jeo ravi kalpAnta karI rahI che, evI A strIo! "Ama je, vibhu," eka bIje sthaLe kRSNane e kahe che: "A nArIonA vIra putronA mRtadehathI AcchAdita A raNabhUmi! karNa, bhISma, abhimanyu, droNa, drupada, zalya vagere gaI kAlanA virodhIo, badhA virodhane eka bAjue mUkIne, jyAM eka sAthe ja seDa tANane sUtA che, e raNabhUmi je! emanAM suvarNakavaca ane AbhUSaNa paNa je, Thera Thera veravikhera paDyAM che. ane ahIMtahIM verAyelAM paDelAM Ayune te pAra ja nathI. ahIM atyAre AnaMdamAM jo koI hoya, te te phakta A hiMsaka pazuo ja che, jemanA mATe sAkSAt kALe A ujANuM taiyAra karI che. je je, emanA lohIkharaDyA dehane pelAM gIdhaDAM phelI rahyAM che, ane kAgaDAe, samaDIo, gIdha, ziyALone te pAra ja nathI. suMvALA parya para paDyA paDyA baMdIjanonI biradAvalIo sAMbhaLavA TevAyelA A vIra puruSo Aje A zeNitasiMcAyelI raNabhUmi para paDyA paDyA, pitAnAM zabanuM bhakSaNa karI rahela pazupaMkhIone kaLATa sAMbhaLI rahyA che. jarUra meM pUrva janmamAM kAI ghora pApa karyuM haze, jenI A bhayAnaka sajA mane atyAre maLI rahI che." duryodhanane zabane jotAMveMta gAMdhArI kapAyela keLanI mAphaka tUTI paDI. dharatI para phasaDAI paDI. raDatI raDatI pAse Ubhela kRSNane te kahevA lAgI ? "Ama je, kezava, yuddhanA AraMbha kALee mane hAtha joDIne page lAgavA Avyo hato. "mane AziSa Apo mA !" ema kahIne eNe mArI AziSa mAgI hatI, ane meM ene kahyuM hatuM to dharmastato gaya: nirbhayatApUrvaka e lo eTalA pUratuM amaralokane e adhikArI avazya banI gayo. ene zoka huM nathI karatI, kRSNa, huM te have ekalA aTulA thaI gayela dhRtarASTrano ja zeka karuM chuM phakta. meM te badhuM joI lIdhuM, A jiMdagImAM, kRSNa; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 41 tera varasa sudhI mArA putroe A dharatInuM binaharIpha zAsana karyuM te paNa joyuM ane Aja e badhA A dhULamAM ALoTe che, ane emanI strIo chAtI ane mAthAM phUTe che, te paNa joI rahI chuM." | vilApa karatI uttara ane pAMcAlanI nArIo paNa gAMdhArInI najara bahAra nathI rahetI. temane cIMdhIne kRSNane e kahe che: "Ama je, kRSNa, A badhInI paNa e ja dazA che, A badhI paNa evI ja rIte raDI rahI che. (yuddhane pariNAme AvatA sarvanAzane koI pratye pakSapAta nathI!) e pachI karNanA zaba para vilApa karatI karNa patnI, jayadrathanA zaba pharatI vilApa karatI durazalA ane anya strIo; zala, bhagadatta, bhIma, droNa, bhUrizravA vagerenI AsapAsa cAlatA vilApane paNa gAMdhArI jue che ane kRSNane batAve che. raNabhUminuM AvuM bhayAnaka ane bIbhatsa darzana-svajanenAM ziyALagIdha-samaDI-kAgaDA kUtarA Adi vaDe cUMthAtAM zonuM pratyakSa darzana - gAMdhArIne mATe Akhare asahya thaI paDe che. bhUtakALane saMbhArI saMbhArIne te vadhu ne vadhu kalpAnta kare cheH A badhAnI pAchaLa agara koIne doSa hoya te te tene potAne, tenA pati dhRtarASTrane, tenA bhAI zakunine, duryodhana ane duHzAsana Adi tenA putrone ane tenA putra jenI TacalI AMgaLIe nAcatA hatA te karNane ja che e jANatA chatAM, mAnasazAstranI koI gUDha prakyiAthI prerAIne, te kRSNa para gusse thaI jAya che. "A badhA to te ja divase marI gayA hatA," zrIkRSNa tarapha joIne e kahe che, "je divase viSTi arthe Avele tuM khAlI hAthe pAcho pharyo hato. te divase zAntanunA putra vidure paNa mane cetavI hatI, mA snehaM kva kAmasuteSu - "peTanA dIkarAo upara prema na rAkha." (eTale ke e premane khAtara dharmane na bhUla), paNa meM temanuM na mAnyuM, ane je, A mArA putro maLi va mImUta. " ahIM zokanA AvezamAM eka hakIkata tarapha gAMdhArInuM durlakSa thAya che. kRSNa te yuddhane TALavAne, khALavAne, ghaNo ja prayatna karyo hato. duryodhane peTAvelI Agane olavavA te mathyA hatA. chatAM gAMdhArI atyAre kRSNa upara ja ciDAya che. AnI pAchaLa tenA AntaramananI prakriyA kaMIka AvI hAI zake kRSNa je pAMDavonA pakSamAM na hota, te potAnA putrone parAjaya ane vinAza na ja thAta, evI UMDe UMDe gAMdhArInI mAnyatA che. eTale pitAnA A sarvanAzane mATe kRSNane ja doSita TharAvatAM te bolI UThe che: Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ "a sarvanAza thato aTakAvavAne tuM samartha hatA, chatAM te AMkha ADA kAna karyA, mATe huM tane zApa ApuM chuM, ke tArI yAdone paNa AvI ja rIte sarvanAza thaze, ane tuM paNa AjathI chatrIsame varase hata-jJAti", "hata-putra" thaIne kaI tane oLakhI paNa na zake evI avasthAmAM jaMgalamAM rajhaLIza, ane bhUMDe hAle marIza, ane tAruM nArIvRnda paNa amArI A bharatastrIonI peThe (zekathI ane duHkhathI) pachaDATa khAze." kurukSetranA yuddhamAM eka athavA bIjA pakSe, badhA ja rAjAo sAmela thayA hatA, eka mAtra yAdavakula ane rukima sivAya, e ApaNe joI gayA chIe. A uparathI gAMdhArIne UMDe UMDe e vahema paNa hoya, ke kRSNa bIjA saune arasaparasa laDAvIne mArI nAkhyA, te eTalA ja mATe ke tenuM yAdavakula bhAratanI dharAmAM sarvoparI thAya. je ho te; kRSNa gAMdhArInA A zApano javAba je rIte Ape che, te ja enI lokottaratA puravAra kare cheH huM jANuM chuM, devI, mArA yAdavo (je rIte atyAre jIvana jIvI rahyA che te jotAM) eka divase tame kaho che tevI rIte ja nAza pAmavAnA che." zrIkRSNanAM A vacana sAMbhaLIne pAMDavo =hatananara: banyA. potAnA jIvitane aMge paNa teo e mAnasika trAsane pariNAme nirAza banI gayA. paNa gAMdhArInA mananuM samAdhAna zrIkRSNanI A zAnta ane udAsa vANIthI paNa na thayuM. tenA zeka ane roSa haju zamyA na hatA; ane lAge che ke te haju kaMIka vadhAre belavA jatI hatI, Ubharo ThAlavavA jatI hatI, paNa kRSNa tene vArI ane thoDAka jalada zabdomAM tenI AMkho ughADavAno prayatna karyo? tamArA ja vAMke tamAruM kuLa nAza pAmyuM che," temaNe kahyuM, "tamAro putra duSTa, niSphara ane vairamUrti hato, enuM ja A badhuM pariNAma che. potAne doSa tame mArA mAthe zIda ne oDhADo cho ? ane vaLI A gaI gujarI ukheLavAno have artha paNa zuM che ? ethI te UlaTAnuM tamAruM duHkha bamaNuM thaze. atItane zeka ja na kara." gAMdhArI have cUpa thaI gaI. sAmAnya rIte mRdubhASI evA kRSNanA mukhamAMthI AvuM kaThera satya sAMbhaLIne te TharI ja gaI haze. paNa dhRtarASTra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ pitAnI patnIne barAbara oLakha hato. DIvAra mUgI rahIne vaLI pAchI e kyAMka vAdavivAdamAM na Utare, kRSNanI sAthe, e bIke e eka. tisarI ja vAta kADhe che, ane saunuM dhyAna e tarapha kheMcAya che, 251. kuntIno ghaTasapheTa dhRtarASTra yudhiSThirane pUche cheH "A yuddhamAM kula keTalA mANaso mAryA gayA, kahI zake che ?" yudhiSThira AMkaDo Ape che. * "e badhAnI zI gati thaI ?" dhRtarASTra eka bIjo savAla pUche che. "je lokAe hasatA mee potAnI jAtane hema dIdhI te leke InkalekamAM gayA. "jeo hasate moMe nahi, paNa laDAImAM sAmela thayA ja chIe te have laDyA vagara, ane maryA vagara chUTake ja nathI, evI bhAvanAthI maryA, teo gAMdharvakamAM gayA. je leke pAroThanAM pagalAM bharatAM, duzmane pAse potAnA prANanI bhIkha mAgatAM marAyA, teo guhyakalAkamAM gayA. je leke tINa zastrAstro vaDe vAraMvAra vIMdhAyA chatAM sAmI chAtIe laDatA ja rahyA ane jemaNe kSatriyadharmane pUrepUre zobhAvyuM, teo brahmalokamAM gayA." * AmAMthI brahmaleka, indraloka, gaMdharvalaka, guhyakaleka evAM nAmane eka bAjue mUkI daIe, te uttamottama, uttama, madhyama ane adhama-A cAra vargone sainikone tAdaza citAra maLI rahe che. dhRtarASTra A pachI eka trIje savAla pUche che: "kyA jJAnabaLa vaDe huM AvuM badhuM siddhavat joI zake che, yudhiSThira ?" yudhiSThirane javAba sUcaka ane mArmika che. ApanI AjJAthI ame vanamAM gayA hatA te vakhate maharSi maza pAsethI mane "divyacakSa prApta thayela, vaDIla." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 AnuM nAma yudhiSThira ! kema jANe vanavAsa e pAMDavA para dhRtarASTre karela anugraha na hoya ! A pachI marelAne agnisaMskAra karavAnI vAta nIkaLe che. duryodhana, droNu, karNa Adi vIrAnI tA vidhipUrvaka atyeSTikriyA thavAnI jaru paNa dUradUranA dezamAMthI hajAreAnI saMkhyAmAM AvelA anAmI sainikAnA `paNu ucita agnisaMskAra karavAnA prabaMdha karavAmAM AvyA. yathA ca anAthavat kiMcit, zarIraM na vinazyati / kAI zarIra agnisaMskAra pAmyA vagaranuM rahe nahi, rajhaLe nahi,' e jovAnuM kAma vidura, dhaumya, sa Mjaya, yuyutsu ane indrasenAdi paricArakAne soMpAyuM. duryodhana, enA bhAIe, zalya, bhUrizravA, jayadratha, abhimanyu, lakSaNa, dhRSTaketu, virATa, krupada Adi vIrAnI pRthak pRthak ciMtA ane hajArA anAma sainikAnI sAmudAyika citA (zIna tyA - sahasrazaH) prajvalI UThI. ane dharatI ane AkAza sAmanA gAnathI ane strInA vilApathI dhrUjI rahyAM. agnisa skAra pachI sau gagAne kAMThe gayAM. strIoe tyAM alaMkArA ane uttarIyAne utArI pAtapAtAnA pitA, bhAI, pautrA, svanI, putro ane patine raDatAM raDatAM jalAMjali ApI; ane samudranA khyAla Ape evA paheALA paTavALe gaMgAjInA kAMThA te vakhate niraniMd ane anubhava banI rahyo. yuddhamAM haNAyalA chaMdhAya svajanAnuM tarpaNu temanAM svajanA taraphathI Ama thaI rahyuM hatuM te vakhate kuntIthI rahevAyuM nahi. 66 N karNanuM paNuM tarpaNu tame karajo," peAtAnA putrone uddezIne teNe kahyuM. pAMceya pAMDave vicAramAM paDI gayA. mA A zu kahe che! ane pachI bahu ja dhIme ane azrupUrNa avAje kuntIe khulAsA karyo: re * pRthvI upara sUryanI peThe je prakAzatA hatA, ane jagata jene rAdheyanA nAmathI oLakhatu hatu, te karyuM tamArA meTA bhAI hatA, pAMDaveA." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 45. pAMDavo te stabdha ja thaI gayA. mAtAnuM A apriya vacana sAMbhaLatAM temane bevaDe AghAta thaye. arere, mA." sarpanI peThe niHzvAsa nAkhato yudhiSThira kuntIne Thapake ApavA mAMDyo, "AvuM hatuM te teM amane pahelAM kema na kahyuM? dhanaMjaya sivAya bIjA koInI jenI sAme UbhA rahevAnI tAkAta nahotI e e devatAI vIra amAro bhAI hatuM, ema ? te te agnine vastra vaDe DhAMkavA jevuM karyuM, mA ! tame A vAta chUpI rAkhIne amane keTalI IjA pahoMcADI che, mA, tenI tamane kalpanA ja nahi Ave. huM sAcuM ja kahuM chuM, mA, ke jeTalo zeka, abhimanyunA, tema ja draupadInA putronA vadhathI mane nathI thayuM, eTalo, enA karatAM so gaNe zoka mane karNanA mRtyuthI thAya che." pachI DUsakAM bharatAM bharatAM yudhiSThire karNane, potAnA meTAbhAIne jalAMjali ApI. strIonA peTamAM kazI ja vAta TakatI nathI ema kahevAya che, tene thatuM hatuM, chatAM kuntIe AvI mahattvanI vAta ATalAM varaso sudhI chupAvI rAkhI !. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAntiparva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ adattasyAnupAdAnaM dAnamadhyayanaM tapaH / ahiMsAsatyamakrodha ijyA dharmasya lakSaNam // na Apelanu' anupAdAna (a-cauya'), dAna, ayayana, tapa, ahiMsA, satya, akrodha, yajJayAgAdi eTale dhama, yo hi nAbhASate kiMcit sarvadA bhrukuTImukhaH / dveSyo bhavati bhUtAnAM sa sAntvamiha nAcaran // yastu sarvamabhiprekSya pUrvamevAbhibhASate / smitapUrvAbhibhASI ca tasya lokaH prasIdati // je saha~dA mAM caDhAvIne mUMgA mUMgA pharate heAya, janahRdayane rIjhavavAnI kaLA jenAmAM na heAya, te badhAne mana aLakhAmaNA thaI paDe che. je saunI sAme oine (sau khele te) pahelAM ja kheAle che, ane kheAlatAM kheAlatAM jenA vadana para smitanI AbhA hoya che te sau kAIne prItipAtra banI rahe che. prAkRto hi prazaMsan vA nindan vA kiM kariSyati / vane kAka ivAbuddhirvAzamAno nirarthakam // prAkRta mANasa ApaNI prA`sA kare ke nindI-badhuMya sarakhuM che! jagalamAM. kAgaDA 'kAkA, kAkA' kare enA jevI e ninjA-stuti che! yathA yathA hi puruSo nityaM zAstramavekSate / tathA tathA vijAnAti vijJAnamatha rocate // avijJAnAdayogo hi puruSasyopajAyate / vijJAnAdapi yogazca yogo bhUtikaraH paraH // jema jema mANasa zAsra-adhyayanamAM UMDA ne UMDA UtaratA jAya che, tema tema tenI dRSTi vijJAna-pUta banatI jAya che, vijJAna (viziSTa anubhavaniSTha jJAna) tene gamavA mAMDe che. vijJAnathI yoga ane a-vijJAnathI a-yAga hAMsala thAya che; vijJAnathI yAga zreSTha che: yAga kalyANakara che, khukhaM vA yadi vA duHkhaM priyaM vA yadi vApriyam / prAptaM prAptamupAsIta hRdayenAparAjitaH || sukha Ave ke du:kha, priya sAme Ave ke apriya-je Ave tene DAhyA mANase pacAvI javu.tenAthI parAjita thayAne teNe inkAra karavA. zokasthAna sahasrANi bhayasthAnazatAni ca / divase divase mUDhamAvizanti na paNDitam / zAkanAM hAza kAraNA che, ane bhayanAM paNa seMkaDA kAraNeA che paNa te badhAM mUDha upara AkramaNa kare che; buddhimAna upara nahi ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2para. yudhirine viSAda zAntiparva e mahAbhAratanAM moTAmAM moTAM parvomAMnuM eka che. aDhAra divasanA pArasparika mahAsaMhArathI DoLAyalAM manane zAnti ApavI e A parvane uddeza che. eTalA mATe paNa zAntiparva evuM enuM nAma yathArtha che. zarazayyA para sUtelA bhIma pAsethI yudhiSThira dharmanA svarUpane paricaya A parvamAM meLave che. kathAvastu emAM nahivata che; ane chatAM savicArorUpI hIrAnI khANa lekhe enuM mahatva aparaMpAra che. svajanane udakAMjali ApyA pachI dhRtarASTra, vidura, yudhiSThi, kRSNa Adi badhA ja eka mahine gAma bahAra rahyA, - ra nivariAH | zArIrika ane mAnasika "zauca'nI - pavitratAnI - punaHprApti arthe. prAkRta bhASAmAM kahIe te eka mahinAnuM e saue sUtaka pALyuM, athavA eka mahine temaNe pitAnI jAtane "kavAranTAInamAM rAkhI. - vijetA yudhiSThira eka mahine gaMgAkAMThe rahevAne che, e samAcAra maLatAM AsapAsanA RSio potapotAnA ziSyo sAthe tenI pAse AvyA. pachI, samaya joIne, se munio vatI nArade yudhiSThirane eka prazna karyo : tame tamArA pitAnA parAmathI tema ja kRSNanI sahAyatAthI A AkhI pRthvInA svAmI banyA che. sadbhAgye tame have DhovAmacaMvAra saMgrAmamAMthI mukta thayA che. to te vAtane have tamane AnaMda te che ne ? tamArA zatruo badhA naSTa thayA che ethI tamane harSa te thAya che ne ? rAjyalakSmInI A prAptithI tamane zoka te nathI thatuM ne?" yudhiSThirane javAba enI pAsethI apekSA rAkhIe evo ja che. "kRSNanA bAhubalane Azraya karIne tema ja brAhmaNanI kRpAthI tema ja bhIma ane arjunanA parAkramathI mArI jIta to thaI, munivara; paNa ATaluM duHkha te mArA hRdayamAM rahI ja gayuM che (TuM mama mahad suvuM vartate hRDhi). lebhane kAraNe meM svajanone ghAta karAvyo ane abhimanyu tema ja draupadInA badhAya putrone mAre e vijayane khAtara bhoga Apa paDyo. pariNAme gayo coro mavanuM pratimati - A jaya mane ajaya jevo lAge che, bhagavAna ! A kRSNa ahIMthI dvArakA jaze, ane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ enI bahena subhadrA jyAre potAnA putra abhimanyunA kuzaLa samAcAra pUchaze, tyAre e ene zuM javAba Apaze ? vaLI A draupadInI dazA paNa eTalI ja kharAba cheH enA to phakata putro ja nahi, pitA ane bhAIo sudhdhAM-badhA ja svajane mAryA gayA che.' che. " ane eka bIjI vAta paNa eTalI ja duHkhada che, maharSi! mAtAe amane moDuM kahyuM ke karNa amAre moTe bhAI hate. ajANatAM meM pitAtula meTAbhAIne nAza karyo, tame Tuti yAtrAnA laDAInI zarUAtamAM mA tenI pAse gupta rIte gaI hatI te paNa amane pachI jANavA maLyuM. keTale abhijAta hato e! "atyAre huM duryodhanane pakSa cheDIne tamArA pakSamAM AvuM mAne teNe kaheluM, "te huM anArya, duSTa ane kRtadhdha gaNAuM !"--ane chatAM mAne eka khoLAdharI te eNe ApelI ja: "eka ajuna sivAya bIjA koIne ghAta huM nahi karuM, mA; eTale tamArA to pAMcanA pAMca ja raheze." sAnA vA te sa vA tene "A bhAI amArA hAthe mAryo gaye e vAtanuM mane utkaTa khe che, maharSi! karNa ane arjuna baMne mArI paDakhe hota, to huM amarApurIne paNa jItI zakata. paNa mAe mane veLAsara vAta ja na karI. ". "ane chatAM karNanI bAbata UMDe UMDe mane vahema te hato ja. ghata vakhate enA moMmAMthI nIkaLatAM tINa vAkyo sAMbhaLIne mane enA upara bhayAnaka gusso Avato hato, paNa enA paga tarapha mArI daSTi jatI ane e krodha zAnta thaI jate; kAraNa ke karNanA paga kuntInA paga jevA hatA, evuM mane lAgatuM hatuM. te vakhate kuntI ane karNanA paga vacce ATaluM sAdasya zA mATe che te mArAthI svAbhAvika rIte ja samajAyeluM nahi. * "AvA karNanA rathanuM paiDuM kaTokaTIne vakhate dharatImAM zA mATe kheMcI jAya e ja mane samajAtuM nathI." nArada yudhiSThirane A bheda samajAve che: "sAce ja yudhiSThira, mane te ema ja lAge che ke kSatriye ekamekanA hAthe kapAI mare evuM kaI yuddha sarajavA mATe ja karNane janma thayo hato. kuntIne e putra sUtaputra tarIke prasiddha thayo. bhImanI zArIrika zaktinI, arjunana skUrtinI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUrva ane nakula-sahadevanA vinayanI haraha Mmeza e IrSyA karatA ane nAnapaNathI ja arjunane zrIkRSNanI maitrI tathA prajAnI prIti prApta thaI hatI te joIne te banyA karatA. "have kRSNanI maitrI teA tenA mATe durlabha hatI. eTale duryodhanane teNe mitra banAvyA; ane dhanurvidyAmAM arjunanI barAbarI karI zake teTalA khAtara te droNu pAse gayA,~ ,-alabatta chUpI rIte-ane peAtAne brahmAstra zIkhavavAnI temane vinati karI. karyuM A jJAna kevaLa arjuna pratyenI hiMsaka spardhAthI prerAIne ja icchI rahyo che, e joIne droNe tene zIkhavavAnI nA pADI; eTale kahyuM maheMdra parvata para parazurAma pAse paheAM; ane bhAva brAhmaNa tarIke potAnI oLakhANa ApI temanI pAsethI zastravidyA zIkhavA mATe temanA AzramamAM rahyo. ahI karyuM ne aneka gandharvo, rAkSaseA, yakSA ane devAnA paricaya thayA. "C eka vakhata karyuM AzramanI samIpanI bhUmi para pharatA hatA, tyAM eka gAya tenI najare paDI. hiMsAnA AvezamAM kaNe te gAyanA vadha karyo ane pachI pastAvA thatAM te gAyanA mAlika brAhmaNa pAse AvIne tenI kSamA mAgI. << paNa brAhmaNa karNanA svabhAvathI ane tenA bhUtakALathI gheADAghaNA piricata ja hAvA joIe. eTale kSamA ApavAne badale teNe zApa ApyA : jenI spardhAmAM vijayI banavA mATe tuM A badhA dAkhaDA karI rahyo che, tenI sAthenA chevaTanA yuddhamAM tArA rathanuM paiDuM" dharatImAM khUMcI jaze.' cc paNa parazurAma teA karyuM upara khuza khuza hatA. enuM bhujabaLa, enI prIti, enA indriyanigraha ane enI sevA ajoDa hatAM. emaNe to ene brahmAstra sudhdhAM badhAM ja astronu zikSaNa ApyuM. " have eka divasa evuM banyu` ke upavAsathI kRzakAya banela parazurAma karNanA kheALAmAM mAthuM rAkhIne sUtA hatA, tevAmAM eka kRmi ( kIDA ) karNenI jAMga para caDhayo. saheja paNa halacala thaze, te gurunI UMdhamAM khalela paDaze, evI bhAvanAthI karyuM e kRSinena khaMkherI zakayo, na mArI zakayo. kRmie karNane atyaMta dAruNa vyathA thAya evA DaMkha dIdho, chatAM karNa aDAla rahyo. Akhare DaMkhavALI jagyAethI lehInI dhAra thaI. leAhInA sparza thatAM parazurAma jAgI. gayA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ para A lehI kyAMthI AvyuM ?" temaNe pUchayuM. kaNe badhI vAta karI ane kRmi je haju tyAM ja hatuM, tenI sAme AMgaLI cIMdhI. parazurAma samajyA. ATalI zArIrika pIDA zAMta citte sahI zake te brAhmaNa te na ja hoya." temane thayuM. karNane temaNe dhadhaDAvyuM; "sAcuM bola, koNa che tuM ?' ka peTachUTI badhI vAta karI. parazurAme AzramamAMthI tene kADhI mUkyo. "AvI rIte kapaTa karIne je zastrAstro teM prApta karyA che, temAMthI eka paNa tane aNInI veLAe kAma nahi lAge,' e zApa daIne." paNa ATalethI vAtane vIMTI le te e nAradajI zAnA! karNa kRmi sAme AMgaLI cIMdhI ane parazurAme jevuM enI sAme joyuM te ja e kRmi mRtyu pAmya, ane aMtarikSamAM lAla DokavALA, kALA zarIravALA ane vIjaLInI peThe jhagajhagate eka rAkSasa daSTigocara thayo. "tamAruM kalyANa thAo!' rAkSase bhArgavane AbhAra mAnyo. "tame mane A narakanI yAtanAthI cheDAvyo che." "koNa che tuM ?" varSo pahelAM huM tamArA pUrvaja bhUgane samavayaska hato," rAkSase kahyuM: "daMza mAruM nAma hatuM. bhagunI patnInA rUpathI lalacAIne meM tenuM haraNa karyuM hatuM ane bhRgue mane zApa Apyo hato," vagere. paNa ApaNe have karNa pAse pAchA AvIe. parazurAmanA AzramamAMthI ekasAmaTA be zApa laIne karNa sIdhe duryodhana pAse AvyA. duryodhana te pitAne bhAIbaMdha jagatanA zreSTha zastraguru pAsethI astravidyA zIkhIne Avyo che e jANIne khuzakhuza thaI gaye. te pachI thoDAka ja vakhatamAM karNanI astravidyAnI kasoTI thaI, duryodhananI dRSTie. kaliMgadezamAM rAjapura nAmanA nagaramAM eka rAjakanyAne svayaMvara hatuM. tyAM zizupAla, jarAsaMdha, vakra, rukamI vagere aneka pleccha tema ja Arya rAjavIo bhegA thayA hatA. duryodhana paNa karNanI sAthe tyAM gaye hate. kanyA eka pachI eka rAjavInA nAma ane guNanuM varNana sAMbhaLatI jAya che ane AgaLa cAlatI jAya che. duryodhananI pAsethI paNa te evI ja rIte pasAra thaI gaI. garviSTha duryodhanane AmAM potAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 53 apamAna lAgyuM. eTale kanyAne eNe tyAM ne tyAM ja AMtarI ane badhA ja rAjAone paDakArIne enuM haraNa karyuM. rAjAe gusse thaI gayA. saue sAmaTa halle karyo, jene sacoTa javAba kaNe ekale hAthe Akhe. A pachI thoDA samaya bAda jarAsaMdhe karNane dvayuddhanuM AhavAna ApyuM. kaNe te svIkAryuM ane jarAsaMdhanA zarIranI nabaLAmAM nabaLI kaDI pArakhI laIne tene harAvyuM. jarAsaMdha pitAne parAjita karanAra A vIra puruSa para prasanna thayo. potAnA tAbAnA aMga dezanuM rAjya teNe tene sayuM. kaNe duryodhananI saMmatithI te svIkAryuM. caMpA ane mAlinI nAmanAM aMgadezanAM be nagarone karNa rAjavI hato, e sau jANe che. A parAkramI karNa" nAradajI upasaMhAra kare che, "jenAM kavacakuMDaLa yAcavA mATe khuda surendrane AvavuM paDe, potAnA samevaDiyA arjunane hAthe raNamAM sAmI chAtIe laDatAM marAye, ene zoka heya?" mRtyu pAmelA svajananA duHkhane AghAta haLavo karavA mATe ApaNe enA guNonuM vIgatavAra smaraNa-raTaNa karIe chIe enA jevI ja karNanA pUrvajIvananI A kathA che. karNane A vRttAna sAMbhaLIne yudhiSThirane zeka ghaTavAne badale UlaTAne va. pitAne hAthe thayela yuddhakarma e eka mahAbhayAnaka pApa hatuM, ema tene lAgyuM. e pApanuM prAyazcitta koI paNa rIte karavuM ja joIe, ema tene thayuM pApa puNyane baLa ThelAya che," arjunane teNe kahyuM, "athavA karela pApane ekarAra karavAthI, athavA pazcAttApa ane zruti-smRtinA japa vaDe paNa pApanuM prakSAlana karI zakAya che. mATe he arjuna, tamArA saunI rajA laIne huM vanamAM javA mAguM chuM. A pRthvInuM rAjya have tuM ja saMbhALI leje." ane pachI eka tarapha arjuna, draupadI, ane bhIma ane bIjI tarapha yudhiSThira ema be pakSe vacce gRhasthAzrama vi. saMnyAsa aMge ThIka ThIka lAMbI carcA thAya che. eka pakSa yajJanA ane e yajJa jene Azare rahela che te carthanAM vakhANa kare che, to bIjo pakSa tapanAM, akiMcanatAnAM, bhakSyanAM guNagAna gAya che. mRtyune kAramo paMjo je parivAra para atyaMta bhayAnaka rIte paDyo hoya, tenI smazAnavairAgyakALanI vAtacIta jevuM A che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pa4 baMne pakSenAM vacanamAMthI namUnA lekhe ceDAMka TAMkIe. ' (vairAgya-pakSa) alAbhe sati vA lAbhe samadarzI mahAtapAH / / na jijIviSuvat kiMcinna mumU hyuvadAcaran // jIvitaM maraNaM caiva nAbhinandan na ca dviSan / vAsyaikaM takSato bAhuM candanenaika mukSataH // vItarAgazcarannevaM, tuSTiM prApsyAmi zAzvatIm / tRSNayA hi mahat pApam ajJAnAdasmi kAritaH // (gRhasthAzrama-pakSa) avekSasva yathA svaiH svaiH karmabhirvyAghRtaM jagat / tasmAt karmaiva kartavyaM nAsti siddhirakarmaNaH / / ekataH trayo rAjan gRhasthAzrama ekataH / / mameti ca bhavet mRtyuH na mameti ca zAzvatam / brahmamRtyU tato rAjan Atmanyeva samAzritau / / 253. hastinApuramAM praveza A carcA daramiyAna evI paNa paLe AvI jAya che jyAre yudhiSThirane zeka atyaMta utkaTa bane che, ane tene annajaLano tyAga karIne potAnI kAyAnuM visarjana karavAnA udhAmA Ave che. nArada ane vyAsa tema ja anya RSio, temaja, alabatta, tenA bhAIo ane draupadI ane zrIkRSNa tene tema karatAM vAre che; ane rAjyasaMcAlana e paNa eka anivArya dharma hoI mAnavasamAjanA saMrakSaNa arthe, yajJAthe, jIvanane TakAvI, yuddhamAM vijayane aMte mAthA para AvI paDelI zAsananI javAbadArI vahana karavAnI salAha Ape che. A carcA dvArA yudhiSThiranuM Antarika samAdhAna jhAjhuM sadhAyuM heya ema lAgatuM nathI; paNa saunA Agraha pAse e namatuM Ape che, paNa dharmanA svarUpa viSe haju paNa vadhAre jANavAnI ene jhaMkhanA che, te joIne sau ene kurukSetramAM zarazayyA para paDela bhISma pAse javAnuM sUcave che, paNa te rAjyane svIkAra karyA pachI ja. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ daramiyAna nagara bahAra rahevAnI pelI eka mahinAnI avadhi pUrI thaI gaI che. yudhiSThira hastinApuramAM praveza karavAnI taiyArI kare che - zrIkRSNanI zikhAmaNanA chellA zabdo A vakhate tenA hRdayamAM raNajhaNatA hoya cheH "bIjA kazAne khAtara nahi tepaNa A brAhmaNanuM, A hazeSa rAjavIonuM ane A vyAsa ane amArA jevA mitronuM ane zaipadInuM mana rAkhavA mATe ane strotha hita karavA mATe tuM rAjyane svIkAra kara." soLa veta baLado Dela eka navA rathamAM te bese che. baMdIjane enI biradAvalI gAtA hoya che. bhIma lagAma saMbhALe che. arjuna tenA mAthA para veta chatranI chAyA kare che. AkAzamAM tArAo jaDela keI sapheda vAdaLakhaMDa jevuM e chatra rathane mAthe zobhe che. sahadeva ane nakula banne bAjue UbhA UbhA tene cAmara DhoLe che. rathamAM ekIsAthe virAjatA, e pAMce bhAIo samasta sRSTinA pAyAmAM rahela paMcamahAbhUta-pRthvI, pANI, teja, vAyu ane AkAza-jevA lAge che. AgaLa pAlakhImAM dhRtarASTra ane gAMdhArI che. pAchaLa rathamAM yuyutsu beTho che. kuntI ane draupadI vagere mahilAo viduranI AgevAnI nIce bhinna bhinna vAhanamAM sAthe che ane A badhA upara potAnI snehabharI dRSTinI zILI chAyA pAtharatA zrIkRSNa sAtyakinI mAthe pitAnA prasiddha rathamAM beThA che; ane A saunI pAchaLa pAchaLa cAlatA hAthIo, azvo, ratha, padAtione to pAra ja nathI. ' hastinApuravAsIoe paNa yudhiSThiranA mAnamAM nagarane dhajApatAkAthI khUba zaNagAryuM che. pANuM chuMTAyela rastAo dhUpa ane puSpajjethI suvAsita che. nagaranA mukhya dvAra para pANIthI bharela sapheda ane puSpAcchAdita kuMbha mUkavAmAM AvyA che. hajAro puravAsIo pAMDanA A purapravezane jovA ane abhinaMdavA bhegA thayA che. caMdrodaya veLAe bharatIthI chalakAte samudra zobhI rahe, evI rIte vijetA pAMDene vadhAvavA Avela vasatI vaDe hastinApura zobhI rahyuM che. rAjamArgo para AvelA yudhiSThirane jovA mATe bArIo ane jharUkhAmAM ekaThI maLelI strIonA bhAra vaDe samRddha ghare jANe kaMpI rahyAM che. badhI strIe manemana yudhiSThiranI prazaMsA ane draupadInuM abhivAdana karI rahI che: "AvA puruSottamanI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ patnI hevAne lahAvo tane maLe che: dhanyA vamasi vAMvADhiA tArAM badhAMya sukRtyo Aje jyAM," vagere. rAjamArgo vaTAvIne rAjaprAsAdamAM AvI pahoMcela yudhiSThirane pachI rAjapuruSee tema ja nagarajanoe tema ja grAmajanoe satkAryo. prAsAdanA prAMgaNamAM rathamAMthI UtarIne yudhiSThira mahelamAM Avela devasthAnamAM gaye. vidhipUrvaka devone pUjA samapa pAchA bahAra AvI teNe brAhmaNonuM ane RSionuM yaMgya sanmAna karyuM. dhaumya tema ja dhRtarASTra baMnene tema ja badhA ja brAhmaNone tema ja RSione teNe ratna ane suvarNa vaDe, tema ja kImatI vastro tathA dUjhaNI gAyo vaDe jANe DhAMkI ja dIdhA. ane brAhmaNe e paNa vedanA ghepa vaDe vAtAvaraNane guMjavI dIdhuM. eTalAmAM to asaMkhya nagArAM gaDagaDI UThayAM, ane saMkhanA manahara dhvanio hRdayane DolAvI rahyA. ane pachI brAhmaNonAM AzIrvacane ane vedanA ane zaMkhanagArAMnA vinio zAMta thatAM tyAM AgaLa eka aNadhAryuM kautuka thayuM. 254. cArvAka * eka cArvAka ApaNI paraMparAmAM prasiddha che. vedAdi dharmazAstromAM zraddhA na rAkhanAra, paraloka ane punarjanma tema ja AtmA jevI koI vastumAM na mAnanAra, yenakena prakAreNa sukha prApta karavuM e ja jene siddhAMta che evA eka jaDavAdI (Materialist) tarIke e jANItuM che. paNa ahIM je cArvAkanI vAta Ave che te e ja che ke koI jude, e viSe zaMkAne pUrepUruM sthAna che. vyAsajIe tene "duryodhanasakhA" tarIke oLakhAvela che. e rAkSasa che, ane brAhmaNane kapaTapa dhAraNa karIne Avela che, ema kahyuM che. saMnyAsIne svAMga teNe dhAraNa karela che. akSamALA, zikhA, tridaMDa AdithI te vibhUSita che. AzIrvAda uccAravAnI IcchAvALA hajAre brAhmaNanI vacce te Ubhe che, ghUsI gayo che. pAMDanuM aniSTa e ja e duSTanuM ekamAtra ciMtavana che. brAhmaNanI anujJA lIdhA vagara ja, yudhiSThirane jotAMveMta, e bolI UThe cheH - "A badhA brAhmaNonI vatI huM boluM chuM, yudhiSThira, dhikkAra che tane, kunRpatine, jJAti-ghAtIne! AvaDo moTe svajanasaMhAra karIne, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 57 guruone ane vaDIleAnA vadhu sAdhIne A rAjya meLavavuM enA karatAM maravuM bahetara che.'' brAhmaNA yudhiSThira uparanA A aNadhAryA zabda-AkramaNathI coMkI UDavA ane sarvatra eka dhAra sannATA chavAI gayA. paNa yudhiSThira tA kSamAmUrti hatA. vaLI cArvAka game te bhAvathI khelyA heAya, peAtAne nimitte thayela yuddha ane jJAtikSaya aa tene kaThatAM ja hatAM. eTale brAhmaNAnI sAme hAtha joDIne (kAraNa ke pote badhA brAhmaNAnI vatI bAlI rahyo che, ema cArvAke kahyuM hatuM) teNe AjIjI karI H " huM Apa saune hAtha joDIne vInavuM chuM, mahAnubhAvA, mane du:khIne vadhu du:khI na karo." * "C tamane duHkhakara nIvaDe evAM vacane ame nathI kheAlA, mahArAja," brAhmaNIe tene AzvAsana ApyuM, ame te tamAruM kalyANa vAMchIe chIe. tamane kaDavAM veNA kahenAra tA A duryodhananA mitra cArvAka nAmanA rAkSasa che. atyAre saMnyAsInA veSa dhAraNa karIne peAtAnA mRta mitranuM vera levA e AvyA che, tamane kSubdha karIne." brAhmaNoe A pachI yudhiSThiranA dekhatAM ja e duSTane mArI nAkhyo, yudhiSThira tA A joIne UlaTAnA vadhu gabharAyA, mUMjhAyA. hiMsAnA bAjo peAtAne mAthe jANe vadhatA ja jatA hatA ema tene lAgyuM. ATalA badhA svajanA marAyA e zu AchuM hatuM ke A eka saMnyAsInI vadhu hiMsA tene kapALe cAMTI! kRSNe tenI madade Ave che. "" zAkamAM manane na DubADeA, mahArAja," yudhiSThirane te AzvAsana Ape che, AnI pUrva kathA je tame pUrepUrI jANatA heA, te tamane enA para jarAya yA na Ave. A cArvAkane tame enI veSabhUSAthI game te kalpyA hAya, kharekhara te te eka rAkSasa ja hatA. mahAbaLavAna banIne jagatane dabAvavA mATe teNe tapa karyuM". brahmAe prasanna thaIne varadAna mAgavAnuM kahyuM, tyAre teNe (pAte AkhI duniyAne DarAvI zake, paNa ) peAtAne kAI DarAvI na zake evuM mAgyuM. brahmAe e varadAna teA tene ApyuM, paNa temAM eka apavAda rAkhyo; " brAhmaNAnI avajJA karIza te mAruM A varadAna kazA ja kAmamAM nahi Ave." brahmA pAsethI AvuM varadAna meLavyA pachI A duSTa saune DarAvatA ** Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 dabaDAvato pharato hato. Aje te brahmadaMDane pratApe naSTa thayuM che ane jagatane mAthethI eka panotI UtarI che. tamAre duHkhI thavA jevuM AmAM kazuM ja nathI, mahArAja " 255. rAjyAbhiSeka " A pachI yudhiSThirane rAjyAbhiSeka thAya che. tamanyu ane tanvara e yudhiSThira eka zreSTha Asana para pUrvAbhimukha bese che. enI barAbara sanmukha jhagArA mAratAM suvarNa-Asane para zrIkRSNa ane sAtyaki bese che.. yudhiSThiranI beya bAjue tenA be bhAIo-bhIma ane arjuna-suMvALA maNipITha para bese che. nakula ane sahadevane laIne pRthA paNa najIkamAM eka Asana para bese che. sudharmA, vidura, dhaumya ane dhRtarASTra paNa jhagamagatAM judAM judAM Asane para goThavAya che. dhRtarASTranI bAjumAM yuyutsu, saMjaya: ane gAMdhArI che. yudhiSThira zveta puSone, akSatane, svastikane, bhUmine, suvarNane, cAMdIne ane maNine sparze che. A pachI prajAjane purohitane AgaLa karIne dharmarAja pAse potapotAnA upahAro ane abhiSekanI sAmagrI laIne Ave che. pachI kRSNanI anujJA laIne purohita dhaumya vedInI racanA karI vyAghacarmathI DhaMkAyelA zukala ane sarvatobhadra ane agninI javALAonA jevA raMgavALA Asana para draupadI ane yudhiSThirane besADIne vidhipUrvaka maMtro bhaNIne hema kare che. pachI zrIkRSNa UThe che. ane pUjAyelA zaMkha dvArA kuntIputrane pRthvIpati tarIke abhisiMce che. ? siMhAsanArUDha thayA pachI paheluM kAma yudhiSThira dhRtarASTrane nirbhaya ane nizcitte banAvavAnuM kare che: "mAruM priya karavA mAgatA hoya tevA saue samajI levuM ke dhRtarASTrane huM mArA pitA tulya gaNuM chuM." teNe ghoSaNA karAvI. A pachI bhImane yuvarAjapade sthApe che; buddhisaMpanna vidurane maMtrIpada soMpe che; nANAkhAtuM saMjayane ane sainyakhAtuM nakulane suparata kare che; paracakra ane prahAMgaNanA duSTa para cAMpatI najara rAkhavAnI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ javAbadArI arjunane mAthe nAkhe che; sAMskRtika kSetra saMbhALavAnuM kAma dhaumyane soMpe che ane sahadevane potAne aMgarakSaka nIme che. . rAjyasaMcAlananI A pramANe vyavasthA karyA pachI yuddha daramiyAna mAryA gayelA svajanenI puNyasmRti athe sabhAgAre, parabo, taLAve Adi baMdhAve che. patio ane putro mAryA jatAM asahAya avasthAmAM AvI paDelI strIone tema ja apaMgone chavAI bAMdhI Ape che. 256. eka navo anubhava pitAnA cAreya bhAIone tema ja anya vizvAsapAtra mANasone tematemane lAyaka rAjakArya soMpIne nizcitta banela yudhiSThira eka savAre zrIkRSNa pAse Ave che ane eka chellIvAra jANe temane AbhAra mAnata, hoya evI rIte kahe che: he buddhimAnamAM zreSTha, rAtanA UMdha te tamane barAbara AvI hatI ne? ApanI kRpAthI ja ame A rAjya pAmyA, eTaluM ja nahi, paNa ethIye vizeSa e ke dharma pAlanathI kadI paNa bhraSTa na thayA." (1 ra dharmaSNutA vayam !) vyAsajI kahe che ke A vakhate yudhiSThire eka apUrva Azcarya anubhavyuM. tenI A vAta sAMbhaLavA chatAM kRSNa tene kaze ja pratyuttara na. Aye. kRSNa jANe koI UMDA dhyAnamAM khovAI gayA hatA. pavanane eka AchopAtaLo paNa jhapATe jyAM AgaLa na hoya, tyAM agaLa mUkela dIpakanI peThe tame sthira che, deva, " yudhiSThire temane uddezIne kahyuM, "tame pAna phuva nizca0: cho. tamArI cetanA jANe tamArA zarIramAMthI nIkaLI koI anya sthaLe pahoMcI gaI che. te mane kaheze, deva, tame tenuM dhyAna dharI rahyA cho ?" huM dhyAna dharI rahyo chuM," kRSNa smita karatAM karatAM javAba Ape, "zarazayyA para sUtela bhISmanuM. jemanA dhanuSaTaMkArathI Idra paNa kaMpate hato te bhISma pAse atyAre mAruM mana DI gayuM che, yudhiSThira ! (tAmi manasA sataH ) pitAnI badhIye Indrione tema ja manane jeNe atyAre mArAmAM lIna karI dIdhAM che te bhISma pAse, he Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhiSThira, mAruM mana atyAre deDI gayuM che. vidyAone je AdhAra che; bhUta, vartamAna tema ja bhaviSya-traNe kALane je jANakAra che; dharmane jANanArAomAM je zreSTha che, ane jenuM nidhana thatAM A pRthvI caMdra vagaranI rAta samI banI rahevAnI che, te bhISma pAse mAruM mana deDI gayuM che. mArI tane salAha che, yudhiSThira, tuM emanI pAse emanI A chellI ghaDIe pahoMcI jAya ane emanI pAse jJAnanI je akhUTa samRddhi bharI paDI che, te prApta karI le. ekavAra temanI AMkha mIMcAze tenI -sAthe temane e jJAnabhaMDAra paNa asta pAmI jaze. mATe huM tane AgrahapUrvaka kahuM chuM, yudhiSThira, ke e jJAnabhaMDArane vismRtinA aMdhakAramAM lIna thatA tuM bacAvI le." yudhiSThira te A sAMbhaLatAMveMta gaLagaLo thaI gayo. pitAmahanuM mRtyu have najIkamAM che, e jANatAM tenI AMkhe AMsuothI bhIMjAI gaI. "bhIma jJAna ane anubhavane abhUtapUrva bhaMDAra hatA e te e jAte ja hato, eTale zrIkRSNanI sUcanA sAMbhaLatAMveMta temanI pAse javAnI tenI adhIrAI vadhI gaI. tame mArI sAthe cAlo, deva," kRSNane teNe vinati karI, ane kRSNa sAtyakine pitAne ratha taiyAra karAvavAnI sUcanA karI ane sAtyakinA sUcanathI dAruka tarata ja ratha taiyAra karIne hAjara thayo. kRSNanA rathanuM A vakhatanuM varNana noMdhapAtra che. vyAsajI lakhe cheH sa sAtyakerAzu vaco nizabhya rathottamaM kAMcanabhUSitAMgam / masAragalvarkamayairvibhaMgevibhUSitaM hemanivaddhacakram / / divAkarAMzuprabhamAzugAminam vicitranAnAmaNibhUSitAntaram / navodi ta sUryamiva pratApinam vicitratArthyadhvajinam patAkinam / / sugrIvazaibyapramukhairvarAzcaiH manojavaiH kaanycnbhuussitaaNgaiH| sayuktamAvedayadacyutAya kRtAJcAla: dAruko rAjasiMha // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 257. bhISma stavarAja te divase mAgha mAsanA zukalapakSanI aSTamI hatI. prAjApatya nakSatra hatuM. sUrya madhyAkAzamAM hatA. uttarAyanamAM te pravezI cUkayo hatA. AtmAmAM AtmAne nivezita karIne pitAmaha samAdhistha thayA hatA. seMkaDA bANA vaDe vIMdhAyalA bhISma, comera prasaratAM kirA vaDe Aditya zaiAbhI rahe, tema parama sauMdarya vaDe zAbhatA hatA ane zreSTha brAhmaNA vaDe vIMTAyelA hatA. vyAsa, nArada, devasthAna, vAstya, azmaka, sumantu, jaimini, zaila, zAMDilya, devala, maitreya, Asita, vasiSTha, vizvAmitra, hArIta, leAmaza, Atreya, bRhaspati, zukra, cyavana, sanat kumAra, kapila, vAlmIki, tuburu, kuru, maudgalya, parazurAma, tRNabindu, pippalAda, vAyu, saMva, pulaha, kaca, kazyapa, pulastya, kratu, kkSa, parAzara, marIci, aMgirA, kAzya, gautama, gAlava, dhaumya, vibhAMDa, mAMDavya, pautra, ulUka, mArkaDeya, bhAskara, pUraNa, kRSNa, sUta vagere aneka munie ane mahAtmA tyAM AgaLa hAjara hatA. zarazayyA para tela bhISma A samaye kRSNanA dhyAnamAM nirata hatA. hRSTapuSTa svara vaDe temaNe kRSNanI stuti karavA mAMDI. prIyatAM puttvottamaH zrIkRSNa, jemane pitAmaha pahelethI ja puruSottamanuM pratIka mAnatA hatA, te potAnA para chevaTanI A paLe prasannatAnuM amI varasAve evI emanI abhilASA hatI. zAMtipanA A 43mA adhyAyane A kAraNe bhISmastavarAjanuM nAma ApavAmAM AvyuM che. mahAbhAratanAM pAMca ratnAmAM tene sthAna che. e pAMca ratnA, sau kAI jANe che te pramANe, gItA, gajendrameAkSa, viSNusahastra nAma, anusmRti ane bhISmastavarAja che. * * peAtAnAM kiraNAnI AbhA vaDe bhatA sAyaMkALanA sUrya jevA bhISmane pharIthI jotAMveta kRSNa ane sAtyaki tema ja pAMDavA potapAtAnA rathAmAMthI UtarI paDyA. pagapALA bhISmanI najIka AvI, temane namaskAra karI, te temanI sanmukha UbhA rahyA. DhaMDA thatA jatA agnizA bhISmane jotAMveMta TvInamanA banela kRSNe temane pUchyuM: tamArI jJAnendriyA to badhI akuti che ne, pitAmaha ? ane tamArI cetanA paNa evI ja rIte avyAkula ane prasanna che ne? huM jANu chuM, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * HH www.umaragyanbhandar.com
