Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? (IS JAIN GEOGRAPHY ASTRONOMY TRUE?) RESEARCH INSTITUTE OF SCIENTIFIC SECRETS FROM INDIAN ORIENTAL SCRIPTURES (RISSIOS) (1) AHMEDABAD-MUMBAI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ [2] S() (Y Y ) ( 6)/%D1% 8 2 %) 'zAsanasamApa.pU.A. zrI viThya nemisUrIzvarajI ma.sA.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jena bhUgoLa-khagoLa sAcI che ? (ls Jain Geography - Astronomy True?) I : lekhaka : pa. pU. zAsanasamrATa AcArya zrIvijayanemi-vijJAna-kastUra-yazobhadra-zubhaMkarasUrijI | mahArAjanA paTTadhara pa. pU. AcArya zrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya pa. pU. AcArya zrI vijayanaMdighoSasUrijI mahArAja tathA DaoN. jIvarAja jaina (jamazedapura, TATAnagara) davya sava dra I : prakAzaka : bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA Research Institute of Scientific Secrets from Indian Oriental Scripture (RISSIOS) C/o Mr. Sanjaybhai B. Kothary, Navkar Reality Pvt. Ltd. 417, Nalanda Enclave, Opp. Sudama Resort, Ellisbridge, Ahmedabad-380006 Phone: +91-79-32920541/42, Mob. +91-9825008693 Website: www.rissios.org E-mail: nandighoshsuri@yahoo.com
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ (4) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che ? (Shun Jain Bhoogol-khagol Sachi Chhe?) (Is Jain Geography - Astronomy True?) lekhaka : pa.pU.AcArya zrIvijayanaMdighoSasUrijI mahArAja tathA DaoN. jIvarAja jaina (c)sarvAdhikAra surakSita prAptisthAna : 1.zrI sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapoLa, amadAvAda-380001, phona 079-25356693 2.International Jain Foundation D. C. House, J. B. Metal Compound, Opp. Savoy Hotel, Off Saki Vihar Road, Sakinaka, Mumbai-400072 Mob. +91-8600 005151, 022-66923084 3. jUIbena ela. zAha 15, rUbI cembarsa, 1le mALe, 84, borA bajAra, phorTa, muMbaI-400 001. phona. 098676 12636 4. zrI ramezabhAI bI. zAha 703, nUtana nivAsa, bhaTAra roDa, sUrata - 395 004 phona. 094271 pa2203, 0261-2240733 prathamAvRtti : 2000 prata, mArca, 2019 mUlya : rU. 500/ prakAzaka : bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA Research Institute of Scientific Secrets from Indian Oriental Scripture (RISSIOS) C/o Mr. Sanjaybhai B. Kothary, Navkar Reality Pvt. Ltd. 417, Nalanda Enclave, Opp. Sudama Resort, Ellisbridge, Ahmedabad-380 006 Phone: +91-79-32920541/42, Mob. +91-98250 08693 Website: www.rissios.org E-mail: nandighoshsuri@yahoo.com mudraka : maunila kriezana (hitezabhAI dasADIyA) phona. 8369870050
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzakIya 5. pU. zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrIvijayanemisUrIzvarajI mahArAjanA samudAyanA 5.pU. A. zrIvijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA vidvAna ziSya pU. A. zrIvijayanaMdighoSasUrijI mahArAja chellA 40 varSathI jaina darzana aMgenA vaijJAnika pAsAno abhyAsa, manana ane ciMtana karI rahyA che. temanA A ciMtananA paripAkarUpe gujarAtI, hindI ane aMgrejI bhASAmAM jainadarzana ane vijJAna saMbaMdhita vividha lekho lakhyA che. ane te navanIta-samarpaNa, tIrthaMkara, arhat vacana, jaina jarnala, tulasIprajJA, jaina DAyajesTa (amerikA) vagere vividha pratiSThita sAmayikomAM prakAzita thatAM rahyA che. e lekhono eka saMgraha be graMtha svarUpe zrI mahAvIra jaina vidyAlaya elyumnI esosiyezana, amerikAnA TrasTI zrI kAntibhAI mepANInA prayatnothI zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI dvArA I. sa. 1995mAM "jainadarzana : vaijJAnika dRSTie" "Jainism : Through Science" nAme prakAzita thayela. temanA A graMtho deza-videzamAM sarvatra ane khAsa karIne vijJAnanA kSetramAM rasa dharAvanAra vizALa vAcakavargamAM khUba AvakArya banela. tyArabAda parama pUjya AcArya zrIvijayanaMdighoSasUrijI mahArAjanuM saMzodhana kArya satata cAlu ja che. ane have to prAyogika saMzodhana kArya paNa teozrInI preraNAthI thaI rahyuM che. temAM paNa bhAratanA nAmAMkita vijJAnIo ane paradezanA viziSTa saMzodhakono sahakAra ane preraNA-protsAhana satata maLatA rahyAM che. te anusAra jaina bhUgoLa-khagoLa aMge atyAranI navI peDhIne muMjhavatA ghaNA prazno aMge samAdhAna meLavavAnA prayatnonA pariNAma svarUpe jamazedapuraTATAnagaranivAsI vidvAna, zraddhAvAna ane paripakva vijJAnI DaoN. jIvarAja jaine pAMceka varSa pahelAM jaina bhUgoLa-khagoLa saMbaMdhI eka navI ja samajUtI rajU karI, je pU. A. d (5)
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [6] zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? zrIvijayanaMdighoSasUrijI mahArAjane yogya lAgI ane te aMge vizeSa carcA vicAraNA karI tene ApaNA jaina samAja samakSa mUkavAno nirNaya karyo. tenA phaLasvarUpe prastuta pustaka prakAzita karatAM amane ghaNo ja AnaMda thAya che. A pustaka jaina bhUgoLakhagoLanI mULabhUta vicAradhArAne eka navA ja pariprekSyamAM rajU kare che. jenAthI AjanA buddhijIvI varganI ghaNI zaMkAo nirmULa thaze ane jaina darzana uparanI temanI zraddhA deDha thaze, e vAtamAM koI zaMkA nathI. | prAnta DaoN. jIvarAja jaine udAratApUrvaka potAnA saMzodhanane jaina samAja samakSa mUkavAnI amArA TrasTane anumati ApI te badala amArI saMsthA temanI aNI che. | prastuta prakAzana jaina samAjanA vidvAna sAdhuvarga, zrAvakavarga tathA vijJAna jagatanA agraNI vijJAnIonI jijJAsAne tRpta karaze tathA teone navAM navAM saMzodhano karavA preraNA Apaze tevI AzA rAkhIe chIe. - pU. A. zrI vijayanaMdighoSasUrijI mahArAjanI preraNAthI thatAM saiddhAntika tathA prAyogika vaijJAnika saMzodhanomAM jaina samAjanA vividha saMgho, saMsthAo tathA zreSThio taraphathI udAra Arthika sahayoga maLI rahyo che, te mATe amo sauno AbhAra mAnIe chIe. sAthe sAthe A graMthanuM suMdara sughaDa mudraNa karI ApanAra maunila kriyezananA zrI hitezabhAI dasADIyAno AbhAra mAnIe chIe. e sAthe saMsthAnA bhUtapUrva TrasTIzrIo sva. bhUpezacaMdra nagInadAsa zAha, sva. snehala e. zeTha, sva. zrI suprImabhAI pI. zAha tathA zrI hemaMta eca. parIkha, pro. eca. epha. zAha, DaoN. divyezabhAI vI. zAha tathA DaoN. rajanIbhAI pI. dozI Adie saMzodhana prakAzanamAM je sahakAra Apyo che te badala temano AbhAra mAnIe chIe. vi. saM. 2075, mahA suda-14 bhAratIya prAcIna sAhitya vaijJAnika rahasya zodha saMsthA, amadAvAda-muMbaI
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) thALa dhAraNA rAya jIvAta ke jenI pasaMda karavAnuM rakama 411 mANI all the II III tA8. ft Balataffma ke , taI jANItA SCIENCE EXHIBITION AND SEMINAR PSS10 | vijJAna parzana ane parisaMvAda, tA 20 21 ra ra vApeDhakhara, 2 01pa, dAna 11, ARJAra, ravivAra bhUmApa 4 papU. bAraNa gAyaka tA.ma. nI vija1 mAM mUzvarajI ma.II. | pregya mArga:4857 5,55, tA.bha. zrI hirA ot/afilSasUrIzvArA ma.., pa. pU. AcArya zrIvijayanaMdighoSasUrijI ma.nI preraNAthI dolatanagara muMbaI, khAte RISSIOS dvArA Ayojita tridivasIya vijJAna pradarzana ane parisaMvAdamAM bhAratanA agraNI vijJAnIo sAthe pU. AcAryazrI VADONAL AgavatI satra kA can know the truth. A nd purify the soul jaina darzana aura vijJAna pAyAdrIyasaMgoSThI | 8 ga5 2016, [11]= edge prAT: 9 (4) ya meM 12 AVIR yonI sabhAgRDha, dAdara(pUrva | " fsize hitro a violeIna gAya / | mr regard | he who cultivates an attitude of all living beings, mobile and can attain equanin BHAGWAN MAHAVI jaina vizvabhAratI, lADanuM dvArA yogI sabhAgRha, dAdara, muMbaI khAte Ayojita bhagavatI sUtranA pAMcamA khaMDanA vimocana prasaMge pro. muni mahendrakumArajI sAthe pU. A. zrIvijayanaMdighoSasUrijI ma.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) parama pUjya zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrIvijayanemi-udayasUrIzvarajI ma. sA.nA padhara vAtsalyanidhi saMghanAyaka AcArya bhagavaMta zrIvijayanaMdanasUrIzvarajI mahArAja pU. muni zrI jinakIrtivijayajI ma., pU. sA. zrIzIlaguNAzrIjI ma. tathA pU. sA. zrI sUryakaLAzrIjI ma.nI preraNAthI
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ [9] samarpaNa vikramanI vIsamI sadInI mahAvibhUti, kAparaDAjI, zerIsA. kadaMbagiri Adi aneka tIrthonA uddhAraka, yugapradhAna, jIvadayAnA mahAna jyotirdhara, paramopakArI, sugRhItanAmadheya, prAtaHsmaraNIya, sUricakacakravartI, tapAgacchAdhipati zAsanasamrATa AcArya bhagavaMta zrIvijayanemisUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara jyotiH zilpazAstravizArada, siddhAMta mArtaDa, parama pUjya AcArya zrI vijayodayasUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara nyAyavAcaspati, zAstravizArada, siddhAMta mArtaDa, kaviratna vAtsalyanidhi saMghanAyaka, mArA dIkSAdAtA parama pUjya AcArya bhagavaMta zrIvijayanaMdanasUrIzvarajI mahArAjanA pavitra karakamalomAM sAdara samarpaNa - vijayanaMdighoSasUri
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) H. H. Acharya Shri Vijay Nandighoshsuriji with Prof. George Whiteside (Prof. of Nenotechnology, Harward University, U.S.A.) at Mumbai, 23rd December, 2007 H. H. Acharya Shri Vijay Nandighoshsuriji with Prof. C. N. R. Rao (Scientific Advisor to the Prime Minister of India) at Mumbai, 23rd December, 2007
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) zrI nirmaLakumAra (hA pU. AcArya zrInaMdighoSasUrijI)ne | rajoharaNa arpaNa karatA pa.pU. vAtsalyanidhi AcArya zrInaMdanasUrijI ma. Dr. Jivraj Jain Addressing the conference after receiving the "Vigyan Ratan Award" from Gyan Sagar Science Foundation, Delhi, 2017
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ [12) jaina sAhitya saMzodhana prakAzana hIraka staMbha parama pUjya zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI vijaya nemi-vijJAna- kastUra- yazobhadra-zubhaM karasUrIzvarajI ma. sA. nA paTTadhara pa.pU. sAtvikaziromaNi AcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya jaina vijJAnI pa.pU. A.zrI vijayanaMdighoSasUrijI ma.nA ziSya munizrI jinakIrtivijayajI ma.nI preraNAthI zrI kaSabhadevajI jaina derAsara ane sAdhAraNa khAtA TrasTa, cembara ane zrI cembara jaina saMgha, muMbaIe jaina vaijJAnika saMzodhana ane sAhitya prakAzanamAM hIraka staMbha tarIke udAra Arthika sahayoga Apyo che te badala tenA pramukhazrI ane TrasTIzrIone khUba khUba anumodanA saha dhanyavAda jaina sAhitya saMzodhana prakAzana hIraka staMbha parama pUjya zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI vijayanemi-vijJAna-kastUra-yazobhadra-zubhaMkarasUrIzvarajI ma. sA. nA paTTadhara pa.pU. sAtvikaziromaNi AcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya jena vijJAnI pa.pU. A.zrI vijayanaMdighoSasUrijI ma.nA ziSya munizrI vIrakIrtivijayajI ma.nI preraNAthI zrI juhu skIma jaina saMgha, vilepArle (pazcima) muMbaIe jaina vaijJAnika saMzodhana ane sAhitya prakAzanamAM hIraka staMbha tarIke udAra Arthika sahayoga Apyo che te badala tenA pramukhazrI ane TrasTIzrIone khUba khUba anumodanA saha dhanyavAda
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) jaina sAhitya saMzodhana prakAzana suvarNa staMbha parama pUjya zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI vijayanemi-vijJAna-kastUra-yazobhadra-zubhaMkarasUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara pa. pU. sAttvikaziro maNi AcArya zrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya jaina vijJAnI pa.pU. A.zrI vijayanaMdighoSasUrijI ma.nA ziSya munizrI jinakIrtivijayajI ma.nI preraNAthI zrI gItAMjali je. mU. pU. jaina saMgha, borIvalI (pazcima) muMbaIe jaina vaijJAnika saMzodhana ane sAhitya prakAzanamAM suvarNa staMbha tarIke udAra Arthika sahayoga Apyo che te badala tenA pramukhazrI ane TrasTIzrIone khUba khUba anumodanA saha dhanyavAda jaina sAhitya saMzodhana prakAzana rajata staMbha parama pUjya zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI vijaya nemi-vijJAna-kastUra- yazobhadra-zubhaMkarasUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara pa.pU. sAtviAkaziro maNi AcArya zrIvijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya jaina vijJAnI pa.pU. A.zrIvijayanaMdighoSasUrijI ma.nA ziSya munizrI vIrakIrtivijayajI ma.nI preraNAthI zrI zaMkhezvara pArzvanAtha rAjendra jaina TrasTa, araviMdakuMja, tAradeva, muMbaIe jaina vaijJAnika saMzodhana ane sAhitya prakAzanamAM rajata staMbha tarIke udAra Arthika sahayoga Apyo che te badala tenA pramukhazrI ane TrasTIzrIone khUba khUba anumodanA saha dhanyavAda
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) jaina sAhitya saMzodhana prakAzana kAMsya staMbha parama pUjya zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrIvijayanemi-vijJAna-kara-yazobhadra-zubhaMkarasUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara pa. pU. sAttvikaziro maNi AcArya zrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya jaina vijJAnI pa.pU. A.zrIvijayanaMdighoSasUrijI ma.nA ziSya munizrI jinakIrtivijayajI ma.nI preraNAthI zrI tAradeva zve. mU. pU. jaina saMgha, tAradeva, muMbaIe jaina vaijJAnika saMzodhana ane sAhitya prakAzanamAM kAMsya staMbha tarIke udAra Arthika sahayoga Apyo che te badala tenA pramukhazrI ane TrasTIzrIone khUba khUba anumodanA saha dhanyavAda jaina sAhitya saMzodhana prakAzana kAMsya staMbha parama pUjya zAsanasamrATa tapAgacchAdhipati AcArya bhagavaMta zrI vijayanemi-vijJAna-kastUra-yazobhadra-zubhaMkarasUrIzvarajI ma.sA.nA paTTadhara pa.pU. sAtviAkaziro maNi AcArya zrI vijayasUryodayasUrIzvarajI mahArAjanA ziSya jena vijJAnI pa.pU. A.zrIvijayanaMdighoSasUrijI ma.nA ziSya munizrI vIrakIrtivijayajI ma.nI preraNAthI zrI pArtha padmAvatI . mU. jaina saMgha, pArUlanagara, bhuyaMgadeva, amadAvAdamAM jaina vaijJAnika saMzodhana ane sAhitya prakAzanamAM kAMsya staMbha tarIke udAra Arthika sahayoga Apyo che te badala tenA pramukhazrI ane TrasTIzrIone khUba khUba anumodanA saha dhanyavAda
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) vaijJAnika saMzodhana ane prakAzananA puraskartA AbhAmaMDaLanA niSNAta DaoN. je. ema. zAha, suru kemikalsa, muMbaI zrI kiriTabhAI lApasIyA tathA zrI madhurIbena, cembura, muMbaI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ [16] vaijJAnika saMzodhana ane prakAzananA puraskartA @@ zrImatI pavanadevI tathA zrI maganalAla mULacaMda mahetA sAMDerAva (rAjasthAna) ha. zrI saMjayabhAI, aMdherI (pUrva) muMbaI zrI arUNAbena tathA zrI rAjendrabhAI caMdulAla dozI kapaDavaMjavALA ha. zrImatI zilpAbena nIlezabhAI dozI, marInaDrAIva, muMbaI
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ | (17) vaijJAnika saMzodhana ane prakAzananA puraskartA zrI uSAbena tathA sva. zrI jitendrabhAI parasottamadAsa zAha ha. mehula, IrAnIvADI, kAMdivalI, muMbaI zrI caMdrAbena tathA dalIcaMda mahetA ha. varSAbena ketanabhAI gItAMjali, muMbaI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ [18] vaijJAnika saMzodhana ane prakAzananA puraskartA a. sI. nIlImAbena hitezabhAI zAha, nyUjhIlenDa sva. zrI sumitrAbena tathA zrI zAMtilAla mahAsukhabhAI gAMdhI vejalapuravALA ha. nayanAbena bharatabhAI gAMdhI, amerikA
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (19) : sahAyaka Arthika saujanyadAtA H ja zeThazrI kastUrabhAI lAlabhAI ceriTebala TrasTa, atula ha. DaoN. vimaLAbena * zrI goDIjI pArzvanAtha padmAvatI derAsara TrasTa, pAyadhunI, muMbaI * zrI goDIjI pArzvanAtha padmAvatI derAsara TrasTa, naroDA, amadAvAda * pa. pU. zAsanasamrATa A.zrIvijayanemisUrijI ma.nA samudAyanA pa.pU. sA. zrI puNyaprabhAzrIjI ma.sA.nA saMyamajIvananI anumodanArthe, amadAvAda * zrI marInaDrAIva jaina ArAdhaka TrasTa, pATaNa jaina maMDaLa, muMbaI zrI punItadhAma jaina tIrtha, pU. A. zrI prasannakIrtisAgarasUrijInI | preraNAthI * zrImatI cetanAbena narezabhAI nemacaMda zAha pATaNavALA, IrSA, muMbaI padmazrI DaoN. sudhIrabhAI vI. zAha, ha, cetanA, DaoN. helI, DaoN. cetasI ,amadAvAda ja sva. pUrNimAbena hemendra sarakAra, ha. vaibhava, hetalabena, copATI, muMbaI * sva. raMjanabena khuzIlAla zAha, ha. abhaya, nirbhaya, pU. munizrI - jJAnakIrtivijayajInI preraNAthI, muMbaI * zrI nemi prazAnta, ha. phAlganIbena jatInabhAI, gItAMjali, muMbaI * zrI dakSAbena dinezabhAI mahetA, hArmanI, gItAMjali, muMbaI * zrI jijJAbena harezabhAI caMdulAla dozI, gItAMjali, muMbaI * zrI modI caMdubena mANekalAla tathA jazavaMtalAla nAthAlAla maNiyAra bhAbharavALA, gItAMjali, muMbaI * zrI haridAsanagara jaina maMDaLa, gItAMjali, muMbaI * zrI pUrNimAbena dIpakabhAI zAha godharAvALA, gItAMjali, muMbaI * zrI mRdulAbena surezabhAI mahetA, tulasI TAvara, borIvalI, muMbaI ja zrI zAntAbena ratilAla mahetA ha. bharatabhAI, gItAMjali, muMbaI zrI bhadrAbena dhanubhAI mahetA, arihaMta dugdhAlaya, gItAMjali, muMbaI * zrI divALIbena mizrImalajI mahetA, gItAMjali, muMbaI ja zrI tanasukharAca tArAcaMda saMghavI, ha. bhAvinabhAI, divyapArtha, muMbaI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) zrI rasIlAbena eca. lAkhANI, sonI TAvara. gItAMjali, muMbaI * zrImatI bhAratIbena yazavaMtabhAI harilAla jhaverI, juhu, muMbaI * zrI kAmAkSIbena praviNacaMdra choTAlAla zAha, juhu, muMbaI * zrI juhu skIma jaina saMghanI baheno, juhu, muMbaI * zrI jitubhAI ratilAla salota, juhu, muMbaI che zrI suSmAbena amitabhAI saMghavI, juhu, muMbaI * zrI surekhAbena vinodabhAI voharA, vilepArlA (pazcima), muMbaI * zrI saMgItAbena sunIlabhAI loDhA, pUnA * zrI padmAvatIbena surendrabhAI zAha, tAradeva, ha. nirmaLa * DaoN. prabhAbena narendrabhAI zAha, bhAyakhalA, muMbaI * zrI surekhAbena araviMdabhAI zAha, ha, nimiSabhAI jhaverIbajAra, muMbaI * zrI mInAbena kalpezakumAra ramaNalAla zAha, pArUlanagara, amadAvAda ja zrI zakuntalAbena prakAzabhAI sutarIyA, pArUlanagara, amadAvAda * zrI kAminIbena upendrabhAI cImanalAla zAha, pArUlagara, amadAvAda * zrI vidyAbena zAMtilAla zAha, pArUlanagara, amadAvAda * zrI ajayabhAI rIkhavacaMda zAha, pArUlanagara, amadAvAda * zrI kokilAbena guNavaMtabhAI zAha ha. kauzalabena Thakkara, amadAvAda ja zrI caMdrAbena harSadabhAI zAha mRdulapArka, amadAvAda : sahasahAyaka Arthika saujanyadAtA : * zrI dakSAbena hemantabhAI zAha, pArUlanagara, amadAvAda ka zrI divyAbena jemikabhAI bAbulAla zAha, pArUlanagara, amadAvAda ka zrI dinezabhAI jayaMtilAla zAha, pArUlanagara, amadAvAda 4 zrI zrI sejalabena sunIlabhAI gAMdhI, pArUlanagara, amadAvAda ja zrI vibhAbena sunIlabhAI zAha, pArUlanagara, amadAvAda * zrI urvazIbena cInubhAI ratilAla zAha, pArUlanagara, amadAvAda zrI bhUmibena nIradabhAI nANAvaTI, pArUlanagara, amadAvAda - zrI hasumatIbena araviMdabhAI zAha, pArUlanagara, amadAvAda
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) 4 zrI jyotibena zAMtilAla manasukhalAla goMDalIyA, amadAvAda * zrI jagatabhAI vasaMtabhAI kApaDIyA, pArUlanagara, amadAvAda * zrI rAja kumAra paMkajabhAI zAha, pArUlanagara, amadAvAda * zrI kailAsabena amitabhAI jhaMkAra, pArUlanagara, amadAvAda * zrI rucibena kuNAlabhAI ha, razmibena prakAzabhAI, amadAvAda zrI prAcIbena sonu ha. razmibena prakAzabhAI, amadAvAda * zrI nehAbena aruSa siMhA, ha. razmibena prakAzabhAI, amadAvAda * zrI harSAbena satIzakumAra mahetA ha. ravi, pArulanagara, amadAvAda * zrI bhadrezabhAI Ara. zAha, ha. priyam, amadAvAda ja zrI parezabhAI mohanalAla, arjuna gresa, ghATaloDIyA, amadAvAda * zrI pArzvanAbena samIrabhAI mahetA, juhu, muMbaI * zrI samyapha snAtra maMDaLa, juhu, muMbaI * zrI sonalabena rAkezabhAI zAha, juhu, muMbaI ja zrI kRpAbena vipulabhAI juhu, muMbaI * zrI puSpAbena kizorabhAI zAha, juhu, muMbaI * zrI dinezabhAI tribhovanadAsa zAha, kAMdivalI, muMbaI pU. AcArya zrI caMdrakIrtisAgarasUrijInI preraNAthI nIce jaNAvela dAtAoe sahasahAyaka tarIke lAbha lIdho che. * zrI saMtoSabena dilipabhAI jaina, paravAnA TAvara, gItAMjali, muMbaI chezrI kalAbena lAlabhAI zAha ha. jayezabhAI haridAsanagara, muMbaI - ja zrI aMjubena bhadrezabhAI vorA, tArAbAga, prArthanAsamAja, muMbaI * zrI rAhila girIzabhAI zAha, gItAMjali, muMbaI * zrI nizIdha zAMtilAla zAha, zrImaMgala, gItAMjali, muMbaI zrI kAMtAbena dalIcaMda zAha, ha. parezabhAI, gItAMjali, muMbaI * zrI prItibena vikrAMtabhAI dozI ha. akSata, gItAMjali, muMbaI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) paramapUjyazAsanasamrAT samudAyasya gacchanAyaka- AcAryavaryANAM zrImadvijayahemacaMdrasUrIzvarANAM zubhAziSA: anavadha vidyAvidyotitAntaHkaraNam - AcArya zrI vijaya nandighoSa sUTi jitaM prati bhAvanagarAnti vedyati vijaya revacandrasUriH sAnubandhanya bhalatA jaina vijJAna - bhUgola - rajagoLeviSayakaH saMzodhanAtmakaH lekha: likhittaH sa prAptaH paThitazca etad viSaye kRtaH parizramaH bhRzaM prazaMsA 1 1 etasmin viSaye agreDagre vardhanAya tathA ca sAphalyaM prApnotuM tatkRte asmadIyaH zubhA zatarvAdaH bhavate prdiiyte| iti zam - saM. 2015 - kA. zuklA dazamI bhojanagara- dAdA sAvadha - vijaya remacandrasUriH (devAntisada
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ | (23) jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samAdhAna jagata zuM che? kevuM che? kevI rIte cAle che? - A prazno vijJAnanA mULamAM che. huM koNa chuM? du:kha zuM che? te kema Ave che? - A prazno adhyAtmanA mULamAM che. vijJAnI jagatane samajavAno prayAsa kare che, ene paNa koIka tabakke huM koNa chuM? e praznano sAmano karavAno Ava ze. e ja rIte adhyAtmanA sAdhakane koIka tabakke AsapAsanuM A vizva zuM che? kema cAle che? e prazna jAge che. tIrthakaro adhyAtmanA puraskartA che. manuSya kema jIvavuM e zIkhavavA teo avataryA che. du:khasAgarane oLaMgI zAzvata zAMtinA kinAre kema pahoMcavuM enI vidyA teo ApavA mAge che. AthI, jIvanazodhana ane Atmaprabodhana temanA upadezanA kendrabiMdu che. tema chatAM, A dRzyamAna bhautika jagata vize jijJAsu - mumukSujano taraphathI prazno Ave che ane tIrthakaro temanA samAdhAna arthe vizva racanA aMge vAta kare che. AthI ja AgamomAM bhUgoLa, khagoLa, jyotiSacakra, svarga, naraka vagerenuM varNana ane nirUpaNa thayeluM jovA maLe che. tIrthakaro bhautikazAstrInI jema bhautika jagatanI dareka vastunuM nirUpaNa nathI karatA, khapa pUratuM vivaraNa kare che. hA, temanA anuyAyI vidvAna munivaro e viSaya upara vizeSa vicAraNA kare ane vizvanuM saMpUrNa citra upasAvavAno prayatna kare e svAbhAvika che. AthI ja jaina paraMparAmAM paravartI graMthakAro dvArA bhUgoLa, khagoLa, jIvavijJAna saMbaMdhI svataMtra sAhityanuM
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? nirmANa thayuM che. A sAhityamAM pAchaLathI upalabdha pratyakSa mAhitIno viniyoga thAya ke pachI tArkika niSkarSo dvArA khUTatI vigatonI pUrti thAya, e sahaja che. sAhityanI prAcIna praNAlI kAvyAtmaka vadhAre hatI. tethI AlaMkArika bhASA vaparAvAthI kalpanAnA raMga praveze e asaMbhavita vAta nathI. tIrthakaro e je varNana karyuM te temanI divyadRSTithI joIne kahyuM, ane khapapUratuM kahyuM. vizvanuM saMpUrNa citra doravAnuM lakSya temanI sAme hatuM ja nahi. temanI sAdhanAnA ane upadezanA kendrabiMdu to ahiMsA, karuNA, samatA, satya, saMyama jevAM AdhyAtmika tattvo hatAM. e kakSAnI vyaktimAM asatya ane daMbha akalpanIya banI rahe. AthI temanA prabodhana/prarUpaNAmAM kalpita/ asatya kathananI kalpanA akalpanIya Thare che. jaina Agama tathA anya graMthomAM upalabdha bhUgoLa-khagoLa saMbaMdhita vigatono vartamAna vijJAna dvArA prApta mAhitI sAthe kyAreka meLa maLato nathI tyAre dhArmika vargane muMjhavaNa anubhavavI paDe che. jaina zramaNono moTo bhAga vijJAnane apUrNa kahIne saMtoSa mAne che. to bIjA keTalAka 'thobho ane rAha juo'no abhigama apanAve che. A baMne abhigama zraddhAmUlaka to che, paraMtu saMtoSajanaka nathI. A bAbatamAM eka trIjo abhigama paNa che ane e che zAstragata varNanonA navesarathI arthaghaTanano. A abhigamane bhAratIya ciMtanano Teko paNa che. zAstrIya viSayonI carcAmAM eka sUtrano haMmezAM viniyoga thato Avyo che. te che : 'siddhahya tiSThiAnIyA:' 'je vastu koIka rIte pramANita thaI cUkI hoya tenA samAveza samAdhAna mATe mArga khoLI kADhavo.'
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? (25) vijJAne ghaNA badhA kSetre ghaNuM badhuM pramANita karI dIdhuM che. eTaluM ja nahi, tene e svarUpe vyavahAramAM prasthApita karI dIdhuM che. bhUgoLa, khagoLanA viSayamAM paNa Ama thayuM che. AthI jena ciMtakavarge A abhigamano svIkAra karI samAvezananI dizAmAM vicAravAno samaya pAkI gayo che. saddabhAgye e dizAmAM prayatno zarU thaI paNa gayA che. aneka jaina mahAnubhAvo vijJAnanA kSetre kAma karI rahyA che. DaoN. jIvarAja jaina AvA eka nivRtta vijJAnI che. jaina zAstro ane jaina jIvanapaddhatinA premI paNa che. bhUgoLa ane khagoLanA viSayamAM zAstra ane vijJAna vacce dekhAtA visaMvAdanA ukela mATe temaNe eka navI dhAraNA (Hypothesis) rajU karI che. jaina sAhityamAM maLatA dvIpa-samudra-khagoLa vagerenAM citro dvArA lokasvarUpanI je mAnyatA UbhI thaI che, tene navA dRSTikoNa thI temaNe tapAsI che. temanI dhAraNA che ke loka saMbaMdhI e citro vastuonAM vAstavika mApa ke sthAna darzAvatA mAnacitro nathI. paraMtu eka samAna vastuone ekatra karI sAmUhika rUpe rajU karatA koSTaka citro che. nakazA banAvavA mATe be prakAranI paripATI hoya che. Astral projection (AP) paddhati tathA Statistical Method (SM) - mAnacitra ane gANitika koSTaka citra | pratIka citra. jaina bhUgoLa ke lokasvarUpanA citro pratIka citra prakAranAM che. jaina paraMparAmAM A prakAranA nakazA prathama thI che, e darzAvavAno prayAsa paNa temaNe karyo che. ahIM A be prakAranA nakazAnI vigatamAM javuM nathI kAraNa ke prastuta pustaka A ja viSaya upara lakhAyuM che. AcAryazrI naMdighoSasUrijI jaina tatvajJAnanA saMniSTha abhyAsI to che ja, vijJAnane paNa evI ja niSThAthI samajavAno temaNe prayatna
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? karyo che. DaoN. jIvarAja jainanI sUcita Theory aneka virodhAbhAsanA nirAkaraNa bhaNI dorI zake evI che, evuM teo mAne che. A pustakamAM jaina bhUgoLa-khagoLanI mAhitI ApavA uparAMta, A viSaya praveza arthe jarUrI pRSThabhUmi paNa racI che ane DaoN. jIvarAja jainano dRSTikoNa kaI rIte madada karI zake tenuM nirUpaNa karyuM che. DaoN. jIvarAja jene A viSaya para eka pustaka lakhyuM che, tene samajavA mATe A. zrI naMdighoSasUrijInuM A pustaka mArgadarzikA(gAIDabuka)nI garaja sAraze. vijJAna saMbaMdhI viSayone lokabhogya zailImAM vAcakavarga sudhI pahoMcADavAnuM kArya teo varSothI karatA AvyA che. temanA dvArA A eka pAyAnuM kAma thaI rahyuM che. A pustaka A zreNImAM eka vadhu maNakAno umero kare che. AcAryazrInA A zramanI anumodanA karatAM ane A pustakane AvakAratAM AnaMda thAya che. upA. bhuvanacaMdra tA. 19-10-2018 mAMDala
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27) A letter from Upa. Shri Bhuvanchandraji to Dr. Jeoraj Jain Mandal 29/3/2018 Respected Dr. Jeoraj ji, Dharma labh! First of all, accept my regrets that I could not respond to your e-mails for so long a time. I had to complete some worla and send it to the type setter. Moreover, I needed time to go through your writeups. I appreciate your work and your zeal with which you have taken up the challange of solving this problem Loka. I think Jain Sangh needs people like you to address the knotty points that have emerged, regarding Scriptural data and scientific discoveries. Persons who are wellversed in science, and, on the other hand, are conversant with scriptural theories, can tackle such matters. I see 'science' as man's search for truth, which has started in remote past and now has reached to a critical. state. In a sense, science is a new Darshang; only it is based on empirical evidence. Sankhya, Nyaya etc. were based on theorising, yet we can mark some empirical observations in them. Jaina and some other traditions were an outcome of revelations, still their latter proponents relied on theorisation; yet, they also used observation of the real world and used their findings in
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? theorisation, thus coming nearer to empirical approach. You are desciplined in scientific approach and at the same, are well-aqwaiinted with Jaina canonical data, you can do justice to both Science and religion are not rivals, but complimentary to one another. Scholars like you can do much in Ithis direction Now about your proposal of statis method' segarding presentation the concept of Loka in Jain literature. We have to accept that sm type maps are used in old Jaina books, and that sm His more useful in presenting vast data | And accepting sm, we can reduce the inconsistency in Jaing description of Loka and that of science One point should be noted. We cannot say that the drawings in old mss. are exact as envisaged by seers', who described Loka in the first place. The Imaps are drawn by local artists and are comparatively later creations. We should prepare new sm drawings scientifically, based on the data in Ithe scriptures It I will suggest you prepare altogether new maps, adhering to scientific desci pline and put into print along with your 1. observation's. 4pq. Bhuvay chandoa. .