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ kira pitAmaha, ke zArIrika duHkha e keTalIkavAra mAnasa duHkha karatAM paNa vadhAre duHsahya hoya che. eka nAnuM sarakho kAMTe, paNa zarIramAM apAra pIDA UbhI kare che. te pachI ATalAM badhAM bANanuM to pUchavuM ja zuM ? - "ane chatAM, ATaATalI zArIrika pIDAo vacce paNa, tame mananuM saMtulana jALavI rahyA che e paNa eka camatkArika siddhi che. A pRthvI upara eka bahuzruta ane vidvAna puruSa tarIke tamArI khyAti che. A lokamAM tamArI barAbarIne keAI manuSya nathI mArA jevAmAM Avyo, nathI sAMbhaLavAmAM Avyo. svajanonA pArasparika saMhArane pariNAme saMtapta banela A yudhiSThiranA zokanuM zamana thAya evuM kaMIka tame emane kahe evI mArI vinati che." : "tame mane nAhakanI meTapa Ape che, vAsudeva " atyaMta namratApUrvaka zrIkRSNane bhISma pratyuttara Ape che, "jagatamAM je kaMI jANavA jevuM che te badhuM ja tame jANe che. ane vaLI mArI sthiti to atyAre atyaMta viSama che. mAruM mana A bANenI pIDAne kAraNe vyagra che. atyAre kaMI ja bolavA jeTalI svasthatA mArAmAM nathI. mArA prANa paraloke javAnI taiyArI karI rahyA che. mane kSamA kare deva, ane A dharmarAjane je kahevA jevuM lAge, te badhuM tame ja kaho. vaLI tamArA sAMnidhyamAM mAre ene upadeza ApavA besavuM, e te gurunI hAjarImAM ziSya cApalUsI kare enA jevuM gaNAya." paNa kRSNa kaMI ema mAnI jAya kharA! zArIrika vyathA aMgenI bhISmanI phariyAdane te e eka ja vAkyamAM uDAvI de cheH . gRhANAtra varaM bhISma matprasAdakRtaM prbho| na te glAnina te mUrchA na dAho na ca te rujA / prabhaviSyanti gAMgeya kSutpipAse na cApyuta / / "tamArI cetanA yathApUrva jvalaMta ja che, pitAmaha; rajoguNa ane tame guNathI mukta evuM tamAruM mana sadeva satvastha ja che-vAdaLamukta pUrNa caMdra jevuM. "tame je je viSaya para tamAruM mana kendrita karavA Icchazo, te tamArI sanmukha enA saMpUrNa svarUpamAM prakAzita thaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane vyAsajI lakhe che ke 6 " bhISma ane kRSNanA A atima milananAM darzana karavA Avela mahiSa ee, A vakhate, venA ma Mtro vaDe zrIkRSNanI stuti karI. AkAzamAMthI puSpAnI vRSTi thaI. apsarAgaNu gAvA lAgyA, sugaMdhI vAyu vAvA lAgyA ane gheADIka ja vAramAM sUrya pazcima kSitija tarapha DhaLI gayA. ane pachI kRSNa, pAMDavA, tema ja munigaNA bhISmane praNAma karI, AvatI kAle savAre ApanI pAse pharI AvIzu.." ema kahIne potapotAne sthAne javA ravAnA thayA. 258. yudhiSThira zaramAya che ! khIje divase savAre nArade zarUAta karI, zarazayyAnI AsapAsa TALe vaLelA muni tema ja ' hatazeSa 'rAjavIe ne tema ja zrIkRSNa sameta pAMDavAne saMkhAdhIne temaNe kahyuM : sUryanI peThe A bhISma have che. have emanA prANavisarjana ADe emane dharma saMbaMdhe je kaMI pUchyu. heAya te pUchavA mAMDA." << 63 astAcala tarapha gati karI rahyA thADA ja samaya che. mATe tamAre rAjavIe ekamekanI sAme jovA lAgyA. bhISmane prazna pRvA jeTalI pAtratA paNa temane potAnAmAM naheAtI varatAtI. temane kSeAbha thatA hatA, temanI jIbha UpaDatI naheAtI. A joIne yudhiSThira khelI UThayA : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat nAnyastu devakIputrAcchatkaH praSTuM pitAmaham / 8 devakIputra sivAya khInne kAI pitAmahane prazna karavA samartha nathI." pachI kRSNa tarapha vaLIne teNe kahyuM, "tame zarUAta kare, deva." kRSNa pahelAM teA bhISmane kuzala pUche che Aja te tamArI sthiti sArI che ne ? gaI kAlanI peThe A bANene kAraNe tamane pIDA OM dAha teA nathI thatAM ne ?" tr www.umaragyanbhandar.com
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 bhISmanA pratyuttara zrIkRSNanI stuti jevA cheH dAha mAhaH zramazceva mo glAnistathA rujA / tava prasAdAd vArSNeya sadyaH pratigatAni me // " have teA badhuM ja mane hatheLImAMnA phUlanI peThe spaSTa dekhAya che. have tamArI kRpAthI veda, vedAnta, smRti, Adi anusAra dharmonI vyAkhyA huM karI zakIza. dezadharma, jAtidharma, kuladharma, Azramadharma,rAjadharma -- mAnavIne pratyeka sthitimAM kayA dharma vihita che, tenuM spaSTa darzana mane tamArA anugrahathI, he kRSNa, have thaI rahyuM che. tamArA dhyAnathI samRd evA huM (yuvervAzma samAvRttaH) yuvAna jevA thaI gayA chuM. ane chatAM, tame jAte ja zA mATe yudhiSThirane dharmopadeza nathI karatA, e aMgenu kutUhala tA rahe ja che. paNa tamAre kadAca mArA mAMethI ja badhu khAlAvavuM haze. je hA te, huM taiyAra chuM, deva ! '' kRSNanA pratyuttara aneka dRSTie noMdhapAtra che. pahelI vAta te e ke ahIM kRSNe gItAnA darzamA ane agiyAramA adhyAyanA zrIkRSNanI peThe khele che, devakI ane vasudevanA putra tarIke nahi, paNa sacarAcara sRSTimAM vilasatA-saccidAnaMdatattvanA pratinidhi tarIke khele che. mULa saMskRta blekamAM ja temane A prasaMge sAMbhaLavAmAM AnaMda Avaze : yazasaH zreyasazcaiva mUlaM mAM viddhi kaurava / mattaH sarve'minirvRttA bhASAH sadasadAtmakAH / / zItAMzunda ityuke loke ko vismayiSyati / tathaiva yazasA pUrNe mayi ko vismayiSyati / / * yacca tvaM vakSyase bhISma pAMDavAyAnupRcchate / vedapravAda iva te sthAsyate vasudhAtale / * etasmAt kAraNAd bhISma matirdivyA mayA hi te / dattA yazo viprathayet kathaM bhUyastaveti ha || peAtAnI rAmAyaNa-racanA aMge vAlmIkie kahela zabdA A prasaMge svAbhAvika rIte ja yAda AvI jAya che * * yAvat sthAsyati gisyaH saritazca mahItale / tAvada rAmAyaNakathA bhUtale vicariSyati / / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM sudhI jAtanA paya para pI. ja che kalpane paritAo vahe che, tyAM sudhI rAsAyaNajA AvatI raheze. A mahAbhAratanAM uparanAM zrIkRSNavAcanamAM' zamAyaNanA A aMkanI preraNA rahelI haze ? ke vastusthiti ethI UlaTI haze? zAtiparvanI Aje seMkaDo varSothI ApaNe tyAM je pratiSThA che tenuM mULa paNa A ja zlekamAM tema ja zrIkRSNanAM AvAM ja bIjAM vacanamAM che. - have bhISma yudhiSThira tarapha vaLe che. have siMhAsanane adhipati e che. zAsana ene calAvavuM che. eTale saunA vatI e ja pitAmahane dharmanA rahasyane aMge prazno kare e ucita che. yudhiSThirane prazno pUchavAnuM kahetAM bhISma enI prazaMsA kare che. (kadAca bhISma enA mananI sthiti samajI gayA hoya, ane enI bhoMThapa dUra karavA mATe paNa Ama karatA heya.) "dharmaparAyaNa kuruvaMzIomAM jenI barAbarIne eka paNa nathI, e yudhiSThira mane pUche. dhRti, dama, brahmacarya, kSamA, dharma, ojasa, tejas, satya, dAna, tapa, zaurya, zAni, dADhya ane asaMbhrama jenAmAM che te yudhiSThira mane pUche. vAsanAo, viThThavalatA, bhaya ke lAlaca - kazAne vaza thaIne je adharma kadI AcaratA nathI, e yudhiSThira have bhale mane prazno pUche." ' paNa A zuM? yudhiSThira te nIcuM ghAlIne Ubho che. pitAmahanA moMmAMthI jema jema prazaMsAnAM vacane nIkaLatAM jAya che tema tema tenI bhoMThapa jANe vadhatI jAya che ane tenuM mAthuM nIcuM ne nIcuM namatuM jAya che. kRSNa tenI paristhiti bhISmane samajAve che, "yudhiSThara zaramAya che, dAdA." kema ?" ene bIka lAge che ke Apa kadAca ene zApa Apazo!" "paNa zA mATe ?" - "yuddhamAM ene hAthe ane ene nimitte thayelI hiMsA mATe! pUjAne yogya vaDIlo ane guruone pite bANothI vIMdhyA che, te hakIkatane tenuM hRdaya bhUlI ja nathI zakyuM, pitAmaha!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhISma ene nIcenA zabda kahIne haLavela kare che. hakIkatamAM zrIkRSNa arjunane gItA dvArA je jJAna ApyuM hatuM, yuhAraMbhe, tenuM ja AmAM punarAvartana che, bhISmanI bhASAmAM. paNa vacane haiyAnI pATI para katarI rAkhavA jevAM che. pitRRn pitAmahAn bhrAtRRn gurUn saMbaMdhivAndhavAn / mithyApravRttAn yaH saMkhye nihanyAd dharma eva saH / / viDIlo hoya ke bhAIo hoya, guruo hoya ke sagAMsaMbaMdhIo ya; mithyA-asata-pravRtti karanArAone yuddhamAM haNavA e dharma ja che." vagere. bhISma pitAnA yuddhAcaraNa para dharmanI mahora mArI ethI zokamukta banela yudhiSThire pitAmahanI pAse AvIne temanA caraNa grahyA. pitAmahe. paNa tene AziSa ApIne "besa" ema kahyuM. "have tAre mane pUchavuM hoya te pUchI le, Ava. Dara nahi." 259. bhIme prabodhela rAjadharma arAjakatA (chaos) - aMdhAdhUMdhIne anubhava mahAbhAratakArane pUrepUro che. prajA para sauthI moTI vipatti keI varasI zake ema hoya te te arAjaktA, ataMtratA, aMdhAdhUMdhI,-evI tenI mAnyatA che. rAjyanuM mahattva A kAraNe, ene mana eka khAsa prakAranuM che. ghoDAne jema lagAma, ane hAthIne jema aMkuza, tema DhorA pravra "prajAnuM niyamana" e narendradharma, rAjadharma. rAjya jyAre keAI eka vyaktine AdhIna na hatAM svazAsita hoya, tyAM paNa A te satya jaH lekane aMkuzamAM rAkhavAne dharma te sarakArano kharo ja. Rule of Lawne sthApita karavAnI javAbadArI pratyeka prakAranI sarakAranI. yudhiSThira dAdAne sau prathama A prazna pUche cheH "tae rAnavana pradipa sauthI pahelAM rAjavInA dharmo aMge kaho." bhISma maMgalAcaraNa "utthAna thI kare che. rAjAmAM-zAsanakartAmAM utsAha-ullAsanI paripUrNatA hevI joIe H utsAha-ullAsapUrvaka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ to puruSArtha teNe saMdaiva karavA joIe; karatA rahevu... joIe. nirAzAvAdI sarakAranI kalpanA ja azakaya nathI? rAjA satyaparAyaNu, guNavAna, zIlavAna, dAnI, mRdu, dharma, jitendriya, suda ane nizcitalakSya hAvA joIe. eve rAjA rAjyathI kadI bhraSTa thatA nathI, mRdu tathA tIkSNa : avasara pramANe kheya rUpa dhAraNa karatAM tene AvaDavuM joIe. brAhmaNA sAthe, alabatta, haLImaLIne cAlavu' joIe. brAhmaNeA ane kSatriyA arasaparasa jhaghaDe to baMnenA nAza. paNa vedAntamAM pAraMgata ( brAhmaNa ) paNa hathiyAra laI sAme thAya, te tene paNa tenuM sAcu' sthAna batAvI devu' ane aMkuzamAM rAkhaveA,- e rAjyadharma che. TUMkamAM dharmanI rakSA arthe je kaMI karavuM paDe te karavu'. evuM karavAthI rAjA dharmabhraSTa ke dhana nathI banatA. brAhmaNA uDDa ane--ane temane mArI te| zakAya ja nahi e paraMparA ADI Ave--tA temane dezanikAla karavA; paNa temane jatA to na ja karavA. bAkI te prajAmAMthI zreSTha mAnavIone vINIvINIne rAjakAjamAM joDI devA, kAraNa ke zreSTha mAnavIe ja rAjAnA sauthI moTA khajAnA che. badhIye jAtanA saMrakSaka killAo karatAM A mAnavakillo, naravurNa, e rAjA mATe zreSTha du che. Akhare te prajAnuM hita e ja rAjAnuM hita che, e samajIne garbhiNI strIne Adarza rAjAe rAkhavA. garbhiNI strI jema potAnA sukhaduHkha ke gamA-aNugamAA vicAra na karatAM peAtAnA peTamAM je saMtAna che tenA ja hitane vicAra kare che, tema rAjAe paNa potAnA vyaktigata duHkhasukhano vicAra vaIne prajAhitane ja najara samakSa rAkhavuM ane prajAhitanI sAdhanA arthe je kaMI karavuM ghaTe te bedhaDaka karavuM. A pachI rAjayAee pAtAnA nAnA--meTA kama cArIo sAthe kevI rIte vartavuM ane kevI rIte na vu' vagere vIgatavAra samajAve che. rAjAnI eka AcArasaMhitA ( code of conduct) ja jANe rajU kare che. rAjA mATe sauthI moTA durguNu vyAsajIne mana Passivity che, nizrcitA che, rAjA teA haMmezAM sajAga ane sakriya pagalAM lenAra heAveza dhaTe. a-virAdhakartA rAjA ane apravAsI brAhmaNa beya sarakhA. beyane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmi zcamI javAnI, je mAM AvanArane sarpagrI jaya che .tema eTale rAjyahitathI lAkahitathI viparIta vartana karanArane pachI jale te guru ke mitra hAya, tarata ja haSNuvA. gurorapyavaliptasya kAryAkAryamajAnata / utpathapratipannasya daMDo bhavati zAzvataH // lokahitanI sAdhanA e ja rAjavIonA sanAtana dharma che. ( sTorana tamevAtra rAzAM dharmaH sanAtanaH) ema kahIne pachI e hitanI sAdhanA mATe kayA kayA guNI Avazyaka che te vIgatavAra varNave che, ane e saumAM * prajArakSaNa 'prathama sthAne che, e batAvavA mATe kahe che ke samudra vacce bhAMgI gayelI nAvanA tyAganI peThe, A cha vastuonA tyAga mANasa mATe anivArya che : (1) pravacana na karanAra AcArya, (2) ma`tro na bhaNI zake evA Rtvija, (3) rakSaNa na karI zake evA rAjA, (4) apriyavAdinI bhAryA, (5) gAmamAM ja bharAI rahevA mAgatA govALa, ane (6) vanamAM ja vasavA mAgatA nApita ( vANaMda). * : A pramANe meM tane ' rAjadharmAM'nuM * navanIta 'nitArI ApyuM che, yudhiSThira," upasaMhAra karatA heAya evI rIte bhISma kahe che, "bRhaspati, vizAlAkSa, kAvya, sahasrAkSa Indra, manu, bharadvAja vagere A rAjazAstra(Political Scicnce)nA praotAraH Adya vicArakeA che. e badhA 'rakSA'nA 'dharma"ne sauthI vadhu agatyanA gaNe che; ane e dharmanAM sAdhane temaNe A pramANe varNavyAM cheH cAra, praNidhi, yogya samaye a-mamatAyukta dAna, vivekapUrvaka ( prajA pAsethI ) dhanaprApti, sajjanAnA saMgraha, zaurya, dAThya, satya, prajAhita, ane saraLa tema ja kuTila banne upAyo vaDeza jhupakSanuM bhedana, RNuM ane paDuM paDuM thaI rahelAM 'ketA 'nI dekhabhALa tathA marAmata, banne prakAranA daMDanA prayAga, sajjanAnA a-parityAga, kulInAnI mAvajata, saMgraha karavA lAyaka vastuonA saMgraha, buddhimAnanI sevA, sainyonI prasannatA, prajAnI dekhabhALa, kartavya karma vize 'a-kheda'-binathAka udyoga, kAnuM vivardhana, zaherAnuM saMrakSaNa, a-vizvAsa ', zaherIonA sadhA rAjyane mAthe caDhI na bese evI rItanu N temanuM ' bhedana ', zatrupakSamAM rahela mitronI zeAdha ane mAvajata, sevAnA 'upajApa', nagarAnI pratyakSa jANakArI, kAInA pratye vadhupaDatA vizvAsa na rAkhavA, saune AzvAsanarUpa banI rahevuM, < Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ nItidharmanuM pAlana, utthAna, zatrunI ana avajJA, anupekSA, ane anAryatA tathA anArrAnA tyAga, AmAM paNa utthAna'nI prazaMsA karatAM pitAmaha thAkatA ja nathI. bRhaspatinA mata pramANe ' utthAna' e rAjadharmanuM ' mUla ' che ema te kahe che. ane prAcIna paraMparAnA nIcenA klAka TAMke cheH utthAnenAmRtaM labdhamutthAnenAsurA hatAH / utthAnena mahendreNa zreSThyaM prAptaM divIha ca // utthAnavIraH puruSo vAgvI rAnadhitiSThati / utthAnavIrAn vAgvI ramayanta upAsate / / utthAnahIno rAjA hi buddhimAnapi nityazaH / pradharSaNIyaH zatrUNAM bhujaGga iva nirviSaH || rAjyaM hi sumahat tantraM dhAryate nAkatAtmabhiH / na zakyaM mRdunA voDhumA bAsasthAnamuttamam // rAjyaM sarvAmiSaM nityamArjaveneha dhAryate / tasmAnmizreNa satataM vartitavyaM yudhiSThira // yadyapyasya vipattiH syAd rakSamANasya vai prajAH / so'pyasya vipulo dharma evaMvRttA hi bhUmiH // devarAja indre udyogathI ja amRta prApta karyuM ane asurAnA saMhAra karyA tathA udyogathI ja devalAkamAM ane pRthvIleAkamAM zreSThatA prApta karI. udyogI janA vANIzrA (vAvI) puruSo para peAtAnuM Adhipatya jamAve che. udyogavIrAnI prasannatA mATe vANIvIA temanI upAsanA karatA hoya che. udyogahIna rAjA, buddhimAna heAvA chatAM paNu, viSahIna sarpInI peThe sadA zatruothI parAsta thatA rahe che. jeNe peAtAnA manane vaza karyu" nathI evA krUra svabhAvavALA rAjA rAjyanA vizALa taMtrane saMbhALI zakatA nathI, tema bahu kAmaLa prakRtivALA rAjA paNa rAjyabhAra vahana karI zakatA nathI. rAjya sarvanA upabhAganI vastu che. tethI sadA saraLa bhAvathI tenI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMbhALa rAkhavI joIe. A kAraNe rAjAmAM pharatA ane komaLatA baMne bhAvanuM mizraNa hovuM joIe. * prajAnI rakSA karatAM rAjAnA prANa cAlyA jAya te paNa tene mATe te mahAna dharma che. rAjAone vyavahAra ane vartana A prakAre ja hevA joIe." vyAsajI lakhe che ke bhISmane A saMbhASaNane kRSNa tema ja munioe sAdhu sAdhu'! kahIne atyaMta prasannatApUrvaka vadhAvyuM. paNa yudhiSThira tA. haju tanamanA ja hato. akRpUrNa netro vaDe pitAmahane page lAgIne teNe kahyuM : zva idAnIM svasandehaM prakSyAmi tvAM pitAmaha / "mArA manamAM have je kaMI saMdeha che te huM Apane AvatI kAle pUchIza. savitA astAcaLa tarapha jaI rahyo che-pRthvInA rasanuM pAna karIne (ram ApI vAva); mATe viramIe." pachI tyAM AgaLa upasthita evA badhA munione vaMdana karI, pitAmahanI pradakSiNA karI, kRSNa ane kRpAcArya vagerene laIne yudhiSThira vagere potapotAnA rathamAM beThA ane pachI duSavatI nadI pAse vidhipUrvaka saMdhyopAsanA karI hastinApuramAM pravezyA. 260. rAja zabdanI utpatti bIjA divasanI savAre teo pAchA kurukSetramAM bhISma pAse AvyA; ane pitAmahane suvAM ja jJanI pR - "ApanI rAta te sukhapUrvaka vitI che ne?" ema pUchIne, vyAsa vagere RSione vaMdI bhImane vIMTaLAIne sau beThA ane yudhiSThire hAtha joDIne potAne prazna rajU karyo. "A "rAjA" e zabda sauthI pahelAM kevI rIte utpanna thayo ?" yudhiSThira pUche che, " jevA bIjA hajAro lAkho mAnavIo che, tevo ja rAjA paNa eka mAnavI ja che, chatAM e mAnavI, e rAjA viziSTa buddhivALAo upara tema ja zuravIra upara zAsana zI rIte calAvI zake che? AkhuM jagata e nI pAse, jema devanI pAse, vinamra thaIne rahe che, tenI pAchaLanuM kAraNa astra te nahi ja hoya!" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhISma ene rAjA zabdane ane rAjyanA AraMbhane itihAsa saMbhaLAve che. ', ' . . : "sRSTinI zarUAtamAM na rAjA hatA, ne rAjya hatuM, " pitAmaha zarU kare che, "na daMDa hatuM, na dAMDika hato; dharma vaDe ja prajA parasparanuM rakSaNa karatI hatI," ene artha e ke pratyeka prajAjana je dharmapUrvaka varte te rAjA ke rAjyanI ke daMDa ke daMDa ApanAranI AvazyakatA ja na rahe.paNa AdikALanI e nirdoSatA jhAjho vakhata TakI nahi. dharmapUrvakanuM vartana karavAmAM moha, lobha, kAma, rAga Adi durgane kAraNe mANase zithila banyA ane vAcyAvAcya, kAryAkArya, bhakSyAbhaDhya, doSAdeSa vagerene viveka khoI beThA..ane dharma naSTa tha. devo A ApattinA nivAraNa arthe brahmA pAse gayA. brahmAe mAnavajAtinI vyavasthA mATe mAratAnAM sA-eka lAkha zlekenuM eka nItizAstra (code of conduct) racIne temane ApyuM. A nItizAstra, daMDanItizAstra sauthI pahelAM umApati zive grahaNa karyuM; paNa prajAnuM AyuSa TUMkuM che ane A 'zAstra ati vistRta che ema samajIne temaNe teno saMkSepa karyo. ane e saMkSipta nItizAstra-daza hajAra adhyAyonuM-temaNe indrane bhaNuvyuM. InDe vaLI pAchuM ene pAMca hajAra adhyAyomAM saMkSipta karyuM. bahaspatie pAMca hajAranA traNa hajAra karyA; ane te pachI zukrAcArye ene phakta eka ja hajAra adhyAyamAM saMkSipta karyuM. A saMkSepa manuSyanA TUMkA AyuSyanI dRSTie ja karavAmAM Avyo hato. A pachI devo viSNu pAse gayA : "A hajAra adhyAyavALA (zukra)nItizAstrane grahaNa karI zake, ane te pramANe prajApAlana karI zake e kaI manuSya batAve." eTale viSNue pahelAM prathama eka saikasa vira mAnavaM suram sa. paNa e vi-raje (rajoguNa vagaranA mANase) pRthvInuM prabhutva svIkAravAno inkAra karyo. te te vairAgyane paMthe ja vaLyo. A virajane kIrtimAna karIne eka putra thayo, te paNa pitAne pagale pagale saMnyAsI thayo. kIrtimAnane putra kardama ane kaImane putra anaMga. anaMge rAjya karavAnuM svIkAryuM. ane tenA pachI tene putra atibala mahArAjyane dhaNuM thayuM. sunIthA nAmanI mRtyunI eka putrIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ hara e atiala paraspe. je lahanane pariNAme ane janma . paNa vena adharmacArI hovAne kAraNe RSioe ene "maMtrapUta kuzanA sAdhana vaDe mArI nAkhyo. ane pachI rAjyasaMcAlana mATe venane kaI vArasa na hetAM venanA jamaNa sAthaLamAMthI temaNe eka putrane utpanna karyo. paNa te putra TUkaDake, baLelA thAMbhalAnA je kALe, lIlI AMkhe ane kALA vALavALo 'niSAda nIvaDatAM rAjya mATe nAlAyaka Tharyo. A pachI RSiee venanA jamaNA hAthamAMthI pRthu nAmanA putrane utpanna karyo, je kAti ane saundaryamAM Indra samAna hato. hAtha joDIne teNe RSione kahyuM: "A kare? huM ApanuM zuM priya karuM ?" RSioe Adeza ApyaH niyatI yatra dharma vai tamarzakaH samAcara / / priyApriya parityajya samaH sarveSu jntussu| kAma krodhaM ca lobhaM ca mAna cotsRjya dUrataH / yazca dharmAt pravicalet loke kazcana mAnavaH / nigrAhyaste svabAhubhyAm zazvat dharmamavekSatA / / pratijJA cAdhirohasva manana karmaNA giraa| pAlayiSyAmi ahaM bhaumaM brahma ityeva cAsakRt // yazcAtra dharmo nityokso dekhanItijyapAlayaH tamazaMkara kariSyAni svakzo na kadAcana / / he venanandana, je kAryamAM niyamapUrvaka dharmanI siddhi prApta thAya che, te kArya nirbhayatAthI kare. priya-apriyane vicAra cheDIne tathA kAma, krodha, lobha ane mAnane. tyAga karIne samasta prANIo prati samabhAva rAkhe. je kAI manuSya dharmathI vicalita hoya tene, sanAtana dharmanuM pAlana karatAM karatAM, pitAnA bAhubaLathI parAsta karIne daMDa de. sAthe sAthe e pratijJA paNa kare ke, "huM mana, vacana ane karmathI bhUtalavata brahma vaida)nuM niraMtara pAlana karIza. A vedamAM daMDanIti sAthe saMbaMdhita je nityadharma darzAvyo che, tenuM huM nizaMka pAlana karIza, kyAreya svadI nahi banuM." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ e pachI e pRthuno che tema ja traSioe abhiSeka karyo. pahelAM je "vikrama" hatI te pRthvIne A prayue "sama karI ema kahevAya che. pRthvIne mAnavIo mATe kAmadhenuM samI banAvIne prajAnuM teNe raMjana karyuM. mATe te rAjA kahevA ane AvI rIte pachI "rAjA" zabda pRthvIpAle mATe pracalita thaI gaye. Divine rights of King | Flm Hml 24a yor att badhA ja dezamAM eka vakhate hatI, tenA karatAM A kalpanA saheja judI che e vAcaka ApameLe ja joI zakaze. bhISma yudhiSThirane saMbhaLAvela A paraMparAgata AkhyAyikAmAM rAjAonA Divine rightsnA karatAM divine responsibility para vadhu bhAra mUkavAmAM Avyo che. Divine rightsIzvaradata adhikAra che, jANe, prajAne ApavAmAM Avyo che, sArA rAjavIne meLavavAno ane kharAbane khaseDavAne. 261. rAjA kAlasya kAraNam "dharma" zabda mahAbhAratamAM Aje ApaNe e zabdane je arthamAM vAparIe chIe te arthamAM nathI vaparAye e te have saune samajAI gayuM haze. rAjadharma, prajAdharma, varNa dharma, jAtidharma, Azramadharma Adi zabdo ja kahI Ape che ke "dharma" zabdane artha ahIM te te vyakti ke varganI viziSTa javAbadArI jevo ja thAya che. aMgrejI zabda duty athavA phArasI uparathI Avela ApaNe zabda "pharaja"--e dharma zabdanA te vakhatanA arthane vadhAre maLa che, yudhiSThira pitAmahane have savarNone lAgu paDatuM hoya evo kayo dharma che te viSe tema ja varNonA judA judA dharmo aMge pUche che. AmAM sarvivAda dharmAda" - dareka varNanI dareka vyaktine lAgu paDe evA dharmonI tapasIla dhyAna kheMce evI cheH akrodhaH satyavacanaM saMvibhAgaH kSamA tathA / prajanaH sveSu dAreSu zaucam adroha eva ca // lAla mucAvI rIte sarvivA . sArvavarNika dharmo nava cheH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (1) a-krodha (2) satyavecana (3) saMvibhAga (vaheMcIne khAvuM) (4) kSamA (5) a-vyabhicAra (6) zauca (7) anadroha (8) Arjava = RjutA = saraLatA ane (9) bhUtyabharaNa--ApaNe Azare rahyA hoya tevA saunuM bharaNapoSaNa. pachI brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zakanA dharmo varNave che. e pachI cAreya AzramonA viziSTa dharmonuM varNana kare che. ahIM paNa varNavyavasthA tathA AzramavyavasthA bannene pAye surAjya ja che, e jotAM pharI pAchI rAjyadharmanI prazasti uccAre che ane e saMdarbhamAM viSNu ane mAdhAtA. vacce purAtana kALamAM thayela e ja saMvAda paNa TAMke che. sarve varNo ane sarve Azramo potapotAnA viziSTa dharmonuM pAlana karIne jagatamAM je puNyasaMcaye saje che, tenA karatAM so gaNuM puNya rAjA prApta kare che, temane saune rakSIne, teo sau pitApitAnA dharmonuM rUDI rIte pAlana karI zake evuM zAMti ane salAmatIbharyuM vAtAvaraNa sarjIne. rakSaNAt tacchataguNaM dharma prApnoti pArthivaH / ethIye AgaLa jaIne bhISma evuM pratipAdana kare che, ke kRta, tretA, dvApara ane kali ema cAra yuganI je vyavasthA prAcInae kalpI che, te paNa kalAzrita nathI, rAjAzrita che. ' . kAlo vA kAraNaM rAjJo rAjA vA kAlakAraNam / iti te saMzayo mA'bhUt rAjA kAlasya kAraNam // e suvikhyAta bleka ahIM Ave che. rAjA dharmanuM pAlana soe so TakA kare ane karAve te kRtayuganuM pAlana poNA bhAganuM ja thAya te tretA; ardhA bhAganuM ja thaI zake, te dvApara ane dagDanIti parityajya yadA kAnyena bhuumipH| . . prajJAH phiranAti mayona pravartata tadA kRtri ! " 262 "sivila" ane "miliTarIne samanvaya ! rAja pachInuM sthAna purohitanuM che-rAjyataMtramAM rAjAne sata tarapha prere ane asatathI nivAre evAne ja vaktavyo rAtrapurAditA ahIM paNa paraMparAnA su-jJAtA bhISma pururavA ane mAtarizvA vacce prAcIna kALamAM thayela eka saMvAdane ja havAle Ape che. te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 pururavA mAtarikSAne pUche cheH "brAhmaNe sameta cAre varNo kevI rIte utpanna thayA ane brAhmaNane e cAreyamAM zreSTha zA mATe gaNavAmAM Avyo ?" mAtarizvA ene jANIne javAba Ape che, ane umere che ke brAhmaNa "dharma kezanI rakSA arthe che, jyAre kSatriya rAjya-keza"nI rakSA athe che. paNa brAhmaNanI tenI vyAkhyA mAtra janmajAtathI ja nathI viramatI. brAhmaNa te mahAbhAratakArane mana, te ja che je kRtavRttoDana, dharmA, tapasthi, svadharmaparitRta ane -vittara: heya. AvA brAhmaNa purohitanA salAhasUcanathI rAjyanuM saMrakSaNa karatA rAjAne mAtarizvAe A zlekamAM biradAvyo che. indro rAjA yamo rAjA dharmo rAjA tathaiva c| . rAjA bibharti rUpANi rAjJA sarvamidaM dhRtam // paNa brAhmaNanI-sAcA brAhmaNanI samAjane upayogitA che, teTalI ja kSatriyanI-sAcA kSatriyanI tene upayogitA che. samAjanI dhAraNA A banne vaccenA susaMvAda, samanvaya upara avalaMbe che. enI sAthe thayela kazyapanA eka saMvAdane TAMkIne bhISma kahe che? mithobhedAd brAhmaNakSatriyANAM . .. prajA duHkhaM duHsahaM cAvizanti / brAhmaNe ane kSatriya vacce paraspara virodhanuM vAtAvaraNa UbhuM thAya tyAre prajA dusaha duHkhamAM praveza kare che. kharI vAta to e che ke, traNa varSathati kSatra lakato drA vivadhatA. brAhmaNa kSatriyanuM saMvardhana kare che; ane kSatriya brAhmaNanuM saMvardhana kare che; kAraNa ke brAhmaNamAM tapobala ane maMtrabale che, jyAre kSatriyamAM astrabala ane bAhubala che. ane samAjane e cAreya baLanI jarUra che. paNa lAge che ke rAjadharmanI ATaATalI prazaMsA bhISma jevAne e sAMbhaLavA chatAM yudhiSThiranA mananuM samAdhAna nathI thatuM, rAjyanI prApti ane enuM saMrakSaNa je je upAya dvArA thAya che te badhA ene. dharmAdhamamizrita"lAge chesarvathA vizuddha nathI lAgatA. eTale arjunane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItAnA pahelA adhyAyamAM je viSAda thayo hato, te viSada manamAM lAvIne bhISmane te kahe che : , ____ vanameva gamiSyAmi tasmAd dharmacikIrSayA / "vanamAM "mUlalAzana muni' banIne dharmanI ja ArAdhanA karIza." eTale vaLI pAchA jyAMnA tyAM! bhISma ene pharI samajAve che: "tArAmAM zuddha satya ja, AzaMsya ja, bhArebhAra bharyuM paDayuM che. paNa rAjya zuddha AnRzaMsya vaDe calAvavuM durdhaTa che. vAre vAre "dharma lepanA nAmathI thaDaktA rAjAne leke gaNakAratA nathI; ane rAjA vagara arAjaktA thAya che, ane dharmanuM AcaraNa keAInA mATe zakya nathI banatuM e tane meM khUba vistArathI - A pahelAM paNa samajAvela che. gItAnA zabda vAparIe te kaI paNa karma sadaMtara deSamukta nathI, (sahaa varSa zauntaya satoSa-pi na ) mATe prApta karma niHsvArtha, niSkAma buddhithI, sarvanA udayanA hetuthI, karavuM ja. 263. zAntiparva ane kathAvastu viSAdajanita vairAgya ane rAjyasaMcAlanadharmajanita saMsAravAsabe vacce yudhiSThiranuM mana DAmADoLa che. gItAnA zabdomAM kahIe te enI buddhi vyavasAyAtmikA kadI thatI ja nathI; ane kadAca, A ja kAraNe pitAmahane e prazno pUchyA ja kare che; ane pitAmaha paNa, kadAca samaya e ja badhA rogonuM osaDa che, evI gaNatarIe vistArapUrvaka javAbo dIdhe jAya che. paNa pitAmahanI eka khUbI che. puchAyelA praznane sIdho javAba - ApavAne badale, potAnI smRtinA khajAnAmAMthI e kaI jUnI daSTAMtakathA kADhe che, ane pUrve Avo prazna puchAyelo tene javAba A rIte apAyelo che, ema kahIne badhIye javAbadArI prAcIna paraMparA para nAkhe che! e jamAne ja evo hato, jyAre mANasa potAnA maulika cintanane paNa kaI prAcIna RSinA uddagAro ke vicAro tarIke khapAvatA hatA. zAntiparvamAM A rIte carcAyelA viSayanI vigatavAra chaNAvaTa karIe, ane dareka praznanI sAthe saMkaLAyela daSTAntakathAo varNavIe to tene mATe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka svataMtra meTo kantha ja lakha paDe. eTale ahIM viSayanI yAdI ja Apane saMtoSa laIzuM. . . . . . . uttama tathA adhama brAhmaNe sAthe rAjAe ke vyavahAra rAkhavo. ApatakALe brAhmaNa vezyavRttithI paNa pitAnI jAtane TakAvI rAkhI zake. maMtrIonI parIkSA. sabhAsada vagerenI vyAkhyA. . gupta maMtraNA. . . maMtraNAmAM kene kene sAmela karavA ane kone kone emAMthI AvA rAkhavA. maMtraNAnuM sthAna-maMtraNAbhavana kevuM hovuM joIe. jarUra paDaye, kaLathI kAma levA mATe mRdu bhASaNanI agatya. rAjAnI vyavahAranIti. maMtrImaMDaLanI racanA. daMDanI ucitatA. dUto, dvArapAla, zirerakSake, amA, senAnAyake vagerenA guNe. rAjAone vasavA lAyaka nagaradurge. prajApAlana-vyavahAra, tapasvIone AdarasatkAra. rASTranA saMrakSaNa ane saMvardhananA upAyo. karaverA ane rAjyakAza. rAjaenuM kartavya. . dharmapAlana-rAjavIonuM sarvaprathama kartavya. yuddhanIti. sanyasaMcAlananI nItirIti. judA judA pradezanA yoddhAonA svabhAva ane temanI laDavAnI rIte. zatruonA hAthamAM gayelA pradezonI punaHprApti. gaNataMtrarAjya. mAtApitA tathA gurunI sevAnuM mahattva. satyAsatyavivecana. Apattione pAra karavAnA upAya. daMDanuM svarUpa, tenAM nAme, prabhAva ane prayoga. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ zIlane prabhAva, dharma, satya, sadAcAra, baLa ane zrI -'badhuM zIlAzrita che. Apadadharma. mokSadharma, chellA mokSadharma-parvanA 191 adhyAya che ane te pahelAMnA Apadadharma parvanA kara adhyAya che. bhISma ane yudhiSThira vaccenA saMvAdanuM saraLa pravAhajharaNuM, eka tarapha bahuzAkha ane bIjI tarapha jaTila banIne aMte kAI mahAnadImAM ke samudramAM samAI javAne badale koI mahAraNamAM lupta thaI jAya che, ema lAgyA vagara rahetuM nathI. zAMtiparvane prAraMbha zrIkRSNanA sUcanathI bhISma-yudhiSThira saMvAda rUpe thayela che, e hakIkata ja jANe e parvanA aMtamAM visarAI gaI lAge che. AdiparvathI mAMDIne te TheTha strIparva sudhI ane te pachI azvamedhathI mAMDIne te TheTha svargArohaNa parva sudhI vyAsanI je hadayaMgama kalama sarvatra dRSTigocara thAya che te A zAMtiparvanA zarUAtanA thoDAka adhyAya pachI jANe sAva badalAI gaI che. kalAkAra ane kathAkAra vyAsane badale vAcakane jANe saMpAdaka ane purANaparasta vyAsanI kalama ja bahudhA jovA maLe che; ane e be kalamo vacce eTale moTo ane AzcaryakAraka taphAvata dekhAya che ke e vyAsajI e ja haze te viSe zaMkA Upaje. zAMtiparva tema ja anuzAsanaparvanA ghaNu badhA bhAganuM kartutva kAI eka ja vyaktinuM nahi, paNa chUTIchavAI aneka vyaktionuM devuM joIe ema mAnavA mATe kAraNe pUratA pramANamAM e lakhANomAMthI ja maLI rahe che. zAntanunA kuLanI kathAno atyaMta suMdara rIte zaNagArelo saMdha AdiparvarUpI eka kalAtmaka keDI para ravAnA thayo aneka vana-upavane, sarovare, saritAo, zila, nagara, gAmo soMsaravI thaIne e keDI strI parvanA aMta sudhI ane zAtiparvanA AraMbha sudhI pahoMcI ane pachI game te kAraNe adazya thaI gaI--sAthe saMgha paNa adaza thaI gaye : kaDI ane saMdha bane keAI paNa jAtanA Ayojana vagaranA gIca jaMgalamAM jANe khovAI gayAM. te pachI Azvamedhika parvanA AraMbhamAM najaDe paDe che! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuzAsanaparva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ akRtvA mAnuSaM karma yo daivamanuvartate / vRthA zrAmyati samprApya patiM klIbamivAGganA // puruSAtha -mAnavasulabha kama karyAM vagara je daivanI ja pratIkSA karyAM kare che, tenI sthiti klIba (napuMsaka) patine prApta thayela strInA ratizrama jevI che! yA dustyajA durmatibhiryA na jIryati jIryataH yo'sau prANAntiko rogastAM tRSNAM tyajataH sukham // dumuddhi manuSyA jene tyAgI zakatA nathI, vRddhAvasthA AvatAM ane mANasanI daihika zaktio kSINa thatAM paNa, je kSINa nathI thatI, te tRSNA e mANasanA prANahara rAga che, te tRSNArAganA tyAga karyAM vagara sukha nathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264. dharmAnuM AdimAMja ! zAntiparvamAM 4 dharmo 'tu * zAsana varNavatAM je kaMI bAkI rahI gayuM lAgyuM, tenuM zAsana, anuzAsanaparvamAM che ( enuM nAma ja sUcave che te pramANe ). mahAbhArata eka ja kalamanI kRti nathI, emAM traNu judI judI kalamA varatAI Ave che evuM mAnanArAne samarthana maLe evA aneka kSeAkA ane adhyAyeA A banne parvamAM che. ( IMtastataH paNa nathI ema nathI.) C * " pahelAM jaya nAmanuM kAvya, pachI bhArata N ane chelle " 'mahAbhArata e traNa pagalAMe vedavyAsanI vANInA A vAmana-- avatArane virATamAM palaTayo. A prakriyA paNa ochAmAM ochAM hajAra varasa tA cAlI ja haze, kadAca vadhAre varasA paNa cAlI hAya; paNu e pUrI thaI. ane ene pariNAme mahAbhAratane pAMcamAM venI pratiSThA prApta thaI. te pachI dharma, artha, kAma ane mekSa, ane rAjanIti, samAjazAstra, ItihAsa, bhUgALa, leAkanIti, vyApAra-vANijya, kRSi, purANakathA-potAnI dRSTie je kaMI mahattvanu' lAgatuM heAya ane chatAM mahAbhAratamAM Avavu rahI gayuM heAya, tene hAziyAra lakAe mahAbhAratamAM ghusADI dIdhu, ( vyAsanA kartRtvanI ane pratiSThA ApavA mATe!) ane zradghALu lokoe e badhuM svIkArI lIdhuM, evA sa`zodhakeAnA mata sAva khoTA te nahi ja hAya ema mAnavA mATe A be parvamAMthI pUratAM kAraNe maLI rahe che. ' ' paNa A badhI paNa lagabhaga be hajAra varasa pahelAMnI vAta che. be hAra varasathI mahAbhAratane nAme je vyAsapraNIta graMtha ApaNI sAme che, te te| A aDhAra parvanI ane lAkha kSeAkeAnI ja racanA che. TUMkamAM mahAbhAratamAM thayela chellAmAM chellA umerA paNa be hajAra varasA jeTalA prAcIna tA che ja, AmAM koI apavAda nahi ja heAya evuM kahevAnA Azaya, alabatta, nathI. ' jaya 'ne ' mahAbhArata ' tarIke prajA samakSa pratiSThita thayela joIne ene bhAratIya sauMskRtine saMpUrNa jJAnakeAza banAvavAnI jhaMkhanA prajAnA } Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ agraNIomAM jAgI haze ane potAnI rdaSTie je UNapo emAM rahI gayelI emane varatAI haze, te badhIyane temaNe pitAnI svataMtra, athavA pitAnI pAsenI paraMparAgata racanAo dvArA pUrI karI haze. zarazayyA para sUtela bhAratanA prAcIna paraMparAnA tajajJa bhISma pitAmaha pitAnA pautroprapautro AdinI bhAvi saMtAtane dRSTi samakSa rAkhI yudhiSThirane nimitta banAvIne sAMskRtika "paraMparAonuM nirUpaNa kare-e mALakhuM saune eTaluM badhuM AkarSaka ane ucita lAgyuM haze ke pachI bhISmanA-e aMtima mahAnivedanathI dharma, artha, kAma ane mokSa e cAreya puruSArthone lagate koI paNa viSaya askRSTa na rahevuM joIe, ema temane lAgyuM haze. zAtiparva ane anuzAsanaparvamAM carcAyelA viSayenI yAdI upara dRSTi karavAthI ATaluM te saheje ja samajAI jaze. "sekasanA viSayanI carcAne ApaNuM prAcIne kevI bedhaDaka rIte jetA hatA te viSe anuzAsanaparva paLabhara te ApaNane Azcaryacakti karI de evuM ajavALuM pADe che. "zuM A leke adyatanene paNa pAchA rAkhI de eTalA badhA (free) mukta haze, A bAbatamAM," ema ApaNane thAya che. paNa AsannamRtyu parIkSitane zukadevajI jevA eka mahAyogIe ene jIvananA chellA divasomAM je jJAna ApyuM che te jotAM - bhAgavata vAMcatAM - ApaNA pUrvajonI A bAbatanI zaMkhalArahitatA aMge jarA paNa Azcarya udbhavavuM na joIe. (bhAgavatane racanAkALa mahAbhArata pachIno che e jANItuM che.) anuzAsanaparvane AraMbha paNa - lagabhaga zAntiparvanI peThe ja - yudhiSThiranA viSAdathI thAya che. yudhiSThirane paraMparAe "dharmane saMtAna mAnya che, e jotAM ene viSAda hoya temAM kaMI navAI paNa nathI. viSAda" e dharmavRkSanuM AdibIja che. Azcarya je kyAMya hoya, te te e che ke arjuna paNa yudhiSThiranI peThe-ane enA trIjA sahodara bhAI bhImasenathI UlaTI rIte, vivAdapradhAna AtmA che; ane arjunane e ja paraMparAe Indrano putra mAne che! IndranI pratiSThA, arjunanuM pitRpada tene sAMpaDayuM te vakhate, pAchaLathI te jeTalI halakI thaI gaI hatI, tenA pramANamAM ghaNuM ja sArI hovI joIe ema lAge che. * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zAtiparvamAM pitAne uddezIne bhISma vaDe prabaMdhAyelA "zamaNI pitAne zAMti nathI thaI ema yudhiSThira anuzAsanaparvanA AraMbhamAM ja kahe che: ra meM du rAtiti . A azAninuM eka atyaMta sabaLa kAraNa e pote jaNAve che e rIte, #te nu zAntiH cAtuM ? hAthe karIne karyuM, have zani kevI ?" Avo bhISaNa mAnavasaMhAra (genocide) karI-karAvIne je vijaya prApta karela che te parAjya jevo ja che ema te AgaLa paNa kahI cUkela cheH gayo magAvAHA tene te have duryodhananI paNa adekhAI Ave che: tamArI A zarazayAgata avasthA jevA e jIva na rahyo, ene huM dhArtirASTrartha evo maLe!" potAne e samajo: ane suvAvana: mAne che. "sAce ja, vidhAtAe amane pAMDavone pApakarma karavA mATe ja sarajyA che! have A bhave-A lekamAM to e pApathI ame chUTavAnA nathI ja; paNa amina tro yathA mui: thAkU-paralokamAM mukta thaIe evuM kaMIka batAvo." vagere. hajAre varasa pahelAMnI A vAta che,-jyAre war to end all wars jevA Adarza bhAsI zadADaMbare astitvamAM naheAtA AvyA. yuddha e keTaluM bhayAnaka che, badhA ja pakSane mATe, laDanArAo mATe tema ja na laDanArAo mATe paNa, e sauthI vadhu te te ja jANe che, je yuddhamAM bhAga le che, ane temAM paNa, agraNI tarIke ! ane alabatta, jenuM aMtaHkaraNa bu ke rITuM thaI gayuM nathI. mahAbhArata yuddha sAme sUga UbhI karavAnA IrAdAthI ja lakhAyuM che e vAta AgaLa kahevAI ja gaI che. 265. mRtyunI mImAMsA bhISmanuM paheluM kAma te, alabatta, yudhiSThiranI potAnA vizenI A pApa-bhAvanAne dUra karavAnuM che. jayAM sudhI mAnavI mAnavI che, ane tenAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM sudhI aMtaHkaraNa jevuM kaMIka che, tyAM sudhI pote jene dharma ke nyAya" mAnato heya. tene "AgAha" te rAkhaze ja, tene rAkhavo ja paDaze; ane e Agraha kevaLa vANugraha na banI rahe, eTalA mATe, e AgrahanI pratiSThAne arthe eNe "maravuM athavA mAravuM paNa paDaze! as a last resort, chevaTenA upAya lekhe. gItAmAM A ja bhAvane zrIkRSNa tAkUnatAjUtha nAnuzotti vaMditAH' jevI paMktiomAM gUMthelo che. Consequences- pariNAmo" game teTalAM bhayaMkara Ave-pitA mATe paNa! chatAM sadAgrahI mANase potAne sadAgraha nabhAvye ja chUTake ! (gAMdhIjIe sadAgrahane khAtara "marI chUTavAnI' navI Tekanika ApI che-je alabatta, mahAbhAratanA. ukela karatAM hajAre varSa AgaLa che. kRSNa ApaNA samakAlIna hatA, te. te paNa, kadAca, chellAM pAMca hajAra varasonA ItihAsane ajavALe ahiMsaka satyAgraha jevuM kaMIka jarUra zodhI kADhata.) - bhISma yudhiSThirane uparanA jevI dalIlo vaDe pApa-bhAra-mukta karavA mAge che. "vadhanI pAchaLa aMgata dRSTinI bhAvanA hoya e judI vAta che; paNa e ja vadhanI pAchaLa kevaLa dharmasaMsthApanAnI bhAvanA hoya e judI vAta che. bIjI tarapha, mANasa mare che, te koIne mAryo nathI marato, phakta pitAnA meM karIne ja mare che. potAnA ja varmanuM phaLa na hoya evuM kazuM mANasane veThavuM paDatuM nathI (vadhyamAna vaLA), A badhuM samajAvavA mATe dAdA, yudhiSThirane eka vArtA, eka daMtakathA, eka paurANika daMtakathA, fable athavA Myth saMbhaLAve cheH "gautamI nAmanI eka vRddha tapasvinInA ekanA eka putrane sapa kara ane putra marI gaye. arjunaka nAmanA eka pAradhIe A dRzya joyuM ane "khUnI" sapane pakaDIne teNe gautamI samakSa hAjara karyo. "A adhama sarpa tamArA putrane vadhakartA, mA." teNe kahyuM, "ene dehAMtadaMDa maLavo ja joIe. tame kaho te rIte enA jIvanane aMta ANuM! agnimAM jhIMkuM ? ke rAI rAI jevaDA TukaDA karuM ? bole ! bALakanuM khUna karanAra jIvate rahevA pAme che te samAjane mATe) koI paNa rIte yaMgya nathI." gautamI tapazcaryA ane saMyama vaDe parizuddha banelI che. arjunakane, A prastAva sAMbhaLatAMveMta te dhrujI UThe che. pahelAM te e ene Thapake Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ape che, mayukti kahIne. "choDI de A sane." arjunakane te kahe che, "tArA mATe e avadhya che. (sApe kaMI mArA putrane hetupUrvaka, sabhAnapaNe, vadha karyo nathI.) bhAvinA vicArane chaDIne vartavuM e AtmA upara vajana vadhAravA jevuM che. "o tyAre guraMta prAptavyam viniyanA ane huM tane khAtarIthI kahI zakuM chuM, pAradhI, ke dharmapAlanane pariNAme haLavAphUla banela leke, nadImAM jema machavA tare, tema A bhavanadIne tarI jAya che, tyAre pApanA bejavALA leke nadImAM lokhaMDanuM zastra pheMke ane e DUbI jAya tema DUbI jAya che." tenI dalIle--naitika tema ja sAmAjika bhUmikA paranI-dehAMtadaMDanI sajA kAnUnapothImAMthI kADhI nAkhavI joIe, e aMgenI carcA karanArAo mATe mahatvanI che. A sIne mAravAthI mAro putra kaMI jIvate nahi thAya." gautamI dalIla kare che, "ane A sarpa jIvatA raheze, te tethI keInuM kazuM nukasAna nahi thAya! A prANI-prANavALA jantu-nA "utsarga thI mRtyu vaDe cusAyela A brahmAMDa amara thoDuM ja thaI javAnuM che!" "badhI suphiyANI vAte," arjunaka javAba Ape che, "tyAre sArI lAge, mA, jayAre mana ThekANe hoya, (vathasthata tUpadezA mavatti) huM te A halakaTane khatama ja karavAne..vaLI jJAnIo kALanI gatine jANatA hoya che. ane saMsArakuzaLa mANaso Akho vakhata zoka karatA nathI. moDane pariNAme zreyanI hAni ja che, mATe he gautama, tame A sapane mAravAnI mane rajA Ape, ane ene zeka tajI de." tuM zAka ane mehanI vAta kare che, pAradhI," gautamI javAba Ape che, "paNa mArA jevIne to zeka ke moha kazuM ja nathI. "dharma' e ja jemane AtmA che, teo saujanyane kadI choDatA nathI, mAro putra gaye te te gayo ja; paNa ethI A sarpane paNa vadha karavo e huM ucita nathI samajatI." .. kAraNa, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ - na rahANa nAM zodhogati kRteH jovAkhya vinAma! : mArdavAt kSamyatAM sAdho mucyatAmeSa pannagaH // , paNa pAradhI pitAnI vAta cheDatA nathI. tenI dalIla taddana vyavahAru che; amad pujAr varuvo kSitAH aparAdhIone (samAje) tyAga karavo ghaTe evo dharmavettAone Adeza che; kAraNa ke eka aparAdhI chUTe. heya te anekanA mRtyu ane duHkhanuM kAraNa thaI paDe che. , paNa "A eka jIvatA rahe te anekane mATe mRtyunuM kAraNa thaI paDaze" e dalIla gautamIne gaLe nathI UtaratI-AI keInuM mRtyu nipajAvI zakatuM nathI, ane keAI keIne jIvana bakSI zakatuM nathI. sau potapotAnA varga vaDe jIve che, athavA mare che, evI tenI mAnyatA che. - gautamI ane arjunaka vacce thatI vAtacItamAM have sarpa jAte ja jhukAve che. prAraMbha e arjunane "bAliza" vizeSaNa vaDe navAjIne kare che: * : "he arjanaka, he bAliza !" te kahe che, "meM kaMI A bALakane krodha ke lebhane vaza thaIne DaMkha nathI dIdho, huM pote mRtyu vivaza hato. a-svataMtra hato. huM ene DaMkha nahi dauM te e mane mArI nAkhaze evI mane bIka hatI. eTale AmAM keIne paNa doSa hoya te te mRtyune. ja che. mRtyunI bIkathI ja mANasa jagatamAM sarvatra mRtyu verate, athavA mRtyunI dhamakI Apate phare che. ' have mRtyu A parisaMvAdamAM praveza kare che. e sapane kahe che. : "meM tane A gautamanA putrane DaMkha devAnI preraNa karI ema tuM kahe che, sarSa, e khoTuM nathI, paNa mane kANe preraNA karI, jANe che ? sAkSAta re ! eTale AnA vadhanuM kAraNa 8 che; nathI huM ke nathI tuM." ane chelle A "mRtyu" pitAnA bacAvamAM eka suMdara rUpaka-dalIla jU kare che: ' , , , : - "jevI rIte vAyu vAdaLAMne ahIMtahIM laI jAya che, tevI rIte kADhI mane, jyAM enI IcchA hoya tyAM laI jAya che. (huM te zanuM eka sAdhana chuM, mAtra.) A AkhuM vizva AtmA che. nirapekSa rIte amara evuM ahIM kazuM ja nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ ibid24 Time-bound, and 12 pY $814, Space-bound vizvanuM varNana karatA thoDAka zloko enI prAsAdika zilI mATe tema ja enA vyaktavyanI gaharAIne mATe mULamAM ja jovA jevA cheH . jaMgamAH sthAvarAzcaiva divi vA yadi vA bhuvi| ... sarve kAlAtmakAH sarpa kAlAtmakamidaM jagat / / . pravRttayazca loke'smin tathaiva ca nivRttayaH / tAsAM vikRtayo yAzca sarva kAlAtmakaM smRtam / / . saritaH sAgarAzcaiva bhAvAbhAvau ca pnng| sarve kAlena sRjyante hiyante ca punaH punH|| ahIM gItAnI pelI prasiddha paMkti mUtamirka partha mUvI mUvI. karI. (A samagra bhUtagrAma avyaktamAMthI AviSkata thaIne pAchA avyaktamAM lIna thaI jAya che!) saheje ja yAda AvI jAya che. Ane artha ATalo ja ke jaryuM te javAnuM ane pragaTayuM te paravAravAnuM ja; paNa ApaNI AMkhoe te phakta te ja caDhe che, je mRtyunA, tranA nimittasAdhana jevuM banI rahe che, uparauparathI! * paNa have #Ara pote ja potAne bacAva karavA mATe raMgamaMca para Ave che: "A bALakanA ke keAInA paNa dehAnta mATe nathI javAbadAra huM, nathI A mRtyu, nathI A sarSa." , . tyAre koNa javAbadAra che? . yadanena kRtaM karma tenAyaM nidhanaM gataH / ANe je karma karyuM che, te karma vaDe te mRtyu pAme che. bALakanuM nidhana thayuM temAM bALakanuM kamI ja kAraNabhUta che. vinArAje mArA sarve mevA vayama : ! ! ane pachI to spaSTatama zabdamAM mahAbhArata mANasanA bhAvinI badhI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja javAbadArI mANasanA pitAnA upara ja nAkhe che--Existential philosophynI najIkamAM najIka jaIne. yathA mRtpiDataH kartA kurute yad yad icchati / evam AtmakRtaM karma mAnavaH pratipadyate // .... Abhata rmanuM phaLa ja AtmAne maLavAnuM ne naDavAnuM! kRviMda ene kevo hAthamAM AvyuM che e bAbata e paravaza che, paNa hAthamAM Avela mRpiMDamAMthI dhAre te ghATa ghaDavAnI ene chUTa che. (Limited responsibility and Limited freedom). ane aMte parisaMvAdane upasaMhAra karatAM stra kahe cheH evaM nAhaM na vai mRtyuH na so na tathA bhavAn / na ceyaM brAhmaNI vRddhA zizurevAtra kAraNam // "Ama pratyeka jantu pitAnA karma pramANe ja phaLa meLave che e jANIne, he yudhiSThira, tuM zaka na kara," bhISma upasaMhAra kare che. ane saheja paNa vicAratAM kaNa kabUla nahi kare ke bhISma A rIte haNAIne zarazayyA para mRtyu pAmyA ene mATe paNa bhIma jAte ja javAbadAra hatA. je duryodhanane te dabAvI zakyA hatA, je te tene tyAga karI zakyA hota, je te yuddhathI alaga rahI zakyA hota (baLadevanI peThe) athavA cheka chellI ghaDIe (yuyutsunI peThe) pAMDava-pakSamAM jaI zakyA hota, te temanI dazA AvI na thAta! paNa zakya evA eka paNa vikalpane temaNe amalamAM na mUkyo ane je mArga nizcita mRtyu tarapha ja laI jato hato te mArge ja teo gayA. vyAsajI lakhe che ke bhISmanAM A vacane sAMbhaLIne yudhiSThira vipatikva thaye (DIvArane mATe!)-ane pachI bhISma pitAmahane teNe prazno pUchavA mAMDyA. 266. mRtyuMjaya? yudhiSThirane pahelo prazna ghaNe ja noMdhapAtra che. camatkArika ane vicitra paNa gaNI zakAya. jIvanadharmanI bhImanI athavA bhImanA jamAnAnI athavA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 89 emane jamAne je jamAnAne Adarza gaNutA hatA te jamAnAnI vyAkhyA zuM hatI tenA para aruM ajavALuM pADe che. AkhI sRSTi kAlAtmaka che, dareka janu mRtyune AdhIna che," e satya bhISmane moMethI sAMbhaLatAMveMta yudhiSThirane eka bIjo vicAra AvyoH zuM zA-prerita e mRtyu upara keI ja vijaya nahi meLavI zakatuM hoya ? ane meLavI zakatuM haze, te te kevI rIte, kaI zaktine pratApe ? A bhISma tenA A kutUhalane zamAvavA arthe paNa eka vArtA kare cheH . prAcIna kALamAM duryodhana nAme eka Adarza rAjavI hate. narmadA nAmanI nArIne tenA para prema thayuM, ane te tene paraNI. sudarzanA nAme eka dIkarI A daMpatIne tyAM avatarI. e sudarzanA para amine prema thaye. brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karIne agnie (athavA agni nAmanA koI brAhmaNe!) enuM mAguM karyuM; paNa duryodhane agninA e mAgAne InkAra karyo. be kAraNe eka te agni garIba hato; ane bIjuM, e brAhmaNa hatA, kSatriya na hata, a-savarNa hato. vyAsajI lakhe che ke duryodhananA A InkArathI tene yajJa naSTa thaye. (yajJabhAvanA parigraha ke varNa, kazA ja baMdhanane svIkAratI nathI! varNagraha paNa eka prakArano parigraha ja che ne ?) rAjAe brAhmaNanI kane jaIne dhA nAkhI : "Ama kema thayuM ? mAre yajJAgni ekAeka olavAI zA mATe gaye ? tamArA keI doSe? ke pachI mArA ja deze?" brAhmaNe e vicAraNA karI pheMsalo saMbhaLAvyuM: "sudarzanA agnine jhaMkhe che, ane agni sudarzanAne jhaMkhe che, chatAM tame "parigraha, ane "varNanI dIvAlo e be vacce UbhI karI che, e ja kAraNa che." rAjA samajI gaye. ami ane sudarzanA daMpatI banyAM. A daMpatIne sudarzana nAme eka putra thaye, ane e sudarzana, bIjAe ramakaDAM vaDe ramatA hoya eTalI nAnI uMmare vedane pAraMgata bane. A sudarzana ghavatI nAmanI eka kanyAne para. sudarzana ane oghavatI kurukSetramAM nivAsa karI rahyAM. A sudarzanane mRtyune jItavAnI IcchA thaI. eAghavatIne teNe kahyuM: "huM mRtyu upara vijaya prApta karavA mAguM chuM. ane tene eka raste mane mUkyo che. te raste che AMgaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avela atithinuM pUjana. varNa, parigraha Adi kazuM ja joyA vagara AMgaNe Avela manuSyane AdarasatkAra, tane paNa mArI A ja sUcanA che. Avela atithi keAI paNa upAye saMtuSTa rahe ema tAre karavuM. api manaH chavAne.. gRhasthane mATe atirthipUjA karatAM koI paNa dharma meTAM nathI. (Haves should shoulder-the responsibility of have-nots ! as a social, moral and spiritual obligation.) . have mRtyune, "jIne eka svabhAva ja che. kaI paNa vyakti umara thaI jAya che tene gamatuM ja nathI. eTale vizvamAM niraMtara yuddha ja cAlyA kare che-amaratva mATenI vyaktinA prayatna ane e prayatno ADenA mRtyunA prayatno vacce. vyakti tyAga, tapa, sevA Adi vaDe amara thavAnI keziza kare che, jyAre mRtyu tene ma, krodha, lema, moTuM AdimAM lapaTAvIne mArI. nAkhavA mathe che. '' sudarzana ane mRtyu vacce paNa, amara banavAnA sudarzananA nizcaya. pachI Avo ja eka saMgrAma zarU thayuM. rastrAnveSI- chidranI zodha karavAvALuM mRtyu to cheke ne dhaDakI laIne sudarzananI pAchaLa ja pharatuM hatuM. . have eka vakhata A sudarzana yajJAthe joItA iMdhaNanI zodhamAM vanamAM gayo hato te lAga joIne eka brAhmaNa-atithi sudarzanane ghera Avyo. saMbhava che ke ghavatI upara tene pahelethI ja rAga hoya. saMbhava che ke ' oghavatIne jotAM ja tene tenA pratye vAsanA janmI hoya. je hoya te. paNa oghavatI pAse AvIne eNe atithisatkAranI mAgaNI karI. rena martha ? rivAmi?"oghavatIe pUchyuM: "tAre zuM joIe. che?" "vayA mama artha:-mAre to tAruM kAma che." brAhmaNe javAba Aye, "atithidharmane vize tane zraddhA hoya to mane prasanna kara." - odhavatIe A brAhmaNane tenA A vicArathI khesavavAne khUba prayatna karyo, paNa brAhmaNane te A ja joItuM hatuM. ". chevaTe eoNvatIe patinA vacananuM smaraNa karI zaramAtA zaramAtAM. bhale" ema kahyuM , ' . !" , , ni jeTalAmAM te baLataNa levA gayela sudarzana AvI pahoMcyA. mRtyu, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. tenI pAchaLa pAchaLa ja cAlatuM hatuM. (have pete ja prodhela AtithyadharmanuM pAlana karatI peAtAnI patnI upara sudarzana krAdha kare eTalI ja vAra ! ) cr ' odhavatI ! '" !sudarzane AzramamAM paga melatAMveta bUma mArI, saujanyasa panna, pativratA, sarala svabhAvatI ane satyazIla evI mArI. bhAryA kaLyAM che? ''. teNe pharI bUma mArI. A vakhate pelA brAhmaNu atithie AgaLa AvIne khulAsA karyA: HH tamArI patnI tamane javAba nathI ApatI enuM kAraNa huM chuM.. atithi lekhe tamArA satkAra kevI rIte karu ?' e praznanA javAbamAM me' ene peAtAne ja mAgI lIdhI. eNe chaTakavAnA ghaNA prayatna karyo, paNa vyartha .. eTale te mArI pAse AvI che. have tamAre karavuM heAya te karo." t cr have mRtyu, je sudarzananI pAchaLa pAchaLa cAlyuM AvyuM hatuM, tenA mADhAmAM pANI AvI gayuM. hamaNAM A agniputra gusse thaze, hamaNAM e IrSyAthI satapta thaze, hamaNAM e pAtAnI patnIne pote ja ApelI salAha bhUlI jaIne mAravA dADaze-eTale huM ene mArA A mudmathI pUreA karIza, evI evI kalpanAo e karyA karatuM hatuM. paNa IrSyA ke krodha ke hi MsA sudarzanamAM dekhAyAM ja nahi. '. ,, bhale brAhmaNava, surata te'stu " teNe kahyuM, " atithipujana e te gRhasthanA dharma che. mArA prANa ane mArI patnI sudhdhAM atithi mAge e mAre Apavu' e mAru' vrata che ane enuM pAlana patnI vaDe thayu che e joIne hu' prasanna thaye| .' kahe che ke prakRtie sudarzananAM A vacanAnA samarthanasUcaka paDadhA pADayo. ane pachI eka Azcarya thayuM. pelA atithi vipra otajotAmAM virATa banI gayA. qhulaMda avAje traNa lAka sAMbhaLe ema eNe kahyuM : " huM dharma chuM, sudarzana ! tArI kaseATI karavA arthe ja A badhuM meM karyuM che. huM jouM chu'"mArI sagI AMkhe,. ke teM mRtyu para vijaya meLaththA che, bAkI jagatamAM evI krAI zakti nathI je tArI sAI strInI sAme UMcI AMkha karIne joI pazu zake.'" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ * 267. pUraka praznottarI have pachI je prazno yudhiSThira kare che tenI pAchaLa koI mika yojanA dekhAtI nathI. jJAnanA ane anubhavanA bhaMDAra evA vaDIla pAse roja cheDA cheDA kalAka ene gALavAnA che. eTale je je viSaya viSe ene kutUhala ke jijJAsA che, temAMthI je vakhate je skure te vakhate tene rajU kare che, ane pitAmaha te prazna upara pitAnI lAkSaNika rIte ajavALuM pADe che. mRtyune jItavuM zakya che ke kema,-te vizenuM pitAnuM kutUhala tRpta thayA pachI yudhiSThira eka bIjo savAla pUche che: vizvAmitrane brAhmaNatvanI prApti eka ja janmamAM zI rIte thaI ? ane bhISma vizvAmitranI suprasiddha kathA ene saMbhaLAve che; ane A pachI A parva paNa, A pahelAMnA zAMtiparvanI peThe judA judA viSayanI chUTIchavAI carcAmAM sarI paDe che. e badhI carcAnI TUMkI neMdha paNa ahIM ApavA besIe te kathA khoLe be ja paDI jAya. eTale zAMtiparvanI peThe enA viSayonI yAdIthI ja patAvIe chIe. sukAI gayela vRkSane vaLagI rahela pakSInA daSTAMta dvArA saujanya ane kRtajJatAne mahimA. daiva karatAM puruSArtha mahAna che. karmanAM phaLonuM varNana. uttama brAhmaNonuM mAhAbhya. brAhmaNane dAna devAnI pratijJA karyA pachI ApavAno inkAra kare te kacerI barAbara che. anadhikArIne upadeza na ApavA viSe.. lakSmI kevA puruSomAM vase che? kevI strImAM ? ratisukha strIne vadhAre sAMpaDe che ke puruSane ? kRtananI gati. ene mATenuM prAyazcitta. 1 vAcika, mAnasika ane kAyika pApane parityAga. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ zivamahAsya. zivasahastranAma : : : kRSNa karelI ziva stuti. . aSTAvakra ane uttara dizAno saMvAda zrAddhayiA karAvavA mATe ane dAna ApavA mATe uttama pAtro. kAne gaNavAM ? brahmahatyAthI thatAM daza pApanuM varNana. tIrthonuM mAhAtma. brAhmaNatvanI prApti mATe tapa karatA mataMga sAthe indrane vArtAlApa.. vitahavyane brAhmaNatvanI prApti pUjya kone gaNavA? zaraNAgatanA rakSaNane dharma, uzInara ane kapotanI vArtA. brAhmaNaprazaMsAH Indra-zaMbara-saMvAda. paMcacUDA nAmanI apsarAe nArada pAse karela nArIdoSenuM varNana.. strIonA rakSaNaviSayaka yudhiSThirane savAla. gurupatnInA dehamAM pravezIne bhAgave indrathI kareluM enuM rakSaNa. kanyAdAna mATe yogya pAtra. lagnanA prakAraH brAhma, kSAtra ane gAndharva lagna dharme. paizAca ane rAkSasa lo adharmI. uttarAdhikArIo aMge vicAraNuM. vaNasaMkara saMtati viSe. cyavana-upAkhyAna. ' jalAzaya ane udyAnA nirmANanuM phala. dAnamAM zreSThaH bhUmidAna. annadAnanuM mAhAsya. suvarNAdi dAnanuM mAhAtmA - godAna , Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ nagarAjAnuM upAkhyAna. godAnamAhAbhyanA eka daSTAna lekhe naciketAnuM upAkhyAna pArvatIne devone zApa. . . tArakAsuranA DarathI brahmAne zaraNe gayela devo. ' kArtikeyanI utpatti, tArakAsurane vadha. zrApa viSe. gRhasthadharmanuM rahasya. chatra ane upAnahanI utpatti. zrIkRSNa ane pRthvIne saMvAda nahuSanuM upAkhyAna. upavAsanuM mAhAtma. meTA bhAI tathA nAnA bhAI vacceno Adarza saMbaMdha. judAM judAM tenuM phala. ahiMsAnuM mAhA.... madya-mAMsa-tyAgane mahimA. vyAsa-maitreya saMvAda. bhinna bhinna devo ane RSio dvArA dharmarahasyavarNana. kenuM anna grAhya ? kanuM agrAhya? umA-mahezvara-saMvAda. 268. yudhiSThirane vidAya A umA-mahezvara-saMvAda eka mahAkAya hold-all jevuM che. tatvaciMtana, dharmarahasya, samAja saMgaThana, vyaktigata nIti, aneka vAte aneka nimitte temAM Ave che, paNa emAM sauthI vadhAre agatyanI vAta kRSNa ane ziva vaccenA samanvayanI che. zivane mukhe kRSNanI ane kRSNane -mukhe zivanI, emAM, stuti thAya che; ane e baMnenI stuti have thoDA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja vakhatamAM divaMgata thanArAM bhISmane mukhe thAya che. e kRSNa bhIjha kahe che, "tamArA netA ame gaptA che yudhiSThira enI ja sahAnubhUti ane enA ja sAtha vaDe tame duryodhanAdine harAvIne dharatInuM rAjya meLavyuM che. have dharmapUrvaka tenuM pAlana kare. meM tane khUba saMbhaLAvyuM che, ane chatAM, hajI vizeSa kaMI sAMbhaLavAnI-jANavAnI tane IcchA haze, ke thaze bhaviSyamAM, to te A kRSNa pUrI karaze. zeSa kRSNAd upazikSasya pArtha / / ahaM hyena bremiH tatvena kRSNaM . yo'yaM hi yaccAsya balaM purANam ameyAtmA kezavaH kauravendra so'yaM dharma vakSyati saMzayeSu / / huM A kRSNane tattvataH barAbara jANuM chuM. e koNa che ane enuM purANa baLa keTaluM che, mane khabara che. amApa che enuM hRdaya, ene AtmA. have bhaviSyamAM jyAre jyAre tane saMzaya utpanna thAya, tyAre tyAre tuM emane zaraNe jaje." zarazayyA para sUtelA bhIma bolatA baMdha thaI gayA tyAre temanI cAre bAjue vIMTaLAI vaLela RSi ane rAjavImaMDaLa upara kaI adbhuta zAntinuM sAmrAjya vyApI rahyuM. AvuM dRzya dUrathI jonArAne ema ja lAge ke jANe citramAM citarAyela che, vAstavika nathI! - vismayakAraka zaktinI theDIka kSaNe pasAra thayA bAda-satyavatI suta vyAse muhurta rUva thAvA-cheDIkavAra vicAra karyA karIne bhISmane saMbodhyAH - "he nara zreSTha ! A yudhiSThira have kaMIka svastha thaya lAge che (prakRtim mAna). kRSNa ane ene bhAIonI sAthe besIne eNe tamArA mukhamAMthI jharela jJAnAmRtanuM pAna karyuM che. have ene hastinApura javAnI rajA Ape." "paNa e ja IcchuM chuM; yudhiSThira ! have tu te mAnasa :-tAre mAnasika saMtApa dUra thaye ja haze, thavo ja joIe. have ApaNA pUrvaja yayAtinI peThe zraddhA, dayA Adi sAvika guNethI saMpanna Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ da Ine tema ja kSAtradharmane anusarIne prajAnu pAlana kara. emAM ja have tAruM zreya che. jA, jAe baMdhA......paNa eka vAta smaraNamAM rAkho. uttarAraNanA Ara Mbha thAya e divase badhA pharI ahIM Avajo.'' 269. pacAsa rAtrie vItyA pachI hastinApuramAM praveza karyA pachI yudhiSThire pahelAM to je nagarajanA ane grAmajane kharakhare AvyA hatA hatA, temane saune potapAtAne sthAne mekalI ApyA; ane jemanA patti yuddhamAM khapI gayA hatA. evI strIone teNe tripuo: artha naiH AzvAsana ApyuM. Aje paNa ApaNe A ja karIe chIe ! ) pachI rAjA tarIke brAhmaNAnA AziSa sAthe vidhipUrvaka abhiSikta thaIne teNe maMtrIo tathA amAtyAne tathA anya rAjasevakAne svasvasthAne zAsana a mAkalI ApyA. A pachI pacAsa rAte vItI ane bhISma nirde zela samaya AvI paheAMcyA.. eTale pitAmahanA aMtyeSTi sa`skAra mATe joItI vastu - ghI, puSpA, candanakASTha, aguMruM, rezamI vasrA vagere kurukSetra bhaNI ravAnA karIne pote dhRtarASTra, gAMdhArI, kuntI, peAtAnA cAra bhAIo, kRSNa, vidura, yuyutsu, ane sAtyaki tema ja anya rAjapuruSone sAthe laIne, ane bhISmanA agniheAtranA agnine AgaLa karIne hastinApurathI nIkaLyA. kurukSetramAM pitAmahanI zarazayyA pAse te paheAMcyA tyAre teNe joyu tA vyAsa, nArada, devala, asita Adi RSie ane hatarodha kSatriyApraNI haju tyAM ja hatA. pitAmahane vaMdana karIne yudhiSThire temane kahyuM : " sAMbhaLeA che ne? ApanA * agni'ne laIne ame AvI gayA chIe. A huM yudhiSThira, A ApanA putra dhRtarASTra, A mArA cAra bhAI, A vAsudeva, A matrIe ane amAtyA, A yuddhanA saMhAramAMthI UgarI gayela kSatriyavI rA ...sau ApanI vatsala karuNAdaSTinI vATa joI rahyA che. AMkho ughADe!, vaDIla, ane amane AziSa Ape. Ape A samaya mATe je vyavasthA karavAnI kahI te badhI thaI gaI che." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhISma joyuM te bhastagreSTho tene vIMTaLAIne UbhA hatA. yudhiSThirane TheTha goThaNa sudhI pahoMcate hAtha jhAlIne beThA thatAM temaNe kahyuM, bahu sAruM thayuM, yudhiSThira, A saune laIne tuM cazvAsamAM AvI gayo. Aje pUrI aThThAvana sate vItI, A tINuM aNuovALAM bANenI pathArI para sUtAne! e aThThAvana rAta se varasa jeTalI lAMbI hatI (badhIye rIte ! so varasamAM jeTalI aMtarmukhatA sadhAya, eTalI bhISma A aThThAvana rAtemAM sAdhI hatI, te rIte paNa!) have A "saumya mAgha mAsa Avyo che. zukala pakSa haju paNa bhAgano bAkI che." (vasaMtapaMcamIne divase pitAmahanuM nidhana thayuM ema mAnavuM) pachI dhRtarASTrane saMbodhIne temaNe kahyuM, "dharmAdharmanA svarUpane tuM jANe che, beTA ! brAhmaNone teM sAMbhaLyA che, sevyA paNa che. cAreya vedanuM tane jJAna che. have zAka mUkI deje. je thayuM te thavAnuM ja hatuM. A kRSNa dvaipAyana vyAse paNa tane A ja vAta karI che. A pAMDunA putra e tArA ja putro che. vaDIlenI sevAmAM teo prItivALA che. tuM have emanuM dhyAna rAkhaje; emane jALavaje-sAcavaje. A dharmarAja yudhiSThira tArI AmanyAmAM raheze. enI vaDIlo pratyenI AdarabharI prItithI huM paricita chuM.." ane chelle... tArA putro durAtmAo, kedha-lobha-parApaNu, IrSothI abhibhUta ane dutta hatA. emane zeka karavo ucita nathI. (A chello phaTake dhRtarASTrane mAro dAdAne ucita lAgyo haze ? pote jIvanabhara e dutonI sAthe rahyA ane emane khAtara maryA e vAtanuM duHkha potAnA jIvananI A chellI ghaDIe paNa temanAthI visarAtuM nathI, enuM te A pariNAma nahi hoya ?) pachI kRSNa tarapha vaLIne "mavina, reverA surAsuranAmata ! trivikrama namastubhyaM zaMkhacakragadAdhara / / vAsudevo hiraNyAtmA puruSaH savitA virATa jIvabhUto'nurUpastvaM paramAtmA sanAtanaH // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ trAyasva puMDarIkAkSa puruSottama nityazaH / anujAnIhi mAM kRSNa vaikuMTha puruSottama // rakSyAca pANDaveyA bhavAn yeSAM parAyaNam / uktavAnasmi durbuddhiM mandaM duryodhanaM tadA / / 66 'yataH kRSNastato dharmaH " yato dharmastato jayaH / vAsudevena tIrthena putra saMzAmya pAMDavaiH // saMghAnasya paraH kAlastaveti ca punaH punaH / na ca me tad vaco mUDhaH kRtavAn sa sumandadhIH // ghAtayitveha pRthivIM tataH sa nidhanaM gataH / " he kRSNa, meM e du.ddi duryodhanane kahyuM ja hatuM ke jyAM kRSNa che tyAM dharma che ane hamezAM dharmanA ja jaya thAya che; mATe beTA, tuM bhagavAna kRSNanI sahAyathI pAMDavA sAthe sadhi karI le. paNa e ma buddhi mUDhe mArI vAraMvAranI A vAta mAnI nahi, ane samagra pRthvInA vIrAnA vinAza vaheArIne aMte pote paNa nAmazeSa thaI gayA. ,, pitAmaha zrIkRSNane phakta vasudeva ane devakInA putra ja nathI mAnatA. gItAnA zabdAmAM kahIe teA vAsudevanA janma ane kadivya che evI temanI mAnyatA mahAbhAratamAM Thera Thera dekhA de che. peAtAnA chellA nivedanamAM e mAnyatA upara teo maheAra mAre che tvAm tu jAnAmi bhahaM devaM purANaM RSisattamam nareNa sahitaM deva badaryA suciroSitam // nara-nArAyaNa RSiyugala mAnavadehe avataryu` che, ema A nArade ane vyAse paNa mane vAraMvAra kahyuM che. te have mane anujJA Ape, deva, have huM A chaThThu kalevaranA tyAga karavA mAgu` chuM. tamArI anujJAthI jaIza. tA parama gatine pAmIza evI mArI zraddhA che." chelle, eka vAra pharIthI e pAMDavAne zIkha Ape che: "tame satyanuM sadA pAlana karajo; kAraNa ke satya ja sarvathI mahAna baLa che.' satyeSu yatitavyaM vaH satyaM hi paramaM balam Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. pachI badhAyane AliMgana ApIne mauna dhAraNa kare che, ane pachI gRta thaIne temane AtmA, temanA zarIranAM vividha aMgone kramazaH tyAga karavA mAMDe che. ane saune dekhatAM eka Azcarya sarajAya cheH yad yad muJcati gAtraM hi tat tad vizalyaM bhavati ... je je aMgone AtmA tyAga kare che, te te aMge bhoMkAyelAM bANothI mukta thaI jAya che...... ane A badhI prakriyA eTalI tvarAthI thAya che ke eka kSaNamAM te pitAmahanuM AkhuM zarIra "vi-zalya banI jAya che. - pitAmahane AtmA temanA mastakane bhedIne svarga tarapha prayANa kare che ane pachI thoDIka ja vAramAM adazya thaI jAya che, keI mahAna dIpazikhAnI peThe AkAzamAMthI puSpanI vRSTi thAya che. devaduMdubhi vAgavA mAMDe che, siddho ane brahmarSie dhanya! dhanya! evA pokAre kare che. pachI pAMDavo ane vidura ane yuyutsu pitAmaha mATe citA khaDake che. anya sau prekSakavat UbhA rahe che. yudhiSThira ane vidura pitAmahanA dehane puSpathI ane rezamI vastrothI -DhAMkI de che. yuyutsu ene chatranI chAyA kare che. bhImasena ane arjuna zveta cAmara ane vyajana (jaNa) laIne UbhA rahe che. mAdrIputro temanA mastaka pAse UbhA rahe che. kauravakulanI strIo tAlavRnta vaDe vAyu DhoLe che. vidhipUrvaka sAmagAna gavAya che. citA cetAvIne pachI dhRtarASTra vageree enI pradakSiNA karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 kuruzreSTha gAMgeyane aMtyeSTi saMskAra AvI rIte ApIne se bhAgIrathItIre gayA. vyAsa, nArada, asita, kRSNa tathA bharata-strIo tema ja nagaramAMthI Avela prajAjane saue pitAmahane udakAMjali ApI. A vakhate pitAmahanAM mAtA gaMgAjI gaMgAnA jalapravAhamAMthI bahAra AvyAM. zokavivala hatAM, vilApa karI rahyAM hatAM. samagra kauravone saMbodhIne temaNe kahyuM : "rAcita zIlasaMpanna, prajJa, suhada-samRddha, kuruvRddhone satkartA, pitRbhakta, mahAvrata A mAre putra, jene jamadagninA putra parazurAma divya astro vaDe parAjita nahotA karI zakyA, te zikhaMDI vaDe haNA. (A che kALanI lIlA). "jagatamAM jene jo nathI evo A mAro putra zikhaMDI vaDe. haNAyo."--hRtoDa ridinA pitAnA putranAM parAkramone saMbhArI saMbhArIne ane A kettara puraSa AvA zikhaMDI jevAnA hAthe parAjita thayo e hakIkatathI dubhAIne gaMgA Ama chAtI phATa rudana karI rahI hatI te vakhate zrIkRSNa (vimu: rAmo:) A pramANe AzvAsana ApyuM "zoka na karo mA; tamAro putra te parama gati pAmyo che. kSAtradharma anusAra e samarabhUmi para laDyo ane paDyo ! paNa te tame dhAro che tema zikhaMDInA hAthe nahi, paNa dhanaMjaya arjunanA hAthe ! bAkI che e kuru-siMhane yuddhamAM khuda Indra paNa haNI zake tema nahotuM. potAnI jIvanalIlA pUrI thaI che ema samajIne vecchAe emaNe A mRtyu arjunane hAthe svIkArI lIdhuM, mATe tame zeka tajI de ane vigata-vara thaI jAo !" kRSNa pachI vyAse paNa mAtAne AzvAsananA be zabdo kahyA. gaMgAmAtA zAnta thayAM ane zeka tajIne pAchAM svasthAne cAlyAM gayAM, ane jatAM jatAM emaNe Apela anujJAne mAthe caDhAvIne kRSNa Adi kSatriyavare paNa sau potapotAne sthAne pAchA pharyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ azvamedhaparva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvayakSarastu bhavenmRtyustrayakSaraM brahma mameti ca bhavenmRtyurna mameti ca e akSarA mRtyu che; traNa akSarA zAzvata brahma che: 'mama' e mRtyu che, * na mama ' e zAzvata che, ekaH zAstA na dvitIyo'sti zAstA yo hRcchayastamahamanubravImi / tenaiva yuktaH pravaNAdivodakaM yathAniyukto'smi tathA vahAmi // zAzvatam / zAzvatam // Izvara eka che, bIjo nathI; te hRdayamAM rahe che. tene viSe tane kahu chuM, te sAMbhaLa, tenA vaDe prerAIne tenA Adeza pramANe huM mAruM jIvana vyatIta karu chuM. kSudhA parigatajJAno dhRtiM tyajati caiva ha / bubhukSAM jayate yastu sa svarga jayate dhruvam // kSudhA vaDe jenuM jJAna haNAI gayu che, te dhRti paNa khAI bese che, bhUkha upara, bubhukSA upara, jeNe vijaya meLavyeA, eNe svaga. para vijaya meLavyeA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 270. Thapako ane sUcana briTizAnI sAme ApaNuM svAtaMtryayuddha cAlatuM hatuM. tyAre " N mAru priya vanakArya tA lANuM che.. rAjakAraNamAM te mAre eka Apaddharma tarIke ja ghasaDAvuM paDayu che, bAkI e mane gamatuM nathI. mArI prakRtine .e anukULa nathI. " evA evA udgArA ApaNane vAraMvAra sAMbhaLavA maLatA; ane emAMnA ghaNAkharAnI pAchaLa saccAInA raNakA paNa hatA. mahAbhAratamAM yudhiSThiranI sthiti paNa parANe rAjakAraNamAM ghasaDAvuM paDayu. heAya evI che; satya ane ahiMsAnA siddhAMtA tenA jIvana sAthe evA etapreAta thaI gayA che ke vyavahAramAM eneA jarA paNa bhaMga thAya, ethI ene AtmA kakaLI UThe che. zAMtiparvanI tema ja anuzAsanapa nI bhISma sAthenI vAtamIte enA A viSAdane, valApAtane zamAvyA nathI. hajuye e khalyA ja kare che, manamAM ne manamAM. yuddha anivArya banyuM ene mATenI javAbadArI enI nahAtI ja; chatAM Aje ApaNe jene War-guilt kahIe .chIe, evA kAI guiltnA khAjo tenA AtmAne kacaDavA ja kare che. dASitatAnA tIvra bhAne chInavI lIdhelI tenA AtmAnI zAMti tene pAchI prApta karAvavAmAM zAntipa tema ja anuzAsanaparvanA upadeza jhAjhA kAragata thayA nathI. bhISmanI aMtima kriyA patAvIne sau gaMgAsnAna karavA gayA. gaMgAmAMthI bahAra AvatAMveMta yudhiSThirane pitAmaha gAMgeyanA mRtyunA AdhAta pAchA navesarathI lAgyA ane mahAbhArata nAMdhe che ye papAta tIre zikArIe vAdhelA hAthInI peThe gagAne P? gaMgAyA vyAghaviddha iva dvipaH / kAMThe paDI gayA. 5963 kRSNa sAthe ja hatA. << nA vamukha Ama na karI, A zuM kareA che ? " ema kahIne bhImane temaNe yudhiSThirane UbhA karalAnA sadvaita koka dharatI para paDelA ane pharI pharI niHzvAsa nAkhatA dharma putra yudhiSThirane pArthiva joI rahyA, tenA bhAIo pharI pAchA zAkagrasta banyA, jAte " Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ putrazokathI pIDAto hovA chatAM dhRtarASTra paNa tene AzvAsana ApavA lAgyuM. "Ubho thA, bhAI," dhRtarASTra tene kahyuM, "have zAka mUkIne kartavyakarmamAM gUMthAI jA. A pRthvI upara teM kSAtradharma vaDe vijaya meLavyuM che. e have tArI banI che. have bhAIo ane mitro sAthe maLIne tuM ene bhogava. zeka karavA jevuM tAre pakSe to kazuM ja huM jete nathI. zeka te mAre ane gAMdhArIe karavA jevuM che, jenA so putro ne yathA dhana naSTa thaI gayA. paNa emAM paNa vAMka te mAre pitAne ja che. vidura jevAoe mane khUba samajAvyo paNa duryodhanane huM tyAga na karI zakyo " vagere. A yudhiSThira kAkAnAM A vacane sAMbhaLIne sUnamUna thaI gaye, (e vacanee enI vyathA ghaTADavAne badale vadhArI ja mUkI haze!) A joIne kRSNa tene AzvAsana ApavA mAMDayuM: "vadhupaDate zaka pUrvajonA AtmAomAM paNa ajaMpe Ubho kare che, bhAI, have tuM yajJAdi puNyakAryomAM lAgI jA; ane bhISma pAsethI tema ja vyAsa tathA nArada pAsethI tema ja A vidura pAsethI sAMbhaLelA rAjadharmanuM pAlana kara." paNa yudhiSThiranI te eka ja raDha cheH "mane have (pApanA prAyazcitta arthe ) vanamAM javA de." kRSNadvaipAyana vyAsa je jAte A samaye tyAM hAjara hatA te yudhiSThira upara have akaLAI UThayA. tArI mati atyAre mUMjhAI gaI che, beTA," temaNe kahyuM, "pharI tuM bALakanI peThe belavA mAMDyo che. ame tene pharI pharI samajAvIe chIe te zuM amastA ja bakabaka karIe chIe! teM kSatriyane dharma bajAvyo che, emAM pApa kyAMthI AvyuM ? AvuM gAMDapaNa tane chAjatuM nathI. tame amArA upara mahA ja nathI kAM te tArI buddhi tane bhamAvI rahI che, athavA te tArI "smRti" "lupta thaI lAge che, te sivAya AvAM ajJAnanuM pradarzana tArA hAthe thAstra ja nahi!" . A paNa vyAja yudhiSThirane thAuM tatvajJAna samajAve che.... Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ yudhiSThira taba prazA na samyag iti me matiH / 66 mArA abhiprAya pramANe tArI prajJA yathAsthita nathI, viSama banI gaI che. A saMsAranI racanA ja evI che, ke kAI paNa mANasa pote zuM karavuM ane zuM na karavuM te bAbata sathA svataMtra nathI, Izvara tenI pAse ( tenI dRSTie athavA jagatanI dRSTie) 'sAdhu-asAdhu' ka parANe karAve che. emAM zekane sthAna ja nathI; pApane prazna ja nathI. 105 " ane chatAM tu N tArI jAtane 'pApakRta ' mAnatA hai| tA, enu prAyazcitta 4ra. tapa, yajJa ane dAna dvArA pApAnuM prakSAlana thaI jAya che. zarathaputra rAmanI peThe, athavA te tArA peAtAnA ja pUrvaja, zakuntalA ane duSyantanA putra bharatanI peThe azvamedha karIne mananAM mAnelAM badhAM pApAmAMthI mukti meLava. 93 yudhiSThirane A vAta gamI jAya che. paNa e jANe che ke azvamedha bhAre kharcALa yajJa che. dAna ane dakSiNA emAM puSkaLa pramANamAM ApavAM paDe che. eTalu badhu dravya lAvavu kAMthI ? ahIM paNa yudhiSThiranuM karuNA-bharapUra A racitkArI UThe che yuddhamAM saunI sapattinA dhAra vinAza thaI gayA che. rAjyanI tijorI khAlIkhama che. yuddhanA traNeA haju dUjhI rahyA che, tyAM navA karaverA nAkhavAnI athavA marI gayelA rAjavIonA bALaka putro pAse navI khaMDaNI mAgavAnI mArI hiMmata ja kema cAle, vaDIla ? '' 46 vyAse yudhiSThiranA A dharmasaMkaTa upara theDIkavAra vicAra karyA; ane pachI temane tenA upAya sajhI AvyA. marutta nAmanA eka prAcIna rAjavIe himAcala pradezamAM karela eka yajJaprasa Mge puSkaLa dravya kharcAyu. hatuM, te badhuM haju himAcalamAM ja 'naNayAtu" 'avAvaru' paDayuM che, te tuM tyAMthI maMgAvI le. tArA azvamedha mATe te chAkamacheLa thaI rahero." st ane ahIM vaLI eka navI vAtanu jharaNuM mukhya kathAnA mahApravAha sAthe bhaLe che. kANu hatA A marutta rAjA? zA" mATe karyAM hatA teNe yajJa ? ane te paNa himAlayamAM ? yudhiSThira jevA dharmabhIru mANusa jevAtevA paisAne aDe ja nahi! eTale bAmajI have tenI A zvAsAne tRpta karavA mATe maruttanA ApyA itihAsa tene saMbhaLAve che Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ '! 1ra71. A che ! : che te jamAnAnI rIta pramANe maruttanA TheTha AdipUrvajathI vAtanI zarUAta thAya che. A !. manuno prasabdhi. tene supa, tene IphlA. A IphlAkane se putro thayA. e see so parama dhArmika hatAM. IkvAkue e semene potAnA. rAjyane thoDo thoDo bhAga Ape soyene "mahIle" banAvyA e semAM sauthI moTo viza hato. ene putra viviMza. viviMzane paMdara putro thayA. paMdare paMdara accho dhanurdhArI, brahmA, satyavAdI, dAnata, zAnta ane priyavAdI hatA. , paNa emAM eka apavAda hato. . sauthI moTA khenInetra pitAnA caudeya bhAIone trAsa Apate hato. caudeyane dabAvIne rAjya teNe pitAnA ekalAnA ekahaththu kabajAmAM lIdhuM. , paNa pachI rAjyanuM te rakSaNa karI zakyo, tema ja prajAnI prasannatAne paNa te prApta na karI zakyo. eTale prajAe tene siMhAsana parathI dUra karI tenA putra suvarcasane gAdIe besADyo. !! A suvarcasa badhIye rIte prajane hitakartA hataH aMgata rIte paNa sarve saddaguNethI saMpanna hite.. :1; paNa prajAhitanAM kAryo karatAM karatAM tema ja dAnadharmanuM anusaraNa karatAM karatAM tene khajAno khAlI thaI gayo; ane khajAne khAlI thatAM tenA sAmato tenI sAme thaI gayA tene herAna karavA lAgyA. ' have thayuM evuM ke e baMDakhora sAmonI pAse eTalI tAkAta nahatI ke teo suvarcasane nAza karI zake. sAmI bAjue suvarcasa pAse paNa eTaluM. sanya nahatuMkezanA abhAve ke sAmaMtene dabAvI zake, baMDane zamAvI zake. . " . " . i', , Akhare suvarcasane eka yukti karI ? i: te nAnA ne zaMkhanI peThe ko - pelAnAkarane teNe pUrepUro upayoga karyo. ( va =hAtha vAkare. karanA AvA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17che dhana -zUnanathI tenI pAse eka moTuM sainya jamAM thaI gayuMpahelA arm; pachI army 1 ja A sainya vaDe teNe pelA baMDakhera sAmatene dabAvI dIdhA. 3 ' ' - ge A joyuM ane kArane uttama upayoga karIne te baliSTha bajo hato, tethI japama evuM biruda tene ApyuM. A zarama ne rama nAme putra thayA. A upama potAnA sarve samakAlIna mahIpAlomAM vRtta tema ja 14 beya daSTie zreSTha hate. eNe se. azvamedha karela. sAkSAt aMgirAe e badhA yajJomAM enuM Rtvija-kArya marutta A kAradhumane putra hato. enA jamAnAmAM e dharmajJa cakravatI sAkSAta viSNu sama gaNAta. - A maruttanI eka khAsa jhaMkhanA hatI devanA guru bRhaspatine potAnA purohitapade sthApIne yajJo karavA, jethI indra karatAM paNa adakI pratiSThA tene sAMpaDe. bharuttanI A jhaMkhanAthI Indra saMpUrNa vAkepha hato eTale mRhaspatine teNe vacane bAMdhI lIdhA ke eka pitAnA sivAya bIjA kreInuM purohitapada temaNe na svIkAravuM. .' ' eTale marutte jyAre bahaspatine pitAne purohita thavAnI vinaMtI karI, tyAre "huM devone purohita sAmAnya prAkRta mAnavIne purohita zI rIte banuM?" ema kahIne teNe tene asvIkAra karyo bahAspatine purohinapade ANavAmAM A prakAre niSphaLa gayele maruttane nArada, bheTI gayA. nArade tene eka sarasa rIte batiH bahaspati karatAM paNa caDhI jAya evo eka purohita tane batAvuM te za" maruttane temaNe kahyuM. "te te ApanI mehaIkRpA marutta rAjI rAjI thaI gaye. te sAMbhaLa, bRha spati jema agirAmAputra che tema saMvaI paNa aMgisane ja putra che. tuM saMvatapureIhinapade besADIne yajJa kara, te jUnA jeTalI ja ke tethIye vadhAre pratiSThA sArasAMpaDe." ti!' ' + 2 = !J : have saMvarta ane brahaspati "giranAM A putranI gatie vacce AkAza ane pAtALo jeTaluM aMtara haiAhaji. hevendranuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 purohitapada svIkArIne suMvALI ane sukhanA dAsa banyA hatA, jyAre saMva tapanidhAna bhagavAna zaMkarane potAnA ISTapade sthApIne vArANasImAM temanA darzananI AkAMkSAthI avadhUta jevo banIne rahete hate. melAghelA dekhAtA ane sadaiva digabara avasthAmAM rahetA evA emane joIne bhAgye ja koI dhAre ke AvA gaMdhArA jugupsApreraka zarIramAM eka mahAtejasvI brahmaniSTha AtmA vasate haze! vArANasImAM mate A saMvatane nAradajIe Apela mArgadarzana pramANe zodhI kADhayo, tyAre pahelAM-parathama te saMvate tene e ja salAha ApI ke bhAI, yajJo karAvavAnuM mAruM kAma nahi! tuM mArA bhAI bahaspatine purohitapade besADIne kAma patAvI le. paNa pachI, marutta jyAre "Indra jevAne purohita banyA pachI eka sAmAnya matsya mAnavInuM purahitapada huM zI rIte karuM ?" evA zabdo sAthe bahaspatie potAne dhutkArI kADhyo hate e vAta karI, tyAre saMvatanuM samAnatAvAdI hRdaya tapI UThayuM ane bIjA kazAne khAtara nahi te, pitAnA bhAIne e deva-mada dUra karavA khAtara paNa, maruttane purohita thavA te saMmata thaye. ane pachI to tene evI cAnaka caDhI ke potAnA yajamAnane yajJa Indra karatAM savA yazasvI bane evuM karavuM ! pite zivane bhakta, eTale maruttane eNe zivanI upAsanA karIne potAnA yajJa athe aDhaLaka lakSmI prApta karavAnI sUcanA karI ane mane e rIte potAnA yajJa arthe apAra saMpatti ANuM ane yajJa zarU thayo.. have A badhI ghaTanAonI khabara jyAre bahaspatine paDI, tyAre te IrSAthI saLagI UThayA ane..IndramAM paNa temaNe ISane e bhAva saMkrAnta karyo. paNa have karavuM zuM?-guruziSya bane prazna paMjhavI rahyo. Akhare eka raste sujyo. mane yajJa te have thavAne ja hatuM, te e bRhaspatine hAthe ja zA mATe na thAya? emAM be lAbhaH eka te, saMvarta apamAnita thaIne pAcho phare ane bIjuM, mate zivArAdhana dvArA prApta karelI lakSmI vaDe samRddha banela yajJa karAvavAnI kIrti pratyakSa rIte bRhaspatine ane parokSa rIte Indrane sAMpaDe! " Ama je bRhaspatie maruttanI vinatine devendranI ja salAhathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 109 Thokara mArI hatA, te ja bRhaspatine purohita banAvavAnI vinati maruttane InDe karavI evuM TharyuM. paNa marutta pAse have jAya keNu? devendra agnine dUta tarIke meka amie marusa pAse jaIne saMvardhane mUkI daIne braDaspatine yajJAcArya tarIke sthApavA mATe sAma-dAma-bheda-daMDa cAre upAya vaDe tene samajAvyuM. paNu marutta ekavacanI hate: saMvarta sAthe vacanabaddha hatA. A sthiti bhaviSyamAM ekavAra AvavAnI ja che evI AgAhI potAnA bhAI tathA Indra banI prakRtithI suparicita evA saMvate karI ja hatI; ane e AgAhI sAcI paDe tyAre pralobhana ke dhamakI kazAne vaza na thatAM pitAne ja vaLagI rahevAnuM vacana teNe marutta pAsethI laI lIdhuM hatuM. marutta e vacananuM pUrepUruM pAlana karyuM. devonA purohitanI sAme cAlIne AvelI mAgaNIne teNe mAna sAthe pAchI vALI-bahaspati mATe zeDIka dakSiNa-"aMjali mekalavAnI taiyArI batAvIne ! Ama chatAM, agnie dalIlo cAlu ja rAkhI tyAre marutta tene "bALI mUkavAnI" dhamakI ApI, ane duniyAne bALanAra agni, zivapUjaka saMvanA A rAjarSi ziSyanI dhamakIthI DarI jaIne khAlI hAthe pAcho pharyo. "tuM agni, enI bALI mUkavAnI dhamakIthI DarI gaye ?" evuM jyAre devendra agnine maheNuM mAryuM tyAre agnie tene bhUtakALamAM te pote paNa (Indra paNa) kevI kevI rIte brahmateja pAse parAjita thaIne palAyana karI gayo hate enI yAda apAvI!... A pachI InDe eka bIjo prayatna paNa karI joye : dhRtarASTra nAmanA gAndharAjane teNe marutta pAse dUta tarIke maikalya. paNa tenI paNa e ja dazA thaI. ane saMvanA purahitapade maruttane yajJa thayo. ane vizvamAM e yajJanI ane enA karanAra-karAvanAranI eTalI badhI bolabAlA thaI ke Indra ane bRhaspati bane jhAMkhA paDI gayA ! paNa Indra ane bahaspati bannemAM zaurya karatAM zANapaNane aMza praNe ja vadhAre hatuM eTale saMvatanA aupacArika AmaMtraNane mAna ApIne Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 teo tamAma devatAonI sAthe e yajJamAM sAmela thaI gayA ane ema karIne e yajJanI-ane kaMIka aMze potAnI paNa pratiSThA vadhArI. "e badhuM dravya haju himAcalamAM ja paDayuM che," kathAnI pUrNAhuti karatAM vyAse kahyuM : "tArA azvamedha mATe e paryApta thaI paDaze." ra7ra. uttaka mananI zAntine arthe azvamedha yajJa karavAnI pite ApelI salAha upara yudhiSThirane vicAra karate mUkIne ane bhISmanA zrAddha aMgenI badhI ja vidhio pUrI thayA bAda vyAsa Adi RSio potapotAne sthAne gayA. pachI hastinApuramAM praveza karIne yudhiSThire rAjyanuM vyavasthAtaMtra navesarathI racyuM, ane pRthvI para jANe DIka vAra mATe pharI satyayuga Utaryo. pazupaMkhI, prakRti ane mAnavI badhAM ja jANe dharmane najara sAme rAkhIne cAlatAM hatAM, kAraNa ke rAjavRtti dharmiSTha hatI, ane mahAbhArata mAne che ke prAyo DhoramatijJAta rAjJavRttAnusAriLa ! badhuM thALe paDI gayA pachI, kRSNa ane arjuna thoDAka vakhata mATe Indraprastha gayAH duniyAthI dUra rahIne maitrInI moja mANavA ane jamanAkAMThA paranAM potapotAnAM jUnAM saMsmaraNo tAjAM karavA. subhadrAne arjuna sAthe paraNAvIne kRSNa jAte ja ene Indraprastha mUkavA AvyA hatA, te vAtane keTakeTalAM varSo vItI gayAM hatAM! khAMDavadAha, mayadAnavane jIvitadAna, teNe nimelI sabhA, rAjasUya yajJa, ghata, vanavAsa, virATanagarImAM ajJAtavAsa, abhimanyunuM lagna, viSTi, yuddhodyoga, kurukSetra...gItA... Ape te vakhate je jJAna mane ApyuM hatuM, janArdana, te badhuM ja huM bhUlI gayo chuM. te have Apa dvArakA padhAre te pahelAM e badhuM mane pharI na saMbhaLAvo ?" evI arjunanI vinati parathI kRSNaene e jJAna bhUlI javA mATe Deka kaDavo mITho Thapake saMbhaLAvIne "anu-gItA saMbhaLAve che. A Akhoye prasaMga, enuM svarUpa, enI bhASA, ane emAM pIrasAyela jJAnathALa-e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 111 badhuM jotAM mULa mahAbhAratamAM hoya tenA karatAM kSepaka heya ema mAnavAnuM mana vadhAre thAya evuM che. - ahIM IndraprasthamAM ja kRSNa have hAra javAnI potAnI IcchA arjuna pAse prakaTa kare che. ane hastinApura jaI, yudhiSThirane AghAta na lAge evI rIte temanI anujJA meLavI levAnuM sUcana arjunane kare che. ane badhA hastinApura Ave che.. ane te pachI thoDAka divaso bAda yudhiSThirane azvamedhanI taiyArI karavAnuM sUcana karIne kRSNa potAnI bahena subhadrA sAthe dvArakA tarapha prayANa kare che. (AnanagarI tarIke dvArakAne A sthaLe oLakhAvela che.) hastinApurathI AnartanagarI-dvArakA tarapha jatAM vacce AvatI marabhUmimAM zrIkRSNane uttaka nAmanA eka munine bheTa thaI jAya che. 1 uttaka eTale badhe ekAntapriya, aMtarmukha ane ekAMgI lAge che ke potAnI AsapAsanA vizvanA ghaTanApravAhothI te sadaMtara aparicita che. kRSNa viSTa karavA mATe hastinApura gayA tyAM sudhInI ja tenI pAse chellI mAhitI che. - "saMdhikAryamAM Apane yaza te ma ne, mAdhava ?" kRSNane kuzaLa pULyA pachI pitAnI jijJAsA te rajU kare che, "bharatakulanI be zAkhAo vacce saMdhi karAvavAnI tamArI nema pAra to paDI ne ? A badhuM zI rIte thayuM, e vIgatavAra jANavAnI mArI IcchA che!" amerikana aMgrejI sAhityamAM eka ripa vAna vinkalanI vAta Ave che, je vIsa varasa sudhI UMghI gayo hato, ane amerikA aMgrejonA zAsanathI svataMtra thayuM hatuM chatAM haju briTiza rAjavIonuM ja zAsana amerikA para pravarte che ema mAnato hato ! A uttaka paNa evo ja keAI " ripa vAna vikala" che. ItihAsanI mahA jAhnavIne eka pracaMDa pravAha potAnI sanmukha thaIne vahI gayuM che, paNa enAthI te sarvathA alipta che, aspaSTa che. - kRSNa A uttakane jyAre kharI hakIkatathI vAkepha kare che tyAre Azcaryacakita ke khinna thavAne badale te gusse thaI jAya che--khuda zrIkRSNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 upara ! pachI maNa zeSa samaliH ane trAT rAsarocana thaIne e je khAle che te sAMbhaLeA : "tuM samartha hatA, chatAM saMbadhIone ekameka sAthe laDIne kapAI maratAM teM na bacAvyA, tethI hu' tane zApa Apu chu. "" ahIM uttaMka kRSNane mithyAvAH- bhI paNa kahe che. spaSTa ja che ke zrIkRSNanI zuddha niSThAmAM tene vizvAsa ja nathI : tenA bonafides ja te svIkAratA nathI ! kRSNanI samatalatAnI A paNa eka kaseATI che. theADA ja divase pahelAM samavaM yoga . gujyate ema kahIne je yAgazAstra temaNe arjunane gItA dvArA pramAdhela che te temanAmAM pUrepUruM Utaryu che te A prasaMga parathI dekhAI Ave che. uttakanA AvAM abUjha ane uzkerATabharyA vacA sAMbhaLavA chatAM kRSNa zAMta rahe che; ane kaMIka gAMbhIryuM bhAve ane kaMIka vinAdamAM uttakane te kahe cheH * jIvanabhara mathImathIne mahAmahenate thADIghaNI je tapanI mUDI Ape bhegI karI che, te mane zApa ApavAnI pAchaLa nAhaka veDaphI na nAkhajo! ethI mAru* kazuM ja akalyANu thavAnuM nathI, paNa ApanI teA AkhIye jIvanasamRddhi lUMTAI jaze! mATe pahelAM meM zuM zuM karyuM ane huM zAM zAM kAraNeAe niSphaLa nIvaDayo e badhu... sAMbhaLI, samajI lA, ane pachI Apane je karavuM ghaTe te kare ! " : zrIkRSNanuM nivedana sAMbhaLatAMveMta uttakane satyanuM darzana thAya che. AvA mahAna AtmAne zApa ApavAnA vicAra sarakhA peAtAne AvyA te bAbata e bhAMThapa paNa anubhave che, ane pachI sAme cheDe jaIne zrIkRSNanI te prArthanA kare che, arjunanI peThe draSTamicchAmi te maizvaram vagere. ane kRSNa enA bALapaNanI kadara karIne ene peAtAnA vizvarUpanu darzana karAve paNa che; eTaluM ja nahi paNa varaM ghRLISna ema kahIne eka varadAna mAMgI levAnu paNa kahe che! 34 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 113 mAgI mAgIne paNa, marusthalImAM vasato uttaka je bhoLA bhaTAka muni varadAna lekhe zuM mAge ? uttaka pitAne tarasa lAge tyAre pANI tatkALa hAjara thaI jAya evuM varadAna mAge che, ane kRSNa "tathAstu' kahIne dvArakA bhaNuM vidAya thAya che. ra73. abhAgiye amRtane AdhuM Thele che have je prasaMga Ave che te kSepaka hoya ke mULa hoya, paNa sAcA motI jevo che. mahAbhAratamAM ekaMdara rIte je bhavya bhAratIya saMskRtinuM kAvyAtmaka gAna che, tene eka mArmika ane mArI aMza emAM jovA maLe che. kRSNa pAsethI "tuM tarasyo thaIza tyAre pANI tArI sAme pragaTa thaze," evuM varadAna pAmyA pachI uttaka ekavAra potAnA Azrama pAsenI marabhUmi para pharatA hatA tyAM tene tarasa lAgI. have mahAbhAratanA ja zabdomAM kathA AgaLa calAvIeH tataH kadAcid bhagavAn uttakastoyakAMkSayA / tRSitaH paricakrAma marau sasmAra cAcyutam // bhagavAna uttaka pANInI AkAMkSAthI marubhUmimAM pharatA hatA tyAM temane (samAra acutam) kRSNanI--ayyatanI-yAda AvI." kRSNa acuta tarIke prasiddha hatA. emane bola kadIye mithyA na thAya evI. emanI khyAti hatI, ane evI uttakane zraddhA hatI. ayutanI A smRtinI sAthe ja uttake tato digvAsasaM dhImAn mAtaMgaM malapaMkinam / apazyad marau tasmin zvayUtha-parivAritam // pachI te buddhimAne nirvastra ane kIcaDathI kharaDAyela eka mAtaMganecAMDALane-je; cAMDALa kUtarAonA samudAyathI vIMTaLAyeluM hatuM." kUtare mahAbhAratamAM dharmanuM pratIka che ane e ja kUtare mahA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 bhAratanA kALamAM aspRzyatAnuM paNa pratIka che. A virodhAbhAsamAM saMskRti-saMgharSane eka Akho ItihAsa aMkita paDyo che! vaLI uttaka mATe A prasaMge thImana evuM vizeSaNa vAparIne mahAbhAratakAre enI buddhi upara eka atyaMta vedhaka kaTAkSa karyo che. A ImAna uttake je mAtaMgane joyo te kevo hato ? bhISaNa, bANothI bharela bhAthAM jenI pITha para bAMdhyAM hatAM tevo, bANa ane dhanuSa jeNe dhAraNa karyA che, te ! " uttake joyuM ke kUtarAothI vIMTaLAyelA cAMDAlanI nIce thaIne eka jharaNuM vahyuM jAya che, jemAM puSkaLa pANI che ! cAMDAle hasatAM hasatAM bhagukula-utpanna e uttakane kahyuMH "hiM ! Ava. le A pANa! tane tRSAta joIne mane karuNA upajI che !' paNa uttaka to mAtaMga ane zvAnane joIne potAnI svasthatA gumAvI beThe hato. tenuM paraMparAgata mAnasa kSubdha thaI gayuM hatuM. pote jANe bhraSTa thaI gayo hoya ema ene lAgatuM hatuM ! manamAM ne manamAM teNe pravutane paNa aneka gALo copaDAvI dIdhI!-ugra vANI vaDe ! "kRSNa mane AvI rIte pANI pivaDAvavA mAge che, ema !" pelA mAtaMge te uttama munine pharI pharI "vivasva -"pI" evo anurodha ka rAkhe; paNa uttakane aMtarAtmA khaLabhaLI UThayo hato ! skUlanI ArapAra jaI sUkSmane jovAnI tenAmAM zakti ja nahotI rahI. ane mAtaMga tema ja zvAne thoDIka kSaNo bAda adazya thaI gayAM- srotanI sAthe. ane "kRSNa mane AbAda chetaryo" evI bhoMThapa uttaka anubhavI rahyA hatA.... te ja vakhate barAbara eka bIjuM kautuka teNe dIThuM. zaMkha-cakra-gadA-padma dhAraNa karela zrIkRSNa tyAM AgaLa pragaTa thayA ! uttake te temane jotAMveMta UdhaDA lIdhAH "brAhmaNazreSThane tame AvAM pANI pAvA mAge che, puruSottama !" brAhmaNazreSThone jevuM pANI pAvuM ghaTe tevuM pANI ja meM tamArI sanmukha pragaTa karyuM hatuM, maharSi ! paNa tame te joI zakyA nahi." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 115 eTale?" kyAMka kazIka bhUla thaI gaI, eTaluM samajAtAM uttake pUchayuM. "eTale ema, maharSi, ke meM tamArA mATe khAsa Indrane ahIM mokalyo hate, "uttaya amRtaM -jA, uttakane amRtapAna karAva-ema kahIne. InDe ghaNI ja AnAkAnI karI,-"marya mAnavIne amRtapAna karAvIne amara kare yogya nathI." vagere kahIne; paNa pachI uttakane tAre amRtapAna karAvavuM ja paDaze." evo Agraha jyAre meM jArI ja rAkhyo, tyAre teNe eka vinati mane karI: "hu mAtaMgarUpe uttakanI sAme amRtastrota vahAvIne pragaTa thaIza. e rIte e amRta pIze to ThIka che, nahitara huM pAche AvIza! " uttake hAtha ghasyA. mAtaMgane asapRzya gaNatAM, amRta tenA hAthamAMthI chaTakI gayuM hatuM ! tene pastAvo te khUba thaye, paNa have zuM thAya! AzvAsana phakta eTaluM ja hatuM ke kRpALu kRSNa mabhUmimAM tene tarasa lAge ke sAduM pANuM tenI sAme pragaTa thaze, e varadAna enA sthUla rUpamAM kAyama rAkhyuM hatuM. ra74. parikSitane janma kRSNane vidAya karyA pachI pAMDavo himAlaya tarapha gayA. himAlayanuM AkarSaNa te emane, ApaNe have jANIe chIe te pramANe, janmathI ja che. paNa A prasaMge "pRthvInA mAnadaMDa" jevA A nagAdhirAja kane javAnuM kAraNa AgaLanAM prakaraNamAM kahevAI gayuM che te pramANe, sAva juduM hatuM. vyAsa ane kRSNa ane nArada-potAnA sau hitecchuonI salAhathI temaNe azvamedha yajJa karavAno nizcaya karyo hato, ane azvamedha mATe joItuM dravya temane zivanA tema ja kuberanA e nivAsasthAnamAMthI ja jaDe ema hatuM. maruttanA yajJanI vAta temanA manamAM vasI gaI hatI. paNa AvuM kAI skUla kAraNa na hota topaNa, yuddhanA saMhArane pariNAme zekasaMtapta banela temanA hRdayane atyAre himAlayanI zItala ane zAtipreraka havAnI atyaMta agatya hatI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 A tarapha pelA bhoLiyA uraMka pAsethI nIkaLIne kRSNa dvArakA pahoMcyA. yuddhanA samAcAra yAdavanI e suvarNanagarImAM haju paNa pahoMcyA na hatA. kRSNa jyAre temane aDhAra divasanA e ghara mAnavasaMhAranI vAta karI tyAre teo kaMpI UThyA. temAM paNa soLa varasane subhadrAjayo abhimanyu ekI sAthe aneka mahArathIo sAme laDatAM yuddhabhUmi para vIragati pAmyAnI vAte te temanAM saunAM kALajA para karavata mUkI! gaurava, garva, zeka, karuNA, roSa, Azcarya, vraNa ekI sAthe aneka bhAvonI mizra AMdhI vacce saunAM hadaye valovAvA ane verAvA lAgyAM. saMtAnonI bAbata janamadukhiyArA jevAM vasudeva-devakInI AMkhomAMthI zrAvaNa-bhAdaravo varasI rahyo ane subhadrA paNa pitAne lADakavA lAla Aje jANe pharI mRtyu pAmyo hoya ema hIbakAM bharIbharIne meTethI raDavA lAgI. A badhAne suyogya zabdomAM AzvAsana ApI kRSNa chAnAM rAkhyAM; ane zakanA Avegane zrAddhakriyAne mArge vALIne kaMIka susahya banAvyo. Akhare pAMDavone azvamedha mATe niyata thayela samaya AvI pahoMcyo ane zrIkRSNa pharI pAchA subhadrA, sAtyaki, pradyumna, rukimaNI Adi svajanone tathA yajJaprasaMge yudhiSThirane bheTa dharavA mATe aneka mahAmelAM ratna tathA kImatI vastrAbhUSaNe laIne hastinApura AvI pahoMcyA. daramiyAna hastinApuramAM uttarAne prasuti samaya najIka AvI gayo. hate. pRthvIne niSpAMDavI karavAnI pratijJA sAthe azvatthAmAe choDela brahmAstranI asara uttarAnA garbha para kevI thaze tenI ciMtA kuntI, subhadrA tema ja dropadInAM kALAMne karI rahI hatI; ane uttarAne te AvI rahelI eka eka kSaNa, pitAnA jIvana sAmenA kALanA AkramaNa samANuM ja lAgatI hatI. hakIkata e che ke bIka, ajJAtanI bIka e sauthI moTuM brahmAstra che, ane temAMya vaLI pahelI vAra mAtA banatI nArInI pitAnA aMgenI ane pitA karatAM paNa lAkha gaNA pyArA pitAnA bhAvi saMtAna aMgenI bIka te brahmAstra karatAM paNa vadhAre bhayAnaka che. mahAsaMhAranAM bhayAnaka vAdyo gaDagaDatAM hatAM eve vakhate paraNelI, paraNyA pachI tarata ja e saMhAranI AgamAM patine khoI beThelI, ane jhanUnI azvatthAmAnA sukabhairava saMkalpanI vAtane saMbhArIsaMbhArIne phaDaphaDatI e chokarIne kSaNe kSaNe najIka AvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (117 rahelI prasUtine samaya bevaDA mRtyunA samaya jevo lAgyo hoya e svAbhAvika ja che. ane thayuM paNa ema ja ! janmela bALaka-putra cetanArahita che evuM pratikhaMDamAM uttarAnI sevA-suzruSA karI rahela nArIvRndane lAgyuM ane te citkArI UThayuM. kuntI ane draupadI ane subhadrA sau kRSNa pAse doDyAM. dhArI-aNadhArI aneka Aphato vakhate kRSNa ja temane eka tAraNahAra siddha thayA hatA. aDhaLaka vizvAsa hato temane saune, vasudevanA e putra para! tvaM no gatiH pratiSThA ca tvadAyattamidaM kulam / "tuM ja amAruM zaraNa che; tuM ja amAruM Alekhana che, tuM ja amArA kulanA astitvane AdhAra che." evo citkAra karatI kuntI kRSNanA caraNamAM ALoTI paDI. subhadrA ane kRSNA paNa evo ja vilApa karI rahyAM. sUtikA gRhamAM sUtela uttarA paNa ardhamUrNita dazAmAM ghaDIka potAnA acetanazA zizune saMbodhIne; te ghaDIka tene svargastha pitAne anulakSIne, AkraMda karI rahI hatIH "dharmarAjanI anujJA laIne huM jhera pIza, baLI marIza ! UTha, Ubho thA, putra, A je! tArI prapitAmahI kevo kalpAMta karI rahI che. chAnI rAkha ene! A jo, tArI dAdIo."..vagere kRSNa prasUtigRhamAM deDyA. che para ALoTI rahelI uttarAne temaNe beThI karI. paryaka para paDela zizu para temaNe eka daSTi karI ane pachI saMjIvatAm ayam "e jIvate thAo !" eTalA zabdo temaNe uccAryA ane zizu, je atyAra lagI nispanda je, leza paNa halanacalana vagarane lAgato hato, te saLavaLavA lAge Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 A camatkAra zene AbhArI haze ? kRSNa pite te phakta eTaluM ja kahe che ke yathA satyaM ca dharmazca mayi nityaM prtisstthitau| tathA mRtaH zizurayaM jIvatAmabhimanyujaH // "satya ane dharma mArAmAM nitya pratiSThita che, tethI huM kahuM chuM ke abhimanyune A bALaka jIvata thAo !" varilIne - kula kSINa thayuM hatuM e vakhate e bALaka janmyo hate e joIne zrIkRSNa enuM nAma parikSita pADayuM, - 275, rAjasUya ane azvamedha parikSitanA janma pachI eka mahine pAMDavo himAlayamAMthI pAchA AvyA. pRthvIne niSpAMDavI karavAnA azvatthAmAnA saMkalpathI tema ja tenA brahmAstraprayogathI teo suparicita hatA, eTale pautrane kuntInA khoLAmAM hasato ramato joIne temane pArAvAra AnaMda thayo; ane pautranA rakSaNa mATe dvArakAthI hastinApura veLAsara AvI pahoMcela kRSNane temaNe AbhAra mAnya. azvamedha nimitte Avela kRSNa A zizunA saMrakSaNa arthe khAsa eka mahine vahelA AvyA hatA, e teo samajI gayA ane kRSNa pratye temano prema ane Adara khUba vadhyA. azvamedha mATe joItuM dravya have AvI gayuM hatuM. eTale e puNyakAryanA maMgalAcaraNa lekhe, vyAsa ane kRSNanI anujJAthI yajJanA azvane chuTTo mUkavAmAM Avyo. azvinI rakSA mATe niyukta thayela arjunane vidAya karatI veLA yudhiSThire eka khAsa sUcanA ApI : "rAjAo te emanA svabhAva pramANe sAmA thaze, keTalAka te atyaMta jhanUnathI; paNa ApaNe bane tyAM sudhI laDAI TALavI. haju hamaNAM ja je mahAghora saMhAra thaI gaye. che, temAM umero karavAnI mArI leza paNa IcchA nathI. eTale laDavuM te. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 nAchUTake ja; ane yuddha cheDyA pachI paNa zakya teTalI ochI hiMsAe ene ATopI levuM !" A azvamedha ane pAMDavoe cadeka varasa pahelAM karela rAjasUya e bane yajJone aMtima hetu te cakravatapadanI prApti athavA kahe ke aneka nAnAM nAnAM rAjyanuM eka mahArASTramAM joDANa che. paNa mahAbhAratanA abhyAsa parathI lAge che ke e prakAranuM cakravatItva lAMbo samaya TakatuM nathI. talavArane jere thayela ekIkaraNa talavAra adazya thatAM tUTI paDe che. rAjasUya vakhate khaMDaNuo laI laIne Avela rAjavIomAMthI ghaNAkharA mahAbhAratanA yuddhamAM pAMDavonI sAmenI chAvaNImAM hatA. e pachI, yuddhamAM jitAyalA athavA haNAyelA rAjavIonA vaMzavAraso, ghaNAkharA, pAMDavonA A azvamedha vakhate, pAMDavo cakravatI bane tenI viruddhamAM paDe che, jemanI sAthe arjunane nAchUTake yuddha karavuM paDe che. hakIkatamAM hiMsaka baLanuM pratyakSa dabANa heya tyAM lagI ja nabaLA rAjAo sabaLA rAjAonI ANa svIkAratA, ane ekavAra cakravatI tarIke svIkArAyela rAjAnA baLamAM saheja paNa oTa Ave, ke tarata ja teo mAthuM UMcakatA. eka svataMtra sArvabhauma susaMgaThita bhAratarASTranI kalpanAe AkAra ja nahote lIdhe jANe! 276. jUnA duzamane arjunane sauthI pahele sAmane trigane kara pa. pAMDanA sauthI vadhu kaTTara duzmane-duryodhanane bAda karatAM-teo hatA. kurukSetranA yuddhamAM temane ThIka ThIka kaccaraghANa nIkaLI gayo hato. ane chatAM, athavA kahe ke tethI ja, e parAjayanuM vera vALavA mATe ja, azvamedhanA azvane temaNe AMtaryo ane arjunane nAchUTake yuddha karavuM paDyuM. ' . che. trigartAne rAja te vakhate sUryavarmA hatA. te ane tene nAne bhAI ketuvarmA khUba jhanUnathI arjuna upara tUTI paDyA. thoDIkavAramAM ketuvarmA sarA, te pachI tene bhAI dhRtavarmA AgaLa AvyuM. A dhRtavarmAnuM parAkrama joIne arjuna e te khuza thaI gaye ke cheDIkavAra te teNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 tene yogya sAmano karavAnuM paNa mAMDI vALyuM ! A lAga joIne dhRtavarmAe arjunanI hathelIne vIMdhI nAkhI ane pariNAme gAMDiva arjunanA hAthamAMthI paDI gayuM. arjunanA hAthamAMthI paDatA gAMDivane vyAse meghadhanuSanI upamA ApI che! ane keTalI ucita ane ivanisabhara che te upamA ! dhanuSyanuM dhanuSyapaNuM te laDe emAM che! e laDe nahi, ane yoddhAnA hAthamAMthI kharI paDe, te e kevaLa dekhAvanuM ! meghadhanuSa ! arjunanI A parezAnI joIne dhRtavarmAe aTTahAsya karyuM. arjunane have gusso Avyo. hatheLI ane AMgaLIo parathI lohI lUchIne teNe gAMDIvane pharI hAthamAM lIdhuM ane dhRtavarmAne ane tenI kumake AvI pahoMcelA aneka trigarlone tabAha pokarAvI ! thoDIka ja vAramAM e sau vacam H viMjAraH sarve-"ame sau tamArA kikara chIe" ema kahetA kahetA zaraNe AvyA ane yudhiSThiranI vidAya vakhatanI zIkhane saMbhArIne arjune temane abhayadAna ApyuM. ra77. dhAkathI ja marI gayo! A pachI azva pharate pharate prAyotiSapura Avyo. ahIMnA rAjakulane paNa peDhIothI pAMDavo sAme vera hatuM. bhagadatta, somadata, ane bhUrizravA traNeya, eka athavA bIjI rIte, mahAbhAratanA yuddhamAM pAMDavone hAthe khapamAM AvI gayA hatA. bhagadattanA putra vajadare pitAnuM vera levA mATe azvane AMtaryo. arjune tene bANathI vIMdhI nAkhe. vajudatta pIchehaTha karI potAnA nagaramAM bharAI gayo, ane DAka vakhata pachI hAthI para savAra thaIne arjunanI sAme Avyo. traNa divasa sudhI pagapALA arjuna ane gajastha vadatta vacce yuddha cAlyuM. cothe divase vajadare potAnA hAthIne ajuna para dhasAthe; paNa arjune bANanI evI te bhayAnaka vRSTi karI, ke hAthI aneka ThekANe ghAyala thaIne, vedanAthI pIDAte, potAnA savAra sote jamIna para pachaDAyo ! vajadattanI dazA have atyaMta dayApAtra banI gaI. ane dhAre to eka ja jhATakAmAM tenuM mota nipajAve; paNa yuddhiSThiranI vidAya veLAnI bhalAmaNa saMbhArIne arjune vajadattane abhayadAna ApyuM ane "yudhiSThiranA azvamedha cAmAM hAjara raheje!" evI sUcanA ApIne tene mukta karyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 prAtiSapuramAMthI nIkaLIne pharate pharate azva sibdhapradezamAM AvyuM. ApaNu rAjA jayadrathane mAranAra ajuna ApaNuM dharatI para Avyo che, have ene gherIne vadherI nAkha saheluM che, ema mAnIne sidhupradezanA aneka ddhAo cAre bAjuethI bANonI vRSTi karatA karatA arjunanI sAme dhasyA. comeranI bANavRSTi vacce ajuna parantara-saMcArI rantaH "piMjarAmAM paDelA pakSI" jevo lAgato hato; paNa arjunane A piMjara teDatAM keTalI vAra? DAka vakhatamAM saidhavone sotha nIkaLI gayuM. A samAcAra maLatAM jayadrathanI patnI, dhRtarASTranI putrI duHzalA pitAnA bALaka pautrane laIne rathamAM besIne raNabhUmi para AvI. arjunane te yuddha baMdha karavA vInavavA lAgI. "paNa Ano bApa kyAM che? tamAro putra ?" "e te tame AvyA che eTalA samAcAra sAMbhaLatAMveMta hRdaya baMdha paDavAthI marI gayo ! have mArA sAme joIne A bALaka upara dayA kare!" arjunane te ATaluM ja joItuM hatuM. yudhiSThiranI sUcanAne tema ja gAMdhArI ane dhRtarASTrane yAda karIne teNe yuddha baMdha karyuM ane yudhiSThiranA yajJamAM AvavAnuM saune netaruM ApIne te, have pharI mukta banela azvanI pAchaLa pAchaLa cAlyuM. A prasaMge jayadratha pratye durazalAne kevI lAgaNI hatI tenuM digdarzana vyAsajIe ApaNane karAvyuM che. potAnA pautranI rakSA arthe yuddha baMdha karavAnI arjunane vinaMtI karatAM jayadrathane e anArya ane nRzaMsa kahe che. jyaSe eka vAra kApadInuM haraNa karavAnI koziza karelI, e vAcakene yAda haze ja ! 278. sAmaiyuM ke saMgrAma? sindhapradezamAM vijaya meLavyA bAda arjuna, muktacArI azvanI pAchaLa pAchaLa maNipuranA pAdaramAM pahoMcyA. ' vAca maNipurane bhUlI nahi ja gayA heya. bAra varasatA vanavAsa daramiyAna arjuna ahIM AvyuM hatuM, ane puruSaveSamAM pharatI citrAMgadA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 para mugdha thaI, tenA pitAe raju karela zaratone mAnya rAkhIne tene para hatA. e lagnane putra babruvAhana atyAre maNipuranI gAdIe hatA. | pitA arjuna AvyAnA samAcArathI babhUvAhana atyaMta prasanna thaye. brAhmaNone moDhA AgaLa karIne, tema ja pitAne bheTa dharavA mATe vividha mAMdhAmUlI bheTa laIne pitAnuM sAmaiyuM karavA e nagaranI bahAra Avyo. - babruvAhananA A putrocita vartanamAM arjunane bhIrutAnI gaMdha AvI. kSatriyanA dharma pramANe babruvAhane azvane AMtarIne pitAne yuddha mATe paDakAra Apavo joItuM hatuM ema arjunane lAgyuM. (yudhiSThiranI vidAya veLAnI zIkha ane arjunanI A mAnyatA, be vacce meLa khAya che kharo?) krodhe bharAIne putrane teNe kahyuM : "A prakriyA" - tAruM A vartana mane na gamyuM. A te te kSatriyadharmane kAha karyo. huM je ahIM eka pitA tarIke AvyA hota, te vAta judI hatI. mArI A mulAkAtanI pAchaLa "kAM te zaraNe Ave, kAM te yuddha karo !" e paDakAra na hota, te tAruM A vartana jarUra dIpI UThata; paNa atyAranA saMjogomAM te e strIvarI jevuM lAge che!" ajuna eTale badhe uzkerAI gayo che, athavA te putrane te eTalI hade uzkeravA mAge che ke tenA mATe e narAdhama ane sudyutiH jevAM vizeSaNa paNa vApare che! pitAnA sahaja vartanane pitAe A avaLo artha karyo ethI babruvAhana jarUra uzkerAye haze. paNa e uzkerATane vadhu ugra banAve evo. eka bIjo banAva bane che. gaMgAdvAramAM arjuna jene potAnA vanavAsa daramiyAna para hato, te nAgakanyA ulUpI ahIM pragaTa thAya che. citrAMgadA sAthe A ulUpIne phakta eka sa-patnI tarIke ja nahi, paNa eka sanmAnya vaDIla tarIke paNa saMbaMdha lAge che. arjunanA hAthe thayeluM babruvAhananuM apamAna tenAthI sastuM jatuM nathI. putrane te pitAnI sAthe yuddha karavA prere che....... ' ane sAmaiyuM saMgrAmamAM palaTI jAya che. ane arjuna khUba prasanna thAya che. ' : pitA-putra kacenA A yuddhane vyAsajIe manu kahyuM che. itihAsa ane purANamAM pitA ane putro vaccenAM ekAMka yuddhone ullekha che, paNa Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 123 te badhAMnI paristhiti A yudda karatAM judI che. tyAM pitAputra ekamekane oLakhatA nathI, jyAre ahIM te ekamekane sArI rIte oLakhe che. A jotAM A yuddha kharekhara a-tuja che. have arjuna te phakta putranuM pANI mApavA mATe ja laDatA hatA, eTale enA prahArenI pAchaLa jhanUna nathI, kevaLa lIlA che; jyAre babhruvAhana pitAnA maheNAMTANAM ane ulUpInI bhabheraNIthI khUba uzkerAI gayA che. tenuM eka bANu arjunanA ' jatru 'tI ArapAra nIkaLI jAya che-jema kAI rAphaDAnI ArapAra sarpanIkaLI jAya tema ! (vyAsajInI prasiddha upamA ). vIMdhAyela arjuna dhanuSane Teke-pramIta va-'DarI gayA heAya evI rIte' ceDIka vAra UbhA rahe che. ( azvanI rakSA arthe arjuna azvamedhanA niyama pramANe pagapALA ja nIkaLyA che e vAcakAne yAda ja haze. ) thADIka vAra pachI kaLa vaLatAM arjuna putrane tenA yuddhakauzala mATe abhinandana ApIne tenA para phrI bAvRSTi kare che. paNa babhruvAhana have vijayaraMgamAM che, ane arjunanAM bANAnA mana vinAnA mAra tenA para kazI ja asara nipajAvI zakatA nathI. putranI haju vadhAre kasoTI karavA mATe arjuna tenA dhvaja tADI pADe che, rathane bhAMgI nAkhe che ane dhADAone mArI nAkhe che; ane pitAnA A AkramaNathI khUba uzkerAIne babhruvAhana enI chAtIne vIMdhI nAkhe che. aju na have mUrchAvaza thaIne dharatI para DhaLI paDe che. ane te ja vakhate babhruvAhanane paNa mUrchA AvI jAya che. ATalI vAramAM te citrAMgadA paNu raNabhUmi para AvI paheAMce che. pati tema ja putra baMnene hatacetana banIne samarabhUmi para DhaLI paDelA joIne e kalpAMta karavA mAMDe che. e jANe che ke pitAputra vaccenuM yuddha ulUpInI bhaMbheraNIne AbhArI hatuM. ulUpIne ThaMpA ApatAM e kahe che: 'tuM kharI AryadharmajJa ane pativratA che, ulUpI, ke putrane hAthe patine teM AvI rIte marAvI nAkhyA! mane mArA A putra marI gaye tenuM eTalu badhuM du:kha nathI, jeTaluM patinA mRtyunu che; jemanuM Atithya maNipuranA pAdaramAM A rIte thayuM !" t - '' '; citrAMgadAnA manamAM eka vahema che arjuna pAtAne paraNyA pachI tarata ja maNipuramAM AvIne citrAMgadA sAthe premamAM paDyo ane ene paraNyA e bAbata ulUpIne arjuna upara rAkhatA nahi kAya? ane e Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 . roSane kAraNe ja te teNe citrAMgadAnA putra dvArA arjunane ghAta nahi karAvI nAkhyo hoya ? pati tema ja sapatnI banne upara AthI vadhAre sacoTa rIte vera zI rIte vALI zakAvAnuM hatuM ? paNa arjunane bacAva karatAM ulUpIne te kahe che, "puruSe eka karatAM vadhAre patnIo kare e kaMI temane eTale meTo aparAdha nathI!" pachI citrAMgadA nAgakanyA ulUpIne arjunane sajIvana karavAnI vinati kare che. arjuna jIvato nahi thAya te pote paNa raNabhUmi para prANatyAga karaze evI dhamakI paNa te Ape che. daramyAna babruvAhana mUchamAMthI Ubho thAya che, ane paristhitine aMdAja AvatAM, te paNa tenI mAtAnI peThe prANatyAganI dhamakI Ape che - je nAgakanyA ulUpI potAnA pitAne sajIvana na kare te ! kathA kahe che ke ulUpI pAse saMjIvanamaNi hato. tene hAthamAM laIne e babruvAhana pAse AvI. "zoka tajI de, beTA" babhruvAhanane teNe kahyuM, "tArA pitA arjuna tArAthI zuM, dethI paNa jitAya ema nathI. emane tArAmAM keTaluM pANI che te jovuM hatuM mATe meM tane yuddha karavAnI salAha ApI. potAnI jAtane pitRhatyAre mAnIne tuM nAhakane duHkhI na thA. A maNine tuM emanI chAtIne aDADIza ke tarata ja e UbhA thaze." ane thayuM paNa ema ja, maNine sparza thatAMveMta ja arjuna jANe keI sudIrgha nidrAmAMthI jAgatuM hoya ema jAgI UThayo. babruvAhana tenI pAse jaIne tene page paDI gaye. arjune tene bAthamAM lIdhe. Deka dUra UbhelI enI mAtA citrAMgadAne paNa eNe joI. citrAMgadAnI pAse ulUpI UbhI hatI. ulUpI ahIM kyAMthI, arjunane thayuM; ane A citrAMgadA paNa raNabhUmi para zA mATe AvI haze ? "A badhuM zuM che?" babruvAhanane teNe pUchyuM. "Apa e mArAM mAtA ulUpIne pUche." ane arjunanA pUchavAthI ulUpI eka tIsarI ja vAta, A badhAnA khulAsA rUpe rajU kare che, "kurukSetranA yuddhamAM bhISmane tame adharmathI mAryA hatA. jenI sAthe na laDavAnI pratijJA karI hatI te zikhaMDInI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 125 othe rahIne tame emane vIMdhI nAkhyA hatA. have e pApanuM prAyazcitta karyA vagara ja je tame paralokamAM jAo, te narakamAM paDe. eTale A putrane hAthe tamAre parAjaya karAvIne tamArA pApanuM meM prAyazcitta sAdhyuM. "tame jANe che ke bhISma pUrvajanmamAM ATha vasuomAMnA eka vasu hatA. tamArA hAthe emano ghAta thatAM svargamAM vasatA bAkInA sAta vasuoe tamane zApa ApavA dhAryo hato. mane A vAtanI jANa thatAM meM mArA pitAne vasuonI pAse mokalyA. pitAe vasuone zApa ApatA rokyA. temano putra (eTale ke babruvAhana) emane (arjunane) raNabhUmi para harAvaze ane saMhAraze evuM vacana mArA pitAjIe te vakhate vasuone ApyuM hatuM te meM A rIte pUruM karyuM. putra e pitAne ja AtmA che, e jotAM tame tamArAthI ja hAryA che ! emAM lAMchana leza paNa nathI." ulUpInA A khulAsAthI arjuna atyaMta prasanna thayuM. pachI babruvAhanane beya mAtAo sAthe azvamedhamAM upasthita rahevAnuM AmaMtraNa ApI pharI teNe azvanusaraNa AdaryuM. 279. "amane bairIo samaje che ?' mukta rIte pharato pharate azva rAjagRhanA pAdaramAM Avyo. rAjagRha magadhanI rAjadhAnI; ane magadha eTale jarAsaMdhane deza. jarAsaMdhane pautra meghasabdhi azva potAnA pradezamAM AvyAnI vAta sAMbhaLI yuddha mATe sajja thaye. ane bAMdhIne arjunane te dabaDAvavA mAMDyo. meghasa ihaju bALaka hatuM, eTale arjunanI sAme thavuM eTale zuM e te jANatA na hatA, tuM zuM amane badhAne berIo samaje che?" arjunane dhamakI ApatAM teNe kahyuM. arjune saMpUrNa zAMtithI azvamedha yajJanI vAta tene samajAvI. yudhiSThirane khAsa Agraha che ke zakya tyAM sudhI yuddha TALavuM e paNa tene kahyuM. paNa arjuna jema jema zAMti ane vinayanI bhASA vAparate jAya che, tema tema meghasabdhi vadhu ne vadhu ugra banato jAya che. te bhale," Akhare arjunane kahevuM paDe che, yuddha tAre karavuM ja Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 hAya, teA mAre nAchUTaY laDavuM ja paDaze. paNa pahelA prahAra tuM kara. (praharakSya yathArAtti. / manyuH vidyate mama) mane tArA pratye leza paNa krodha nathI." meghasandhine tA eTaluM ja joItu hatuM. e yuddha zarU kare che. AkramakanA jhanUnathI, pitAmahane saMbhArIsaMbhArIne, arjuna para te tUTI paDe che. pA para bANAnA te jANe varasAda ja varasAve che. paNa pArtha zAnta che. jhanUnanA javAba te jhanUnathI nathI ApatA. phakta peAtAnA saMrakSaNa pUratA ja te hathiyArAnA upayoga kare che. paNa eTalAmAM paNa meghasandhinA dhvaja, patAkADa, ratha, yaMtra, haya vagere chinnabhinna thaI jAya che. arjuna A badhe ThekANe bAvRSTi kare che, paNa medhasandhinA sArathine kai meghasandhine peAtAne jANIjoIne aDate nathI. (na rArna sArathI ) paNa meghasandhi sAcesAca ' bALaka ' che. arjunanA A saMyamane te avaLeA artha kare che. arjuna nabaLA che, mArA para bANu calAvavAnI enI hi'mata ja nathI ema mAnIne te potAnuM jhanUna vadhArye ja jAya che, arjunane vIMdhatA ja jAya che. Akhare Ane hAtha batAvyA vagara chUTakA ja nathI ema arjunane lAge che. ane arjuna gaMbhIra bane che. meghasandhinA sAthine te mArI nAkhe che, tenuM dhanuSa paNa te teADI nAkhe che. meghasandhi gadA laIne arjuna sAme dhase che, pagapALA; paNa arjuna enI gadAnA TukaDeTukaDA karI nAkhe che. ( " jenuM maNibaMdhana tUTI gayuM che evI e gadA, hAthamAMthI sarakI paDela nAgaNanI peThe pRthvI para paDe che!") have meghasandhi kharekhara asahAya avasthAmAM AvI paDe che; paNa arjuna tenA lAbha levA nathI mAgatA. A vakhate arjuna je rIte ene sakhAdhe che te arjunanI udAttatAnI tema ja AryatAnI sAkha pUre che. mahAbhArata lakhe che ke AvI rIte ' vitha ', * vi-dhanuSya ' ane vagaranA ' banI gayela medhasandhine arjune A pramANe kahyuM : < gadA " kSAtradharmanuM te have pUrepUruM pAlana karI batAvyuM che, eTA; have basa ! tArI avasthA jotAM A parAkrama tA ghaNuM ja kahevAya! mahArAja yudhiSThiranI sUcanA anusAra kAI paNa rAjavInA zakaya tyAM sudhI vadha nathI karavAnA. ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 meghasandhi have peAtAnI maryAdA barAbara samajI jAya che, ane vAnito'smi evA svIkAra karIne " have kahA, mArI pAse zI apekSA che? mAre zuM karavAnuM che? Apa mane je kaMI haiM cIMdhaze te'ta ja samajaze," evI khAtarI Ape che. , "" arjuna tene AvatI caitrI " para yudhiSThiranA azvamedhamAM hAjara rahevAnuM nima MtraNa Ape che. ane pharI mukta banela azva samudratIranI lagAlaga paheAMcIne pachI baMga, puMDU, krAsala Adi dezeA tarapha UpaDI jAya che. ane tenI pAchaLa pAchaLa jatA arjuna tenA mAmAM aMtarAya nAkhatA mlecchanAM aneka sainyA upara vijaya meLavatA meLavatA AgaLa vadhe che. 280. saphaLa digvijaya jarAsa*dhanA magadha karatAM zizupAlanA cedipradezamAM arjunane UlaTA ja anubhava thAya che. jarAsaMdhanA pautra meghasaMdhie arjuna sAme laDavAnA ja Agraha rAkhyA hatA, tyAre zizupAlanA putra potAnA nagarane sImADe Avela azva tema ja pArtha bannene saujanyapUrNAMka satkAre che, (medhasandhi karatAM uMmare te mATeA che, vadhu samajaNA che,-e paNa tenA A saujanya pAchaLa eka kAraNa haze!) azvamedhamAM hAjara rahevAnuM vacana ApI te annane vidAya de che. azva tyAMthI kAzI, kAzala, kirAta ane tagaNu thaIne pAche pharatAM dazA pradezamAM Ave che, jyAMnA rAjA citrAMgada ane AMtarI, bAMdhIne pAne yuddha mATe paDakAre che. arjuna citrAMgadane harAve che ane chUTA thayela azva pharatA pharatA niSAdarAja ekalavyanA pradezamAM dAkhala thAya che. ekalavyanA putra ene bAMdhe che; yuddha thAya che. parAjita thaIne ekalavyanA putra azvane mukta kare che ane azva ane enA saMrakSakanI digvijayayAtrA AgaLa vadhe che. ekalavyanA pradezamAMthI nIkaLIne banne dakSiNa samudranA taTa sudhI AvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 gayA. tyAM draviDA, AMdhrA tathA bhayAnaka mAhiSA tathA kAgirayAne harAvIne arjuna azvanI pAchaLa pAchaLa geAkaNuM AvyA; ane tyAMthI prabhAsa thaIne vRSNIvIrA vaDe rakSAyalI ramya ddArAvatI sudhI pahAMcyA. yAdava taruNA yajJanA azvane jotAMveMta kaLI gayA. azvane emaNe AMtaryo. paNa rAjA ugrasenane samAcAra maLatAM ja e vasudeva Adine laIne nagaranA pAdara tarapha dADayo; ane pArthane suyeAgya satkAra samarpI ne azva sAthe vidAya karyA. dvArakAnA pAdaramAMthI nIkaLI, aneka pradezeAne pAra karI, pa`canadamAM thaine azva gAMdhAramAM ALye, jyAM AgaLa zakuninA putra rAjya karatA hatA. kurukSetrane saMbhArIne, pitAnuM vera levAnA IrAdAthI eNe azvane pakaDI lIdhe. pitAnA verI sAme cAlIne vAdhanI kheADamAM maravA AnyA che ema tene lAgyuM! khAtu sarabhara karavAnA AvA avasara zIda ne javA deve--tene lAgyuM. gAndhAra yAhAene sAthe laIne e arjuna para tUTI paDaco. arjune pahelAM to tene samajAvavAnA khUba prayatna karyo : " kAInI jamIna paDAvI levAnI ke kAInA prANa harI levAnI yudhiSThiranI jarA paNa icchA nathI, emane teA phakta emanA dharmacakra'nI ANa svIkAre eTalu' ja joIe che, " evI evI kheALAdharIe ApIne ene zAnta karavAnI arjune ghaNIye Aziza karI; paNa zaniputrane hastinApurathI gAMdhAra Avela arjunane harAvaveA e bALakanA khela jevuM lAgatuM hatuM. paNa gheADIka ja vAramAM tenI A bhramaNA bhAMgI gaI; ane temAMya jyAre gAMdhAra yAhAe peAtAnA rAjavIne mAthethI zirastrANa UDatuM joyu, ane arjune dhAyu heAta tA mAthuM uDAvatAM paNa ATalI ja vAra lAgata, evI temanI khAtarI thaI, tyAre te temanA hAMjA ja gagaDI gayA. daramiyAna raNasaMgrAmanI A viSama paristhitinA samAcAra maLatAM zakuninI vidhavA, vartamAna rAjavInI mAtA, peAtAnA maMtrIe tathA brAhmaNone mADhA AgaLa karIne nagaramAMthI bahAra AvI. peAtAnA putrane teNe ThapakA ApyA (keTalA meDA ! ) ane pArthane yuddha baMdha karavAnI vinati karI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 eka rIte joIe te Apane A putra mAro bhAI ja che, mA !" arjune tene kahyuM, "amArI vacce yuddha hoya ja nahi. have mAtA gAMdhArI tathA vaDIla dhRtarASTrane khAtara paNa virabhAvane tyAga karIne AvatI citrIe mahArAja yudhiSThiranA azvamedha prasaMge sau hastinApura padhArajo." 281. azvamedhanI taiyArI Ama, potAnI manasvI rIte, AkhAye bhAratavarSamAM-jaSNupamAM -pharIne azvamedhane azva arjunanA saMrakSaNa nIce hastinApuramAM pAcho pharyo. mAgha mahinAnI pUrNimAne divase yajJavATa bAMdhavAnuM kAma zarU thayuM. dezaparadezathI Avela rAjavI atithio mATe tema ja maharSio, brAhmaNo tathA itara varSe mATe asaMkhya atithibhavano e yazavATa karatAM nirmAyAM. sAgara gAjate hoya e janamedanIne avAja tyAM AgaLa aherAta gAjI rahyo. vANIvaMtA aneka vidvAne zAstrArtha dvArA ekameka para vijayI banavAnI abhilASAthI tyAM UtarI AvyA hatA. samRddhimAM yudhiSThirane A yajJa e IndranA yajJa jevo ja hato-yajJamAM kazIye vastu evI na hatI. je suvarNanI na hoya! " - ra di viMcit asauvam anna vasuvArSist: roja eka lAkha brAhmaNe jamatA hatA. annanA DuMgare ane ghIdUdhanA sAgare tyAM jatA hatA. ane mANaso-brAhmaNa, kSatriya, vaizya, zoH badhIye jAtionA ane badhAya dezonA-eTalA badhA ekaThA thayA hatA ke yudhiSThiranA e mahAyajJamAM samagra gamyukTIva ratha dekhAte hate. . . 282. yajJanI pUrNAhuti pachI yudhiSThiranA AdezathI bhIme tathA nakula-sahadeve, tyAM AgaLa ekatra maLela sau rAjavIonI vidhipUrvaka pUjA AraMbhI. kRSNa, baladeva, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 sAtyaki, pradyumna, gada, nizaTha, sAba, kRtavarmA vagere yAdavanI sauthI pahelA AvyA hatA. emane pahelI pUjA samarpavAmAM AvI. rAjasUya vakhate thayela dhAMdhala pharI na thAya tenI khAsa takedArI rakhAI hatI. arjuna dvArA apAyela yudhiSThiranA AmaMtraNane mAna ApIne AvelAomAM babruvAhana ane tenI be mAtAo tarI AvatAM hatAM. ulUpI ane citrAMgadA kuntI tema ja gAndhArIne tathA subhadrA tathA draupadIne vaMdana karIne ciraparicitonI peThe hastinApuranA rAjakuTuMba sAthe bhaLI gayAM. kuntIe banne vahuone ratno bheTamAM ApyAM, jyAre dhRtarASTra babruvAhanane samucita upahAre dvArA sanmA. A pachI trIje divase satyavatIputra vyAsa AvyA. temanI sUcanA pramANe yudhiSThire dIkSita thaIne yajJanI zarUAta karI. yudhiSThirane e yajJa dhanadhAnya, dAna-dakSiNa AdithI evo te saMpanna banyuM ke eTalAmAM keAI ja "kRpaNa" ke daridra ke "duHkhita" ke "kSadhita" ke "prAta" jovAmAM ja na Ave! yAjake badhA ja chaye aMge sahita cAreya vedone jANanArA hatA. yajJakAryane vacce vacce vizvAvasu ane citrasena Adi gabdha brAhmaNane tathA anya sau mahemAnone potAnA gIta-nRtyathI rIjhavatA hatA. azvamedhanI samApti pachI yudhiSThire brAhmaNone "keTi-sahastra' sonAmahAre dakSiNamAM ApI; ane vyAsane to teNe AkhI vasudharA ja ApI dIdhI. ( zivAjIe rAmadAsane ApI hatI tema!) vyAse badalAmAM DIka dakSiNa laIne vasundharA ene pAchI ApI dIdhI. paNa yudhiSThiranuM mana haju vairAgyamAM hatuM. haju vanamAM jaIne rahevAnA tene udhAmA AvyA karatA hatA. eTale brAhmaNa-agraNIone pharI eNe kahyuM : "A rAjya tame ja bhogavo, brAhmaNasattama! huM vanamAM jaIne rahIza. mArA bhAIonI paNa e ja IcchA che." pvam patar ema ja che." bhAIoe saMmati ApI, draupadIe paNa , A bhayAnaka saMgrAma khelyA pachI prApta thayelI pRthivIne yudhiSThira ane tenA bhAIo ane tenI patnI Ama ramataramatamAM tyAgI de che, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 "" "" e dRzya kharekhara tyAM hAjara rahela saune 'skomarzanam '--vAM UbhAM karI de evu' lAgyuM ! kavi lakhe che ke e samaye dhanya ! dhanya ! " evI AkAzavANI paNa saMbhaLAI ! evI ja rIte brAhmaNeAnI prazaMsAnA udgArA paNa satra saMbhaLAyA. r kRSNadvaipAyana vyAse, A vakhate, pharI yudhiSThirane kahyuM, "tame A pRthvI dAnamAM ApI, te amane paheAMcI. have huM tamane pAchI sAMpuM chuM. have A brAhmaNAne tenA badalAmAM suvarNa Ape. "" yudhiSThira vicAramAM paDI gayo. dAnamAM ApelI vastu pAchI levAya ? kRSNe tenI zaMkA nirmUla karI. cr bhagavAna vyAsa kahe che tema kara, yudhiSThira !" eTale pachI kuruzreSThe bhAIo sameta prasanna thaIne saune traNatraNagaNI dakSiNA ApI. kathA kahe che ke " maruttane pagale cAlIne kururAje je karyuM, te A lAkamAM khIjA kAI rAjavIthI thaI zake ema nathI." have vyAse paNa peAtAne maLelI mabalakha dakSiNA Rtvio vacce vaheMcI ApI, ane evI ja rIte Rtvioe pAtAne maLela drazya anya sau brAhmaNA vacce vaheMcI ApyuM. A uparAMta, yajJasthaLamAM je suvarNa hatuM--pAtro, tAraNA, cUpA AdinA rUpamAM--te badhuM yudhiSThiranI anumatithI brAhmaNA laI gayA. brAhmaNeA pachI kSatriyA tema ja vaisyA ane zUdro, tathA anya mleccha jAtione paNa yudhiSThire puSkaLa dravya ApyuM. azvamedhamAM Avela sau, Ama tRpta ane prasanna thaIne potapotAne sthAne pAchA pharyA. bAkI rahyA vyAsa. peAtAne Le Avela suvarNanA sArA evA bhAga emaNe pAtAnI putravadhU kuntIne ApyA, ane kuntIe te zvasura taraphathI maLela ' prItidAma '-paherAmaNI samajIne lIdheA ane pachI aneka puNyakAryomAM vAparI nAkhyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13 A pachI babhruvAhanane tathA duHzalAnA pelA pautrane puSkaLa dhanA ApIne potapotAnA rAjyamAM vidAya karyA. chelle zrIkRSNa, baladeva Adi vRSNavIrone paNa yudhiSThire ane anya pAMDavoe tathA draupadIe aneka prakAranI prIti-bheTa ApIne dvArakA bhaNa vidAya karyA. "A hati e azvamedha, mahArAja," vaizaMpAyana janamejayane kahe che, "jyAM karaDe hIrAmotIo dAnamAM apAyAM, annanA DuMgaranA DuMgara UbhA thayA, ghI-dUdha-dahIMnI nadIo vahI, ane jyAM rAtadahADe, "khAo, pIo, Apa, mANe!" jevA zabdo ja saMbhaLAyA karyA, jyAM nAcagAnanA samAraMbho akhaMDapaNe cAlyA karyA, ane jyAM samagra jaMbudvIpamAMthI Avela strIpuruSe thoDA divasa e yajJasthaLane ja jabuddIpanI eka nAnI AvRtti banAvIne AnaMdabhera rahyAM." - ' dhananI dhArAo varasAvIne, saunI manokAmanAone tRpta karI, yajJa dvArA niSpApa banI yudhiSThira potAnI rAjadhAnInA nagaramAM pAcho pharyo. 283. kyAM e yajJa ane kayAM A yajJa! azvamedha parva" evuM jenuM nAma che, te parvane svAbhAvika aMta te chellA prakaraNa sAthe Avavo joIto hato, paNa mahAbhArata, gAMdhIjIe kahyuM che tema, phakta "hIrAnI khANa nathI, sAthe sAthe AzcaryonI paNa khANa che. yudhiSThiranA azvamedhanAM bhArebhAra vakhANa karyA pachI, "aMte te. ATalI hiMsA para jene dAromadAra che, evA yajJo badhA mithyA ja che!" evo nirNaya uccArIne yudhiSThiranA azvamedhane paNa enuM sAcuM sthAna na batAvI de te e vyAsajI ja nahIM ! paNa te batAvyuM che, emanI lAkSaNika, kAvyamaya, citrAtmaka, nATyAtmaka ane paurANika Dhabe. azvamedhanI gayA prakaraNamAM varNavAyelI yazasvI samApti pachI eka kautuka thayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 dharmarAja yudhiSThira para AkAzamAMthI puSponI vRSTi thaI rahI hatI, tyAM A AzcaryakAraka ghaTanA ghaDAI. eka nIlAkSa nakula yajJavATamAM ekAeka daSTigocara thayo. jAMbalI AMkhavALA e neLiyAnuM eka paDakhuM sonAnuM hatuM, enuM mastaka paNa sonAnuM hatuM. meghagarjanA jevA avAje te devatAI neLiyAe mAnavInI vANImAM A pramANe kahyuM : saktuprasthena vo nAyam yajJastulyo narAdhipAH! "he narAdhi, tamAro A yajJa "sakatuprastha"nI sarakhAmaNImAM tuccha che." yudhiSThiranA yajJane kAI bIjA yajJanI sarakhAmaNImAM tuccha gaNanAra, ane Ama AkhI duniyA sAMbhaLe evI rIte tuccha kahenAra A nALiyo koNa haze? saunA kutUhalane ja jANe zamAvato hoya ema e neLiyAe "sakataprastha e zabda upara bhASya karavA mAMDayuM. "kurukSetramAM vasatA ane uMchavRttithI AjIvikA calAvatA eka akiMcana brAhmaNanI A vAta che," teNe kahyuM, "e brAhmaNe javanI zerabhara haeNza(sacpratha)ne dAna vaDe je yajJa karyo hato, tenI tulanAmAM tamAre A dravyasamRddha yajJa kazI visAtamAM nathI." neLiyAnA A udaMDa garjanatarjanathI vismita thaIne brAhmaNa tene gherI vaLyA. samagra janatAne dhanAdhAnyAdina mabalakha dAnathI parituSTa karanAra A yajJanI tuM Ama mAMphATa nindA kare che !" temaNe Thapake Aye. "nindA nathI karato; je satya che, tenuM uccAraNa ja mAtra karuM chuM." saMpUrNa svasthapaNe neLiyAe saMbhaLAvyuM. "zuM satya che ?" "A ja ! A yajJa pelA akiMcana brAhmaNe satu vaDe karela yajJanI tole nathI AvI zakate te." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 "paNa te kema jANyuM ?" "A mArA zarIra sAme juo," neLiyAe kahyuM, "eka paDakhuM ane mAthuM sonAnuM che ne ?" "che," lAcArapaNe sau saMmata thayA, "paNa tenuM zuM ?" "e sonAnuM thayuM-sakataprasthamAM !" "te thayuM haze," brAhmaNoe kahyuM, "paNa temAM yudhiSThiranA A yajJane zA mATe vakhoDe che?" eTalA mATe ke mAruM bAkInuM zarIra ahIM senAnuM na thayuM ! evuM ne evuM ja rahyuM-tame juo che tevuM !...paNa have huM tamane AkhI vAta mAMDIne kahuM." kurukSetramAM eka kuTImAM vasatA e brAhmaNa dharmAtmA ane niyatendriya hate. pAMca TaMkanA upavAsa pachI cha TaMke jamavuM evuM ene vrata hatuM. paNa kaI kaI vAra te chaTTe Take paNa AhArane abhAve kaDAkA thatA ane jamavAnI vAta bAramA TaMka para jatI - je bArame Teke yogya AhAra upalabdha hoya che ! AvI sthitimAM eka vAra dukALa paDyo; ane pahelethI ja kaparI e brAhmaNa kuTuMbanI sthiti vadhu kaparI banI. AkhA kuTuMbane aneka upavAsa thayA. brAhmaNa, enI patnI, ene putra ane putravadhU-e cAreyanI kAyA parikSINa thaI gaI. zukala pakSa daramiyAna sUrya madhyAkAze Ave te samaye-ane teTalo vakhata ja e ucchavRtti brAhmaNa anAjanA kaNa vINavA mATe kuTInI bahAra jAya. AvI rIte ucchavRtti karatAM eka vakhata zereka javanA kaNe e brAhmaNanA hAthamAM AvI gayA. e javanI enI patnIe ane putravadhUe gheMza banAvI. pachI japa, hema Adi nityakarmo patAvI cAreya jaNAMe peMzane cAra paDiyAmAM sarakhe bhAge vaheMcI lIdhI ane jamavAnI zarUAta karatAM hatAM tyAM- tyAM barAbara aNane TAMkaNe ja eka brAhmaNa temanI kuTInA dvAra para AvIne Ubho rahyA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 have AvI sthitimAM sAmAnya rIte evuM bane ke atithine jotAMveMta peTamAM dhrAsA maDe. grahaTANe A sApa kayAMthI " evA prazna manAmana Upaje. upara uparathI tA mANusa hasatuM mAM rAkhIne vivekanA zabdA uccAre, paNa aMdarakhAne te A balA atyAre kAMthI phUTI nIkaLI ! " ema ja thAya! paNa ahIM te vyAsajI lakhe che ke-- cc te taM dRSTvAtithi prAptaM prahRSTamanaso'bhavan / kr atithine AvelA joIne temanuM mana prasanna thayuM. yajamAna brAhmaNa atithine Adara sAthe kuTImAM laI AvyA. hAthapaga dhAvaDAvIne besavA mATe Asana ApyuM, ane pachI potAnA paDiyA tenI sAme dharyo. atithi tA sAkSAt kSudhAnI mUrti jevA-bhUkhyA DAMsa hatA. AMkha mIMcIne ughADA eTalI vAramAM piDayAne sApha karIne te yajamAna sAme joI rahyA. tenI bhUkha satASAvAne badale, ghI paDatAM agni vadhu pradIpta bane ema, vadhu bhabhUkI UThI hatI. yajamAne e joyuM. ane have Ane zI rIte saMtuSTa karuM ( hratha tuSTo maveiita) tenI citAmAM paDayo. enI patnI enA mananI mUMjhavaNu vagara kahyuM kaLI gaI. patine aMdara khAlAvIne potAnA paDiye teNe tenI sAme dharyA. pati te tenI sAme ja joI rahyo. kevI lAgatI hatI e? vyAsajIe tenA mATe nIcenAM vizeSaNA vAparyA che: vRdghAM, zrAntAM, ganAM, tasvinI, tvasthimUtAM, tevantI--vRddha, thAkelI, kaMTALelI, tapasvinI, hADacAma bAkI rahyAM che evI, dhRjatI. patinuM aMtara kakaLI UThayu. jIvanasa grAmamAM peAtAne sAMpaDela dhAra parAjayanI pratimA samI te nahi lAgI heAya, e, ene, theADAka vakhata ! 66 .. pazupa`khIe ane kRmikITA paNa pAtapAtAnI pAtraNa karatAM Aya che, jyAre manuSya UThIne bhUkhathI vRddha strInA mAMmAMthI kALiyo jhUMTavI lauM ?'' tene kAI rIte nakhane !'' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat strIonuM bharaNa maravA paDelI A kr thayuM, 'nA, nA; e www.umaragyanbhandar.com
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ( patnI tene samajAve cheH "ApaNe be nathI, eka chIe. sukhaduHkhanAM ja mAtra nahi, pApapuNyanAM paNa bhAgIdAra chIe. A kaMI huM tamane tamArA pitAnA aMgata upayoga mATe nathI ApatIH ApaNI sahiyArI pharaja adA karavA mATe ja ApuM chuM, ane te paNa tame tamAre bhAga ApI cUkyA che, te pachI ja !" patnInA AvA jAgRta ane sAlasa sadAgrahane vaza thaIne patie tene paDiyo laIne bahAra beThelA atithi sAme dharyo ane e paNa eka ja taDAke atithinA udaramAM adazya thaI gayo ! ane chatAM atithi haju bhUkhyAne bhUkhyo ja lAgato hato ! have zuM karavuM ? putra pitAnI mathAmaNa samajI gayo. pitAnA bhAgane paDiyo teNe atithine ApI devAne pitAne Agraha karyo. ane e AgrahanI pAchaLa pUrepUrI sabhAne samaja che, evI khAtarI thatAM pitAe e paDiye paNa putranA hAthamAMthI laIne atithinA hAthamAM mUkI dIdho. paNa atithi te sAkSAta sudhAnI mUrti hato keNa jANe keTalAye yugane bhUkhya haze! putranA bhAgane paDiye udaramAM ThalavAI gayA pachI paNa tenI sudhA haju evI ne evI ja atRpta varatAtI hatI. zuM karavuM? have putravadhU AgaLa AvI. sasarAne tene potAne paDiyo laI jaIne atithine ApavA kahyuM, sasarAe tene ghaNuMye samajAvI, paNa vahue dekhADo karavA mATe paDiye oche ja tenI sAme dharyo hate, "mAruM te sarvasva mArA vaDIlanI sevA arthe ja che," te karagarI, "jemAM emanuM zreya temAM ja mAruM zreya." ane cothe paDiyo paNa atithinA atala lAgatA udaramAM ThalavAI gaye. ane tenI sAthe ja atithinA udarane sudhA-agni paNa jANe zAnta thaI gaye. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 137 amRtanA oDakAra khAIne atithie pitAnI saMtuSTatA ane prasannatA vyakta karI ? bhUkha prajJA, dharma buddhi ane dhRtine nAza kare che," eka sanAtana satya teNe ucAyuM, "evI bhUkha para je mANasa vijaya meLave che, tenA jevo bIje kaI vijetA nathI. evo sudhA-vijetA amarapadane pAme che." ane sAcesAca thayuM paNa ema ja. neLiyAnA dekhatAM ja e brAhmaNakuTuMba sadehe svargamAM jAya che. paNa vArtA ATalethI ja pUrI thAya te pachI te prAcIna jamAne ja zAne? brAhmaNakuTuMbanI AvI kasoTI karanAra atithi keAI sAmAnya mAnavI na hatuM, sAkSAt dharma hato ! "ane e dharmadeva tema ja peluM brAhmaNakuTuMba-pAMceya tyAM AgaLathI adazya thayA bAda potAnA kathanane upasaMhAra karatAM neLiyAe kahyuM, "huM daramAMthI bahAra AvyuM, ane je jagyAe besIne pelA atithi brAhmaNe bhojana karyuM hatuM te jagyA para zeDIkavAra ALotene praNipAta karavAnA IrAdAthI; ane mArA Azcaryane pAra na rahyo. tame juo che tevI rIte, mAruM adhuM zarIra ane mastaka suvarNanuM thaI gayuM. A pachI mane eka ja ghelachA jANe vaLagI paDI! mAruM bAkInuM zarIra paNa suvarNanuM thAya e hetuthI huM vizvanA tamAma yajJomAM Atho . paNa vyartha ! chelle mahArAja yudhiSThira zrIkRSNa ane vyAsa jevAnI sahAya vaDe azvamedha karI rahyA che evuM sAMbhaLIne ahIM deDyo AvyuM. paNa pariNAma tame juo ja che!.. "ne mATe ja meM tamane kahyuM : pelA ucchavRttithI jIvatA kurukSetrI brAhmaNanA yajJanI tulanAmAM tamAre A azvamedha yajJa tRNavata che!" 284. hiMsA viruddha ahiMsA paNa janamejayane haju eka kutUhala che. Indra samAna parAkramI potAnA pUrvajonA azvamedhane noLiyAe AvI rIte zA mATe utArI pADyo te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 haju paNa ene gaLe UtaratuM nathI. keIka bIjuM kAraNa paNa hovuM joIe, tene thAya che. tenuM A kutUhala zamAvavA mATe vaizaMpAyana eka bIjI AkhyAyikA kahe che. mahAbhAratanI kathA janamejayanA sarpasatra daramiyAna vyAsanA ziSya vaizaMpAyane tyAM AgaLa ekaThA thayela janasamAjane saMbhaLAvI hatI, e ApaNe jANIe chIe. kathA-samApti pachI hiMsAnI aniSTatA ane veranI vyarthatA manamAM vasatAM ane AstIka nAmanA, zAMtisthApanane varelA eka RSinA AgrahathI janamejaye pitAne e yajJa paDatuM mUkyo hato te sarvavidita che. e kathAnI sAthe A nAnakaDI AkhyAyikAne barobara meLa khAya che. hiMsAnI gahaNa ane ahiMsAnI pratiSThA e mahAbhAratanI racanA pAchaLano eka pradhAna uddeza che, enI mahAbhAratamAM Thera Thera AvatAM aneka daSTAMto tema ja vacane sAkSI pUre che. AkhyAyikA A pramANe che : eka vAra Indrane yajJa cAlatuM hatuM. traNeya lokanA maharSio hAjara hatA. pazuonA hemane samaya Avyo tyAre maharSie "kRpAnvita thaI gayA. garIbaDAM pazuone mAravAnI kalpanA mAtrathI gaLagaLA thaI gayela avAje indrane teo kahevA lAgyA!" "nAthaM yajJavidhiH gumaH tuM Icche che to dharmanuM AcaraNa karavA, paNa tAre hAthe thaI rahyuM che adharmanuM AcaraNa! hiMsA dharma 3 " te pachI zuM karavuM ?" iMbe pUchyuM, "zAstro te yajJanI A ja vidhi darzAve che!" "kheTI vAta" ! RSioe virodha karyo, "zAstrokta yajJamAM hiMsAne sthAna ja na hoya! pazuone badale anAjane hAma kare " (annadAna kare evo artha paNa karI zakAya.) paNa Indrane RSionI A vAta na gamI. ahaMbhAva ane mahine vaza thaIne te pitAnI mULa vAtane, hiMsaka yajJanI vAtane vaLagI rahyo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139 RSiee A gUMcamAMthI eka mArga kADhayo. vasu nAmanA eka sarvazreSTha manAtA nRpati hatA. e vastune temaNe temanI peAtAnI ane indranI vacce madhyasthI karavA kahyuM. paNa vasu manane majabUta naheAtA. RSiene ke indrane, bemAMthI eyane te nArAja karavA naheAtA icchate . eTale " yajJamAM pazuonA hAma anivArya che kharA ?" e praznanA teNe "nare! vA kuMjarA vA" jevA javAba ApyA : tr hAjara sA hathiyAra." zakra tema ja RSie----banne pakSeAne rAjI rAkhavAnI keAziza karI. "tamArI pAse je vastu hAjara heAya tenA vaDe yajJa kare. " (yathovanItemRtyamU ) ATaluM kahyA pachI- AvA juTTA javAba ApyA pachI vastune eTale badhA Dara lAgyA ke te sIdhe! rasAtalamAM ja pesI gayA. indrane mAThuM lAge athavA RSie gusse thaIne zApa Ape, eneA sAmanA karavAnI tenAmAM hiMmata nahAtI, eTale AvI saMdigdha vANI uccArIne teNe satyane gaLe TU MpA dIdhA. paNa satya kharekhara zuM che, e bAbata haju paNa jo kAIne zakA hAya to eka khIjI AkhyAyikA paNa mahAbhArate rajU karI che. eka vAra agastya munie yajJa karyA. bAra varasanA e yajJa hatA. sekaDA RSie e yajJamAM hAjara rahyA hatA. hiMsAne emAM sthAna ja na hatuM. pazuone badale phUle ane dhAnyakaNA ja temAM hAmAtAM hatAM. have pazuheAmathI TevAyelA indrane A ahiMsaka yajJa na gamyA. teNe agastyanA yajJa cAlatA heAya tyAM sudhI pRthvI para vRSTi karavAneA InkAra karyA. pRthvI para*kAramI anAvRSTinI Apatti UtarI. pRthvIvAsIo mUMjhAyA. agastya pAse AvyA. varasAda ja nahi Ave, teA dhAnya paNa nahi Uge ! '" temaNe kahyuM, " tA pachI yajJa paNa zI rIte karI zakazo?'' HH tr yajJa mATe cAle. huM bhAvanA vaDe yajJa karIza. paNa kharI vAta to e che ke yajJa karavA mATe joItAM khIja joIe evuM paNa nathI. kevaLa bhAvanAthI paNa HH bhale na varase iMdra ! " agastya javAba ApyA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 dhAnyo mane maLI ja raheze. ane emAM idra mane leza paNa ADe nahi AvI zake. jarUra paDaze te svayam indro bhaviSyAmi jIvayiSyAmi ca prajAH / "huM jAte ja idra banIza, ane pRthvIvAsIone jivADIza." ane pachI Ama karavAnI potAmAM zakti che te aMge pratIti ApavA mATe temaNe duniyAbharanI saMpattine potAne AMgaNe ekatra karI... ane agatyanA tapobaLane A prabhAva joIne svargavAsIo tema ja dharma vayameva sAkSA-dharma pate tenA yajJamAM upasthita thayA. pRthvIvAsIoe A badhuM joIne agatyane kahyuM : "tAm ahiMsA sUyAyaM satata pramo -tame yajJo mATe A ahiMsAne ja sarvadA Adeza ApatA raheje, vaDIla!" agatyanI A zakti joIne devarAja ikane hAra mAnavI paDI. guru bahaspatine AgaLa karIne te jAte ja agatyanA e ahiMsaka yajJamAM Avyo. TheTha bAra varSane aMte e yajJa pUro thaye tyAM sudhI te tyAM rokAye. have eka ja kutUhala bAkI rahe che,-e jamAne jotAM ! e nALiyo koNa hatA ? ane mANasanI bhASAmAM vAta karavAnI zakti enAmAM kyAMthI AvI ? sAMbhaLo ! ekavAra bhUkuletpanna jamadagni munie zrAddha karavAne nizcaya karyo. hamadhenuM emanA A nizcayane jANIne jAte ja emanI pAse AvI. jamadagnie jAte ja ene dohI. eka navA ane majabUta pAtramAM temaNe te dUdha rAkhyuM. have dharmane eka kutUhala thayuM : bhaguo badhA ja krodhI tarIke jagajAhera hatA. vAtavAtamAM gusso kare ! pratikULa saMyogomAM A jamadagni paNa gusso kare che ke kema te jANavAnI dharmane IcchA thaI. teNe-dhame krodhane RSinA dugdhapAtranuM haraNa karI levAne, dugdhapAtrane dUSita karavAne Adeza ApyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ joSa e pAtramAM peDhA. jamadagnie tene oLakhI lIdhA; paNa tenA para saheja paNa krodha na karyAM. pAtAnA kreAdhane teNe kAbUmAM rAkhyA. zodha para teNe vijaya meLavyo eTale pachI krodha brAhmaNanuM svarUpa dhAraNa karIne temanI pAse Avyo. tr maLavo pratiroSaLA:--bhague badhA atikrAdhI heAya che ema kahevAya che." jamadagnine teNe kahyuM, te leAkApavAda sadaMtara khATA che, e huM mArA anubhava uparathI kahI zakuM chuM, maharSi ! have huM tamAre zaraNe chuM. zApa na Apazo. huM kSamA mAguM chuM--ApanI AvI kasoTI karavA badala.' jamadagni RoSane ,, vigatajavara " thaIne javAnI rajA Ape che. " te mAreA kazA ja aparAdha nathI karyAM, bhAI RSa, mane tArA para jarA paNu krodha nathI. paNa have tuM eka kAma kara. jemane anulakSIne meM A zrAddhanA saMkalpa karyAM hatA, te mArA pitRone maLa, ane te jema kahe tema kara. "" * mahAzaya kroSa jamadagninA A Adeza anusAra temanA pitR pAse paheoMcyA. pitRe temane zApa Apyo : nALiyeA thA!" (Akhare te mutro atiroSaLAH e lAkApavAda sAcA ja karyA ! ) tr tathAstu, maharSi, '' zApane mAthe caDhAvatAM RoSe kahyuM, ApanA e zApamAMthI huM chUTIza kayAre ane kervI rIte ? " 141 emanA e yajJane utAra pADIza tyAre." 66 ane pitRAe ja tene yudhiSThiranA nALiyeya dADatA yajJasthaLe jaI paheAM. tema, dharmarAjAnA yajJa karatAM brAhmaNanA pitRnA zApathI mukti meLavI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat 66 jyAre mahArAja yudhiSThira azvameva karaze, ane tuM tyAM jaIne k paNa yajJanuM sthAna batAvyuM ane tyAM jaI teNe, AgaLa jaNAvyuM annadAna yajJane ucca gaNAvIne www.umaragyanbhandar.com
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzramavAsika parva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ indriyANi ca sarvANi vAjivat pripaaly| hitAyaiva bhaviSyanti rakSitaM draviNaM yathA // jema koI ghoDAne keLave, ema badhI Indriyone keLava (aMkuzamAM lAva). jema heluM dravya (aMte) hitakara nIvaDe che, tema e pALelI Indriya tArA mATe hitakara nIvaDaze. azvamedhasahasreNa yo yajet . 'pRthivIpatiH / pAlayed vApi dharmeNa prajAstulyaM phalaM labhet // rAjA so azvamedha yo kare; athavA dhamapUrvaka prajAnuM pAlana kare; banenuM phaLa sarakhuM che. dharme te dhIyatAM buddhiH manastu mahadastu te / tArI buddhi dhamamAM sthira raho; tAruM mana mahAna bane. yadartho hi naro rAjan tadartho'syAtithiH smRtaH / jevAM annapAna mANasanAM pitAnAM, tevAM annapAna tenA mahemAnanAM! (mANasa pote je rIte rahetA hoya ane khAtopIte hoya, te ja rIte potAnA atithione rAkhe ane khavaDAve-pivaDAve.) etaddhi tritayaM zreSThaM sarvabhUteSu bhArata / niratA mahArAja satyamakrodha eva ca / bhUtamAtramAM A traNaA guNatripuTI-zreSTha che niratA, satya ane akrodha. sarva balavatAM pathyaM sarva valavatAM zuci / sarva balavatAM dharmaH sarva balavatAM svakam // balavAne mATe badhuM ja pathya che. badhuM ja pavitra che; badhuM ja dhamarUpa che; badhuM ja pitAnuM che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 145 285. paMdara varase pachI dhRtarASTranA putro tema ja dezavidezamAMthI temanI sahAyatA arthe Avela rAjavIone parAjita karIne hastinApuranuM siMhAsana pAMDavoe kabaje karyuM tyAre dhRtarASTranI sauthI moTI cintA tenA pitAnA svamAna ane sukhasagavaDa aMge hatIH "eka vakhatane huM rAjA, athavA rAjAne pitA, te have pAMDavone Azrita zI rIte banI zakIza!" parAjita duzmanonI sAthenA atyaMta vairabharyA, krUra ane niSphara vartAvathI itihAsa Akho khIcokhIca bharelo che. vijetAoe parAjitane apamAnita karavAmAM tema ja temanA upara yAtanAo varasAvavAmAM kazI paNa maNuM rAkhI nathI. AmAM apavAda nahivata che. paNu yudhiSThiranuM dhRtarASTra pratyenuM vartana e badhA apavAdamAM paNa apavAda jevuM che. yudhiSThiranuM lokAttara saujanya abhiSikta thayA pachInA dhRtarASTra sAthenA tenA vartanamAM bhArobhAra varatAI Ave che. A prasaMganA vyAsajInA AlekhanamAMthI phakta eka ja zloka TAMkIe? prApya rAjyaM mahAtmAnaH pAMDavA hatazatravaH / dhRtarASTra puraskRtya pRthivIM paryapAlayan // "jemanA save zatruo have saMhArAI gayA che evA mahAtmA pAMDavoe rAjya prApta karyA pachI dhRtarASTrane AgaLa karIne, prathama sthAna ApIne, pRthvInuM pAlana karavA mAMDayuM." agatyanA zabdo che, dhRtarASTra puchuya - dhRtarASTrane AgaLa karIne ! dhRtarASTranuM apamAna karavuM te eka bAjue rahyuM, paNa jAhera ke khAnagI jIvanane lagatA koI paNa kAryamAM pitAne have koI pUchatuM nathI, pitAnI avagaNanA karavAmAM Ave che, evuM paNa vaDIlane na lAgavuM joIe! utarASTra puraskRzya e koI aupacArika zabda nathI, nakkara satya che, te batAvavA mATe eka Akho adhyAya vyAsajIe lakhyo che. vidura, saMjaya ane yuyutsa-e traNane yudhiSThire khAsa dhRtarASTranI paricaryA arthe jyA. eTaluM yAda rAkhavuM joIe ke duryodhananA zAsana 10 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 kALa daramiyAna paNa dhRtarASTranI paricaryA A traNa ja karatA hatA. uparAMta pAMDava pratyeka kArya tenI salAha lIdhA pachI ja karatA. savAramAM pAMceya jaNa dhRtarASTrane pAyavaMdana karIne ja potapotAnI dinacaryAone AraMbha karatA. AvI ja rIte kutI gAMdhArIne vaDIla gaNIne tenI sevAmAM nimagna rahetI; ane draupadI, subhadrA, nAgakanyA ulUpI, citrAMgadA, dhRSTaketunI bahena, jarAsaMdhanI putrI Adi anya pAMDavakulavadhUo banne sAsuo - kuntI tema ja gAMdhArI - pratye samAna bhAve vartatI. A uparAMta kRpAcArya paNa dhRtarASTranI sukhasagavaDa barAbara sacavAya tenuM dhyAna rAkhatA ane vyAsajI paNa pitAne A aMdha putranA ehika tathA pAralaukika hitane najara sAme rAkhIne hastinApuramAM AvajA karyA karatA, ane dhRtarASTra tema ja gAMdhArIne purANakathAo saMbhaLAvIne ucita puNyakAryo karavA preratA, je vidura dvArA te amalamAM mukAvate. dhRtarASTranuM zAsanataMtramAM pahelAMnA jeTaluM ja upajayuM hatuM te batAvavA mAMTe, mahAbhArata lakhe che ke, potAnA bhayAnaka aparAdhe mATe nyAyAsana taraphathI dehAMtadaMDanI sajA pAmelAone mAphI ApavAnI agara enI marajI thAya, te te vinA saMkoce tema karI zakatuM hatuMane e bAbata yudhiSThira tene kazIye rokaToka na karato. vaLI bahArathI hastinApura AvatA rAjavIone ane rAjapuruSone sauthI pahelAM dhRtarASTrane vaMdanA arpavA tenA prAsAdamAM laI javAmAM AvatA. TUMkAmAM dhRtarASTranuM sthAna ane mAna AjanI bhASAmAM kahIe to rASTrapramukha (Head of the Nation) jevuM hatuM. palaTAyelI sthitine kAraNe dhRtarASTrane koI paNa rIte mAThuM na lAgI jAya, kaI paNa bAbatamAM tenuM mana na dubhAya, tenI takedArI yudhiSThira haMmezAM rAkho. ane tenA bhAIo sarve prakAre tenA aMtaranI IcchAne anukULa thatA. AvAM apavAda hoya te eka mAtra bhImane hato, joke upara uparathI te te paNa moTAbhAInA Adezane anusaratA hoya evo dekhAva karatA! paNa tenuM hadaya pUtarASTra yuvRddhA thavRtta - dhRtarASTranI buddhine pariNAme je kaMI thayuM tenA DaMkhane kemeya karIne bhUlI zakatuM nahotuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 147 ane temAMya khAsa karIne dhRtarASTra jyAre duryodhanane ullekha karate tyAre bhIma atyaMta krodhe bharAte ane dhRtarASTra tathA gAMdhArI banne sAMbhaLI zake eTale moTe avAje, mitronI vacce pitAnA bAhuone thAbaDate, kevI rIte e bAhuo vaDe duryodhanAdine pote mArI nAkhyA hatA tenuM zekhIbharyuM varNana karate! Ama paMja varaso vItyAM ! e paMdara varSo daramiyAna eka tarapha evI sthiti hatI ke pUrve duryodhana dvArA paNa nahotuM sacavAtuM eTaluM sanmAna dhRtarASTranuM pAMDavo dvArA sacavAtuM hatuM, jyAre bIjI tarapha bhImanuM pracchanna ane pragaTa valaNa joIne dhRtarASTranuM tathA gAMdhArInuM hadaya aMdarakhAnethI cirAtuM ja rahetuM. eka rIte joIe te dhRtarASTra ane gAMdhArInI sahanazIlatAnI paNa hada che-athavA kaho ke lAcArInI !--jemaNe paMdara varasa sudhI Ave vyavahAra baradAsta kare rAkhyo. paNa Akhare te aMdhanIye AMkha UghaDI. eka divase teNe badhAM ja svajanone potAnA sAnnidhyamAM teDAvyA. pachI potAnI rojanI prakRti pramANe Doka vakhata potAnI bhUtakALanI bhUlanuM sa-zeka; sa-pazcAttApa pArAyaNa karyuM ane chelle eka gupta vAta, je eka gAMdhArI sivAya bIjAM badhAMthI teNe gupta rAkhI hatI, prakaTa karI: o gAndhArI jANe che," teNe kahyuM, "ke ghaNA lAMbA samayathI huM bhUtakALanAM mArAM pApakarmonuM chAnuM chAnuM prAyazcita karI rahyo chuM. cAra cAra, ne kAI koI vAra te ATha ATha TUMka sudhI huM anna-jaLane tyAga karuM chuM. yudhiSThira nArAja na thAya, ane mArA prANa TakI rahe eTalA pUrata ja, ochAmAM ocho AhAra huM lauM chuM; ane moMghAmUlAM parya ke mArA mahelamAM hovA chatAM aNuDhAMkI che para ja japa karato karato paDI rahuM chuM; ane rAte te, huM ane A gAMdhArI banne darbhanI pathArI para ja vitAvIe chIe." paNa ahIM paNa pitAnA putranI "vIratA" mATe garva karyA vagara enAthI rahevAtuM nathIH "game tema paNa mArA putro "kSAtradharmane Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 samajatA hatA. yuddhamAM pAreThanAM pagalAM temaNe kadIye nathI bharyA...paNa have je thayuM te thayuM. have amArI IcchA rAjaprAsAda ane nagara cheDIne vanamAM javAnI che. ApaNuM kulanI to e paraMparA ja che. putrapu aizvarya AdhAya vayaso'nte vanam / yudhiSThirane te A sAMbhaLatAMveMta ja dAruNa AghAta lAge che : be vAtane. eka te, ATalA lAMbA samaya thayAM dhRtarASTra ane gAMdhArI upavAso tema ja bhUmizamyA karI rahyAM che chatAM potAne tenI khabara ja na paDI tene; ane bIje; vanamAM javAne temanA nizcayane. yudhiSThira dhRtarASTrane tene nizcaya pheravavA mATe laLIlaLIne samajAve che. pitAne rAjya karatAM vaDIlonI sevA ane tapa vadhAre vahAlAM che ema kahIne, rAjya yuyutsune oNpI jAte vanamAM javAnI taiyArI paNa batAve che. paNa dhRtarASTrane nizcaya have dRDha ane aDaga che. saMjaya ane kRpane te vinaMti kare cheH "yudhiSThirane samajAvo. mArAmAM te have bolavAnI paNa zakti nathI. vAnuM paNa mArA mATe have vyAyAma jevI thaI paDI che; ane evA vAyAmathI huM have thAkI jauM chuM." ane sAce ja, ATaluM bolatAM te te vRddha ane durbala-upavAsAdi vratane kAraNe kurAra banela rAjAne mUccha jevuM AvI gayuM; ane gAMdhArIe tene TekavI ne lIdhe heta, to te gaDatholiyuM khAIne sIdhA. jamIna para ja pachaDAta. dhRtarASTranI A dazA joIne yudhiSThirane svAbhAvika rIte ja bhUtakALa sAMbharI Avyo. bhImanI lehamayI mUtine kacaDI nAkhavA jeTalI zArIrika tAkAta dharAvanAranI A dazA ! - tene thayuM. paNa dhRtarASTranI A durdazAnI pAchaLa paNa te, potAnI prakRti pramANe, potAne ja deSa jue che, ane manomana nizcaya kare che ke have e upavAsa upara Utaraze, te huM paNa bhojanane tyAga karIza! pachI jalazItala hAtha vaDe yudhiSThire dhRtarASTranA mukha ane urapradezane sparza karyo, ane mahAbhArata lakhe che ke "nauSimata" e "puSya vaLa'nA sparza vaDe dhRtarASTrane "saMjJA" AvI ane bhAnamAM AvatAMveMta pahelAM te eNe yudhiSThirane pitAne tenA kara vaDe sparzavAnuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 cAlu rAkhavAnI vinaMti karI : "Aja ATha divasathI meM kazuM khAdhuM nathI, paNa tAro sparza mArA mATe jIvanadAyI banyo che, paNa A jo; ATaluM bolatAM paNa mane thAka lAgavA mAMDyo." vidura vagere svajane ane gAMdhArI, kuntI vagere kulanArIo-sau A dazya joIne raDavA lAgyAM; paNa dhRtarASTra te vanamAM javAne potAne Agraha cAlu ja rAkhe : anunAhiM mAM rAjana tA-"have tapa karavA mATe vanamAM javAnI mane anujJA Apa, rAjana !" pahelAM Apa jamI le; pachI bIjI badhI vAta." azrubhInA vAyumaMDala vacce "dInamanA" yudhiSThire pratyuttara Apyo. "pahelAM mane vanamAM javAnI rajA Apa, pachI huM jamuM !" A hadayadrAvaka rakajhaka cAlI rahI hatI, tyAM maharSi vyAsa AvI pahoMcyA. 286. yuvAna pitA ane vRddha putra! ahIM vaizaMpAyana vyAsane "mahAkavi tarIke oLakhAve che. dhRtarASTra vyAsane putra paNa che, ane mahAkavi vyAsanA mahAkAvyanuM eka pAtra paNa che, e rIte vyAsane dhRtarASTra pratye saMpUrNa sahAnubhUti che; paNa mamatA athavA Asakti ene jarA paNa nathI. " dhRtarASTrane have, e icche che te pramANe vanamAM javA de." yudhiSThirane e kahe che, "e have vRddha thayo che. ( vyAsa pitAnA putrane vRddha kahe che e khUba vicAravA jevuM che. putrane vRddha tarIke oLakhAvI zake, evA yuvAna pitAonI Aje paNa jagatamAM sAva achata nathI!) have A duHkhabharI sthiti e jhAjho vakhata baradAsta nahi karI zake. vaLI rAjAo-kSatriye-mATe be ja prakAranAM mRtyue prazasta gaNavAmAM AvyA cheH kAM te yuddhamAM sAmI chAtIe laDatAM mare, athavA te tapazcaryA karatAM karatAM vanamAM nirvANa pAme. ane vaLI dhRtarASTra zuM nathI mAryuM ! ka lahAvo levAne have ene bAkI rahyo che ! tAre pitA pAMDu jIvate hatuM, tyAre te ene pitA tulya gaNIne enI sAthe vartate hato. aneka Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 yajJo eNe karyA che. mabalakha dAna eNe brAhmaNane ApyuM che. tamArA. vanavAsanAM tera varaso daramiyAna pRthvInuM niSkaTaka rAjya paNa eNe bhogavyuM che; ane chevaTe tArI sevAcAkarI paNa mANuM che. have kaI paNa jAtane vasavaso ene bAkI rahyA nathI. have bhale jato e vanamAM !" Apa saunI jyAre A ja AjJA che," vyAsa, vidura, saMjaya, yuyutsu-saune saMbodhIne yudhiSThire kahyuM, "te huM lAcAra chuM. paNa have emane kahe ke jamI le." ane dhRtarASTra kaI rIH nivRtti nI peThe dhIme dhIme gAMdhArIne Take pitAnA rAjabhavana tarapha cAlya ane vidura, kRpa, saMjaya vagere tenI pAchaLa pAchaLa gayA. A pachI bhejanAdi patAvI, yudhiSThirane chevaTanI zIkha ApI. vanamAM javAnI teNe taiyArI karI. prajAjanenI vidAya letI vakhate dhRtarASTra je udgAro kADhe che te noMdhapAtra che. asmAkaM bhavatAM caiva yeyaM prItirhi zAzvatI na ca sA'nyeSu dezeSu rAjJAmiti matirmama // tamArI ane amArI vacce je pArasparika prIti che, kAyamanI, tevI prIti anya dezamAM rAjA ane prajA vacce jovAmAM nathI AvatI." yudhiSThira-gate rAjye prAptazcAsmi sukhaM mahat / manye duryodhanaizvaryAd viziSTamiti sattamAH // "yudhiSThiranA zAsanakALa daramiyAna mane to mahAsukhane ja anubhava thayo che. duryodhananA zAsanakALa daramiyAna paNa evo anubhava mane nahoto thayo " paNa have mama cAndhasya vRddhasya hataputrasya kA gatiH / Rte vanaM mahAbhAgAstanmAmanujJAtumarhasi // "aMdha, vRddha ane hataputra e huM-tene vana sivAya bIjo kayo. Azaro che, atyAre !-mATe mane vanamAM javAnI rajA Apo." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 dhRtarASTranA manamAM atyAre aneka prakAranI gaDamathala cAlI rahI che te enA A aMtima saMbhASaNamAM chatI thAya che. ene vairAgya haju jeTale. nirAzAmUlaka che, teTale jJAnamUlaka nathI. putro maratAM pote bhatrIjAone eziyALo thaI gayo che e hakIkta e bhUlI zakatuM nathI, ane prajAjanone bhUlavA detuM nathI. enAmAM Self-pity - pitAnA para dayA khAvAnI vRttinI mAtrA ghaNI ja vadhAre che. janatAmAM e pitA pratye dayAnI lAgaNI uzkeravA mAge che. sAthe sAthe janatA have yudhiSThirane ja vaphAdAra rahe evI zIkha paNa e Ape che (je ke janatA te yudhiSThirane vaphAdAra ja che!). vaLI pitAnA putro ane potAnA hAthe jANe ajANe janatAnuM kaMI ahita thaI gayuM hoya te tene mATe e kSamA paNa mAge che! "A putrazaMkA gAMdhArI paNa Apa saunI kSamA yAce che" e kahe che, "te te, ame be vRddha taputrI suvatI chIe e joIne Ape te ApavI ghaTe che." jatAM jatAM paMdara varasa pahelAM je ghera kulavinAzaka yuddha thayeluM tene mATe badhA ja doSa potAnA putrone ja hatA, evuM nivedana paNa te karato jAya che. dhRtarASTranA A bhASaNanI asara varNavatAM mahAbhArata lakhe che ke, e sAMbhaLIne "saunI AMkho bhInI thaI ane sau mUMgA mUMgA ekabIjAnI sAme jovA lAgyA." 