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) A letter from Upa. Shri Bhuvanchandraji to Dr. Jeoraj Jain Bavla, D. 19/6/18 Hon. Du Jivaraj jim Dharmalabh! I carefully went through your write-up 30 May). I am impressed with the clarity and confidence in it. You have taken great pains. Your aproach is a combination of reason and faith. I would say of you in this way: A scientific mind in a faithful body! 1. You have drawn a very distinct de marco Hating line between charte graphical and statistical maps. You have rightly warned at every step, to remember this, we (munis Llack a scientificaly desciplined mind, don't expect that your theory will be understood rightly and will get accepted soon. But you should not bother about it. The theory has potential. Go on developing 2. You have taken into consideration the most points related to Jamboo dweepa, one by one. Your proposalfettart to compare 16 khandas with present earth is worth consideration. __3. Question: Achats do not cogitate. Then, how come they propound such things with maps, measurments etc. ? A possible answer: @thats propound so many things. They even answer questiosegarding FOR EDUCATIONAL USE
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? universe . Maps and all are contribution of latex ganadharas' and acharyas. One point must be notedi Arhats necessarily speak truth. If they spoke about the universe, the earth, they might have spoken truth They might have narrated a globe as globe Earth Is globe. That's final, isn't it? Then why we do not find any allusion as such? One possibility: They might have satisfied the queries of enquisitive people with general state ments. In latex timest acharyas might have developed this subjec using data got from other sources, and tris to complete the picture. C This is natural. They should be considered scientists' of their times!) 4. Consideving above points, we should laccept that there should be geographical data mixed with in the Loka-related narration s. They had betove them a model of Bharat Varsha, enacted with details gethered from travellers. They knew Himalaya ( Himavanta) Ganga Yamuna At some point, all these things were incorporated in the 'model' of wide earth! Then, at some point, this map wassuperimposed on the statistical map. | And the confusion started. I suggest to consider this point also L 6. You also must consider innumerable c. A
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (31) 'dweeps' and Samudra s'. Are these earths' located in different galaxies 9 or, in different universes ? urdhva- and Adho-Lok also are in seperably related with the concept of Loka. 7. There is an axiom: "Hata offer - 70-27077 ofen"-'We should search a way to in corporate what is 'proven!' The globe-shape of earth is now a proven thing on the other hand, Arhats and great acharyas do not lie - this also is a proven thing'. So, we have to confluence these seemingly contradictory theories. - your suggested theory of sm can be a way out of this contusion. - Upe. Bhuvanchaucha
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) pa. pU. vidvarya A. zrIvijayazIlacaMdrasUrIzvarajI ma.nA zubhAziSa namonama: zrIgurunemisUrame / vApI pAma zrI vijayanaMdakoSasUrijI khAi RtusnAdi. 2. ' e. tA:27---1 na patra nakala tamA lekha maoN+A te maLyA che jemA. khaLaMda na ma vaijJAni daibikhe maeNna bhUgoLa- khaoNbanI mAnasamAM Utare tema ja prajanA na ma teDu khAvAna zodhayAnAM bleno mala che te oI grAma che, upave che. khAta ciMtana tata viz pharatAM karatAM kharano dhatAM - sudharatAM zrama mane na -- Sii zAya kha -- bAbatamAM kharlanika sapana virudhya Peecchi 14221 khAnaMda na pagata mAnasamAM lI Utare to grAmya che. temAM U kha+ vyakti ke mR *puyajUthanA tANasa che teA tenI vAtane khetama toDI 34124 j lebala lagane khAvAmAM smate tAra bAmAM che jeTalA boro taba mane paTa roma. na. patA & nabimata kharbI vizvAsa - zradhdhA che, nekI khArA waka 9. bhe vi .. paNa tamArI vAta chi e mATe patro me ja no putrana tu ta 17-31na pratye ' ghera paratna paMtA 2 ma 4:27 terI na sTa dh wese Chat Min 93 ra ra 6775 4 raoNma - mA t sanma mana- pUjA nA Nalai Aud samA zrI zubha Gr G 27 na maLyuM mA Rs varka ba
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ (33) pro. munizrI mahendrakumArajInI zubhecchA bhagava pustaka kA sana dAna meM kisI prAnta kaa| sArakSatA" ke AdhAra para aca-bAna karanA AlAyaka hai|' 641' se jaba hama 2. mAnana gha ka " tana sajcamI a jagaha parama - tasa trI jinera-dena dvArA prasApata 20 pradina sAta ko hama sAyA ke Trn le saka samateisalie yAda sola-gola ke vilaya meMjakucha jaina dazani nirUpita hai, usakI sa eva samita vyAkhyA "sApekSatA" sAyada kI jAtI cha, to vaha eka stutya prasAsa hI mAnA jAnA cAhie-hA~, 4-- yA + 4IE ke lie sanya-rodha meM kaTAnA sthAna hA sanusandhAna kI prAkamA meM hama yaha prayala kare ki jAjata-viSayaka siddhAntoM kI sAkSa byAemA prastuta kara 26-55 kareM ka karena-sA na kisa apekSA se kahA gAI 34100 tan5- lokAkRti ke viSaya meM ko sAkAra" loka evaM 3kA Ayatana Golume) aata- kA byAra meM prastuta Nar cha, usI apavAralena dvArA banalA meM pratta AtizatIma (mA adhi susAghakanna pAmarU ajita- paddhatikaraNa 31 mA parikAra sakA aura:52 chana ju Ana (Volumey kAle loka
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) 'zuM jena bhUgoLa-khagoLa sAcI che? kA 302 nikAlA jA sakatA haiM / yahI malA 42 ct in Enigma of Universe i hA 'isa udAharaNa se jahAM eka ora hama pA-cIna AyA 62 48tta vyAya( pho sApekSa 25 - 20 te 5, 16 / jana 421 nirUpita satya ko bhI agns orta kI sahAyatA se OM 30+ 2-588 saya meM Conth sakate / yaha bAta sAta , # Healt And - tIya vijayo ke sAtha 1 347620 // ' se yaha kahA jA 1 ob all & a Stastical Chart 4514 se rakagola- bhUgola - jiya, nayA anurAdhAna sata: ki satya ko sahI pariprekSya meM samAna ne na kevala spssttiikr|| kara sakatA ha, apitu mAtI anusandhAna ke lie bhI naI bhUmikA prastuta kara sakatA hai| 47 nAbA sUrIzvarajI 16 sAhA / sastuta 56 pustaka satya zodha eka "tameva sa . . . . " kI ko supUra karane kI di 21 meM eka su8, prayatna sa6 20, 002 / / 1 ____ - Y 5 412
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (35) zrIsthAnakamArgI vidvAna zrI pramoda munijI vijayanagara (rAjasthAna) 21-10-2018 AcArya zrI naMdighoSasUrijI ke caraNoM meM vandanA ke sAthe sukhazAMti pRcchA / yahA~ AcArya zrI hIrAcaMdajI mA. sA. ke AjJAnuvarti zrI pramoda munijI ThANA - 4 sukhazAMtipUrvaka virAjamAna haiM / Apake 27 sitambara 2018 ke patra ke pratyuttara meM munizrIne nimna bhAva pharamAye haiM / Agama varNita loka aura dRSTigocara honevAle saMsAra kI viSamatA ko samajhAne kA prayAsa varSoM se cala rahA hai / DaoN. jIvarAjajI jainane samAdhAna kI dizA meM eka navIna saMdhAna kiyA hai / AcArya zrI naMdighoSasUrijIne usa prayAsa ko sarala bhASA meM prastuta karane kA prayAsa kiyA hai / lekha meM rocaka prastuti huI hai tathApi katipaya tathya saMzodhana kI apekSA rakhate haiM / vauddha sAhitya, rAmAyaNa, mahAbhArata Adi se bhI ina tathyoM kI puSTi ho sakatI hai / ina saba tathyoM ke pariprekSya meM yaha prastuti zodha dizA pradAna karanevAlI bana sakatI hai / pa. pU. muni zrI pramodamuni kI AjJA se mohanalAla nAhara, vijayanagara
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ (36) Foreword Geography or 'Bhoogol', as it is called in Indian languages, is the most contentious and controversial issue between Jain philosophy and modern observations based on ground mapping and space borne techniques. The same is true for astronomy and cosmology. Geography, astronomy and cosmology were all treated together in the olden days, may be because they were considered to be interrelated and their contents were limited. The idea behind coining the word 'Bhoogol' itself shows that 'bhoo' (Earth) is 'gol', (round), like a ball. I therefore fail to understand all the controversy about the earth being disc shaped and flat and that is the basis on which the whole edifice of geography and astronomy according to the Jain scriptures has been developed. When the fundamentals are wrong, one has to go on inventing new and erroneous reasons for explaining the observations. And this has, unfortunately developed and labeled as Jain geography. Frankly, there is nothing like Jain, Christian or Hindu geography and modern geography. All geographies should be the same and consistent with observations. Therefore, the word Jain Geography is a misnomer and at the least, it should be called Jain model of Earth's geography. May be we should just treat it as the state of knowledge at the time of its documentation and this is
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? merely of interest to history of geography. And we should leave it at that, without claiming it to be the correct description of reality. (37) The other notion which is erroneously accepted by some Jain scholars is that science is incomplete, always evolving and therefore cannot to be trusted, whereas what Tirthankars have told us is the complete and ultimate truth and therefore should be believed in totality. Science is evolving- Yes, but observations, once made are correct for all times and should not be discarded; they can only be updated as more details with better precision become available. What Newton said about gravity is not wrong just because it was superseded by Einstein's Relativitysince all the machines, airplanes, cars and space-crafts are designed based on Newton's laws and work perfectly. This book proposes to resolve the disagreements between Jain model of geography and observations in a novel way, although many scholars have unsuccessfully attempted to do so before. Acharya Vijay Nandighosh Suriji first takes us through his personal journey of original Jain scriptures where he studied Jain geography. This is very illuminating and authentic because most scholars have relied on secondary references, without bothering much about what actually is written in the scriptures. He, unlike many Jains who take what is said in scriptures as the 'Truth', or others who freely make critical judgments, takes an open view and tries to re-interpret scriptures. Before we come to the new
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) ei o4 COLOR-Yllen Hilal ? interpretation of the Jain model of geography, one thing is clear that Jain saints and scholars must unequivocally adopt the modern geography and astronomy without any reservations. This is urgently required because these controversies have brought a bad name to the Jain philosophy and, although as a philosophy Jainism is very profound, contains deep insights about interdependence of life, brilliant expositions about laws of nature and human behaviour, geographical and astronomical descriptions have created some trust deficiency. There are many uncertainties, not only in interpretation, but in the prevalent terminology, values of various units of time and length, confusion between linear, area and volume measurements etc. given in the Jain texts. Differences between Digambar and swetambar traditions create additional complications. The new approach of reinterpreting the geographical texts has been proposed by Dr. Jeoraj Jain, a renowned scholar of Jainism, that pictures and diagrams given in Jain texts are not geographical maps but actually are pictograms or ornamental representation of features, the codes used in their presentation having been forgotten or lost over the millennia of oral transfer of knowledge. This looks rational and acceptable. It is possible that the geographical data are presented, not as aerial or geometrical features but pooled in a special way to convey some broad, statistical or average characteristics of the earth, galaxy or the universe. Then the problem reduces to correctly decoding the methodology used in
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? their representation. (39) It is difficult to be sure about what the author of the scriptures had in mind while drawing these diagrams, but by using our present knowledge of the various features of the Earth and constituents of the universe, it may be possible to arrive at a consistent or coherent interpretation of the diagrams and the description given in the relevant shlokas of various scriptures. This book makes an attempt to interpret the texts and arrives at many conclusions and predictions, without giving any proofs. At this stage, decoding of the original methodology may not be unique and multiple interpretations are possible, but this is clearly a way to reconcile Jain Agams with observations. Let us take the case of Jambudvipa mentioned in the Jambudvipapannati and elsewhere. Is it our Earth or our galaxy? From the shape of Jambudvipa, represented by a disc, it is tempting to infer that it is our disc shaped Milky Way. But why Jambudvipa should not be taken as our Earth when it bears many features of the Indian subcontinent (Bharat kshetra ) which have names prevalent even now like Ganga and Sindhu (depicted as rivers), Himwan (as mountain), Videh (a kingdom), Lawan samudra (as Indian Ocean), etc., which are given in the diagrams. Meru being a common word, around which one rotates, can be taken as the rotation axis of earth. All these names can not be a mere coincidence. Similar attempts have been made in the past by Dr. Jeoraj Jain and others and some can be found in the book 'Scientific Perspectives of Jainism'.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) ei 4 COLOR-OTO Huler ? This book by Acharya Vijay Nandighosh Suriji will serve as a reference book in future for understanding the Jain model of geography because it offers a new insight and logic into this controversial subject, authenticated with original shlokas. Using a similar approach, astronomy and cosmology can be understood better and may reveal some new information about structure and origin of the universe and distribution of life there in. Narendra Bhandari Former Chairman, Planetary Sciences and Exploration Division(PLANEX) ISRO and PRL Science & Spirituality Research Institute, Jain Academy of Scholars, 804, Yash Aqua, Vijay Char Rasta, Navrangpura, Ahmedabad 380009.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) Comments from Dr. Pankaj S. Joshi Shri Acharya Nandighoshsuriji, 7th December, 2018 The book on Jain Cosmology and Geography by 1 Acharya Nandi Ghosh Suriji is welcomed for more than one reason. On one hand, there have been claims sometimes, as quoted from Jain literature, that the Earth is flat, it is not round etc. as claimed by some Jainism experts. On the other hand it is also suggested, as highlighted by Acharyaji here that a correct understanding of the Jainism presentation of Cosmos is not available with general public at large. Acharyaji has tried to clarify these issues and others in the presentation and perspective in the present book. This is very welcome step, whether we agree or not with the views presented here and with the Jainism perspective of Cosmology in general. What is really needed is a scientific debate. I sincerely hope that this book will serve this purpose to an extent and extend my good wishes. Panakj S. Joshi Provast (Vice-Chancellor) at CHARUSET& Senior Scientist, Dept. of Astronomy and Astrophysics TIFR, Colaba, Mumbai
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina bhUgoLa-khagoLa H eka nUtana rajUAta pa.pU. zAsanasamrATa A. zrIvijayanemisUrIzvarajI ma.nA samudAyanA pa. pU. A. zrIvijayanaMdighoSasUrijI chellA 40 varSathI jainadarzananAM vaijJAnika pAsAnuM adhyayana, manana, ciMtana karI rahyA che. temaNe A aMge ghaNuM saMzodhana karyuM che ane te prakAzita thayuM che. A kAraNe teo jaina dharmanA vijJAnI muni tarIke pratiSThita thayA che. jaina bhUgoLa-khagoLa aMge hAlanI navI peDhIne muMjhavatA ghaNA praznonA samAdhAna svarUpe jamazedapura-TATAnagarasthita vijJAnI DaoN. jIvarAja jaine rajU karela eka navI ja samajUtI aMge vicAraNA karI teo pustaka svarUpe rajU kare che. A pustaka jaina bhUgoLa-khagoLane eka navA ja pariprekSyamAM rajU kare che. tenAthI AjanA buddhijIvI varganI A saMbaMdhI ghaNI zaMkAo dUra thAya che. vartamAna vijJAna saMdarbhe vartamAna yuvA peDhI samakSa jaina bhUgoLa-khagoLa aMge koI nakkara, vijJAnasaMmata, tarkasaMmata ane AgamasaMmata samAdhAna ApavAnI jarUriyAta UbhI thaI che. prAcIna kALa arthAt 2000-2500 varSa jUnA pRthvInA nakazA upalabdha che, jemAM pRthvI paranA vibhinna zaheronAM aMtaro vagere atyAranA nakazAmAM je rIte batAvyAM che, te ja rIte batAvyAM che. tethI bhagavAna mahAvIrasvAmie je kAMI batAvyuM tenI te
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? vakhatanI nirUpaNa zailIne samajavI Avazyaka che. jo A samajAya to jaina bhUgoLa-khagoLa aMgenuM nirUpaNa sAcuM Thare. A bAbata ja A saMzodhanano mukhya muddo che, hArda che. DaoN. jIvarAja jaine A paddhati samajavA bharapUra prayatna karyo che ane teo kAMIka aMze saphaLa thayA che. mATe zrI naMdighoSasUrijI DaoN. jIvarAja jainanA saMzodhanane jaina samAja samakSa mUkavA taiyAra thayA che. jaina paraMparAmAM bhUgoLa-khagoLa aMge aDhaLaka sAhitya upalabdha che. DaoN. jIvarAja jaine jaina bhUgoLa-khagoLa samakSa UbhA thayelA praznonuM nirAkaraNa karavA mATe prayatna karyo che. ane Adhunika vijJAnanI mAnyatAonuM khaMDana karyA vagara ja jaina AgamomAM pratipAdita avadhAraNAone satya siddha karavA prayatna karyo che. teoe e vAtano svIkAra karyo che ke loka arthAt jaina brahmAMDanA viSayamAM uttarakAlIna mahAna AcAryoe je citro jaina Agamo ane anya prakaraNa sAhityamAM citrAMkita karAvyA che te temanI buddhi pratibhAnAM sUcaka che. A citromAM kyAMya koI truTi ke bhUla nathI. A prakAranAM citrono AdhAra ane hetu zuM? tenI sAMketika bhASA ukelavA mATe DaoN. jaine khUba parizrama lIdho che. jaina bhUgoLa-khagoLa pU. mahArAjazrI paNa mATe eka kUTaprazna samAna hatI. DaoN. jaine rajU karela vicArasaraNI AcAryazrIne khUba ja pasaMda paDI che. te aMge teoe trIjA prakaraNamAM vigate vAta karI che, je taddana vaijJAnika che. meM DaoN. jIvarAja jainanuM saMzodhana vAMcyuM che ane sAMkhyikI rIte temaNe je mahAvIrasvAmI ane prAcIna AcAryoe brahmAMDanuM citra rajU karyuM che te barAbara che. te Adhunika vijJAnanI sAthe jarA paNa saMgharSamAM nathI kAraNa ke te sAMkhyikI citra che. temAM pRthvI goLa nathI, pharatI nathI, DhaLelI nathI tenA virodhamAM vijJAnane kAMI ja kahevAnuM nathI. Adhunika vijJAna eka rIte varNana kare che, jyAre jaina bhUgoLa-khagoLa tenuM sAMkhyikInA svarUpe navA ja pariprekSyamAM varNana kare che, je
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? tadana sAcuM ja che. jaina bhugoLa-khagoLa ane vijJAna virodhAbhAsI nathI. je na bhUgoLa - khagoLamAM brahmAMDane sAMkhyikI rIte rajU karela che mATe pRthvIne sthira, sapATa ane sIdhI batAvela che. jema saMkhyAzAstra pramANe cArTamAM ApaNe cUMTaNI vakhate vividha rAjakIya pakSonI TakAvArI joIe chIe, jemAM jAta jAtanA mANaso ane alaga alaga rAjyanA mANasomAM bheda rakhAto nathI. te ja prakAranuM A citra che. hajAro varSa pahelAM ApaNA AcArya bhagavaMtonuM saMkhyAzAstra rIte vastu ke brahmAMDa kevI rIte darzAvI zakAya tenuM jJAna Azcarya pamADe tevuM che. jenoe Adhunika khagoLa vijJAnane asatya siddha karavAnI jarUra ja nathI. jo jaino A samaje to jena bhUgoLa-khagoLa. bahu ja vizvastare vijJAnanI bIjI AvRtti tarIke bahAra Ave. - jema bIjagANitika samIkaraNa eka rIte rajU thAya che, ax+by+c=0, ax: +bx+c=0, ax"+bx +cx+d=0, etc. A ja vAta bhUmitinI dRSTie surekhA ke koIka prakAranA vakro jevA ke valayAkAra arthAt vartuLa, dIrgha vartuLa, paravalaya ke atiparavalaya che. A rIte bIjagaNita ane bhUmiti eka ja che. te pramANe Adhunika vijJAna ane jaina bhUgoLa-khagoLa eka ja che. huM DaoN. jIvarAja jainanA kAryathI jaina bhUgoLa khagoLa samajyo chuM tethI temane A kArya mATe abhinaMdana ApuM chuM. ane te samajavA mATe A.zrInaMdighoSasUrijInuM pustaka khUba ja cIvaTapUrvaka samajavA prayatna karyo ane tathya samajAyuM. anyathA keTalAya varSo thI jaina AcAryo ane A mATe abhiprAya ApavA Agraha karatA hatA paNa mane samaya ja maLato nahoto. bIjuM ke vijJAna to sAcuM che, jaina bhUgoLa-khagoLa paNa eTalA ja sAcA che, jo tene sAMkhyikI svarUpamAM samaje to. vijJAna pramANe pRthvI goLa che, dharI para phare che ane vAMkI che. jyAre sAMkhyikI rIte pRthvI sapATa che, sthira che ane sIdhI laI zakAya. A baMne citro vacce kAMI paNa virodha nathI.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? (45) hAlanA dANA AcArya bhagavaMto brahmAMDanA A sAMkhyikI citrane kharekhara samajatA nathI tethI teo vijJAnane asatya mAnI beThAM che. ane vijJAnIo brahmAMDanA A sAMkhyikI citrane samajavA samaya ApatA nathI tethI te jaina bhUgoLa-khagoLane asatya mAnatA hatA. DaoN. jIvarAja jainanuM A saMzodhana A virodhAbhAsano nAza kare che, te samajavuM rahyuM. A badala huM AcAryazrI vijayanaMdighoSasUrijIno AbhAra mAnuM chuM. jo temaNe mane DaoN. jIvarAja jainanA A saMzodhana kAryane samajavA preraNA na karI hota to huM A bAbate jaina bhUgoLakhagoLano virodha karato hota. paNa have spaSTa che ke jaina bhUgoLa-khagoLa paNa sAcI ja che. huM have jaina bhUgoLa-khagoLa sAthe saMmata chuM, je Adhunika vijJAnane bIjI rIte, paryAya rIte samajAve che. jo ke AcArya bhagavaMtoe A hajAro varSa pahelAM ApaNane samajAvyuM che. A ja rIte Adhunika vijJAna vedo, upaniSado ane purANomAM rajU thayela jJAnane samajAve che ane tene Teko Ape che. vijJAna to sAcuM che paNa vizvastare sAMkhyikI paddhati pramANe jaina bhUgoLa-khagoLa paNa eTalAM ja sAcA che. prophesara je. je. rAvala adhyakSa, dhI InDiyana pleneTarI sosAyaTI, muMbaI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) lAlabhAI dalapatabhAI vartamAna saMdarbha ane jaina bhUgoLa : eka adhyayana vartamAna bhUgoLa ane jaina bhUgoLamAM ghaNI ja bhinnatA hovAne kAraNe haMmezA carcAno viSaya rahyo che. ATaluM ja nahi paraMtu vartamAna bhUgoLa sAthe jaina bhUgoLano meLa na hovAthI ghaNA prazno paNa upasthita thAya che. temaja tIrthakara bhagavaMtonI sarvajJatA upara paNa praznacihna lAge che. bI a - ka bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira samasyAo ne kAraNe je na bhU go La viSa ya zraddhA gamya hovAnuM mAnavAmAM AvavA lAgyuM che paraMtu chellA be-traNa dazakathI vijJAnIo, khAsa karIne jaina vijJAnIo (janma jaina ane pachI vijJAnano abhyAsa karanAra saMzodhako) A viSaya upara ciMtana karI rahyA che. A viSaye keTalAMka varSo pUrve pU. zrI abhayasAgarajI ma.sA.e jena bhUgoLane samajAvavA moTI jahemata uThAvI hatI. te mATe temaNe moTA moTA paTa paNa banAvaDAvelA. huM nAno hato tyAre temanA nikaTanA paricayamAM Avyo hato ane temaNe prakAzita karela pustako vAMcelA. tevI ja eka ghaTanA pUjyazrI naMdighoSasUrijI mahArAjanA jIvanamAM dATelI. ne jalapuramAM pUjya zrI abha ya sAgarajI mahArAjanA saMparkamAM AvyA ane jenA bhUgoLano paricaya thayo. tyArabAda saMghanAyaka AcAryadeva zrInaMdanasUrijI mahArAje temane bRhat saMgrahaNI, kSetrasamAsa Adi graMtho bheTa ApyA ane bhaviSyamAM saMzodhanamAM kAma lAgaze tevuM jaNAvela, te bhAvino saMketa ja haze. varSo sudhI vijJAnanA abhyAsa mAM gaLADUba rahelA A cA rya zrI naMdighoSasUrijIne DaoN. jIvarAja jainano paricaya thatAM ane
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? (47) carcAo thatA jaina bhUgoLa upara saMzodhana karavAnI bhAvanA puna:jAgRta thaI AvI ane A viSayamAM UMDA utaratA gayA. jaina Agama sUryaprajJapti, caMdraprajJapti, jaMbUdvIpaprajJapti Adi graMthono abhyAsa karatA gayA. A abhyAsa daramiyAna AcAryazrIe anubhavelI sahuthI moTI samasyA to AjanI bhUgoLane sAcI mAnavAmAM Ave to jaina darzananI ghaNI mAnyatAo ane siddhAMto aMge punarvicAraNA karavI paDe athavA kapoLa kalpita mAnavI paDe. A samasyAnuM samAdhAna A bhUgoLa-khagoLa vize teyAra karavAmAM AvelA pustakamAM jovA maLe che. pU. AcAryazrIe AjanI peDhIne jaina bhUgoLa khagoLa saMbaMdhI vijJAnasaMmata, tarkasaMmata, AgamasaMmata nakkara samAdhAna ApavAno prayAsa karyo che. e A pustakanI vizeSatA che. A pustakamAM pU. AcAryazrIe zAstrIya uddharaNo ane Adhunika vidvAnonA matane TAMkyA che. ane e siddha kyuM che ke jaina paraMparAnuM bhUgoLa ane khagoLa anya bhAratIya paraMparAnA bhUgoLa ane khagoLa karatA vadhu vyavasthita, gANitika dRSTie zreSTha che. e jaTila hovA chatAM maulika ane AdarzarUpa che. jaina bhUgoLa khagoLamAM aMkita citronI bAbate paNa AcAryazrI jaNAve che ke je citro jaina AgamomAM ane anya prakaraNa sAhityamAM citrAMkita karAvyA che athavA karyA che te temanI vilakSaNa buddhipratibhAnA sUcaka che. A citromAM kyAMya koI truTi ke bhUla che nahi. A prakAranAM citronA nirmANano AdhAra zo ? te bAbate paNa carcA karI che. ane te aMge DaoN. jIvarAja jainano havAlo Apyo che. ahIM e prAcIna citro ApyAM che paraMtu tenI vaijJAnika carcA bahu ja alpa karI che. te aMge vadhu carcA ke spaSTIkaraNa jarUrI lAge che. tenAthI jijJAsuone ghaNo lAbha thAya tema che. vartamAna samaye brahmAMDanA kada Adi vize paNa ghaNA
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ [48] zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? prazno upasthita karavAmAM Ave che. ane jene mAnyatA samakSa prazno uThAvavAmAM Ave che. tenI sAme AcArya zrI jaNAve che ke brahmAMDanA kada aMge vartamAna vijJAnIo paNa cokkasa nirNaya para AvI zakatA nathI. te ja rIte brahmAMDanI utpatti ane nAza aMge paNa mAtra kalpanAo kare che. vaLI A brahmAMDa vistAra pAmI rahyuM che ke saMkocAI rahyuM che ke sthira avasthAmAM ja che, te aMge koI cokkasa spaSTatA karatuM nathI. A rIte brahmAMDanA svarUpa aMge ApaNe sau aMdhArAmAM ja havAtIyA mArI rahyA chIe. pU. AcAryazrInuM A vidhAna ghaNuM ja mahattvanuM che ane vicAraNIya che. - A uparAMta vartamAna samaye yuvA peDhI aneka prazno pUche. che, te tamAmanA uttaro ahIM ApavAmAM AvyA che. A pustaka dvArA AcAryazrIe bhUgoLa khagoLa aMgenI eka navI dizA kholI che ane bhUgoLa khagoLanA abhyAsu mATe ghaNI mahattvapUrNa sAmagrI prastuta karI che. A pustaka bhaviSyamAM jaina bhUgoLane samajavAmAM mahattvanI bhUmikA nibhAvaze tevuM spaSTa jaNAya che. DaoN. jitendra bI. zAha niyAmaka, ekeDemI lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira navaraMgapurA, amadAvAda -380009
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ [49] thoDuM mAruM paNa parama pUjya upAdhyAya zrI bhuvanacaMdrajI mahArAje mArA jaina darzananAM vaijJAnika rahasyo" pustaka aMge abhiprAya ApatAM lakhyuM che ke vijJAna paNa AjanuM eka darzana che, SaDuM darzana karatAMya teno vyApa kyAMya vizeSa che. AjanA zramaNo tenI upekSA karI zake nahi. AjanA zramaNoe jo navI peDhIne dharmamArge vALavI haze to temaNe vijJAnano abhyAsa karyA vagara cAlaze nahi. AjanI navI peDhI vijJAnanI siddhio ane vAtothI eTalI aMjAI gaI che ke jenA darzana ke prabhunI vANI upara tene jarA paNa zraddhA rahI nathI. ApaNI zraddhAnA pAyA ja hacamacI gayA che. tethI jaina paraMparA pramANenA brahmAMDanA svarUpa aMge tene koI zraddhA ja nathI. jaina paraMparAnA Agamo tathA anya sAhityamAM brahmAMDa aMgenuM ghaNuM sAhitya prApta thAya che. jaina dArzanikoe tenA upara ghaNo ja vicAra karela che, Ama chatAM e sAhityane vartamAna brahmAMDa aMgenA vijJAnIonA khyAla ane prAyogika mAhitI sAthe jarA paNa meLa maLato nathI e hakIkata che ane te kAraNe vartamAnamAM ApaNA vidvAna sAdhuo ane paMDitone navI peDhI samakSa lAcAra paristhitimAM mUkAvuM paDe che. A sthiti ApaNA sau mATe asahya che. te kAraNathI ghaNA jaina vidvAno ane AcArya bhagavaMtoe tathA vidvAna munirAjoe tenA samAdhAna mATe prayatna karela che. paraMtu te joIe tevA saphaLa thayA nathI. | kevaLajJAnI tIrthaMkara paramAtmAe temanA upadezamAM je vAta kahI che te taddana satya ja che ane satya ja hoya paraMtu paramAtmAe te kaI apekSAe kahyuM che te ApaNane khabara nahi
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ [50] zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? hovAthI asatya lAge che. vaLI paramAtmAnI vANImAM kyAreya matamatAMtara Ave nahi. temano mata eka ja hoya. Ama chatAM jyAre be bhinna bhinna AgamamAM eka viSaya saMbaMdhI be bhinna bhinna vAta jovA ke vAMcavA maLe to tyAM kaI apekSAe e vAta che, te samajavuM jarUrI che. paramAtmA kevaLajJAna dvArA badhuM ja jANe che paraMtu jyAre vANI dvArA abhivyakta karavuM hoya tyAre te saMpUrNa satya kahI zakatA nathI kAraNa ke zabdonI paNa eka maryAdA hoya che. vaLI te eka ke kadAca be traNa dRSTikoNathI vAta samajAvI zake paraMtu badhA ja dRSTikoNathI kahI zake nahi mATe paramAtmAnI vANI AMzika satya tathA sApekSa satya hoya che te vAta bhUlavI na joIe. tethI paramAtmAe darzAvela brahmAMDa saMbaMdhI varNanane te svarUpamAM samajavuM jarUrI che. | A saMjogomAM prauDha vijJAnI ane jaina darzana upara apAra zraddhA dharAvanAra DaoN. jIvarAja jena ke jeo jamazedapura (TATAnagara) rahe che, temaNe A mATe eka vizeSa prayatna karyo che. je AjanA saMdarbhamAM kadAca bahumUlya ane krAMtikArI che. te mATe teoe saghana cintana karyuM che ane te sAthe jaina paraMparAnA cAreya phirakAnA agraNI vidvAna sAdhu bhagavaMto sAthe carcA vicAraNA paNa karI che. A carcA vicAraNAmAM ghaNAne teonuM cintana gamyuM che. jo ke temanA cittanane samajavA mATe paNa thoDI vaijJAnika bhUmikA hovI jarUrI che ane te sAthe pUrvagrahamukta mana-mAnasa hovuM jarUrI che. Ama paNa vijJAnanA kSetramAM ke saMzodhananA kSetramAM kArya karanAre taTasthatA jALavavI Avazyaka che ane jeo A prakAranA kadAgrahamukta hoya te ja kAMIka navIna saMzodhana pradAna karI zake che. bAkI to anya sau gADariyApravAhanI mAphaka eka ja ghareDamAM jIvana pasAra karI temAM ja manuSya janmanI saphaLatAnI itizrI mAne che. | DaoN. jIvarAja jena bujharga hovA chatAM 80 varSanI jaipha vaye paNa vijJAnanA vividha kSetre tathA sAmAjika kSetre paNa pravRttizIla che ane jamazedapurathI cennaI, muMbaI, amadAvAda, jayapura, dilhI vagere zaheromAM cAturmAsasthita vividha vidvAna jainAcAryo ane vijJAnIo tathA anya atIndriyajJAna tathA
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? (51) parAvijJAnanA kSetre kArya karatA saMzodhakono saMparka karI temanI samakSa potAnA khyAlo rajU karI te aMge prAyogika dhoraNe je koI navIna tathya prApta thayela hoya tenI mAhitI meLavI, teonA RNasvIkAra sAthe potAnA saMzodhanamAM viniyoga kare che. teo saMpUrNapaNe kadAgrahamukta che, teonI jaina darzana uparanI zraddhA paNa avihaDa che. DaoN. jIvarAja jaine rajU karela jaina brahmAMDa, jaina bhUgoLa ane jaina khagoLa aMgenA khyAlone jaina samAja samakSa mUkavA mATe ame 21,22,23 Disembara 2017 daramyAna amadAvAda khAte lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdirenA sahayogamAM eka seminAranuM AyAjana karela ane temAM sArI saphaLatA paNa maLela. te pachI A viSayamAM kAMI vizeSa cintana karI ekAda pustaka taiyAra karavAnI prabaLa IcchA hatI. ane te aMge manomana vicAraNA paNa cAlatI hatI. tethI A viSayamAM vizeSa mArgadarzana maLe te hetuthI amadAvAda, pAlaDI khAte zrI mahimAprabhasUri jJAnamaMdira upAzrayamAM pa. pU. upA. zrI bhuvanacaMdrajI mahArAjanI sAthe A aMge thoDI carcA karI ane DaoN. jIvarAja jena dvArA ApavAmAM Avela jaina bhUgoLa-khagoLa mATenI sAMkhyikI paddhatinI vAta karI teone DaoN. jIvarAja jainano saMparka naMbara tathA I-mela ane posTala eDresa ApyuM. te pachI DaoN. jIvarAja jaine upA. zrI bhuvanacaMdrajIne potAnA lakhANa mokalI ApyA ane te lakhANa vAMcI upA. zrI bhuvanacaMdrajI mahArAjane khUba AnaMda thayo. ane DaoN. jIvarAja jainane abhinaMdana Apato aMgrejI bhASAmAM patra lakhyo. te pachI A ja paddhatimAM AgaLa vizeSa saMzodhana karavAnI preraNA Apato bIjo patra paNa lakhyo. prathama patra DaoN. jIvarAja jaine mane mokalyo, je amadAvAdathI muMbaInA vihAra daramyAna somaTA mukAme mane maLyo. te vAMcIne mane A pustaka lakhavAnI prabaLa IcchA thaI. teozrInA baMne patro teoe lakhelI gujarAtI prastAvanAnI sAthe ja A pustakamAM teonA ja hastAkSaramAM Apela che.
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ [52] zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? DaoN. jIvarAjajIe karela cintanano TUMka sAra nIce pramANe cheH 1. samagra brahmAMDamAM jIva ane pugala ema be ja dravya che. tathA Adhunika vijJAnanI mAnyatA anusAra pudgala dravyanI sAta avasthA che. Adhunika vijJAna pramANe nI sAta avasthAo nIce pramANe che. 1. Thosa arthAt ghana, 2. tarala arthAt pravAhI, 3. vAyu 4. plAjhamA, 5. bojha-AInsTAIna saMghanita avasthA 6. pharmiyona-Dereka saMghanita avasthA 7. sphaTika avasthA. A sivAya pugala dravya paramANu avasthA tathA urjA avasthAmAM paNa maLe che. A badhI ja avasthAno jaina darzana anusAra pudgala dravyanA vividha paryAyomAM samAveza thAya che. 2. brahmAMDamAM rahela saMpUrNa pudgala dravyane upara batAvelI sAte ca avasthAmAM rahela vividha pa ryA yone saMyuktapaNe darzAvavAmAM Ave to ApaNA AcArya bhagavaMtoe darzAvela lokanA svarUpa jevo ja AkAra bane che. padArthonI bhinna bhinna avasthAomAM kayA kayA prakAranA jIvo rahI zake che, tenA AdhAre adholoka, madhyaloka ane urdhvalokano AkAra ane trasanADI darzAvavAmAM AvI che. DaoN. jIvarAja jainanuM kahevuM che ke upara batAvela padArthanI sAteya avasthA dvArA traNe lokane samajAvI zakAya tema che. brahmAMDamAM upalabdha badhA ja paugalika padArthone upara kahyuM te pramANe a, ba, ka zreNimAM vibhAjita karI dareka zreNivALA padArthane eka sAthe mUkIe to pratyeka zreNino AkAra tenA kula laMbAI, pahoLAI ane jADAI pramANe prApta thAya che. A zreNino padArtha madhyalokanA AkAramAM, ba zreNino padArtha adholokanA AkAramAM ane ka zreNino padArtha udgalokanA svarUpamAM goThavAI jAya che. je AgamamAM batAvyA pramANe che. A viSaya atyaMta jaTila ane prAya: gANitika hovAnA kAraNe ane sAmAnya loko mATe te agrAhya, na samajAya tevuM hovAthI prastuta pustakamAM tenuM vizeSa vivecana karyuM nathI. ane A aMge AgaLa vadhu saMzodhana karavAnuM cAlu che.
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? [53] | 3. padArthanI koI paNa avasthA samagra brahmAMDamAM game tyAM hoya, cAhe te tArAonA garbhamAM hoya ke grahonA kendramAM hoya tene eka sAthe koSTakamAM mUkIne citralipi dvArA pradarzita karavAmAM Ave to saraLatAthI samajAvI zakAya che ane tenA AdhAre lokanuM citra banAvI zakAya che, je hastapratomAM darzAvela cauda rAjaloka jevuM bane che. 4. upara batAvela dareka avasthAvALA padArtha sImita arthAt maryAdita che. ane tethI vizva arthAt brahmAMDanuM pramANa paNa maryAdita che ane te ja vAta cauda rAjalokanA citra dvArA darzAvavAmAM AvI che. AjanuM vijJAna paNa A ja vAta darzAve che. pudgala padArthano kula jaththo niyata che. temAM kyAreya vadhAro ke ghaTADo thaI zakato nathI ke karI zakAto nathI ane tethI ja navI urjA paNa utpanna karI zakAtI nathI ke junI urjAno nAza karI zakAto nathI. mAtra tenuM rUpAMtara ja thAya che. te rIte padArthanuM mAtra svarUpa ja badalAya che. (Matter and energy can be neither created nor destroyed) | 5. aDhI dvIpamAM darzAvela manuSyanI vastIvALI jagyA mAtra ApaNA sauramaMDaLanI ja pRthvI nathI paraMtu samagra brahmAMDamAM AvelI manuSyonI vastIvALI badhI ja pRthvIone saMyuktapaNe darzAvelI che. jaMbudvIpa paNa A prakAranI ghaNI pRthvIono samUha che. ApaNI pRthvI e to prAya: jaMbUDhIpano eka bhAga ke bharatakSetrano ja eka bhAga hovAnI saMbhAvanA che. A pustaka vyApaka stare mAnya bane te mATe sauprathama pa. pU. zAsanasamrATa A. zrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjanA samudAyanA vaDIla gacchanAyaka vidvadvarya A. zrIvijayahemacaMdrasUrIzvarajI mahArAja tathA vaDIla gurubaMdhu vidvAna AcArya zrI vijayazIlacaMdrasUrIzvarajI ma.nA AzIrvAda meLavyA che ane teoe prastuta pustakane sAdaMta tapAsI Apela che. terApaMthanA agraNI vidvAna prophesara munizrI mahendrakumArajIno abhiprAya paNa prApta thayo che. to sthAnakamA vidvAna munizrI pramoda munijI e saMpUrNa pustaka vAMcI keTalIka kSatio tarapha aMgulinirdeza karatAM te kSati dUra karela che ane temano paNa
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? abhiprAya Apela che. A sAthe isaro ane pI. Ara. ela.nA agraNI nivRtta vijJAnI DaoN. narendra bhaMDArIe paNa saMpUrNa pustaka vAMcI temAM rahelI vaijJAnika hakIkato saMbaMdhI kSatio sudhArI ApI che. - pro. narendra bhaMDArIe eka khAsa sUcana e karyuM ke jenA bhUgoLa zabda yogya nathI, tene badale Jain Model of Geography kahevuM joIe. temanI vAta yogya che. paraMtu sAmAnya manuSyanI apekSAe lokabolImAM jaina bhUgoLa kahevAmAM kAMI anucita nathI. Jain Model of Geography kahevAmAM zabdo ghaNA thaI jAya eTale TUMkamAM jaina bhUgoLa kahyuM che. vAstavamAM te baMnemAM koI taphAvata nathI. | temane aMgrejI phoravarDa ane TATA insTiTyuTa oNpha phanDAmenTala risarca e TUMkI paNa mahattvapUrNa phoravarDa lakhI ApI che. to Adhunika bhUgoLa-khagoLa nA niSNAta varlI, muMbaIsthita naherU pleneToriyamanA nivRtta niyAmaka ane inDiyana pleneTarI sosAyaTInA sthApaka DaoN. je. je. rAvale paNa suMdara prastAvanA lakhI ApI che tathA DaoN.jitendra bI. zAha, amadAvAda, e paNa be bola lakhI ApyA. te badala te sauno huM AbhArI chuM. pustaka prakAzanakartA saMsthA RISSIOSnA vartamAna TrasTI, zrI saMjayabhAI koThArI, DaoN. jitendra bI. zAha, zrI praviNa ema. zAha tathA zrI dineza ke. zAha ane IJFnA bhAIzrI ane e sAthe mArA ziSya sthavira munizrI jinakIrtivijayajI jemaNe A pustakanuM prupha sudhAryuM che temano tathA munizrI vIrakIrtivijayajIno jhaNI chuM. | prAnta, A pustaka dvArA jaina jainetara samAjane jaina vizva saMracanA aMgenuM samAdhAna prApta thAya ane saunI zraddhA daDha thAya e ja maMgala kAmanA, zubhecchA. tA. 16, jAnyuArI ra019 vijayanaMdighoSasUri zrI caMdraprabhasvAmI jaina derAsara, kalA-kAnti bhavana, vilepArlA (pazcima),muMbaI-400016
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (55) | zuM ? kyAM? prakAzakIya (5) samarpaNa zrImadvijayahemacaMdrasUrIzvarANAM zubhAziSAH (22) (23) jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samAdhAna - pU. upA. zrI bhuvanacaMdrajI mahArAja A letter from Upa. Shree Bhuvanchandraji (1) A letter from Upa. Shree Bhuvanchandraji (2) (27) (29) (32) pU. vidvadvarya A, zrIvijayazIlacaMdrasUrijI ma. nA zubhAziSa pro. munizrI mahendrakumArajInI zubhecchA (33) (35) zrIsthAnakamArgI vidvAna zrI pramoda munijI Foreword by Prof. Narendra Bhandari Comments from Dr. Pankaj Joshi (36) (41) jaina bhUgoLa-khagoLa : eka nUtana rajUAta DaoN. je. je. rAvala vartamAna saMdarbha ane jaina bhUgoLa DaoN. jitendra bI. zAha thoDuMka mAruM paNa (42) (46) (49) 1. bhUmikA 2. jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA 3. jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno 33 4. jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa 55 5. prAcIna maharSioe rajU karela lokanI samIkSA 72
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) zuM ? kyAM ? 81 6. jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA | vyAkhyAnI AvazyakatA 7. lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 101 131 8. jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo pariziSTa 147 naM.-1 vizva (Universe) ane prativizva (Anti-universe) : eka spaSTatA naM.-2 sAMkhyikI paddhatinI maryAdAo (). naM.-3 jaina vizvasaMracanA aMgenA mULa jaina Agamika sAhitya aMge saMzodhakonA vicAro naM.-4 (a) jaMbudvIpa laghusaMgrahaNI (jaina bhUgoLa) naM.-4 (ba) jena vizvasaMracanA ane jIvavijJAna tatvArtha sUtra (adhyAya-3, adholoka ane madhya loka, adhyAya-4, udgaloka) naM.-5 vizeSa nAma sUci. naM.-6 vaijJAnika pAribhASika zabdasUci naM.-7 jaina pAribhASika zabdasUci saMdarbhagraMthasUci
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA bahu ja nAnI uMmarathI gaNita ane vijJAna mArA rasanA viSayo hatA ane temAM sauthI vadhu guNa AvatA hatA. vaLI amArA parivAramAM paNa gaNita ane vijJAna aMge protsAhaka vAtAvaraNa hatuM. vaDIla moTAbhAI zrI bhUpe zacaMdra paNa hAIskUlamAM zikSaka hatA ane teo paNa skulamAM gaNita, vijJAna ane itihAsa jevA viSayo zIkhavatA hatA. pariNAme bacapaNathI ja temAM saMzodhana karavAnI eka prakAranI mahecchA hatI. te sAthe parivAramAM dhArmika vAtAvaraNa paNa suMdara ane preraka hatuM. amArA mAtA vimaLAbahene paNa pAMca pratikramaNa, nava smaraNa, jIvavi cAra-navatattva-daMDaka-laghu saM grahaNI e cAra prakaraNa, traNa bhASya, pAMca karmagraMtha vagereno abhyAsa karela, vaLI teo nitya navAM navAM stavana, sakjhAya vagere paNa karatAM rahetAM tethI dhArmika abhyAsa paNa karavAnI preraNA teo taraphathI maLatI rahetI. to nAnI bahena vidulAne paNa dIkSA levAnI bhAvanA hatI. te be bahenomAM nAnI hatI paNa mArA karatAM moTI hatI. te kAraNa thI tenI dIkSA vahelI thaI ane sAdhvI zrIvinItaprajJAzrIjI tarIke saMyamajIvananuM pAlana karatA teoe mane dIkSA mATenI preraNA ApI. jo ke dIkSAnI preraNA to te gRhastha avasthAmAM hatI tyArathI ApatI hatI ane amArI baMnenI dIkSA sAthe ja thAya te mATe teNIe ghaNA prayatno karyA hatA, paraMtu bhavitavyatA kAMIka alaga ja haze, tethI sAthe dIkSA na thaI. meTrika pAsa thayA pachI vallabhavidyAnagaramAM vI. pI. sAyansa kolejamAM eka varSa abhyAsa karyA bAda navanirmANanA tophAnanA kAraNe vaDIla bahena sAdhvIjI mahArAja zrI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? vinitaprajJAzrIjInI preraNAthI pravajyA aMgIkAra karI. tyAre je nadarzananA vaijJAnika siddhAMto Adhunika vijJAnanI paribhASAmAM jaina samAja samakSa rajU karavAnI mahecchA hatI, e mArA jIvananuM dhyeya hatuM. dIkSA pUrve vi. saM. 2021mAM parama pUjya gurudeva paMnyAsa zrI sUryodayavijayajI mahArAja amArA gAma vejalapuramAM padhAryA tyAre temanI pAse jatAM AvatA mane paNa dIkSA levAnI bhAvanA thaI ane vihAramAM temanI sAthe be traNa vakhata vejalapurathI godharA gayela. tyAra bAda parama pUjya paMnyAsa zrI abhayasAgarajI mahArAja paNa padhArela. ane teonI sAthe paNa sAro evo satsaMga thayela. te daramyAna teoe jaMbudvIpanA vizALa paTa dvArA jaina bhUgoLa aMgenI samaja Apela. vaLI A ja bhUgoLa sAcI che ane vartamAna bhUgoLa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA khoTI che, tevI temanI dhAradAra rajUAta hatI. tyArathI jaina bhUgoLa-khagoLa mArA rasano viSaya rahyo che. alabatta, keTalAka kAraNosara chellA thoDAM varSothI te aMge saMzodhana karavAnI IcchA rahI nahotI, paraMtu DaoN. jIvarAja jainanI vAta ane saMzodhana jANyA pachI temAM puna: rasa utpanna thayo che. vi. saM. 2030mAM mArI dIkSA thaI pachI jaina darzanano vistArapUrvaka adhyayana karavAnI anukULatA maLI. zarUAtamAM Avazyaka sUtro, cAra prakaraNa, traNa bhASya, cha karmagraMtha vagereno abhyAsa pUjya gurUdeva tathA vaDIla gurUbaMdhu pUjya AcArya zrIbhadrasenasUrijI mahArAja pAse karyA pachI saMskRta vyAkaraNa, amarakoSa vagereno abhyAsa vaDIla gurubaMdhu pUjya AcArya zrI zIla caMdrasUrijI mahArAja pAse karyo. te pachI prAcIna hastapratonI lipino abhyAsa ane te dvArA prAcIna graMthonA saMpAdana kaI rIte thAya te paddhati paNa zIkhavA maLI ane parama pUjya AcArya zrI vijayazIla caMdrasUrijI mahArAja dvArA saMzodhita graMthonA saMpAdanamAM pAThAMtaro meLavavAno anubhava maLyo. jo ke te mArA rasano viSaya nahoto paraMtu koI paNa prakAranuM jJAna kyAreya niSphaLa jatuM nathI. te game tyAre upayogI bane ja che.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? dIkSAnA prathama varSe ja dIkSAdAtA parama pUjya vAtsalyanidhi saMghanAyaka AcArya zrI vijayanaMdanasUrIzvarajI mahArAja sAhebe mane bRhat saMgrahaNI ane kSetrasamAsa jevA graMtho bheTa ApyA ane kahyuM ke bhaviSyamAM A graMtho tane saMzodhanamAM kAma lAgaze. mane lAge che ke teozrInA adRzya divya AzIrvAdathI A pustakalekhana mArA hAthe thaI rahyuM che. saMskRta vyAkaraNa ane Agamika sAhityamAM dazavaikAlika, anu yogadvAra sUtra, naMdIsUtra, AcArAMga sUtra, sugaDAMga sUtra vagereno abhyAsa parama pUjya AcArya zrI vijayazIlacaMdrasUrijI mahArAja pAse karato hato tyAre jaina darzana saMbaMdhI ghaNA vaijJAnika kAraNo, saMdarbha prApta thatA. tenA AdhAre vividha prakAranA lekho lakhavAnuM zarU karyuM. sarvaprathama lekha valasADa, atula proDakTanA DirekTara DaoN. vimaLAbena siddhArthabhAI kastUrabhAI lAlabhAI e tapAsI protsAhana Apela. jaina bhUgoLa-khagoLano abhyAsa karyA pachI mane evuM lAgatuM hatuM ke jena bhUgoLa-khagoLane vartamAna bhUgoLa-khagoLa sAthe snAnasUtakano paNa saMbaMdha nathI. tethI te aMge saMzodhana karavuM lagabhaga azakya che. vaLI jaina darzananuM bhautikazAstra arthAt tatvArthasUtranA pAMcamA adhyAyano abhyAsa karyA pachI ane I. sa. 1979mAM AinsTAinanA janmazatAbdi varSamAM "skopa" nAmanA gujarAtI vijJAna mAsikamAM tenA "sApekSatA siddhAMta" aMge adhyayana karyA pachI temAM mane rasa paDyo, tethI bhautikazAstrano viSaya pasaMda karyo. bhautikazAstrano abhyAsa senTa jheviyarsa koleja, amadAvAdanA pro. eca. epha. zAha pAse karyo.
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA I. sa. 1984thI "navanIta-samarpaNa" mAM mArA lekho avAranavAra prakAzita thatA, te sivAya IndorathI prakAzita thatA hindI mAsika "tIrthaMkara"mAM paNa mArA lekho prakAzita thatA. jo ke dareka lekhanA viSaya vibhinna hatA. Ama chatAM temAM mukhyatve bhautikazAstra saMbaMdhI lekho ghaNA hatA. A rIte jaina darzana ane vijJAna aMgenI mArI saMzodhanayAtrA cAlatI rahI. dazeka varSa pachI lagabhaga 30 lekha thayA pachI jainadarzana ane vijJAnamAM rasa dharAvatA loko taraphathI ane temAM paNa "navanIta-samarpaNa" mAM "jagatanA vaheNa" kolamanA lekhaka zrI kAntibhAI mepANI, jeo amerikAsthita zrImahAvIra jaina vidyAlayanA bhUtapUrva vidyArthInA samUha rUpa elmanI esosiyezananA maMtrI hatA, teone mArA lekha ghaNA pasaMda AvyA ane mArA badhA lekhonI nakala temaNe mAMgI. te samaya daramyAna zrI mahAvIra jaina vidyAlayanA bhUtapUrva vidyArthI tarIke meM zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, mAro lekha saMgraha prakAzita kare, tevuM sUcana karela ane lekhonI nakala paNa mokalela. tethI zrI kAntibhAI mepANI ane amerikA rahetA tathA jainA(JAINA)nI pAThazALA kimiTanA sabhya amArA saMsArI pakSe mArA mAmAnI putrI zrImatI darzanAbahena tathA DaoN. pradIpabhAI ke. zAhanA sahayogathI zrI mahAvIra jaina vidyAlaya, muMbaI dvArA mAruM sarva prathama pustaka I. sa. 1995mAM "jainadarzana : vaijJAnika dRSTie" "Jainism : Through Science" nAme prakAzita thayuM. : tyArabAda A ja pustakanA saMdarbhamAM "Times of India"nI amadAvAda AvRttinA taMtrI zrI tuSArabhAI bhaTTa tA.25, julAI 1997nA zukravAre bapore 3-00 kalAke mArI mulAkAte AvyA ane tA. 2, ogaSTa, 1997nA zanivAre "Times of India"nI amadAvAda AvRttimAM teoe mArA kAryane biradAvato lekha prakAzita karyo. 5
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? o A lekhanA saMdarbhamAM pI. Ara. ela., isaronA agraNI vijJAnI pro. narendra bhaMDArI maLavA AvyA. tyArathI jaina samAjamAM mArI vijJAnanA abhyAsu tarIke prasiddhi thaI ane loko mArA taraphathI vizeSa abhyAsa ane saMzodhana thAya tevI apekSA rAkhavA lAgyA. ane te pramANe meM jainadarzana ane Adhunika vijJAna aMge tulanAtmaka, samIkSAtmaka tathA saMzodhanAtmaka abhyAsa cAlu rAkhyo. ane zrI praviNabhAI ke. zAha (amerikA) tathA pro. ke. vI. marDiyA (yu. ke.)nA sUcana pramANe "jainadarzananAM vaijJAnika rahasyo" pustaka gujarAtI ane aMgrejI baMne bhASAmAM prakAzita karyuM. A pustakanA mAdhyame ja amadAvAda prasiddha nyurolojisTa padmazrI DaoN. sudhIrabhAI zAhano saMparka thayo. teone paNa mAruM A kArya pasaMda paDyuM.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA te sAthe pATaNanivAsI DaoN. je. ema. zAhanI preraNA ane mArgadarzana anusAra jaina darzananA saMdarbhamAM AbhAmaMDaLa aMge tulanAtmaka ane saMzodhanAtmaka abhyAsa karyo ane te viSayaka pustaka paNa prakAzita karyuM. tethI jyAre paNa jijJAsu sAdhuo tathA vidvAno maLatA tyAre vijJAna ane anya viSayonI sAthe sAthe jaina bhUgoLa-khagoLa aMge avazya carcA karavA lAgI jatA. jyAre jaina bhUgoLa-khagoLa aMge huM pote ja aMdhArAmAM aTavAto houM to teone zuM javAba ApI zakuM? te kAraNathI mAre goLa goLa javAba Apavo paDato. huM kaheto ke A aMge amArI vicAraNA-saMzodhana cAlu che. ane jyAre vadhu paDatI dalIlo kare tyAre mAre ema kahevuM paDatuM ke jo bhAI atyAre mArI pAse evuM koI viziSTa jJAna ke avadhijJAna nathI, jethI tamArA badhA praznonA huM javAba ApI zakuM. jyAre koI evo avadhijJAnI maLaze ane tene saMpUrNa jaMbudvIpa ke aDhI dvIpa saMbaMdhI jJAna thayela haze to tene pUchIne tane javAba ApIza. jena bhUgoLa-khagoLa aMge keTalAka vijJAnIo ane saMzodhaka evA vidvAna jaina sAdhuono evo abhiprAya rahyo che ke jaina bhUgoLa-khagoLa sarvajJakathita nathI. te aMgenA AgamagraMtho zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA nirvANa bAdanI racanA che. ane te hindu paraMparAnA AkramaNa sAme TakavA mATe je rIte hindu paraMparAmAM brahmAMDanI utpatti, astitva ane nAza darzAvela
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? hatA, te rIte te kALanA keTalAka chadmastha chatAM vidvAna sAdhuoe A prakAre lokanI kalpanA karela haze. alabatta, A mAtra anumAna ja che. vaLI AgamanI racanA paddhati aMge vAta karatAM keTalAka vidvAna saMzodhaka jaina sAdhuo ema kahe che ke prAcIna kALanA mahApurUSonI graMtha racanAnI paddhati evI hatI ke teo kyAMya potAnA nAmano nirdeza suddhAM karatA nahotA ane te ja paddhati pramANe teoe sUryaprajJapti, caMdraprajJapti, jaMbudrIpaprajJapti vagere graMthonI racanAmAM AgamanI paddhati pramANe khuda sudharmAsvAmI pote ja potAnA ziSya jaMbUsvAmIne uddezI kahetA hoya te rIte arthAt "suyaM me AusaM teNe bhagavayA evamakhyAyaM" kahIne rajU karela che. A rIte rajUAta karavAmAM teono bIjo koI IrAdo nahoto, mAtra potAnA nAma pratyenI nirmohitA ja hatI. te rIte mUla AgamomAM paNa keTaloka vadhAro karavAmAM Avela che athavA te sarva Agamo devardhi gaNi kSamAzramaNe karAvela saMkalana svarUpa che. pazcAtvartI jaina AcAryo tathA vidvAna sAdhuoe A prakAranA sarva graMthomAM lokanuM svarUpa darzAvatA tathA tirAlokamAM jaMbUddIpa ane aDhIdvIpanAM citro karAvavAnI zarUAta karI ane te teonI mahAmedhAvI prajJAnI pratIti karAve che. A rIte vartamAnamAM pracalita jaina bhUgoLa-khagoLanuM svarUpa nizcita thayuM hovAnuM eka anumAna che. to keTalAka vidvAna sAdhuonuM mAnavuM che ke A graMthonuM Alekhana karanAra vidvAna sAdhuo te samayanA mahAna vijJAnI ja hatA. je rIte atyAranA vijJAnIo brahmAMDanI utpatti ane svarUpanI bAbatamAM vividha prakAranI thiyarI arthAt kAlpanika vibhAvanA rajU kare che, te rIte teoe temanI mahAmedhAvI prajJA anusAra A nirUpaNa kareluM che. Ama chatAM mane potAne jaina bhUgoLa-khagoLa mATe ananya AkarSaNa hatuM ane tenA AdhAre AkhuM jaina darzana hatuM. jo
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhUmikA AjanI bhUgoLa-khagoLane ja sAcI mAnavAmAM Ave ane jaina bhUgoLa-khagoLane khoTI mAnavAmAM Ave to jaina darzananI ghaNI mAnyatAo ane siddhAMto aMge punarvicAraNA karavI paDe athavA tene kapolakalpita mAnavI paDe. je koI kALe zakya nathI. eka bIjI mahattvanI vAta e ke jaina bhUgoLa-khagoLa ane vizvasaMracanA arthAta cauda rAjaloka eTale ke brahmAMDa sivAya ApaNI ghaNI bAbato vaijJAnika che. tevuM AjanA kALamAM siddha thAya che. temAM paNa ApaNuM jaina bhautikazAstra to Adhunika bhautikazAstra karatAM paNa ghaNuM AgaLa che, caDiyAtuM che, e vAtano InkAra thaI zake tema nathI. A aMge ApaNA prasiddha kha-bhautikazAstrI, InTara yunivarsiTI senTara phora esTronomI enDa esTrophijhikasa, (pUnA)nA bhUtapUrva niyAmaka, homI bhAbhA prophesara, ane vijJAnI DaoN. jayaMta nAralIkare mArA aMgrejI pustaka "Scientific Secrets of Jainism"nI prastAvanAmAM lakhyuM che ke "There is one school of thoughts in India which argues that whatever westrern science is discovering today was already known to the eastern thinkers long ago. The attitude in this book is not of this kind. Instead the author has argued that Jain thinking has been more mature, more comprehensive and more satisfying than what science has to offer." vartamAna pRthvIne vaijJAniko kahe che te ja svarUpamAM svIkAravAmAM Ave ane daDA jevI ke nAraMgI jevI goLa mAnavAmAM Ave to devaloka kyAM? naraka kyAM ? jo devaloka ane naraka na hoya to pUrvabhava ke punarjanma aMge paNa zaMkA thAya. jo pUrvajanma ke punarjanma na hoya to AtmAnA astitva aMge prazna upasthita thAya. to pApa ane puNya paNa na hoya ane to karma ane sarva
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? sUkSma siddhAMtonuM zuM? kALanA vibhAga, covIza tIrthakaronA jIvana, zrI sImaMdharasvAmI vagere viharamAna tIrthaMkara paramAtmAnA astitvanuM zuM? A badhA kAraNosara paNa jaina bhUgoLa-khagoLa aMge koI saMzodhana ke samAdhAna jarUrI hatuM ane che. have jyAre vartamAnamAM vijJAne akalpanIya pragati karI che ane vividha prakAranAM sAdhano upalabdha karAvI, vartamAna pRthvInA AkAra ane svarUpano nizcaya karI Apyo che tathA tenI dainika gati dvArA thatA rAta-divasa ane vArSika gati dvArA thatI hatuonI samaja ApI che eTaluM ja nahi paNa te vAta prAyogika rIte kRtrima upagraha ane avakAzayAna jevA sAdhano dvArA pratyakSa batAvI zake che tyAre teno niSedha paNa thaI zake tema nathI. te kAraNathI ja vartamAna yuvApeDhI samakSa jaina bhUgoLa-khagoLa saMbaMdhI koI nakkara vijJAnasaMmata, tarkasaMmata ane AgamasaMmata samAdhAna ApavuM jarUrI che, anyathA buddhimAna sAdhu tathA vidvAnonI mAphaka te paNa jaina bhUgoLakhagoLane kAlpanika athavA to khoTI kahetAM acakAze nahi. A ja kAraNe te zraddhAthI vicalita thaze to tenI saMpUrNa javAbadArI ApaNI saunI raheze. amArI sAthe saMparkamAM Avela amadAvAdanI Isaro, pI. Ara. ela., tathA muMbaInI TATA insTiTyuTa oNpha phanDAmenTala risarca jevI vijJAna saMsthAmAM kAryarata vijJAnIo jeone jaina darzanamAM rasa che, eTaluM ja nahi paNa jaina darzananA viziSTa siddhAMto aMge vejJAnika dhoraNe chAnabIna karI che, teo paNa jaina bhUgoLa-khagoLanI vAta Ave tyAre javAba ApI zakatA nathI. teo paNa jaina bhUgoLa-khagoLa ane Adhunika bhUgoLakhagoLa vaccenA virodhAbhAsane jaNAvatA kyAMka koI garabaDa hovAnuM kahe che. alabatta, mArI dRSTie kyAMya koI garabaDa nathI. mAtra ApaNI pAse jaina bhUgoLa-khagoLa aMge sAcI samaja
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11 bhUmikA nathI. zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI hatA tyAre je pRthvI hatI te ja pRthvI atyAre paNa che. ra500 varSamAM evo koI bhayaMkara dharatIkaMpa ke ulkApAta thayo nathI ke jenA kAraNe bhagavAna mahAvIrasvAmInA vakhatanI pRthvIno pralaya thayo hoya ane navI pRthvInI utpatti thaI hoya. prAcIna kALanA arthAt ra000 varSa jUnA pRthvInA nakazA paNa upalabdha che, jemAM pRthvI uparanA vibhinna zaheronA aMtara vagere atyAranA nakazAmAM je rItanA batAvyA che te ja rIte batAvyA che. te thI bhagavAna zrI mahAvIrasvAmIe je kAMI batAvyuM che tenI te vakhatanI je nirUpaNa zailI che tene samajavI Avazyaka jaNAya che. MIDNIGHT AT ROMAKDESH MIDDAY AT YAMAKOTIPUR EQUATOR LINE SUNSET AT SIDDHAPURA SUNRISEAT LANKAPURA DaoN. jIvarAja jene e paddhati samajavA mATe bharapUra prayatna karyo che ane mArI dRSTie te kAMIka aMze saphaLa paNa thayA che. te kAraNathI teonA saMzodhanane jaina samAja samakSa rajU karavAnuM sAhasa karuM chuM. te jo navI peDhIne jaina darzana upara zraddhA utpanna karaze athavA zraddhAne deDha karaze to amAro A prayatna saphaLa thaze.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA Adhunika vijJAna jene brahmAMDa kahe che tene ja jena paraMparAmAM loka kahevAya che. brahmAMDa svarUpa jaina lokamAM dharmAstikAya, adharmAstikAya, AkAzAstikAya, pugalAstikAya, kALa ane jIva e rIte kula cha dravyo Avela che. temAM AkAzAstikAya eka evuM dravya che ke te lokamAM ane lokanI bahAra paNa AveluM che. alokamAM arthAt lokanI bahAra AkAza sivAya kazuM ja
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. 'jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA nathI. jyAre lokAkAzamAM dharma, adharma, pugala, jIva ane kALa dravya rahela che. alabatta, vyavahAranaya pramANe kALanA be prakAra che, 1. vyavahAra kALA ane 2. nizcaya kALa. temAMthI vyavahAra kALa mAtra manuSya kSetra arthAt aDhI dvIpamAM ja che. aDhI dvIpanI bahAra vyavahAra kALa nuM koI astitva nathI. Saddhavya thI yukta lokane jaina AgamomAM ane anya jaina graMthomAM kamara upara be hAtha rAkhI, be paga pahoLA karIne UbhA rahela purUSanA AkAramAM citrAMkita karavAmAM Avela che. tenuM kula ghanaphaLa 343 ghana rAjaloka athavA rajU pramANa batAvela che. alabatta, A ghanaphaLa paNa mAtra kAlpanika athavA gANitika dRSTie te batAvela hoya tevuM jaNAya che. brahmAMDanA jaina svarUpane Adhunika vijJAnanA bhaugolika nakazA svarUpe samajavAmAM Ave che paraMtu tenI sAthe teno koIpaNa prakArano meLa maLato nathI. tethI atyAranI navI peDhInA yuvAno ane buddhizALIonA magajamAM vividha tarka-vitarka thAya che, ane teo vividha prakAranA prazno kare che. eTaluM ja nahi keTalAka buddhizALI jaina zrAvako, jaina vijJAnIo ane jaina sAdhuone suddhAM jaina bhUgoLa-khagoLa pratye azraddhA pedA thavA lAgI che. to bIjI tarapha vicitratA to e che ke jena bhUgoLa-khagoLa aMgeno abhyAsa-adhyayana Aje paNa jaina sAdhu-sAdhvI samudAya tathA zrAvaka-zrAvikA samudAyamAM karavAmAM AvI rahyuM che, eTaluM ja nahi paradezamAM paNa tenuM adhyayana ane saMzodhana karavAmAM Ave che. beljiyamanA eka vidvAna phreMka vAna Dena bo ze (Frank Van Den Bossche) haribhadrasUrikRta jaMbudvIpa-laghusaMgrahaNI" nAmanA graMthanuM prabhAnandasUrikRta TIkA sahita saMpAdana ane anuvAda karela che. A graMtha "Elements of Jain Geography" nAmathI motIlAla banArasIdAsa, dilhI taraphathI 2007mAM prakAzita thayela che.
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 'zuM jena bhUgoLa-khagoLa sAcI che? A pustakanI prastAvanAmAM DaoN. boze lakhyuM che ke "Jain cosmography and geography excel, even more than their Brahmanic and Buddhist counterparts, in their systematic and mathematical approach. Jain vision of the universe and the world is complicated, inventive and above all, extremely idealized." loka aMgenA jaina paraMparAnA nakazA mATe teo AgaLa lakhe che ke "In Jain cosmography, the endeavour of the human mind to grasp his universe and his world in idealized patterns is illustrated at its best."
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA 15 A lakhANanuM tAtparya e che ke "jaina paraMparAnA bhUgoLa ane khagoLa anya brAhmaNa tathA bauddha paraMparA karatAM vadhu vyavasthita che ane gANitika dRSTie zreSTha che. brahmAMDa ane vizvanA saMdarbhamAM jaina dRSTikoNa kAMIka aMze jaTila che, chatAM maulika ane Adarza rUpa che. .. A rIte brahmAMDanA svarUpane samajAvavA mATe jaina bhUgoLa-khagoLamAM pratika svarUpe citrAMkita karavAmAM teoe nipuNatA dAkhavI che." bhAratIya saMskRtinA pAyAmAM ja AdhyAtmikatA rahelI hovAthI bhAratanI koIpaNa prAcIna paraMparAmAM brahmAMDanA rahasya pAmavA, jANavA mATe prAcIna maharSi o e adhyAtmano ja mArga apanAvyo che. prAcIna kALamAM brahmAMDanAM rahasyono jANavA mATe bhAratIya prajAjano paNa khUba utsuka hatA. ane A viSayamAM bIjI koI paNa saMskRtithI UNA utare tevA nahotA. A aMge phrenca saMzodhikA zrImatI kailaTa kecyAM (Collete Cailat) dha jaina kaoNsmolojI (The Jain Cosmology)nAmanA pustakamAM kahe che. - - "The civilization of India, no less than other civilizations, has not failed to ask questions about the place which man occupies in the world and the location of both the human and the animal kingdoms in space and time. To these questions, for more than 3000 years the different religious circles and principal schools of thought in India have striven unceasingly to supply answers" (Pp.9)
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16. 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? jyAre paradezI vidvAna A prakArano abhiprAya ApatA hoya tyAre temAM kAMIka tathya hovAnI saMbhAvanA nakArI zakAya nahi. DaoN. jIvarAja jaine jaina bhUgoLa-khagoLa svarUpa saMpUrNa lokamAM rahela sarva padArtho ane jIvone eka kalAtmaka rIte suzobhita citranA svarUpamAM lokanA nakazAne prastuta karyo che. jaina paraMparAmAM bhUgoLa-khagoLa saMbaMdhI jeTaluM sAhitya racAyuM che teTaluM vizvanI koI paNa paraM parAmAM racAyuM nathI. jIvAjIvAbhigama, prajJApanA, jaMbudvIpaprajJapti, sUryaprajJapti, caMdraprajJapti, nirayAvalikA vagere Agamo jena bhUgoLakhagoLa nA jJAna thI samRddha che. vAcaka umAsvAti racita tattvArtha sUtranI vibhinna TIkAomAM loka arthAt brahmAMDanA svarUpanI carcA karavAmAM AvI che. kSetrasamAsa (ratnazekharasUri zrI caMdrasUri, jinabhadragaNi Adi dvArA racita), bRha kSetrasamAsa, saMgrahaNI (abhayadevasUri, caMdrasUri racita), jaMbudvIpasaMgrahaNI (1ramI sadInA zrIharibhadrasUri racita), jeno sauthI vadhu pramANamAM jaina bhUgoLa-khagoLamAM saMdarbha graMtha tarIke upayoga thAya che. prAva cAna sAro dvAra (ne micaMdracU riphata) tathA upAdhyAya zrIvinayavijayajI racita lokaprakAza jemAM kSetra lokaprakAza ane kALa lokaprakAza mukhya che. A ja rIte digambara paraMparAmAM ativRSabhakRta tilocapannatti, nemicaMdrasiddhAMta cakravartIkRta trilokasAra, vagere graMthomAM paNa lokanA svarUpa aMge vistRta carcA karela che. jesalamara, pATaNa, khaMbhAta, amadAvAda vagere aneka zaheronA tathA kobAsthita zrI mahAvIra ArAdhanA kendra, amadAvAdasthita lAlAbhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira vagere aneka jJAnabhaMDAro mAM saMgrahAyela saMkhyAbaMdha hastaprato mAM cauda rAjaloka, udbhUloka, adholoka, tioloka, jaMbudvIpa, aDhIdvIpa, bharatakSetra, mahAvideha kSetra, trasanADI, parvato,
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA nadIo vagerenA aneka citro ApavAmAM AvyA che. Ama chatAM emAM batAvyA pramANe vartamAna pRthvI upara ke pRthvI bahAra avakAzamAM kyAMya kazuM paNa maLatuM nathI. je na Agama sAhityanI keTalIka maryAdAo, keTalAMka aitihAsika tathyo, je te samayanI tatkAlIna paristhitio, paradezI rAjAonA AkramaNo, anya paraMparAnI sAthenA gharSaNo vagere aneka paribaLoe tenA upara asara karI che, te vAta bhUlavI na joIe. sauprathama to zramaNa bhagavAna mahAvIrasvAmI e artha thI dezanA ApI ane gaNadhara bhagavaMtoe sUtrabaddha karI. temAM paNa dareka gaNadhara bhagavaMtanI dvAdazAMgI zabdathI bhinna bhinna hoya che. vartamAnamAM upalabdha dvAdazAMgI paMcama gaNadhara zrIsudharmAsvAmInI racanA che, tema saukoI mAne che. te ja dvAdazAMgI 980 varSa sudhI kaMThastha
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? paraMparAmAM rahI. arthAt tyAM sudhI jaina bhUgoLa ke khagoLa saMbaMdhI koI citrAMkana karavAmAM AvyuM nahotuM. tyAra bAda devardhi gaNi kSamAzramaNa mahArAje valabhIpura nagaramAM pAMcaso AcAryanI saMgIti bolAvI ane jene jene je zrutajJAna kaMThastha hatuM te sarva lipibaddha arthAt graMthastha, pustakasvarUpe lakhAvyuM. A 980 varSa daramyAna duSkALa, dharatIkaMpa vagere kudaratI Apatti ane smRtihAsanA kAraNe paNa ghaNuM zruta bhUlAI gayuM hatuM. tyArapachI lahiyAo dvArA tenI pratilipi karavAmAM AvI, temAM paNa lahiyAonI bhUlanA kAraNe keTalIka paMktio lupta thaI gaI. jo ke pazcAtvartI vidvAna sAdhuoe tenI pUrti karavA potAnI buddhi pramANe sAro evo prayatna paNa karyo che. Ama chatAM te mULanI sAthe maLatuM Ave paNa kharuM ane na paNa Ave. te rIte mULa lakhANathI bhinna prakAranA lakhANanI paraMparA zarU thaI. to vidharmIo sAthenA zAstrArthanA kAraNe teo upara vijaya meLavavAnA AzayathI paNa temAM ghaNo umero ke parivartana thayuM hovAnuM nakArI zakAya nahi. udAharaNa tarIke zrI kalpasUtranI sthavirAvalImAM jaNAvyA pramANe sthavira Arya rohagupta thakI airAzika arthAt jIva, ajIva ane nojIva svarUpa traNa rAzimAM mAnanAra zAkhA utpanna thaI. je jainadarzananA siddhAMtathI virUddha hatuM. jo ke tenA guru zrIguptAcArye tenI sAthe vAda karIne punaH dvirAzinI sthApanA karI. A rIte paravAdine jItavA mATe thaI jaina siddhAMtathI virUddha prarUpaNA paNa thatI. to keTaluMka sAhitya pazcAtvartI sAdhuonI svataMtra racanA paNa hoI zake. A ja kAraNe jaina bhUgoLa-khagoLamAM mULa lakhANa vikRta thayuM hoI zake, to teno svIkAra karavo ja joIe. "prAcIna kALamAM bAre aMgomAM je hatuM te sarva akhaMDapaNe dravya, kSetra, kALa, bhAvanA pariNAme atyAre rahyuM nathI, temaja prAcIna aMgomAM zuM hatuM tenuM jo ke vistRta vigatavAra varNana atyAre sAMpaDatuM nathI. to paNa te prAcIna aMgomAM sAmAnya
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina bhUgoLa-khagoLa H eka samasyA rIte je viSayo hatA teno ati alpa nirdeza yatrataMtra karavAmAM Avyo che." (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, le. mohanalAla dalIcaMda desAI, pR.13) "zrI mahAvIra bhagavAna pachI traNa kevalI (pUrNajJAnavAn) AcAryo nAme uparyukta brAhmaNo gautama IndrabhUti ane sudharmA tathA temanA ziSya vaizyazreSThiputra jambusvAmI thayA. ahIM sudhI eTale vIrAt prathama zataka sudhI to e sarva siddhAMta temaja saMpUrNa tyAganI kaDakAI abAdhita AbAda rahyAM. te samayanAM badhA abhyAsIo te siddhAMtane kaMThastha rAkhatA hatA. zramaNo bhinna bhinna dezamAM vicaratA hatA eTale kAlAnukrame bhinna bhinna dezanI bhASAnA saMsargathI, duSkALa AdinA kAraNe, smRtibhraMzane lIdhe ane uccArabhedathI siddhAMtanI bhASA vageremAM parivartana thayuM. temaja temAMnuM keTaluMka vicchinna thayuM e svAbhAvika che. " (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, le.mohanalAla dalIcaMda desAI, pR. 19) 19 "vIrAt bIjI sadImAM naMdarAjAnA samayamAM dezamAM (magadhamAM) eka samaye uparAuparI bAra varSano mahAbhISaNa duSkALa paDatAM saMghano nirvAha muzkela thatAM kaMThastha raheluM dharmasAhitya lupta thavAno bhaya thatAM, sukALa Avye magadhamAM prAyaH pATalIputra(paTaNA)mAM saMgha bhego thayo ane je je yAda hatuM te badhuM ekatrita karyuM. (vIrAt 160 AsapAsa) " A aMge zrI haribhadrasUrinA upadezapada upara municaMdrasUrikRta TIkAmAM jaNAvyuM che ke -
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? "jAo a tammi samae dukkAlo doya dasaya varisANi / savvo sAhusamUho gao tao jalahitIresu / / taduvarame so puNaravi pADaliputte samAgao vihiyA / saMgheNaM suyavisayA ciMtA kiM kassa asthitti / / jaM jassa Asi pAse uddesajjhayaNAi saMghaDiuM / taM savva ekkArasa aMgAI taheva ThaviyAI / / " (jena sAhityano saMkSipta itihAsa, le. mohanalAla dalIcaMda desAI, pR-23) "A uparathI jANI zakAya ke zrIvIranA bIjA saikAthI ja zrutanI chinnabhinnatAnI zarUAta thaI hatI. te pachI paNa vizeSa chinnabhinnatA thavAnA prasaMgo uttarottara AvatA gayA. vIrAt ra91 varSa rAjA saMmatinA rAjyamAM Arya suhastisUrinA samayamAM bAravarSe dukALa paDyo. AvA mahAkarALa dukALane aMge smRtibhraMza-khalanA thAya, pAThaka-vAcako mRtyu pAme vagere kAraNathI zrutamAM anavasthA thAya te svAbhAvika che. " (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa, le. mohanalAla dalIcaMda desAI, pR. 24) vIrAta 827thI 840 vacce Arya skaMdilanA samayamAM vaLI bIjo bhISaNa dukALa bAra varSano A deze pAra karyo. tenuM varNana naMdIsUtra cUrNimAM ApyuM che. jyAre pharIvAra sukALa thayo tyAre mathurAmAM zrI skaMdilAcArya pramukha saMghe moTo sAdhu samudAya bhego karI jene je sAMbharyuM te badhuM kAlika zruta saMghaTita (saMkalita) karyuM. A duSkALe to mAMDamAMDa bacI rahela te zrutanI ghaNI vizeSa hAni karI. A uddhArane mAdhurI vAcanA - skaMdilI vAcanA kahevAmAM Ave che. " (jena sAhityano saMkSipta itihAsa, le. mohanalAla dalIcaMda desAI, pR.24)
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA 21 "vIrAta pa-6 saikA pachI zvetAMbara mAnyatA pramANe vIrAtu 609 (vi.saM. 139)mAM ane digaMbara mAnyatA pramANe vi.saM. 136mAM digaMbaro ane zvetAMbaro ema be pakSa paDaDyA." "chavvAsasayAiM navuttarAI taiyA siddhiM gayassa vIrassa / to boDiyANa diTThI rahavIrapure samuppaNNA / / 145 / / rahavIrapuraM nayaraM dIvagamujjANa ajja kaNhe ya / sivabhUissuvahimi ya pucchA therANa kahaNA ya / / 146 / / " "zrI vIrane siddhi prApta thayA pachI 609 varSe boTikonI dRSTi (digaMbara mata) utpanna thaI. rathavIrapura nAmanuM nagara temAM dIpaka nAmanuM udyAna tyAM Arya kuSNa nAmanA AcArya AvyA. temane zivabhUti (te mata kADhanAra) ziSya suvidhithI pUchyuM. te sthavira gurue kahyuM." je kALamAM mAdhurI vAcanA thaI te ja kALamAM valabhI nagaramAM nAgArjunasUrie paNa zramaNa saMgha ekaTho karyo ne naSTAvazeSa Agama siddhAMtono uddhAra zarU karyo. tene valabhI vAcanA athavA nAgArjunI vAcanA kahe che. skaMdila ane nAgArjuna samakAlIna hovA chatAM durbhAgye paraspara milana na thavAthI baMne vAcanAmAM atratatra kAMIka bhinnatA rahI gaI ke jeno ullekha hajI sudhI TIkAomAM jovAya che." (jena sAhityano saMkSipta itihAsa, le. mohanalAla dalIcaMda desAI, pR. 25) "te pachI vIrAt dazamA saikAmAM bAravarSo dukALe deza upara potAno paMjo calAvyo ane te vakhate ghaNA bahuzrutanA avasAna thavA sAthe je jIrNazIrNa zruta raheluM hatuM te paNa bahu ja chinnabhinna thayela hatuM. vIrAt 980 varSe (vi.saM. 210mAM)
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? devaddhi gaNi kSamAzramaNe valabhIpuramAM saMgha ekatrita karI je je yAda hatuM te te truTita - atruTita pAThone potAnI buddhithI sAMkaLI pustakArUDha karAvyuM." | (jena sAhityano saMkSipta itihAsa, le. mohanalAla dalIcaMda desAI, pu.rapa) "A aMge samayasudara gaNi potAnA sAmAcArI zatakamAM jaNAve che ke -- jassa zrI devardhigaNikSamAzramaNena zrIvIrAd azItyadhika navazata (980) varSe jAtena dvAdazavarSIya durbhikSavazAt bahutara sAdhu-vyApatau bahuzrutavicchitau ca jAtAyAM - - - bhaviSyad bhavyalokopakArAya, zrutabhaktaye ca zrIsaMghAgrahAd mRtAvaziSTha tadAkAlIna sarvasAdhUn valabhyAmAkArya tanmukhAd vicchinnAvaziSTAn nyUnAdhikAn truTitA'truTitAn AgamAlApakAn anukrameNa svamatyA saMkalayya pustakArUDhAH kRtAH / tato mUlato gaNadharabhASitAnAmapi tatsaMkalanAntaraM sarveSAmapi AgamAnAM kartA zrIdevardhigaNi kSamAzramaNa eva jaatH|" _ (jaina sAhityano saMkSipta itihAsa . mohanattatti nIcaMdra sApha, pR. 27) ahIM to valabhI vAcanAmAM devardhigaNi kSamAzramaNe sarva AgamonuM saMkalana karAvyA bAda ane tene lipibaddha arthAt pustakArUDha karAvyA bAda jo ke Agama paramAtmAnI vANI hovA chatAM sarva AgamanA kartA tarIke zrIdevardhi gaNi kSamAzramaNane batAvyA che. tyAM sudhI sarva Agama kaMThastha paraMparAmAM hatuM. kharekhara, temanuM A kArya krAMtikArI hatuM. A rIte AgamomAM lokanuM svarUpa mAtra maukhika svarUpe ja hatuM, te have lekhitamAM prApta thayuM. ane maukhika paraMparA hovAnA kAraNe temAM kyAMya
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa. : eka samasyA 23 citro ke nakazA hatA ja nahi. tethI jo koI ema mAnatuM hoya ke lokanA tathA jaMbudvIpa ke aDhI dvIpanA nakazA ke citro zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmIe darzAvela che to te temanI mAnyatA nitAMta khoTI che. jinabhadra gaNi kSamAzramaNano kALa vIra saM. 1055 thI 1115 (vi.saM. 585 thI 645) Ave che. teo AgamapradhAna mahApurUSa hatA. ane eTaluM ja nahi teo te kALanA yugapradhAna mahApurUSa hatA. te thI te o e temanA jIvana daramyAna vizeSAvazyaka bhASya ane evA viziSTa graMthonI racanA dvArA jaina dharmanI ghaNI ja zrutasevA karI hatI. teoe buhatu kSetrasamAsa nAmanA jaina bhUgoLane lagatA eka graMthanI racanA karI che. arthAt A graMtha racanAno AdhAra devardhi gaNie saMkalana karAvela Agama ja hatA tevuM siddha thaI zake che. ane te pachI ja jena hastapratomAM loka, aDhIdvIpa, jaMbUdvIpa vagerenA citronI paraMparA zarU thaI haze. tyAM sudhI jaina sAhityamAM kyAMya loka vagerenAM citronI paraMparA hatI nahi. A citro paNa te samayanA mahAna AcArya bhagavaMtoe potAnI prajJA pramANe pote athavA temanA mArgadarzana anusAra citrakAre aMkita karyA haze. Agama graMthomAM paNa lokanA tathA jaMbudvIpa ke aDhI dvIpanA nakazA kadAca devaddhi gaNi kSamAzramaNa pachI cAraso pAMcaso varSe koIka mahAmedhAvI AcArya bhagavaMtoe potAnI prajJA anusAra sAmAnya svarUpe citrAMkita karAvyA haze ane te pachI temAM uttarottara suzobhana svarUpe vikAsa thatAM thatAM Aje prApta svarUpamAM AvyA hoya. tevuM eka anumAna thaI zake. A mAnyatA satya hovAnI saMbhAvanA che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? TUMkamAM, sUryaprajJapti, caMdraprajJapti, jaMbUDhIpaprajJapti, bRhat saMgrahaNI, laghu kSetrasamAsa, bRhat kSetrasamAsa vagere graMthomAM darzAvela cauda rAjaloka, devaloka, sAta naraka, ticcha loka, aDhI dvIpa, jaMbUDhIpa vagerenA citronI paraMparA kadAca 12001300 varSa karatAM vadhu prAcIna nathI. tethI tene sarvajJapraNIta mAnI levAnI bhUla na karavI joIe. hA, teno AdhAra Agamika sAhitya hatuM ane te arthathI sarvajJapraNIta hatuM. eka mAnyatA evI che ke mULa jaina darzana prAcIna kALamAM nigrantha pravacana athavA zramaNa paraMparAnA nAme oLakhAtuM hatuM. ane te adhyAtmapradhAna hatuM. tethI temAM adhyAtmanI ja vAto hatI. laukika jagatanuM temAM koI mahattva na hatuM mATe tenA mULa AgamomAM te aMge vizeSa ullekha ke carcA hatI nahi. pa. pU. samartha vidvAna upAdhyAya zrI bhuvanacaMdrajI mahArAjanI mAnyatA paNa kAMIka AvA ja prakAranI che. paraMtu anya darzano sAthenA vAdavivAdamAM brahmAMDanA svarUpanI AvazyakatA jaNAtA, te vakhatanA mahApurUSoe potAnI sAdhanA ane prajJAnA AdhAre lokasvarUpa darzAvyuM. jo ke A mAtra tArkika dalIla ja che. saMzodhana karanAre A ane A prakAranA anya sarva paribaLono vicAra karavo anivArya bane che. A aMge tIrthaMkara mAsikanA taMtrI zrInemicaMdajI jaine spaSTa zabdomAM lakhyuM che ke "jaina dharmanuM dArzanika pAsuM yuktiyukta che, tathA tenuM khaMDana koIpaNa karI zake tema nathI. tenA viSe koI ja prazna upasthita thato nathI paraMtu jyAM bhUgoLa-khagoLa ane khAdya-akhAdya padArtha saMbaMdhI prazna Ave che tyAM aneka prakAranA prazno upasthita thAya che kAraNa ke jaina darzana upara A bAbate samaye samaye aneka dabANo AvyA che."
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 25 'jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA mahAna saMzodhaka DaoN. madhusUdana DhAMkI jevA jaina AgamonA marmajJa ja A prakAranA AgamonuM athavA AgamapAThonuM vargIkaraNa arthAt temAMno kayo pATha mULa che ane kayo pATha pAchaLathI umerAyela che, tevuM vargIkaraNa karI zake. paraMtu hAlamAM evA koI marmajJa upalabdha nathI ane prastuta pustakano e viSaya paNa nathI. tethI ja keTalAka jaina sAdhu o jaina bhUgoLa-khagoLane pazcAtvartI AcAryonI racanA mAne che. to keTalAka sAdhuo hindu paraMparAnA brahmAMDanA svarUpa vananA anukaraNarUpe mAne che. kAraNa ke teonI pAse kAM to zraddhAnI khAmI che athavA vartamAna vijJAnanI siddhiothI aMjAI gayA hoya athavA jena bhUgoLa-khagoLa pramANe kyAMya kazuM ja upalabdha nathI ane vartamAna yuvA peDhIne tenuM koI samAdhAna ApI na zake tevI, mArA jevI paristhitinA kAraNe evuM mAnavuM paDe. kAraNa game te hoya paNa Aja paryata ApaNI pAse jena bhUgoLa-khagoLa aMge ApaNI yuvA peDhInA praznonA uttara nahotA. have te meLavavA mATe atyaMta prabaLa zraddhA dharAvatA vijJAnIo che, teo Adhunika vijJAnanI vividha paddhationA jANakAra che ane sAthe sAthe prAcIna jaina sAhityanA abhyAsu che ane Adhunika vijJAnanI dRSTie tenuM mUlyAMkana-arthaghaTana karavAnI kSamatA dharAve che. Adhunika vijJAne akalpanIya pragati karI che. upagraho dvArA siddha karI ApyuM che ke ApaNI pRthvI nAraMgI jevI goLa che. alabatta, bhAratIya paraMparAmAM I. sa.nI pAMcamI sadImAM
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 26 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? AryabhaTTe spaSTarUpe kahyuM hatuM ke pRthvI daDA jevI arthAt kadambanA puSpa jevI goLa che. jyAre pazcimI jagatamAM koparaniksa 15mI sadImAM sarvaprathamavAra ja e jAhera karyuM hatuM. A rIte khagoLamAM bhAratIya prajA pazcimI loko karatAM ghaNA varSo pUrve adhyayana karatI hatI. pRthvI potAnI dharI upara phare che, tethI divasa-rAtri thAya che. vartamAna kALe vimAna pRthvInI cAre tarapha pradakSiNA karI zake che. caMdra pRthvInI AsapAsa paribhramaNa kare che, te rIte te pRthvIno kudaratI upagraha che. AryabhaTTa: gaNitajJa aura khagolazAstrI NICHOLAS COPERNICUS 1473 1543 to bRhat kSetra samAsanA racayitAe jaNAvyuM che ke - - jaha jaha samaye samaye purao saMcarai bhakkharo gayaNe / taha taha iovi niyamA jAyai rayaNIya bhAvattho / / 1 / /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA 27 evaM ca sai narANaM, udayatthamaNAI hota'niyayAi / sai desabhee kassai kiM cI vadissae niyamA / / 2 / / sai ceva niddiTTho bhaddamuhUtto kameNa savvesiM / kesiM cIdANiM pi ya visayapamANe ravI jesiM / / / / (bRhat kSetrasamAsa, pR.57, saMdarbha bhagavatIsUtra TIkA) samaye samaye sUrya jema jema AkAzamAM AgaLa vadhe che, tema tema pAchaLa niyamA rAtri thatI jAya che. A sthiti hovAthI judA judA kSetronA manuSyo mATe sUryanA udaya ane astano kALa paNa judo judo hoya che. kSetrano bheda hovAthI arthAt kSetra bhinna bhinna hovAthI eka ja samaye kayAMka divasa to kyAMka rAtri, kyAMka prabhAta to kyAMka saMdhyA ke madhyAhna hoya che. sUreNa samaM udao caMdassa amAvasI diNe hoi / tesiM maMDalamikkika rAsiridvaM tadava (bRhat kSetramANa, pR.67) sUryanI sAthe caMdrano udaya amAvAsyAnA divase thAya che. temanuM maMDala eka ja hoya che. tathA rAzi ane nakSatra paNa eka ja hoya upara jaNAvelI baMne vAta Adhunika bhUgoLa, khagoLa pramANe paNa satya che. Adhunika khagoLa anusAra sUrya AkAzamAM jema jema UMce caDato jAya arthAt pRthvI pazcimathI pUrva tarapha jema jema pharatI jAya tema tema pUrva taraphanA vistAramAM rAtri thatI jAya che ane tenAthI ulaTuM pazcima taraphanA vistAramAM divasa thato jAya che. Ama chatAM ApaNe tyAM sUryanA kSetrane jaMbUtI panA eka caturthoza vistAra jeTalo batAvI te vistAranI sAthe A vAtane joDavAmAM AvI che. te ja rIte bhAratIya paMcAga pramANe koIpaNa cAMdra varSanA cAMdra mAsanI amAsanA divase sUryanuM je nakSatra ane rAzi hoya te ja
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28. 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? nakSatra ane rAzi caMdranI hoya che te Adhunika khagoLa vijJAna siddha vAstavikatA che. ahIM te vAstavikatA caMdra ane sUryanA maMDaLa sAthe joDI sUrya ane caMdra - baMnene eka ja rAzimAM darzAvyA che. A hakIkata nirdeza lagabhaga 1200 varSa pUrveno che, jyAre Adhunika khagoLano vikAsa to cAraso pAMcaso varSa pUrve thayela che. tethI prazna e upasthita thAya che ke ApaNI Agama paraMparAmAM je ApaNI bhUgoLa-khagoLa saMbaMdhI mAnyatA che, tenuM zuM? A ja kAraNathI keTalAka vidvAno AgamomAM varNana karela A viSayanI upekSA karavA lAgyA che. A rIte vartamAna kALe prAya : keTalAka dharmazraddhALa, sAdhuo ane vidvAnone choDIne dareka vyakti jaina darzananI bhUgoLa- khagoLa ane Adhunika bhUgoLakhagoLanI visaMgatio aMge prazno kare che. zraddhAnA kAraNe keTalAka jaina sAdhuonI preraNAthI A mATe pAlItANA, hastinApura ane sametazikharajI vagere tIrthomAM saMzodhana saMsthA sthApI tyAM yojanAbaddha rIte Adhunika vijJAnanA saMzodhanone khoTA siddha karavAno prayatna karavAmAM Ave che. Pluto Neptune Uranus Saturn Mars Jupiter Earth Venus Mercury
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 'jaina bhUgoLa-khagoLa : eka samasyA Ama chatAM te saMsthAo dvArA karoDo rUpiyAno kharca karyA pachI paNa koI nakkara pariNAma prApta thayuM nathI. caMdra upara manuSya ke mAnavarahita cAna gayuM ja nathI tevuM siddha karavAno paNa prayatna karavAmAM Ave che, paraMtu tenAthI buddhijIvI vargane koI saMtoSa thayo nathI, e hakIkata bhulavI joIe nahi. Aje samagra vizvamAM amerikA, raziyA, jApAna, phrAMsa, jarmanI, cIna, ijharAyela sahita bhAratamAM avakAza kSetre saMzodhana karatA lAkho vijJAnIo che ane temAM bhArata ane paradezamAM paNa A kSetre aneka jaina vijJAnIo kArya karI rahyA che. temAM eka pachI eka navAM navAM saMzodhana thatAM jAya che. vaLI avakAza kSetre thayela saMzodhanonA pariNAme saMdezA vyavahAramAM paNa jabaradasta krAMti AvI che. A ja kAraNathI vijJAna dvArA saMzodhana karavAmAM Avela satyanI upekSA karavI ke tene asatya siddha karavA prayatna karavo yogya nathI. to bIjI tarapha AgamanI vANIne asatya kahevI te paNa ucita nathI. tethI kAMIka samAdhAna zodhavuM jarUrI che ke je ApaNI zaMkAnuM nirAkaraNa karI zake. DaoN. jIvarAja jene A praznanA nirAkaraNa mATe prayatna karyo che ane Adhunika vijJAnanI mAnyatAonuM khaMDana karyA vagara ja jaina AgamomAM pratipAdita avadhAraNAone satya siddha karavAno adbhuta vicAra rajU karyo che. teoe e vAtano svIkAra karyo che ke lokanA arthAt jena brahmAMDanA viSayamAM uttarakAlIna mahAna AcAryoe je citro jaina AgamomAM ane anya prakaraNa sAhityamAM citrAMkita karAvyA che athavA karyA che, te temanI vilakSaNa buddhipratibhAnA sUcaka che. A citromAM kyAMya koI truTi ke bhUla che nahi. A prakAranA citronA nirmANano AdhAra zuM che ? ane tenI sAMketika bhASAne ukelavA mATe DaoN. jIvarAja jene khUba parizrama lIdho che. temanA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? A ciMtana-saMzodhanathI jaina vijJAnIone saMzodhananI navI dizA prApta thaze. pa. pU. sAsana sapATa napANati AcArya zrIvijayanemisUrIzvarajI ma. sA. nA papapa, pU. siddhAMta mAneka A. zrIvijaya udayasUrIzvarajI ma. sA. jaina paraMparAmAM lokanuM je svarUpa darzAvyuM che, temAM je jaMbUDhIpa aMge AcArya zrIharibhadrasUrijIe jaMbudvIpa laghusaMgrahaNI prakaraNa lakhyuM che, jenI phakta 30 gAthA che. tenA upara parama pUjya zAsanasamrATa AcAryazrI vijayanemisUrIzvarajI mahArAjanA paTTadhara parama pUjya AcArya zrIvijaya udayasrI zvAra jI mahArAje pote saMskRta bhASAmAM vRtti arthAt vivecana lakhyuM che. vi. saM. 2044mAM mArA vaDIla gurUbaMdhu AcArya zrIvijaya zIlacaMdrasUrijI mahArAje tenA saMpAdananuM kArya mane sopyuM. tyAre temAM AvatA vividha kSetro, parvato, antarkIpa vagerenA zakya teTalA pramANayukta citro citrAMkita karela. A rIte sacitra pustaka prakAzana karavAmAM Avela. te sAthe vaijJAnika daiSTie te pustakanI prastAvanA paNa meM lakhI. sAthe sAthe vividha pariziSTomAM vargamULa vagerenI sUkSma rIta, vartuLanA kSetraphaLa kADhavAnI rItomAM jaina graMthomAM darzAvela pAI()nI vividha kiMmatomAMnI eka bhAratanA prasiddha gaNitazAstrI zrInivAsa rAmAnujaname Squaring the Circle kUTapraznanI sAbitI svarUpe kADhI ApI ane te dvArA jaina graMthomAM darzAvela pAI(T)nI kiMmata dazAMza cihna pachI 6 aMko sudhInI cokkasa kiMmata batAvI.
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jena bhugoLa-khagoLa : eka samasyA 31 500 *** * K3RD Yakut Hyderabad Socor C. 64 nilatinal ->> a zrInivAsa rAmAnujanam A S > B Ama chatAM mArA manamAM je prazno hatA te aMge tyAre vividha vimAnanI havAI musApharI aMgenI vividha eralAInsane patra lakhI pRthvInA dakSiNa dhruva uparathI pasAra thatI vimAnI sevA aMge pUchAvyuM paraMtu teoe jaNAvyuM ke AvI koI ja vimAnI sevA upalabdha nathI. are, uttaradhruva uparathI paNa pasAra thatI koI vimAnI sevA na hovAnuM jaNAvyuM. tyArapachI bhAratanI prasiddha avakAza saMzodhana saMsthA IsaromAM jaI tyAM paNa A aMge tapAsa karI. A aMge teoe kahyuM ke e pU rNa 5 gvInI uttara-dakSiNa pradakSiNA karatA upagraho che. ane tevA upagraho choDavA mATenA viziSTa rokeTo paNa che, jenuM nAma che : PSLV- Polar Satellite Launch Vehicle. meM IsaronI prayogazALAmAM - 20 - 4
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa. sAcI che? tatkSaNa AkAzamAM bhArata uparathI pasAra thatA A prakAranA upagraha dvArA levAyelI tasvIro pratyakSa nihALI che. tethI ApaNA keTalAka jaina sAdhuonI dalIla che ke koIpaNa vimAna ke upagraha mAtra pUrva-pazcima ja pradakSiNA karI zake che, teno cheda uDI jAya che. A rIte jaina bhUgoLa-khagoLa mArA mATe ghaNA vakhatathI eka kUTaprazna samAna hatI. jenA samAdhAnarUpe DaoN. jIvarAja jaine cAra varSa pUrve rajU karela vicAra mane khUba ja pasaMda paDyo. ane temAM AgaLa ciMtana tathA anya praznonA yathAzakya uttara meLavavA tathA te sAthe A viSayanA anya tajjJa sAdhu bhagavaMto tathA vijJAnInuM mArgadarzana meLavavA sUcana karyuM. te sUcana temane mAnya karyuM ane jenonA cAreya phirakAnA vidvAna sAdhuono saMparka karI temane samajAvavA prayatna karyo ane temAM keTalAkamAM temane saphaLatA paNa maLI, tenA pariNAme teoe hindI bhASAmAM eka pustaka lakhyuM ane te sabhya jJAna pracAraka maMDala, jayapura dvArA prakAzita paNa thayuM. tenA AdhAre tathA pustaka prakAzana pachI paNa prastuta viSayamAM temanA ciMtana manana dvArA niSpanna keTaluMka mahattvanuM sAhitya Adhunika miDiyA dvArA prApta thayuM. tenA AdhAre ja A vartamAna pustakanuM Alekhana karavAmAM Ave che. AzA che ke navI peDhInA buddhizALI vargane A samAdhAna pasaMda paDaze ane jaina darzana upara tenI zraddhA deDha thaze. alabatta, keTalAka rUDhicusto, zAstramatAgrahIo, vijJAnanuM adhakacaruM jJAna dharAvanArA AnI sAme tArkika rIte aneka prazno upasthita karaze. Ama chatAM, taTastha buddhidhAraka loko prastuta sAMkhyikI paddhati aMge cokkasa vicAra karaze. m0 o o o o
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno parama pUjya paMnyAsa pravara zrI abhayasAgarajI mahArAja vi.saM. 2020-21mAM amArA gAma vejalapura padhAryA hatA ane tyAre teoe jaina bhUgoLa-khagoLa aMge jaina samAjamAM jAgRti lAvavAnuM abhiyAna cheDyuM hatuM. te mATe teoe jaMbudvIpano eka vizALa paTa rAkhela ane tenA AdhAre jaina bhUgoLakhagoLa aMge viziSTa pravacano ApatA hatA. kyAreka temanA pravacano skula-kolejomAM paNa yojAtA hatA. AvuM ja eka
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 zuM jena bhUgoLa-khagoLa sAcI che? pravacana teoe amArA gAmamAM Apela. ane te pravacanamAM rajU karavAmAM Avela dhAradAra dalIlonI evI pracaMDa asara thatI ke loko ekavAra to Adhunika bhUgoLa-khagoLane zaMkAnI najare jotA thaI jatA. tyAre mArI uMmara mAtra 10-11 varSanI hatI. te vakhate huM paNa jaina bhUgoLa-khagoLa ja sAcI tevuM dRDhatApUrvaka mAnato thaI gayela. A pravacananI asara heThaLa nizALamAM bhUgoLanA tAsamAM amArA bhUgoLanA zikSaka zrI bAbubhAI ena. paramAra samakSa traNa tAsa sudhI arthAt 105 miniTa sudhI pRthvI goLa nathI ane pRthvI pharatI nathI, te bAbate dalIlo karela ane temAMthI eka paNa dalIlano teo uttara ApI zakyA nahotA. eTaluM ja nahi parIkSAnA praznapatramAM pUchAyela prazna "pRthvI goLa che tenI sAbitI Apo'nA javAbamAM meM nizALanA pustaka anusAra pRthvI goLa che tenI sAbitIo to lakhI hatI paNa sAthe sAthe jaina dharma pramANe pRthvI goLa nathI tenI dalIlo paNa lakhI hatI. TUMkamAM, mArA kumaLA magajamAM jaina dharmamAM batAvela pRthvInA AkAra ane sthiratA saMbaMdhI khyAla keTalo daDha haze, teno khyAla Avaze. ane tyArathI ja jaina darzana aMge vaijJAnika saMzodhana karavAnI IcchAno pAyo naMkhAyo. te pachI parama pUjya paMnyAsa zrI abhayasAgarajI mahArAja avAranavAra amArA gAmamAM padhAratA ane temanI sAthe gADha saMparka thatAM vaijJAnika sAdhana tarIke Teliskopa ane dUrabIna arthAt bAyanokyularamAM rAtre AkAzadarzana karavAno lahAvo paNa maLato. te rIte vijJAna aMge rasa ane rUci utpanna karavAmAM teozrIno ananya phALo hato. cANasmA nagare meM teozrInI nizrAmAM paryuSaNamAM ATha divasanA pauSadhanI ArAdhanA paNa karela. te sAthe teo bIjI paNa rIte mArA parama upakArI hatA. mArA saMsArI pakSe mAtuzrInA mAmA zrI ratilAla pAnAcaMda gAMdhI DerolavALA teozrInA parama bhakta hatA ane vartamAnamAM pAlItANAmAM jyAM jaMbudvIpa che, te jamIna paNa teoe
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno kharIdelI. tathA tenA TrasTanA TrasTI paNa hatA. A ja kAraNe jyAre mArI dIkSA levAnI IcchA prabaLa thaI tyAre saMsArI pakSe mAmAnI rajA Avazyaka hatI. A samaye zrI abhayasAgarajI mahArAja pAlItANAmAM sAhityamaMdira upAzraye birAjamAna hatA ane huM pAlItANA yAtrA karavA gayela tyAre mArA kahevA thI ja teozrIe mArA saMsArI mAmA zrI ratilAla pAnAcaMda gAMdhIne eka posTakArDa lakhIne sUcanA karI ke tamAro bhANeja ci. nirmaLa ahIM cAtrA karavA Avela che ane tenI parama pUjya paMnyAsa zrIsUryodayavijayajI pAse khaMbhAta mukAme dIkSA levAnI bhAvanA che. to tame tene saMmati Apazo. Ama dIkSAnI saMmati meLavavAmAM teono agatyano phALo hato. te pachI paNa amadAvAda, vagere sthAnoe avAranavAra temano saMparka thato ane temanA jJAnano lAbha maLato raheto. dIkSA bAda dIkSAnA prathama varSe ja paryuSaNAmAM zrI kalpasUtranAM vyAkhyAna vAMcavAnI javAbadArI pUjya AcArya bhagavaMta zrIvijayanaMdanasUrIzvarajI mahArAje tathA pUjya gurUdeva zrI sUryodayasUrijI mahArAje soM pI. tyAre gaNadharavAda mATe adhyAtmayogI parama pUjya munizrI amarendravijayajI mahArAja likhita "vijJAna ane adhyAtma" pustakanuM vAMcana-ciMtana karavAno avasara maLyo. jemAM AtmA, paraloka, puNya-pApa, karma vagerenI vaijJAnika vicAraNA karavAmAM Avela. temanA A pustakathI mArA jJAnamAM to vadhAro thayo ja paNa sAthe sAthe jainadarzana ane Adhunika vijJAna aMge tulanAtmaka tathA samIkSAtmaka lekho lakhavAnI paNa preraNA prApta karI. tyArabAda vaDIla gurUbaMdhu parama pUjya AcAryazrI vijayazIlacaMdrasUrijI mahArAja pAse saMskRta vyAkaraNa, siddhahema laghuprakriyA ane te
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 36 zuM jena bhUgoLa-khagoLa sAcI che? pachI siddhahema laghuvRttino abhyAsa karyo. ane te vakhate sAthe sAthe bRhat saMgrahaNI, kSetrasamAsa, jaMbudvIpa laghusaMgrahaNI vagereno vistAra pUrvaka abhyAsa karyo. te pachI anu yogadvAra sU gA, dazavaikAlika sU ga, na di , A cArAM ga ga , sUtrakRtAMgasUtra vagere Agamano paNa abhyAsa karyo. te sAthe jaina dharma ane vijJAna aMge satata ciMtana cAlatuM rahyuM ane Adhunika vijJAna aMgenuM paNa vAMcana-ciMtana cAlatuM rahyuM ane anukULatA pramANe manamAM vicAro Ave te rIte lakhato rahyo. alabatta, te prakAzita karavA mATe nahi, mAtra aMgata noMdha svarUpe ja hatuM. dIkSA pachInA cha varSanA gALAmAM mArA abhyAsa ane ciMtana dvArA evuM nizcita lAgavA mAMDyuM ke jaina bhUgoLa-khagoLa ane Adhunika vijJAnamAM ghaNI ja asamAnatA ane paraspara virodhAbhAsI mAnyatAo che. tene kaI rIte loko samakSa rajU karavuM, te paNa mahAna kUTaprazna hato. A saMjogomAM koI spaSTa nirNaya karavo agharo hato. eka bAju Adhunika vijJAnanI mAnyatAone khoTI kahI zakAya tema nahotuM kAraNa ke tene khoTuM kahevA mATenA nakkara kAraNo ane jena bhUgoLa-khagoLa aMge koI hakArAtmaka sAbitIo ApaNI pAse nathI. to jaina Agamo bhagavAna mahAvIrasvAmInI vANI hovAthI tene asatya kahI zakAya tema nahotuM. A duvidhAnA kAraNe meM jaina bhUgoLakhagoLanA viSayane mArA saMzodhanamAMthI tatkAla purato bAkAta rAkhyo. i. sa. 1979mAM AinsTAinanI janmazatAbdinA varSamAM amadAvAdathI prakAzita thatA "skopa" nAmanA vijJAnamAsikano eka aMka saMpUrNapaNe AinsTAIna vizeSAMka hato. temAM tenA jIvananA prasaMgo to hatA ja, paraMtu sAthe sAthe tenA viziSTa sApekSatA siddhAMtanI samaja Apela ane tenI carcA paNa hatI. tenuM vAMcana karyA pachI AinsTAinanA e siddhAMta tarapha mane zaMkA utpanna thaI ane te aMge kAMIka lakhavAnuM mana thayuM, paraMtu tyAre jJAnanI daSTie huM teTalo taiyAra nahoto, te
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno mATe AinsTAInanA siddhAMtano vyavasthita abhyAsa karavo jarUrI lAgyo. ane muMbaInI prakhyAta royala eziyATika sosAyaTInA graMthAlayamAMthI AinsTAinanA siddhAMta aMgenA tenA mULa pustako maMgAvI abhyAsa zaru karyo. 37 te jamAnAmAM jheroksanI zodha nahotI thaI, tethI te te pustakomAMnI mahattvanI mAhitI eka noTamAM lakhato rahyo. vaLI nizALamAM ane kolejanA prathama varSamAM rasAyaNazAstra ane jIvavijJAna karatAM mane bhautikazAstramAM vadhAre rasa hato. tethI saMzodhananA kSetra tarIke jaina bhUgoLa-khagoLa choDI bhautikazAstra upara dhyAna kendrita karyuM. Ama chatAM manamAM jaina bhUgoLa-khagoLa aMge ciMtana manana ane anya vidvAna sAdhu tathA jaina vijJAnIo sAthe avasare avasare carcA vicAraNA cAlatI rahetI paraMtu tenuM koI nakkara pariNAma prApta nahotuM thatuM. jaina bhUgoLa-khagoLa aMge mArA manamAM ghaNA prazno upasthita thatA hatA paraMtu kyAMyathI ya samAdhAna maLatuM nahotuM. pariNAme meM eka vakhata te aMge jAheramAM carcA karavAnI hiMmata karI ane te aMge eka lekha hindImAM lakhyo kAraNa ke koIpaNa gujarAtI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? jena mAsika e lekha prakAzita karavAnI hiMmata dharAvatuM nahotuM. tenuM kAraNa eTaluM ja ke vi.saM. 2044mAM tapAgacchIya zramaNasaMmelana bAda prakAzanI bAbatamAM meM eka saMzodhanAtmaka lekha lakhela te lekha gujarAtI jaina mAsikamAM prakAzanA mokalela tyAre tenA saMpAdaka-taMtrIe traNa mahinA bAda evI noMdha lakhIne parata karela ke "A lekhano viSaya vivAdAspada che. tethI ame te prakAzita karI zakIe tema nathI." tethI A lekha meM pahelethI ja hindImAM lakhela. te lekhamAM meM jaina bhUgoLakhagoLane lagatA keTalAka praznonI carcA karela, je IndorathI prakAzita thatA hindI mAsika "tIrthakara"nA prAya: sapTembara, 1996nA aMkamAM te prasiddha thayela. atyAre mArI pAse tenI hastaprata ke prakAzita nakala nathI, paraMtu temAM rajU karela prazno mane yAda che te ahIM paNa rajU karuM chuM. 1. sauprathama dareka jenane e prazna thAya che ke jo pRthvI ApaNI jaina mAnyatA pramANe sapATa hoya to bhArata ane amerikA vacce sUryodaya-sUryAstamAM 11thI 1ra kalAkano taphAvata kema che? ane te ja rIte dilhI - laMDana, Tokiyo-perisa vagere vibhinna sthaLonA sUryodayasUryAstamAM vibhinna samayano taphAvata kema che? yAda rahe ke jena bhUgoLa pramANe eka anumAna anusAra ApaNI vartamAna pRthvI mAtra be yojana pramANa che ane te dakSiNArdha bharatakSetranA madhya khaMDamAM che ane samagra bharatakSetramAM eka sAthe ja sUryodaya-sUryAsta thAya che. alabatta, ApaNA pratyakSa anu bhavamAM to vartamAna pRthvI upara dara eka rekhAMze sU ryodaya-sUryAstamAM cAra miniTano phera paDe che. jenuM kAraNa vartamAna bhU go LakhagoLa pramANe pRthvInI
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno dainika gati che. to dara eka rekhAMze cAra miniTanA taphAvatane kaI rIte samajAvavo ? I ! 2. jaina bhUgoLa pramANe bharatakSetramAM divasa hoya tyAre mahAvideha kSetramAM rAta hoya che ane bharatakSetramAM rAta hoya tyAre mahAvidehakSetramAM divasa hoya che. tevI ja sthiti bhArata ane amerikA vacce che, to zuM amerikA mahAvideha che? 3. jaina bhUgoLa-khagoLa pramANe sUrya ane caMdra babbe che. Aje je sUrya uge che te kAle ugato nathI paraMtu bIjo. sUrya uge che. Aje je sUrya ugyo hoya te paramadivase ugaze. jyAre Adhunika vijJAna phakta eka ja sUryamAM mAne che. jo ke atyAre vijJAna ghaNA sUryamAM mAne che paraMtu ApaNI grahamALAmAM to phakta eka ja sUryano svIkAra kare che. jo kharekhara be sUrya hoya to tenI sAbitI ApaNe ApavI joIe. te sAbitI ApavA mATe eka prayoga karavo joIe. koI eka vyakti khAsa eka vimAna bhADe laI muMbaIthI bapore 12-00 kalAke sUryanI gati sAthe tAla meLavIne uDe ane tenI sAthe sAthe pRthvInI pradakSiNA kare ane te
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? manajI - halo badAyA - bAra dahAvaramokSAgAjabaMkAyAdhukararAvA racaMvarajIya marara rara. rAvaravArakhoyanAdisarA aruNA kAlAvaDanA naMbaranA rAjArA rugAvATayAlAsakhasyagattathagaMUsa abadAyamamA laya samAne UMcAyaTamolavaragojaladAbasya vAtAvara*i rAva-mavizvanAtha bonAmA kAloya karAzsAdAvamuhAtijaladara aunAthavA dhamAkA garika , dAvasamArohinAmediziyAtararaNA rasamasTa kAtilAyayakamAna - AdhAra saMgharaNI maHdhyA : hijajAhera\" baasvisNvaayaamruyyaadishaataa| kabIyA nAmanA hAinara mANasakhetaMyasTiArativaMgAhA nAvika meanie magAnAaar govikAnabaravayAsavattapotArA navA makAno banAvanAra jAtaviyayayAdiraNatAtivasayAyari jAmaka samAnI AgAmI vidhAma smtishaavlyaalsyyddminnu| pati mAyanA nepAla ne yAyayatAevadasAgAtarAyarayaMtA Karuaamaas a ch aavuuruttriyaavdaayraabaav| 20 . ('/ narava MS dif5 sUryanI sAthe ja puna: muMbaI Ave, tyAre jo ra4 kalAka pasAra thayA hoya to eka ja sUrya che tevuM nakkI thAya ane 48 kalAka pasAra thayA hoya to be sUrya che tevuM nakkI thAya. jo ke A prayoga karavo sAva saraLa che paraMtu jo khamI che. jo phakta 24 kalAkamAM tenA te ja sUryanI sAthe muMbaI Ave to ApaNI jaina mAnyatA virUddha pariNAma Ave ane te prayoganuM pariNAma jAhera karavAnI hiMmata joIe. 4. Adhunika khagoLazAstramAM sUryane tArA tarIke ane budha, maMgaLa, zukra, pRthvI, gurU, zani, rAhu, ketu, neTuna, harSala, TyuTone graha ane caMdrane pRthvInA upagraha tarIke darzAvela che. te ja rIte jaina khagoLazAstramAM sUrya, caMdra, maMgaLa, budha, gurU, zukra, zani, rAhu, ketu vagere graho darzAvyA che. jo ke jyotiSazAstramAM caMdrane graha tarIke darzAvyo che ane neTuna, harSala ane TyuTo hamaNAM hamaNAM zodhAyelA hovAthI jaina jyotiSa zAstra ke khagoLazAstramAM tenuM koI sthAna nathI.