287. nakhattA dhRtarASTranA aMtima saMbhASaNe sarajela karuNa ane viSAdapUrNa vAyumaMDala tyAM AgaLa bhegI thayela janamedanInI AMkhamAMthI azruone varasAda varasAvI rahyuM ane thoDoka vakhata te niHzabda zAnti sarvatra prasarI rahI. pachI, haMmezane mATe vidAya thaI rahela aMdha ane vRddha rAjavIne vidAya badala kaMIka kahevuM te joIe ja, evo vicAra karIne janamedanIe sAmba nAmanA eka brAhmaNane sau vatI belavAnI vinaMti karI. lekenuM pratinidhitva karI zake evo e sAba hatuM. te sadAcArI hata tema ja hajAre mANasa vacce mananI vAta egya zabdamAM rajU Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra karI zake evo "pragabha" (hiMmatabAja) ane "arthavizArada paNa hato. dhRtarASTrane saMbodhIne teNe kahyuM : "Ape je kaMI kahyuM che te sAcuM ja che: ApanI ane amArI vacce peDhAnapeDhIthI prIti-saMbaMdha rahyA karyo che. hakIkatamAM zAntanunA vaMzamAM evo koI rAjA kadI thayo ja nathI, je prajJAvAna apriyaH hAya(duryodhana suddhAM--pAMDane te dhikkAra, paNa prajAne sArI rIte rAkhate !)... Apa, khuzIthI vanamAM sidhAvIne AtmAnuM kalyANa kare. pAMDa upara amane, jeTalI ApanA para zraddhA hatI eTalI ja zraddhA che. teo te A traNeya lekenuM rakSaNa karI zake eTalA baLavAna che, te pRthvInA A rAjyanI te zI vAta !-mATe he dhRtarASTra, sa rAjan mAnasaM duHkhamapanIya yudhiSThirAt / kuru kAryANi dhANi namaste puruSarSabha // yudhiSThira aMgenuM tamAma mAnasaduHkha dUra karIne dharmakAryomAM niHzaMka pravRtta thAo. namaste." 288. jatAM jatAM! nAgarike tathA grAmajanenI vidAya lIdhA pachI dhRtarASTra bArobAra vanamAM gayo ema rakhe koI mAne. haju thoDAMka sAMsArika kAmo ene patAvavAnA bAkI hatAM. jatA pahelAM e bhISma, dANa Adi vaDIlonuM, duryodhana Adi putronuM, jayadratha Adi svajanenuM ane karNa Adi svapakSIya ddhAonuM zrAddha karavA mAgatA hate. e sadgatanA AtmAnI tRpti athenI zAstrokta vidhi tema ja dAnadakSiNa mATe joItAM nANAMnI jogavAI karavA mATe vidurane teNe yudhiSThira pAse mokalyo. have yudhiSThira te potAnI prakRti pramANe kAkAne paDyo bela jhIlavA mATe taiyAra ja hatuM, paNa bhImathI dravyanA AvA apavyayanI vAta sahana na thaI zakI. e dhUvAMpUvAM thaI UThayo. duSTa duryodhane jIvatAM te amane herAna karyA; paNa mUA pachI paNa e amAro keDo choDatuM nathI, ema bhImane thayuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 "kALane khela te juo, meTAbhAI" ane ene, e samaje evI bhASAmAM samajAvavA mAMDyo, "jemanI pAse pahelAM ApaNe yAcanA karatA hatA, te Aje ApaNI pAse yAcanA karI rahyA che. dhArmika anuSThAne mATe kAkA ApaNu pAse dravya mAge ane ApaNe nA pADIe, te ApaNI AbarUnA kAMkarA thaI jAya. mUelAone paraloka bagADyo evI ApaNuM vagevaNI thAya." paNuM zrAddha karavAnI huM kyAM nA pADuM chuM." bhIme dalIla karIH "bhISmAdinA zrAddha karavAnI agatya hoya te ApaNe jAte kyAM nathI karI zakatA ! ane karNanuM zrAddha karavAnI vyavasthA te ApaNuM mAtA kuntIne hAthe thAya e ja barAbara che. bAkI rahyA duryodhana vagere! te temane mATe te huM eka keDI paNa kharacavA taiyAra nathI." paNa Akhare arjuna bhImane samajAvI le che; ane dhRtarASTranI IcchA pramANe zrAddhavidhi thAya e mATe joItuM dravya yudhiSThira pitAnA khajAnAmAMthI kaDhAvI de che. ane dhRtarASTra yuddhamAM mAryA gayela potAnA ekeeka putra tema ja svajanane saMbhArI saMbhArIne brAhmaNone mabalakha dravya dAnamAM Ape che! (kAnA bApanI divALI !) jatAM jatAM pArake paise potAnI vAha vAha karAvavAnI vRtti paNa A mANasanI jabarI che! khaMdhAI ane dagAI enA hRdayamAM dhArmika AsthA ane vairAgyanI sAthe ja vasatAM haze ! mahAbhArata kahe che ke "A vakhate nRpa (yudhiSThira ? ke dhRtarASTra rUpI aMbude (vAdaLAe) dhananI dhArAone varasAvI varasAvIne brAhmaNone tRpta karyA. brAhmaNa sivAyanA varNone paNa khAnapAnAdithI gaLA sudhI dharavyAM! vastro, gAya, azvo, ratna, vastuone jANe varasAda ja varasya, vasatI para! sAMsArika jIvananuM A chelluM puNyakArya patAvIne dhRtarASTra vananI vATa pakaDI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 289, aMtima vidAya! pAMceya pAMDavo kAkAne vidAya ApavA mATe hAjara che. temane, tathA dhRtarASTra tathA tenA putrone samagra nArIsamAja Anda ane Akreza karI rahyo che. puSpo ane dhANI vaDe pitAnA Ajanma nivAsasthAnane chevaTanI pUjA samapIne ane paricArakavargane chevaTanI bakSiso vaDe navAjIne dhRtarASTra cAlavA mAMDe che. yudhiSThira raDI paDe che. amane mUkIne kayAM cAlyA ?" bolatAM bolatAM vaDIlanA pagamAM te ALoTavA mAMDe che. evI ja sthiti arjunanI che. prasaMga have eTalo badho gaMbhIra banI gayo che ke bhImanI AMkhe. paNa have bhInI thavA mAMDI che. nakula, ane sahadeva, ane yuyutsu, kuntI tema ja gAMdhArI, AMkhe pATA bAMdhelI, ane pitAnA khabhA para mukAyelA patinA hAthane AdrabhAve Alabana ApatI, dropadI ane subhadrA, paMdara varasanA parikSitanI mAtA uttarA, citrAMgadA, tema ja nagaramAMthI dhRtarASTra-gAMdhArIne vidAya ApavA AvelI cAreya varNonI asaMkhya strIo, sau UMce sAde raDI rahyAM che. sUryanA tApane ke candranI cAndanIne sIdhe sparza jemaNe kadI nathI anubhavya, evI strIo paNa Aje zokathI vyAkuLa banIne rAjamArga para UtarI AvI che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 varSo pahelAM, dAyakAo pahelAM, pAMDa A ja hastinApuramAMthI vanavAse jaI rahyA hatA, te samayane yAda karAve evuM ja zekanuM vAtAvaraNa sarajAI rahyuM che. rastAo para, mahAlayo ane havelIomAM raDI rahela strIo tema ja puruSone Akroza dharatI ane AkAzane eka karI rahyA che. raDatI janamedanI vaccethI mAMDa mAMDa mArga kADhate dhRtarASTra potAnI sAthenAM nara-nArIo sAthe bahu ja dhImI gatie AgaLa vadhI zake che; ane AgaLa vadhatAM vadhatAM hAthanI aMjali bAMdhIne cAre bAju saune namaskAra karI rahyo che. 290. dharma te pIyatana suddhi nagaranA vardhamAna-dvArathI bahAra nIkaLatAMveMta pitAne vaLAvavA Avela saune pAchA vaLavAnI dhRtarASTra AjIjI karI. paNa vidura ane saMjaya te nizcaya karIne ja AvyA hatA, dhRtarASTranI sAthe javAne ! ane kuntI paNa! yudhiSThirane mATe A vaLI eka navo ja AghAta hato. mAne teNe bahu ja samajAvIH vaDIlanI sAthe huM vanamAM jauM, mA tame ahIM ja rahe." "mane samajAvavAno prayatna vRthA che." kuntIe daDhatApUrvaka uttara Apyo, "mAruM sthAna have mArA sasarA tulya jeTha tathA devI gAMdhArI pAse che. paNa jatAM jatAM eka chellI zIkha tane ApatI jauM chuM: sahadevanakulanuM khAsa dhyAna rAkhaje; ane..ane...karNanI smRtine karamAvA daIza mA !" huM tane nahi javA dauM, mA," yudhiSThire valopAta karavA mAMDyo, "vidulAnuM dRSTAna ApIne teM ja te amane tandrAmAMthI jagADelA, mA ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 mahAbhayAnaka yuddhanadIne tarIne tArI preraNuM ane tArA ja protsAhanathI ame rAjyalakSmI prApta karI; ane have tuM ja amane choDIne jatI rahe.mA, e kevuM !" bhIma paNa mAne azupUrNa svare samajAve che, "pitAnA mRtyu pachI amane bALakane vanamAMthI tuM ja hastinApura lAvI mA; lAkSAgRhamAM ane te pachInA kaSTamaya vanabhramaNamAM tuM ja amArI sAthe hatI ! amAre khAtara teM zuM zuM nathI veThayuM, mA ! ane have jyAre jaMpIne besavAne vAro Avyo che, tyAre..." draupadI paNa azrunItaratAM teNe sAsu sAme joI rahI che; ane mUMgI kAkalUdIo vaDe patinA vInavaNIomAM sUra purAvI rahI che. mArI eka ja abhilASA hatI." kuntI chevaTane javAba Ape che, "pAMDane vaMza cirakALa TakI rahe, ane pAMDune yaza A vasudhAmAM vistarato rahe. mArA putrone tamane-kaI parAyAnA meM sAme joIne besI na rahevuM paDe (mA veSAM muavlAH ) evuM mAre karavuM hatuM...ane te meM karyuM ! tamane vakhatovakhata pretsAhananAM veNa meM kahyuM rAkhyAM hoya, te tenI pAchaLa A ja eka hetu hatuM. bAkI rAjyazrI meM kyAM ochI mANI che tamArA pitA pAMDunA jIvanakALa daramiyAna ! have putranirjita rAjyanI mane spRhA nathI. mane te have tapazcaryA dvArA puNya patilokamAM javAnI IrachA che. mane rajA Apa, beTA !" kuntInI chellI zIkha yudhiSThirane eka ja cheH dharme te dhIyatAm buddhiH manastu mahadastu te / dharme buddhi rahe tArI mana tAruM ane mahAna keI paNa mA kAI paNa dIkarAne AnA karatAM vadhu zuM ApavAnI hatI! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 157 291. pahelI rAta pahele divase dhRtarASTra ane tenA sAthIee bhAgIrathItIre mukAma karyA. vedavettA brAhmaNoe vidhipUrvaka cetAvelA agnie tapAvanamAM Thera Thera jhagamagI rahyA. dhRtarASTre agnimAM Ahuti heAmI saMdhyApAsanA karI. A pachI vidure ane saMjaye kuza nAmanA ghAsa vaDe dhRtarASTranI- ane tenAthI theADeka dUra gAMdhArInI zayyA taiyAra karI. kuntIe gAMdhArInI paDakhe ja peAtAnI pathArI racI; ane A traNanA avAja paheAMce eTale najIka vidura ane saMjaya vageree peAtAtAne mATe sUvAnI sagavaDa karI. bAkInA badhA -- yAjakA ane brAhmaNe - jemane jyAM DIka lAgyuM tyAM leTI paDacA. - vanavAsanI A pahelI rAta sau mATe kAI brAhmI rAtanI peThe prItiSinI banI rahI. prabhAta thatAM sau UcAM ane pAtapeAtAnAM nityakamermo patAvI agnine upAsI uttara dizA tarapha AgaLa vadhyAM. badhAM upavAsI hatAM. bhaviSyane aMge sacinta paNa hatAM. A tarapha temane vaLAvIne hastinApura tarapha jaI rahela nara-nArIsamAja paNa eTalA ja sacinta hatA; paNa temanI cintA vana gayelAMne aMge hatI. kharekhara, vanavAsanA A pahelA divasa saune mATe ativu loDamUtra-~~ ati du:khadAyI hatA. 292. daivanI alihArI ! ke puruSArthanI ? bhAgIrathItIrathI UpaDIne saMgha kurukSetramAM AvyA. zayUpa nAmanA eka prasiddha rASinA tyAM Azrama hatA. dhRtarASTre e AzramamAM javA mAgatA hatA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 A zatadhUpa kone mahArAjA hatA. putrane rAjya soMpIne te ahIM kurukSetramAM vacce hato. najIkamAM ja vyAsajIno Azrama hato. dhRtarASTrane jotAMveMta zatacUpa tene vyAsanA AzramamAM laI gayo. vAnaprasthanI dIkSA dhRtarASTrane vyAsAzramamAM maLI. vAnaprasthamAM dIkSita thaIne dhRtarASTra zatacUpanI sAthe pAchA tenA AzramamAM AvyuM, ane dehadamana tema ja tapazcaryA dvArA bhUtakALane kiSinuM prakSAlana karatAM karatAM thoDA ja vakhatamAM sthAsthimUtaH variphuthamAM - hADacAmamaya ane sukAyelA mAMsavALo thaIne mRtyunI pratIkSA karavA lAge. - vidura ane saMjaya enI paricaryA karatA hatA; -jeke vidura jAte ghoratA hovAne kAraNe dhRtarASTranA jevo ja kRpA banI gayuM hatuM. have dhRtarASTra zatatpanA AzramamAM AvIne vasyo che evA samAcAra phelAtAM AsapAsanA RSio tene maLavA mATe AvyA. maharSi vyAsa ane devarSi nArada paNa emAM hatA. kuntIe e saunuM atyaMta AdarapUrvaka Atithya karyuM; ane ceDAka divase sudhI to zatacUpane AzramamAM koI mahAna sAMskArika meLo bharAya heya evuM vAtAvaraNa sarajAI gayuM. RSio dhRtarASTranuM mana bahelAvavA mATe zAstromAMthI tema ja piotapotAnA anubhavomAMthI aneka kathAo ane AkhyAyikAo rajU karatA hatA. eka divase nAradajIe kathA mAMDI. pAchaLathI jANavA maLyuM tema e kathA kahevAnI pAchaLa emane khAsa uddeza hato. "A zatacUpanA pitAmaha paNa eka jabarA tapasvI hatA." emaNe vAta zarU karI, "sahastracitya evuM emanuM nAma hatuM. uttarAvasthAmAM putrane rAja sepIne te ahIM-kurukSetramAM AvIne vasyA hatA, ane tapanA prabhAve karIne aMte te Indralokane pAmyA hatA. meM mArI AMkhoe ja emane IndralokamAM joyA che. evI ja rIte bhagadattanA pitA zilAlayane paNa meM svargamAM dIThA che. e uparAMta, puSadha, mAnyAtAne putra purukatsa, zazamA vagere paNa tapazcaryAnA baLa vaDe Indralekane pAmyA che; ane mane vizvAsa che, rAjana, ke tuM paNa vyAsajInI kRpAthI ane tArA tapanA prabhAvathI koI uttama lekane pAmIza. IndralokamAM vasato tAre bhAI pAMDu tane khUba yAda kare che. tenI patnI A kuntI, je gAMdhArInI ane tArI khaDepage sevA karI rahI che, te paNa samaya Avye IndralokamAM jaI patinI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 sAthe ja raheze. A vidura yudhiSThiranI peThe dharmanA ja avatAra che, eTale gheADA ja vakhatamAM e yudhiSThiranI sAthe ekarUpa thaI jaze, ane A saMjaya A badhuM joI ne svamAM jaze.' "Ape A vAta kahIne amArI saunI zraddAmAM khUba ja abhivRddhi karI che, devi`, " zatayUpe dhIme rahIne peAtAnA manamAM je kutUhala ramatuM hatuM te vyakta karavA mAMDayu, paNa eka muddA Ape malama rAkhyA che. anujJA heAya te pU chuM. " .. niHsakAca pUche. "6 "" ** A rAjiSa dhRtarASTrane kAI divya lAkanI prApti thaze ema Ape jaNAvyuM, paNa cokkasa kayA divya lAkanI prApti thaze te nathI kahyuM " " e kahevA mATe teA huM ahIM Avyo chu, ane A vAta cheDI che." nArade javAba ApyA, " sAMbhaLeA. AjathI trIje varSe A dhRtarASTra A pRthvInI yAtrA pUrI karIne gAMdhArI sahita kuberabhavanamAM jaIne vasaze. A vAta sAkSAt Indrane mAMethI ja meM sAMbhaLI che, pAMDunI hAjarImAM. "" devane mukhethI A vAta sAMbhaLIne saune--ane khAsa karIne dhRtarASTrane--keTalA badhA AnaMda thayA haze, kalpanA ja karavI rahI. dhRtarASTre jIvanabhara puruSArtha karatAM daiva mATu che ema kahyuM rAkhyuM che. devaviSe e bhAkhela pAtA aMgenA bhAvimAM paNa teNe daivanI balihArI ja joI haze ? * pachI traNa varasanA tape tenAM pApAnu prakSAlana karI nAkhyuM haze, ene pariNAme ene A divya lAkanI prApti thavAnI haze ema eNe mAnyuM haze ? game tema paNu... je sthAna pAMDune maLyuM che te sthAnane lAyaka tA pAte nathI ja gaNAvAnA, eTale aMze nyAya jevuM kAI tattva vizvanA taMtramAM kAma karI rahyuM hAvuM joIe eTalI khAtarI te tene thaI ja haze ! 293. cAlA, kurukSetramAM ! yudhiSThira becena che. eka rIte joIe te pAMceya bhAIonI e ja sthiti che. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 vanamAM gayelAMo temanAthI visarAtAM nathI. temanI zI sthiti che te jANavAnI utkaMThe temanAM kALajAMne karI rahI che. badhAM zatacUpanA AzramamAM che eTaluM te teo jANe ja che, paNa zatacUpane Azrama kurukSetramAM che, ane kurukSetranA nAmanI sAthe yuddhanI aneka duHkhada smRtio saLagI UThe che, ane temanuM mana khATuM khATuM thaI jAya che. rAjalakSmIne upabhoga, strIone sahavAsa, dhArmika kriyAkAMDa - kazAmAM temanuM mana parevAtuM nathI. kazuM ja temane gokatuM nathI. rahI rahIne abhimanyunI ane draupadInA pAMca putronI-ane karNanI yAda temanA aMtaramAM bhaDabhaDI UThe che. jIvavA mATe have temane kazuM ja kAraNa nathI, temane thAya che, paNa vaizaMpAyana kahe che ke he janamejaya, tArA pitA parIkSitanA meM sAmuM joIne tArA e pitAmahe dhArayanti ma prAdhAn - prANa TakAvI rAkhatA hatA. kuntInuM zuM thayuM haze ? ane dhRtarASTra-gAMdhArInuM ? ane vidura ane saMjayanuM ?" e prazno temanA aMtaramAM niraMtara dhUMdhavAyA karatA hoya che. Akhare.. cAle, eka vAra joI ne AvIe temane thAya che. ane teo nIkaLI paDe che. pAMDava kurukSetramAM jaI rahyA che evI khabara paDatAM rAjyanA nAgarike tema ja grAmajane paNa pitapatAnAM kAmone paDatAM mUkIne yudhiSThiranA saMghamAM sAmela thAya che; ane jotajotAmAM hastinApurathI kurukSetra bhaNI jatA rasto pAlakhIo, ratha, azvo Adi vividha vAhanothI tema ja pagapALA mANasothI chalI UThe che. AkhuM hastinApura ja jANe kurukSetra javA UpaDayuM che ema lAge che rAjyanA saMrakSaNanI javAbadArI purohita dhaumya ane dhRtarASTraputra yuyutsune sapIne. yamunAne oLaMgIne saue kurukSetramAM praveza karyo. zatadhUpane Azrama dUrathI dekhAtAMveMta sau harSAvezamAM AvI gayAM; ane potapotAnAM vAhanone tyAM ja mUkIne saue pagapALA Azrama tarapha doTa mUkI. paNa AzramamAM dhRtarASTra, gAMdhArI, kuntI vagere kaI ja na hatAM. pAMDavo pitAnI mAtA tathA pitAnA kAkAne maLavA mATe TheTha hastinApurathI AvyA che evA khabara sAMbhaLIne cAre korathI doDI AvelA RSione Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16:1 pUchatAM jANavA maLyuM ke dhRtarASTra ane enI sAthenAM sau yamunAmAM nahAvA gayAM che. e nahAIne pAchAM Ave tyAM sudhI temanI vATa jovAnI dhIrajane abhAve sau yamunAtaTa bhaNI dADacAM! dADatAM dADatAM sahadevanI najara nahAIne AvatI kuntI para paDI, ane te mA bhaNI dADaco mAnA pagamAM paDIne nAnA bALakanI peThe te raDavA lAgyA. kuntI paNa AMsubhInI AMkhAe peAtAnA e vahAlA putrane--mAdrInA e nAneA putra kuntIne potAnA sagA dIkarAo karatAM paNa vadhAre vhAlA hatA !--paMpALI rahI. kaMIka asAmAnya banAva banI rahyo che eTaluM ja phakta samajI zakatI gAMdhArIne atyaMta dhIme avAje teNe kahyuM : " sahadeva che. e ane khIjA pAMDavA tema ja hastinApuranI janatA vaDIlanA tema ja ApanA darzanArthe AvyAM heAya ema lAge che." daramiyAna yudhiSThira, bhIma Adi paNa AvI paheAMcyA hatA, ane gAMdhArI tema ja dhRtarASTrane dArI rahelI mAne, ane pachI dhRtarASTra-gAMdhArIne page paDI rahyA hatA. kaMIka gAMdhArIe ApelI khabara parathI, ane kaMIka saunA avAjo tema ja sparzI parathI dhRtarASTre badhAyane oLakhI gayA. ane pachI thADAka vakhata, harSAzrunI dhArAe yamunAtaTathI zatagrUpanA Azraya tarapha AvatI vanakeDI para varasI rahI. AzramamAM RSionI Da jAmI gaI hatI. dharmanA avatAra manAtA yudhiSThirane tathA tenA prasiddha-parAkrama cAra bhAIone jevA sau utsuka hatA. emanI vina'tIthI saMjaya eka eka karIne saunA paricaya karAve che, temAM arjuna mATe zyAmA yuvA evA zabdo vApare che te khUba vicArapreraka che. AjathI sALeka varasa pahelAM paNa A ja zabdo arjuna mATe vaparAyelA che--virATanagaranA ajJAtavAsanI pUrNAhutiprasaMge ! draupadIne paricaya ApatAM evI ja rIte, maLuM ya: viciddhi aeAntI evA zabda vaparAyA che. (pAMDavAnI uMmaranI aTakaLa karavAmAM A vidhAnA ThIka ThIka upayAgI thaI paDe evAM che.) 11 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 draupadI pachI sa*jaya subhadrAnA paricaya karAve che; te pachI ulUpI ane citrAMgadAnA, te pachI zizupAlanI bahena, je bhImane paraNI hatI, tene; te pachI jarAsaMdhanI putrI, je mAdrIputra sahadevane paraNI hatI tenA; te pachI nakulanI patnInA; pachI uttarAnA; ane chelle dhRtarASTranI vidhavA putravadhUone. paricayavidhi pUrA thatAM kuTuMbameLAnu` vahAlaseAyuM vAtAvaraNa zatayUpanA AzramamAM sarajAI rahyuM; ane dhRtarASTra-gAMdhArI-kuntI Adi saune thoDAka vakhata te ema ja lAgyuM te pote kurukSetramAM nahi, paNa hastinApuramAM ja che! 294. vidura ! kurukSetranA zatayUpa-AzramamAM kuTuMbameLAnuM vAtAvaraNa sarajAyAnuM varNana vAMcatAM vAcakAe eTalI mAnisaka noMdha jarUra karI haze ke emAM viduranA kaSAMya ullekha nathI! yuviSThirane paNa e ja prazna thAya che. viduranI ane tenI vaccenI pArasparika prIti paNa jANItI che, eTale vidurane na jotAM, tenA manamAM kaMI kaMI prazno saLavaLI UThayA haze e saheje samajI zakAya che. "" nAnA kAkA kema dekhAtA nathI ? arasaparasa kuzaLa puchAyA pachI yudhiSThira dhRtarASTrane pUche che. <6 vidure teA tIkSNa tapazcaryA AdarI che, beTA ! e sAcA arthamAM a-nita banyA che, kacAMya TharIThAma thaIne besatA nathI. vananA nirjana pradezAmAM satata ghUmyA ja kare che. vastronAye parigraha have eNe rAkhyA nathI; ane AhAranuM paNa evuM ja ! " r eTalAmAM te yudhiSThiranI najara dUra dUra vananAM vRkSa vacce saMkramaNa karatA avadhUta jevA vidura para paDI... ane te kSaNe ja te emanI tarapha dADayo. gheADIka vAramAM teA te kAkAnI lagAlaga thaI gayA ane temanAM caraNA teNe pakaDI lIdhAM. kAkAe peAtAne eLakhyA nathI ema lAgatAM teNe potAnA paricaya ApavA mAMDayo, paNa vidure te pAte je dhUnamAM hatA, Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 163 te ja dhUnamAM cAlyA ja karyuM`". cAlatAM cAlatAM vananA eka atyaMta nina pradezamAM te AvyA : vidura AgaLa ane yudhiSThira pAchaLa. eka vRkSanA Azraya laIne, thaDane aDhelIne vidura tyAM UbhA rahyA. pachI yudhiSThira sAme teNe mITa mAMDI,--jANe kema potAnA AtamapakhIne e pAtAnI AMkhanI aTArIethI uDADIne, yudhiSThiranI AMkheA vATe yudhiSThiranA zarIramAM praveza karAvavA na mAgatA hAya ! thoDIka kSaNA bAda yudhiSThire joyuM. te viduranu zarIra sAva acetana hatuM. jhADanA thaDane aDhelIne jANe kAI khIjuM thaDa na UbhuM Aya evA dekhAva hatA. yudhiSThira te digmUDha jevA thaIne A badhuM joI rahyA. potAnI AMkhe sAme banI gayelI A ghaTanAnuM rahasya tenAthI samajAtuM na hatuM. kAkAne zuM thayu ? ekAeka emanuM hRdaya baMdha thaI gayu` ke zuM? ekAeka temanuM prANapaMkheruM UDI gayuM ke zuM? jemane maLavA mATe ATalA jojananI musApharI karI, temanI sAthe eka zabdanI paNu Apale na thaI ! yudhiSThiranuM mana viSAdagrasta banatuM jatuM hatuM tyAM ekAeka peAtAnA aMtaranI guhAmAMthI AvatA hAya evA eka avAja tene kAne paDaco H "" * viduranA dehAntanA zeka karavA ucita nathI. avadhUtA ane yatinI je gati thAya che, te gati emanI thaI che. e zeAkanA viSaya nathI, AnanA viSaya che. "" bhAre haiye yudhiSThira zataHpunA AzramamAM pAche .. viduranA samAcAra teNe dhRtarASTrane ApyA. viduranI AvI leAkeAttara gatinu N vRttAnta yudhiSThirane mAMe sAMbhaLIne sau vismita thayA. eTalAmAM tA maharSi vyAsa zayUpanA AzramamAM AvyA. vidura viSe khulAsA karatAM temaNe kahyuM : " e te sAkSAt dharmanA avatAra hatA. ( mAMDavya muninA zApathI dharma pRthvI para vidura tarIke avatAra lIdhA hatA evI paurANika kathA che.) devAmAM bRhaspati ane asurAmAM zukra vadhumAM vadhu buddhivAna gaNAya che; paNa vidura teA e be karatAM paNa AgaLa hatA. peAtAnuM jIvanakArya pUruM thatAM emaNe, ApaNe jema jUnAM vastro utArI nAkhIe chIe tema, peAtAnA jarA-cha deha utArI nAkhyA." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 - "paNa chellI kSaNae e yudhiSThiranI AMkhomAM potAnI AMkho parevIne gayA enuM rahasya?" enuM rahasya spaSTa che." vyAsajIe kahyuM, "vidura dharmane avatAra che. A yudhiSThira paNa dharmane avatAra che. sAkSAta dharmane ja e putra che. vidura potAnA AtmAne A yudhiSThiranA AtmA sAthe taddarUpa karI gayA. viduranuM zarIra e vidura nahetuM. viduranA amara AtmAe have A yudhiSThiranA dehamAM nivAsa karyo che." A badhuM Ape zI rIte jANyuM ?" dhRtarASTra potAnA janakapitA vyAsajIne pUchyuM. tapanA prabhAvathI." vyAsajIe khulAso karyo, "ane e ja tapanA prabhAve karIne huM AgAhI karuM chuM, dhRtarASTra, ke jema viduranI jIvanalIlA Aje pUrI thaI tema tArI jIvanalIlA paNa have thoDA ja vakhatamAM pUrI thaze. ceDA ja vakhatamAM tuM have A kSaNabhaMgura dehano tyAga karIne zreya paLe prayANa karIza." pachI tapane prabhAva keTalo moTo che te batAvavA mATe vyAsajI dhRtarASTrane eka varadAna mAgavAnuM kahe che ane dhRtarASTra kurukSetramAM yuddha daramiyAna mRtyu pAmela potAnA putro ane svajanene ekavAra pharIthI jovAnI potAnI IcchA vyakta kare che. kuntI ane gAMdhArInI paNa A ja IchA che... ane kathA kahe che ke vyAsajIe temane saune gaMgAtaTa para laI jaIne gaMgAnA pravAhamAMthI koI jaMgama citrapaTanI peThe pragaTa thatA ane pUrvavata ceSTAo karatA duryodhanAdinuM darzana karAvyuM ! (eka rIte joIe te vyAsajIe AlekhelI A mahAbhAratanI kathA paNa eka jaMgama citrapaTa ja che ne !) vAcake jANe ja che ke A mahAbhArata-kathA ApaNane vaizaMpAyana tathA janamejaya vaccenA eka sudIrdha saMvAdarUpe sAMpaDelI che. vaizaMpAyanane moMethI vyAsajIe dhRtarASTrAdine enA marI gayelA putro tathA svajananuM darzana karAvyAnI vAta sAMbhaLatAMveMta janamejayanA moMmAM pANI chUTe che ! dhRtarASTrane mRta svajanenAM darzana thayAM, vyAsajInA tapobaLane pratApe, te Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 mane kema na thAya ! ane vaizaMpAyanane te vinati kare che; ane sUta paurANika kahe che (zaunakanA dvAdazavArSika satramAM !) he RSio, vyAsajIe vaizapAyananI vinatithI tenuM e kutUhala paNa tRpta karyuM ane saMpadaMzane pariNAme mRtyu pAmelA tenA pitA parIkSitanuM tene darzana karAvyuM ! ane chatAM janamejaye dhRtarASTra pitAnA mRta putrone joyA e sAMbhaLyA pachI vyakta karelI zaMkA te UbhI ja rahe cheH kathaM hi tyaktadehAnAm punastadrUpadarzanam mahAbhArate A camatkArika ghaTanAne khulAso ApatAM "zarIranI kama-AdhInatA ane karmonI avinAzitA"nI mImAMsA vistArIne rajU karI che. paNa te vAMcyA pachI paNa prazna te rahe ja cheH marI gayelAM pharI pAchAM e ja rUpe darzana de, e zakya kharuM? paNa ApaNe have pAchA ApaNI kathAnA taMtu para AvIe. 25. vilakSaNa lAkSAgRha ! ekAda mAsa zatacUpanA AzramamAM dhRtarASTra, kuntI ane gAMdhArI Adi sAthe gALyA pachI yudhiSThira ane teno parivAra vyAsanA sUcanathI pAchA hastinApura Ave che ane vaLI pAchAM be varasa bIjAM vItI jAya che. eTale ke kurukSetranA yuddha pachI aDhAramA varasanI A vAta che. ekavAra devarSi nArada hastinApura AvyA. mArA vaDIla dhRtarASTra tathA devI gAMdhArI tathA mArAM mAtuzrI kuntInA zA samAcAra che, bhagavAna ?" temane Atithya-satkAra ApIne yudhiSThire mahinAothI potAnA hRdayamAM ghoLAI rahela prazna temanI pAse rajU karyo. "emanA samAcAra ApavA mATe ja huM Avyo chuM,"nArade javAba A, "mane majabUta rAkhIne sAMbhaLaje." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 nAradanI A prastAvanA parathI ja yudhiSThira samajI gayo ke kaIka amoMgala thayuM haze; ane thayuM hatuM paNa tevuM. zatarUpanA AzramamAM vyAsajIe AgAhI karI hatI tevI rIte dhRtarASTra have dhIre dhIre dehAdhyAsa cheADatA jatA-vadhu ne vadhu pramANamAM virakta thatA jatA hatA. kurukSetra cheADIne te gaMgAdvAra AvyA hatA. paNa hakIkatamAM tenI sthiti have kAI jaMgama avadhUta jevI hatI. gAMdhArI ane kuntI ane saMjaya tenI pAchaLa pAchaLa tenI zakaca teTalI sevA arthe bhaTakatAM rahetAM. paNa te kayAMya sthira TharIThAma thaIne rahetA nahi. have eka vakhate e gaMgAmAM snAna karIne vanane raste thaIne peAtAnA Azrama bhaNI jaI rahyo hateA, tyAM vanamAM dAvAnaLa lAgyA. e vakhate pavana jorathI phUMkAtA hatA, eTale agninI AMca eka vRkSathI khIje, ane khIjethI trIje, ema jhapATAbhera AgaLa dhasatI dhasatI dhRtarASTra ane tenI sAthenA mANase bhaNI AvI rahI hatI. have chellA cha mAsA daramiyAnanA upavAsonI atizayatAne kAraNe hADacAmanA mALakhA jevuM banI gayela e dRnuM kalevara atyaMta jINuM banI gayu` hatu`. gAMdhArI paNa keTalAya divasathI kevaLa jaLapAna karIne rahetI hatI ane kuntI paNa eka mahinAthI satata upavAsa karatI hatI. saMjaya paNa dara chaThThuM divase anAja letA hatA. TUMkAmAM AkhA parivAra kALanI eka haLavI sarakhI phUMka lAgatAM mRtyunI khINamAM gabaDI paDe evI sthitimAM AvI gayA hatA, eve TANe barAbara A dAvAnaLa pragaTa thaye. have dhRtarASTre A dAvAnaLane potA bhaNI AvatA anubhavyo ke tarata ja eNe saMjayane kahyuM : "tuM keAI salAmata sthaLe nIkaLI jA, saMjayu." sa Mjaye dhRtarASTrane samajAvavAnA ghaNA prayatna karyAM. paNa dhRtarASTra ekano be na thayA. pAtAne agnisAt karavAne ane saMjayane tyAMthI dUra karavAne tenA nizcaya aDaga ja rahyo. Akhare agni atyaMta nikaTa AvI paheAMcyA ane saMjaya dhRtarASTranA vacanane mAthe caDhAvI, tenI pradakSiA karIne dUra cAlye! gayA ane dhRtarASTra Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 167 niccha jiyAnuM mAnIta pama - samIpa AvI pahoMcI dAvAnaLane zaraNe thayo, ane tenI sAthe tenI pativratA patnI gAMdhArI tema ja pAMDavonI mAtA kuntI paNa paMcatvane pAmI. dAvAnaLamAMthI bacI gayela saMjaya A pachI nAradajI tathA anya RSione maLIne himAlaya tarapha nIkaLI gayuM hatuM, ane dAvAnaLa zAnta paDyA pachI dhRtarASTra tema ja gAMdhArI ane kuntInAM baLI gayelAM kalevaro nAradajIe jAte ja potAnI AMkhoe joyAM hatAM. "pitAnI meLe sAme cAlIne mRtyune bheTanArane zoka na hoya; yudhiSThira," pote Apela samAcArathI zekavyAkuLa banela pAMDavone uddezIne nArade kahyuM. paNa evAM bodhavacanothI-nAradajI jevAnAM bodhavacanothI paNa e zeka zamI jatuM hoya te pachI joIe ja zuM ? kathA kahe che ke dhRtarASTra-gAMdhArInA ane mAtA kuntInA AvA nidhananA samAcAra sAMbhaLatAMveMta karthe du: proH yudhiSThiH pAMce bhAIe tema ja aMtaHpurane nArIsamAja sau Arta svare Anda karavA lAgyo. ane nArade, ane DAka vakhata pachI svastha banI yudhiSThire temane mAMDa mAMDa zAnta karyA. yuddha pachI Ama aDhAra varSe, svecchApUrvaka svIkArela vanavAsanA trIjA varSe Ama agnisAta thayela dhRtarASTrane jIvananI chellI kSaNe kaNa jANe zA zA ye vicAro AvyA haze. tenA mananI saMkula sRSTi jotAM aneka parasparavirodhI vicAroe tene gherI lIdhA haze. ane temAM eka vicAra kadAca e paNa haze ke ahe mRtyunI nyAyapriyatA! bIjAo mATe lAkSAgRha sarajanArAone jIvanane aMte e lAkSAgRhamAM ja saLagAve che! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ mausala parva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ rathasya purato yAti yaH sa cakragadAdharaH // tava snehAt purANarSirvAsudevazcaturbhujaH / kRtvA bhArAvataraNaM pRthivyAH pRthulocanaH / mokSayitvA tanuM prAptaH kRSNaH svasthAnamuttamam / cakra ane gadAne dhAraNa karanAra je purANu RSi caturbhuja vAsudeva tArA pratyenA premathI prerAIne tArA rathanI AgaLa cAlatA hatA (eTale ke tane mArgadarzana ApatA hatA), te have pRthvInA bhArane utAravAnuM potAnuM jIvanakArya samApta thatAM, zarIrano tyAga karIne svasthAnamAM cAlyA gayA che. evaM buddhizca tejazca pratipattizca bhArata // bhavanti bhavakAleSu vipadyante viparyaye / kAlamUlamidaM sarva jagadvIjaM dhanaMjaya // buddhi, teja ane jJAna-udayakALe e traNeya ApoApa jANe vikAsa pAme che; vinAzakALe e evI ja rIte nAza pAme che. kALa e ja badhAnuM mULa che, kALa e ja A jagatanuM bIja che, dhanaMjaya! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26. vinAza mahAbhAratanA yuddhane chatrIsa varasa vItI cUkyAM hatAM. dvArArakAnA vinAzanI ghaDI AvI cUkI hatI. jagatamAM kazuM ja akAraNa ke akasmAta banatuM nathI. sAruM-mAThuM badhuMya, badhAne kRtam bhogavavAnuM che, svatam ! ma-ta keIne bhegavavuM paDatuM nathI. kRSNanI chatrachAyA ane dUrane sAgarakAMTho-bevaDI salAmatInI zILI chAyAmAM janmelI ne UcharelI, pragaTelI ne pAMgarelI saMpattie yAdomAM viparIta pariNAme ApyAM hatAM. AjanI bhASAmAM kahIe te dvArakAnuM rAjya eka "samRddha samAja" afflunt society jevuM hatuM ane saMpanna, atisaMpanna samAjanAM badhAM ja durgaNe ane dUSaNe tenAmAM dhIme dhIme ghara karI gayAM hatAM. dArUnI-dUdha-ghInI sAthe dArUnI paNa!-nadIo ThArakAmAM vahetI, ane dArUnI pyAlIomAMthI pragaTatAM badhAM pApa dvArakAvAsIenA cAritryane zithila karI rahyAM hatAM. laiMgika vikRtio paNa sArA pramANamAM phUlIphAlI hatI. yuvake uchukha banyA hatA. mathurA ane vrajamaMDaLamAMthI chaso dAyakAo pahelAM Avela pioneersagraNIonI peDhI have lagabhaga nahivata thaI cUkI hatI. vyAsajIe duryodhananI vikRtinI pAchaLa eka khAsa vAta jaNAvI che-vAcakene yAda haze. duryodhananA patananA mULamAM e hatuM ke e atyanta-suta-vRddha hate. yAdonI navInatama peDhI paNa atyanta-suta-saMvRddha hatI. vauvana, mutva ane dhanasaMpatti e trideSajanita sannipAta temane UpaDyo hato. nahitara AkhA bhAratavarSe jemane have "gezvara' tarIke sanmAnavAnI zarUAta karI hatI, te zrIkRSNanA darzana arthe AvanAra vizvAmitra, kaNva ane nArada jevA RSionI AvI jugupsita ane kutsita mazkarI karavAnuM dvArakAnA taruNone sUjhe ja zI rIte ? (Azu-reSa durvAsA heta, teya haju bIjI vAta hatI paNa A te vizvAmitra, nArada ane karva jevA dhIragaMbhIra munio! emane zApa ApavAnI hade uzkere te dazya keTaluM dhRNAjanaka hovuM joIe !) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ane ethIye vadhu duHkhada tA e ghaTanA hatI ke evA UkhaDela juvAniyAonuM netRtva khuda kRSNanA putra sAmbe lIdhuM hatuM. e sAmbhane yuvatInA veza paherAvIne e garbhiNI che, evA dekhAva karavA mATe enA peTe kadAca sAMbeluM bAMdhIne, navayuvAnI TALI dvArakAmAM praveza karI rahela pelA traNa RSione AMtare che. (( * Apane kaMIka pUchyuM che, mahi!" namratAnA abhinaya karIne navayuvakeAnA agraNIe pUchyuM. pUrNa ! ' "" k rr Apa te! sarvajJa che, mahAnubhAve !'' atyaMta gaMbhIra mukhamudrAee juvAniyAoe mazkarI AgaLa calAvI, " amArI sAthenI A yuvatI, babhrunI A patnI, Apa joI rahyA che tema garbhiNI che. ene zu'' Avaze ? putra ke putrI ?" RSienI vedhaka dRSTi yuvakAnA patananI parAkASThAne pAmI gaI hatI. je prajAnA navayuvake ATalA Utarela che, UkhaDela che, te prajAnuM bhaviSya zuM? navayuvakeAnI AvI adhogatine mATe javAbadArI kaiAnI ? zrIkRSNa jevA yogezvaranI salAhane avagaNIne dirA ane mAninIne cALe caDhela saMpanna samAjanIstA ! << A yuvatIne zuM Avaze, ema pUcheA che ne ? " kheda ane viSAdathI RSioe paDadhA pADayo. " e ja, mahAnubhAvA, e ja !" " tA sAMbhaLe ! '" tAkAne caDhela mahAsAgaranAM meAAM dhUghavatAM hAya evA avAje munivareAe kahyuM: A yuvatIne Avaze. vinAza ! tamArA vinAza! samagra yAdavakuLanA vinAza ! ' 66 yuvAne ceAMkI UThavyA. ciMtA vajrapAtathI teo tapAvela lAkhaMDa para paDela pANInAM TIpAMnI peThe tee adRzya thaI gayA, paNa munionA zApa temanAM para ghaNunI peThe haju srI kAyA karatA hatA samagra yAdavakuLanA vinAza ! " vinAza ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat stabdha thaI gayA. eka palakamAM ja gabharAyelAM hRdayA tamArA vinAza ! www.umaragyanbhandar.com
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 vAsudevasya dAyAdaH sAmbo'yaM janayiSyati / vRSNI-andhaka-vinAzAya musalaM ghoramAyasam // yena yUyam sudurvRttA nRzaMsA jAtamanyavaH / ucchettAraH kulaM kRtsnaM kRte rAmajanArdanau // samudraM yAsyati zrImAn tyaktvA dehaM hlaayudhH| jarA kRSNa mahAtmAnaM zayAnaM muvi bhetsyati || "vAsudevane A putra vRSNa tema ja andhaka kulanA vinAzane mATe eka bhayAnaka lokhaMDanuM sAMbeluM prasavaze, je sAMbelA vaDe tame durAcArIo, adhama, ekameka para gusse thaIne ekamekane saMhAra karaze. e mahAsaMhAramAMthI baladeva ane kRSNa e be ja Ugaraze. (paNa pachI) halAyudha baladeva zarIrane tyAga karIne samudramAM samAdhi leze ane bhUmi para yogastha thaIne sUtelA mahAtmA zrIkRSNane jarA (nAmane pAradhI) vIMdhI nAkhaze." 27. be Adeze! A dAruNa zApanA samAcAra kRSNane maLyA (RSioe jAte ja temane ApyA haze, darzana karavA gayA haze tyAre) tyAre temaNe mayitavyam tata tathA - "ema ja thavuM joIe" eTalo ja udgAra kADho. keI paNa jAtanuM Azcarya vyakta na karyuM. jANe keI svAbhAvika vAta sAMbhaLatA hoya evuM vartana karyuM. kArya-kAraNanI sAMkaLane keAI teDI zakatuM nathI, e yogIne thayuM. yAdavoe chellA aneka dAyakAothI Acarela uchaMkhalatA aMte temane khAI ja javAnI ! kaMsanA jamAnAmAM, mathurAmAM vavAyelAM viSabIjo, dvArakAmAM aMkuravAnA, phUlavAphAlavAnAM ! (gokule-vRndAvanamAM vavAyelAM sanAM bIjenuM zuM thayuM ?) yAdavee zApanI vAta sAMbhaLI tyAre teo coMkI UThayA. AvI rahela vinAzane aTakAvavAne prayatna te temaNe khUba karyo, paNa have khUba moDuM thaI gayuM hatuM. vaLI prayatnanI pAchaLa kaI sAcI samaja paNa nahotI ! hate. kevaLa gabharATa ane bhaya! "zerIomAM ane gharomAM UMdara eTalA badhA vadhI gayA hatA, ke rAtane vakhate sUtelAM mANasenA keza ane nakha suddhAM teo kerI khAtA!" ane... Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 ane prakRtinI prakRti ja jANe saMcADI badalAI gaI hatI... ane vRSNIoe nirlajja thaIne pApakarmI karavA mAMDatyAM. brAhmaNA, pitR, devA, eTale ke zAstra, paraMparA ke dharmAM - kazAnI AmanyA rahI nahi. vaDIlAnI upekSAtA kacAranIye thavA mAMDI hatI! patie ane patnIe parasparane chetaratAM hatAM. raseAImAM hajArA kIDAe dekhAvA lAgyA, bhayabhIta yAdavAne ! ane kRSNane gAMdhArIe Apela zApa yAda AvyA. se| putronA nAzanA zAka vyAkuLa banelI te nArIe kaLakaLate kALaje je zabdA uccAryA hatA; te Aje jANe sAcA paDI rahyA hatA ema temane lAgyuM... eka sAthe e AdezA dvArakAnA rAjata tre A vakhate bahAra pADayA-- phATelA Abhane sAMdhavA arthe ! eka, kAIe dArU na gALavA; na pIveA; gALe ke pIe tene zULInI sajA ! khIjuM, atyAra lagImAM karela pApanA prakSAlana-pazcAttApa arthe saue sAmudAyika yAtrA karavI--prabhAsatIrtha samudrataTa para jaIne snAna karavuM, pelA musalanA teA (je dvArA yAdavakuLanA vinAzanI AgAhI RSioe bhAkhI hatI) rAjA AhukanA AdezathI bArIka bhukko karI nAkhavAmAM AvyeA hatA, ane e bhukkAne paNa samudramAM pheMkI devAmAM AvyA hatA. nAsti mUruM hutaH rAAlA--temanI gaNatarI hatI. musala temanA nAza karaze evA zApa hatA ne? paNa musalanuM ja kAsaLa kADhI nAkhIe te ? kema jANe zarIranA aNue aNumAM prasarela rAgane ema ne ema rahevA daIne, phakta enAM bAhya cihnone ja dAkhI dIdhAthI khAvAyaluM svAsthya pAchuM na AvI javAnuM hAya ! 298. tIrthakSetre taM pApam dvArakAvAsIe badhA potapotAnA parivAreAne laIne prabhAsanA sAgarataTe gayA. kRSNe teA tIrthayAtrAnI bhAvanAthI javAnuM kahyuM hatuM, paNa yAdaveA tA meAja karavAnI bhAvanAthI nIkaLyA hatA ! * tIrtha 'ne paNa 'a--tIrtha' banAvavAnI kaLA have temane AvaDI gaI hatI. ' bheAjya', 'bhakSya' ane 'peya'-khAnapAna ane nAcagAnanAM badhAM ja sAdhanA temaNe Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 puSkaLa pramANamAM sAthe lIdhAM hatAM. zaheramAMthI sAgarakAMThe AvyA pachI tA UlaTAnA temanA unmAda vadhyA. brAhmaNeAne mATe rAMdhela anna temaNe surAnI sAthe milAvIne vAnarezane ApavA mAMDayu...! (vAMdarAne dArU pAvAnI kahevata AvA ja kAI prasaMga parathI cAlu thaI haze !) pachI surApAnathI unmatta thaIne saue tyAM AgaLa sUrya-rAtAjIne naTa--narta--saMm mahApAnam zarU karyuM. saMgIta sAthe naTA ane na kAe eka jagyAe jalase ja jamAvI dIdhA ( Carnival), AjanA zabdo vAparIe te pavitra Pilrgimagene temaNe eka wild CarnivalmAM palaTI nAkhI. 'yAtrALu' ane 'TUrisTa' vaccenI bhedarekhA AdikALathI ja pAtaLI haze, kadAca ! ane tenI sAme cetavaNI uccAravA mATe ja tIrthasthaDhe taM pApaM vagrahevuM maviSyati / jevA zabdo lakhAyA haze. je heA te; paNa eka kRSNa sivAya saue te divase dArU DhIMcyA ane sau nAcagAnamAM gulatAna thayAH balarAma, ba, sAtyaki, kRtavarmA sau... yAdavAne khAnapAnanA bhAgAtmaka saraMjAma sAthe ( tIrthayAtrAnA uddezathI nahi !) prabhAsamAM bhegA thayelA joIne yovid ane arthavirata uddava temanI rajA laIne tyAMthI cAlyA gayA. jatA pahelAM kRSNane eka chellI vAra maLI levA te Avye kRSNe enA manAbhAvane barAbara jANatA hatA; paNa vRSNIonA AtmaneAtaa vinAza have hAthaveMtamAM ja che, ema samajIne temaNe ene rAkavAnA prayatna sarakhA paNu na karyAM; ane yAdavAe e tejasvI puruSane pAtA vaccethI nIkaLIne dUra dUra jatA joyA ! : ane pachI tarata ja pArasparika saMhAranI zarUAta thaI, paNa te kevI rIte ? enAM khIjo paNa mahAbhAratanA yuddhamAM ja hatAM, jANe! jema mahAbhArata-yuddhanAM khIjo hastinapuranI ghanasabhAmAM hatAM... jema vratasabhAnAM khIjo rAjasUyamAM hatAM. jema rAjayanAM khIjo lAkSAgRhamAM hatAM.... jema lAkSAgRhanAM bIjo dhRtarASTranI aMdhatAmAM hatAM... anAdi-anata lAge che, kAryakAraNanI A sadasat--zRMkhalA ! * Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat * www.umaragyanbhandar.com
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 176 ahIM zarUAta sAtyakie karI.. kRSNanA vahAlA sAtyakie... kRtavarmAne teNe maheNuM mAryuM. chatrIsa varasathI je vAta tene hRdayamAM ghoLAI rahI hatI, te teNe Aje A pAnabhUmi para dArUnA ghenamAM ekI kADhI : "sutelA para kaye sAce kSatriya ghA kare ?" pradyumna sAtyakine ke A "te rAte azvatthAmA ane kRpAcArya sAthe maLIne sUtelI pAMDavachAvaNI para tame ociMtuM AkramaNa karyuM te tamAruM kRtya kSatriyone zobhe evuM te nahotuM ja !" nahatuM ?kRtavarmAe gussAthI paDagho pADyo, "paNa te pachI jenA hAtha kapAI gayA hatA, ane je raNabhUmi para chellI IzvarapAsanAmAM beTho hato, te bhUrizravAnuM mAthuM kApavuM e te kSatricita ja haze, kharuM ne ?" zarU thaI rahela A Antaravigrahane dabAvavAnA eka chellA prayatna lekhe kRSNa saunI sAme krodhapUrvaka jevuM. paNa vAta have InAye hAthamAM rahe ema nahatI.. sAtyakie satrAjitanA syamaMtakamaNinI pAchaLano ItihAsa ulecavA mAMDyo.... ane satyabhAmA raDatI raDatI ane "kezavane kupita ' karatI temanA aMkamAM AvIne beThI ! paNa tyAM te sAtyakie vaLI pAchuM sukAna badalyuM! chalaMga mArIne eNe garjanA karIH "draupadInA pAMca putro, zikhaMDI, dhRSTadyumna Adi virane suptAvasthAmAM mAravAnuM pApa te pelA azvatthAmA sAthe maLIne karyuM . tenI A sajA !" ema kahIne krodhamAM bhAna bhUlelA sAtyaki kRtavarmAnuM mAthuM uDAvI dIdhuM!-kRSNanI AMkhonI sAme ja !... ane pachI te hiMsAne tene jANe kepha ja caDhayo! hiMsAnA AvezamAM AvI jaIne teNe, jene tene, basa, mAravA ja mAMDyA! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197. kRSNa tene vAravA doDyA. paNa eTalAmAM te bhoja ane andhaka kula yAdavo ene comerathI gherI vaLyA hatA. kRSNa A badhuM joyuM... ane utpanna thayelI paristhitimAM Ama ja thAya, A sivAya bIjuM kazuM ja na thAya, ema samajIne temaNe krodha paNa na karyo! paNa dArU pIne bhAna bhUlelA yAdavo sAtyaki prANa levA uddata thayA che e joIne pradyumnane gusso caDyo. te sAtyakinI kumake doDyo. baMne vIroe DIka vAra sudhI te AkramakAne pAchA haThAvyA; paNa aMte, anekanI sAme pite phakta be ja hovAne kAraNe, ThekaThekANe jakhkhI thaIne pRthvI para paDyA. ane mRtyu pAmyA.. - have kRSNa krodhe bharAyA. (temanA vegezvarapaNA sAthe A vAtane meLa kevI rIte khavaDAva? - sAtyaki gherAyale joIne -"paristhiti jotAM Ama ja thAya!'- evuM samAdhAna laIne niSkriya rahyA. ane have putra marAtAM krodhe bharAyA !) pachI erake"nI muThThI temaNe bharI. te "erake" vamaya musalamAM palaTAI gayAM. " e musala vaDe kRSNa jeo jeo temanI sAme AvyA temane saune saMhArI nAkhyA. ane pachI te andhako, bhojo, zene, vRSNIo, (yAdavonA chappana kula hatAM - kahevAya che) judI judI zAkhAonA yAdavoe pAgala banIne a nyane saMhAra karyo. hiMsA ane surA - bevaDA kephamAM cakacUra banelA e yAdavee ekamekane basa mA ja rAkhyA! pitAe putrone, putroe pitAne -keIne keAInI AMkhanI zarama na rahI! saMhAraagnimAM sau pataMgiyA banIne jANe kUdI rahyA hatA. keIne tyAMthI bhAgI javAnuM paNa mana nahotuM thatuM. pradyumna te sAtyakinI joDAjoDa. ja soDa tANIne sUto hato; paNa have kRSNanA bIjA putro ane pautro. paNa - sAba, cAruSNa, gada, aniruddha, Adi sau-TapaTapa paDavA mAMDyA. 12 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 . have ghaNAkharAne nAza thaI gayo che", krodhathI musala vIMjhI rahela kRSNane balyu ane dAruke kahyuM: "have Apa baladeva jyAM che tyAM padhAre. ApaNe badhAya tyAM jaIe." ane kRSNa baladevanI dizAmAM vadhyA. dAruka ane balka temanI pAchaLa pAchaLa cAlyA. 29. kRSNanA jIvananI chellI ghaDI ! baladeva ekAntamAM eka vRkSa nIce vicAramagna avasthAmAM beThA hatA. temane jotAMveMta kRSNa dAsakane AjJA karI: tuM hastinApura jA; ane pAMDavone yAdanA A pArasparika saMhAranA samAcAra pahoMcADa; ane arjunane dvArakA teDI lAva." kRSNanI AjJAne mAthe caDhAvIne dAruka hastinApura javA ravAnA thayA. sUnamUna je te lAgatuM hatuM. pachI kRSNa balyu tarapha vaLyA. tuM dvArakA jA;" temaNe kahyuM, "yAdavastrIo have ekalI che, arakSita che. A lAga joIne dastuo emanA para AkramaNa na kare tenuM dhyAna rAkha." paNa babhu kRSNanI AjJAnuM pAlana karI zake te pahelAM ja enA para kyAMkathI kaI musalane prahAra thayo ane tenuM prANapaMkheruM UDI gayuM. A joIne kRSNa baladevane kahyuM : "tame have ahIM ja raheje. huM dvArakAmAM jaIne strIonI vyavasthA karate AvuM." dvArakAmAM jaIne kRSNa pitA vasudevane maLyA. hastinApurathI arjunane teDI lAvavA mATe meM dAcakane mokalyo che," pitAne temaNe kahyuM, "e Ave tyAM sudhI strIone sAcavajo eTaluM Apane kahevA mATe ja huM Avyo chuM. baladeva vanamAM mArI vATa jue che. pUrve kuruone pArasparika vinAza meM A AMkhoe joyelo; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 178 tevA ja Aje yAdavAnA vinAza joyA! have hu ArakAmAM nahi rahI zakuM! vanamAM jaI baladevanI sAthe tapazcaraNa karIza." pitAne chevaTanAM vaMdana karIne kRSNe jhaDapabhera dvArakAmAMthI nIkaLI gayA. thoDA vakhata pachI dvArakAmAMthI strI tathA bALakAnuM atyaMta karuNu Andhra saMbhaLAyuM. 'have tA hastinApurathI arjuna Avaze, tyAre ja A lakA duHkhamukta thaze," evuM samAdhAna maneAmana meLavIne kRSNe vananI vATa pakaDI. ane thADIka ja vAramAM eka adbhuta dRzya temaNe joyuM. yogayukta balarAmanA mukhamAMthI eka zveta nAga dhIre dhIre bahAra AvatA hatA. bahAra AvIne te samudra tarapha prayANa karatA hatA. samudranA jalamAM adazya thatA hatA. ( baladeva zeSanAgane avatAra hatA, lakSmaNanI peThe, evI leAkavAyakAne vyAsajIe ahI pAtAnA kAvyamAM gUMthI lIdhI che, jamAnAnA mijAja pramANe, ) have kRSNe ekalA ja rahyA. nirjana evA e vanamAM thADeAka vakhata to emaNe caMkramaNa karyuM. pachI jamIna para besI gayA. gAMdhArInA zApa temane sAMbharI AvyA. durvAsAnAM vacanA paNa temane yAda AvyAM. jIvanajIlA sakelI levAnA samaya pAkI gayA che ema temane lAgyuM. cittavRttionA nirAdha karIne te yogastha thayA. paNa dehanA visa`na mATe kaMIka nimitta teA joIene? jarA nAmanA pAradhIe temane e nimitta pUruM pADayuM. jarA zikAranI zodhamAM vanamAM pharatA hatA. yogastha kRSNane teNe pazu mAnyA. temanA pAtalane lakSya banAvIne teNe bANu mAryu. khANu temanA paganI ArapAra nIkaLI gayuM. pachI jarA pAte mAnelA e pazune pakaDavA mATe najIka AvyA... ane pazune badale teNe ' pItAmbara 'ne dIThA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 pitAne hAthe bhayAnaka bhUla thaI gaI che, ema tene lAgyuM. kRSNanA caraNamAM paDIne teNe temanI kSamA yAcI. "ane aparAdhIne AzvAsana ApatAM ApatAM mahAtmA zrIkRSNa AkAza tathA pRthvIne potAnA tejathI vyApta karatAM karatAM A lokane choDI gayA." svargamAM devoe temane satkAra karyo. RSioe RcAonAM gAna vaDe temane abhinA. gandharvoe nRtyagIta gAIne pitAne AnaMda vyakta karyo. ane svarganA adhipati devendranA harSane pAra na rahyo. 300. "AvuM kadI bane kharuM!" dAruka pAsethI yAdavonA pArasparika saMhAranI vAta sAMbhaLIne pAMDavo "zeka-saMtapta" ane "vitrasta-mana' banI gayA. pachI "kezavane priya mitra' arjuna cAreya bhAIonI rajA laIne "AvuM hoya nahi!" ema bolate bolate mAmAne (vasudevane) maLavA dArukanI sAthe dvArakA tarapha ravAnA thayA. dvArakAne teNe koI vidhavA thayelI strInA jevI dazAmAM AvI paDelI dIThI (mRtanAthAm rUva striyam), je strIo eka veLA lekanAtha vaDe nAthavatI hatI, te have anAtha avasthAmAM AvI paDI hatI. pArthane jotAMveMta teo Akranda karavA lAgI. arjunanI AMkho paNa azruo vaDe UbharAI gaI. AkhI dvArakA zizira RtumAM sukAI gayelI taLAvaDI jevI "nirAnanda" ane "gatazrI" lAgatI hatI. arjunanuM haiyuM hAthamAM na rahyuM. pika mUkIne raDatAM raDatAM te jamIna para paTakAI paDyo. satyabhAmA, rukimaNI Adi strIo paNa evI ja rIte raDatAM raDatAM tenI sAthe ja pRthvI para paDI gaI hatI. paNa Akhare temaNe potAnI jAtane saMbhALI arjunane beThe karyo. pachI thoDoka vakhata gevindanA guNane saMbhArI saMbhArIne saue AMsu sAryA; ane pachI arjuna vasudevanA bhavanamAM gayo. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 181 301. "arjunamAM ane mArAmAM kazuM ja bheda nathI!" A vasudeve paNa keTakeTalI duniyAo dIThI che! lagna, kArAvAsa, saMtAnanI hatyA, jarAsaMdha ane zizupAlanAM AkramaNa, kAlayavana.. ane chelle mathurAtyAga... ane have te dvArakAmAM sthira thayAne paNa be peDhIo jeTalo samaya vitI gayuM hatuM. paNa A sthiratA paNa keI brAmaka vastu che. temane thatuM hatuM ! sthira thayA jevuM lAge, tenI sAthe ja mANasa asthira thaI jAya! vasudevanA oraDAmAM praveza karatAM ja arjune emane pathArI para leTelA joyA. putrazokathI te saMtapta hatA. paNa arjuna te temanA karatAM paNa vadhAre "Ata' hato ! vasudevanI peThe tenuM paNa "sarvasva" chInavAI gayuM hatuM. AMkhamAMthI chalakAtI azrudhArA sAthe te paryaka para sUtela vasudevane page paDyo. vasudeve enuM mAthuM suMghavAnI keziza karI, paNa vRddhAvasthA tema ja mAMdagIne kAraNe eTalI badhI nabaLAI temanAmAM AvI gaI hatI, ke pitAnuM mAthuM paNa e UMcuM na karI zakyA ane sUtAM sUtAM ja pitAnI be bhujAo vaDe arjunane temaNe AliMgana ApyuM ane pachI kRSNa, baLadevane tema ja bhAIo, putra, pautro, svajane ane mitrone saMbhArI saMbhArIne te raDavA lAgyA. mane te mota paNa nathI AvatuM, arjuna!" e kaNasavA mAMDyA, "jemaNe seMkaDe rAjavIo tema ja daitya ane dAnavo para vijaya meLavyo teo badhA cAlyA gayA, ane huM jIvuM chuM ! ane vicitratA to e che, arjuna, vidhinI, ke kRSNane sauthI vadhu vahAlA evA pradyumna ane sAtyaki ja kRSNanA yAdavakulanA sarvanAzanuM kAraNa banyA! paNa emAM emane paNa ze deSa kADhe! kharuM kAraNa te zApa ja che! e zApane kAraNe ja mAre e putra, je A sarvanAza TALavA samartha hatA, te niSkriya rahyo ! gAMdhArInA belane mithyA karavAnI tenI IcchA ja nahotI! azvatthAmAnA brahmAstra vaDe mRta janmela tArA pautrane saunI AMkhenI sAme jIvate karanArane mATe zuM azakya hatuM! paNa pitAnA Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 bAndhavajanAne bacAvavAnI enI IcchA ja naheAtI ! eNe jAte ja te mane kahyuM ne... have A kulanA aMta AvI gayA che, pitA ! arjunane me... teDAvyeA che, te thADA ja vakhatamAM AvI paheAMcaze. ene badhI vAta karajo--mArAmAM ane arjunamAM leza paNa bheda nathI. huM arjuna chuM ane arjuna kRSNa che. yo tam arjuna viddhi yoDarDInaH sohameva tu / e kahe ema karo. arjuna dvArakA cheADIne jaze, te ja paLe samudra dvArakA para pharI vaLaze." ATaluM kahI, strIo ane vRddho-bALakAnI sAcavaNI mane soMpIne e virA jAMSi kacAMka cAlyA gayA ! have tuM A badhuM saMbhALI le...have huM nirAMte marIza.'' 302. SaDekamanaso vayam (chaye eka-mana ame ! ) kr "" mArI paNa e ja sthiti che, vaDIla, " peAtAnAmAM UMDA UtarI gayelA vasudevane arjune kahyuM : " kRSNa vagaranI pRthvImAM mArAthI have jivAze ja nahi; ane mane lAge che ke A hUM, ame pAMca bhAIo tathA chaThThI draupadI~e chayenA AMtaramananA paDadhA pADI rahyo chuM. ame chaye eka-mana chIe, e te! Apa jANeA ja che. amArAM zarIrA cha che, paNa AtmA eka che. eTale kRSNe A pRthvIne cheDI gayA, enA artha e ja ke yudhiSThira paNa have sarvasvano tyAga karIne cAlI nIkaLaze...paNa e pahelAM kRSNanA Adeza pramANe strIo ane bALakAne huM ahIMthI laI jaIne IndraprasthamAM sthira karIza." pachI dAruka tarapha vaLIne eNe kahyuMH maLavA mAguM chuM.... ' ' vRSNIvIrAnA amAtyane * arjunanI sUcanA pramANe dAruke badhI vyavasthA karAvI ane arjuna 'yAdavI sabhA 'mAM dAkhala thayA. amAtyA ane brAhmaNeA tenI cAre bAjuee UbhA rahI gayA. e badhA * dInamana ', 'vivaza ' ane * gatacetasa' hatA, paNa arjunanI sthiti teA temanA karatAM paNa vadhu dayAmaNI hatI ( TInatara ). temane sakhAdhIne arjune A pramANe kahyuM, " vRSNIo ane HH Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 andhakane IndraprasthamAM laI javA mATe huM Avyo chuM; kAraNa ke have thoDA ja vakhatamAM A dvArakAne samudra DubADI deze. mATe vAhane taiyAra karAvo ane temanI sAthe je kaMI dravya laI javAnuM hoya te paNa taiyAra rakhAva. IndraprasthanI gAdI para huM A vAne besADIza. AjathI barAbara sAtame divase, sAtamA divasanA prabhAte ApaNe sa ahIMthI prayANa karIzuM; mATe nImavata, mA viram | te rAtri ane kRSNanA sadanamAM gALI. kevAM kevAM saMsmaraNenI vacce enI e rAta vItI haze! (kevA yazasvI jIvanano ke karuNa aMjAma!). savAra paDI tenI sAthe ja vasudeve deha choDyo ane vasudevanuM sadana, alaMkAra utArelI, vIkharAyelA vALavALI, hAtha vaDe chAta phUTatI strIonA AkraMdathI kaMpI UThayuM. devakI, bhadrA, rahiNuM ane madirA-vasudevanI cAra patnIo temanI sAthe satI thavA taiyAra thaI. vaDIlanA pAMcabhautika dehane pAlakhImAM padharAvIne dvArakAnA pAdaramAM Aryo. tamAma dvArakAvAsIo te pAlakhInI pAchaLa pAchaLa cAlyA. temanuM Azvameghika chatra ane temane gAI thya agnio ane temanA yAjake temanI pAlakhInI AgaLa cAlatA hatA. hajAre strIo e smazAnayAtrAmAM sAmela thaI hatI. dvArakAnA pAdaramAM vasudevanuM eka priya sthaLa hatuM. emanI caMdana- citA tyAM AgaLa racavAmAM AvI; ane asaMkhya strIpuruSanA vilApa ane sAmagAna ane jvalaMta agninA susavATAnI vacce temanuM pAMcabhautika zarIra bhasmAvazeSa thayuM. vajInI AgevAnI nIce vRSNIo tathA andhakAe ane strIoe temane udakAMjali ApI. A rIte vasudevane aMtyeSTisaMskAra patAvIne arjuna jyAM AgaLa yAdavane pArasparika saMhAra thayo hato tyAM gaye. aneka svajanonAM zaba joIne tenuM haiyuM atyaMta duHkhathI vivala thaI UThayuM. pachI temanI paNa ucita aMtyeSTikriyA teNe karAvI. pachI te kRSNa ane baladevanAM mRta zarIranI talAzamAM UpaDyo. ahIM vyAsajIe aviSya zabda mUkIne zAka ane kAruNyanI avadhi ja karI che! kRSNa je yugapuruSa kayA sthaLe paMcatvane pAme te paNa zedhavuM paDe! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 Akhare te zarIre! tene jaDavAM, ane emanI suyAga atyeSTi eNe patAvI. sAtame divase rathamAM ArUDha thaine teNe dvArakA cheDayuM. vRSNIvIrAnI vidhavA strIe baLada, gadheDA, UMToDelA rathAmAM rudana karatI karatI tenI pAchaLa cAlI. andhaka ane vRSNIkuLAnA nAkaracAkare| kAI pagapALA, keAI rathamAM tema ja nagaravAsIo tathA grAmavAsIo, vRddho ane bALA tema ja A strIonI rakSA arthe, pArthanA AdezathI temanI AjubAju gAThavAIne cAlyA. dvArakAnA tyAga karIne, indraprastha tarapha jataH e (nirvAsita = zaraNArthI^) saMdhamAM brAhmaNA, kSatriyA, vaizyA ane zUdro cAre varNanA mahAdhanAH ' leTkA hatA. vajrane tema ja zrIkRSNanA aMtaHpuramAM vasatI seALa hajAra satIene AgaLa karIne sau cAlatA hatA. - ' , vRSNIenI A sAgarathI vizALa vaNajAra pArthanI pAchaLa pAchaLa cAlatI jatI hatI. jyAre badhA ja bahAra nIkaLI gayA, tyAre sAgara 'ratnasaMpUrNa ' dvArakA para pharI vaLyA. je je bhAga arjuna khArlI karatA jAya te te bhAga para sAgara pharI vaLe! A adbhuta ghaTanA jotA dvArakAvAsI AgaLa vadhatAM mAjAethI potAnI jAtane bacAvavA, arjunanI pAchaLa pAchaLa potAnA prArabdhane dASa detA detA, pratipaLe vadhatA jatA vegathI dADatA hatA. pachI arjuna ramya parvatA ane sthaLAe vizrAMti arthe paDAva nAkhatA paheAMcyA ane tyAM teNe mukAma karyo. nadIone pAra karatA ane yogya nAkhatA poMcanA pradezamAM AvI < tyAM AgaLa * dasyue 'ne pati vagaranI thaI gayelI ATalI badhI yAdava strIone ekalA arjunanA rakSaNa nIce joIne 'lAbha' lAgyA. teo strIonA e samudAya para lAkaDIe laIne tUTI paDyA. arjuna vacce paDayo. "vatA rahevA mAgatA he, te A pApakAthI aLagA raheA ! " ema teNe dhamakI ApI. "" paNa dasyue ane AbhIrAne Aje arjunanI paNa khIka naheAtI lAgatI. strIone harI javA mATenuM potAnuM AkramaNa temaNe cAlu ja rAkhyuM. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 185 arjune gAMDIva sajja karyuM, paNa (vyAsajI lakhe che) chuM - mahAmahenate. yuddhakaLA ja jANe arjuna atyAre bhUlI gayuM hatuM. potAnI A vikRti joIne arjune manomana lAcArI anubhavI. dvArakAmAMthI strI-bALaka-vRddhonI rakSA athe sAthe AvelA vRSNIo paNa kaMI na karI zakyA. rakSake thoDA ane strIo ghaNuM evI sthiti hatI..ane.... (AzcaryanI vAta te e che ke, keTalIka strIo te pitAnI meLe ja dastuo sAthe cAlI gaI. (AmIcA pravatray: !) arjune ghaNAya dastuone pitAnAM bANa vaDe vIMdhI nAkhyA, paNa Akhare bANa paNa khUTI paDyAM. A joIne ajuna dhanuSyane zastra tarIke upayoga karavA lAge..daramyAna pArtha prekSatAH "pArthanI najara sAme ja" vRSNI ane alpaka kulanI strIone svecchA upADI gayA ane arjuna devanI gatine vimAsato vimAtA pitAnI asahAyatAne pote joI rahyo. pachI kurukSetranI pAse AvelA mAti kAvata nAmanA nagaramAM tema ja indraprasthamAM bAkInI strIone tema ja vRddho tathA bALakane teNe vasAvyAM ane vajane temanA rAjavI tarIke sthA. daramyAna akUranI patnI, arjune temane khUba vAryA chatAM, tapazcaryA arthe vanamAM cAlI gaI hatI; ane rukimaNuM, gAMdhArI, zavyA, haimavatI, jAbavatI Adi strIoe agnipraveza karyo hato. 303. vyAsanA AzramamAM gayA prakaraNamAM varNavelI ghaTanAonI samApti pachI atyaMta viSAdagrasta banela arjuna maharSi vyAsane AzramamAM Avyo. AzramamAM praveza karatAM ja arjune munine ekAMtamAM beThelA joyA. huM arjuna temane vaMdana karIne ane potAnI oLakhANa ApI. bhale Avyo, bApa!" kahIne munie tene besavAnI izArata karI. vyAsa te arjunane joIne khUba ja prasanna thayA hatA; paNa arjuna bebAkaLA je, pharI pharI nisAsA nAkhata, ane saMsArathI thAkI gayelA je lAgato hato. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 "kaMI ajugatuM kAma te tAre hAthe nathI thayuM ne, beTA ?" vyAse tene pUchyuM: "keI brAhmaNanI hatyA te tArA hAthe nathI thaI ne ? ke pachI keAI laDAImAM tuM parAjita thaye che ? Avo bhAMgI paDe to tane kadI paNa nathI je. che zuM ?" kRSNa A bhUmine tajIne cAlyA gayA !" arjune potAnA vivAdanuM mULa kAraNa samajAvatAM kahyuM, "ane pAMca lAkha yAda pArasparika saMhAramAM kapAI mUA, vaDIla, enuM duHkha visaravA mAguM chuM toya vIsarAtuM nathI. A badhuM mane te sAgaranA zeSaNa jevuM, athavA parvatanA calana jevuM athavA AkAza tUTI paDyA jevuM lAge che...... mAnyAmAM ja nathI AvatuM. na ceha sthAtumicchAmi __loke kRSNavinAkRtaH kRSNa vagarane thaI gayelo huM, A dharatI para rahevA ja nathI mAgato." A pachI thoDoka samaya zAMta rahIne vaLI pAche te bolyo : "mAtra ATaluM ja nathI, vaDIla, ethI paNa vadhu duHkhaprada eka bIjI ghaTanA banI che. yAdavastrIone laIne huM indraprastha AvatA hatA tyAM rastAmAM paMcanaMdapradezamAM vasatA AbhIre yuddhamAM mAre parAjaya karIne seMkaDo strIone upADI gayA. meM dhanuSya uThAvyuM, te temAM bANanuM saMdhAna ja na thAya; mArI bhujAonI tAkAta paNa jANe, osarI gaI; zastrAstra badhAM vIsarAI gayAM; ane adhUrAmAM pUruM, dara vakhate je eka zaMkhacakragadAdhara, caturbha ja, pItAmbara, kamalalocana ane atyaMta tejasvI puruSane huM mArA rathanI AgaLa AgaLa, mArA zatruone bALa bALa cAlato jete hatuM te paNa A vakhate kyAMya dekhAya nahi! A badhuM zuM haze, vaDIla? A parivartananuM rahasya samajAtuM nathI." vyAsajI arjunane je javAba Ape che te aneka daSTie neMdhapAtra che. zrIkRSNae viSNunA avatAra hatA, ane pRthvIne bhAra utAravA mATe janmyA hatA, evI vyAsajInI mAnyatA ahIM pragaTa thAya che? "emaNe dhAryuM hota te RSionA ane gAndhArInA zApane paNa e mithyA karI zakata; Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 187 kAraNa ke, trailokyamapi govindaH kRtsnaM sthAvarajaMgamam / prasahet anyathAkartum kutaH zApaM mahAtmanAm // ane strIone tuM na bacAvI zakyo tenI pAchaLa paNa temaNe karelI mazkarIthI gusse thaIne aSTAvake temane Apele zApa ja hato" vagere. paNa sauthI vadhAre mahatvanI che e vAta che ke tArA rathanI AgaLa AgaLa tane vijayI banAvatA je divya puruSa cAlatA hatA, te sAkSAta nArAyaNa hatA, je have pRthvIno bhAra utArI, potAnA zarIranuM visarjana karIne svasthAne cAlyA gayA che!" pachI arjunane salAha ApatA kahe che ke "teM paNa bhIma, sahadeva ane nakulanI sahAyathI devAnuM ghaNuM ja mahatvanuM kArya karyuM che. tame pAMce bhAIo have kRtakRtya thayA che; ane tamAre mATe have A pRthvIne tyAga karavAno samaya AvI gayo che." puruSottamanI chellI ane vadhumAM vadhu mahatvanI vizeSatA e che ke kyAre raMgamaMca parathI vidAya levI enI temane sUjha hoya che. (They know when to retire.) Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAprasthAnika parva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ pakSapAto mahAnasyA vizeSeNa dhnNjye| tasyaitat phalamadyaiSA bhuGkte puruSasattama // draupadImAM pakSapAta jabare hato-khAsa karIne ajuna tarapha. e pakSapAtanuM phaLa Aje e bhegavI rahI che. AtmanaH sadRzaM prAzaM naiSo'manyata kNcn| tena doSeNa patitastasmAdeSa nRpAtmajaH // A (sahadeva) koIne paNa potAnA jevo buddhimAna mAnatuM na hatuM. e dezane kAraNe enuM patana thayuM. rUpeNa matsamo nAsti kazcid ityasya darzanam / adhikacAhamevaika ityasya manasi sthitam / / nakulaH patitastasmAd Agaccha tvam vRkodara / yasya yad vihitaM vIra so'vazyaM tadupAznute // e (nakala) ema mAnato hato ke mArA jevo rUpALuM koI nathI. huM ja sauthI vadhu dekhAvaDo chuM. A kAraNe enuM patana thayuM. tuM cAlyo Ava, bhIma. jenA mATe je (karmaphaLa tarIke) nizcita che, te teNe bhogavye ja aeko. ekAhnA nirdaheyaM vai zanityarjuno'bravIt / na ca tat kRtavAneSa zUramAnI tato'patat / / avamene dhanurgAhAneSa sarvAzca phaalgunH| tathA caitat na tu tathA kartavyaM bhUtimicchatA // zatruone huM eka divasamAM ja bALIne bhasma karIza ema A ajuna kahetA hato, paNa te tema karI zakyo nahi. potAnA zarAtananuM ene ghamaMDa hatuM, anya sau dhanudharAnI e avahelanA karato hato. mATe Ama thayuM. kalyANanI kAmanAvALAe evuM na karavuM joIe. atibhuktaM ca bhavatA prANena ca vikatthase / anavezya paraM pArtha tenAsi patitaH kssitii|| tuM vadhAre paDato AhAra karato. vaLI tArAmAM AgaLapAchaLano vicAra karyo vinA baDAza mAravAnI vRtti hatI. tAruM patana e kAraNe thayuM. mA me zriyA saMgamanaM tathAstu / yasyAH kRte bhaktajanaM tyajeyam / / bhaktajanone, premaLa ane vaphAdAra sAthIone bhega Apavo paDe evI rIte lakSmInI prApti mAre nathI joItI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304. kAnti ane saMkrAti! yaduone pArasparika saMhAranA samAcAra sAMbhaLatAMveMta 14: vAsTa: evA uddagAro yudhiSThira tema ja ajuna bannenA mukhamAMthI sarI paDyA. 18: e eka ja zabdamAM ghaNuM AvI jAya che. jagatamAM ajeya manAtA lake paNa Akhare te keI nahi ne keAIne hAthe-athavA chevaTe ApasaApasamAM laDIne paNa nAza pAme che. emanI e duHsthitinA kAraNe tapAsavA jaIe te te moTe bhAge spaSTa ja hoya che. paNa varase, dAyakAo, saikAo sudhI temanA prabhAva vaDe prabhAvita thayela janasamAja e badhAM ja kAraNone vAkya e eka ja zabdamAM samAvI le che. "vinAzakALe viparIta buddhi" e A ja prakAranI eka ukti che. emAM zAstrane ja vinAzakarNI viparIta buddhinA kAraNarUpa mAnavAmAM Avyo che, jyAre hakIkata te e che ke "viparIta buddhi Ave che tene kAraNe ja vinAzakALa" Ave che. Ama chatAM eka savAla te rahe ja che ke e viparIta buddhi" ATalo vakhata na AvI ne Aje ja zA mATe AvI ? joke Ane paNa javAba te che ja, ane te sayuktika ja che, ke viparIta buddhi te pahelethI ja hatI, paNa tenI asara dekhAtI nahatI, kAraNa ke pahelAMnA satkRtyone pratApa enI asarane DhAMkI dete hate ! paNa pachI jema jema e pratApanI asara ochI thatI gaI, ane "viparIta buddhi" vadhatI gaI, tema tema enI asara, kSINuM zarIra para roganI asaranI peThe, spaSTapaNe varatAvA lAgI. game tema paNa, keI totiMga ImArata jyAre ekAeka tUTI paDe che tyAre tenA patana mATenAM dIDa-aNadITha, jJAta-ajJAta badhAM ja kAraNone samAvI devA mATe A : zabda ghaNe ja sagavaDabharyo thaI paDe che. ane aMdhaka, vRSNI, bhoja Adi vividha zAkhAomAM vaheMcAyelA ane zrIkRSNa ane sAgaradurga vaDe rakSAyelA hovAthI ajeya manAvA mAMDelA yAdavakulane "mausala Ahavane kAraNe-civil strikene kAraNe nAza thaI gayo che evA vAvaDa maLatAMveMta yudhiSThire arjunane (cAreya bhAIomAMthI AvI vAta karavA mATe teNe arjunane pasaMda karyo e noMdhapAtra che ) kahyuM : . . . . . . . . . . . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 kAlaH pacati bhUtAni sarvANyeva mahAmate / kAlapAzamahaM manye tvamapi draSTumarhasi / / AmAM bIjI paMkti ghaNI ja arthagarbha che: "sarvatra phelAyelo A "kAlapAza" tArI najarathI paNa bahAra nahi ja hoya!" najIka AvI rahela mRtyunI vAta karatA haze, yudhiSThira ? ke pachI chatrIsa varasa ekadhAruM zAsana calAvyA pachI have ApaNe je nivRtta nahi thaIe -navI peDhInA hAthamAM zAsanabhAra soMpIne-te ApaNI paNa AvI ja keI dazA thaze, evuM kaMIka e sUcavavA mAgato haze ? dvArakAmAM yAdavataruNo uchuMkhala zA mATe banyA-AjanA "himpI ene yAda karAve evA ? zA mATe madyapAna ane laMpaTatA emanAmAM ATalA moTA pramANamAM ghara karI beThAM ? enuM eka kAraNa e te nahi hoya ke zAsanataMtra, mathurAthI hijarata karIne ahIM AvyAne lagabhaga cha-sAta dAyakAo vItI gayAM chatAM, e ja vRddho nA hAthamAM hatuM ? je he te arjuna yudhiSThirane IzAro samajI gayo. teNe bhImane ane mAdvIputrone vAta karI. teo paNa samajI gayA. temaNe saue nizcaya karyo. zAsananI javAbadArI ApaNuM mAthethI utArI nAkhavI. ApaNe nivRtta thaI javuM. ApaNe cAlyA javuM. e vakhatanI bhASAmAM vAta karIe te, "ApaNI have Dho pUratI javAbadArI pUrI thaI, have rola mATe taiyArI karIe. ApaNI hayAtI daramyAna ja, ApaNe sazakta chIe ane dhAyu karAvI zakIe chIe e daramyAna ja sattA ane javAbadArInI saMkrAnti karI nAkhavI. evI rIte saMkrAnti (sakhya krAnti) karIe to jAtinA bhayane avakAza ja na rahe ! gAdI kene soMpavI e bAbata te prazna ja nahote. abhimanyu ane uttarAne putra parikSita binaharIpha gAdIvArasa hato. ane parikSitanI umara paNa kaMI sAva nAnI nahotI. te khAsso chatrIsa varasano hate. paNa lAge che ke AjanI peThe ja, te jamAnAmAM paNa rAjakAjanI vikaTa dhurAnA vahana mATe e umara kAcI gaNatI haze. bIjuM, parikSita ApaNe mAnIe chIe teTale binaharIpha kadAca naye hAya. vaizyA strI vaDe thayela dhRtarASTrane eka putra-yuyutsu, jeNe cheka chellI ghaDIe, yuddhAraMbhe, pakSapalaTo karyo hato, te kadAca, pracchanna pratispadhI paNa hAya! ochAmAM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 ochuM, pAMDene tema lAgyuM hoya. Civil strikenuM bIja paNa, vRddha, anubhavavRddha ane prajJAvRddha pAMDavone A vAtamAM dekhAyuM hoya, kadAca.. vyAsajI lakhe cheH tato yuyutsuM AnAyya pravrajan dhrmkaamyyaa| rAjyaM pariMdadau sarva vaizyAputre yudhiSThiraH / / dharmanI kAmanAthI nIkaLI paDanArA yudhiSThire pachI yuyutsune teDAvIne e vaizyA putrane samagra rAjya soMpI dIdhuM." paNa pachI tarata ja bIjA zlokamAM umere cheH abhiSicya svarAjye ca rAjAnaM ca parikSitam / duHkhArtazcAtravId rAjA subhadrAM pANDavAgrajaH // eSa putrasya putraste kururAjo bhaviSyati / parikSita rAjAne svarAjyamAM abhiSeka karIne duHkhAta yudhiSThire subhadrAne kahyuM? A tArA putrane putra (have) kuruone rAjA banaze." Ane artha zuM samajavo ? rAjayane abhiSikta rAjA parikSita, ane e parikSitane saMbhALavAnI javAbadArI yuyutsu upara, eTalo ja ne! jatA pahelAM kuTuMbanI bane zAkhAo vacce A prakAre samanvaya sAdhI levAmAM yudhiSThire, bhISma zarazayyA parathI tene zIkhavADela rAjadharmanuM barAbara pAlana karyuM che, ema dekhAya che. pachI indraprasthanI gAdI teNe zrIkRSNanA pautra vajane soMpI-caMduomAMthI je avaziSTa rahyA hatA, temane ThekANe pADIne kRSNa pratyenuM pitAnuM RNa yatkiMcita cUkavyuM ane pachI.... kRSNa, pitAnA vRddha mAtula ( kuMtIbhaja), ane balarAma vagerenAM chevaTanAM zrAddha karI, dvaipAyana, nArada, mArkaDeya, bhAradvAja, yAjJavakya Adi munione chevaTanAM vaMdana apa kRSNaprItyarthe brAhmaNattamone ratna, vastro, gAya, azvo, ratha, dAsIo AdinAM dAna ApI paristhitinI dekhabhALa kRpAcAryane suparata karI nagarajanonA agraNIone teDAvI temanI samakSa temaNe potAnA aMtaranI vAta (pravajyA levAnI) rajU karI. nagarajane A sAMbhaLI khUba ja uThega pAmyA. pAMDavone rokavAnI 13 : . . . . . . . ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 temaNe khUba keAziza karI. paNa yudhiSThira ane tenA bhAIe ane draupadI peAtAnA nizcayane vaLagI rahyAM. AbhUSaNeAne aLagAM karIne valkalA temaNe sajyAM. aMtima iSTi karIne pAtapeAtAnA gAsthya agninuM paNa temaNe visarjana karyuM... pUrve Sita banIne jevI rIte A chaye jaNa vana bhaNI cAlI nIkaLyAM hatAM, tevI ja rIte emane Ama cAlI nIkaLatAM joIne pravuH sarvaH briyaH / ahIM vratanita' zabdane mUkIne vyAsajIe evuM kavitvamaya sUcana karyuM' che ke te vakhate te vratamAM hArIne jatA hatA, jyAre Aje--te pachI lagabhaga chatrIza varase--tee dyUttajJatA thaIne nahi, paNa Annita thaIne jAya che! sUcananA sUcanane jarA AgaLa khe'cIe teA ema kahevAya ke atyAre te vratamAM hArIne nahi, paNa Anita banIne, jga upara vijaya meLavIne jAya che! hA temane Akrame tenI vATa joIne ghera na besI rahetAM nhAne sAme cAlIne bheTavA jAya che ! vaLI jIvananA vratamAM paNa Akhare tA temanI jIta ja thaI che ne ! ( paNa te cha ja nathI. eka sAtamA paNa temanI sAthe che. hastinApurathI A chevaTanI vakhate vidAya thatI vakhate e chanI sAthe zvA dhaiva saptamaH--sAtamA eka kUtarA paNa che. nagarajanA tema ja rRpa ane yuyutsu Adi aMtaHpuravAsIe dUra sudhI emane vaLAvavA gayA; ane yudhiSThire temane Agraha karIne pAchA vALyA tyAre ja tee pAchA vaLyA. arjunanI eka patnI ulUpIe gaMgAmAM praveza karyo ( tenuM piyara gaMgAmAM ja hatuM-e arthamAM paNa hAya ! ) ane citrAMgadA maNipuramAM gaI. khIjI mAtAe parikSitanI AsapAsa vIMTaLAI vaLIne hastinApura tarapha pAchI pharI. 305. aMtima bhAratadana pAMDavAnA A chellA vanavAsa che, athavA kahA ke chelluM. vanabhramaNa athavA bhAratadana che. mULa te! tee janmyA che ja vanamAM--himAcalanI geAdamAM AvelA vanamAM. pachI lAkSAgRhathI pAMcAla sudhInuM paheluM vanabhramaNu. te pachI dyUtaSita banI bAra varasanA vanavAsa ane teramA varasanA ajJAtavAsa svIkArI hastinApurathI valkalA dhAraNa karIne nIkaLyA te temanu Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 bIju vanabhramaNa, ane trIjuM ane chelle A. arjunane mATe te cothuM. brAhmaNanI gAyonA dhaNane choDAvavA mATe yudhiSThiranA aMtaHpuramAM paDela zastrAstro levA pravezela, tenA nAradanirdiSTa prAyazcitta tarIkenuM eka vadhArAnuM vanabhramaNa teNe mANeluM che. pahelA vanavAsamAM mAtA kuntI sAthe hatAM. bIjA ane A trIjAmAM draupadI sAthe che. cAlavAne krama A pramANe cheH AgaLa yudhiSThira cAle che, pachI bhIma, pachI arjuna, pachI nakula ane sahadeva, pachI vahI zyAmA pa kSanA voSitAM zreSTha draupadI ane chelle -kUtaro. ( saMdhane mokhare dharma che. saMdhane chevADe paNa dharma ja che!) upavAsa Adi te AcaratAM AcaratAM pUrva dizA bhaNuM cAlyAM jAya che. tyAgadharmane varelA te mahAtmAo yogayukta che, samatvayukta che. aneka deza', saritAo ane sAgarane pAra karatAM karatAM "lauhitya salilArNava" pAse (red sea) pAse AvI pahoMcyAM. dekhItI ja vAta che ke atyAre "reDa sI"ne nAme prasiddha evA keI samudranI A vAta nathI. ratAzapaDatAM pANIne keI sAgara hovo joIe - e jamAnAmAM suprasiddha.) tyAM AgaLa paNa arjune pitAnAM divya gAMDivanuM ane be akSamya bhAthAMnuM visarjana na karyuM. bIjA pAMDavoe te pitapitAnAM zastrAstronuM visarjana kyAranuMye karyuM hatuM, evuM sUcana che. arjunane potAnAM A divya ratnasamAM Ayudhone kaMIka vizeSa lAbha hata, vaLagADa hato, Asakti hatI. eTale agni tenI ane tenA mArganI vacce eka DuMgara jevo banIne (rIsTamiva mataH) UbhA rahyA. (khAMDavadAha vakhate A ja agni brAhmaNanuM rUpa dhAraNa karIne Avele.) huM agni chuM." pAMDa potAnuM kutUhala vyakta kare te pahelAM ja teNe potAnI oLakha ApIne AvavAnuM prayojana kahyuM, "arjuna ane nArAyaNane nimitta banAvIne khAMDavane meM bALyuM hatuM. e kAryane mATe sudarzana cakra ane gAMDiva meM ja ANuM ApyAM hatAM, varuNa kanethI. have zrIkRSNa gayA, tenI sAthe sudarzana paNa gayuM-jayAM hatuM tyAM. have A gAMDivane paNa evI ja rIte varuNane suparata karI do. have tamAre ene kaze ja khapa nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 "tejIne phakta ATalA TArAnI ja jarUra hatI. ane arjune gAMDivA tathA bane bhAthAne e "lauhitya arNava"mAM padharAvI dIdhAM. ane agni aMtardhAna thaI gaya. ane pAMDavo pachI lavaNabdhinA uttara kinArethI dakSiNa tarapha, ane tyAMthI pachI pazcima tarapha cAlyA. mArgamAM temaNe sAkarena variSNutA dvArakAnAM darzana paNa karI lIdhAM. tyAMthI pharI teo uttara dizA tarapha vaLyAM. bhAratanI eka chellI pradakSiNA karI levAnI temanI nema pUrI thaI. 306. patananAM kAraNe dharatInI vanazrI nihALatAM nihALatAM aMte teo-pahelethI je temanuM aMtima lakSya hatuM tyAM himAcala pAse AvI pahoMcyAM. tyAM pahelAM to temaNe vAlukAva"--ratIne sAgara joyo. te pAra karatAMveMta zikharIomAM zreSTha evA meru parvatanAM darzana thayAM. meru parvata para teo sAteya jhapATAbhera caDhI rahyAM hatAM, tyAM yAjJasenI, draupadI, "bhraSTaga" thaI, teNe samatulana gumAvyuM, te lathaDI paDI (collapsed). AmAM kaMI Azcarya jevuM nathI. cALIseka varSo pahelAM, draupadI himAcala para caDhI hatI, tyAre paNa yudhiSThire kaheluM ke yAjJasenIne mATe himAcala caDhavAne parizrama zakya ja nathI, mATe tene taLeTImAM ja rahevA daIe ! paNa bhIme tene, te jyAre thAkI jAya tyAre UMcakI levAnI taiyArI batAvI hatI, ane vaLI ghaTotkacane paNa khAsa A sevA mATe ja teDAvyo hato. AvI draupadI A uMmare ane samagra bhAratanA pagapALA pravAsa pachI meru parvata para caDhavA jatAM zarIranI samatulA gumAvI bese ane ekAeka phasaDAI paDe emAM navAI zI ? chatAM bhImane e vAtanI navAI lAge che ane te yudhiSThirane A viSe prazna kare cheH A rAjaputrIe adharmanuM AcaraNa kadI paNa karyuM nathI; chatAM e meruzikhara para pahoMcatA pahelAM ja DhaLI paDI enuM kAraNa zuM ?" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 197 pratyeka zArIrika prakriyAnI pAchaLa kaI ne kaI mAnasika athavA AdhyAtmika kAraNa zodhavAne te jamAno hato ane atyAranA vikasita vijJAnanI dRSTie joIe chIe tyAre paNa, eka sanAtana satya e jamAnAne eTaluM badhuM vaheluM samajAI gayeluM hatuM te joIne Azcarya anubhavIe chIe. yudhiSThirane javAba saMpUrNa nathI, kevaLa sUcaka cheH exhaustive nathI, suggestive che. . e kahe cheH "aupadI ApaNane pAMceyane paraNI hatI, chatAM arjuna tarapha ene savizeSa pakSapAta hato; tene kAraNe Ama thayuM." TUMkAmAM mAnasika saMtulananegane-joItA pramANamAM abhAva e tenI zArIrika * kSINatAnuM kAraNa hatuM. paNa have zuM thAya ? sAMsArika saMskArone te ahIM prazna ja nahota; pravajyA laIne nIkaLelAo mATe. eTale vyAsajI lakhe che ke - "manane samadhAraNa avasthAmAM rAkhI dhImAna, dharmAtmA ane puruSaSabha evA yudhiSThire anaverA inAm enI sAme joyA vagara potAnuM ArohaNa jArI rAkhyuM. A pachI DI vAre sahadeva phasaDAI paDyo; ane bhImanA prazna parathI yudhiSThire khulAso karyo ke "sahadeva jagatamAM koIne potAnA jeTaluM prANa nahote mAnata, te ahaMbhAvanuM A phaLa che." AgaLa cAlatAM nakulanI paNa A ja dazA thaI. ArohaNanA thAka uparAMta, kRSNa ane sahadevanA virahane saMtApa paNa ene pIDato hato. paNa "rUpamAM mArA jevo koI ja nathI,-e ene saundaryamada enA patananuM kAraNa bane" evo khulAse yudhiSThire Ape. have, lAge che ke, bhIma paNa sahejasAja vyagra banavA lAgyo hato. yudhiSThire tene TapAryoH "jene mATe enA karmanA paripAkarUpe) je nirmita thayuM che, te tene bhogavavAnuM ja che," ema kahIne. ane sau AgaLa cAlyA. .. - thoDIvAra pachI zikasaMtapta arjuna paDyo. arjuna te kRSNane sa, enuM AvuM mRtyu thAya, ema bhImane thayuM haze. (khuda kRSNa paNuM Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 kALadhane pAmyA hatA, e bhImane te vakhate smaraNamAM nahi AvyuM hAya, kadAca !) "A arjuna" yudhiSThirane teNe pUchyuM : "mazkarImAM paNa eNe kadI asatyanuM uccAraNa nathI karyuM, enI A viyiA zAne laIne? " yudhiSThira pAse Ane javAba paNa taiyAra cheH " arjuna sUramAnI hatA. 'zatruene huM eka ja divasamAM khatama karIza ! ' ema eNe kahyuM hatuM: paNa e karI zako nahi; mATe enI A gati thaI. vaLI arjuna jagatanA sarve dhanurdhArIonA tiraskAra karatA hatA." chelle bhIma paDayo. paDatAM paDatAM moTAbhAIne ane mATAbhAIe paN evA ja javAba Apyo : : teNe e ja prazna pUchyo. dharmabuddhi 'thI kazA puN sa kAca vagara atibhuktaM ca bhavatA prANena ca vikatthase / anavekSya paraM pArtha tenAsi patitaH kSitau // rr " tuM vadhArepaDatA bhAgI hatA; tema ja bIjAnA mAnaapamAnanA vicAra karyA vagara tuM tArI jAtanI vaDAI karyA karatA......tene kAraNe tu pRthvI para paTakAI paDayo che." mahAbhArata lakhe che ke, : : , " ATaluM kahyA pachI pAchuM vaLIne joyA vagara ' yudhiSThire potAnuM ArahaNa cAlu rAkhyuM. eka pelA kUtarA ja tenI pAchaLa pAchaLa cAlyA karatA hatA. 307, devAlayA devAne mukharaka vAcakAne yAda haze ke divyAstrAnA zikSaNa mATe svargamAM javA nIkaLela arjuna himAlayanA zikhara sudhI paheAMcyA ke tarata ja tene levA mATe IndranA sArathi mAli ratha laIne AvyeA hateA. himAlayanA zikhara uparathI svarga sudhInA rastAnA vIgatavAra varNanamAMthI chaTakI javAnI A eka kaviyukti ja che. ahIM paNu rastAmAM paDelAM draupadI tema ja cAreya Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 199 bhAIonI mamatA mUkIne yudhiSThira je himAcalanA zikhara upara pahoMce che, tevo ja - sArathi mAtali nahi, paNa sAkSAta indra pote ja pitAne ratha laIne hAjara thaI jAya che. besI jAo!" mArI sAthe ApanI pAse AvavA nIkaLelA mArA bhAIo tathA. pAMcAlI-jeo mArgamAM ja mRtyu pAmyAM che - temanA vinA svargamAM javAnI mArI IcchA nathI, deva." yudhiSThire namratApUrvaka paNa daDha javAba Ape, "Apa mane svargamAM laI javA mAgatA he, te temane pAMceyane paNa sAthe laI levAne anugraha karo." tArA bhAIo ane pAMcAlI te kyAranAMye svargamAM pahoMcI gayAM che, yudhiSThira, devarAje khulAso karyo, "mAnavazarIrane phagAvI daI svargane lAyaka navAM zarIre temaNe dhAraNa karyA che, jyAre tuM te. tArA A mAnavazarIre ja svargamAM praveza karavAne adhikAra dharAve che. caDhI jA ratha para." "bhale deva, cahuM chuM, paNa pahelAM mArA A kutarAne caDhavAnI rajA Ape." yudhiSThire vanati karI, "eNe javanabhara saMpUrNa vaphAdArIpUrvaka mArI sevA bajAvI che. evA sevakane huM Ama aMtanI ghaDIe tyAga karuM te mArA je duSTa bIje kaI nahi." paNa tuM te have amara bane - mArA jevo ja. samagra lakSmImahAna siddhio tane prApta thaI gaI. svarganAM badhAM ja sukhe tArI vATa joIne ja UbhAM che have......A saMgomAM kUtarAne sAtha choDavAmAM jarA paNa duSTatA nathI, yudhiSThira." A tame zuM belo che, sahasAkSa"indrane mIThe Thapake Apato. heya evA avAje yudhiSThire javAba Ape, "mane Ane. anArya AcaraNa karavAnI salAha Ape che ! jene mATe mAre mArA vaphAdAra jIvanasAthIne tyAga karavo paDe evI lakSmI mAre joItI ja nathI." : paNa svargamAM kUtarAne sthAna ja nathI. kUtarAnI daSTi mAtrathI puNyane samagra saMcaya baLIne bhasma thaI jAya ema mAnyatA che. AvI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 sthitimAM kUtarAne tuM tyAga kare emAM kazuM ja ajugatuM nathI. parApUrvathI cAlatI AvelI mAnyatAone teA mAna Apavu joIe ne !'' HH ,, paNa sAcA jIvanasAthInA tyAga kAI paNa saMjogAmAM na karavA e paNa parApUrvathI cAlatI AvelI eka mAnyatA ja che ne ? " yudhiSThire dalIla karI, mArA potAnA sukhane khAtara mArA vaphAdAra sevAne huM rajhaLatA meluM e kAI kALe bananAra nathI, devarAja ! " 66 tr paNa bhAI jevA bhAIonA ane pAMcAlI jevI patnInA tyAga te| tuM karI ja AvyA che! have eka kUtarAnA tyAga karavAmAM ATalA badhA sakAca zAne anubhave che?" Indre sAmI dalIla karI. bhAIonA ane pAMcAlInA meM tyAga karyo che ema kahevuM e taddana geravAjakhI che, deva ! " yudhiSThire javAba ApyA, " tame jANe! ja che, deva, ke mRtyu pAse martya mAnavI lAcAra che. mArA bhAIe ane pAMcAlI mRtyu pAmyAM, ane huM jAte ja martya eTale temane sajIvana na karI zakayo. A saMjogAmAM mAre emane--emane nahi, paNa emanAM zAne tajavA sivAya khIjo kAI rastA ja naheAtA. e jIvatAM heAta, tA temanA tyAga huM kadI ja na karata ! tame te jANA che deva, ke bhaktatyAga e kevaDu` mATu pApa che! zaraNAgatane ribAvaveA, strIonA vadha karavA, brAhmaNanuM dhana harI levuM ane mitranA droha karavA - e cAreya pApa nikRSTamAM nikRSTa che. bhaktatyAga vaphAdAra sevakanA tyAga e pApa paNa e ja kArTinu che. te mArA hAthe kadI paNa thavAnu nathI, deva' (c have eka camatkAra thAya che. kUtarAne jANe vAcA Ave che. e kUtarA kUtarA nathI, paNa sAkSAt dharma che. jIvanabhara yudhiSThare dharmonuM anusaraNa karyuM che. ' dharmo rakSati rakSitaH' e satya vyAsajIe A kUtarAnA rUpaka dvArA ApaNI samakSa rajU karyu` che. svarganAM sukhA ane divya siddhione khAtara paNa peAtAnA tyAga karavAnA InkAra karatA yudhiSThirane e kUtarA, dharma, zu' kahe che, te sAMbhaLeA. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 bhUtamAtra uparanI tArI A anukaMpAthI huM prasanna thayA chuM, yudhiSThira. A pahelAM paNa eka vakhata meM tArI dharmaniSThAnI kaseATI karI hatI e tane yAda ja haze, dvaitavanamAM pelA jaLAzayanuM pANI pIvA jatAM mRtyu pAmelA tArA cAreya bhAIomAMthI. kAI paNa ekane hu sajIvana karIza, ema meM kahyuM tenA pratyuttaramAM te mAdrInA be putramAMthI ekane - nakulane sajIvana karavAnI vinaMti karI hatI; tArA sagA mAjaNyA bhAIe bhIma ane arjunamAMthI ekane nahi ! Aje A kUtarAne khAtara 'deva-ratha'nA tyAga karavA paNa tuM tatpara thaye; sAce ja svargamAM tArA jevA kAI rAjavI nathI. tArA A mAnavazarIre jatuM akSaya leAkane ane divya gatine prApta thayA che." pachI dharmI, Indra, marutA, azvinIkumAreza vagere devA ane aneka devi e yudhiSThirane rathamAM besADIne potapeAtAnAM vimAna dvArA tenI sAthe svarga bhaNI ravAnA thayA. mA'mAM devi nArade tenI prazasti uccArI : (( yaza, teja ane vRtta ( zIla = cAritrya ) traNeyamAM tuM anya sarva rAjavIo karatAM caDhiyAtA TharyAM che. svazarIre haju sudhI koI svargamAM gayA nathI. tuM pahelA ja che. tuM jyAre pRthvI para hatA tyAre devAnAM je tejasvI mahAlayonI te mAtra kalpanA ja karI hatI, te badhAM mahAlayAne have najareAnajara nihALa." paNa yudhiSThirane teA eka ja vAtamAM rasa cheH " devAnAM tejasvI mahAlayA devane mubAraka! mAre tA zubhaM vA yadi vA pApaM bhrAtRRNAm sthAnamadya me / tadeva prAptumicchAmi lokAn bhanyAn na kAmaye // mArA bhAIone je sthAna maLyu. hAya--zubha vA azubha mane maLe ema huM IcchuM chuM. khIjA kAI onI mane tamA nathI." paNa Indra haju kaseTI karavI cheDatA nathI : -- Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat te ja << tuM sva`mAM AvyA, yudhiSThira, tApaNa manuSyane bhAva tArA manamAMthI gayA nahi! kAraNa ke mAnavasahaja snehane jI... haju cheADI zakatA nathI ! " www.umaragyanbhandar.com