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno Earth Jupiter Mercury Uranus Venus Mars Saturn Neptune Soundberg SOLAR SYSTEM alabatta, jaina AgamomAM eka caMdranA parivAramAM 88 graho hoya che. (bRhat kSetrasamAsa, pR.141). eka caMdranA parivAramAM 66975 koDAkoDI tArA hoya che. (bRhat kSetrasamAsa, pR.142) jena khagoLazAstramAM rAhu be darzAvyA che. 1. nitya rAhu, 2. parva rAhu. jaina dArzanika mAnyatA pramANe caMdranI kaLAonuM kAraNa nitya rAhu che. jyAre parva rAhu sUryagrahaNa ane caMdragrahaNanuM kAraNa che. jo jyotiSazAstrano rAhu jaina khagoLazAstrano nitya rAhu hoya to tenA rAzi aMza kaLA caMdranA rAzi aMza kaLA jeTalA ja hovA joIe. paraMtu paMcAMgamAM jyotiSazAstrano rAhu eka ja rAzimAM aDhAra mahinA rahe che, jyAre caMdra eka rAzimAM mAtra savA be divasa ja rahe che. tethI jyotiSazAstrano rAhu jaina khagoLazAstranA nitya rAhuthI alaga che. te ja rIte jo. jyotiSazAstrano rAhu jena khagoLazAstrano parva rAhu hoya to sUryagrahaNa vakhate sUrya ane rAhunA rAzi, aMza, kaLA eka sarakhA hovA joIe. te ja rIte caMdragrahaNa vakhate caMdra ane rAhunA rAzi, aMza, kaLA eka sarakhA hovA joIe. paraMtu khagoLazAstrIya avalokanamAM te pramANe maLatuM nathI. te nIce darzAvelA koSTakamAM cAlu varSanA sUryagrahaNa ane caMdragrahaNa vakhatanA sUrya, caMdra ane rAhunA rAzi, aMza, kaLA uparathI nakkI thaI zakaze. sUryagrahaNa ane caMdragrahaNanI AkRtio ahIM nIce Apela che.
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa. sAcI che? ECLIPSE DE SOL LUNA TIERRA SOL Eclipse de Luna Penumbra Tierra Umbra Luna BHASKARACHARYA nimnokta koSTakamAM darzAvyA pramANe sUryagrahaNamAM sUryanA aMzane jyotiSazAstranA rAhunA aMza sAthe tathA caMdragrahaNamAM caMdranA aMzane jyotiSazAstranA rAhunA aMza sAthe kazo ja meLa maLato nathI.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno 43 anukrama sUryagrahaNa athavA caMdragrahaNano samaya sUrya athavA caMdranA rAzi, aMza, kaLA - rAhunA | rAzi, aMza, | kaLA caMdragrahaNa - vi.saM. | caMdra karka rAzi 2074, mahA suda-15, | 16deg 35" pa3 budhavAra tA. 31-01-2018 karka rAzi ra11 12" | sUryagrahaNa vi.saM. 2074, mahA vada-0)), gurUvAra tA. 15-02-2018 sUrya kuMbha rAzi | - karka rAzi 02 08' 06 | ra0deg 24" 3. | sUryagrahaNa dvitIya jeTha vada-0)), 2074, zukravAra, tA.13-07-2074 sUrya mithuna rAzi ra6 27' 47 karka rAzi 12deg 34" caMdragrahaNa vi.saM. | | caMdra makara rAzi | karka rAzi 2074, aSADha suda- | 06 31' 35 | 1149' 15, zukravAra tA. 27-07-2018 | sUryagrahaNa vi. saM. | sUrya karka rAzi 2074 aSADha vada-0)), | ra4deg 10deg 17 zukravAra, tA.11-08-2074 karka rAzi 11deg 02'
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 44 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? mATe jyotiSazAstrano rAhu ane jaina paraMparAnA nitya rAhu ane parva rAhune koI saMbaMdha nathI. to prazna e thAya ke rAhu keTalA? be ke traNa ? jo ke Adhunika khagoLazAstra rAhu-ketune graha tarIke svIkAratA nathI paraMtu sUryanI AsapAsa pRthvInI bhramaNakakSA ane pRthvInI AsapAsa caMdranI bhramaNakakSAnA chedabiMdu tarIke svIkAre che, jene aMgrejImAM Moon's Node kahe alabatta, jyotiSazAstramAM rAhu ketune grahanA badale chAyAgraha kahe che paraMtu chAyAgrahano matalaba zuM, te koIne paNa khabara nathI. Adhunika khagoLazAstra pramANe caMdranI kaLAonuM kAraNa caMdranuM pRthvInI AsapAsa thatuM paribhramaNa che. caMdra paraprakAzita che arthAt caMdra upara sUryano prakAza paDe che ane te parAvartita thaI pRthvI sudhI pahoMce che. tethI caMdrano sUrya taraphano bhAga prakAzita dekhAya che. amAsanA divase sUrya ane pRthvInI vacce caMdra Ave che tethI teno prakAzita bhAga saMpUrNapaNe surya tarapha hovAthI ane pRthvI tarapha aprakAzita bhAga hovAthI caMdra dekhAto nathI. jema jema sUryathI caMdra dUra thato jAya tema tema caMdrano prakAzita
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno bhAga dhIre dhIre pRthvI sanmukha Avato jAya che. suda AThamanA divase caMdrano aDadho bhAga prakAzita bhAga pRthvI sanmukha Ave che, jyAre pUnamanA divase caMdra ane sUryanI vacce pRthvI Ave che tethI caMdrano prakAzita bhAga saMpUrNapaNe pRthvI sanmukha Ave che. tethI pUnamano caMdra saMpUrNapaNe dekhAya che. vada pakhavADiyAmAM AnAthI ulaTuM bane che. je A sAthe Apela citramAM spaSTa joI zakAze. pratyakSa anubhavamAM caMdranI kaLAo daramyAna caMdranA prakAzita bhAganI sAthe sAthe aprakAzita bhAga paNa jhAMkho jhAMkho dekhAya che. jo jaina darzana anusAra nitya rAhunA kAraNe caMdranI kaLAo thatI hoya to, to zuM nitya rAhunuM vimAna ardhapAradarzaka che ? Waning Crescent Third Quarter Waning Gibbous View from Earth Now Full Waxing Crescent First Quarter Waxing Gibbous amAsanA divase sUrya ane pRthvInI vacce caMdra Ave che, tyAre jo sUrya, caMdra ane pRthvI ekaja paMktimAM Ave to sUryagrahaNa thAya che, temAM caMdra dvArA sUrya DhaMkAya jAya che. jo caMdra sUryathI najIka hoya to kaMkaNAkRti sUryagrahaNa thAya che. ane jo caMdra pRthvIthI najIka hoya to sUrya saMpUrNapaNe DhaMkAya jAya to saMpUrNa khagrAsa sUryagrahaNa thAya che. pUnamanI rAtre sUrya ane caMdranI vacce pRthvI Ave che tyAre jo
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? traNe samapaMktimAM hoya to pRthvInA paDachAyAmAM caMdra Ave che tethI sUryano prakAza caMdra upara paDato nathI pariNAme te dekhAto nathI. tene caMdragrahaNa kahe che. jo ke caMdragrahaNamAM caMdra DhaMkAI javA chatAM jhAMkho jhAMkho dekhAya che. jo rAhunuM vimAna caMdragrahaNanuM kAraNa hoya to te bilakula dekhAvo na joIe. jhAMkho jhAMkho caMdra dekhAya che to zuM rAhuno graha athavA jaina darzana anusAra rAhunuM vimAna ardhapAradarzaka che ? A rIte sUryagrahaNa ke caMdragrahaNamAM jyotiSazAstrano rAhu ke jainadarzanano parva rAhu kAraNa nathI. 46 caMdranI kaLAo daramiyAna ane caMdragrahaNa daramiyAna jhAMkho jhAMkho dekhAto caMdrano aprakAzita bhAga. 5. bIjo eka mahattvano prazna e che ke vartamAnamAM saMdezA vyavahAra mATe vijJAnIo pRthvIthI 36000 kilomITara UMce kRtrima upagraha goThave che. jenI bhramaNakakSAne bhUsthira(Geo-stationary orbit) bhramaNakakSA kahe che. A bhramaNakakSAmAM goThavela upagraha pRthvInI gati sAthe tAla meLavIne pRthvInI AsapAsa paribhramaNa kare che, tethI te upagraha kAyamane mATe je te eka zahera ke akSAMza-rekhAMzanI barAbara upara rahe che. jethI ApaNane te sthira hoya tevo bhrama thAya che. alabatta, koIpaNa upagraha pRthvInI AsapAsa paribhramaNa kare che tyAre te mATe koI bAhya
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno baLanI madada levAmAM AvatI nathI. paraMtu pRthvI uparathI avakAzamAM bhramaNakakSA mUkatI vakhate je gati hoya che. tenA kAraNe te kAyamanA mATe satata paribhramaNa karyA kare che. upagrahanI potAnI gatinA kAraNe kendratyAgI baLa utpanna thAya che tethI te pRthvIthI dUra javA prayatna kare che, jyAre pRthvI nuM gurutvAkarSaNa baLa je vijJAnanI paribhASAmAM kendragAmI baLa utpanna kare che, te tene pRthvI tarapha kheMce che. A rIte baMne baLa eka bIjAno cheda uDADI de che, pariNAme je te bhramaNakakSAmAM je te upagraha koIpaNa jAtanA baLa vagara satata paribhramaNa karato rahe che. te rIte bhUsthira bhramaNakakSAmAM mUkela upagraha je te sthaLa upara covIse kalAka sthira rahela dekhAya che. Sun-synchronous, near polar orbit Geostationary orbit Cone of beam for broadcast services Station 3 Station 1 Earth Inter-satellite radio links Satellite orbit Station 2 have jo jaina bhUgoLa-khagoLa pramANe pRthvIne sthira mAnIe to je te sthaLa uparathI sthira dekhAtA upagrahane paNa sthira ja mAnavo paDe ane to tene 36000 kilomITara UMce sthira rAkhanAra paribaLa kayuM? kAraNa ke zrI tatvArtha sUtranA racayitA zrI umAsvAtie tenI samAptinA zlokomAM jaNAvyuM che ke "adhogauravadharmANaH pudgalA iti noditam" te pramANe jaina dArzanika mAnyatA anusAra to pudgalano svabhAva che ke nIce AvavuM. to te upagraha nIce kema paDI jato nathI ?
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 6. zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? jaina bhUgoLa-khagoLa anusAra ApaNI vartamAna pRthvInuM sthAna jaMbUdvIpamAM kharekhara kaI jagyAe che ? bIjo prazna e che ke jaMbudvIpa ja vartamAna pRthvI che ke bharatakSetra vartamAna pRthvI che? zAstramAM kyAMya vartamAna pRthvIno ke te saMbaMdhI koI pradezano ullekha suddhAM Avato nathI. to zAstrakAra bhagavaMtoe vartamAna pRthvInI ATalI ghora upekSA zA mATe karI? jo ke zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA jIvanacaritramAM vartamAna bhArata dezanA keTalAka bhAgono ullekha Ave che paraMtu tene jaina bhUgoLanA viSaya sAthe koI saMbaMdha nathI. vaLI zrI mahAvIrasvAmInA pUrva bhava saMbaMdhI ullekhomAM jaina bhUgoLa saMbaMdhI kSetrono ullekha Ave che paraMtu koI cokkasa aitihAsika sthAna nirdeza prApta thato nathI. A paristhitimAM jaina bhUgoLane vartamAna bhUgoLa sAthe kaI rIte saMbaMdha joDavo, te kAMI samaja paDatI nathI. alabatta, parama pUjya paMnyAsa zrI abhayasAgarajI mahArAja jevA ciMtako, saMzodhako je jaina bhUgoLane satya mAne che, teo vartamAna pRthvIne dakSiNArdha bharatakSetranA madhya bhAgamAM koI jagyAe hovAnuM kahe che, jo ke A mAtra anumAna ja che. te aMge koI nakkara purAvo temanI pAse ke ApaNI pAse nathI. to keTalAkanuM anumAna evuM che ke vartamAna pRthvI dakSiNArdha bharatakSetranA madhya khaMDamAM naiRtya khUNAmAM lavaNa samudranA kinArA pAse che. A anumAnanuM kAraNa mAtra arabI samudra, hindamahAsAgara, pesephika mahAsAgara ane eTalAnTika mahAsAgara jevA vizALa samudro vartamAna pRthvI upara Avela hovAthI ane tenuM pANI khAruM hovAthI tene lavaNa samudra tarIke mAnIe to vartamAna pRthvIne jaMbUdvIpanA kinAre AvelI mAnavI paDe. ane to bIjo prazna pRthvI uparanI jamIna ane samudra vacce jagatI
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno 49 arthAt eka prakAranI divAlanuM zAstramAM varNana Ave che, te kyAM ? jagatIno eka bhAga TUMkamAM, vartamAna pRthvInuM jaMbudvIpamAM ke jaMbudvIpanA bharatakSetramAM kyAM cokkasa sthAna che te aMge kyAMya kazo ullekha na maLavAthI te anuttarita rahe che. jevo sthAna aMgeno prazna che tevo ja jaMbudvIpanA saMdarbhamAM vartamAna pRthvIno AkAra kevo che, te aMge paNa zAstramAM koI cokkasa ullekha prApta nathI. vartamAna pRthvI bharatakSetramAM che to te kevA svarUpe che? matalaba ke teno AkAra kevo che? goLa che ke corasa che ke laMbagoLa che? thALI jevo goLa che ke parvata jevo goLa che? te aMge zAstramAM kyAMya kazo ja spaSTa ullekha prApta nathI. jo ke keTalAka jaina saMzodhako ke vicArako pRthvIno parvata jevo AkAra hovAnuM mAne che. alabatta, A aMge teonI pAse koI zAstrIya pATha upalabdha na hovAthI mAtra maukhika rIte ja kahe che. A rIte kahevAnuM kAraNa mAtra
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? eTaluM ja che ke ApaNe vartamAna pRthvI upara vibhinna zahero vaccenA samayanA taphAvatane sapATa pRthvI dvArA samajAvI zakatA nathI. jyAre parvatAkAra svarUpamAM samajAvavuM saraLa thaI jAya che. jo ke pRthvInA nakazAomAM ane phoTAomAM to pRthvI daDA jevI goLa hovA chatAM thALI jevI goLa dekhAya che, tethI tene thALI jevI goLa kahe che. tenuM kAraNa phakta eTaluM ja che ke phoTAmAM mAtra be ja parimANa hoya che, laMbAI ane pahoLAI, temAM kyAreya traNa parimANa hotA nathI. hA, atyAre phoTAomAM paNa traNa parimANa darzAvavAnI navI TekanolojI vikasI che paraMtu te mAtra bhrama hoya che. A paddhatimAM eka ja kemerAmAM vividha aMtare traNa lensa hoya che ane traNe lensa dvArA alaga alaga phoTo levAmAM Ave che ane tenuM komyuTara dvArA saMyojana karI, phoTo taiyAra karavAmAM Ave che. tethI alaga alaga khUNe thI jotAM alaga alaga dRzya dekhAya che, je trIjA parimANano bhrama pedA kare che. TUMkamAM, vartamAna pRthvInA AkAra aMge jaina zAstromAM koI ja spaSTa ullekha prApta nathI. 8. jaina khagoLazAstramAM jaMbUdvIpamAM merU parvatanI pradakSiNA karatA sUrya, caMdra, graho, nakSatra ane tArAnI saMracanA paNa vicAra mAgI le tevI che. temAM samabhUlA pRthvIthI 790 yojana UMce tArAmaMDaLa Ave che. tenI upara daza yojana UMce surya che. tenI upara 80 yojana UMce caMdra che. tenI upara cAra yojana UMce nakSatramaMDaLa che, tenI upara cAra yojana UMce budha, tenI upara traNa yojana UMce zukra, tenI upara traNa yojana UMce gurU, tenI upara traNa yojana UMce maMgaLa ane tenI upara traNa yojana UMce cheka chelle zani graha che
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno zani maMgala guru zukra 900 yojana 897 yojana 894 yojana 891 yojana 888 yojana 884 yojana 880 yojana butha lnyc caMdra 80 vAiba sArA vAya maMDaLa , , 790 yojana 0 mata jyAre Adhunika khagoLazAstra pramANe pRthvIthI sauthI najIkamAM caMdra che. te pRthvInI AsapAsa paribhramaNa kare che. jyAre pRthvI sahita budha, maMgaLa, zuka, gurU, zani sUryanI pradakSiNA kare che. ane tArAo ApaNI grahamALAnI pele pAra che. nakSatra e tArAono samUha che, tethI te tArAthI alaga nathI. Adhunika khagoLazAstra pramANe sUryanI pAchaLa graha Ave to te grahanuM sUrya dvArA grahaNa thAya che. jo graha sUrya ane pRthvInI vacce hoya to grahanI sUrya uparathI pasAra thavAnI ghaTanAne adhikramaNa kahe che. te ja rIte grahanI pAchaLa tAro DhaMkAI jAya to te tArAnI ane grahanI pidhAna yuti thAya che. sAmAnya rIte yutimAM je te grahonA rAzi, aMza, kaLA eka ja hoya che paraMtu dareka vakhate pidhAna yuti thatI nathI. pidhAna yuti to eka ja paMktimAM tArA ane graha Ave to ja thAya che. jaina darzana anusAra graha vaDe tArAnI pidhAna yuti zakya nathI kAraNa ke tArA sauthI nIce che ane graho sauthI upara che. alabatta, sUrya dvArA grahonuM grahaNa zakaya che paraMtu sUrya uparathI grahonuM adhikramaNa zakya nathI. jyAre pratyakSa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? avalokanomAM graho dvArA tArAnI pidhAna yuti tathA sUrya uparathI grahonuM adhikramaNa dekhAya che. to satya zuM? A prazno meM vi.saM. 204ramAM mahA suda-10nA divase bhoyaNI tIrthamAM zrI mallinAtha bhagavAnanA jinAlayanI 100mI dhajA nimitte tyAM padhArela parama pUjya paMnyAsa zrI abhayasAgarajI mahArAjane pUchela paraMtu temanI pAsethI paNa koI pratyuttara prApta thayo nahoto. yAda rahe ke A prazno mAtra mArA ja che tevuM nathI. A prazno dareka buddhimAna jaina vyaktine muMjhave che. 22 varSa pahelAM hindI tIrthaMkara mAsikamAM pUchela A praznonA vijJAnasaMmata, tarkasaMmata ane zAstrasaMmata uttara prApta karavA jAhera AhvAna Apela paraMtu kahevAtA jaina bhUgoLa-khagoLanA koI niSNAtoe A praznono javAba Aja dina sudhI Apyo nathI. A sivAya sAmAnya manuSyane paNa muMjhavatA keTalAka prazno che, te nIce jaNAvyA che. 1. zuM manuSya kharekhara caMdra upara pahoMcyo che kharo? 2. zuM pRthvI kharekhara phare che kharI? 3. jaina darzana anusAra koIpaNa kSetramAM vadhumAM vadhu 18 muhUrta arthAt 14 kalAka ane 24 miniTa jeTalo ja lAMbo divasa (22-23, jUna) ane lAMbI rAtri (2223, Disembara) hoya che tenAthI vadhu lAMbo divasa ke rAtri hotI nathI. jyAre uttara dhruva tarapha tathA iMglenDa, keneDA vagere pradeza cha -cha mahinA lAMbA divasa rAtri hoya che. to satya zuM? 4. osTreliyA vagere dezomAM bhArata vagere karatAM sAva viparita hoya che. tenuM zuM kAraNa?
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jaina bhUgoLa-khagoLa : keTalIka zaMkAo ane prazno 53 5. viSuvavRtta upara 12-12 kalAkanA divasa rAta kaI rIte hoya che? | amerikAthI jApAna janAra vimAna prazAMta mahAsAgara uparathI uDIne jAya che ane vahANa-sTImara paNa prazAMta mahAsAgara uparathI jAya che to pRthvIne thALI jevI goLa kaI rIte kahI zakAya ? 7. dhruva tAro zuM merU parvatanuM zikhara che ? 8. zAstramAM batAvela gaMgA-sidhu nadIo kyAM che? gaMgA nadIno paTa pramANAMgulathI 62.5 yojana pahoLo che arthAt 8 lAkha kilomITara pahoLo che, jyAre vartamAna pRthvIno viSuvavRtta uparano gherAvo mAtra 50 hajAra kilomITara che. vi.saM. 2061, mahA suda-4nA divase ayodhyApuram tIrthamAM pa. pU. AcAryazrI jinacaMdrasAgarasUrijI ma. sAthe AmAMnA keTalAka praznonI carcA karI hatI. je rIte mane A prazno muMjhavatA hatA, te ja rIte teone paNa A prazno muMjhavatA hatA. huM temane pUchavA icchato hato, to teo mArI pAsethI samAdhAna meLavavA icchatA hatA. TUMkamAM, mArI pAse ke temanI pAse A praznonuM koI samAdhAna hatuM nahi. A badhA praznonA javAba ApaNI pAse nathI tyAre koIka "bAbAvAkya pramANe" kahI saMtoSa mAne che to koIka vaLI zAstrone kapoLakalpita kahI javAbadArImAMthI chaTakI jAya che. paraMtu koI ja A aMge gaMbhIratAthI vicAravAnI vAta karatuM. nathI. te kharekhara khedajanaka che. yAda rahe ke ApaNI jaina bhUgoLa-khagoLa game teTalI sAcI hoya chatAM vartamAnamAM teno kazo ja upayoga nathI ke te pramANe
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ to zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? vartamAna pRthvI upara ke brahmAMDamAM anyatra kyAMya paNa najIkamAM te pramANe hovAnI saMbhAvanA paNa nathI. jo tevI saMbhAvanA hota to vartamAna vijJAna te mATe paNa prayatna karata. jema ke atyAra sudhI vijJAna AtmAnA astitvano svIkAra karatuM. nahotuM paraMtu chellA keTalAka varSo thI vizvanA agraNI vijJAnIo AtmAnA astitvano svIkAra kare che ane tene bhautikazAstranI madadathI zodhavAno prayatna paNa karI rahyA che. A ja kAraNathI ApaNe vijJAnane khoTuM kahevAnuM choDI ApaNI bhUgoLa-khagoLane navA svarUpe rajU karavI joIe. paraMtu jaMbudvIpa ke aDhI dvIpa ke pachI cauda rAjalokanA moDelo banAvI ApaNI jaina bhUgoLa-khagoLane satya siddha karavAno kadAgraha choDavo joIe. kAraNa ke jaina darzanano eka mukhya siddhAMta anekAntavAda paNa che. jagatanA koIpaNa padArthanuM nirUpaNa aneka prakAre thaI zake che. to brahmAMDanuM svarUpa darzAvavA zramaNa bhagavAna zrI mahAvIra svAmI ke prAcIna kALanA mahAna AcArya bhagavaMtoe te deza ane kALanI paripATI anusAra AjanA karatAM alaga paddhati apanAvI hoya to te paddhatine tenA asala svarUpamAM samajavAno prayatna karavo te ja eka sarvotkRSTa puNyanuM kArya che ane A prakAranuM saMzodhana bhaviSyanA yuvAno mATe dharma upara zraddhA utpanna karavAnuM tathA tene deDha karavAnuM mahattvanuM sAdhana banaze, e vAtamAM koI zaMkA nathI. E
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa jaina darzana anusAra brahmAMDa cauda rAjalokanA svarUpamAM avasthita che. teno AkAra supratiSThaka arthAt trizarAva saMpuTa jevo darzAvela che. arthAt zarAva eTale ke koruM. te ulaTuM mUkavuM, tenI upara chatuM koruM mUkavuM ane tenI upara ulaTuM zakoruM mUkatAM je AkAra thAya tene trizarAvasaMpuTa kahe che. te AkArane suzobhana svarUpe kamara upara be hAtha rAkhI, be paga pahoLA karI UbhA rahela purUSanA AkAramAM citrAMkita karavAmAM Avyo che. lokanuM A svarUpa lagabhaga cAre phirakAmAM mAnya che. phakta digambara paraMparAmAM zvetAMbara paraMparA karatAM saheja alaga svarUpa che. zvetAMbara paraMparAmAM goLAkAra svarUpamAM code rAja loka darzAvela che. jyAre digaMbara paraMparAmAM uttara-dakSiNa sAta rAjaloka pahoLAI darzAvI che. tenuM kAraNa jaina daSTie brahmAMDanuM ghanaphaLa 343 rajU athavA rAjaloka batAvyuM che pUrNa karavA mATe jaina lokanA svarUpane cheka uparathI nIce sudhI uttara-dakSiNa sAta rAjaloka lAMbo darzAvyo che. jo ke terApaMthI vidvAna pro. munizrI mahendrakumArajIe potAnA pustaka 'vizva prahelikA'mAM Adhunika gaNitanI madadathI zvetAMbara paraMparAnA lokanuM kada paNa 343 rAjaloka siddha karI batAvela che. tethI A taphAvata nagaNya che. ane bIjo taphAvata e che ke lokane alokathI alaga batAvavA mATe loko vAtavalaya thI veSTita batAvyo che. jyAre zvetAMbara paraMparAmAM cauda rAjalokane alokAkAzathI alaga batAvavA kazuM AvaraNa darzAvyuM nathI. A adazya svarUpe vibhAjana thayela che. koI paNa jAtanA paudgalika divAla ke AvaraNa dvArA loka ane alokane alaga pADavAmAM AvyA nathI. mAtra dharmAstikAya, adharmAstikAyanA astitva ane abhAva dvArA ja loka ane alokane alaga karela batAvyA che
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? ane zAzvata kALathI e pramANe ja che. koIe te karela nathI. te sivAya saMpUrNa svarUpa baMne paraMparAmAM prAyaH samAna che. bAkI zvetAMbara ane digaMbara paraMparAmAM vizeSa koI taphAvata nathI. digambara paraMparA anusAra banAvela cauda rAjaloka AUDI ID JINNIE , ||| EILIi . ML[h | jaina darzana anusAra lokanA traNa vibhAga che. madhya loka arthAt tirthAloka, adholoka ane urdhvaloka. adholoka : lokanA nIcenA vibhAgane adholoka kahe che. tenI UMcAI lagabhaga sAta rAjaloka che. temAM nArakI tathA
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa bhavanapati devonA nivAsa hovAnuM kahyuM che. te sAthe adholokamAM jema jema nIce tarapha jaIe tema tema eka eka nArakIe eka eka rAjaloka laMbAI-pahoLAI vadhatI jAya che. cheka nIce sAtamI nArakInI laMbAI-pahoLAI sAta rAjaloka pramANa che. nIcethI upara tarapha jatAM eka eka rAjaloka ghaTe che. cheka upara pahelI nArakI eka rAjaloka pramANa lAMbI pahoLI che. A nAraka pRthvImAM nArakInA jIvo to che ja, paraMtu sAthe sAthe bhavanapati devonA nivAsasthAna paNa che. 180000 yojananI UMcAImAM upara-nIcenA 1000-1000 yojana choDI bAkInA 178000 yojanamAM tera prastAra ane 12 AMtarA che. prastArane apabhraMza-prAkRta bhASAmAM pAthaDA paNa kahe che. dareka prastAranI jADAI 3000 yojana che, sarva prastAramAM, tenA polANamAM kula 30 lAkha narakAvAsa che. arthAt tera prastAramAM kula 30 lAkha narakAvAsa Avela che. jyAre bAra AMtarAmAMthI pahelo ane chello AMtaro choDIne vaccenA daza AMtarAmAM bhavanapatidevonA nivAsasthAna che. dareka AMtarAnI jADAI 11583.33 yojana che. tera prastAramAM narakAvAsa jeTalA bhAgamAM che teTalo bhAga polo che, jyAre bAkIno bhAga nakkara che. te ja rIte daza AMtarAmAM jeTalA bhAgamAM bhavanapatidevonA nivAsasthAna che, teTalo bhAga polo che, bAkIno bhAga nakkara che. pahelI nAraka pRthvInA uparanA 1000 yojanamAMthI uparanA 100 yojana ane nIcenA 100 cojana choDI bAkInA 800 yojanamAM kramazaH ATha prakAranA vyaMtaranikAyanA devonA nivAsasthAna che. tenI uparanI 100 yojanamAMthI upara-nIcenA 10-10 yojana choDI bAkInA 80 yojanamAM vANavyaMtara nikAyanA devonA nivAsasthAna che. A che jaina AgamAnusAra adholokanuM varNana. adholokanuM ghanaphaLa 196 ghana rajU che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 zvetAmbara paraMparA anusAra cauda rAjaloka lokanA lirUpa zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? Chun
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa adholoka ane nArakI pApIyoM ko sajA bhugatane kA sthAna arthAt 7 naraka... ratnaprabhA naraka 1 zarkarAprabhA naraka 2 vAlukApramA naraka3 paMkaprabhA naraka4 dhUmaprabhA naraka tamaprabhA naraka 6 tamastamaprabhA naraka 7 NAAMOCONO FOROad HOWORDAR SRIDEUOne GROWOL 60POONO - DHOLOR ROFOROS aDhI dvIpa
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? madhyaloka : prathama nAraka pRthvInA cheka uparanA 100 yojananI upara ticcha loka arthAt madhya loka Avela che, tenI laMbAI pahoLAI paNa prathama nAraka jeTalI ja eTale ke eka rAjaloka pramANa che. ane jADAI 1800 yojana che. samabhUlA pRthvIthI 900 yojanA nIceno bhAga tathA 900 yojana uparano bhAga tirthAlokamAM Ave che. tethI vyaMtara ane vANavyaMtaranikAyanA devonA nivAsa sthAna ti olokamAM Ave che. tathA tiolokanA madhya bhAgamAM eka lAkha yojana laMbAI ane eka lAkha yojana pahoLAI dharAvato jaMbudvIpa Avela che. tenI AsapAsa valayAkAre eTale ke baMgaDInA AkAre be lAkha cojana pahoLo lavaNasamudra Avela che. lavaNa samudranI AsapAsa valayAkAre dhAtakI khaMDa Avela che. tenI pahoLAI cAra lAkha yojana che. dhAtakI khaMDanI AsapAsa valayAkAre kAlodadhi samudra che, tenI pahoLAI ATha lAkha yojana che. tenI pharate puSkaravaradvIpa Avela che, tenI pahoLAI soLa lAkha cojana che, paraMtu teno aDadhA bhAge mAnuSottara parvata Avela che, je puSkaravaradvIpanA be bhAga kare che, temAMno jaMbudvIpa taraphano aDadho bhAga ane pUrvokta be dvIpa ane be samudra maLIne aDhI dvIpa thAya che, jene manuSya kSetra ke samaya kSetra kahe che. A manuSya kSetra 45 lAkha yojana lAMbuM - pahoLuM che. A samayakSetramAM merU parvatanI AsapAsa sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA paribhramaNa kare che, tenA kAraNe rAtri-divasa thAya che. A aDhI dvIpanI bahAra asaMkhyAtA dvIpa samudra che. dareka dvIpa ane samudra pUrvanA samudra ane dvIpathI bamaNA bamaNA vistAravALA che. cheka chelle svayaMbhUramaNa samudra eka rAjaloka lAMbo-pahoLo che ane tenI vacce asaMkhya dvIpa ane samudra Avela che. svayaMbhUramaNa samudra baMgaDI AkAramAM che ane teno vistAra asaMkhya yojana che. A rIte eka rAjaloka pramANa
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa tiAlokamAM asaMkhya dvIpa samudra Avela che ane tenI madhyamAM eka lAkha yojana lAMbo pahoLo jaMbUIpa Avela che. digambara mAnyatA pramANe madhyaloka pUrva-pazcima eka rAjaloka pramANa pahoLo che ane uttara-dakSiNa sAta rAjaloka pramANa lAMbo che. jyAre svayaMbhUramaNa samudra, je chello che te mAtra eka rAja loka pramANa pUrva-pazcima ane uttara-dakSiNa lAMbo pahoLo che to digaMbara mAnyatA pramANe uttara-dakSiNamAM AvelA vadhArAnA traNa-traNa rAjalokamAM zuM che? tenI koI spaSTatA maLatI nathI. je rIte madhyalokanI vAta karI, te ja rIte samagra trasanADImAM uttara-dakSiNa dizAmAM Avela traNa-traNa rAjalokamAM zuM che? tenI koI spaSTatA maLatI nathI. 61 jaMbUdvIpamAM bharatakSetra, airavatakSetra, mahAvidehakSetra traNa karmabhUmi che. je kSetramAM asi, Si ane kRSi vagere SaT karma karavAmAM AvatA hoya ane tapa, saMyamanI ArAdhanA dvArA mokSaprApti thaI zakatI hoya, tene karmabhUmi kahe che. aDhI dvIpamAM pAMca bharata, pAMca airavata ane pAMca mahAvideha maLIne kula 15 karmabhUmi che. to devakuru, uttarakuru, himavaMta, harivarSa, hiraNyavata, ramyaka, vagere cha akarmabhUmi che. te ja rIte aDhI dvIpamAM pAMca devakuru, pAMca uttakuru, pAMca himavaMta, pAMca harivarSa, pAMca hiraNyavata ane pAMca ramyak maLI kula 30 akarmabhUmi che. A akarmabhUmimAM haMmezA yugaliyA ja janme che. sAthe janmelA te baMne bALaka-bALikA moTA thatAM pati-patnI tarIke jIvana jIve che ane sAthe ja mRtyu pAme che, vaLI te teTalA ja AyuSyavALA deva tarIke utpanna thAya che. jaMbUdvIpamAM himavAna, mahAhimavAna, niSadha, nIla, rukmi ane zikharI nAmanA cha varSadhara parvato che. A cha parvato sAta kSetrane alaga kare che. A cha varSadhara parvatomAM vacce padma, mahApadma, tigicchi, kezarI, puMDarika ane mahApuMDiraka vagere sarovara che ane temAMthI anukrame gaMgA-sindhu,
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 zuM jena bhUgoLa-khagoLa sAcI che? rohitA-rohitAzA, haritA-harikAntA, sItA-sItodA, nArInarakAntA, suvarNakUlA-rU...kUlA Adi babbe nadIo nIkaLe che. A sarovarone saMskRta bhASAmAM kaha ane hrada paNa kahe che. tethI padmadraha athavA padmahada Adi paNa kahevAya che. bharatakSetra jaMbudvIpamAM dakSiNe lavaNa samudra pAse Avela che. tenI uttara pUrva-pazcima 14471 yojana lAMbo himavAna parvata che. A ja rIte dareka varSadhara parvata pUrva-pazcima laMbAI dharAve che. bharatakSetranI uttare Avela padmahadamAMthI anukrame pUrva dizAmAM gaMgA nadI ane pazcima dizAmAM sidhu nadI nIkaLe che, ane bharatakSetranI traNa dizAmAM lavaNa samudra che. bharatakSetramAM vacce vaitADhya parvata Avela che te paNa pUrva-pazcima lAMbo che ane bharatakSetranA uttara - dakSiNa be bhAga kare che, gaMgA ane sikyu nadI te baMnenA traNa traNa bhAga kare che. chelle te baMne nadIo lavaNa samudramAM bhaLI jAya che ane te rIte bharatakSetranA cha bhAga thAya che, dareka bhAgane khaMDa kahe che. pratyeka cakravartI A cha khaMDane jIte che.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 63 jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa bharatakSetranI uttare Avela laghuhimavAna parvatanA pUrva cheDethI ane pazcima cheDethI lavaNa samudramAM babbe hAthI dAMta jevI bAhI nIkaLe che. te ja rIte merU parvatanI cheka uttare Avela airAvatakSetranI dakSiNe Avela zikharI parvatanA pUrva ane pazcima cheDethI lavaNa samudramAM babbe bAhA nIkaLe che. te darekanI upara sAta sAta antarkaMpa che, jemAM jaMgalI avasthAmAM rahetA atyaMta krUra svabhAvavALA hiMsaka manuSyo rahe che. jaMbudvIpanI madhyamAM mahAvideha kSetra AveluM che, temAM vacce 10000 cojana vistAra dharAvato ane eka lAkha yojana UMco merU parvata che. tenI uttara ane dakSiNe anukrame uttarakuru ane devakuru nAmanA yugalika kSetra ardhacaMdrAkAramAM Avela che. tathA pUrva ane pazcime 16-16 vijaya Avela che, jemAM haMmezA bharatakSetranA cothA ArA jevI paristhiti hoya che. temAMthI ochAmAM ochI cAra vijayamAM kevaLajJAnI tIrthakara vicAratA hoya chearthAt vidyamAna hoya che. kyAreka dareka vijayamAM tIrthakara hoya to eka mahAvidehamAM kula 3ra tIrthakara hoya che. aDhI dvIpamAM AvA pAMca mahAvideha che ane te darekamAM 3ra-3ra vijaya hoya che. te rIte pAMca mahAvidehanI kula 160 vijaya che. tethI 160 vijayamAM 160 tIrthakara ane pAMca bharatakSetramAM pAMca tIrthakara ane pAMca airavata kSetramAM pAMca tIrthakara gaNatAM utkRSTa kula 170 tIrthakara A aDhI dvIpamAM hoya che. A 170 kSetramAM tenA cha-cha vibhAga thAya che, jene khaMDa kahe che, te cha khaMDamAMthI eka madhya khaMDane Arya khaMDa kahe che, jyAre bAkInA pAMca khaMDane anArya athavA mleccha khaMDa kahe che. jyAM dharma jevI koI cIja hotI nathI. to pa6 antarkaMpane kubhogabhUmi kahe che. ahIMnA
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? manuSyo zIMgaDA ane pUMchaDA dharAve che, te rIte te vicitra AkRtivALA che. vaLI teo manuSya AyuSya bhogavatA hovA chatAM pazu jevuM jIvana jIve che. upara batAvyuM te pramANe aDhIdvIpamAM pAMca bharata, pAMca airavata, pAMca mahAvidehakSetranI 160 vijaya, 30 akarmabhUmi ane 56 antarrIpa maLI kula 256 kSetramAM manuSyanI vastI che. jo ke pAMca mahAvidehanI 160 vijayane alaga na gaNIe to 101 kSetramAM manuSyanI vastI che. A ja tiAlokamAM samabhUtalA pRthvIthI 710 yojanathI 900 cojanamAM UMce jyotiSmacakra Avela che ane temAM rahela sUrya, caMdra, graha, nakSatra ane tArA merUparvatanI pradakSiNA kare che. A jyotiSmacakranuM vizeSa svarUpa AgaLa batAvI dIdhuM che, tethI tenI punarukti karatA nathI. zani maMgala guru zukra budha nakSatra caMdra sUrya vArA maMDaLa jyotikacakra goo yojana 897 yojana 894 yojana 891 yojana 888 yojana 884 yojana 880 yojana 800 yojana 790 yojana
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa 65 - pAMca anucara nava baiveyaka acyutAraNa prANata ANata vaimAnika devaloka sahasAra mahAzuka lAMtaka mAhendra * sanada IzAna saudharma urdhva loka : jyotiSkacakranI uparathI udgalokano prAraMbha thAya che. temAM eka rAjaloka upara gayA pachI devalokano prAraMbha thAya che temAM prathama devaloka ane dvitIya devaloka eka samapaMktimAM Avela che. tenI upara trIjo ane cotho devaloka samapaMktimAM che, tenI upara anukrame ekanI upara eka ema pAMcamo, chaThTho, sAtamo ane AThamo devaloka che, tenI upara samapaMktimAM navamo ane dazamo devaloka che, tenI upara samapaMktimAM agiyAramo ane bAramo devaloka che. tenI upara ekanI upara eka ema navaraiveyaka devonA nivAsasthAna che. tenI upara pAMca anuttara vimAna cAra pAMkhaDIvALA kamaLanI sthitimAM che. udgalokamAM rahetA devonI viziSTatA jaina dArzanika graMthomAM darzAvela che. te A graMthamAM upayogI nahi hovAthI darzAvatA nathI. pAMca anuttara devonA vimAnanI upara 1ra yojana UMce siddhazIlA Avela che, jyAM ATha prakAranA karmathI mukta thayela siddhanA jIvonuM sthAna A siddhazIlAnI upara lokanA aMtathI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? nIcenA eka yojananA chaThThA bhAgamAM che. udgalokanuM ghana phaLa 147 ghanarajU che. samagra lokanuM ghanaphaLa 343 ghana rajU batAvyuM che. A che jaina darzana anusAra brahmAMDanuM svarUpa. jyAre Adhunika vijJAna anusAra brahmAMDanuM svarUpa AnAthI taddana bhinna che. baMnemAM koI ja jAtano meLa maLato na hovAthI jaina paraMparAnA zrAvaka-zrAvikA tathA sAdhu-sAdhvI te aMge muMjhavaNa anubhave che ane navI peDhInA jijJAsu yuvAnonA praznonA uttara ApI zakatA nathI. vartamAna vijJAna anusAra pRthvI ApaNI grahamALAno eka graha ja che, te anya maMgaLa, budha vagere grahonI mAphaka sUryanI pradakSiNA kare che ane teno kALa Adhunika vijJAnanI gaNatarI pramANe 365 divasa ane 15 ghaDI, rara paLa, pa3 vipaLa ane 51 prativipaLa che. arthAt 365 divasa, 6 kalAka, 9 miniTa, 9 sekaMDa ane 32 pratisekaMDathI kAMIka vadhu che, jyAre jaina gaNita pramANe 365 divasa, pa kalAka, 48 miniTathI kAMIka vadhu che. jene sthUla dRSTie 365 divasa ane 6 kalAka gaNavAmAM Ave che. ApaNI grahamALAmAM budha, maMgaLa, pRthvI, zuka, gurU, zani, harSala, nepyuna, pleTo vagere graho Avela che te badhA ja sUryanI parikramA kare che. ApaNI grahamALAno vistAra paNa eka triliyana arthAt 10 abaja kilomITarano che. ApaNo sUrya paNa ApaNI geleksInA kendranI AsapAsa paribhramaNa kare che. ApaNI grahamALAnI pele pAra anya tArAo che ane tenI potAnI grahamALA hovAno saMbhava che. ApaNI AkAzagaMgA eka prakAranI geleksI ja che, A sivAya anya nihArikAo paNa che, jemAM abajo tArA Avela che. te paNa ghaNA prakAzavarSano vistAra dharAve che. vaLI te ahIMthI teTalA ja prakAzavarSa dUra che. to ApaNI AkAzagaMgAno vistAra eka
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 67 jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa lAkha prakAzavarSa che. to ApaNI pADozamAM AvelA najIkanI geleksI arthAt nihArikA eka lAkha prakAzavarSano vistAra dharAve che. Pluto Neptune Uranus Salum Mars Jupiter Earth Venus Mercury nihArikAonA samUha svarUpa anya gelekasIono samUha eka so karoDa prakAzavarSano vistAra dharAve che. brahmAMDamAM A prakAranI ghaNI geleksIo AvelI che. atyAranI gaNatarI pramANe 10 biliyana prakAzavarSa arthAt 1000 karoDa prakAzavarSa vistAra dharAve che. A samagra brahmAMDa khIcokhIca tArAothI vyApta che. A vAta to brahmAMDanI vizALatAnI thaI paraMtu te keTaluM sUkSma che te paNa jANavA jevuM che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 zuM jena bhUgoLa-khagoLa sAcI che ? manuSyanI AMkha eka senTimITara pramANa che, tenI kIkInI aMdaranI reTinAnI naso eka milimITara karatAM paNa nAnI che. e rIte sUkSma sUkSma karatAM karatAM cheka chelle oksijana aNu 100 pikomITara pahoLAI dharAve che. AMtarika aNumAM rahela AMtarika ilekTrona mAtra 10 pikomITaranA kadano che. to aNunuM kendra arthAt nyukliyasa 10 phemaTomITara kadanuM che. chelle sauthI sUkSma gaNAtA kavArka kaNo mAtra 1 eka phemaTomITaranuM kada dharAve che. upara batAvelA mApamAM milimITara pachInA mApa khAsa karIne nenomITara, pikomITara, phemaTomITara vagere atyaMta sUkSma mApa che. electron <10cm proton (neutron) quark nucleus nucleus atom-10cm -10cm vartamAna khagoLazAstra paNa viziSTa paddhati dharAve che, tenuM gaNita cokkasa che ane tenA AdhAre ghaNI khagoLIya ghaTanAonI AgAhI thaI zake che. sUryagrahaNa, caMdragrahaNa, graho dvArA tArAnI pidhAna yuti, budhanuM sUrya uparathI thatuM adhikramaNa jevI ghaTanAnI AgotarI mAhitI maLI zake che. sUryagrahaNa ane caMdragrahaNanA cokkasa divasa, samaya ane kayA sthaLethI kevuM dekhAze tenI saMpUrNa mAhitI maLe che. hA, kyAreka sUkSmatA na hoya to lAMbA gALe sAmAnya taphAvata jovA maLe che paraMtu tema chatAM te ghaNuM upayogI che. thoDA varSa pUrve AkAzadarzana aMgeno eka sophTavera Avato hato. temAM pRthvI uparathI koIpaNa sthaLethI koIpaNa tArIkhanA koIpaNa samaye kevuM AkAzadarzana thAya che te komyuTaranA skrIna upara joI zakAya che. A sophTaveranI samaya maryAdA i.sa. pUrve
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 69 jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa 4000 varSathI laIne I.sa. 8000 sudhInA koIpaNa varSanI koIpaNa tArIkhanA koIpaNa samayanuM AkAzadarzana karI zakAya che. arthAt kula bAra hajAra varSanuM samagra vizvanA koIpaNa sthaLethI rAtre ke divase koIpaNa samaye kevuM AkAzadarzana thatuM haze te batAve che. to atyAre mobAIla phonamAM evA prakAranI eplIkezana Ave che ke tame jyAM cho tyAMthI je te samaye AkAzamAM graho, tArA vagere kyAM che, tame tatkAla joI zako cho. A kAryakramamAM pRthvInI kSitijane pele pAra rahelA graho ane tArA paNa joI zako cho. divasanA bhAge paNa tArA ane graho jo I zakAya che. A badhA kArya krama AjanA khagoLazAstranA gaNitanA AdhAre ja banAvela che. jo te ATalI cokasAI pUrvaka badhuM batAvI zakatuM hoya to tene asatya ke gapagoLA ke banAvaTI kahevAno koI prazna ja pedA thato nathI. vartamAna khagoLazAstra pramANe upara batAvyuM tenA karatAM paNa brahmAMDa ghaNuM vizALa che. vijJAnIo teno pAra pAmavA mATe prayatna karI rahyA che. jo ke ApaNe sau manuSyo chadmastha chIe tethI ApaNuM jJAna, ApaNI buddhi ghaNI ja maryAdita che, te kAraNathI dareka vijJAnI alaga alaga thiyarI Ape che. te sarva gaNitanA ane khAsa karIne AinsTAinanA sAmAnya sApekSatA siddhAMtane AdhAre rajU kare che. te sApekSa rIte kadAca satya lAge paraMtu nirapekSa rIte te satya na paNa hoya. A rIte vividha vijJAnIonI vividha thiyarI paNa saMpUrNa che nahi. te mAtra eka moDela ja che, jenA dvArA keTalIka kudaratI ghaTanAo samajAvI zakAya che. alabatta, je te vijJAnIe rajU karela moDela amuka cokkasa ghaTanAo ja samajAvI zake che. jyAre kyAreka anya ghaTanAo te samajAvI zakatuM nathI tyAre anya prakAranA moDelanI kalpanA karavI paDe che. te sivAya brahmAMDanA kada aMge
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 70 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? paNa vartamAna vijJAnIo cokkasa nirNaya upara AvI zakatA nathI, te ja rIte brahmAMDanI utpatti ane nAza aMge paNa mAtra kalpanAo kare che. vaLI A brahmAMDa vistAra pAmI rahyuM che ke saMkocAI rahyuM che ke sthira avasthAmAM ja che, te aMge paNa koI cokkasa spaSTatA karatuM nathI. A rIte brahmAMDanA svarUpa aMge ApaNe sau aMdhArAmAM ja havAtiyA mArI rahyA chIe. jyAre kevaLajJAnI tIrthaMkara paramAtmAe batAvela brahmAMDanuM svarUpa chellA 2500 varSathI eka sarakhuM ja rahyuM che. hA, temAM koIka mAnyatAo alaga alaga hoya che, paraMtu te to chadmastha jIvoe ubhA karela tarka-vitarkanA kAraNe che. to bIjI tarapha kevaLajJAnI tIrthaMkaro kevaLajJAna dvArA badhuM ja jANe che, brahmAMDamAM anaMtA padArtho che, te darekanA anaMtA paryAyo che, A badhA ja dravyo ane tenA paryAyone jANatA hovA chatAM kahI zakavAne samartha nathI kAraNa ke samayanI maryAdA hovAnA kAraNe ane zabdonI paNa maryAdA hovAthI teo paNa nirapekSa rIte badhuM darzAvI zake tema nathI. A aMge jaMbUDhIpalaghusaMgrahaNI sUtranI TIkAmAM tenA racayitA AcAryazrI vijayodayasUrIzvarajI mahArAje kahyuM che ke be prakAranA bhAvo che. eka abhilApya arthAt je kahI zakAya che. bIjA anabhilApya arthAt je kahI zakAtA nathI. je zabdano viSaya banI zakatA nathI tevA bhAva. temAM jeTalA bhAva abhilApya che tenA karatAM anabhilApya bhAva anaMtA che. te anabhilApya bhAva vANIno atizaya dharAvatA tIrthaMkara paramAtmA paNa kahI zakavAne samartha nathI. abhilApya bhAva paNa anaMtA che, tethI te badhA ja bhAva paramAtmA kahI zakatA nathI kAraNa ke AyuSya alpa che ane vANI kramathI ja kahI zake che. vaLI paramAtmA je kahe che teno anaMtamo bhAga gaNadharo sUtrabaddha kare che. vastutastu bhAvAnAmanabhilApyamabhilApyabhedena dvidhAtvaM tatrApyabhilApyebhyo
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina brahmAMDa - loka ane Adhunika brahmAMDa anabhilApyAnAmAnantyam / te tu anabhilApyAH vAgatizayavadbhistIrthakRdbhirapi vaktumazakyAH / athAbhilApyA api anantAstAnapi sarvAn vaktuM na kSamA arhadAdayaH / AyuSaH parimitatvAd vAcaH kramavartitvAcca / yA~zca bhAvA~stIrthaMkarA bhaNanti, tAnanantabhAgonAn gaNezA avadhArayanti / avadhRtA~zca anantabhAgahInAn sUtre nibadhnanti / yaduktaM - pannavaNijjA bhAvA anantabhAgo u aNabhilappANaM / pannavaNijjANaM puNa, aNaMtabhAgo u suyanibaddhA || 71 (jaMbUDhIpalaghusaMgrahaNI TIkA rR.10) tethI paramAtmAe darzAvela brahmAMDanuM svarUpa satya hovA chatAM ApaNI samaja bahAra che. tenI lupta thayela samaja punaH prasthApita karavI jarUrI lAge che. DaoN. jIvarAja jaina ApaNA AgamomAM darzAvela lokanA A svarUpane AlaMkArika suzobhanayukta citra kahe che. vAstavamAM je svarUpe lokanA citramAM batAvyuM che te pramANe brahmAMDanuM svarUpa nathI. tevuM DaoN. jIvarAja jainanuM potAnuM ciMtana ane saMzodhana che. temaNe jaNAvyuM che te pramANe temanuM A saMzodhana paNa aMtima niSkarSa nathI. A to saMzodhananI pUrvabhUmikA mAtra che. bAkI vijJAnamAM saMzodhana e aMtarahita prakriyA che. jyAM sudhI kevaLajJAnanI prApti na thAya tyAM sudhI kyAreya saMzodhanano aMta Avato nathI. A pustaka prakAzita thayA pachI aneka prazno upasthita thaze ane tenA uttara prApta karavA punaH saMzodhana karavuM jarUrI banaze. te vAta saue khyAlamAM rAkhavI jarUrI che. e sAthe eka vinaMti ke prastuta pustakamAM rajU karavAmAM Avela brahmAMDa aMgenI vibhAvanAno Apa sau taTasthatA pUrvaka abhyAsa karazo to temAMthI kAMIka navA ja prakAranA tathyo Apane prApta thaze, te vAtamAM zaMkA nathI.
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 prAcIna maharSioe rajU karela lokanI samIkSA vartamAnamAM ghaNI jagyAe eka mahattvanA muddAnI carcA thAya che ane thatI rahe che ke jaina AgamomAM vizvanuM arthAt brahmAMDanuM je svarUpa batAvyuM che te ane vijJAnIo dvArA nirUpita ane bALapaNathI ja nizALamAM bhaNAvavAmAM AvatuM vizvanuM arthAt brahmAMDanuM svarUpa eTale ke bhUgoLa-khagoLanI sAthe jarA paNa meLa maLato nathI. ApaNane bALapaNathI ja bhaNAvavAmAM Ave che ke pRthvI nAraMgI jevI goLa che ane avakAza yAtrIoe avakAzamAMthI potAnI dharI upara pharatI pRthvInA phoTA paNa pADyA che. vaLI atyAre vividha prakAranA kRtrima upagrahomAM mUkelA sUkSmagrAhI kemerA dvArA pRthvInI vividha avasthAnA ane sAthe sAthe cokkasa vistAranA ane eka corasa mITara vistAramAM rahelI dareka cIja darzAvatA phoTA laI zake che. Ama chatAM ApaNane khabara nathI paDatI ke Adhunika vijJAnane ane ApaNA tIrthakaroe darzAvela brahmAMDanA svarUpanI sAthe teno meLa kaI rIte meLavavo? vaLI Agama arthAt jinavANI khoTI hoI zake ja nahi, to A guMcavaNanuM zuM spaSTIkaraNa ApavuM? ghaNA vidvAna sAdhuoe, paMDitoe ane enjinIyaroe vividha prakAranA nakazA ane moDelo banAvIne ukela meLavavA ghaNA prayatno karyA paraMtu eka paNa prayatna saphaLa thayo nathI. jaMbUDhIpanI racanA, cauda rAjalokanI racanA, jyotiSkacakranI racanA ane jaina darzana anusAra zAstrIya rIte sUrya, caMdranA mAMDalAnI vividha gatio darzAvatA nakazA paNa banAvyA ane te pramANe moDelo banAvavAmAM karoDo rUpiyAno kharca karyo che. A kAryamAM sAdhuo zrAvakone preraNA ApI karoDo rUpiyA saMzodhanamAM vApare che ane potAno kiMmatI samaya
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 prAcIna maharSioe rajU karela lokanI samIkSA paNa Ape che. Ama chatAM Aja dina sudhI vartamAna vijJAna saMsthAonI apekSAe eka paNa siddhAMtanI prAyogika sAbitI ApI zakyA nathI. teone jaina darzana ane Agamo upara atUTa zraddhA to che ja, paraMtu temAM eka prakAranuM jhanuna jovA maLe che. A kAraNe teo vijJAnanI sAcI vAtane paNa svIkAravA taiyAra nathI. A ja kAraNe ApaNA jaina vijJAnIo jeone zraddhA che ane jemane A aMge ApaNA prabuddha AcAryo pAse thI vizeSa prakAre samAdhAna meLavavAnI jijJAsA hovA chatAM A vijJAnIo temanI sAthe carcA karavA taiyAra nathI. to keTalAka AcAryo A viSayamAM koI samAdhAna ApI zake tevI sthitimAM na hovAthI teo paNa vijJAnIo sAthe carcA karavA taiyAra nathI. DaoN. jIvarAja jaina A aMge potAno abhiprAya tathA anubhava TAMkatA kahe che ke huM pote eka vaijJAnika hovAnA kAraNe keTalAka sAdhu mAtra ema kahIne mArI zodha aMge mArI sAthe vAta karavAnuM TALe che ke vijJAna to haMmezA badalAtuM rahe che, to ame tamArI sAthe zuM vAta karIe. amane AgamamAM atUTa zraddhA che. tethI ame to paraMparAgata Avela jJAnamAM ja zraddhA rAkhIe chIe. jo ke meM temane Adhunika vijJAna samajavA mATe to kAMI kahyuM ja nahotuM. mAtra ApaNI lokanI vibhAvanA samajavA mATe ja prayatna karavA kahyuM hatuM. tema chatAM teoe je kahyuM te mane ucita lAgyuM nahi. A mUla paddhatine barAbara samajI levAmAM Ave to vidvAnonuM mAnavuM che ke A sAMkhyikI paddhati ja samagra brahmAMDane sArI rIte eka sAthe eka ja najaramAM samajavAmAM upayogI che. A ja kAraNathI lokanA svarUpanI bhUla paddhatithI punarcAkhyA karavI jarUrI che.
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? jaina Agama graMtho ane anya graMthomAM darzAvela jaina darzana pramANenA brahmAMDa arthAt cauda rAjalokanA citramAM uMdhA zakorA jevA adholoka jemAM nAraka pRthvIo darzAvela che, tenI upara madhyaloka, jemAM ApaNI pRthvIno samAveza thAya che te ane tenI upara eka sIdhA zakorAnI upara uMdhA mUkelA zakorA jevo urdhvaloka ke jemAM devonA nivAsasthAna che. A vizvasaMracanA samajavI paNa muzkela che. ApaNI potAnI dharI upara pharatI pRthvInI nIce naraka ane upara devaloka kaI rIte saMbhavI zake? ApaNe pratyakSa joIe chIe ke pRthvInI upara vAdaLI raMganuM AkAza che ane pRthvInI nIce arthAt pRthvInA peTALamAM ke pRthvInA nIcenA bhAgamAM koI narakAvAsa dekhAtA nathI. pRthvInA peTALamAM vividha khanijo ane tenI nIce dhagadhagato lAvArasa sivAya kAMI nathI ane pRthvInI bIjI tarapha arthAt ApaNI apekSAe amerikAmAM rahetA lokone paNa tyAM upara vAdaLI raMganuM AkAza ane rAtri hoya to vividha tArAo sivAya kAMI dekhAtuM nathI. matalaba ke narakAvAsa dekhAtA nathI. to ApaNI upara paNa mAtra AkAza ja dekhAya che. koI devaloka ke svargaloka dekhAtA nathI. A rIte ApaNane pratyakSapaNe dekhAtA brahmAMDane ane jaina darzana anusAra varNavela brahmAMDanI sAthe koI meLa maLato nathI. dareka draSTAnI buddhine te paDakAre che ane tenI buddhinuM apamAna kare che. kharekhara, jaina darzane darzAvela brahmAMDanA svarUpano matalaba ke hetu zuM che? koIpaNa sAdhu ke jaina vidvAna teno javAba kema ApI zakatA nathI? e vAta darekane khaTake che, muMjhave che. sarvajJa evA kevaLajJAnI tIrthaMkare ApaNe samajAvavA mATe A te kevI paddhati apanAvI che ke tenuM vAstavika svarUpa samajAtuM nathI ke
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 prAcIna maharSioe rajU karela lokanI samIkSA tenI sAMketika bhASA ukelI zakAtI nathI. jaina paraMparAmAM darzAvAyela brahmAMDanuM svarUpa koIka niSNAta Ayojake vyavasthita rIte goThavIne banAvyuM hoya tevuM che. bAkI kudaratamAM ghaNI vastunA AkAra ane temAMya khAsa karIne vividha dezo arthAt kSetra ane samudro to moTe bhAge aniyamita AkAranA ja hoya che, jyAre ahIM te cokkasa AkAramAM vyavasthita goThavIne batAvyA che. je kudaratI to nathI ja. tethI te AzcaryakAraka che. to bIjI tarapha vartamAna bhUgoLa-khagoLa jenI mAhitI dUrabIna ke reDiyo Teliskopa jevA adyatana sAdhano dvArA karavAmAM Avela sIdhA avalokano dvArA prApta thAya che. brahmAMDanI nihArikAomAM paraspara eka bIjAne gaLI jatA tArAo ane atra tatra chUTAchavAyA suparanovA tArAo ane nebyulA tArAo dekhAya che. eTale svAbhAvika ja prazna pedA thAya che ke sarvajJoe batAvela brahmAMDanA svarUpathI vAstavika brahmAMDa kema alaga dekhAya che? vaLI A asaMkhya nihArikAo chUTIchavAyI che, teonuM svarUpa, AMtarika saMracanA ane parasparanuM aMtara paNa eka sarakhuM nathI. darekanI gati paNa alaga alaga che, uMmara paNa bhinna bhinna che. koIka nAza pAmI rahI che to koIka navo janma dhAraNa karI rahI che. A ja kAraNe prazna pedA thAya che ke A brahmAMDamAM dekhAtA tArAonA samUha ane anya padArthone kayA svarUpe ane kayA saMdarbhamAM levA teno koI saMtoSakAraka upAya maLato nathI. AthI ja lokanA svarUpa aMge jijJAsA pedA thAya che. prAcIna kALanA itihAsa upara dRSTipAta karatA jaNAya che ke I.sa. pUrve te kALanA manuSyone bhaugolika nakazAo aMge ghaNI mAhitI hatI. temAMya khAsa karIne vividha dezonA
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76. 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? vAMkAcUkAM dariyA kinArA, tenI laMbAI ane vividha dezonA parasparanA aMtara aMge teone dariyAI sapharamAM upayogI thAya tevuM viziSTa jJAna hatuM. teo eka dezathI bIjA dezamAM jamIna mArge ke sAmudri mArge avara javara karatA hatA. te mATe upayogI nakazA grIka, roma, cIna, bhArata vagere dezomAM pracalita hatA. MIDNIGHT AT ROMAKDESH MIDDAYAT YAMAKOTIPUR - gIATOR LINE ......... EQUATOR LINE .. SUNSET AT SIDDHAPURA SUNRISEAT LANKAPURA jema atyAre grInvica mIna TAImanA AdhAre anya dezonA samaya nakkI thAya che tema prAcIna kALamAM bhAratanA ujjaina nagaranA samaya pramANe vizvanA anya dezonA samaya nakkI thatA hatA. bhAratanA loko vyApArArthe roma, laMkApura, yAmakoTipurA ane siddhapura vagere dezomAM gayA hovAnA purAvA upalabdha che. AryabhaTTanuM jyotiSazAstra (I. sa. cothI zatAbdi) prasiddha hatuM. ane che ja. paraMtu bhAskarAcArya dvArA pRthvInA bIjA goLArdhamAM Avela arthAt dakSiNa amerikAmAM Avela romaka athavA siddhapuramAM thatA rAta-divasanuM varNana spaSTarUpe vartamAna
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna maharSioe rajU karela lokanI samIkSA 77 bhUgoLa-khagoLanA jJAnane pramANita kare che. te samayanA koIpaNa nakazAmAM pRthvInA koIpaNa pradezane goLAkAramAM darzAvela nathI. Ama chatAM jaina bhUgoLamAM dareka pradezane vartuLAkAramAM darzAvavAnuM kAraNa zuM? vIranirvANanI trIjI zatAbdimAM dazapUrvadhara Arya sthUlabhadranA kALamAM samrATa sikaMdara(I.sa. pUrve 356-323)nA vizvavyApI vijayanA abhiyAnano mArga paNa AjanI bhUgoLa pramANe ja hato. to paNa AgamapravaktA dareka AcAryoe vizvanA nakazAne cauda rAjalokanA svarUpamAM ja zA mATe prastuta karyo? bharatakSetranA svarUpamAM kudaratI kinArAnA pradezane tenA mULa. svarUpamAM kacchanA akhAta, khaMbhAtanA akhAta, nIce zrIlaMkAnI uttara bhAratanA pradezane te pachI baMgALanA upasAgara sahita darzAvavAne badale ardhacaMdrAkAra svarUpamAM mAgadha, varadAma ane prabhAsa svarUpa kAlpanika tIrtha svarUpa TApuo yukta zA mATe darzAvyo ? adholoka ane udgalokane madhyalokanI nIce tathA upara rAkhavAmAM AvyA to zuM kharekhara te pramANe che kharuM? A badhA praznonA uttara meLavavA mATe ApaNI jaina bhUgoLakhagoLanA nakazA aMge eka alaga ja vibhAvanAthI pariSkRta karIe. A praznano uttara prApta karatAM pahelAM mULa vAtathI alaga rIte vicArIe. koI paNa vyakti ApaNane prazna pUche ke brahmAMDamAM ApaNI pRthvI sivAya kyAMya koIpaNa prakAranA jIva athavA mAnavasabhyatA che kharI ? ane jo hoya to kyAM kyAM che? to Ano javAba zuM ApI zakAya ? te mATe ApaNI pAse koI ja mAhitI upalabdha nathI. eka saMbhavita uttara e hoya zake ke
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa. sAcI che? asaMkhya tArAvizvo che, temAMnA koIpaNa graha upara athavA aneka graho upara aneka prakAranA jIva ane te ApaNA jevA athavA ApaNA karatAM bhinna prakAranA hoI zake che. paraMtu A javAba mAtra kalpanAthI vadhu kAMI nathI. tenuM kAraNa eTaluM ja ke ApaNe A aMge kAMI ja cokkasa svarUpe jANatA ja nathI. Ano javAba mAtra ApaNI buddhi ke tarka upara AdhAra rAkhe che. have A ja prazna koIka sarvajJane pUchavAmAM Ave to temano zuM javAba hoya? uttara Apavo bahu ja agharo che. teo badhuM ja jANatA hovA chatAM ApaNA jevA alpa buddhi dharAvanArAne kaI rIte samajAvI zakAya ? kAraNa ke saMpUrNa brahmAMDamAM asaMkhya tArAo ane graho vagere che te sarvanA nAmakaraNa dvArA paNa kahI zakAya tema nathI. jarA vicAra karo ke asaMkhya tArAomAM je tArAonA graha svarUpa pRthvI ke jenI upara manuSya che tenI oLakha kaI rIte ApavI ? A prakAranA graha paraspara keTalA dUra che? ane kyAM che? te sAmAnya manuSyane samajAvavuM agharuM che. A vAta atyAranA bhaugolika nakazA dvArA samajAvavI azakya che. tyAM sudhI ke atyAranA mahAna buddhizALI ane vijJAna zAkhAnI vividha prakAranI vaijJAnika paribhASAonA jANakAra vijJAnIone paNa samajAvavuM azakya che. dhAro ke 1000 tArAonA parivAramAM Avela pRthvI upara manuSyonI vastI che. te badhI A brahmAMDamAM atra tatra chUTIchavAyI patharAyelI che. te asaMkhya tArAomAMthI te tArAone alaga batAvavA ane tenuM sthAna tathA AkAra ane parasparanuM aMtara kaI rIte batAvI zakAya ? A praznanuM samAdhAna meLavavuM Aja sudhI zakya banyuM nathI.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ prAcIna maharSioe rajU karela lokanI samIkSA 79 Ama chatAM sarvajJa bhagavaMtoe eka ati saraLa ane abhUta gANitika upAya ajamAvIne sAmAnya manuSyane tenI bhASAmAM samajAvyuM haze. zakya che ke te paddhati kAlAMtaramAM lupta/vismRta thaI gaI hoya. ane Aje ApaNe te samajI zakyA nathI. atyAre e paddhatinI saMjJA athavA sAMketika paribhASAne samajavAnI jarUra UbhI thaI che. A viziSTa citralipi athavA zelI dvArA prabhue ApaNane nIcenA praznonA saraLatAthI bodhagamya rIte pratyuttara ApyA che. 1. brahmAMDano vistAra keTalo che ? 2. deva ane narakanA jIvo keTalI jagyAe? ane kevI rIte rahe che? 3. keTalI jagyAe manuSyo rahe che? temano AdhyAtmika vikAsa keTalo ? ane kevo hoI zake? keTalI karmabhUmi che ? ane keTalI akarmabhUmi che? 4. brahmAMDanA kayA kayA kSetramAM kevalI athavA tIrthakara vicare che? athavA hovAnI zakyatA che 5. ApaNI pRthvI jevI bIjI keTalI pRthvIo che? ke jyAM ApaNA jevI kALanI vyavasthA arthAt 6 ArAnI vyavasthA che? 6. keTalA kSetramAM trasa arthAt hAlatA cAlatA matalaba beindriya, teindriya, caurindriya, tiryaMca paMcendriya, deva, manuSya ane nAraka jIvo rahe che? 7. devo ane nArakIonI pRthvIo keTalI ane kevI che?
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? je bhASA ane lipimAM A badhI hakIkata samajAvelI hatI te paddhatine ApaNe bhUlI gayA chIe. ItihAsa darzAve che ke guru-ziSyanI maukhika jJAna paraMparAmAM keTalIya mahattvapUrNa jJAnanI kaDI svarUpa mAhitI vismRta thaIne lupta thaI gaI che. A ja kAraNathI brahmAMDanA vistAra mATe prayojAyela rAjalokanA mApane asaMkhya yojana pramANa batAvavAmAM AvyuM che. bAkI to teo sarvajJa hatA ane te mApanI khabara hoya chatAM tene asaMkhya yojanA kahIne vAta pUrNa karI che. A prakAranA padArthonI samaja ApavA mATe zAstrakAro asa. kalpanAno Azraya le che. jema ke antarmuhUrtanA asaMkhyAta prakAra che, to tene samajAvavA mATe asaMkhyAtane eka saMkhyA svarUpamAM dhArI levAmAM Ave. jema ke eka karoDa che teno asaMkhyAtamo bhAga eTale mAno ke 100nI saMkhyA ane teno paNa asaMkhyAtamo bhAga eTale 10 athavA 1 paNa hoI zake. A ja rIte vizvanuM athavA brahmAMDanuM svarUpa prabhue ApaNA jevA alpajJa saraLatA pUrvaka samajI zake te mATe cauda rAjalokanA svarUpe samajAvyuM che.
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 81 jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA prAcIna kALanA mahApurUSoe loka arthAt brahmAMDamAM rahelA vibhinna padArthonuM varNana sAMkhyikI paddhati jene aMgrejImAM piTogrApha kahe che te paddhatithI karyuM che. jenuM varNana AgaLa karyuM che. temAM tenuM kada paNa batAvyuM che. temAM darzAvela rajU arthAt rAjalokanuM mApa jo ke zAstrakAro e asaMkhyAtA yojana batAvyuM che. eka yojananA keTalA kilomITara thAya te aMge jaina vidvAnomAM matabheda che. tema chatAM bhUminA mApa mATe jaina zAstrakAroe pramANAMgulano upayoga karela che. laMbAImAM utsadhAMgulathI pramANAMgula cAraso gaNuM moTuM che ane jADAImAM aDhI gaNuM moTuM che ane te rIte kula 1000 gaNuM moTuM che. A rIte vistAra arthAt kSetraphaLanI dRSTie utsadhAMgulathI pramANAMgula 1000 gaNuM moTuM che tethI utsadhAMgulathI eka yojananA 12.8 kilomITara thAya tene 1000 vaDe guNatAM pramANAMgulathI eka corasa yojananA 12800 corasa kilomITara thAya. DaoN. jIvarAja jaine eka yojananA 13000 kilomITara batAvyA che. teoe corasa zabdano prayoga karyo nathI. A prakAranA asaMkhyAtA yojana pramANa eka rAjaloka che. tema chatAM AjanA keTalAka vijJAnIonI gaNatarI pramANe eka rAjalokanA prAyaH 100 karoDa prakAzavarSa hovAnuM anumAna che. A mApa paNa mAtra anumAna che, vAstavika nathI. kadAca AnA karatAM vadhu hoI zake che.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? chellA keTalAka saikAothI loko A paddhatimAM apanAvela cArTanA asala svarUpanI samaja bhUlI gayA che ane tene vartamAna bhaugolika nakazA anusAra tenuM varNana kare che ane samajAve che. teone bhaugolika nakazAnA svarUpa ane vibhAvanA tathA sAMkhyikI paddhatinA svarUpa ane vibhAvanAnI khabara nathI, te kAraNathI teo A prakAranI gerasamaja pedA kare che. A gerasamaja ane khoTI vibhAvanAnA kAraNe paramAtmAe darzAvela pikTogrAphanA mahatvane ghaTADI nAkhe che. A ja kAraNe kudaratI ja piTogrAphanA chellA saikAmAM Adhunika vijJAna dvArA karavAmAM Avela saMzodhana sAthe visaMgatio ane vicitra prazno pedA kare che. chellA saikAmAM kRtrima upagraho ane rimoTa sensiMga kemerAnI madadathI saMzodhana karavAmAM AvyA che, je AzcaryakAraka che. tethI lokanA nakazAnA asala svabhAva arthAt prakAra aMge tenI mULabhUta paddhatinI vibhAvanA anusAra saMzodhana karavuM jarUrI che. mahendra ke. jena, amita jaina ane nArAyaNalAla kachArA jevA ghaNA saMzodhakoe vividha prakAranI vicAradhArA rajU karI vartamAna bhUgoLamAM darzAvela vividha khaMDo - jevA ke eziyA, yuropa, AphrikA, osTreliyA, amerikA, vividha parvato, nadIo sAthe prAcIna kALanA RSioe darzAvela lokanA madhyabhAga arthAta tilokamAM darzAvela khaMDo, parvato, nadIo sAthe sarakhAmaNI karavAno prayatna karyo che. Ama chatAM lokanA nakazA AlaMkArika rIte suzobhita karela hovAthI jaMbudvIpa ane tenI aMdara tathA bahAranI tarapha Avela lavaNa samudra sAthe keTalIya bAbato koIpaNa rIte susaMgata thaI zakatI nathI. e sAthe anya dvIpa ane samudranI vAta paNa Adhunika
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA 83 bhUgoLa-khagoLa sAthe koIpaNa rIte saMbaMdha dharAvatI nathI. keTalAka saMzodhakoe bharatakSetrane eziyA sAthe sarakhAvavA prayatna karyo che. paraMtu temAM paNa ghaNA prazno pedA thAya che. to nArAyaNalAla kachArAe madhyalokamAM Avela asaMkhya dvIpane vibhinna geleksI tarIke sarakhAvI che ane samudrone rikta avakAza tarIke mAnyA che. teoe jaMbudvIpane ApaNI AkAzagaMgA (Milky-way) tarIke mAnI che ane dhAtakI khaMDane pADozamAM AvelI enDomeDA (Andromeda) geleksI tarIke batAvI che paraMtu temane karela A sarakhAmaNImAM bIjA koIpaNa prakAranI jamIna, parvata, nadI vagerenI sarakhAmaNI thaI zakatI nathI tethI temanI A tulanA svIkArI zakAya tema nathI. rUDI jAnsamA (Rudi Jansma) nAmanA paradezI vidvAne temanA pustaka Cosmos"mAM jaMbudvIpamAM vartamAna pRthvInA vividha khaMDone pratikAtmaka rIte darzAvyA che. jyAre asaMkhya dvIpa ane asaMkhya samudrone je te dvIpanA cuMbakIya kSetra tarIke darzAvyA che. te sivAya temanA anya abhiprAya paNa anya guMcavaNa pedA kare che. tethI te paNa svIkArI zakAya tema nathI. vividha vidvAnonA A prakAranA prayatno ema darzAve che. jenA paraMparAmAM darzAvela lokanuM svarUpa e bhogolika nakazA svarUpamAM to nathI ja. to pachI e kayA svarUpamAM che? te aMge vicAra karavo anivArya che. tenA aMge bahu ja sUkSmatAthI vicAra karatAM lAge che ke lokanA nakazA e brahmAMDanuM sarvagrAhI darzana arthAt Panoramio view athavA lokamAM AvatA sArabhUta padArthone grAphika svarUpamAM darzAvato ane te sivAyanA padArthone nahi darzAvatA nakazA svarUpe matalaba Schematic diagram athavA eka zIzImAM baMdha vizva svarUpa AkRti
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 zuM jena bhugoLa-khagoLa sAcI che? arthAt Bottle view of the Universe tarIke che? DaoN. jIvarAja jenanA saMzodhana anusAra jaina paraMparAmAM darzAvela lokanuM svarUpa e mAtra sAMkhyikI cArTa che, jemAM samagra brahmAMDanA sarva padArthone tenA vividha svarUpa anusAra vargIkRta karI padArthonA vividha lakSaNoyukta sAmUhika jaththAnA svarUpamAM valayAkAramAM ke paTTInA svarUpamAM darzAvavAmAM AvyA che. lokamAM rahela sajIva ane nirjIva sarva padArthone tenI vividha avasthAo, vividha paryAya ane vividha kakSA anusAra vargIkaraNa karIne khUba ja vyavasthita svarUpamAM eka ja najare sAmAnyamAM sAmAnya buddhi dharAvatA manuSyane paNa khabara paDI jAya te rIte goThavIne batAvela che. lokanA nakazAne koI cokkasa prakAranA svarUpamAM samajaNanuM mahattva : sarvajJa prabhue darzAvela lokanA nakazAne koI cokkasa prakAranA svarUpamAM samajAvavo bahu ja agatyanuM che. ApaNA prAcIna kALanA maharSioe koI cokkasa paddhatimAM prasthApita tArkika niyamo vagara sUtranA svarUpamAM darzAvela paddhatisara, saMkSepamAM lokamAM rahela sarva padArthone rajU karavA zakya nathI. upara darzAvela vizALa mAhitI ane tenI vividha lAkSaNikatAonA AdhAre ema kahI zakAya ke bahuja vizALa khAlI avakAza dharAvatA A brahmAMDane tenA asala svarUpamAM eTale ke bhaugolika nakazA svarUpe ke jene vijJAnanI paribhASAmAM markaTara pro je kazana "Mercator projection" athavA "Aerial projection" jene seTelAITa vyu "Satellite view" kahe che, te rIte darzAvavuM zakya ja nathI. vizALa mAhitI ane pogalika
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA 85 padArthonI vividha avasthAnI puSkaLa mAhitI ke je lokanA nakazAmAM prApta thAya che, te koI paNa saMjogomAM bhaugolika nakazA svarUpe batAvI zakAya tema nathI ane teno viSaya paNa banI zake tema nathI. brahmAMDamAM rahela sarva padArthonI mAhitI sAmAnya manuSyane saMkSepamAM sahelAIthI prApta thAya ane te saraLatAthI samajI zake te mATe ApaNA mahAna RSioe eka viziSTa paddhati dvArA sUtramAM gUMthI lIdhI che. bhaugolika nakazAnI maryAdA hovAnA kAraNe saMpUrNa brahmAMDane darzAvavA mATe te asamartha che. teonI pAse anya koI viziSTa ke ucita paddhati paNa nahotI ke jenA dvArA teo samagra brahmAMDanA badhA ja padArthonI mAhitI ApI zake. pahelAMnA kALamAM sUtrarUpe mAtra zAbdika varNana ja hatuM paraMtu nakazA ke citro hatA nahi. te sUtranA AdhAre pazcAtartI mahAmedhAvI AcArya bhagavaMtoe A citronuM nirmANa karAvyuM che. devaddhi gaNi kSamAzramaNa sudhI to koI paNa prakAranuM zruta ke Agama lipibaddha thayA ja nahotA, tethI lokanA citro e zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAmInA nirvANa bAda 1000 varSa pachI citrAMkita karAyA che. A citra svarUpe rajU karavAmAM Avela mAhitI khUba ja vyavasthita rajU karela che ane temAM te kALanA mahApurUSonI pracaMDa medhAnA darzana thAya che. to e paddhati kaI haze athavA che, te aMge saMzodhana ke vicAra karavo khUba jarUrI che. DaoN. jIvarAja jene e puravAra karyuM che ke samagra brahmAMDanA dezya ane adezya badhA ja avakAzI padArthone tathA tenA vividha svarUpone phakta sAMkhyikI paddhati dvArA ja loko samakSa rajU karI zakAya che. A paddhatimAM vividha avakAzI padArtho vaccenA aMtarane gaNatarImAM levAnuM hotuM ja nathI. matalaba ke te zUnya
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86. zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? karI devAnI svataMtratA rajUAta kartAne ApavAmAM Ave che. A kAraNe badhA ja sajIva ane nirjIva padArtho eka sAthe mUkI devAya che ane tenI mAhitI eka ja dRSTipAtamAM maLI zake che. A sAMkhyikI paddhatinA cArTa sAmAnya paNa hoI zake athavA vividha prakAranI mAhitIyukta arthAt viziSTa paNa hoI zake che. A prakAranA cArTane samajavA mATe tenI lAkSaNikatAo, upayogitA ane maryAdAone paNa dhyAnamAM rAkhavI joIe. sAMkhyikI paddhatino upayoga : brahmAMDanA sAMkhyikI cArTamAM valayAkAra ke koIpaNa bhaumitika AkRti koIpaNa eka ke vividha prakAranA jIvarAzine ke vividha prakAranA ajIva padArthone sAmUhika rIte darzAve che. A prakAranA cArTa banAvatI vakhate bhaugolika nakazAnI jamIna, parvato, nadIo, sarovara vagere vividha mAhitIne sAMkhyikI svarUpamAM kaI rIte darzAvI zakAya tenI viziSTa paddhatino paNa khyAla hovo jarUrI che. A dareka padArtha sAMkhyikI paddhatimAM sAmUhika svarUpe darzAvAya che, tene alaga alaga darzAvAtA nathI. dareka padArthanI svataMtra oLakha mAtra je te padArthanA ekamanI TakAvArI dvArA ApI zakAya che. tenI spaSTatA nIcenA udAharaNa dvArA thaI zake che. staMbha Alekha ke vartuLAkAra Alekha vastInA pramANane tathA tenA aMge pratyeka vyakti dITha karavAmAM AvatA kharcane sAMkhyikI paddhatimAM DaoN. jIvarAja jene samajAvI che. ahIM pRthvInA jamIna ane pANInA vistAranA saMdarbhamAM teno upayoga batAvIe chIe.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA 87 Ocean Continent fig 3 ahIM prathama AkRtimAM uparanI AkRti bhaugolika nakazo che temAM raMgIna bhAga jamIna darzAve che, jyAre sapheda bhAga pANI darzAve che. te ja bAbatane paTTIcArTa dvArA nIcenI AkRtimAM batAvyA pramANe darzAvI zakAya che ane te ja padArthane vartuLAkAra cArTa arthAt pAI cArTa dvArA bAjumAM batAvelI AkRti pramANe darzAvAya che. ane te rIte jaMbudvIpanI AkRti e ApaNI AkAzagaMgAmAM rahela jamInano hisso batAve che ane lavaNa samudrano AkAra pANIno hisso darzAve che. te ja rIte parvato ane nadIo paNa bhaugolika ane sAMkhyikI paddhatimAM judI judI rIte darzAvAya che. ane te nIce pramANe che. 2) Mountains and Rivers of a Continent fig 4:Geographical-Map(Actual location of Rivers in green color & Mountains in brown colordepicted in Mercator projection)) fig 5:Statistical chart(Rivers in blue and Mountains in brown depicted collectively in standard geometric shapes) (80 % of area is covered by plains)
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? ahIM prathama AvRtimAM zyAma padArtho parvato che ane lIlA padArtho nadIo che. tene sAMkhyikI paddhati arthAt cArTa dvArA bAjumAM darzAvela AkRti pramANe darzAvI zakAya che. temAM zyAma parvata thakI be tarapha be nadIo nIkaLatI darzAvI che. ane te ja paddhati pramANe jaMbudvIpamAM darzAvela parvatone najIkanA kSetramAM rahela parvatonA samUha svarUpe levAnA che ane himavAna vagere parvatamAMthI nIkaLatI babbe nadIone je te kSetranI badhI ja nadIonA samUha svarUpe levAnI che. golaka pRthvI kI jalajamIna kA samatala sataha para prakSepaNa sAMkhyika paddhati meM pAI cArTa dvArA mahAdvIpoM kI jamIna ke sApekSa parimANa kA eka jhA~kI meM pradarzana Asia da Africa % Europe . 1 SS 30% North America Australia 17% 20% South America Antarctica 4b. Preentation of Land and Water- Mass Surface Area of Oceans on Earth (10 km) Atlantic Ocean Indian Ocean - 82.4, 73.4. Pacific Ocean - 165.2 All oceans and seas - 361 29. LAND- OCEAN (SOLID-LIQUID) OF EARTH IN A RING CHART OCEANS LAND MASS DIAMETER: 19 km LAND-OCEAN DIAMETER: 24500 km
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA vartamAna pRthvInA vividha khaMDo ane samudrone upara pramANe darzAvI zakAya che. 89 bhaugolika paddhati ane sAMkhyikI paddhatinI rajUAtanA taphAvatane nIce pramANe darzAvI zakAya che. 1. bhaugolika paddhatinA nakazAmAM koIpaNa pradezanI jamIna vagere tenA asala AkAramAM darzAvAya che. je rIte upagrahamAMthI ke avakAzamAMthI dekhAya che, tevA ja batAvAya che, jene markeTara projekzana kahe che. sAMkhyikI paddhatimAM bhaumitika AkRtimAM paTTI cArTa rUpe ke vartuLAkAra cArTa rUpe mAtra kula kSetraphaLa ja batAvavAmAM Ave che, jeno je te vistAranA AkAranI sAthe koI saMbaMdha hoto nathI. 2. bhaugolika nakazAmAM je te vistAra saMbaMdhI samudranuM cokkasa sthAna ane AkAra je rIte upagraha dvArA bAhyAvakAzamAMthI dekhAya che te rIte ja batAvavAmAM Ave che. sAMkhyikI paddhatinA cArTamAM je te vistAranA samudranA cokkasa sthAna AkAra batAvI zakAtA nathI. mAtra vibhinna samudranA vistArane sAmUhika rIte ekatra karIne ane kula kSetraphaLa vistAranA svarUpamAM batAvAya che. 3. bhaugolika nakazAmAM je te vistAranI vividha lAkSaNikatAo ane saMbaMdhita sthAna sAthe darzAvAya che. parvata vagere paNa tenA vividha sthAna, AkAra, mApa anusAra batAvAya che ane nadI vagere paNa tenA cokkasa pANInA jaththA, sthAna ane vAMkAcUkA AkAra vagere ekasAthe darzAvAya che.