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 keTalo kAtila kaTAkSa che A eka paMktimAM!- kadAca asaMprajJAta rUpe-a-bhAna rUpe vyakta thayelo!- mAnavahRdayanI dayAmAyAne svargamAM sthAna nathI! svarganAM sukho joItA hoya te mAnavabhAvanAone tyAga kare - mAnavatA ane svarga e be parasparavirodhI vastuo che! paNa yudhiSThirane javAba te eka ja che ane aphara cheH tairvinA notsahe vastam "temanA vinA mArAthI rahevAya ema nathI." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargArohaNa parva Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ svargo'yaM neha vairANi bhavanti manujAdhipa // A svarga che, rAjana, ahIM vairabhAva badhA zamI jAya che. (jyAM vairabhAva jevuM kazuM heya ja nahi, enuM nAma svaga!) yatra te mama sa svargo nAyaM svargo mato mama // jyAM teo tamArA bhAIo) che, te ja svarga che; A svaga nathI, mAre mana. na hyahaM tatra yAsyAmi sthito'smIti nivedyatAm / matsaMzrayAdime dUtAH sukhino bhrAtaro hi me // huM tyAM (svagamAM nahi AvuM: ahIM ja rahIza, ema Indrane jaIne kahe. ahIM mArA vasavAthI mArA bhAIone sukha thAya che (e ja mAre mana svarga che). Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308. A kaI jAtanI vyavasthA! yudhiSThiranI eka vadhu kaseTI haju bAkI che. sva'mAM paheAMcatAMveMta teNe eka kautuka dIThuM, taddana aNudhArelu, anapekSita e kautuka hatuM. tyAM teNe svarga -lakSmI vaDe sevAtA ane AdityanI peThe jhagArA mAratA durgaMdhanane devAnI vacce beThelA dIThA. te coMkI UThyo. A sarajanahAranA nyAya ! " tene thayuM, A adharma-jJa, pApAtmA, vasuMdharAnA mitrone drohI - A jo svargamAM hAya, teA pachI narakamAM kANa haze! nathI rahevuM mAre A duSTanI sAthe. mane mArA bhAIe pAse laI jA ! ' ahIM, ,, * tr (6 nAradajI hasatAM hasatAM tene samajAvavAnI kAziza kare che, A tA sva che, bhAI; pRthvI uparanI vAtA ahIM bhUlI javAnI. Ama jo, A badhA rAjavIo-ane deve paNa!-enA (durgaMdhananA) satkAra karI rahyA che! hajAra avaguNA hatA, paNa eka guNa te hatA ne enAmAM ? maye mahati . amItaH -- mahAbhayAnI vacce paNa e nirbhayapaNe vartatA hatA. yuddhamAM sAmI chAtIe laDatAM e marAyA. kSAtradharmanA larUpe A sva ene sAMpaDayuM che. pRthvInAM verajheranI vAteAne visAre pADIne tAre have enI sAthe rahevAnuM che." yudhiSThiranA manamAM have eka navA vicAranA hugA phUTI jAya che! duSTa duryodhanane tenA phakta eka ja kahevAtA sadguNane pratApe AvuM svarga sAMpaDayuM che teA pachI jemanAmAM durgaMdhananA jeTalI ja balke tenAthIye vadhAre nirbhayatA hatI, ane jemanAmAM duryodhananA durguNA naheAtA, temane kevA lAkanI prApti thaI haze ? -- peAtAnA bhAI, karNa, dhRSTadyumna, sAtyaki, zikha`DI, draupadInA putrA, abhimanyu vagerene ? - nAradane te vinaMti kare cheH rC/ e badhAnI zI gati thaI che te mane batAveA. mAre mana tA te ja svarga che, jyAM te leA cheH A svarga nathI." tr bhale, jevI ApanI icchA." devA badhA ekI avAje pukArI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 66 UThe che, ane eka devadUtane AjJA Ape che, AgaLa che, tyAM Amane laI jAo.'' AmanA svajanA jyAM ane e devadUtanI sAthe yudhiSThira eka navA pravAse UpaDe che. pApakarmo karanArAe vaDe sevAyelA e durgama mAnuM varNana kamakamATI upajAve evu` cheH " aMdhakArathI gherAyalA, dhAra, kezarUpI zevALathI chavAyelA, pApAtmAenI durgaMdhathI bharelA, mAMsa ane rudhiranA kIcaDavALA, tINA dAMtavALA rI chAvALA, mAkhIe ane macchareAthI khadabadatA, cArebAju ahIM tyahI 'kuNupA' vaDe vI'TaLAyelA, hADakAM ane keza jyAM verAyalAM paDavAM che tevA,kRmi ane kITAthI khadabadatA, pharatI agninI jhALa vaDe vITAyelA, lAkha`DanI cAMcAvALAM kAgaDA ane gIdhaDAMothI bharapUra, vidhya parvata jeTalAM UMcAM ane seAya jevAM mukhAvALAM pretA vaDe vasAyalA, meda ane rudhirathI kharaDAyalA, kapAyalAM bAhue, urue ane hAtha, udare ane paga jyAM tyAM verAyalAM paDayAM che tevA,'- AvA mArge thaIne devadUtanI pAchaLa pAchaLa yudhiSThira cAlyA jAya che. cAlatAM cAlatAM tene aneka vicAra Ave che. devadUtane te pUche cheH "AvA rastA haju keTalA kApavAnA che? mArA bhAIe kalyAM che ? A kayA deza che?' ** basa, ahI sudhI ja Apane AvavAnuM hatuM.'' devadUta javAba Ape che, Apa jyAre A dRzya joIne thAkI jAe, kaTALI jAo, tyAre Apane pAchA laI AvavA evI mane devAnI AjJA che. " ' yudhiSThira teA e rastAnI durgandhathI ja eTalA badhA akaLAI gayA hatA ke eNe pAchA pharavAnA nizcaya karyo; paNa tyAM te teNe cAmerathI avAjo sAMbhaLyA : huM dharmajJa, huM yuviSThira, he rA,i amArA para anugraha kare ane ahIM ja gheADIka vAra UbhA raheA. ApanA sAMnidhyathI A bhayAnaka sthaLe paNa amane thADIka zAtA vaLe che. ApanA aMgamAMthI je puNya ane zItala sugaMdha Ave che, tene laIne ahIMnI mAthuM phADI nAkhe evI durgaMdha sahejasAja susahya bane che. Apa ahIMthI jatA nahi! amAre khAtara, kRpA karIne ahIM ja raheA !" Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 207 "tame che kANuM?" atyaMta vedanAbharyA A udgArothI saMtapta banIne yudhiSThire pUchayuM. javAbo ekI sAthe aneka dizAomAMthI enA kAne paDyA, "huM karuM chuM, arjuna chuM, huM bhIma, huM dhRSTadyumna, huM draupadI..." vagere. yudhiSThiranA Azcaryane pAra na rahyo. devo upara ane jagata-taMtranI durvyavasthA upara tene atyaMta roSa utpanna thayoH "A kaI jAtane nyAya ?" tene thayuM, "jyAM duryodhana svargamAM lahera kare ane A mArAM svajane- duryodhananA pramANamAM te ghaNAM ja puNyazALIe,-narakanI yAtanAo bhogave !" tame jemanA dUta cho temanI pAse jAo." devadUtane teNe atyaMta kaDavAzathI kahyuM : "huM to ahIMja rahIza. mArA sAMnidhyathI A mArAM svajanone zAMti maLe che, e ja mArA mATe moTAmAM moTuM svarga che." ane yudhiSThiranI AjJA mAthe caDhAvIne devadUta tene tyAM ja mUkIne cAlyA gaye. 307, trIjI kasoTI narakamAM sabaDatAM svajananA citkAra sAMbhaLatAM tema ja pitAnA sAMnidhyathI temanI yAtanAmAM thoDoka paNa ghaTADo thaI rahyo che evo saMtoSa anubhavatAM yudhiSThira tyAM AgaLa eka muhUrta jeTale samaya Ubho rahyo haze, tyAM vaLI eka bIjuM kautuka teNe dIThuM. IndranI AgevAnI nIce badhA ja de tenI pAse AvI pahoMcyA. dharmadeva paNa sAthe ja hatA, jemane anubhava tene meruparvata upara pelA kUtarAvALA prasaMge thayo hato. yudhiSThire joyuM ke devonA Agamana mAtrathI aMdhakAra dUra thaI gaye, tema ja naraka, temAM paDelAM svajane, temanI yAtanAnA citkAro-badhuM ja eka kSaNamAM adazya thaI gayuM, "puNyagandhane vahana karanAra, pavitra ane zitaLa vAyu sukhasparza vAvA lAgyA" pachI marute, vasuo, azvine, sAtho, sukA, Aditya tema ja anya aneka devonI hAjarImAM devarAja Indra tenA krodhane zamAvavAno prayatna karatA hoya evI rIte saMbodhyo : Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 "cAle cAle,-mahArAja yudhiSThira, (narakane) ATale anubhava ApanA mATe pUratuM che. ApanAM puNyakarmoe karIne Apa akSayalokane tema ja tenI sAthe saMkaLAyelI badhI ja siddhione pAmyA che. Apane ATalo anubhava karAvyuM tethI rakhe krodha karatA. narakanuM darzana te badhA ja rAjavIone ekavAra karavuM paDe che. prANImAtra potapotAnA jIvana daramiyAna zubha tema ja azubha banne prakAranAM karmo kare che, ane te banne prakAranAM karmonA phaLarUpe - svarga tema ja naraka baMnene anubhava temane karavo paDe che. zubha karmanA phaLarUpe prApta thayeluM svarga jeo pahelAM bhogave che, teone naraka pachI bhogavavAnuM rahe che, paNa azubhane paripAka samuM naraka je pahelAM bhogavI le che, tene mATe svarga te pachI bhogavavAnuM rahe che. jeNe atyaMta pApakarmo karyA hoya che ane jenA jIvananA copaDAmAM puNyanI te phakta eka AchIpAtaLI kaNI ja jamA hoya che teo pahelAM svarga maNI le che. (duryodhananA svargamAM hovAne saMtoSakAraka khulAso yudhiSThirane A uparathI maLI gayo haze.) have Ape azubhanuM AcaraNa phakta eka ja vakhata karyuM che,-azvatthAmA aMge droNane chetarIne, enA phaLarUpe eka muhUrta" jeTalo samaya ja narakane anubhava Apane karavAno hato, te ame Apane karAvI dIdho. evI ja rIte ApanA bhAIone tema ja draupadIne tema ja anya svajanene-jemane puNyarAzi pAparAzi karatAM ghaNo ja moTo che, temane saune narakane anubhava ame pahelAM ja karAvI dIdhuM che ane have e sau svargane AsvAda mANI rahyA che, e Apa najaronajara nihALaze. juo A karNa, A ApanA bIjA bhAIo, A ApanAM anya svajane -sau potapotAne ucita sthAne birAje che te mAnasaH kvara:-zeka ane saMtApane tajI de have. ane mArI sAthe ja A svargane AnaMda mANe. tapa, dAna ane satkarmonuM, rAjasUyanuM tema ja azvamedhanuM puNyaphaLa have Apa niHsaMkocapaNe bhogavo. harizcandra, mAndhAtA, bhagIratha, bharata vagere rAjavIo je lekamAM vihare che te ja lokamAM have Apa nivAsa karaze. juo A pavitra devanadI....AkAzagaMgA, temAM snAna karatAMveMta Apane "mAnuSa-bhAva naSTa thaze. Apa pati-rovara, nirIyA ane muvaira banaze." Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 209 devendranA A saMbhASaNa pachI vigrahavAna dharma -zarIradhArI sAkSAt dharmadeve yudhiSThirane abhina Mdana ApyAMH .. A tArI trIjI kasoTI meM karI, vatsa !" temaNe kahyuM, " ane meM joyuM ke dharmaniSThA, satya, kSamA ane dama-temAMthI tane kazuM ja caLAvI zake ema nathI...pahelI kaseTI dvaitavanamAM pelA jaLAzaya pAse-jyAre te tArA sagA mANyA bhAIone badale mAdrIputrane sajIvana karavAnuM varadAna mArI pAse mAgyuM hatuM. khIjI meruzikhara upara, jyAre zvAna vagara indranA rathamAM paga mUkavAnA te InkAra karyA hatA; ane trIjI Aje, jyAre mArA sAnnidhyathI narakavAsIone zAtA maLatI hAya tA huM e narakane ja svarga gaNIne tyAM rahIza " evA nizcaya te dAkhavyo." cc A pachI devanadI AkAzagaMgAmAM snAna karIne yudhiSThire peAtAnA pRthvI uparanA zarIratuM-mAnavazarIranuM visarjana karyu. ane nive^ra, niHsa MtApa banI, devA tema ja dharma vaDe vIMTaLAIne maharSi enI praza'sA sAMbhaLatA sAMbhaLatA te evA eka divya leAkamAM gayA... yatra te puruSavyAghrAH zUrA vigatamanyavaH / pAMDavA dhArtarASTrAzca svAni sthAnAni bhejire | jyAM mansurahita banela pAMDavA tema ja dhAtu rASTrA potapotAnAM karmo anusAra pAtAne prApta thayela sthAna para birAjamAna hatA. C . potapotAne potapotAnAM karmAnA paripAkarUpe prApta thayelA zabdAmAM mahAbhArate ghaNuM ja kahI nAkhyu che. 310. punaHmilana devanadI -- AkAzagaMgAmAM peAtAnA mAnavazarIranuM visarjana karI divya zarIra vaDe divya lAkamAM praveza karatAM pahelu darzana yudhiSThire zrIkRSNanuM karyuM.". " brahmazarIra 'temaNe dhAraNa karyuM hatuM; paNa e zarIra ane pRthvI paranuM temanuM zarIra - te be vacce eTaluM badhuM sAdRzya hatu' ke yudhiSThire temane tarata ja oLakhI lIdhA. arjuna temanI sevAmAM 14 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 ', nimagna hatA. e bannee yudhiSThirane jotAMveMta UbhA thaIne pUrvanI peThe ja temanuM sanmAna karyu... eka khIjA sthaLe yudhiSThire dvAdaza AdityAnA saMgAthamAM kane dIThA. anyatra marudgaNanA sAthamAM, bhImane paNa temaNe joyA - e ja zarIramAM te hatA, eTale tene oLakhavAmAM kazI ja muzkelI naheAtI. azvinIkumAranI sAthe nakula ane sahadevane paNa teNe birAjamAna dIThA. ane chelle pAMcAlIne paNa teNe joI..... * sUryasamA peAtAnA teja vaDe AkhA svane bharI detI te mahotvamAhinI tyAM virAjamAna hatI.' pAMca patine ekI sAthe varelI mahAtejasvI e nArAyaNI viSenuM kutUhala tenA jamAnAmAM - ane Aje paNa - saune che. 'e kutUhalane thADu ghaNu zamAvavAnA prayatna vyAsajIe ahIM pharI karyAM che. Indrane mukhe yudhiSThirane te saMbhaLAve : zrIreSA draupadIrUpA tvadarthe mAnuSaM gatA / ayonijA lokakAntA puNyagaMdhA yudhiSThira || "tAre khAtara A zrI draupadInuM rUpa dhAraNa karIne manuSyaleAkamAM avatarelI. sAmAnya nArInI peThe e yekanija nahotI. samagra vizvane sau maya ane samRddha banAve evI e hatI. e jyAM hAya tyAM vAyumaMDaLa sadA puNyathI suvAsita rahetuM. tamArA AnaEpabhAgane arthe ja khAsa zaMkare tene--e zrI| draupadIrUpe drupadanA kulamAM utArI hatI.'" ane pachI nATakanA chellA dazyanI jema badhAM ja pAtrone--alabatta, pAtapeAtAnAM karmAe karIne peAtapAtAne prApta thayela sthAnamAM paNu-paraleAkanA patha para bhegAM karI de che : gAndharAja dhRtarASTra, Adityaputra karNa, vRSNI, aMdhaka ane bhAjakulanA sAtyaki, Adi yAdavavIrA, sAma-samakSa aparAjita abhimanyu, kuntI ane mArga sAthe pAMDu, vasunI sAthe bhISma, guru bRhaspatinI pAse birAjamAna krANu ane anya aneka mahIpAlA ane yeddAe kAI gandhave{ sAthe, kAI yakSA sAthe, kAI gulakA sAthe, ..... puSya-vA-vruddhi-dharmami: jemane svargamAM juduM juduM sthAna prApta thayuM che, tevA sau ! Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 311. bhArata-sAvitrI vAcakAne yAda haze ke pote racela mahAbhAratane vyAsajIe phatihAsa tarIke nahi paNa hrAvya tarIke eLakhAvela che, ane brahmAe paNa temanA e Anya zabda upara saMmatinI maheAra mArelI che. AnA artha evA jarAya nathI ke mahAbhArata je ghaTanAonuM Alekhana che, te badhI kalpita che. phakta eTalA ja ke itihAsa tema ja parApUrvathI cAlatI AvelI kiMvadantIe-badhAMne peAtAnA Raw Material banAvIne-kathAvastu kalpIne-vyAsajIe tenI AsapAsa potAnA bRhat kAvyanu nirmANa karyuM" che, jeno pradhAna uddeza mAnavamananI lIlAnuM gAna haiM, ane AnuSaMgika uddeza yuddhanI aniSTatAnuM darzana karAvavAnA che. - - vyAsajIe eka kavinI - nATacakAranI - taTastha buddhithI peAtAnAM badhAM ja pAtrone joyAM che, ane saune potapAtAnI prakRti pramANe vavA dIdhAM che, ane ema karatAM je phaLa Ave te phaLane temanI tathA ApaNI samakSa rajU karyu che. eTale nATacAtmaka A kAvyanI pUrNAhuti veLAe peAtAnA yuganI praNAlikA pramANe, potAnI kRtimAM judI judI bhUmikA bhajavanAra pAtro mULa kANu hatAM te paNa ApaNane temaNe kahyuM che. khIjA zabdomAM kahIe tA pratyeka pAtranI sAme Adarza rUpe kANuM hatuM, tenA nirdeza karyA che. jIvananATakamAM potapAtAnI bhUmikA bhajavIne sau pAchA peAtAnA je mULa svarUpa upara AvI gayA, te mULa svarUpa kayuM hatuM tenA nirdeza karyo che. A rIte bhISmanI bhUmikA vasue bhajavI hatI, eTale e bhUmikA pUrI thatAM bhISma vasurUpa banI rahyA. evI ja rIte, droNu bRhaspatirUpa, kRtavarmA marutarUpa, pradyumna sanatkumArarUpa banI rahyA. dhRtarASTra gAMdhArI sAthe kuberanA lAkamAM jaIne rahyA. kuntI ane mAdrI sAthe pAMDune IMdranA bhavanamAM sthAna maLyuM. virATa, krupada, dhRSTaketu, niza, akrUra, sAmba, bhAnu, kampa, viduratha, uttara, zaMkha vagere 'vizvedevAnA' sthAnamAM gayA. seAmanA nAnA putra jeNe abhimanyunI bhUmikA bhajavI hatI, te rmane aMte (nATayakane aMte ?) seAmamAM praviSTa thayA. kavimAM samAI gayA. zani dvAparamAM, dhRSTadyumna agnimAM, dhRtarASTranA putro-jee Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 hudhAnA "rAkSaso" hatA te badhA "zastrapUta" thaIne pitAnI batkaTatAnI sajA bhogavIne paralokamAM pitapotAne ucita sthAne pahoMcI gayA. vidura tema ja yudhiSThira dharmarUpa thaI rahyA. baLadeva rasAlamAM cAlyA gayA-ane tyAM brahmAnA AdezathI pRthvIne dhAraNa karI rahela zeSa sAthe taddarUpa thaIne rahyA, ane devAdhideva nArAyaNanA aMzarUpa vAsudeva zrI kRSNanArAyaNamAM samAI gayA ane temanI seLa sahastra rANuo sarasvatImAM pitAnAM matye zarIranuM visarjana karIne apsarAo rUpe vAsudevanI paricaryAmAM pravRtta thaI rahI. vaizaMpAyanane mukhethI potAnA pUrvajonI vyAsapaNuta A kathA sAMbhaLIne janamejaya atyaMta vismita the. varanI nirarthaktAnuM bhAna thatAM sarpasatra teNe baMdha karAvyuM. AstIkane paNa ethI saMtoSa thayo. ane pachI dAna-dakSiNa vaDe dimttamone prasanna karIne janamejaya takSazilAthI pAchA potAnI rAjadhAnI-hastinApuramAM AvyuM. - sUta paurANika kahe che ke "he munio, A rIte vyAsajInI AjJAthI vaizaMpAyane janamejayanA sarpasatramAM kahI saMbhaLAvela bhAratanI AkhIye kathA meM tamane kahI..A kathAnA zravaNanuM phala aparaMpAra che. kRSNadvaipAyanavyAsaracita A kathAne "vA veDha" paNa kahevAmAM Ave che. etat te sarvamAkhyAtaM vaizampAyanakIrtitam / vyAsAjJayA samAjAtaM sarpasatre nRpasya hi // A kArNa vedanA zravaNathI divasa daramyAna karela pApa saMdhyA samaye naSTa thaI jAya che, ane rAta daramyAna karela pApa prAtaH saMdhyAno udaya thatAMnI sAthe nAza pAme che." ahanA yadenaH kurute indriyairmanasApi vA / mahAbhAratamAkhyAya pazcAt saMdhyAM pramucyate // yad rAtrau kurute pApaM brAhmaNaH strIgaNairvRtaH / mahAbhAratamAkhyAya pUrva saMdhyAM pramucyate // Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 213 bharatavaMzanI A kathA che, tethI mata evuM nAma ene ApavAmAM AvyuM che. (racanAnI) mahattAne kAraNe, tathA tenI artha garbhatAne kAraNe, mahAbhArata evuM nAma tene prApta thayuM che. bharatAnAM mahajjanma tasmAt bhAratamucyate / mahattvAd bhAravattvAcca mahAbhArata ucyate // "eka tarapha aDhAreya purANa tema ja bIjAM badhAMya dharmazAstra tema ja ghaDaMga vede, ane bIjI tarapha mahAbhArata! aSTAdazapurANAni dharmazAstrANi sarvazaH / / vedAH sAGgAstathaikatra bhArataM caikataH sthitam // "kRSNa dvaipAyanane enI racanA karatAM traNa varSa lAgyAM che. _ tribhirvaridaM pUrNa kRSNadvaipAyanaH prabhuH / bhaktipUrvaka ene abhyAsa karavAthI mANasane zrI, kIti ane vidyA traNeya vastuonI sAmaTI prApti thAya che. dharma, artha, kAma ane mekSa-cAre puruSArthomAM AkarNya bhaktyA satataM jayAkhyaM bhArataM mahat / zrIzca kIrtistathA vidyA bhavanti sahitAH sadA // je ahIM che te ja anyatra che je ahIM nathI te kyAMya nathI. yadihAsti tadanyatra yannehAsti na kutracit / Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ uddharet , AtmanA, AtmAnam , na, AtmAnam , avasAdayet , mAmA, vi, hiM, mAtmA, vadhu, mAmA, Iva, ripu, kAmanA ! . (jI. . -1) AtmA ja AtmAne vinAza kare che ane AtmA ja AtmAne uddhAra kare che; AtmA ja AtmAne mitra che ane AtmA ja AtmAne duzmana che. saMsAramAM dareka vyakti je ATaluM samaje te ene bIjA bedhanI jarUra nathI. saujanyaH hansa enDa Dragsa (prA) li. modI cembarsa, phensabrIja, muMbaI-4 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ A wide searching mind, historian, Stateman, orator, a deep and keen looker into ethics and conduct, a subtle and high-aiming politician, theologian and philosopher, it is not for nothing that Hindu imagination makes the name of Vyas loom so large in the history of Aryan thought and attributes to him work so important and manyfold. The wideness of the man's intellectual empire is evident throughout the work; we feel the presence of the great Rishi, the original thinker who has enlarged the boundaries of ethical and religious outlook. Shree Ayrgbymagle .....With Best. Compliments from ....---.. Shei L. N. Gandhi Royal Trading Co., Anand Bhuvan, Princess street, Bombay-2 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kRSNa kahe che : teSAM satatayuktAnAM bhajatAM prItipUrvakam / dadAmi buddhiyogaM taM yena mAmupayAnti te / . A vacanamAM sarva sAdhAne mATe, sadA sarvakALa mATe abhayavacana devAmAM AveluM che. bhagavAnanA kreAla e vacanamAM AvI jAya che. bhagavAna bhaktanI sAthe e vacanathI baMdhAya che. buddhine svaccha rAkhA, iMdriyanigrahArthIi, zraddhAthI zuddha banAvA, pachI ' buddhiyoga ApavAnuM eTale ke buddhine jJAnanI sAthe joDavAnu kAma mAru che. prItipUrva ka bhakti karI je cittazuddhi meLave che, tene je yAga vaDe te mane pAmI zake tevA yoga huM Apu chuM. khIjI kazI tathAmAM ja na paDe; tapathI, nigrahI, satata karma parAyaNatAthI, svAdhyAyathI ane sarvoparI satyathI addine zuddha kara, eTale tArI sAdhanA phaLaze ane mukti tArI dAsI thaIne UbhI raheze. A ja sAdhakeAnuM upaniSada che." gAMdhIjI zrI chaganalAla lallubhAI zAha (192, ArgAIla reDa, lAkhaMDa bajAra, muMbaI-9)nA saujanyathI .. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM rAmAyaNa ane mahAbhArata hAma bhAgavata, upaniSada ane gItA haya, jyAM agamanigamanI vAta hoya te deza dIna, daridra hoya e kevI zaramanI vAta che! dharmane A nidhi je dezamAM bharelo che te dezane bIjuM zuM joIe? gAMdhIjI - mahAlakSamI glAsa TreDarsanA saujanyathI Mahalaxmi Glas Traders, Glass Merchants, Glazing Contractors & Commission agents. On Government List. Head Office: 2, Swadhin Sadan, C Road, Chyrchgate, Bombay-1. Branch Office : Praguti : Vallabhnagar, Gujarat. Sales Office : 21-23, Dhanji street,- Bombay-3. Telegrams : Yashiadho, Telephone :Office : 327229 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ Not England "For myself, Dilip, though I can be tolerant to all countries, 1 have only one, and that, strange to say, is not England but India. What I feel is that the wealth of tradition which is a nation is too precious a thing to be merged into a common hotch-potch from London to Yoko. hama. If we confine ourselves to Europe (at least western Europe) the case is somewhat different as the traditions are more or less common; but can England and India, say, be mixed so philanthrophically without doing vital injury to both? When the tradition of a nation dies, then the nation is dead, and even if it persists as a great power in the world, yet it is nothing but an aggregate of meaningless individuals determinedly pursuing their contemptible aims. History dyes a symbol, and what that symbol signifies is something infinitely more precious than a mere peddling adherence to so-called facts. There is only one root fact anywhere, and that is the Eternal One. Whatever helps to reveal Him is a fact, and whatever helps to hide Him is a lie, even if all the fools in the world affirm it." Yogi Shri Krishna Prem voTara saplAya kaMpanI limiTeDa (hamAma sTrITa, kATa, muMbaI-1)nA saujanyathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ I , mahAbhAratano Adeza Izvarane ApaNe satya tarIke oLakhIe chIe. Izvara satyasvarUpa, satyanArAyaNa che ema ApaNe kahIe chIe. paNa keTalIye vAra, kaI najIvA lAbhane khAtara satya sAthe ApaNe bAMdhachoDa karIe chIe ane satyane choDIne asatyane Azaro laIe chIe. Ama karavAmAM ApaNe ApaNe pitAne vinAza ja sAdhIe chIe. pariNAme game te Ave, pralezane game tevAM hoya, kaI paNa bhoge satyane ja vaLagI rahevuM joIe. A pramANe karIzuM to dezanuM bhAvi ujvaLa che. satya sAthenI bAMdha choDane ane amRtanI upAsanAne jaDamULathI ukheDI nAkhavI joIe. A che mahAbhAratane Adeza. sAvalI rAdhAkRSNana meTala zAIna InDasTrIjha peslAIDa IlekaTropleTarsa (masarANuM eTa, raja, halava bija, kula, muMbaI-70)nA . . saujanyathI. . . ' Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ gItAnI eka mahattvanI vizeSatA jagatanA mahAna dharmagrantha vacce gItA pitAnI eka mahattvanI vizeSatA dvArA judI tarI Ave che. e kaI ekAda krAIsTa ke mahamada ke buddha jevI sarjanAtmaka vyaktinA AdhyAtmika jIvananA paripAkarUpa athavA veda ke upaniSada peThe zuddha AdhyAtmika dhanI phalazrutirUpa, ananyasaMkalita ane svataMtra graMtha nathI; paNa prajAprajAo vaccenA saMgharSonA, temanA puruSottama ane puruSArthonA bRhatkAya itihAsamAM eka prasaMga che. agragaNya puruSamAMthI ekanA AtmAe anubhavelI kaTokaTInI paLamAMthI e pragaTa thaI che-eka evI paLa, jyAre e puruSa potAnA jIvananI parAkASThA samA eka evA mahAkAryanI sanmukhe Ubho hate. jenI bhISaNatA jotAM tenA manamAM manthananuM ghamasANa UbhuM thayuM hatuM, ke A mahAkAryane have sadaMtara paDatuM mUkuM ke ene bhayaMkara bhAsatA enA pUrNavirAma sudhI pahoMcADuM ! zrI aravinda - bhAIdAsa karasanadAsa enDa kaMpanI (16, epala sTrITa, keTa, muMbaI-1)nA saujanyathI. Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAbhArata jIvana ane jJAnane AkaragraMtha che, ane jeo hiMduo nathI, teo paNa enAthI prabhAvita thayela che. bhAratane sAmudAyika virATa AtmA tema ja bhAratanA vyaktigata AtmAo mahAbhAratamAM jIvaMta che. ApaNA dezanA "sAmudAyika a-saMprajJAta mAnasane e graMtha pratinidhi che. ApaNe ApaNA AtmAne Trepa na devo ghaTe. ema karavuM e te rASTrIya AtmaghAta ja kahevAya. keliphorniyA yunivarsiTInA prophesara rAIDare kahyuM che ke "jIvanabhara eka ja pustakathI mAre saMtuSTa rahevuM ema mane kahevAmAM Ave, te huM te eka pustaka tarIke mahAbhAratane ja pasaMda karu." sarvapallI rAdhAkRSNana With Best Compliments from Shri Kantilal Shah, Shri Laxmi Metal Works Manufacturers of Machinery Parts & Auto Parts, Iron & Brass Founders 301-C, Cornet of Grant Road, Bombay-7 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharma e zabda dhR-dhAraNa karavuM, e dhAtu uparathI nIkaLela che; dharmathI ja sarva prajAnuM dhAraNuM thaI raheluM che. "je (sarva prajAnuM) dhArayukta hoya che te ja dharma che evo nizcaya che" eTale A "dharma " chUTayo eTale samAjanAM baMdhane tUTavAM ema samajavuM. ane samAjanAM baMdhana tUTayAM eTale AkarSaNazakti sivAya AkAzamAM sUryAdika grahamAlAnI, ane sukAna sivAya samudramAM vahaNanI je sthiti thAya tevI ja sthiti samAjanI paNa thaI jAya che. A zocanIya avasthAe pahoMcIne samAja nAza na thaI jAya. mATe dravya meLavavAnuM hoya te paNa dharmathI" ja meLavavuM, ekale ke samAjanI ghaDI na bagaDe evI rIte meLavavuM ane kAmAdi vAsanA tRpta karavAnI hoya to te paNa dharma thI ja karavI. mahAbhAratane je dRSTithI pAMcame veda athavA dharmasaMhitA mAnavAmAM Ave che te dharmasaMhitA zabdamAM paNa dharma e zabdane mukhya artha zuM che te A uparathI vAMcanAranA dhyAnamAM Avaze. mahAbhArata e pUrvamImAMsA ane uttaramImAMsA e be pAralaukika arthanuM pratipAdana karanAra graMthonI barobarIne ja dharmagraMtha che, e ja "nArAyaui namaskRtye" ItyAdi pratIkarUpa zabadothI, mahAbhAratane brahmayajJamAM nityapAThamAM samAveza karavAnuM kAraNa che. lokamAnya TiLaka With Best Compliments from Kohimcor Mills Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ The Mahabharat is poetry, not history. The Poet tries to show that if a man resorts to violence, untruth too is sure to come in, and even people like Krishna cannot escape it. A wrong is a wrong, no matter who the wrongdoer is. Mahatma Gandhi . : With Best Compliments from V. N. Mehta Messrs. I. T. Associates (India) Bombay Messrs. I. T. Associates Shipping (India) Pvt. Ltd. Bombay Messrs. I. T. A. Pulverising Corporation Bombay (Factory at Baroda) Telephone : 293713 297981 Telegram : ITASOCIATE & ITASHIP Bombay Telex - Bauxite 011 2090 ******* Address : 306, Niranjan, 3rd Floor, 99, N. Subhash Rd., Bombay-2...3-2 . Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama te vyAsa kavie etihAsika athavA kAlpanika vyaktionA vyaMjanakALe temanAmAM rUpakaguNAnuM paNa sAthe sAthe AvAhana kareluM hoya emAM zuM kAMI asaMbhavitatA che? bIja, eka vAlmIkinA rAmacaMdramAMthI keTalA kavijane keTalA bhinna bhinna svabhAvavALA rAma varNavelA che! e svabhAvavaicitryamAM zuM evA keTalAka paraspara vighaTaka guNe nathI ke sAthelAmAM eka jaNamAM na hoI zake? kharI vAta e che ke mahAkavie karelI eka kalpanAne kALAMtara anya kavio dezakALanI anukULatA pramANe aneka rUpa Ape che tethI ja mahAvinuM vIrya saphaLa ane amara thAya che. evA kavionAM kAvyone AtmA AvI ja rIte aneka putromAM avatare che. evA mahAkavionI kalpanAnI vibhUti te AvI aneka kalpanAonA prasavamAM ja che. gRhantu sarve yadi vA atheccham nAsti kSatiH kApi kAzvirANAm / ratneSu lupteSu bahuzvamA adyApi ratnAkara eva sindhuH // mahAkavinuM ratnAkaratva tenI pAsethI ratna levAya ane te rannene aneka nAmarUpa apAya temAM ja che. kALamahAsAgarane taLiye ratna zedhI vartamAna sRSTimAM mUkanAra vyApArIo te kavio ja che. e ratnone navA guNa ApanAra kavijana paNa tema karavAmAM niraMkuza heAya che. govardhanarAma tripAThI gujarAta esensa mATe prinsesa sTrITa, muMbaI-2 nA saujanyathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'paramAtmAnI abhivyakti ApaNuM zarIra e IzvaranuM maMdira ane dharmanuM sAdhana che. AdhyAtmika svAtaMtrya ane bhautika jIvanamAM paraspara virodha nathI. bhautika jIvana paNa je viveka-vairAgyapUrvaka jivAya te e AdhyAtmika svAtaMtrya uttarottara vizeSa anubhava karAvanAra thAya che. prAcIna tatvadarzIoe brahmAMDanI racanA, tenuM saMcAlana karanAra prakRti, tenuM AdhArabhUta tatva brahma, satya athavA paramAtmA ane A badhAMnI sAthe pratyeka jIvanA astitvana-jIvanatatvanI abhinna rUpe otapretatA - A upara khUba bhAra mUkyo che, arthAt A siddhAMtane sauthI vadhu vyApaka ane aMtima gaNelo che. paramAtmAmAM AtmAnuM saMpUrNa samarpaNa-AtmA ane paramAtmAnI ekatA aneka dRSTAMta dvArA pratipAdita karI che. jema ke agnimAMthI cinagArIo nIkaLe che ane te pharI agnimAM ekarUpa thaI jAya che; jema samudramAMthI vAdaLo thAya che te nadIo banI pharIthI samudramAM maLI jAya che. jyAre manuSyone spaSTa jJAna thAya che ane jyAre teo barAbara jAgrata bane che, tyAre temane anubhava thAya che ke teo eka anerI rIte (patAnI viziSTa rIte) A jagatamAM paramAtmAnI abhivyaktinuM eka sAdhana mAtra che, arthAta teo paramAtmAnI IcchA ane kriyAnAM vAhana che. sarvapallI rAdhAkRSNana vasaMtarAya goradhanadAsa eNnDa bradharsa 75, mahaMmadaalI roDa, muMbaI-3 nA saujanyathI 15 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAriyelenasa nAmanA eka zUra rAmana saradArane rAma zaheranA leAkAe zahera bahAra kADhI mUkelA. te rAmana leAkeAnA zatrune jaI maLyo ane huM koI divasa tamArAthI aMtara rAkhIza nahi evuM temane abhivacana ApyuM. pachI keTaleka kALe zatrunI madadathI rAmanane mulaka jItatA jtatA khuda rAma zaheranA daravAjA AgaLa e AvI paheAMcyA. te vakhate rezama zaheranI strIe tenI strI ane mAtAne AgaLa karIne tene maLI ane mAtRbhUmi sabadhe tenuM kavya zuM che tene tene upadeza karyAM; ane rAma lakAnA zatrune ApeluM abhivacana teADavAnI tene jarUra pADI. kavya ane akartavyanA meAhamAM paDelA manuSyeAnAM evAM ja khIjA aneka dRSTAMtA jagatanA prAcIna ane arvAcIna itihAsamAM puSkaLa che. mahAbhArata AvA prakAranA prasaMgeAnI eka khANa ja che ema kahIe te cAle. saMsAramAM aneka aDacaNanA prasaMgeAmAM meATA meATA prAcIna puruSoe kevAM vana calAvyAM hatAM tenI kathAenA sulabha rIte sAmAnya lAkAte khAdha ApavA mATe ja bhAratanuM mahAbhArata banyuM che; nahi teA mAtra bhAratI yuddha athavA jaya' nAmanA itihAsanuM varNana karavAmAM aDhAra pUrva lakhavAnI jarUra na hatI. ' lekmAnya TiLaka pinAkina plAsTika proDakaTsa 91, mahamadaalI rADa, muMbaI-3 (phekaTarI : aTalADarA, vaDAdarA)nA saujanyathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAzcaryo jayasteSAm yeSAm nAtho'si keshv| jemaNe tAruM zaraNa svIkAryuM che, emane Azcarya nathI, jaya thAya emAM mahAbhArata TokarazI vIrazI gAlA C/o bAndra spiriTa De, kAlInA, sAntAkrujhanA saujanyathI . Te. naM. 532202 Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIkRSNane prabhAva ayudhyamAno manasApi yasya . jayaM kRSNaH puruSasyAbhinandet / evaM sarvAn sa vyatIyAdamitrAn sendrAn devAn mAnuSe nAsti cintA // je puruSane jaya zrIkRSNa mane mana abhinaMde yuddhathI dUra rahyA rahyA paNa,-te puruSa potAnA sarve zatruone parAjita karI zakaze, pachI bhale te zatruomAM Indra sahita badhA devatAo sAmela hoya ! manuSyanI to magadUra ja zI ! mahAbhArata | mI zikSA apALa, anAja mALa, . zrI harilAla DresavALA, maganalAla DresavAlA, bhUlezvara, muMbaI, nA saujanyathI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ These epics are therefore not a mere mass of untransmuted legend and folklore, as is ignorantly objected; but a highly artisitic representation of intimate significances of life, the living presentment of a strong and noble thinking, a developed ethical and aesthetic mind and a high social and political ideal. The ensouled image of a great culture, as rich in freshness as life but immeaasurably more profound and evolved in thought and substance than the Greek, as advanced in maturity of culture but more vigorous and vital and young in strength than the Latin epic poetry, the Indian epic poems were fashioned to serve a greater and completer national and cultural function and that they should have been received and absorbed by both the high and the low, the cultured and the masses and remained through twenty centuries an intimate and formative part of the life of the whole nation is of itself the strongest possible evidence of the greatness and fineness of this ancient Indian Culture. Krishnaprem. Extrusion Processes Private Ltd. -2/ Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAbhArata e jIvananI-jIvananI praNAlikAonI ane paraMparAnI, rItabhAtanI ane rivAjonI ane palaTAtA AdarzonI mImAMsA che. e svataMtra, su-rUpa ane nirNayAtmaka che; ane prAcIna bhAratanuM samagra jIvana emAM, keI darpaNamAM pratibibita thAya ema pratibiMbita thayeluM che. dAsaguptA ane De espiTala eremeTikasa anila TreDiMga kaMpanI, prinsesa sTrITa, muMbaI Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat www.umaragyanbhandar.com