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? sAMkhyikI paddhatinA cArTamAM vividha lAkSaNikatAo batAvI zakAtI nathI. tathA parvata ane nadI vagerenA mAtra vistAra ke jaththAne ekatra karIne sAmUhika rIte darzAvAya che. 4. bhaugolika paddhatimAM graha jevA dareka nAnA padArthane tenA kada, parasparanuM aMtara vagere badhI mAhitI svataMtra rIte darzAvI zakAya che. temAM kadAca parasparanuM aMtara kadanA skelamApa karatAM bhinna skelamApamAM batAvI zakAya che. sAMkhyikI paddhatimAM badhA ja grahonA dravyane sAmUhika rIte bhaumitika AkRtimAM darzAvAya che paraMtu alaga alaga batAvI zakAtA nathI. te ja rIte jamIna vistAra ane pANI arthAt samudrano vistAra paNa badhA ja grahono saMyukta rIte bhaumitika AkRtimAM ja batAvAya che. paraMtu svataMtra rIte darzAvAto nathI. graho vaccenA parasparanA aMtarane athavA be padArtho vaccenA khAlI avakAzane batAvavAmAM Avato nathI kAraNa ke tenI koI AvazyakatA nathI ane tenuM koI mahattva ke upayoga paNa nathI. pa. brahmAMDanA bhaugolika nakazAmAM geleksI arthAt bhinna bhinna tArAvizvo alaga alaga biMduo dvArA batAvI zakAya che ane tene samUhamAM bhinna bhinna tArAvizva tarIke be parimANavALA citra phoTA svarUpe rAtrinA AkAzadarzana (Night view of Galaxies)nA svarUpamAM joI zakAya che. sAMkhyikI paddhatimAM prakAzanuM utsarjana karatA badhA ja padArthone saMyuktarUpe paTTI cArTa ke valayAkAra cArTanA svarUpamAM darzAvAya che. paraMtu dareka tArAne ke tArAvizvane
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA 91 svataMtra rIte darzAvI zakAtA nathI. asaMkhya tArAo hovAthI e zakya paNa nathI. baMne paddhatinA nakazAnuM kAryakSetra : 1. sAMkhyikI paddhatinuM kAryakSetra : samagra brahmAMDa saMbaMdhI sAMkhyikI paddhatimAM arthAt cArTamAM Avela valayAkAra ke anya koIpaNa bhaumitika AkAra samagra brahmAMDamAM rahela sajIva ke ajIva eka sarakhA prakAranA ke eka sarakhI avasthAmAM rahela padArthone sAmUhika rIte darzAve che. A paddhatimAM samagra brahmAMDanA dareka padArthone tenI viziSTatA sAthe ane parasparanA aMtara sAthe svataMtra rIte darzAvavA zakya nathI. A paddhatimAM bhaugolika nakazAnI mAphaka je te vistAranA akSAMza ke rekhAMza ke UMcAI vagere paNa darzAvavA zakya nathI. 2. bhaugolika nakazAnuM kAryakSetra : bhaugolika nakazAmAM bAhyAvakAzamAMthI dekhAtA vAstavika citra svarUpe ucita skelamApamAM darzAvavAmAM Ave che tyAre temAM lagabhaga badhA ja prakAranI viziSTatA temAM darzAvI zakAya che. A paddhatino upayoga nAnA padArtho ke nAnA nAnA vistAra dharAvatA kSetro mATe thaI zake che. ane temAM je te kSetranA vAstavika AkAra ane sthAna paNa darzAvI zakAya che. A prakAranA nakazAmAM dareka padArthanI vividha lAkSaNikatAo bhinna bhinna raMganI pUraNI dvArA darzAvI zakAya che. A baMne paddhatinA taphAvata tathA kAryakSetra ane svarUpa aMge vigatavAra abhyAsa pUrve ApI dIdho che. ane temAM jaNAvyuM che ke cArTa paddhati arthAt sAMkhyikI paddhati ja samagra brahmAMDanA anaMtA padArthonuM eka sAthe nirUpaNa karavA mATe sakSama che.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? bhaugolika paddhatinA nakazAmAM A zakya ja nathI. te kAraNathI ja pUrvanA mahApuruSoe A sAMkhyikI paddhati dvArA brahmAMDanuM varNana karela che. sAMkhyikI paddhatinA samarthanamAM anya saMdarbha : lokanA prAcIna citro e sAMkhyikI paddhatimAM ja che. te aMge aitihAsika saMdarbha ane upara batAvela tArkika kAraNo sivAya nIce jaNAvela kAraNo paNa tenI satyatA puravAra kare che. 1. keplara mizana (Kepler mission) ane bhAratanA Abu parvata upara AvelI AkAzadarzananI prayogazALA arthAt vedhazALAmAM paNa A prakAranA avalokano karavAmAM Ave che. te dvArA hamaNAM ja zodhI kADhavAmAM AvyuM che ke chellA keTalAka varSomAM ApaNI AkAzagaMgA ke jene jyotiSka loka kahe che temAM vicitra prakAranA prakAzanuM parAvartana karanArA pRthvI jevA 1500 graha che. vaLI prakAzanuM utsarjana karatA anya avakAzI padArthomAM teno samAveza thato nathI. arthAt te sUrya ke tAro nathI. e sivAya A 1500 pRthvI jevA graho upara tela jevA, dUdha jevA ke anya phaLonA rasa jevA pravAhI hovAnA paNa saMketa prApta thayA che. A vAtano je na dharma graMtho mAM prApta tirthAlokamAM darzAvela kSIravara samudra, dhRtavara samudra, iphpharasavara samudranA varNana sAthe meLa maLe che. paDhamo jaMbU bIo, dhAyaisaMDo a pukkharo taio / vAruNivaro cauttho, khIravaro paMcamo dIvo / / 6 / / ghayavara dIvo chaThTho, ikkhuraso sattamo a aThThamao / NaMdIsaro a aruNo, Navamo iccAi'saMkhijjA / / 7 / / (fdhu kSetra samAsa, sAtha-6,7)
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA 93 prathama jaMbudvIpa, bIjo dhAtakI khaMDa, trIjo puSkaravAra dvIpa, cotho vAruNivara dvIpa, pAMcamo kSIravara dvIpa, chaThTho vRtavara dvIpa, sAtamo ikSurasa dvIpa, AThamo naMdIzvara dvIpa, navamo aruNavara dvIpa vagere asaMkhya dvIpo che. paDhame lavaNo bIe, kAlodahi sesaesu savvesu / dIvasamanAmayA jA, sayambhUramaNodahI caramo / / 10 / / (sadhu kSetra samAsa, sAtha-20) bIo taio caramo, udagarasA paDhamacautthapaJcamagA / chaTThovi sanAmarasA, ikkhurasA sesa jalanihiNo / / (tapu kSetra samAsa, TthA-) prathama lavaNa samudra, bIjo kAlodadhi samudra ane te pachI je dvIpa hoya te ja dvIpanA nAmavALo samudra hoya che. chelle svayaMbhUramaNa nAmano dvIpa ane te pachI svayaMbhUramaNa nAmano samudra che. bIjo samudra, trIjo samudra ane chello samudra svAbhAvika pANIvALA che. jyAre pahelo samudra, cotho samudra, pAMcamo samudra ane chaThTho samudra te te nAmavALA rasa jevA pANIvALA che. jyAre sAtamA samudrathI laIne anya sarve samudra iphpharasa jevA pANIvALA che. A uparathI eka prazna e thAya ke tiskRlokamAM darzAvela A prakAranA pravAhInA samudra hoya tevI pRthvIo jyotiSka loka ke jemAM mAtra prakAza utsarjita karatA avakAzI padArtho ja hoya che temAM kaI rIte hoI zake ? A mATenI vaijJAnika samaja sAva saraLa che. vividha
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9A zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? prakAranA prakAzanuM utsarjana karatA ke parAvartana karatA avakAzI padArtho A samagra brahmAMDamAM yatra tatra phelAyelA che, jene sAMkhyikI svarUpanA A prakAranA cArTamAM prAcIna kALanA mahApurUSo e eka sAthe darzAvela che. brahmAMDa eTaluM vizALa che ke A prakAranA avakAzI padArtho vaccenuM aMtara eTaluM moTuM che ke koIpaNa prakAranA bhaugolika nakazA dvArA batAvI zakAya tema nathI. 2. gANitika dRSTie lokano nakazo ekadama vyavasthita simeTrikala arthAta pUrva jevuM ja pazcimamAM ane uttara jevuM ja dakSiNamAM che, ke te koI citrakAre potAnI rIte goThavIne banAvela hoya tevuM che. mATe ja tene valayAkAra ke paTTI cArTa tarIke mAnI zakAya che. vizALa brahmAMDamAM rahelA anaMtA padArthonI vividha prakAranI mAhitI saMkSepamAM prastuta karavAnI A ja eka mAtra paddhati che. 3. Adhunika bhUgoLano vidyArthI e paNa jANe che ke | vividha dezonA tathA samudranA nakazA lokanA nakazAmAM batAvyA che te pramANe koI cokkasa prakAranA vartuLAkAramAM ke valayAkAramAM kyAreya hoI zake nahi. dariyA kinArA ke jamInanI sarahado haMmezA sarpAkAra, vAMkIcUkI ane aniyamita ja hoya che. A ja kAraNathI lokanA citrone bhaugolika nakazA tarIke svIkArI zakAya tema nathI. 4. koIpaNa jAtanI zaMkA vagara vijJAne e sAbita karI ApyuM che ke madhyalokanI vacce kendramAM rahela jaMbudvIpamAM bharatakSetranI uttare Avela mahAvidehakSetra ane devakuru tathA uttarakuru kSetra, jemAMthI devakuru ane uttarakuru kSetra
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA 95 ApaNA bharata kSetranI uttaramAM che ane niSadha ane nIlavaMta parvata tarapha pa3000 cojana pahoLA che, tethI tenI pUrvamAM Avela mahAvidehanI 16 vijayane pUrva mahAvideha kahe che ane te ApaNA bharata kSetranI uttarapUrva dizAmAM Avela che. te ja rIte pazcima taraphanI 16 vijayane pazcima mahAvideha kahe che ane te ApaNA bharata kSetranI uttara-pazcima dizAmAM Avela che. A baMne mahAvideha ane devakuru tathA uttarakuru kSetra ApaNI A vartamAna pRthvI upara to nathI ja. A nakazAmAM be kSetra vacce koI ja vizeSa aMtara batAvavAmAM AvyuM nathI. to pachI je vistAro ekabIjA sAthe joDAyelA ja nathI tevA bhinna bhinna vistArone eka sAthe batAvavA mATenI kaI paddhati haze ke jeno Azraya A lokanA citramAM levAmAM Avyo che? bhaugolika nakazA ke jene eriyala projekzana kahe che temAM te A rIte batAvI zakAya tema nathI. phakta sAMkhyikI paddhatimAM ja A rIte batAvI zakAya che. DaoN. jIvarAja jenanuM A saMzodhana haju prAthamika kakSAmAM che ema kahI zakAya athavA to A prakAranA saMzodhanano prAraMbha thaI rahyo che. kharekhara, vijJAnanA kSetramAM koI saMzodhana aMtima hotuM nathI. tethI amArA A saMzodhana pachI samagra jaina samAjamAM bhayaMkara halacala macI jAya tevI saMbhAvanA che ane bIjA aneka prazno upasthita thaI zake che. koIpaNa vijJAnI saMpUrNa jJAnI nathI mATe tenI kalpanA zakti ane vicAravAnI eka maryAdA hoya che. teno svIkAra karIe to amArA A saMzodhana pachI je koI prazno upasthita thaze tenuM paNa samAdhAna maLI ja raheze. kadAca atyAre na maLe to bhaviSyanA koI vijJAnI ke ciMtaka teno ukela sUcavaze mATe saMzodhananI A prakriyA niraMtara cAlu
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? ja raheze. dA. ta. vIsamI sadInA mahAna vijJAnI AlbarTa AInsTAIne sAmAnya sApekSatA siddhAMtanI zodha karI ane te pramANe teNe sUrya jevA prabaLa dravyamAna dharAvatA tArAonA gurutvAkarSaNa baLa ane kSetra aMge saMzodhana karyuM tyAre teNe sUryane eka ThaMDA tArA tarIke ane potAnI dharI para paribhramaNa karato nathI tevuM svIkArIne samIkaraNo ApyAM, vAstavamAM sUrya prakAzanA svarUpamAM garmI ane zakti utsarjita kare che, tethI tenA dravyamAnamAM thoDo paNa ghaTADo thAya che. ane tethI tenA gurutvAkarSaNa baLa ane kSetramAM paNa ghaTADo thAya che. sUryanA paribhramaNanA kAraNe keTalo ghaTADo thAya che tenuM gaNita tenA pachI svAcIlDa (Schwarzchild) nAmanA vijJAnIe ApyuM. ane prakAzanA svarUpamAM garmI ane zaktinA utsarjananA kAraNe utpanna thatA ghaTADAnuM gaNita DaoN. pI. sI. vaidya ApyuM. te ja rIte jaina bhUgoLa-khagoLamAM utpanna thatA praznono ukela AgAmI saMzodhako Apaze evI AzA rAkhavI asthAne nathI. ame Apa saune e batAvavA mAgIe chIe ke AgamomAM lokanuM ja svarUpa batAvyuM che te saMpUrNapaNe sAcuM ja che. temAM jarA paNa zaMkA karavAnI jarUra nathI. jyAre bhAratanA mUrdhanya
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA 97 vijJAnIone lokanA A prakAranA svarUpa aMge carcA karI rahyA che ane kAMIka navIna tathyo prApta karavA mathAmaNa kare che. ane vijJAnIone lokanA A prakAranA svarUpamAMthI ghaNA navA navA tathyo prApta thavAnI saMbhAvanA dekhAya che. lokanI sAMkhyikI paddhatimAM vyAkhyA karavAthI prApta ananya tathya : temAMnuM eka tathya huM ja tamane batAvuM chuM. vijJAnIo atyAre brahmAMDamAM dravya ane pratidravyanI vAta kare che. te ja rIte vizva ane prati-vizvanI paNa vAta kare che. A ja vAta paramAtmAe ane ApaNA pUrvanA mahAna RSioe lokanA nakazA dvArA batAvI dIdhI che. A vAta tamane kadAca atizayokti lAgaze paraMtu te satya che. jaMbudvIpa, aDhI dvIpa, samagra ticchaloka ane tethI paNa AgaLa vadhIne samagra lokanA be vibhAga batAvyA che. eka dakSiNArdha ane bIjo uttarArdha. dakSiNa-lokArdhanA svAmI arthAt mAlika tarIke saudharmendrane batAvyA che. jyAre uttara-lokArdhanA svAmI arthAt mAlika tarIke IzAnendrane batAvyA che. jo ke bhautikazAstramAM tenuM koI khAsa mahattva nathI paraMtu je be vibhAga batAvyA te mahattvanA che. baMne lokArdhanuM svarUpa eka sarakhuM ja che. mAtra te ulTI dizAvALuM che arthAt ApaNe arIsAmAM ApaNuM je pratibiMba joIe tevuM che. ApaNo je jamaNo bhAga che te tyAM DAbo bhAga bane che ane DAbo bhAga jamaNo bhAga bane che. ApaNI pRthvI je bhAgamAM che te ApaNuM sAmAnya vizva che. jyAre merU parvatanI uttare batAvela kSetra te prativizva (Anti-universe) che. ane eTale ja bharatakSetranI je dizA pUrva che te airavata kSetranI pazcima dizA bane che ane bharatakSetranI je pazcima dizA che, te eravata kSetranI pUrva dizA bane che.
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 zuM jena bhugoLa-khagoLa sAcI che ? jyArathI AinsTAine sAmAnya sApekSatA siddhAMta(General Theory of Relativity-GTR)nI zodha karI ane tenA AdhAre bleka haoNla zodhAyAM athavA tenI kalpanA karavAmAM AvI tyArathI dravya (Matter) ane pratidravya (Anti-matter) tathA vizva (Universe) ane prativizva(Anti-universe)nI paNa kalpanA karavAmAM AvI. AjanA vijJAnIonI mAnyatA pramANe A prativizva (Anti-universe) Anti-matternuM banela che. blekahaoNlanI A taraphanuM vizva ApaNuM sAmAnya vizva che ane bleka-haoNlamAMthI pasAra thaI gayA pachI sAmenI taraphanuM vizva e prativizva che. je ApaNA vizva jevuM ja che paraMtu te arIsAnA pratibiMba jevuM che. jo ke arIsAmAMnuM pratibiMba AbhAsI hoya che jyAre A prativizva (Anti-universe) vAstavika che. SINGULARITY ACCRETIO, EVENT HORIZON SPACE-TIME CURVATUR Singularity & Event Horizon Singularity Event Horizon
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSkama (vANa) bharata kSetra 1 526 sadaramamanyu Horizon HOLIYON bhalasudhAra ke lie likhebhaMvara lAlakhAMTeDa.229mahAvIra nagarapAlI hemavata kSetra 4 2105 mahAdina vaza 8 421079 harivaI kSetra 16842110 niSadha varSadhara 32168427 mahAvida kSetra 6433684 nIlavana varSadhara 321684219 rAmyajJAma kSetra 168421 lakSmI varSadhara 8 421010 haraNyata kSetra 4 21055 zikharI varSadhara 2 1052 airAvata kSetra 1 kula 190 100000 yojana sarva dvIpa samudoM meM sabase choTA jambUdvIpa hai| nambUdvIpa kA sAmAnya paricaya jaina lokanA citranI sAMkhyikI paddhati dvArA vyAkhyAnI AvazyakatA citra naM.11 99
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? jaina dharmagraMthomAM AvatuM jaMbUdvIpanA uttara vibhAganuM varNana A vAtanI sAkSI pUre che ke merU parvatanI uttare Avela airavata kSetra te ApaNI vartamAna pRthvInA pratibiMba jevuM ja che. ahIM jevI paristhiti che tevI ja paristhiti airavata kSetramAM che. tyAM paNa pAMcamo Aro ja cAle che ane chellA tIrthaMkaranuM ja zAsana cAle che ane tyAM paNa bhagavAnanA nirvANanA 2545 varSa pasAra thaI gayAM che. paramAtmAe A rIte prativizvanI vAta paNa sAMketika svarUpamAM darzAvI dIdhI che paraMtu ApaNane te sAMketika bhASA ukelatAM AvaDatI nathI mATe tenAM rahasyo ApaNane prApta thatAM nathI. A prativizva (Anti-universe) mAtra jaMbudvIpa pUratuM ja maryAdita nathI, te ethI ya AgaLa aDhI dvIpa, tirAloka, sAta nAraka ane bAra devaloka, nava traiveyaka ane pAMca anuttara sudhI vistarela che. A rIte jainadarzanamAM Adhunika vijJAne darzAvelA prativizva(Anti-universe)nI vAta che. A mAruM anumAna athavA kalpanA che. DaoN. jIvarAja jaina paNa A vAtamAM saMmata che. teo paNa A aMge AgaLa saMzodhana karaze. ale
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 101 lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA TEEN LOK RACHNA tInaloka racanA lokanA svarUpanI samaja ApavAmAM ApaNe khoTI kalpanAo karI che, te upara jaNAvela lokanA svarUpa thI jANI zakAya che. jyAre asala vyAkhyA paddhati ja lupta thaI gaI tyAre A prakAranI khoTI kalpanAonA sahAre vyAkhyA karAya temAM kAMI navuM nathI. paraMparA pramANe jaMbudvIpa athavA ratnaprabhA nArakI pRthvI thALInI mAphaka sapATa batAvI che. amArI dRSTie kharekhara sAcuM ja che. tyAM sudhI badhuM barAbara che paraMtu ApaNe koI paNa jAtano vizeSa vicAra karyA vagara ja jaMbudvIpanI sarakhAmaNI vartamAna pRthvInI sAthe karavAnI zarUAta karI te
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? ApaNI bhUla ja hatI. evuM have lAgyA vagara rahetuM nathI. ApaNA AgamomAM A prakAranI sarakhAmaNI kayAMya karavAmAM AvI nathI ke kahyuM nathI ke jaMbudvIpa ke bharatakSetra ApaNI vartamAna bhaugolika pRthvI ja che. Ama chatAM Aja sudhI sarva sAdhu o ane vidvAnoe te prakAranI sarakhAmaNI karI, jaMbudvIpa ke bharatakSetranA padArthone ApaNI pRthvImAM darzAvavA mATe bharapUra prayatna karyA, te kharekhara khoTuM ja hatuM. lokanI sAMkhyikI paddhatimAM vyAkhyAnI AvazyakatA : keTalAka prAcIna mAnyatA dharAvanAra sAdhuo ane zrAvako jyAre ema kahe che ke ame isaro ane amerikAnI nAsA sAthe athavA koI pleneToriyamanA niyAmaka vijJAnI sAthe A aMge vAta karI ane tapAsa karAvI tyAre teo bhaugolika pRthvInI mAnyatA aMge koI javAba ApI zakyA nathI. tethI maunamanumatam" e siddhAMta anusAra amArI vAta sAcI siddha thAya che ane bhaugolika mAnyatA asatya siddha thAya che. alabatta, A mAtra teonI gerasamaja ja che. sAdhu tarIke A rItano pracAra karavo te paNa anucita che. A vAta e siddha kare che ke ApaNo jaina samAja vijJAnanA kSetramAM keTalo pAchaLa che! athavA ajJAna athavA nirapekSa che. te vijJAnane aspRzya mAne sauthI mahattvanI vAta e che ke ApaNA zAstromAM mithyAtvanA pAMca prakAra batAvyA cheH 1. abhigrahika mithyAtva arthAt jinamata upara adhika zraddhA karavI, 2. anabhigrahika mithyAtva arthAt jinadharmathI viparita zraddhA karavI, 3. Abhinivezika mithyAtva arthAt koI paNa mAnyatA athavA potAnA matano
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 103 kadAgraha, 4. sAMzayika mithyAtva arthAt prabhunA vacana upara zaMkA karavI, 5. anAbhogika mithyAtva arthAt ajJAna svarUpa mithyAtva. temAMnu eka mithyAtva abhinivezika mithyAtva che. have jyAre ApaNe jenadarzana nirdiSTa lokanI vibhAvanAne yathArtha svarUpe samajyA vagara ja vijJAnanI satya vAtane asatya siddha karavAno jhanuna pUrvaka prayatna karIe chIe tyAre ApaNe ajANatAM ja abhinivezika mithyAtvamAM AvI jaIe chIe. teno khyAla karavo jarUrI che. vaLI jainadarzana anekAnta darzana athavA to syAdvAda darzana che. tethI koIpaNa vAtane taddana asatya kahetAM pahelAM te aMge punarvicAra karavo joIe. sAMkhyikI paddhatimAM vizALa mAhitIne bhinna bhinna zreNimAM vargIkRta karIne vyavasthita svarUpe sAmAnya lokane bodhagamya thAya te rIte rajU karavAmAM Ave che. ahIM e vAta dhyAnamAM rAkhavAnI che ke cArTa paddhatimAM batAvela kSetronuM svarUpa mAtra sAmUhika rIte je te padArthano jaththo batAve che paraMtu vAstavika arthAt bhaugolika svarUpa batAvatuM nathI. mATe ja jaMbUdvIpa vagerene cArTa svarUpa samajI tene bhaugolika rIte rajU karavuM yogya nathI. sAMkhyikI paddhatinI cAra maryAdAo : vaLI sAMkhyikI paddhatinI nimnokta cAra maryAdAono paNa khyAla rAkhavo jarUrI che. 1. A paddhatimAM arthAt cArTamAM je te padArthonuM vAstavika sthAna batAvI zakAtuM nathI. 2. A paddhatimAM je te padArthano vAstavika AkAra batAvI zakAto nathI. 3. A paddhatimAM je te padArtho vaccenuM vAstavika aMtara
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? batAvI zakAtuM nathI. 4. A paddhatimAM je te padArthanI vibhinna gatio darzAvI zakAtI nathI. A ja kAraNathI ApaNe bhaugolika pRthvIno AkAra, sthAna, aMtara ane gatio jaina darzana nirdiSTa lokamAM batAvI zakatA nathI. 104 jyAre paNa jainadarzananA vidvAna sAdhu ke AcAryane pUchavAmAM Ave ke ApaNI vartamAna pRthvI jaMbUdvIpa athavA bharatakSetramAM cokkasa kyAM che? bharatakSetramAM. to bharatakSetramAM kyAM? dakSiNArdha bharatakSetramAM. dakSiNArdha bharatakSetramAM kyAM? madhyakhaMDamAM, madhyakhaMDamAM kyAM? to teno cokkasa pratyuttara maLato nathI. te ja rIte pRthvIno AkAra kevo che? to teno paNa pratyuttara maLato nathI. koIka vartamAna pRthvI parvatAkAranI hovAnuM jaNAve che paraMtu A mAtra teonI kalpanA ja che. zAstromAM kyAMya te aMge kazo ja ullekha nathI. te ja rIte jainadarzanamAM batAvela lokanA cArTamAM pRthvInI gati paNa batAvI zakAtI nathI. te kAraNathI ApaNe pRthvIne sthira mAnI lIdhI che. vaLI A pRthvI bharatakSetranA anya sthAnothI keTalI dUra che, te paNa batAvyuM nathI. jaMbudrIpanA AkAranI sAthe pRthvInI sarakhAmaNI karI pRthvIne thALI jevI goLa kahI, paraMtu zAstrakAroe kyAMya ApaNI bhaugolika pRthvIne thALI jevI goLa kahI nathI. hA, kadAca goLa kahI haze ane te rIte citromAM darzAvI haze. sAmAnya rIte citromAM phakta be ja parimANa, laMbAI ane pahoLAI darzAvI zakAya che. trIjuM piramANa jADAI ke UMDAI darzAvavuM zakya nathI. te kAraNathI kadAca goLano artha thALI jevI goLa karyo haze.
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA lokanI sAMkhyikI vyAkhyA karavAmAM saMbhavita muzkelIo : 105 ApaNe sAmAnya rIte je koI padArtho joIe chIe tene eriyala projekzana dvArA ja samajIe chIe ane tenI vyAkhyA paNa te ja rIte karavAnI Teva paDI gaI che. tethI jaMbUdvIpa vagere aMge paNa svAbhAvika rIte ja ApaNA manamAM te ja paddhatie vyAkhyA karIe chIe, ciMtana karIe chIe. AthI bhaugolika nakazA sivAyanI cArTa paddhatie samajavuM agharuM paDe che. tethI loka aMgenI samaja ApatI vakhate prati samaya sAme upasthita vyaktione yAda apAvavuM paDe che ke ApaNe lokanI vyAkhyA athavA samaja sAMkhyikI paddhatinA cArTarUpe karIe chIe. A ja kAraNathI cArTamAM batAvela AkRti sAMketika ane bhaumitika che, teno khyAla rAkhavo jarUrI che. jaMbudvIpanuM sAMkhyikI paddhatimAM vyAkhyA :
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? AgamomAM darzAvela lokanuM svarUpa sarvajJa praNita sAMkhyikI cArTarUpe che ane tethI te satya ja che. tene asatya kahI tenI AzAtanA karavI nahi. A cArTa pRthvInA vAstavika svarUpa tarIke arthAt bhaugolika nakazA rUpe nathI. te vAta khAsa dhyAnamAM rAkhavAnI che. jaMbudvIpamAM darzAvela manuSyakSetra to ApaNI nihArikA ane AkAzagaMgA rahela mAnavavastIyukta pathvI keTalI che? teno mAtra nirdeza kare che. jaMbudvIpanA sAMkhyikI varNanamAM prApta mAhitI nIce pramANe che. Agamika paraMparA anusAra ApaNe jainadarzanamAM Apela lokanA citra aMge sAMkhyikI paddhati anusAra varNana barAbara karIe chIe paraMtu jyAre tenuM arthaghaTana karavAnuM Ave tyAre ApaNI ajJAnatAvaza tene bhaugolika paddhati pramANe karIe chIe, je nitAMta khoTuM che. tene bhagavAna mahAvIre darzAvela mULa sAMkhyikI paddhati pramANe samajavuM ane bIjAne samajAvavuM te mithyAtvamAMthI bahAra nIkaLavA barAbara che. A sAMkhyikI paddhati pramANenI jaMbudvIpanI samaja DaoN. jIvarAja jene nIce pramANe ApI che. tenA kula daza muddA che. 1. AkAra : (1) jaina graMthomAM jaNAvyA pramANe jaMbudvIpane eka rathanA paiDAM svarUpe sarasa rIte vividha parvato, nadIo vagere dvArA suzobhita karIne eka thALI AkAramAM darzAvela che. ane te valayAkAra lavaNa samudra dvArA veSTita batAvyo che. teno vistAra 1 lAkha cojana batAvyo che. jyAre lavaNa samudrano vistAra be lAkha yojana darzAvyo che. ane bharata, hemavata, harivarSa, mahAvideha, devakuru, uttarakuru, ramya, haraNyavata ane eravata ema kula nava kSetramAM vibhAjita karela che. vaLI A prakAranA kSetranA vibhAjana mATe vibhinna
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 107 parvatonI zreNino upayoga karyo che. (2) jaMbUdvIpamAM darzAvela A kSetra ane parvato tathA nadIo tenA mULa asala arthAt vAstavika AkAramAM nathI. (3) temAM bharata, eravata ane mahAvideha traNa karmabhUmi che. arthAt A traNa kSetranA manuSyo kRSi ane vyApAra kare che. jyAre bAkInI cha akarmabhUmi che ane tyAMnA manuSyo jaMgalamAMthI prApta phaLono AhAra karI nirvAha kare che. jene jaina paraMparA pramANe kalpavRkSa dvArA prApta AhAra kahe che. vastra vagere paNa kalpavRkSa pAsethI teo prApta kare che. tethI teone kRSi ke vyApAra karavAnI jarUra nathI. (1) A zAstrIya varNana sAMkhyikI paddhati pramANe sAcuM ja che. paraMtu ApaNI ajJAnatAnA kAraNe ApaNe tenI vyAkhyA ke samaja bhaugolika paddhati pramANe ApIe chIe. te pramANe na karatAM tene sAMkhyikI paddhati pramANe ja tenI samaja ApavI joIe. ApaNI nihArikA arthAt tArAvizvamAM atra tatra chUTIchavAyI mAnavavastIyukta pRthvIonA samUha tarIke jaMbudvIpa ane lavaNa samudranuM joDakuM che. vaLI A jaMbUdvIpa kevaLa eka ja pRthvI nathI paraMtu mAnavavastIvALI ghaNI pRthvInA samUha svarUpe che. tethI A jaMbUdvIpane bhaugolika nakazA svarUpe mAnavuM ke tene bhaugolika nakazA svarUpamAM parAvartita karI tene te rIte samajAvavA prayatna karavo yogya nathI. A prakArano prayatna mAtra kalpanAjanita avAstavika samaja haze. je nitAMta asatya che. parvato ane nadIonuM viziSTa varNana e puravAra kare che ke dareka parvata ane nadI je te kSetra sAthe
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? joDAyela che. A rIte te eka svataMtra mAnava-pRthvI saMbaMdhita jamInanA kSetraphaLano nirdeza kare che. ane tene eka bhaumitika AkAramAM pradarzita kare che. A bhaugolika pRthvI uparanA samudrone eka bIjAmAM bheLavI saMyukta rIte lavaNa samudra svarUpe sAMkhyikI paddhatimAM darzAvela che. jaMbudvIpanA vistAra karatAM lavaNa samudrano vistAra bamaNo batAvyo che. te ema sUcana kare che ApaNI nihArikAmAM jeTalI paNa mAnavapRthvIo che te dareka upara jamIna karatAM pANIno vistAra bamaNo che. ane A vAta samagra brahmAMDane paNa lAgu paDe che. jaina darzanamAM batAvela lokanA svarUpanA AdhAre A mAruM anumAna che ane te ja kAraNe tirjIlokanA badhA ja dvIpo karatAM samudrono vistAra bamaNo batAvyo che. jo ke AjanA vijJAnIonuM ema mAnavuM che ke mAtra ApaNI pRthvI upara ja jamIna karatAM pANIno vistAra bamaNo che. anya pRthvIo ke nihArikAomAM evuM che ja evuM koI saMzodhana Aja sudhI thayuM nathI. vijJAnIonI vAta paNa temanI apekSAe sAcI che. teo to jeTaluM avalokana dvArA siddha thAya teTaluM ja svIkAre che. (2) paraMparA pramANe A zAstrIya varNana sAMkhyikI paddhatimAM saMpUrNa satya che, paraMtu tene bhaugolika svarUpamAM mAnavAnI bhUla karavI nahi. jaMbudvIpanuM dareka kSetra eka alaga pRthvIne eka bhaumitika AkAramAM rajU kare che. je teno vAstavika AkAra nathI. jyAre dareka kSetrane sAmUhika rIte sAMkhyikI paddhatimAM batAvavAnA hoya
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 109 tyAre tenA kSetraphaLanA svarUpamAM eTale ke corasa yojana zabdo dvArA bhaumitika AkAramAM ja darzAvavuM paDe che. jyAre te pRthvIno vAstavika AkAra to daDA jevo ja hovAnI saMbhAvanA che. (3) karma bhUmi ane akarma bhU minI vyavasthA e mAnavasabhyatAnA vikAsakramano nirdeza kare che. ane tenI sAthe vijJAnane koI virodha nathI. 2. gati : jaMbUDhIpa sthira che. te pharato nathI. A vAtane bhaugolika svarUpamAM levAnI nathI. paraMtu cArTanA svarUpanI eka maryAdA rUpe levAnI che. A zAstrIya varNana lokanA sAMkhyikI paddhatinA svarUpa pramANe taddana satya che. A udghoSaNA vaijJAnika ane satya che. kAraNa ke ApaNe jANIe chIe ke ghaNI pRthvIone sAmUhika svarUpamAM batAvavAnI hoya tyAre koIpaNa pRthvInI gati batAvavI zakya nathI. vaLI jaMbUDhIpa to ghaNI pRthvInA mAtra jamInanA kSetraphaLano ja nirdeza kare che paraMtu saMpUrNa pRthvIno nirdeza karato nathI. vaLI eka samUhamAM sAmela ghaNI pRthvIomAM darekanI potAnI alaga alaga dainika ke vArSika gati hoI zake che. tenI sAthe sAMkhyikI paddhatine koI virodha nathI. bhinna bhinna prakAranI gationI bhinna dizA hovAnA kAraNe te sAmUhika pRthvIno viSaya banI zake nahi. A kAraNathI ja jaMbudvIpane sthira batAvyo 3. sthAna ane dizAo : eka bharatakSetra ja jaMbudvIpamAM dakSiNa dizAmAM che. bAkI badhA ja kSetra jaMbudvIpamAM
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? bharatakSetranI apekSAe uttaramAM che. bharatakSetra uttara-dakSiNa para6 yojana 6 kaLA pahoLuM che. uttara dizAnI sarahada 14471 yojana karatAM paNa vadhu lAMbI che. te pachI uttara dizAmAM mahAvidehakSetra sudhI Avela parvato ane kSetra pUrvapurvanA kSetra ke parvata karatAM bamaNA vistAravALA che . ane te pachInA parvato ane kSetro pUrva-pUrvanA kSetra ke parvata karatAM aDadhA aDadhA vistAravALA che. A badhA ja kSetra ane parvato airavata kSetrathI dakSiNa dizAmAM che. A avasthAnane bhaugolika nakazA svarUpe levAnuM nathI. kSiNa dakSiNa II:H : :: S dakSiNa dizA aMge zrI AcArAMga sUtranI zrI bhadrabAhusvAmIkRta niryuktinI gAthAomAM jaNAvyuM che ke bharatakSetramAM je dizAo batAvela che te kSetradizA tarIke paNa che ane sUryodayanI apekSAe paNa te ja che. jyAre merU parvatanI dakSiNamAM rahela kSetra mATe bharatakSetra pramANe dizA che, merU parvata tenI uttara dizAmAM che. to merU parvatanI uttaramAM rahela
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 111 kSetra mATe bharatakSetrathI ulaTI dizA che. te kSetro mATe bharatakSetranI pazcima dizA pUrvadizA bane che ane pUrva dizA pazcima dizA bane che, to merU parvatanI dizA uttara ane lavaNa samudra taraphanI dizA dakSiNa bane che. tevuM ja pUrva mahAvideha ane pazcima mahAvideha mATe che. jaMbUDhIpanI cAre dizAmAM Avela lavaNa samudra dareka kSetra mATe dakSiNa dizAmAM ja hoya che ane merU parvata uttara dizAmAM ja hoya che. tethI ja zrIbhadrabAhusvAmIe kahyuM che ke "saddhesiM uttara merU" A zAstrIya varNana lokanA sAMkhyikI citrane anurUpa che ane te satya che. kSetranI batAvavAmAM Avela dizA sAMkhyikI paddhatinI dizA che. jyAre vAstavika dizA avakAzamAM je te vyakti ke kSetrathI sApekSa hoya che. brahmAMDamAM atra tatra phelAyelI nihArikAomAMthI koIpaNa nihArikAmAM rahela pRthvInuM sthAna nakkI karavuM bahu kaThIna kArya che. ane sAmAnya buddhithI paNa asaMkhya tArAonI vacce koI pRthvInuM sthAna zodhavuM vyAvahArika rIte paNa nirarthaka che. jo ke bharatakSetranI samakakSa bhaugolika pRthvI potAnI dharI. upara ane sUryanI AsapAsa paribhramaNa kare che. tethI tenI aMdara lAvArasa ane vibhinna khanija padArtho sivAya naraka vagere kazuM ja nathI. te rIte anya je pRthvIonI vAta karI te vartamAna pRthvI AsapAsa upara nIce koIpaNa dizAmAM hajAro ke lAkho prakAzavarSa dUra hoI zake che, jyAM javuM ApaNA vijJAnIo mATe zakya nathI. sAMkhyikI paddhati anusAra A pRthvIo eka bIjA sAthe joDAyelI batAvI che paraMtu sAMkhyikI paddhatinI maryAdA jotAM te vAstavamAM ApaNI nihArikAomAM yatra tatra chUTIchavAyI rahelI che. te eka bIjA sAthe joDAyelI nathI.
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? 4. parasparanuM aMtara : paraMparA anusAra bharatakSetra, himavAna parvata vagere kSetra ane parvato ekabIjA sAthe joDAyela batAvyA che. mahAvideha kSetra bharatakSetrathI 40000 cojana dUra batAvyuM che. zAstrIya dRSTie kSetra ane parvata joDAyela che te barAbara hovA chatAM paraspara ekabIjAthI hajAro prakAzavarSa dUra che. sAMkhyikI paddhatimAM eka sarakhI pRthvIne ekasAthe ja batAvavAmAM Ave che ane temAM ekabIjAthI bhaugolika aMtara batAvI zakAtuM nathI. anya pRthvIo game teTalI najIka hoya ke dUra hoya paraMtu ekabIjA sAthe joDAyelI to nathI ja. 5. parvata : paraMparA anusAra be kSetranI vacce eka eka varSadhara parvata batAvela che, je baMne kSetrane alaga kare che. vaLI dareka parvata pUrva-pazcima laMbAI dharAve che ane prAya: bhaumitika laMbacorasa AkAramAM che. mahAvideha kSetramAM rahelI vijayane alaga karavA mATe paNa A prakAre parvatonI yojanA karI che. te rIte dareka kSetra athavA vijayanA be bhAga karatA vaitADhya parvatanI yojanA karI che. sAMkhyikI paddhati anusAra dareka mAnava-pRthvIne eka sapATa kSetra tarIke batAvI che. te ja rIte enI upara rahela parvatone bhaumitika AkAramAM batAvavA joIe. jo te parvato ane nadIone vAstavika AkAramAM je te pRthvI upara ja batAvavAmAM Ave to yogya na kahevAya. ApaNe jANIe chIe ke dareka parvata vAMkAcUkA ane game te dizAmAM phelAyela hoya che. Ama chatAM tene te ja AkAramAM darzAvavuM sAMkhyikI paddhatinA kAryakSetramAM AvatuM nathI tathA te pramANe karavuM yogya na hovAthI je te kSetramAM rahela parvatone buddhipUrvaka sAmUhika rIte eka sAthe be kSetrane alaga karatA parvata tarIke
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 113 darzAvyA che. 6. nadIo : dareka kSetramAM be mukhya nadIo batAvI che. je te kSetranA varSadhara parvatamAMthI nIkaLI lavaNa samudramAM bhaLe che. phakta mahAvidehamAMnI batrIsa vijayanI aMtaraMga nadIo mukhya evI sItA ke sItAdA nadIne maLe che ane te nadI lavaNa samudrane maLe che. A vyavasthAne bhaugolika svarUpamAM levAnI nathI. teTalo viveka rAkhavo. sAMkhyikI paddhati pramANe A varNana bilakula sAcuM che. e vAta to nakkI ja che ke A kSetragata nadIo vAstavika nadIo to nathI ja. ApaNI bhaugolika pRthvI upara koIpaNa nadI A rIte sIdhI paMktimAM vahetI ja nathI. ane sAMkhyikI paddhatimAM dareka kSetranI badhI ja nadI one sAmUhika rIte phakta be ja nadInA bhaumitika AkAranA svarUpamAM batAvavAmAM Ave che. A nadIonA nAma sthApanA nikSepa tarIke rAkhavAthI yAda rAkhavA saraLa rahe che. teno vistAra svAbhAvika rIte ja tyAMnI koIpaNa bhaugolika nadInA vistAra karatAM moTo ja haze. mahAvidehanI aMtaraMga nadIo to tenA karatAM paNa viziSTa prakAre batAvI che, tenI carcA ahIM karatA nathI. A nadIonA udgama sthAna tarIke je te kSetranA varSadhara parvata uparanA laMbacorasa AkAranA sarovarane ja kalAtmaka rIte darzAvyuM che. 7. samudra : saMpUrNa thALI jevA goLa jaMbUdvIpane valayAkAra lavaNa samudra dvArA veSTita batAvyo che. lavaNa samudra ane jaMbudvIpanI vacce eka kalAtmaka divAla batAvI che. kahevAya che ke A divAla arthAt jagatI lavaNa samudranA pANIne jaMbudvIpamAM praveza karatuM aTakAve che.
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? paraMparA pramANe A varNana zAstrIya che ane sAMkhyikI paddhati pramANe satya che. mAnava-pRthvI upara upalabdha pANInA vistArane arthAt samudronA kSetraphaLane ekatra karIne sAmUhika rIte phakta eka ja samudranA svarUpamAM darzAvyuM che. jamIna ane samudranA bhaumitika AkArane alaga karavA mATe darzAvela jagatI svarUpa divAla paravartI AcAryonI eka kalpanA karatAMya kalAtmakatA vadhu che. kAraNa ke jaMbUdvIpanI jagatInI najIka rahenAra koIpaNa kSetranA lokone paNa A jagatI dRSTigocara thAya che, tevuM varNana paNa kyAMya upalabdha nathI. mATe ema mAnavuM paDe ke A jagatI paNa eka kAlpanika padArtha che. vaLI jagatamAM kyAMya samudra ane jamIna vacce A prakAranI zAzvatI divAla-jagatI hoya tevuM joyuM nathI. hA, koIka koIka nagara ke mahAnagaranA samudra kinAre suzobhana athavA saMrakSaNa tarIke A prakAranI divAla bahu ja thoDA kinArA upara karavAmAM AvI hoya tevo saMbhava che. kadAca tenA uparathI A prakAranI zAzvatI jagatInI kalpanA karI hoya.
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 8. jIvana : saMpUrNa lokanA svarUpanuM varNana mAtra manuSya-kendrita ja che. tethI tenA saMdarbhamAM je te kSetranA manuSyonuM jIvana kevuM haze athavA hoI zake te darzAvavuM anivArya hovAthI tene vargIkRta karIne vibhinna kSetra arthAt mAnava-pRthvI upara kALa AdhArita jIvana vyavasthA kevI che arthAt kayA kayA kSetramAM kayo kayo Aro cAle che, te darzAvyuM che. 1. 7 vau mArA ehlela (plT[> de #ba a f b2bole bhi 6 ThA ArA 4 koDAkoDI sAgaropama 4 thA ArA suSama h:2 suSama suSama utsarpiNI kAla leb h:2 #MIR & LET & DE 2 E Cr t 1 5 30) roja sAmaye pama hai| | Web #ba | le herb suSama suSama 9 lA ArA 4 koDAkoDI sAgaropama len avasarpiNI kAla lehi Ph:5 suSama duHSama suSama Age Fee sAdhanA rA yamA 12:11 112 8 roma 3 koDAkoDI sAgaropama 2 rA ArA 3 rA ArA 115 sAMkhyikI paddhati pramANe A varNana barAbara ane satya che. ahIM evuM samajI zakAya ke samaya AdhArita vikAsanI paristhitio arthAt ArAnI vyavasthA je te pRthvI saMbaMdhita sUrya AdhArita che. ane je te pRthvIno potAnI dharInI vakratA arthAta namana je te pRthvI uparanI prAkRtika
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? paristhitio arthAt ArAne nakkI karavAmAM mahattvano bhAga bhajave che. jyAM ArAnI vyavasthA nathI tyAM evI kalpanA karI zakAya ke te pRthvInI dharI koIpaNa bAju namelI nahi hoya. arthAt mahAvideha ke yugalika kSetra svarUpa pRthvInI dharI bilakula 90 aMzanA kATakhUNe haze. ane kyAM kyAM kaI kaI pRthvI upara arthAt kSetramAM kevo kevo Aro cAle che tenI sUcanA A cArTa dvArA prApta thAya che. jema ke mahAvidehanI 3ra vijayamAM haMmezA mATe cothA ArAnI paristhiti hoya che. 9. anyaloka : adazya lokamAM rahenAra tathA bhUgarbhamAM rahenAra jIvonA kSetrane paNa vargIkRta karIne lokanA cArTamAM darzAvela che. A cArTamAM A jIvonA nivAsasthAnane upara ane nIce darzAvela hovAthI udgaloka ane adholoka nAma ApavAmAM AvyuM che. tene bhaugolika sthAnanA svarUpamAM samajavuM nahi. A mAhitI bahu ja mahattvapUrNa che ane te paNa khAsa karIne AjanA vijJAnIo mATe. paraMtu A deva ane nArakane je rIte cArTamAM batAvyA che te rIte upara nIce samajavAnA nathI. sAMkhyikI paddhatinA kAraNe ja temane te rIte darzAvyA che. paraMtu te teonuM vAstavika bhaugolika sthAna nathI. mAtra bhinna bhinna prakAra hovAthI temanuM aMtara sAMkhyikI aMtara che, vAstavika nahi. teno matalaba eTalo ja ke te deva ke nArakanA jIvo brahmAMDamAM vartamAna pRthvIthI catra tatra upara nIce AjubAju koI paNa dizAmAM hoI zake che. temAM zAstrone koI bAdha nathI.
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 117 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 10. jyotiSka loka : zani maMgala 900 yojana 897 yojana 894 yojana 891 yojana 888 yojana zukra budha ann caMdra 884 yojana 880 yojana - 80% yobaLa vAya maMDaLa 790 yojana jyotiSThidevonA zarIra pRthvIkAyika jIvonA banela che. temAM sUryanuM vimAna arthAt zarIra bAAdara aparyAptA pRthvIkAyika jIvanA banela che. temane Atapa nAmakarmano udaya hovAthI uSNatAyukta prabhA eTale ke prakAza hoya che. jyotiSka vimAnamAM jyotiSka deva rahe che. temanuM zarIra vaikriya vargaNAnA pudgalasamUhathI banela hoya che. A devo vaikriya zarIra dharAvatA hovAthI anya vekriyavargaNAnA pudgalo dvArA uttara vaikriya zarIra arthAt bIjuM zarIra banAve che. vaikriya zarIra banAvavAnI prakriyAne vaikriya samughAta kahe che. te vaikriya zarIra dvArA teo tIrthakara paramAtmAnA samavasaraNa vagere jagyAe jAya che. teo potAnA mUla zarIra sAthe to potAnA vimAnamAM ja rahe che. teonA Atmapradeza baMne zarIramAM hoya che ane baMne zarIra adezya AtmapradezanI zreNi dvArA joDAyelA rahe che. te anya zarIra banAvIne mokalatA nathI balka pote ja e zarIramAM
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? hoya che ane pote ja jAya che. te mAtra jaDa zarIra na hotAM, caitanyayukta matalaba Atmapradezasahita hoya che. jyotiSka devo aMge Adhunika paribhASAmAM ema kahI zakAya ke teonA zarIra plAjhamA padArthanA banela hoya che ane te prakAzanuM utsarjana kare che. TUMkamAM, jyotiSka vimAna to prakAza utsarjita karanAra sUrya athavA tArA svarUpa eka padArtha che. saiddhAMtika rIte te plAjhamA avasthAnA dravyanA piMDa svarUpa che. A jyotiSka vimAnanI gati batAvavI athavA tenuM sthAna batAvavuM sAMkhyikI paddhatinI maryAdA bahAra che. matalaba ke tenuM kAryakSetra nathI. vaikriya vargaNA aMge vijJAna pAse koI mAhitI nathI. Ama chatAM tenA astitvano niSedha karI zakAya tema nathI. TUMkamAM, devagatinA jIvonA astitvano niSedha thaI zake tema nathI.
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 119 pAMceya prakAranA jyotiSka piMDo alaga alaga saMdarbhamAM prayojAyela che. temanA sthAna ane gati dvArA mAnava-pRthvI upara arthAt je te pRthvI upara rahenAra manuSyo upara temano potAno prabhAva rahe che, evI eka mAnyatA che. tene prAcIna kALathI phalita jyotiSa tarIke oLakhavAmAM Ave che. A prakAranuM phaLa batAvavuM koIpaNa sAdhu mATe sarvathA varjita che. kadAca saMbhava che ke A prakAranA prabhAva aMge mULa thI koInI saMmati nahi hoya. paraMtu samayanI mAMga athavA to dharmanA rakSaNa mATe A vAtano svIkAra karyo haze. bIjuM koIpaNa padArthanI gati sAMkhyikI paddhatino viSaya nathI. Ama chatAM pRthvInI dainika gatinA kAraNe sUrya, caMdra, graho ane tArAone pUrva kSitijathI pazcima tarapha gati karatAM spaSTa anubhavAya che tethI tathA vArSika gati dvArA vibhinna nakSatra svarUpa tArAonI samapaMktimAM AvatA anubhavAya che te kAraNathI tene merU parvatanI pradakSiNA karatA batAvyA che. upara batAvela daza muddAonA vivaraNa dvArA ApaNane ApaNA jenadarzana nirdiSTa lokanI mULa vibhAvanAno khyAla Avaze ane tene vartamAna bhUgoLa-khagoLa sAthe kevo saMbaMdha che te paNa jANI zakAya che. arthAt sarvajJa evA tIrthakaroe zabdo dvArA khUba ja maryAdita varNana dvArA samagra brahmAMDanA anaMtA padArthone vividha kakSAmAM mUkI te aMge zakya teTalI vadhu mAhitI ApaNA jevA sAmAnya buddhi dharAvatA manuSyo mATe prastuta karI che, jene paravartI AcAryoe citra dvArA rajU karI che. je te temanI vilakSaNa buddhipratibhAnA purAvA che.
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? je rIte jaMbudvIpanA daza muddA dvArA nirUpaNa karyuM te ja rIte have bharatakSetranuM ATha muddA dvArA nirUpaNa karavAmAM Ave che. sivAprapAtakaNDa ane ja gaMgAprapAta kaNDa kA ke dakSiNa cyA bharata kSetra citra : bharata kSetra kI AcAryoM dvArA kalAtmaka pezakaza citra: sAMkhyika paddhati davArA jambadavIpa meM bharata kSetra (bhaugolika pRthvI ke mahAdvIpoM kA saMbhAvita rUpAntaraNa / vinyAsa -- sthUla anumAna) culla hemavaMta parvata 18%: maLI 18%: Jttara ameri 4- 19% | 3 3 siMdhU % vaitAdya parvata 5 thI gaMgAM 419 13%: matiyA & aMTArkaTikA 13%: rakSA amerikA lavaNa samudra 1. AkAra ane 2. sthAna : eka lAkha yojana vistAravALA vartuLAkAra jaMbudvIpano eka nAnakaDo bhAga arthAt 190mAM bhAganI pahoLAI dharAvato bhAga eTale ja bharatakSetra. vaitADhatrya parvata ane gaMgA sidhu nadIo tene cha khaMDamAM vibhAjita kare che. bharatakSetranI uttare laghu himavAna parvata
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 121 Avela che ane dakSiNamAM lavaNa samudra Avela che. (A varNana bhaugolika svarUpamAM nathI.) A varNana lokanA sAMkhyikI svarUpamAM zAstrIya rIte barAbara che ane satya che. paraMtu tenI samaja bhaugolika nakazA svarUpe ApaNe je ApIe chIe te ApaNI ajJAnatA che. jene havAIprakSepaNa arthAt seTelAITa vyu kahe che. te svarUpe A varNana nathI, A ApaNI bhUla che ane te have sudhAravI joIe. AnI samaja sAMkhyikI paddhati dvArA ja ApavI joIe. bharatakSetra ApaNI ciraparicita vartamAna pRthvIne prastuta kare che. ahIM bharatakSetranA cha khaMDa vartamAna pRthvInA cha mahAdvIpone saMyukta rIte rajU kare che. A maMtavya DaoN. jIvarAja jainanuM che. tenI sAthe paraMparAgata rIte abhyAsa karanAra vidvAna sAdhuo saMmata thatA nathI. sthAnakavAsI paraMparAnA zrI pramoda muni A aMge potAno abhiprAya ApatA jaNAve che ke jaMbUdvIpa prajJapti AgamanA trIjA vakSaskAra arthAt vibhAgamAM bharata mahArAjAnA cha khaMDanA vijayanuM varNana vAMcIe ane tenA upara vicAra karIe to cha khaMDamAM vartamAna pRthvIno eziyA khaMDa paNa pUro Avato nathI. arthAt mAtra eziyA khaMDano amuka bhAga ja bhArata khaMDanA cha bhAgamAM AvI jAya che. A aMge bIjI dalIla karatAM teo kahe che ke bharata mahArAjAnA kALamAM arthAt AdIzvara paramAtmAnA kALamAM paNa bhArata dezano nakazo tevo ja hato jevo Aje che. vartamAna gaMgA nadI ane sidhu nadInA madhya bhAgane madhya khaMDa mAnI laIe to sidhu nadInI pazcimamAM arabastAna vagere dezo pazcima taraphanA eka khaMDa tarIke ane
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? gaMgA nadInI pUrvamAM barmA siMgApura pradeza pUrva taraphanA eka khaMDa tarIke himAlayanI (vetArcanI) dakSiNe gaNI zakAya. ane himAlayanI uttare raziyA ane cIna vagere uttara taraphanA traNa khaMDa tarIke gaNI zakAya. A rIte bharatakSetranA chaye khaMDa mAtra eziyA khaMDamAM ja pUrA thaI jAya che. A aMge punaH dalIla karatAM teo kahe che ke mahAbhAratamAM karNanI vijayayAtrAnuM je varNana Ave che te paNa AjanI bhaugalika sthitinuM ja varNana kare che. jJAtAdharmakathAmAM prApta dropadInA svayaMvaramAM Avela rAjAonA ra5.5 Arya dezano samAveza AjanA bhAratamAM ja thaI jAya che. paurANika sAhityamAM prApta varNana pramANe zrI pramoda muninI vAta saMpUrNapaNe sAcI che. paraMtu te sAhityane te kALanI bhaugolika paristhiti pramANe satya hovA chatAM jaina paMraparAmAM prApta Agama sAhityamAM AvatA jaMbudvIpa vagerenA varNana sAthe teno koI meLa maLato nathI. tethI A varNanane tathA vartamAna bhArata dezane sthApanA bharata tarIke mAnI laIe ane temAM nirdiSTa etihAsika sthAno Agama sAhityamAM prApta jaMbudvIpa ane bharata kSetranA sthAnonAM mAtra nAma sAthenuM sAmya svIkArIe to ja kAMIka samAdhAna ApI zakAya athavA paurANika sAhityane je te kALanI eka kAlpanika kathA svarUpe gaNI levI joIe tevuM DaoN. jIvarAja jainanuM mAnavuM che. jemAM etihAsika athavA vAstavika etihAsika saMdarbha hovAnI zakyatA ochI che. A mATe ApaNane vaijJAnika paddhatie bhUstarazAstra anusAra purAtAttvika avazeSo svarUpa purAvA prApta thAya to paurANika sAhityane vAstavika sAhitya tarIke
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 123 svIkAravAmAM koI Apatti jaNAtI nathI. paNa A prakAranA purAvA prApta thAya tyAM sudhI ApaNe koI cokkasa vidhAna karI zakIe nahi. te rIte ApaNI A nihArikA arthAt tArAvizvamAM himavaMta kSetra anya mAnava-pRthvI svarUpe ApaNI vartamAna pRthvIthI game te dizAmAM hoI zake che. ApaNA vAMkAcUkA kinArAvALA samudro sAmUhika rUpe lavaNa samudrano bhaumitika eka bhAga banAve che. je tenA vistAra pramANe kadAca bharatakSetra arthAt vartamAna pRthvIthI bamaNA vistAravALo hoI zake. bharatakSetranA bhaumitika AkArane vartamAna pRthvInA AkAranI sAthe koI saMbaMdha nathI. bharatakSetranA AkArane vAstavika AkAra mAnavAnI bhUla karavI nahi. te ja rIte parvato, nadIonA sAMkhyikI paddhatinA nAmanI sAthe sAmyatA dharAvatA vAstavika parvato ane nadIonA nAmanI sAthe te te AkAra ane sthAna tarIke joDavA nahi. A eka prakArano bhrama che. 3. gati : jaMbUdvIpa jema sthira batAvyo che tema bharatakSetra paNa sthira batAvyuM che. zAstrIya varNana anusAra bharatakSetra sthira batAvyuM te yogya ja che. dareka mAnava-pRthvI sAMkhyikI paddhatimAM sthira ja batAvavAmAM Ave che ane te ajugatuM nathI. tenuM kAraNa samUhamAM dareka pRthvInI gati bhinna bhinna hovAthI te darekanI bhinna bhinna gatine batAvavI zakya nathI. vaLI mAnavapRthvInI gatine batAvavAnuM sAMkhyikI paddhatinA
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 zuM jaina bhugoLa-khagoLa sAcI che? kAryakSetramAM nathI. 4. parasparanuM aMtara : bharatakSetra laghuhimavAna parvata sAthe joDAyela che. tenI sAthe himavaMta kSetra paNa joDAyela batAvyuM che. sAMkhyikI paddhati pramANe je batAvyuM che, te barAbara che. gaMgA ane sidhunI vacce ayodhyA batAvI che ane tenAthI uttaramAM 119 yojana dUra vaitADhya parvata ane dakSiNamAM 119 yojana dUra lavaNa samudra darzAvela che. A varNanane bhaugolika svarUpamAM samajavAnuM nathI. sAMkhyikI paddhatimAM parasparanuM aMtara batAvavuM zakya nathI. A paddhatimAM parasparanuM aMtara zUnca karI devAmAM Ave che. te kAraNathI je te kSetra ke parvata ekabIjAnI sAthe joDAyela batAve che. paraMtu te be vaccenuM vAstavika aMtara hajAro prakAzavarSa hoI zake che. je bhaugolika rIte batAvavuM zakya nathI. A paddhatimAM bharatakSe gAnA vistAramAM bhaugolika parvato ke nadIo darzAvavuM asaMgata che ane AgamasaM mata paNa nathI. tethI tenA varNanane mAtra pratikAtmaka samajavuM. tenA upara bhaugolika nakazAnuM AropaNa karavuM na joIe. A paristhitimAM temAM batAvela aMtara vAstavika bhaugolika aMtara che nahi. kadAca pUrvAcAryoe e prakAre varNana karyuM hoya to te mAtra aitihAsika ghaTanAone saraLatApUrvaka samajAvavA mATe ja haze. ayodhyAthI vaitADhyanuM aMtara ane lavaNa samudranuM aMtara vartamAnamAM vimAna dvArA phakta be kalAkamAM ja kApI zake che. vaLI A
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 125 pramANe musApharI karanAre lavaNa samudranA kinAre koIpaNa jAtanI divAla arthAt jagatI joI nathI. tenuM kAraNa have spaSTa che ke A varNana sAMkhyikI paddhati pramANe che. eka abhiprAya anusAra A prakAranA sAMkhyikI bhaumitika AkAravALA bharatakSetramAM bhaugolika viSaya vastunuM batAvavuM eTale ke adhyAropaNa karavuM te mAtra paravartI AcAryonuM kalAtmaka sarjana mAnavuM athavA ajJAnatAnA kAraNe A bhaugolika adhyAropaNa thayela mAnavuM joIe. 5. parvata : bharatakSetra sAthe saMbaMdha dharAvatA be parvata che. eka laghuhimavAna parvata je tenI uttare sImA banAve che ane bIjo vaitADhya je tenA be bhAga kare che. uttarArdha ane dakSiNArdha. A be vibhAgane vaitADhya parvatanI be guphAo khaMDaprapAtA ane tamisrA joDe che. A guphAo ATha yojana UMcI, 12 yojana pahoLI ane 50 yojana uttara-dakSiNa lAMbI che. jo ke A parvato sAMkhyikI paddhati pramANe bhaugolika parvatonA sAmUhika vargIkRta bhaumitika AkAramAM samajavAnA che. vartamAna pRthvI upara Avela parvato ane nadIone tenA asala svarUpamAM darzAvavuM sAMkhyikI paddhatinA viSaya tarIke AvatuM ja nathI. tethI A parvata sAMkhyikI parvata che, vAstavika nathI. TUMkamAM, A parvatone bhaugolika parvata tarIke levAnA nathI. 6. nadIo : laghuhimavAna parvata uparanA padma sarovaramAMthI nIkaLatI gaMgA ane sindhu nAmanI be nadIo vaitADhya parvatane bhedIne ane tyArabAda lavaNasamudranI jagatIne
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? bhedIne lavaNa samudrane maLe che. A baMne nadIo zAzvata che. A be nadIo ane vaitADhya parvata bharatakSetranA cha bhAga kare khaMDaprapAtA ane tamisrA guphAmAM babbe nadIo pUrvathI pazcima vahe che, tenA nAma unmacA (unmagnajalA) ane nimnagA (nimagna jalA) che. A nadIo anukrame gaMgA ane sidhu nadImAM maLe che ane te rIte chevaTe lavaNa samudramAM maLe che. A zAstrIya varNana sAMkhyikI paddhati pramANe bilakula sAcuM che. bharatakSetramAM batAvelI gaMgA ane sidhu nadIo sAMkhyikI nadIo che tene ApaNI bhAratanI bhaugolika gaMgA ane sidhu nadI sAthe koI saMbaMdha nathI. tethI kRtrima rIte ja tene bharatakSetranA cha bhAga karanArI jANavI. A gaMgA ane sidhu nadIne sthApanA nikSepa tarIke jANavI paraMtu bhaugolika nadI tarIke levI nahi. eka rIte A cha khaMDo upara vartamAna pRthvI uparanA che mahAdvIpone adhyAropaNa karIe to tenA kSetraphaLano meLa maLI jAya che. paraMtu tenI bhaugolika sImA sAMkhyikI paddhatinA bharatakSetranI sImAnuM ullaMghana karaze ja. ahIM batAvela parvato ane nadIone bhaugolika svarUpamAM mAnavuM te jinavANInA apamAna barAbara che. tethI koIpaNa bhaugolika kSetranuM tenA upara adhyAropaNa karavuM asaMgata ane asvAbhAvika che. eka viziSTa tathya dhyAnamAM rAkhavAnuM ke mAtra 34 kSetramAM ja A rIte parvata ane nadI dvArA cha khaMDamAM vibhAjana batAvyuM che. te sivAya anyatra kyAMya arthAt akarmabhUmimAM A rIte vibhAjana batAvyuM
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 127 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA nathI. akarmabhUmimAM tyAM rahela vaitADhya parvata kSetranA bhAga karatA nathI paraMtu te vartuLAkAramAM kSetranI madhyamAM che, teno upayoga sAMkhyikI paddhatimAM mAtra nadIonI dizA badalavA ja karyo che ane te rIte te akarmabhUmine cAra khaMDamAM vibhAjita kare che. A nadIonA uddagama sthaLa tarIke sImAvartI parvata upara rahela sarovarane batAvyA che, te paNa sAMkhyikI paddhati pramANe che, paraMtu bhaugolika tarIke nathI. te paNa kalAkAranI dRSTie che. 7. samudra : bharatakSetranI pUrva, dakSiNa ane pazcima dizAmAM lavaNa samudra che. jyAre uttaramAM laghuhimavAna parvata che. A varNana zAstrIya rIte barAbara che. bharatakSetra vartamAna pRthvInA jamInanA kSetraphaLanuM sAmUhika pratinidhitva kare che to lavaNa samudra vartamAna pRthvI paranA samudronuM sAmUhika pratinidhitva kare che. A lavaNa samudra vartamAna pRthvInA dareka samudranA AkAra, parimANa ane parasparanA aMtarane batAvavAnuM sAMkhyikI paddhatinuM kAryakSetra nathI. mATe prastuta AkAra vAstavika nathI, mArA pratikAtmaka ja che. 8. jIvana : A bharatakSetra karmabhUmi che arthAt asi, masi ane kRSino upayoga ahIM utsarpiNInA pahelA, bIjA ane trIjA tathA avasarpiNInA cothA, pAMcamA ane chaThThA ArAmAM thAya che. atyAre avasarpiNIno pAMcamo Aro cAle che. tene kaLiyuga paNa kahe che. je rIte himavaMta kSetra eka mAnava-pRthvI batAve che tema
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? bharatakSetra paNa eka mAnava-pRthvI batAve che. A mAnavapRthvI upara arthAt ApaNI vartamAna pRthvI upara pAMcamo Aro cAle che. A sAMkhyikI pRthvI upara graMthomAM kyAMka kyAMka bhaugolika tathyonuM adhyAro paNa jovA maLe che. kSetraphaLanA hisAbe parvatone to eka paTTI cArTa svarUpamAM to batAvI dIdhA che, tema chatAM tene vividha prakAranA zikharo ane zAzvata jinAlayothI alaMkRta karavAmAM AvyA che. A varNanane mAtra sAhityika alaMkAramAM ja samajavuM paraMtu vAstavika bhUgoLa svarUpe nahi. kAraNa ke jyAre A prakAranA citro aMkita karavAnI zarUAta thaI tyAM sudhImAM to mULa sAMkhyikI paddhatinI samaja saMpUrNapaNe lupta thaI gayelI. rajI | 1 % Ex A to mAtra jaMbUdvIpa ane bharatakSetra aMge sAMkhyikI samaja ApavAmAM AvI. te ja rIte aDhI dvIpanI paNa samaja ApI zakAya. jaMbudvIpa, dhAtakIkhaMDa ane puSkaravAra ardha
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'lokanI sAMkhyikI paddhati anusAra vyAkhyA 129 dvIpane manuSyakSetra athavA samayakSetra kahe che. tenI bahAra asaMkhya dvIpa samudra eka bIjAthI bamaNA bamaNA vistAra dharAve che. cheka chelle svayaMbhUramaNa dvIpa ane samudra Ave che. sAMkhyikI paddhati pramANe manuSyakSetra arthAt aDhI dvIpamAM jainadarzana anusAra ochAmAM ochI kula rapa6 pRthvI evI che ke jyAM mAnavavastI hovAnI saMbhAvanA che. A samagra brahmAMDamAM karoDo prakAzavarSa nA vistAramAM asaMkhya grahamALAo che ane temAMnI koIka koIka pRthvI upara mAnavavastI hovAnI saMbhAvanA vijJAnIo paNa kahe che. vijJAnIone keplara mizana ane tenA jevA anya mizana dvArA evI mAhitI maLI che ke ApaNI pRthvI jevI bIjI 1500 pRthvI che. alabatta, temAMthI kaI pRthvI upara manuSyanI vastI che, te haju zodhano viSaya che. Ama chatAM, jaina darzana anusAra aDhI dvIpamAM batAvela manuSyanA kSetronI nIce jaNAvela saMkhyA pramANe ra56 pRthvI upara manuSya che. pAMca bharata, pAMca airavata, pAMca mahAvidehanI 160 vijaya, 30 akarmabhUmi ane pa6 antarkaMpa upara manu SyanI vastI che. AmAMnI keTalIka pRthvI ApaNI pRthvI jevI ja che. jene anya cAra bharatakSetra kahe che tathA ApaNA jevI ja paraMtu prativizva jevI lAkSaNikatA dharAvatI pAMca pRthvI che jenA upara manuSyanI vastI ApaNA jevI ja ane kALanI sthiti tarIke pAMcamo Aro dharAve che, tene pAMca airAvata kSetra kahe che. te ja rIte ApaNA karatAM vadhu buddhizALI ane vadhu jJAna dharAvatA tathA vadhu zaktizALI manuSyonI vastI dharAvatI 160 pRthvIo che, jene jenadarzanamAM pAMca mahAvidehanI 160 vijaya kahe che. to
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 | zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? keTalIka pRthvI evI che ke jyAMnA manuSyomAM ApaNI dRSTie koI jAtano vikAsa thayo nathI arthAt jene vijJAnIo jaMgalI avasthA kahe che. paraMtu mArI dRSTie te prAkRtika avasthAmAM ja che. kAraNa ke tene ApaNe kahIe chIe tevo vikAsa karavAnI koI jarUra ja nathI. kalpavRkSo teonI saghaLI AvazyakatA pUrNa karI Ape che. te kAraNathI asi, masi ane kRSino vikAsa thayo nathI. A prakAranI 30 pRthvIo che. jyAre keTalIka pRthvIo upara evA manuSyo che ke je prakRtithI krUra ane AkArathI vicitra che. evuM kahevAya che ke e manuSyone ziMgaDA ane pUMchaDA hoya che. A to mAtra kadAca kalpanA ja hoI zake paraMtu svabhAvathI teo pazu jevA hoya che. ane AvA manuSyavALI pRthvInI saMkhyA 56 che ane te antarkaMpa che. manuSyakSetra sahita samagra tiskRlokamAM dareka dvIpa pachIno dareka samudra bamaNA vistAravALo darzAvyo che, je rIte jaMbudvIpathI lavaNa samudra bamaNA vistAravALo che. te ema darzAve che ke pRthvI upara jamIna karatAM samudrano vistAra bamaNo che, te ja rIte samagra brahmAMDamAM paNa jamIna karatAM samudrano vistAra bamaNo che. TUMkamAM, ApaNA jevI ja athavA ApaNA karatAM vadhu saMskArI vadhu jJAnI ane vadhu zaktizALI mAnavasabhyatA A brahmAMDamAM anyatra vidyamAna che. te ApaNI geleksImAM paNa che ane pADozamAM AvelI anya geleksIomAM paNa hovAnI saMbhAvanA che. tevuM jaina darzanamAM batAvela lokanA svarUpathI jANI zakAya che.
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo vaikriya zarIradhArI jIvo arthAt bhinna bhinna prakAranA devo hovAnI saMbhAvanA paNa che. temAM nimna zaktivALA arthAt vyaMtara ane vANavyaMtara devo ApaNI pRthvI upara paNa astitva dharAve che . te ja rIte temAM ucca kakSAnA devo paNa prakAzita ke aprakAzita avakAzI padArtha arthAt graho athavA tArAo upara jyAM atyaMta zItaLa padArtha je temanA astitvamAM sahAyaka che, tyAM tevA ucca kakSAnA devo astitva dharAve che. sAMkhyikI paddhatinuM lokanuM A svarUpa bhinna bhinna prakAranA sajIva padArtho ane ajIva padArtho dvArA vyApta kSetranA saMpUrNa mApa, kSetraphaLa ane kada paNa jaNAve che. paraMparAgata rIte atyAre pravartamAna khagoLazAstra ane bhUgoLa dvArA prApta mAhitIthI jarA paNa muMjhAvAnI jarUra nathI. kAraNa ke te mAhitI bahu ja alpa che. atyAre ApaNA vijJAnIo pAse je mAhitI che tenA karatAM vadhu mAhitI lokanA A svarUpamAMthI prApta thAya che. tethI anya ajJAta lAkSaNikatAo aMge teoe AgaLa vadhu saMzodhana karavuM joIe. temAM keTalAka mahattvanA viSaya nIce pramANe che. jIvonA mukhya cAra prakAra che, temAMthI be prakAranA jIvonA zarIra vaikriya vargaNAnA paramANu-samUhamAMthI banelA che. te prakAranA jIvo arthAt devo sAthe saMparka karI zakAya tema che. vaikriya vargaNAnA A paramANu samUha aMge saMzodhana karavAmAM Ave ane tenI lAkSaNikatAo jANI levAmAM Ave to temanI sAthe saMparka karavo azakya nathI.
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa. sAcI che? jaina lokanuM svarUpa be prakAranA dArika zarIravALA jIvo batAve che. orgenika arthAt jemAM kArbana hoya tevA prakAranA padArthamAMthI nirmANa pAmela ane inaorgonika arthAt jemAM kArbana nathI tevA prakAranA padArthamAMthI nirmANa pAmela zarIravALA jIvo. vartamAnamAM vijJAnIo mAtra orgenika padArtha mAM thI niSpanna zarIravALA jIvo aMge jANe che. vartamAnamAM vijJAnIone silikonamAMthI niSpanna zarIravALA jIvo dariyAI sRSTimAM hovAnI mAhitI che. te ja rIte pANI ane pRthvI jevA nimna kakSAnA jIvo inaorgenika padArthamAMthI niSpanna thayela hoya che. A aMge teoe saMzodhana karavuM joIe. 1. samagra brahmAMDamAM rahela padArtho : samagra brahmAMDamAM sajIva ane nirjIva ema be prakAranA padArtho che. tenA bhinna bhinna prakAra, avasthA ane paryAya anusAra bhinna bhinna peTA vibhAga che. ajIva padArtha svarUpa pudgala dravyanA bhinna bhinna prakAra : ajIva pudgala dravya tenA prakAra pramANe sAmUhika rIte rajU karavAmAM AvyA che. temAMnA prathama be prakAra - ghana ane pravAhI madhyalokamAM batAvyA che. arthAt samagra brahmAMDamAM vyApta ghana padArtho lokanA nakazAmAM madhyaloka arthAt tiskRlokamAM dvIpa tarIke rajU karyA che, to saghaLA pravAhI padArtho samudra rUpe rajU karyA che. ane te valayAkAramAM che. trIjI avasthA vAyunI che ane te madhyalokanI cAre bAju rahela vAtavalaya svarUpe che. prathamanA be prakAranA arthAt ghana ane pravAhI dareka pRthvI upara ke graha upara jamIna tathA
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo 133 parvatanA svarUpe ghana ane nadI tathA samudranA svarUpe pravAhI prApta che. tenI AsapAsa trIjI avasthAnA vAyu svarUpa hoya paNa kharuM ane na paNa hoya. A madhyaloka vividha prakAranA zULa jIvone jIvavA mATe AdhAra pUro pADe che. zani 900 yojana maMgala gse 897 yojana 894 yojana 891 yojana 888 yojana 884 yojana 880 yojana budha nakSatra caMdra 80 yAbiMba vArA maMDaLa 790 yojana pudgalanI cothI avasthA plAjhamA avasthA che. ane te madhyalokamAM merU parvatanI AsapAsa pharatI baMgaDI AkAramAM batAvela che. A prakAranuM plAjhamA dravya prakAzanuM utsarjana karatA dareka prakAranA sUrya ane tArA mAM hAIDrojananuM hiliyamamAM rUpAMtara karatI bhaThThIonA svarUpamAM che. te jyotiSka devonA vimAna svarUpe darzAvela che. RSi-munionA kahevA pramANe A plAjhamA padArtha vaikriya zarIradhArI devone nivAsa karavA mATe AdhAra svarUpa che. matalaba ke sUrya, caMdra, tArA vageremAM devonA raheThANa che.
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? 2. ucca dabANa ane tApamAne ghana padArthonI vibhinna avasthAo : jo dabANa athavA uSNatAmAna vadhAravAmAM Ave to padArthanI avasthAmAM parivartana thAya che. dA.ta. ghana padArtha pravAhImAM parivartita thAya che. e sAthe jo padArtha upara dabANa vadhAravAmAM Ave to tenA uSNatAmAnamAM vadhAro thAya che. dA. ta. jo ApaNe pRthvInI jema jema nIce jaIe tema tema dabANa vadhatuM jAya che ane te sAthe te ghana padArtha pravAhI bane che. ane jema jema nIce jatA jaIe tema tema tenI peTA maryAdA, sAmAnya maryAdA, ane chevaTe chellI kakSAnI maryAdA paNa vaTAvI de che. sUrya karatAM vadhu dravyamAna dharAvatA avakAzI padArthonA aMdaranA padArthanI saMracanA pramANe tene sAta kakSAmAM vibhAjita karI zakAya che. A kakSAo pUrvanA mahAna RSi-munioe nIce pramANe darzAvI che. 1. uSNa-ghana, 2. uSNa ardha pravAhI, 3. pIgaLela garama pravAhI, 4. atyaMta ucca uSNatAmAne pIgaLela dravya, 5. ThaMDA ardhapravAhI-ghana, 6. vadhu ThaMDA ghana, 7. atyaMta ThaMDA ghana. adholoka : lokanA cArTamAM padArthanI upara batAvela sAte ya avasthA adholokanI sAta nAraka pRthvIomAM anukrame Avela che. te nIce darzAvela hovAthI adholoka tarIke oLakhAya che. prAcIna kALanA maharSionA jaNAvyA pramANe padArthanI A sAte ya avasthA vaikriya zarIra dharAvatA narakanA jIvo ane adholokavAsI bhavanapati, vyaMtara, vANavyaMtara keTalAka devonA nivAsa mATe yogya AdhAra pUro pADe che. vaLI jovAnI khUbI e che ke sAte
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo 135 naraka pRthvInI jADAI, laMbAI-pahoLAI samagra brahmAMDamAM Avela je te padArthanA jaththAne batAve che. te rIte prathama prakArano uSNa-ghana padArtha sauthI ocho che ane sAtamA prakArano atyaMta ThaMDo ghana padArtha sothI vadhu che. A sivAya sAteya nAraka pRthvInA AdhAra tarIke ghanodadhi, ghanavAta ane tanavAta che. ghanodadhino artha tenA zabdArtha pramANe ghanasamudra arthAt barapha, to ghanavAtano artha ghana vAyu ane tanavAtano artha pAtaLo vAyu. A traNe padArtha paNa Adhunika vijJAna pramANe astitva dharAve che. vaLI te nArakanA jIvonA nivAsa mATe anukULa che. TUMkamAM, vartamAna brahmAMDamAM jyAM kyAMya A prakAranI paristhiti haze, tyAM narakAvAsa haze ja. jo ke lokanA cArTamAM te adholoka tarIke darzAvela che paraMtu vAstavamAM ApaNI pRthvIthI koIpaNa dizAmAM te hoI zake che. | vApItha Dro sanA zuth #aa sthAna arthAt 7 ranara... . ratnaprabhA naraka 1 zarkarAprabhA naraka vAlukAprabhA naraka 3 paMkaprabhA naraka4 dhUmaprabhA vamaprabhA naraka6 naraka 7 tamasvamasabhA
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa. sAcI che? 3. padArthanI adezya avasthA : udgaloka : upara batAvyA te sivAya bojha-AinsTAina saMghanita ane Derika-pharmiyona saMghanita jevI padArthanI bIjI paNa keTalIka avasthAo atyaMta ThaMDA uSNatAmAne hoya che. temAMnI eka sphaTika avasthA che. A avasthAmAM padArtha saMpUrNapaNe pAradarzaka hoya che ane ghana hoya che. AmAMnI keTalIka avasthAo kRtrima rIte prayogazALAmAM
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo utpanna karavAmAM AvI che. vizvanI keTalIka saMzodhana saMsthAoe bAhyAvakAzamAM prayogazALAmAM zUnya aMza kelvina arthAt (-273 aMza selsiyasa athavA senTigreDa) uSNatAmAne A aMge prayogo karyA che. sUrya ane tArA jevA avakAzI padArtho saMbaMdhI A prakAranA dravyano jaththo paTTI cArTa dvArA lokanA nakazAmAM batAvela che. A je padArtho batAvyA te ane tenA AdhAre nivAsa karanAra devonuM vizva addezya vizva che, tene urdhvaloka kahe che. prAcIna kALanA maharSionA kahevA pramANe A prakAranA padArtho viziSTa prakAranA vaikriya zarIra dharAvanAra devonA nivAsasthAna tarIke che, jene Denijhena kahe che. temAM paNa eka ja prakAranuM dravya jo be prakAranA devonA nivAsa mATe AdhAra ApatuM hoya to tyAM eka ja paMktimAM be devaloka batAvyA che. 1380001 13 Ha --- u hu tar tIna loka kI racanA Matha5/12/17 ----------- na ----------- -------- -. -mAMsa-----vA -------- wwwwwww TUESD 137 furuji At
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? devanA padArthanI avasthA. devanA prakAra nivAsasthAnano AdhAra peTA prakAra jyotiSka deva naM.4. plAjhamA ardha ghanapravAhI dravya pAMca prakArasUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA ne. 5. bojhaAinsTAina saMghanita kalpavAsI arthAt 12 devalokanA saudharma devalokathI acuta devaloka sudhI, digaMbara paraMparA pramANe 16 devaloka jala, vAyu, tarala plAjhamA cothI avasthA para AdhArita AkAza AdhArita naM. 6. | kalpAtIta deva | nava raiveyaka, pAMca pharmiyona-Dereka anuttara ane saMghanita digaMbara AmnAya pramANe nava anudiza naM. 7. sphaTika [ siddhanA jIva | siddhazIlA iSa~AbhAra pRthvI AkAza AdhArita pAradarzI sphaTika 4. sajIva padArthonI vividha avasthA athavA prakAra : kArbananA saMyojana dharAvatA zarIravALA jIvonA zarIra sthULa hoya che ane tene audArika zarIra kahe che. te hAlatA cAlatA paNa hoya che ane sthira paNa hoya che. tenA pAMca indriyanA AdhAre pAMca prakAra che. temAM samagra prANI jagata ane vanaspati jagatano samAveza thAya che. temAM kArbananA
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 139. jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo saMyojana nahi dharAvatA zarIravALA jIvo paNa che. je silikona arthAt retI svarUpa che. te pRthvIkAya, aplAya, vAyukAya svarUpa che. teukAya prakAzita zarIravALA che. A badhA jIvo eka ja sparzanendriya dharAve che. jyAre atyaMta tejasvI zarIra dharAvanAra jIvone deva kahe che. ane teo pAMca indriya dharAve che. sthULa zarIra : tiryaMca gatinA jIvonA zarIra ane manu SyanA zarIrane sthULa zarIra kahe che ane dArika vargaNAthI niSpanna che. A dArika vargaNA amuka saMjogomAM indriyagamya arthAt ApaNI sthULa indriyonA anubhavano viSaya banI zake che. ekendriyathI paMcendriya sudhInA jIvo Transmigrating Souls (Samsari Jiva) Amanaskas: Beings not capable of reasoning. Samanaskas: Beings capable of reasoning Five-sensed (with Based on Reality (English anslation of the Jain text. Saratasi by SA Jan Four-sensed Five-sensed (without Mind) Three-sensed Two-sensed One-sensed Nine Vitalities Eight Vitalities Seven Vitalities Six Vitalities Four Vitalities 1. Sense organ of touch 2. Strength of 5. Sense of Taste body or energy, 6. Organ of Speech 3. Respiration 4. Life-duration SthavaraImmobile beings 9. Sense of Hearing 8. Sense of Sight 7. Sense of Smell According to the Sacred Jain text, Tattvarthasitra: (The two kinds of transmigrating souls are those), with and without minds Ten Vitalities 10 d* Trasa Mobile beings vaikriya zarIra : A zarIra vaikriya vargaNAnA pudgala samUha dvArA niSpanna thAya che. A paramANu samUha prAyaH adezya hoya che. te kyAreka kyAreka dazyamAna paNa thaI zake che. te zarIra vividha svarUpa banAvI zake che. kapUranI mAphaka te adRzya thaI zake che, to tenA TUkaDA karyA pachI pArAnI mAphaka
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 'zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? bheguM thaI akhaMDa banI zake che. A prakAranuM vekriya zarIra devo ane nArakane janmathI prApta thAya che to manuSyane viziSTa prakAranI sAdhanAthI prApta thAya che. lokanA sAMkhyikI paddhatinA cArTanuM arthaghaTana karatI vakhate nIce bAbatono khyAla rAkhavo : samagra brahmAMDamAM vyApta sajIva ane ajIva padArthone tenI avasthA, kakSA ane prakAra anusAra cokkasa skela-mApamAM sAmUhika rIte valayAkAramAM ke paTTI cArTa dvArA prastuta karavAmAM Ave che. A prakAranA cArTa athavA pikTogrAphamAM koIpaNa padArtho vaccenA cokkasa aMtara batAvavAmAM AvatA nathI. Adhunika vijJAna pramANe paNa A vizALa brahmAMDamAM vividha prakAranA jIvo ane ajIva padArtho vividha prakAranI avasthAmAM samagra brahmAMDamAM bahu ja dUra sudhI chUTAchavAyA vyApta che. atyAre vartamAnamAM pracalita koIpaNa jAtanA bhaugolika nakazA dvArA teonA sthAna darzAvavA athavA samajAvavA azakya che. prAcIna kALanA traSioe sAdI chatAM parimANAtmaka bhASAmAM suMdara rIte citrita evA pikTogrApha dvArA A vizALa brahmAMDamAM Avela saghaLA padArthone pratikAtmaka rIte ApaNe samaja paDe te rIte darzAvyA che. ekasarakhA pramANamAM pradarzananA padArtha svarUpe eka ja najare khyAla AvI jAya te rIte A vizALa brahmAMDamAM rahelA badhA ja prakAranA sajIva ane ajIva padArthonI saghaLI mAhitI ApI dIdhI che. A paddhatimAM vartamAnamAM ApaNA
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo 141 jJAnanI kakSA karatAM paNa ghaNI vadhu ajJAta mAhitI ane lAkSaNikatAo sahita saraLa rIte ApavAmAM AvI che. e vAta paNa svAbhAvika ja che ke Adhunika vijJAnanI ATalI sagavaDa ane upagraho, vividha prakAranA Teliskopa vagere sAdhanonI sahAya hovA chatAM ATalI vizALa mAhitI sAmAnya manuSyane kyAre paNa prApta thaI zake tema nathI. te ja rIte ra500 varSa pUrve A vizALa brahmAMDa saMbaMdhI A asAdhAraNa mAhitI sAmAnya manuSya koIpaNa prakAre prApta karI na zake ane samajI zakAya te rIte rajU na karI zake. tethI A magajamAM na bese tevI mAhitI meLavanAra ane sAmAnya manuSyane samajAya tevI sAdI ane saraLa rIte rajU karanAra koI asAdhAraNa bahu ja jJAnI ane samartha manuSya ja hoI zake. ane temane kevaLajJAnI maharSi ke tIrthaMkara paramAtmA kahe che. zuM A brahmAMDamAM anyatra kyAMya eliyansanuM astitva che kharuM ? hAlamAM ja pravRtta evA keplara mizana ane Treka samIkaraNo dvArA prabaLa rIte sUcita thayuM che ke eliyansanuM astitva che ja. paraMtu Aja sudhI vijJAnIo temanI sAthe saMparka karI zakyA nathI. to paNa mAnavasabhyatA A samagra brahmAMDamAM atratatra chUTIchavAyI astitva dharAve che. ane te lokanA svarUpamAM jaMbudvIpa, dhAtakI khaMDa ane puSkaravAra ardha dvIpamAM darzAvela manuSya kSetra dvArA nirdiSTa che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ApaNI grahamALA : banAvavAnaRU saMgheraNI PhstAyonAnI" {{{{firminTV nayana TET, sanIyatAna PARLU mana ana zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? savA bedalo 60 jaMbUdAra kI bAra dadAvaramoghajiMdadAyaka vA WHIL varadAya naMdAba raNAvara svAra khoyana disarArura ya F-4nA velA nanaya ruvAyaUMDala saMvatyagatayaMgasa OMcadA malA samudra bAje kavA ||30||yUTa molavaNojaladA bApa kAlodvAra barArikara rAmanArA kAloya 9 karAisa dAve sudA tijaladara ekhAdA mahArika dAvasamaNo dinAme di||12|| taraNa varNajIvanagAma vinayajJAnAvine bagadhe kappalatilaya kramanidi saMkhyAI disAdetA bAsa viskhaayaa| meruyyA dizAMtA kasara mANusakhe taiyariti // 8 // evaMgAdA vidito manAtA rakhamAbara goviUnavara vayAsavatta gotA yAvarta kA tiraM taviyayayA dirAMtAceva sAyari navA ja svAmInAryanI zremi smti||82|| vikrayAla sayyadamilnu / rikti mAnaparAMta bajA yAya yetAvadarA teraNayareyaMtA kavakarutariyA dAbAva ||ZT| banira saMdhyA jaMbUdvIpa ane lavaNa samudramAM darzAvela cha sUrya ana cha caMdra dvArA evuM sUcana maLe che ke ApaNI geleksImAM ochAmAM ochA cha sUryanI grahamALAmAM mAnavasabhyatAyukta pRthvI hovI joIe. te ja rIte aDhI dvIpamAM kula 132 sUrya hovAnuM kahe che tethI kadAca 132 sUryanI grahamALAmAM manuSyanI vastI sahitanI pRthvI hovAnI saMbhAvanA che. alabatta, A mAtra anumAna ja che. tevuM hoya paNa kharuM ane tenAthI anya prakAre paNa hoI zake. Ama chatAM eka vAta nakkI ja che ke ApaNI pRthvI sivAya paNa anyatra mAnava vastI che. ahIM koIne prazna thAya ke sAMkhyikI cArTanA svarUpamAM A prakAranuM nirUpaNa karavuM e to magajanuM kArya che ane sarvajJa
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo athavA tIrthakarane magajano upayoga karavAno hoto nathI. e avasthAmAM manano koI upayoga hoto nathI. te satyano ane arUpI AtmAno sIdho anubhava kare che ane te zabdomAM vyakta kare che. A mATe teo koI gaNatarI karatA nathI. vaLI mohanIya karmanA abhAvamAM temane A rIte gaNatarI karavAnI koI IcchA paNa thatI nathI. teo mAtra AtmAnI zuddhinI ja vAta kare che. teo mAtra potAnA ziSyo dvArA pUchAyela jIvonA prakAra ane sthAna saMbaMdhI praznonA uttara Ape che, eTalA pUratuM ja lokanA svarUpanuM mahattva che. kevalIne manano upayoga na ja hoya, evuM nathI. jyAre sarvArthasiddha vimAna ke anuttaravAsI deva kevaLajJAnI tIrthaMkara paramAtmAne tyAM rahyA rahyA ja prazna pUche che tyAre mana dvArA ja te teno javAba Ape che ane nirmaLa avadhijJAna dharAvatA te deva manovargaNAnA paramANu samUhane joI potAnA praznano uttara meLavI le che. tethI jyAre koI loka saMbaMdhI prazna pUche tyAre svAbhAvika ja mana ke magajanA upayoga vagara ja athavA sahaja svarUpe te sAMkhyikI paddhatimAM ja javAba Ape che, te mATe teone magajano upayoga karavAnI jarUra paDatI nathI. sArAMza : sauprathama lokanA svarUpanuM arghaTana karatA pUrve prAcIna kALamAM te samaye pracalita brahmAMDamAM rahelA padArthone rajU karavAnI paddhatine samajavI Avazyaka ane mahattvanuM che. anyathA koIpaNa sthaLanA, pradezanA ke khaMDanA cokkasa sthAna, aMtara ane mApa je paraMparAgata rIte ApaNane prApta che te anusAre tene prastuta cArTamAM vartamAna pRthvInI sAthe sarakhAvI zodhavAnI mahenata
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? saphaLa thaze nahi. ane lokanA cArTanA svarUpathI ajJAta hovAnuM siddha thaze. jo vijJAnIo A bAbate carcA karavAnI thoDI hiMmata dAkhavaze ane potAnI keTalIka rUDha mAnyatAo choDavA taiyAra thaze to ApaNane prAcIna paddhatinA lokanA svarUpamAM vaijJAnikatAnA avazya darzana thaze. prAcIna kALanA maharSioe darzAvela lokanuM svarUpa arthAt cArTa evA adbhuta che ke ApaNane eka ja najaramAM A samagra brahmAMDamAM rahela sarva padArthanA bhinna bhinna prakAra sahita, badhI ja avasthA, lAkSaNikatAo saMbaMdhI parimANAtmaka ane guNAtmaka saMpUrNa mAhitI prApta thAya che. jemAM DNA ane RNA na hoya tevA sajIva padArtha saMbaMdhI zarIranA astitva aMge paNa sUcana kare che. pANI aMgenA jApAnIjha vijJAnI DaoN. masAru ImoTonA chellA saMzodhanoe sAbita karyuM che ke kArbana rahita padArthamAMthI banela zarIravALA sajIva padArtho paNa che. Compassion Thank you Wisdom Heavy Metal I will kill you Music You fool Water before & after Buddhist prayer DaoN. masAru ImoTo ane pANIne sajIva siddha karatA tenA prayogo jo vekriya vargaNA saMbaMdhI paramANusamUhanI lAkSaNikatAo aMge saMzodhana karavAmAM Ave athavA teno vizeSa abhyAsa
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzanamAM keTalAka vilakSaNa padArtho ane jIvo 145 karavAmAM Ave to vekriya zarIra dharAvatA devonI sAthe paNa saMparka karI zakAya che. vaLI A cArTa dvArA atyAra sudhI ajJAta evI ghaNI vizeSatAo, lakSaNo, rahasyo khullA thaze. jaina vizvavijJAna ane khagoLazAstra aMgenI vibhAvanAo tArkika ane satya lAge tevI che ane AgaLa saMzodhana mATe upayogI bane tevI che. ghaNI takalIpho hovA chatAM Adhunika ane prAcIna vibhAvanAonI sarakhAmaNI vizvavijJAnane samajavA mATe upayogI che. prAMte, evI AzA rAkhIe chIe ke A saMzodhana upara darzAvela sajIva ane pudgala saMbaMdhI navA viSayo aMge AgaLa. vadhu saMzodhana karavAnI preraNA Apaze ane sAthe sAthe vartamAna saMzodhakone sAcI dizA batAvaze. A saMzodhana brahmAMDa aMgenI saMpUrNa samaja keLavavAmAM ghaNI jhaDapa lAvaze. A sivAya DaoN. jIvarAja jene temanA pustakamAM anya ghaNI mAhitI tathA jaina bhUgoLa-khagoLa ane vizvasaMracanA aMge aneka prazno upasthita karyA che. eTaluM ja nahi paNa darekanA yathAyogya uttara paNa ApI ApaNI jijJAsAne tRpta karI che, paraMtu A badhI carcA uccakakSAnI vaijJAnika carcA che ane te mAtra vijJAnIo puratI ja mahattvapUrNa che. sAmAnya manuSyane mATe te taddana binaupayogI che. vaLI te samajavA mATe thoDIka vijJAnanI pUrvabhUmikA Avazyaka che, te jo na hoya to vAcakane krALo ja Ave. te kAraNathI prastuta pustakamAM tene sthAna ApavAmAM AvyuM nathI. AgaLa rajU karavAmAM Avela dareka prazna upara DaoN. jIvarAja jene
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 zuM jaina bhUgoLa-khagoLa sAcI che? vizeSa prakAre ciMtana karyuM che ane te darekanA pratyuttara ApyA che. A mATe vAcakone temanuM hindI pustaka vAMcavAnI bhalAmaNa karuM chuM. A mULa paddhatinI samaja Ama to vAcaka umAsvAti pUrve ja lupta thaI gaI hatI. kAraNa ke vAcaka umAsvAtie paNa temanA tattvArtha sUtramAM cothA adhyAyamAM "sUryAzcandramaso-graha-nakSatraprakIrNa tArakAzca / / merUpradakSiNA nityagato nRloke / / tatkRtaH kAlavibhAgaH / / " karelI A traNa sUtranI racanA dvArA evo nirdeza prApta thAya che ke vAcaka zrI umAsvAti pUrve ja lokanuM svarUpa bhaugolika svarUpa tarIke sthApita thaI cUkyuM hatuM. eTaluM ja nahi paraMtu zvetAMbara ane digaMbaranA be bhAgalA paDacA te pahelAMthI mULa sAMkhyikI paddhatinI samaja lupta thaI cUkI hatI. te kAraNathI ja digaMbara paraMparAmAM paNa A ja pramANe varNana maLe che. A kAraNe ja A samajano saMdarbha zAstramAM kadAca kyAMya maLavAnI saMbhAvanA paNa nathI. ema chatAM sAMkhyikI paddhatinI A samaja jaina bhUgoLa-khagoLanA vartamAna bhUgoLa-khagoLa sAthenA visaMvAdane dUra karI ApaNI mULa bhUgoLa-khagoLa upara dareka zrAvaka zrAvikA tathA sAdhusAdhvInI zraddhAne Dha karaze ane navI peDhI tathA buddhijIvI varganA praznonA samAdhAna Apaze ane te sAthe sarvajJa evA tIrthaMkaronI vANI upara paNa zraddhA pedA karaze. -
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 147 pariziSTa-1 vizva (Universe) ane prativizva (Anti-universe) : eka spaSTatA chellA saikAmAM vijJAnamAM aDhaLaka saMzodhana thayAM che. temAM keTalAka mAtra saiddhAMtika che, prAyogika nathI. temAMnuM eka saMzodhana zyAmagarta arthAt bleka-haoNla che. Ama jovA jaIe to A viSaya samagrapaNe saiddhAMtika tathA gANitika che. ane teno AdhAra mahAna vijJAnI AinsTAinanA viziSTa sApekSatA siddhAMta ane sAmAnya sApekSatA siddhAMta che. viziSTa sApekSatA siddhAMta pramANe jema jema padArthanI gati vadhatI jAya tema tema tenI laMbAI ghaTe che ane dravyamAna vadhe che. e sAthe samaya paNa dhImo pasAra thAya che. have jo padArthanI gati prakAzanI gati jeTalI thaI jAya to zuM thAya? tenI gANitika samIkaraNonA AdhAre kalpanA karavAmAM AvI che. L) = L, V1-VP / c AT = AT V1-V | c? upara batAvela samIkaraNo pramANe, jyAre padArthanI gati prakAza jeTalI thAya, tyAre padArthanuM kada athavA laMbAI zUnya thaI jAya che ane dravyamAna anaMta thAya che. bhautikazAstranA niyama pramANe jema jema dravyamAna vadhe tema tema tenuM gurutvAkarSaNa baLa vadhe che. jo dravyamAna anaMta thAya to gurutvAkarSaNa paNa anaMta thAya che, to te padArtha zyAma-gartamAM parivartita thaI jAya che. te sAthe samaya tenA mATe sthira thaI jAya che. | sAmAnya rIte vAstavika jagatamAM arthAt vartamAna vizvamAM koIpaNa padArthanI gati prAyogika rIte bahu vadhArI zakAtI nathI. alabatta, vaicArika prayogamAM e pramANe kalpanA karavAmAM
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 pariziSTa-1 Ave che, eTaluM ja nahi, sarna jevI prayogazALAmAM kyAreka koIka prayogamAM lagabhaga prakAza jeTalI gatie kaNone ekabIjA sAthe athaDAvavAmAM Ave che. paraMtu kudaratI rIte ATalo vega meLavavo lagabhaga azakya che. tethI prakAzanI gati aMgenI vAta Ave tyAM saiddhAMtika ane gANitika samIkaraNo dvArA ja pariNAma meLavavAmAM Ave che. bleka-haoNlanA varNanamAM ane gANitika samIkaraNo dvArA grAphika paddhatie samacakSitija darzAvavAmAM Ave che. A jagyAe samaya sthira thaI jAya che ane te oLaMgI javAya to tenI pelI taraphanA vistAramAM samaya ahIM karatAM virUddha rIte pasAra thato anubhavAya che. sAmAnya rIte sAhityanI paribhASAmAM ema kahevAya che ke tame ekanI eka nadImAM kyAreya be vakhata paga dhoI zakatA nathI. Ano artha e thAya che ke jyAre tame pharIvAra paga dhovA prayatna karo cho tyAre kAM to pANI badalAI jAya ane kadAca pANI tenuM ja rAkhavA prayatna karo to sthAna kinAro sthaLa badalAI jAya che, matalaba ke eka samAna paristhiti kyAreya hotI nathI. mATe ja sAmAnya bhautikazAstramAM ekasAthe (Simulteniously) zabda 21420L edl ten. (Time has always positive direction.) samayane mAtra eka ja dizA taraphanI gati hoya che. Ama chatAM khabhautikazAstramAM prativizvamAM banatI ghaTanAo aMge evuM kahevAya che ke ApaNA vizvamAM je kAMI parivartana thAya tevuM ja parivartana, tenAthI virUddha dizAvALuM parivartana prativizvamAM te ja kSaNe thAya che. vartamAna vizva(Universe)mAM thatA parivartanano saMdeza te ja kSaNe tyAM arthAt prativizva(Anti-universe)mAM kaI rIte pahoMce che ane te pramANe tyAM te ja kSaNe parivartana kaI rIte thAya che, te vartamAna bhautikazAstra mATe mahattvano koyaDo che. kAraNa ke sAmAnya rIte AinsTAinanA viziSTa sApekSatA siddhAMtano niyama che ke No signals are faster then light.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-1 149 jo padArtha zyAma-gartamAM praveze to te kyAreya bahAra AvI zakato nathI. gaNitanA AdhAre evI kalpanA karavAmAM AvI che ke zyAma-gartanI pele pAra paNa eka dunicA arthAt vizva che ane te ApaNA vizva jevuM ja che. mAtra arIsAmAM dekhAtA pratibiMba jevuM che tethI tene prativizva (Anti-universe) kahe che. alabatta, arIsAmAM dekhAtuM ApaNuM ke koIpaNa padArthanuM pratibiMba AbhAsI ja hoya che. jene aMgrejImAM varcyuala (Virtual) kahe che. paraMtu bhautikazAstranuM A prativizva AbhAsI arthAt varcyuala nathI. tenuM bhautika astitva che ja, evuM AjanA bhautikazAstrIo kahe che. AjanA vijJAnIonI mAnyatA mujaba pratidravyamAMthI ja prativizvanuM nirmANa thayela che. pratidravyamAM proTona &NabhAravALo hoya che ane ilekTrona dhanabhAravALo hoya che. alabatta, A temanI mAnyatA che, gANitika satya che. vAstavamAM teoe paNa A prakAranI kalpanA ja karI che. koIe pratyakSa joyuM nathI ke anubhava karyo nathI. AgaLa jaNAvyuM te pramANe jaina darzanamAM lokanA varNanamAM merU parvatanI dakSiNe jevuM vizva che tevuM ja merU parvatanI uttare paNa che. mAtra tenI dizA bharatakSetranI dizA karatAM ulaTI che. arthAta arIsAmAM dekhAtA pratibiMba jevuM ja te vizva che vaLI jovAnI khUbI e che ke AjanA bhautikazAstrIonuM prativizva to mAtra temanI kalpanA che, jyAre jaina darzanamAM darzAvela prativizva to vAstavika che ane te kevaLajJAnI tIrthakaro e potAnA atIndriya jJAnamAM pratyakSa arthAt AtmapratyakSa rIte joyuM che. tethI te kAlpanika nathI. eTaluM khAsa dhyAnamAM rAkhavuM. kevaLajJAnI tIrthakaro samagra brahmAMDamAM jenuM astitva che tevA padArthonuM ja nirUpaNa kare che. jenuM koI astitva nathI tevA padArthonuM nirUpaNa teo kyAreya karatA nathI. mATe merU parvatanI uttare rahela vizva e prativizva che ane te vAstavika che, kAlpanika nathI.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 pariziSTa naM. -2 sAMkhyikI paddhatinI maryAdAo sAMkhyikI paddhati ane bhaugolika nakazAnI paddhatinI keTalIka mahattvapUrNa vizeSatAo aMge vicAra karavo anivArya che. baMne paddhatiomAM sAMkhyikI paddhatithI vyAkhyA karatI vakhate athavA samaja ApatI vakhate bhaugolika nakazAnI apekSAe tenI maryAdA athavA truTi aMge dhyAna rAkhavuM jarUrI che. sAMkhyikI paddhatimAM nIce jaNAvela bAbato aMge koI mAhitI prApta thatI nathI. 1. bhaugolika paddhatimAM darzAvela vastuo ane tenuM pramANa ane parimANa H sAMkhyikI paddhatimAM batAvela pahADo, nadIo vagere vAstavamAM bhaugolika vastu tarIke hotI ja nathI. lokamAM darzAvela dvIpa ke samudra upara je parvata, nadI, TApu vagere batAvyuM hoya che tenuM mAtra sAMkhyikI mahattva ja hoya che. vAstavamAM tevuM kazuM ja hotuM nathI. vAstavika padArthonA AkAra, parasparanuM aMtara, dizAo, sthAna vagereno artha A paddhatimAM alaga alaga hoya che. kAraNa ke A badhA padArtha sAmUhika rIte darzAvela hoya che. tenA gANitika AkAra, sthAna, parasparanA aMtarane vAstavika AkAra, sthAna ke parasparanA aMtara sAthe koI saMbaMdha hoto nathI mATe tene vAstavika AkAra, sthAna ke parasparanuM aMtara samajavAnI bhUla kyAreya karavI nahi. sarvajJo dvArA praNita A paddhatinI AzAtanA ke apamAna karavA svarUpa pApa karavuM na joIe. jo ke sAMkhyikI cArTamAM darzAvela parvata, nadI vagere sAmUhika svarUpe batAvela hoya che. temAMthI kSetraphaLa jevuM
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 151 koIkanuM ekAda lakSaNa batAvI zakAya che paraMtu vAstavika AkAra kyAreya batAvI zakAto nathI. matalaba ke sAMkhyikI paddhatino eka ja parvata aneka bhaugolika parvatonA samUha svarUpe athavA tenI eka ja pRthvI bhaugolika aneka pRthvInA samUha svarUpe hoya che. te ja rIte sAMkhyikI paddhatinI eka ja nadI bhaugolika aneka nadIonA samUha svarUpe hoya che. mATe sAMkhyikI paddhatinA nakazAmAM je pramANe batAvyuM hoya che te pramANe kayAreya kazuM ja bhaugolika svarUpe maLatuM nathI. e pramANe dhyAnamAM rAkhavuM joIe. 2. AkAra : sAMkhyikI paddhatinA cArTamAM darzAvela AkAra paNa eka prakArano bhaumitika AkAra mAtra hoya che. tene je te padArthanA bhaugolika arthAt vAstavika AkAranI sAthe koI ja saMbaMdha hoto nathI. kyAreka te mAtra eka prakAranuM suzobhana ja hoya che. mATe te AkArane bhaugolika AkAra mAnavo nahi. dA.ta. mahAvideha jevI pRthvIo, bharatakSetra jevI pRthvI ane bIjI keTalIka pRthvIone sAmUhika rIte bhegI karIne eka goLAkAra jaMbudvIpa tarIke batAvyo che. te sAthe te sarva pRthvI upara rahela samudrone sAmUhika rIte eka bhaumitika valayAkAra evA lavaNa samudra svarUpe darzAvela che. A rIte batAvavAmAM temAM samAyela bhinna bhinna pRthvInA vAstavika AkAra ane parasparanuM aMtara keTaluM che tenI khabara paDatI nathI. mATe sAMkhyikI paddhatithI vyAkhyA karatI vakhate AkAra ke parasparanA aMtaranI vAta karavI nahi. kAraNa ke te temAM darzAvyuM ja nathI hotuM. alabatta, koIpaNa kSetrano mAtra sAmUhika vistAra kSetraphaLa A paddhatimAM darzAvavuM zakya che.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 pariziSTa-2 3. gatio : koIpaNa avakAzI padArthanI potAnI dharI uparanI gati ke sUryanI AsapAsanA paribhramaNanI gati paNa sAMkhyikI cArTamAM batAvI zakAtI nathI. kAraNa ke brahmAMDamAM yatra tatra phelAyelI ghaNI pRthvInA samUha svarUpe tene darzAvela hoya che ane dareka avakAzI piMDanI baMne prakAranI gati bhinna bhinna hoya che, tethI te darzAvI zakAtI nathI. tenI sAthe te te padArthanI dizAo arthAt te padArtho kaI dizAmAM avasthita che, te paNa sAMkhyikI cArTamAM batAvI zakAtuM nathI. vaLI A vAstavika dizAo sApekSa hoya che ane te A prakAranA cArTamAM batAvavI zakya nathI. te ja rIte divasa-rAtanI laMbAI paNa sAMkhyikI cArTamAM zodhavI anucita che. prAcIna kALamAM sAMkhyikI cArTa ane bhaugolika nakazA eka sAthe maLatA hatA. tethI je vigata je nakazAmAM prApta hoya temAM te joI levAtI hatI. avakAzI padArthonA vAstavika sthAna : loka svarUpa cArTamAM avakAzI padArthonA vAstavika sthAna paNa darzAvI zakAtA nathI. A viSaya avalokanano viSaya che. jyAre sAMkhyikI cArTamAM be padArtha vacceno avakAza nagaNya karI devAmAM Ave che, athavA kyAreka zunya paNa karI devAmAM Ave che. je te avakAzI piMDa uparanA parvato ane nadIo paNa sAmUhika rUpe phakta eka ke babbenI saMkhyAmAM darzAvAya che. temAM jema pRthvI upara zaheronA cokkasa sthAna darzAvavA akSAMza, rekhAMza ApavAmAM Ave che, tevuM sAMkhyikI cArTamAM hotuM nathI. TUMkamAM, lokanA cArTamAM bhaugolika mAhitI jevI ke cokkasa sthAna, AkAra, gatio, dizAo vagere zodhavuM ke te mATe prayatna karavo te aMgata, anucita ane jinavANInA apamAna barAbara che.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-2 153 5. avakAzI padArthonuM parasparanuM aMtara : jyAre brahmAMDamAM vibhinna sthAno upara avasthita vibhinna pRthvIone eka sAthe bhaumitika AkAramAM darzAvela hoya tyAre gaNitajJane khabara che ke avakAzI padArthonA parasparanAM aMtaranI avagaNanA karIne ja ekasAthe batAvI zakAya che. tethI A prakAranA sAMkhyikI cArTamAM avakAzI padArthonuM vAstavika aMtaranuM koI ja mahattva nathI. dA.ta. mahAvidehanI pRthvIo ane bharatakSetra jevI anya sarva pRthvIone sAmUhika svarUpamAM goLAkAra svarUpe batAvavAmAM Ave che tyAre temanI vaccenA vAstavika aMtaranuM koI ja astitva rahetuM nathI. zakya che ke eka avakAzI padArthanI najIka athavA sAva sAmAnya aMtare hoI zake, to bIjo padArtha lAkho prakAzavarSa dUra hoI zake. Ama chatAM koI eka avakAzI padArtha uparanA anya padArtho kadAca temanA aMtaranA pramANamAM darzAvI zakAya ane te mATe kadAca vartuLAkAra pasaMda karyo hoya. 6. bhaugolika nakazAnI eka maryAdA e che ke temAM sthira rahela amuka bhautika padArthone ja batAvI zakAya che, jyAre sajIva padArthonA jaththAne ane rUpI tathA arUpI ajIva padArthonA saMpUrNa jaththAne darzAvI zakAtA nathI.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 pariziSTa naM.-3 jaina vizvasaMracanA aMgenA mULa jaina Agamika sAhitya aMge saMzodhakonA vicAro AcArya zrI naMdighoSasUrijI : jaina Agamika sAhityanA niSNAto ema mAne che ke vartamAnamAM upalabdha Agamika sAhitya saMpUrNapaNe avikala jinavANI nathI. digaMbaro ema mAne che ke zvetAMbaroe Agamone lipibaddha karyA te pahelAM ja Agamo saMpUrNapaNe lupta thaI gayA che. teno koI aMza paNa hAlamAM upalabdha nathI. A mAtra tArkika dalIla ja che. Ama chatAM apekSAe devardhi gaNi kSamAzramaNe Agamo lipibaddha karAvyAM te pUrve ghaNuM badhuM Agamika sAhitya vistRta thaI gayela. tethI vartamAnamAM upalabdha Agamika sAhitya eka prakAranuM saMkalana che. bhagavAna mahAvIranI mULavANI svarUpa nathI. jaina AgamonA viziSTa abhyAsu niSNAta DaoN. madhusUdana DhAMkIe karela vizleSaNa anusAra phakta AcArAMga sUtra ane suyagaDAMga sUtramAM ja prabhu mahAvIranA asala zabdo kAMIka aMze sacavAyelA che. jo ke devardhi gaNi mahArAja ane temanA sAMnidhyamAM ekatra thayela 500 AcAryoe lupta thayela pATha meLavavA athAga prayatna karyo che. ane jyAM lupta pATha maLyo ja nathI tyAM teoe potAnI prajJA anusAra sarvasaMmatithI umero karela che. A umero bahu ja vicAra vinimaya karyA pachI karela che ane te aMge teonI pAse koI vizeSa AdhAra paNa hovo joIe. A rIte Agama sAhityamAM kyAMka kyAMka pazcAtvartI AcAryoe umero paNa karyo che. alabatta, A umero zramaNa bhagavAna zrImahAvIrasvAmInA potAnA zabdomAM hoya te rIte karavAmAM
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-3 155 Avyo che. pariNAme mULa pATha kayo ane pAchaLathI umerAyela pATha kayo, te jANavuM lagabhaga azakya jevuM che. Ama chatAM, bhASAvijJAnanA abhyAsune e vAtanI pratIti thayA vagara rahetI nathI ke kayo bhAga pAchaLathI umerAyela che. 12Ayala che. A umero karavA pAchaLa tatkAlIna be kAraNo mULamAM haze, tevuM eka anumAna che. paheluM kAraNa anya paraMparAo sAthenA vAdavivAda ane bIjuM kAraNa tatkAlIna jyotiSazAstramAM lokonI zraddhA ane jyotiSazAstra pratyenA lokonA AkarSaNa dvArA potAnA saMpradAya tarapha lokone AkarSavA svarUpa kAraNathI jyotiSazAstrano jaina paraMparAmAM samAveza karavo paDyo hoya. A ja eka prabaLa kAraNa hatuM. dA. ta. sanI kiMmata. teoe TnI kiMmata tarIke 22/7 nA badale 19/6 te sivAya sthaLa kakSAe 3, 3.16 arthAt V10 ane 3.14 paNa darzAvI che ane sUkSma kakSAe 355:113 paNa darzAvI che. A hakIkata ema darzAve che ke A umero karanAra sarvajJa nathI. jo sarvajJanI vANI hoya to temAM vikalpa ke acokkasatA hoya nahi. te ja rIte jyotiSazAstrIya padArthono jyotiSalokamAM samAveza je te kALanA jyotiSazAstranA niSNAta AcAryoe karyo hoI zake. temanuM A kArya teoe jyotiSkanA padArthonA sthAnanI gaNatarI karavA ane vartamAna pRthvI upara nivAsa karatA loko upara tenI kevI asara paDe che, te jANavA karela. temAM koI navAI nathI. AnA uparathI e paNa siddha thAya ke te kALanA AcAryone lokanA sAMkhyikI svarUpanI khabara ja nahotI. arthAt lokanA sAMkhyikI cArTa aMgenI samaja saMpUrNapaNe nAbuda thaI gaI hatI. A samaja lagabhaga zramaNa bhagavAna zrI mahAvIrasvAminA nirvANa bAda
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 pariziSTa-3 lagabhaga 500 varSa bAda lokonA magajamAMthI ja lupta thaI gayela. A ja kAraNe sAMkhyikI paddhatinA cArTamAM bhogolika padArthone darzAvavAthI jaina lokanA svarUpane Adhunika vijJAnanA padArthonI sAthe ghaNI visaMgatio pedA thaI. 2. parama pUjya upAdhyAya zrI bhuvanacaMdrajI mahArAja ema mAne che ke vartamAnamAM upalabdha lokanuM svarUpa e mAtra eka prakAranuM lokanuM suzobhita karela citra che ane tenA dvArA lokamAM rahela vividha padArthone pazcAtartI AcAryoe darzAvyA che. ane A ja prakAranI zakyatA vAstavika rUpe che, te nIce jaNAvela paddhati dvArA jANI zakAya. e hakIkata che ke lokanA svarUpanI samaja guru pAsethI ziSyane maukhika paraMparA dvArA ja prApta thatI hatI ane tenA asala zAbdika svarUpamAM hatI. A paraMparAmAM je te samayanI hakIkato je te svarUpamAM maukhika rIte ja lagabhaga cArathI pAMca peDhI sudhI sacavAyA haze. tenuM kAraNa e che ke vizALa bhaugolika vistAra ane te kALamAM jJAnanA prasAranA sAdhana sAva nimna kakSAnA ane tene rajU karavAnI kaLA sAva prAthamika kakSAnI hatI. te kALamAM lokanA koI citro karavAmAM AvyA nahotA. A citro banAvavAnI paraMparA je te AcAryonI vidvattA ane kalpanAne AbhArI che. te sAthe sthAnika kaLAkAro, citrakAro ane temanI buddhipratibhA dvArA A kalAtmaka citro taiyAra thayAM haze. A paNa mAtra eka anumAna ja che. tyAra pachInA guru bhagavaMtoe e citronI paraMparAne mAnya karI haze. vartamAnamAM prApta lokanA badhA ja nakazA A prakAranA suzobhanothI yukta che.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-3 157 3. zrImad rAjacaMdrajIe lokanA A svarUpa aMge kahyuM che : - kevaLajJAnI tIrthaMkara paramAtmAe lokanuM je nirUpaNa karyuM che te AlaMkArika bhASAmAM che ane yoganA abhyAsa sivAya teno pAra pAmI zakAya tema nathI. teno artha ema karAya ke atyAre prApta bhaugolika paribhASAthI para evI koI viziSTa AlaMkArika paribhASAmAM A lokanA svarUpanI vyAkhyA karavI joIe. ane te dvArA ja lokanA svarUpane samajavuM joIe. zrImad rAjacaMdrajIe keTaluM spaSTa A vidhAna karyuM che ke yoganA abhyAsa vinA lokanA svarUpano pAra pAmI zakAya tema nathI. te mATe viziSTa jJAna athavA paribhASAnI samaja hovI Avazyaka che. 4. zrI triloka munino abhiprAya : 10 pUrvathI ochuM jJAna dharAvatA mahApurUSonI racanAmAM aMdha zraddhA pUrvakanI Agrahabuddhi na hovI joIe. AgamomAM nirdiSTa maulika siddhAMtonI sAthe A prakAranA siddhAMtonI vAta karatI vakhate vivekabuddhino upayoga karavo te ja taTastha buddhinuM lakSaNa che. upalabdha mAnya AgamomAM paNa paraMparA doSa, lipidoSa, prakSepa doSa, mizraNa doSa, hAsa doSa vagere aneka nAnA moTA doSa hoya che. A ja kAraNathI vidvAno mATe vivekapUrvakanI taTastha buddhithI paraMparAno nirNaya karavAmAM kAMI anucita nathI. A vivekavRtti zAstronuM gahana adhyayana karanAra bahuzruta vidvAno mATe ja che, paNa sAmAnya adhyayana karanAra mATe nathI. (zrI triloka munijI, Agama nibaMdhamALA, bhAga-5, pR. 16,17)
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 | pariziSTa naM.-4 (a) jaMbudvIpa laghusaMgrahaNI (jaina bhUgoLa) namiya jirNa sabanne jagapUrja jagaguru mahAvIruM / jaMbuddIvapayatve, vuDjha suttA saparaheuM ||1|| khaMDA joyaNa vAsA, pavyaya kUDA ya tiltha seDhIo / vijaya duha salilAo, piMDesiM hoI saMghayaNI //rA nauasayaM khaMDANa, bharatapamANeNa bhAie lakhe | ahavA nauaya guNa bharapamANe havai lakhe / 3 // ahavigakhaMDe bharahe, do himavaMte A hemavai cauro | aTTa mahAhimavaMte, solAsa khaMDAi harivAse ||4|| battIsaM puNa nisahe, miliA tasakri bIyapAsevi | cauThThI u videhe, tirAsi piMDeI Naucaya | paIT joyaNa parimANAi, samacariMsAi ityakhaMDAi | lakhkhassa ya parihI e, tappAya guNeya huMteva //6 // vikhaMbha vaSNu dahaguNa, karaNI vaTTamsa parirao hoi | vikhaMbhapAyaguNiyo, parirao tassa gaNiyAyaM //7// parihI tilamba solasa sahassa doya taya sattAvIsahiyA | kosa tiga aThThAvIsa, dhaNusaya taraMguladdhatie II8 / satteva ya koDi sayA, naU A chappanna saya sahassAi | caNiyaM ca sahassA, sayaM divaDhuM ca sAhiyaM / 9 // gAu amege panarasa,dhaNasayA taha dhaNuNi panarasa | salDiM ca aMgulAiM jaMbuddIvarsI gaNiyAyaM / 10 // bharahAi sattavAsA, vicaThTha cau cautIsa vaTTiyare / solasa vaSnAragiri, do citta vicitta do jamagA ||11|| do saca kaNaya girIzuM, cau gayadaMtAya taha sumeru ya / cha vAsaharA piMDe, eguNasattari sayA dunni |12 | solasa vakhkhAresu, cau cau kuDA ca hRti pattayaM / somarasa gaMdhamAyaNa, sattadR ya rUdhdhi mahAhimave |13/. cautIsa vidvesu, vijpUhanisaDha-nIlavaMtasu / taha mAlavaMta suragiri, nava nava kuDA pattayaM / 14 //
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 159 pariziSTa-4(a) himasiharisu ikkArasa, iya igasaThThI giriju kuDANa | egatte savvalaNa, saya cauro sattasaThThI ca / 15 / cau sattaadde navage-gArasa kuDehi guNaha jaha saMkhuM | solasa du du guNayAla, duveya sagasaddhi saya cauro I/16 // cautIsa vijayesu, usahakuDA aTTa meru jaMbumi | adde ya devakurAi, harikuDa harissaha sakri ||17// mAgaha varadAma pabhAsa, tirthI vijayesu eravaya bharahe ! cautIsA tihi guNiyA, duruttara sayaM tu tilyANa |18T vijjAhira abhiyogica, seDhIo dunni dunni veadvai || iya cauguNa cautIsA, chattIsasayaM tu seDhINa // 19 / cakkI jevAI, vijayAi itya hRti cautIsA | mahaduha chappa umAi, kurusu dasagaMti solasaga / ra0 || gaMgA sidhu rattA, rattavaI cau naio pajoyuM | causaehiM sahastehiM, samaga vacaMti jalahimi || ra1// evuM abhiMtariyA, caura puNa aThThAvIsa sahastehi | | puNaravi chappannehi, sahastehi jaMti cau salIlA / rara/ kurumajhe caurAzi, sahassAi tahaya vijaya solasesu / battIsANa naINa, cauksasahastehiM pattayaM //ra3|| caudasasahassa guNiyA, aDatIsa naio vijayamakjhillA | sIyAe nivaDaMti, tahaya sIyAi emeva | 24 / sIyA sIoyAvi ya, battIsasahassa paMca lakhehi | sabe cauddasa lakhkhA, chappanna sahassa melaviyA /ripa / chajjoyaNa sakAse, gaMgAsimpaNa vittharo mUle | dasaguNiyA pajaMte, iya du du gueNa sesANaM //ra6 // joyaNa samucciThThA kaNayamayA sihari cullahimavaMtA / rUdhdhi mahAhimavaMtA, dusa uccA rUppaNayamayA //ra7/ cattAri joyaNasae, ucciddo nisaDha-nIlavaMto a | nisaDho tavaNijjamao, verulio nilavaMto ya ||28 | savaeNvi pavyayavarA , samayakhittemi maMdaravihuNA || dharaNitale uvagADhA, ussaha cauttha bhAyaMmi | ra9 || khaMDAi gAtAhiM, dasahi dArehi jaMbuddIvasya / saMghayaNI samattA raiyA haribhadrasUrihiM | 30 ||
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 | pariziSTa naM.-4 (ba) jaina vizvasaMracanA ane jIvavijJAna tatvArtha sUtra (adhyAya-3, adholoka ane madhya loka) 1. ratna-zarkarA-vAlukA-paMka-dhUma-tamo-mahAtama prabhA bhUmayo ghanAbuvAtAvaDakAzapratiSThA: saptADadhodha: pRthutarA : || 2. tAsu narakI: // 3. nityADazubhataralezyApariNAmadeha vedanAvikriyA: || 4. parasparodIvita du:khA (prApha caturthya :) // 5. saMkliSTAsurodhIritadu:khAzca prAka catucya: // 6. te bleka-tri-sapta-daza-saptadaza-dvAviMzati-trayatriMza sAgaropamA: sattAnAM parA: sthiti: || 7. jambudvIpalavaNAdaya : zubhanAmAno dvIpasamudrAH || 8, dviddhirviSThabhA: pUrvapUrvaparikSepiNo valayAkRtaya: // 9. tanmadhye merurnAbhivRtto yojanazatasahasra viSkasmo jambudvIpa: // 10. tatra bharatahemavataharivideharamyaka haraNyavatarAvata varSA : pho gANi || 11. tadvibhAjina : pU ryA parA catA hima va , mahAhimavaziSadha nIlarukima zikharaNio varSa dharapakvatA: // 12. dvirdhAtakIkhaNDa / 13. puSkarArdha ca / 14. prAhmAnu SottarAr manuSyA : // 15. AryA glizazca || 16. bharaterAtavidehA: karmabhUmayoganyatra devakurUttarakurubhyaH || 17. nRsthitI parApare tripalyopamAntarmuhUrte // 18. tirthagyonInAM ca // caturthodhyAya : (jyotiSka deva ane vaimAnika devo-udgaloka) 1. devAzcaturnikAyA: || 2, tRtIya: pItalezya : || 3. dazASTapaMcadvAdaza vikalpA: kalpo pasaMparyantAH || 4. indrasAmAnika gArmsi za pAriSadyAtmarakSaka lokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilbiSikAzcaka : // 5. trAyazciMza-lokapAlavarjA vyantarajyotiSThAH || 6. pUrvayorkIndrA | 7. pItAntale zyaH || 8. kAyApravIcArA ADaezAnAt // 9. zeSA: sparzarUpazabdamanaH pravIcArA dvayoddharyo: // 10. pareDapravIcArA: // 11. bhAva navAsinoDasu ra-nAgavighu su paNa gnivAstanito dadhidvIpadilphamArA: || 12. vyantarA: kinnaraDiMpuruSa mahoragagAdharvaakSarAkSasabhUta pizAcAH || 13. jyotiSkA: sUryazrIndramaso
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-4(ba) 161 grahanakSatraprakIrNatArakA || 14. merupradakSiNA nityagatayo nRloke || 15. tatkRtaH kAlavibhAga: // 16. bahiravasthitA : // 17. vaimAnikA: || 18. kalpo pasA: kalpAtItA&A // 19. upa ryu pari // 20. saudharmezAnasAnakumAramAhendrabrahmaloka lAntakamahAzukrasahastrArabbAnataprANatayorAraNAsyutacornavasu grevecake " vijayavaijayantajacantAparAjiteSu sarvArthasiddha ca || 21. sthiti prabhAva sukha ghuti vezyA vi zu skrIndriyAvadhi vi ja ya toDa dila kA : || 22. gatiza rI ra parigrahAbhimAnato hInA: // 23. pIta-padya-zukalezyA : dvitrize evu // 24. prA zaiveyakebhyaH kalpA : // rapa. brahmalokAlayAlokAntikA: // ra6. sArasvatAdityavacUrNa gardatoya- tuSitAvyAbAdhamarutoDariSTAzca // 27. vija cAdiSa dvicaramA: || 28. o pAtika manu Ne : zeSAstiyaMgyonayaH || ra9. sthitiH || 30. bhavaneSu dakSiNArdhAdhipatInAM palyopamamadhyardham // 31. zeSANAM pAdone // 32. asurendrayo : sAgaropamalike ca // 33. saudharmAdiSu yathAkramam // 34. sAgaropama // 35. a dhi ke ca || 36. sapta sA natyu mAre cA || 37. vizeSatrisapTadaza kAdazatrayodaza paMcadazabhi rAdhikAni ca || 38. AraNAtrutAdRthvamekekena navasu raiveyakeSu vijayAdiSu sarvArthasiddha ca || 39. aparA palyopamanadhimaM ca || 40. sAgaropama // 41. adhike ca || 42. parata: parata: pUrvAdapUrvAntarA // 43. nArakANAM ca dvitIyAdiSu // 44.dazavarSasahastrANi prathamAyAm // 45.bhavaneSu ca || 46.vyantarANAM ca // 47. parA palyopaman || 48. jyotiSThANAmadhikam // 49. grahANAmekam // pa0. nakSatrANAmadham // pa1. tArakANAM caturbhAga: // para. jaghanyA tvaSTabhAga: // pa3. caturbhAga : zeSANAm //
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 . pariziSTa naM.-5 vizeSa nAma sUci (vizeSa nAma sAthe ApavAmAM Avela aMko pRSThaka darzAve che) abhayadevasUri-16 nArAyaNa lAla kachArA-82,83 abhayasAgarajI-2,33,34,35,48,para nirmaLa-35 amarendravijayajI-35 nemicaMda jaina-24 amita ke. jaina-82 nemicaMdrasUri-16 AInsTAIna-36,69,96,98 nemicaMdra siddhAMta cakravartI-16 AryabhaTTa-ra6,76 nemisUri-30 indrabhUti gautama (gautamasvAmI)-19 nyUTana IzAnendra -97 pI. sI. vaidya (pro., DaoN.)-96 udayasUri-30,70 pradIpa ke. zAha (DaoN.)-5 umAsvAti, vAcaka-16,47,146 praviNa ke. zAha-6 eca. epha. zAha (pro.)-4 phrenka vAna Dena boza-13, 14 kAnti marDiyA (DaoN.)-6 bAbubhAI ena. paramAra-34 kAnti mepANI-pa bhadrabAhusvAmI-5,110 kRSNa (Arya)-21 bhadrasenasUri-3 kelaTa keTyAM-15 bhAskarAcArya-42,76 koparaniksa-ra6 bhuvanacaMdrajI, upAdhyAya-24 caMdrasUri-16 bhUpezacaMdra zAha-1 jaMbusvAmI-8,19 mallinAtha-para jayaMta nAralIkara (pro., DaoN.)-9 masArU ImoTo (DaoN.)-144 jinacaMdrasAgarasUri-pa3 mahAvIrasvAmI (vIra)-7,11,19, jinabhadra gaNi-16, 23 23,36,48,54,85 jIvarAja jaina (DaoN.)-3,11,16,29,32, mahendrakumArajI (pro. muni)-55 71,73,84,85,95,100,14pa mahendra ke. jena-82 je. ema. zAha-7 madhUsudana DhAMkI (pro. DaoN.)-25 tuSAra bhaTTa-5 municaMdrasUri-19 darzanAbena-5 mohanalAla dalIcaMda desAI-19, 20,21 devaddhi gaNi-8,18,22,23,85 ativRSabha-16 narendra bhaMDArI (pro., DaoN.)-6 ratilAla pAnAcaMda gAMdhI-34,35 naMdanasUri-4,35 ratnazekharasUri-16 nAgArjuna-21 ruDI jAnsamA-83
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-5 163 rohagupta Arya-18 vinayavijaya upAdhyAya-16 vinItaprajJAzrIjI (vidulA) -1,2 vimaLAbena (DaoN.)-4 vimaLAbena-1 samayasuMdara gaNi-22 saMprati- ra0 sikaMdara, samrATa-77 sImaMdharasvAmI-10 sudharmAsvAmI-8,17, 19 sudhIra zAha (DaoN.)-6 suhastisUri-20 sUryodayasUri(sUryodayavijaya)-2,35 saudharmendra-97 skaMdilAcArya (Arya)-20,21 sthUlabhadra Arya-77 svAcIlDa (Schwarchild)- 96 zivabhUti-21 zIlacaMdrasUri-3,4,30,35 zrIguptAcArya-18 zrI caMdrasUri-16 zrInivAsa rAmAnujana-30,31 haribhadrasUri-16,19,30
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 pariziSTa na.-6 vaijJAnika pAribhASika zabdasUci akArbanika- Inorganic kha-bhautikazAstrI-Astrophysicist adhikramaNa- Passing the any planet gANitika- Mathematical like Mercury, Venus etc. guNAtmaka-Qualitative infront of the Sun gurutvAkarSaNa kSetra- Gravitational adhyAropaNa- Superimposing field aMtara- distance gurutvAkarSaNa baLa-Gravitational (a)dhAraNA- hypothesis force avakAzayAtrI- Astronaut Lastil-Galaxy avakAzI padArtha (piMDa)- Celestial 016-Planet body, (object) 16HLOLL-Solar system AkAra- Shape ghana-Solid Cube AkAza-Space ghanaphaLa-Volume AkAzagaMgA-Milky way caMdragrahaNa- Lunar eclipse AbhAsI- virtual zistil salz4l- Moon's (Lunar) Ara. ena. e.- RNA-Ribo phases | -nucleic- acid L4L-Umbra IlekTrona- Electron jIvavijJAna- Biology utsarjita- Emitted Teliskopa-Telescope 6489141- Penumbra DI.ena.e.- DNAuSNatAmAna-Temprature Deoxyribonucleic acid eriyala projeksana- Aerial Denijhena- Denyzen projection (view) tArAvizva-Galaxy eliyansa- Aliens triparimANIya-Three aitihAsika- Historical Dimensional 3D kada- Volume thiyarI(siddhAMta)(vAda)-Theory kATakhUNa- Rectangle 80119L-Pressure kArbanika- Organic dizA-Direction kendragAmI baLa- Centripetal force dainikagati-Rotation of the kendratyAgI baLa- Centrifugal force Earth on its Axis kelvina- Kelvin dharI-Axis koSTaka (cArTa)- Statistical Map nirapekSa-Absolute kSitija- Horizon nihArikA-Nebula, kSetraphaLa-Area nenomITara-Nanometer khagoLazAstra- Astronomy nyukliyasa-Nucleus khagoLIya-Astronomical paTTI cArTa-Bar chart kha-bhotikazAstra-Astrophysics
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-6 paribhramaNa-Spin velocity of star etc. or rotation around Sun parimANa-Dimension parimANAtmaka-Quantitative pAI- Pie(r) pAI cArTa-Pie chart pikomITara-Picometer pikTogrApha(mAnacitra)-Pictograph pidhAnayuti-Conjuction of Planet with star forming eclipse of star purAtAttvika-Archaeological paurANika-Mythological prakAzavarSa-Light Year pratidravya-Antimatter pratibiMba-Image prativizva-Anti-universe pravAhI-Liquid plAjhmA-Plazma phemaTomITa2-Femto meter(10'') brahmAMDa-Universe, Cosmos brahmAMDa vijJAna- Cosmology bhUgoLa-Geography bhUstarazAstra-Geology bhUsthirabhramaNakakSA-Geostationary or Geosynchronous orbit bhaugolika-Geographical bhautikazAstra-Physics bhaumitika-Geometrical magaja-Brain mana-Mind markeTara projeksana-Mercator projection, mApa-Measurement rekhAMza-Longitude reDiyo Teliskopa-Radio Telescope rokeTa-Rocket vartuLAkAra-Circular vArSikagati-Rotation of the Earth around the Sun vAstavika-Real vijJAnI-Scientist viziSTa sApekSatA siddhAMta-Special Theory of Relativity (STR) viSuvavRtta-Equator vedhazALA-Observatory vaijJAnika-Scientific 165 vaijJAnikatA-Scientificness zyAmagarta (blaeNka haoNla)- Black hole sarvagrAhI darzana- (Panaromic view) Bottle view, Schematic diagram sApekSa- Relative sApekSatA siddhAMta- Theory of Relativity sAmAnya sApekSatA siddhAMta General Theory of Relativity (GTR), sAMkhyikI- Statistical Method(SM) simeTrikala- Symmetrical silikona-Silicon seTelAITa vyU- Satellite view saiddhAMtika- Theoretical sUryagrahaNa-Solar eclipse senTigreDa- Centigrade selsiyasa- Celsius staMbhAlekha- Bar chart sthAna- Location havAIprakSepaNa- Aerial view
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 pariziSTa naM.-7 jaina pAribhASika zabdasUci akarmabhUmi-jyAMnA manuSyomAM asi, masi ane kRSino vyavahAra nathI tevuM kSetra ajIva- jIva-caitanyarahita padArtha aDhI dvIpa-madhyalokamAM Avela jaMbUdvIpa, dhAtakI khaMDa ane puSkaravara ardha dvIpano samUha adharmAstikAya-samagra lokamAM vyApta jIva ane paudgalika padArthone sthira karavAmAM sahAyaka dravya adholoka-samabhUtalA pRthvInI nIce 900 yojana pachIno bhAga adholokavAsI-adholokamAM prathama narakamAM rahelA bhavanapati devo anabhigrahika mithyAtva-jinadharmathI viparita zraddhA karavI, anabhilApya-vANI dvArA kahI na zakAya te anavasthA-kahI na zakAya tevI acokkasa avasthA anAbhogika mithyAtva-ajJAna svarUpa mithyAtva. anuttara deva- cauda rAjalokamAM sauthI upara rahela deva anekAntavAda-vividha apekSAe padArthanuM varNana karatI paddhati antarkIpa-bharatakSetranI uttare tathA airavatakSetranI dakSiNe Avela parvatamAM pUrva-pazcima cheDethI lavaNasamudramAM nIkaLelI babbe bAhAo upara Avela 56 dvIpa antarmuhUrta-eka muhUrtanI aMdarano kALa aplAya-pANI svarUpa jIvo jemAM pANInA aNu pote ja sajIva hoya che. abhigrahika mithyAtva-jinamata upara adhika zraddhA karavI, abhilAkha-vANI dvArA kahI zakAya tevA bhAva ayodhyA-bharatakSetranuM mukhya nagara
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-7 aruNavara dvIpa-navamo dvIpa aloka-lokanI bahArano pradeza alokAkAza-alokamAM rahela AkAza avadhijJAna-bhautika padArthone koIpaNa indriyanI sahAya vagara jANavAnI zakti avadhijJAnI-avadhijJAnanI zakti dharAvanAra AkAzAstikAya-AkAzapradezano samUha Agama-tIrthaMkara paramAtmAnI vANInuM zabdasvarUpa AtaMpa nAmakarma-karmanA 158 prakAramAMno eka prakAra Atmapradeza-AtmAno sUkSmatama aMza Abhinivezika mithyAtva-koIpaNa mAnyatA athavA potAnA matano kadAgraha, ArA-kALacakranA ardhabhAgano eka bhAga ikSurasavara dvIpa-sAtamo dvIpa ikSurasavara samudra-zelaDInA rasa jevuM pANI dharAvato samudra indriyagamya-pAMca indriya dvArA anubhavI zakAya te uttarakuru-mahAvidehamAM merU parvatanI uttare Avela yugalika kSetra uttara lokArdha-samagra lokano uttara taraphano bhAga utsedhAMgula-je te kALanA manuSyanA AMgaLanuM mApa urdhvaloka- lokano uparano bhAga unmagA (unmanajalA)-vaitADhya parvatanI guphAmAMthI nIkaLelI nadI upAzraya-jaina sAdhu-sAdhvInuM nivAsasthAna ekendriya-mAtra sparzano anubhava karAvanAra tvacAvALA jIva airavatakSetra-jaMbUdvIpamAM cheka uttare Avela kSetra audArika vargaNA-eka prakAranA paramANusamUhano prakAra 167
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 audArika zarIra-audArika vargaNAthI banela bhautika zarIra karmabhUmi-jyAM asi,maSi ane kRSino vyavahAra che te bhUmi kalpavRkSa-yugalika kSetra ane kALamAM manuSyone temanI IcchA pramANe vastra, AhAra, dhareNAM vagere ApanAra vRkSa kAlika zruta-45 AgamamAM eka prakAranA Agamano vibhAga kAlodadhi-dhAtakI khaMDa pachI Avela valayAkAra samudra kALa-samaya kALacakra-utsarpiNI ane avasarpiNIyukta kALanuM cakra kevaLajJAnI, (kevalI)-kevaLajJAna dharAvanAra kezarI sarovara-nIlavaMta parvata upara Avela sarovara kSIravara dvIpa-valayAkAra eka dvIpa kSIravara samudra-dUdha jevuM pANI dharAvato samudra khaMDaprapAtA-vaitADhya parvatanI eka guphA gaNadhara-tIrthaMkara paramAtmAnA mukhya ziSya gaNadharavAda-zramaNa bhagavAna mahAvIra ane temanA mukhya ziSya thanAra brAhmaNa paMDito sAtheno vAda-carcA gaMgA, sindhu-bharatakSetranI be nadIo ghanavAta-eka prakArano ghanavAyu sAta naraka pRthvInA AdhAra svarUpa che. ghanodadhi-eka prakAranuM ghana pANI arthAt baraphano samudra, je sAta naraka pRthvInA AdhAra svarUpa che. mRtavara dvIpa - chaThTho dvIpa, mRtavara samudra-ghI jevA pANIno samudra caurindriya-sparzanendriya, jIllA, nAka ane cakSu dharAvanAra jIvo cakravartI-bharata vagere cotrIsa vijayanA cha-cha khaMDane jitanAra pariziSTa-7 cauda rAjaloka-jaina darzana anusAre brahmAMDa je cauda rAjaloka jeTalI UMghAI dharAve che.
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-7 chadmastha-kevaLajJAnanI prApti jemane nathI thaI te. jagatI-jaMbUdvIpa ane lavaNa samudranI maryAdA bAMdhatI divAla jaMbUDhIpa-samagra madhyalokanA kendramAM Avela eka lAkha yojana vistAravALo dvIpa jinavANI-tIrthaMkaranI vANI athavA te jemAM saMgRhita thayela che te Agama jIva-zarIra dharAvato AtmA arthAt saMsArI AtmA jyotiSTha cakra - sUrya, caMdra, graha, nakSatra, tArA vagere jaina darzana anusAra merU parvatanI AsapAsa phare che te tanavAta-pAtaLo vAyu je sAta naraka pRthvInA AdhAra svarUpa che. tamisA-vaitADhya parvatanI guphA tigicchi sarovara-niSadha parvata upara Avela sarovara tirhAloka-madhyaloka jemAM asaMkhya dvIpa, samudra che. tiryaMca paMcendriya-pAMca indriya dharAvatA pazu-pakSI tIrthaMkara- jaina paraMparA arthAt tIrthanA sthApaka Adya mahApuruSa teindriya- tvacA, jIhvA ane nAka dharAvatA jaMtuo teukAya-agni svarUpa jIvo trasanADI-cauda rAjalokano vacceno eka rAjaloka pramANa lAMbo pahoLo ane cauda rAjaloka UMco vistAra jemAM trasa arthAt hAlatA cAlatA jIvo ja utpanna thAya che trizarAvasaMpuTa-eka UMdhuM zakoruM tenA upara eka cattuM zakoruM ane eka UMdhuM zakorAno AkAra bairAzika-jIva, ajIva ane nojIva ema traNa prakAranA padArthonA astitvamAM mAnanAra saMpradAya, je rohaguptathI zarU thayo. dakSiNa lokArdha-saMpUrNa lokano dakSiNa bhAga dezapUrvadhara-bAramA daeNSTivAdanA cauda pUrvamAMthI daza pUrvanuM jJAna dharAvanAra digambara-jainono eka saMpradAya jemAM sAdhuo saMpUrNa nagna rahe che. 169
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 pariziSTa-7 dIkSA-saMyama arthAt pAMca mahAvratanuM pAlana karavAnI pratijJA devaloka-devonuM nivAsasthAna dezanA-tIrthakara, cauda pUrvadhara athavA dazapUrvadharanuM pravacana devakuru-merU parvatanI dakSiNe Avela yugalika kSetra dvAdazAMgI-AcArAMga vagere bAra aMga svarUpa Agamano samUha dharmAstikAya (dharma)-padArtha ane jIvane gatimAM sahAyaka dravya dhAtakIkhaMDa-jaMbudvIpa pachIno bIjo valayAkAra dvIpa naraka-nArakanA jIvonuM sthAna narakAvAsa-nArakInA jIvone rahevAnuM makAna nava raiveyaka- grIvAnA sthAne rahela nava prakAranA devo naMdIzvara dvIpa-AThamo dvIpa, nArIkAntA, narakAntA-ramya kSetramAM AvelI be nadIo nArakI-narakanA jIvo nimnagA (nimagna jalA)- vaitADhya parvatanI guphAnI eka nadI nizcaya kALa-padArthanA sUkSma paryAyamAM parivartananA kAraNa svarUpa kALa. niSadha parvata-jaMbudvIpamAM mahAvidehanI dakSiNe Avela eka parvata nIla parvata-jaMbudvIpamAM mahAvidehanI uttare Avela eka parvata nojIva-rohagupta sthApita karela trirAzimAMno eka kAlpanika padArtha pA sarovara-laghuhimavAna parvata upara Avela sarovara paMcendriya-pAMca indriya- tvacA, jIllA, nAka, cakSu ane kAna dharAvanAra jIva pabhAsa-bharatakSetranI dakSiNe lavaNa samudramAM Avela eka tIrtha paramAtmA- tIrthakara athavA arihaMta jevA zreSTha AtmA paraloka-mRtyu bAda jyAM jIva utpanna thAya te janmyA paryAya-padArtha athavA jIvanI vibhinna avasthAo
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa-7 171 paryuSaNa-jenono eka prakArano ATha divasano tahevAra pApa-ATha karmamAMnuM azubha karma puMDarika sarovara-zikharI parvata upara Avela sarovara puNya-ATha karmamAnuM zubha karma pudgala (pudgalAstikAya)-koIpaNa bhautika padArthanA sUkSmatama aNuthI laine vizALatama padArtha mATe vaparAto zabda puSkaravAradvIpa-dhAtakI khaMDa ane kAlodadhi samudra pachI Avela dvIpa pRthvIkAya-pRthvI arthAt mATI, patthara, retI vagere jenuM zarIra che tevA jIva pauSadha-cAra prahara athavA ATha praharanuM sAmAyika jevuM eka divasanuM cAritra prabhAsa- bharatakSetranI dakSiNe lavaNa samudramAM Avela eka tIrtha pramANAMgula-utsadhAMgulathI laMbAImAM 400gaNuM ane pahoLAImAM aDhI gaNuM moTuM laMbAInuM mApa pravajyA- vata-dIkSA grahaNa karavuM te bahuzruta- AgamanA viziSTa jJAtA bAhA-himAvAna ane zikharI parvatanI lavaNa samudramAM vistarela zAkhA beIndriya-sparzanendriya arthAt tvacA ane jIllA dharAvanAra jIva boTiko-digambara paraMparA jevI paraMparA dhAravanAra eka saMpradAya bharatakSetra-jaMbudvIpanuM dakSiNa taraphanuM kSetra bhavanapati-adholokavAsI daza prakAranA devo bhavitavyatA- bhAvinI akaLa paristhiti madhyaloka-saMpUrNa cauda rAjalokano madhyabhAga manuSyakSetra-aDhI dvIpa jyAM manuSyonA janma-maraNa thAya che te. manovargaNA-saMjJI paMcendriya jIvonA mana tathA vicAramAM upayogI paramANusamUha mahApadma sarovara-mahAhimavAna parvata upara Avela sarovara
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 pariziSTa-7 mahApuMDarika sarovara-rukima parvata upara Avela sarovara mahAhimavAna parvata-himavaMta kSetranI uttare Avela parvata mahAvideha kSetra-jaMbudvIpa, dhAtakI khaMDa ane puSparAvarta dvIpamAM madhyamAM Avela kSetra mAgadha- bharatakSetranI dakSiNe lavaNa samudramAM Avela eka tIrtha mAnuSottara parvata-puSkarAvarta dvIpanA be bhAga karato parvata mithyAtva-aNasamaja athavA ajJAna athavA viparIta mati muni (munivara, munirAja)-jaina paraMparAnI dIkSA grahaNa karela vyakti mumukSu- mokSa arthAt sakala karmathI mukta thavAnI IcchAvALA merU parvata-jaMbudvIpa tathA anya dvIpomAM pUrva tathA pazcima vibhAganA | madhyamAM rahela parvata mohanIya karma-ATha prakAranA karmamAMnuM eka karma jenAthI buddhi bhraSTa thAya che. yojana-laMbAInuM prAcIna kALanuM eka mApa, jenA 12.8 kilomITara thAya che. rajU- rAja athavA rAjaloka ratnaprabhA-prathama narakanuM nAma ramyaka-jaMbudvIpanuM eka kSetra rAjaloka (rAja)- cokakasa paraMtu asaMkhyAtA yojana lAMbo pahoLo | tathA UMco ghana vistAra rumi parvata-jaMbUDhIpano eka parvata rohitA, rohitAzA-himavaMta kSetranI nadIo lavaNa samudra-jaMbudvIpa AsapAsano khArA pANIno valayAkAra samudra loka-jainadarzana anusAra brahmAMDa lokAkAza-lokamAM rahela AkAza vakSaskAra-jaMbudvIpa vagere dvIpamAM rahela parvata
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 pariziSTa-7 varadAma- bharatakSetranI dakSiNe lavaNa samudramAM Avela eka tIrtha vAcanA-AgamanA pAThone nizcita karela AvRtti vANavyaMtaranikAya-vANavyaMtarajAtinA devono prakAra vAyukAya-vAyu svarUpa jIvo vAruNivara dvIpa - cotho dvIpa vijaya-cakravartIne vijaya prApta karavA yogya kSetra vekriya vargaNA-eka prakAranA paramANusamUhano prakAra jenA dvArA deva | narakanA zarIra bane che. vaikriya samudyAta-vekriya zarIradhArI anya zarIra banAvatI vakhate karatI eka prakriyA vekriya zarIra-vividha prakAranI kriyA karavAmAM samartha zarIra vetAtya-bharatakSetra ane tenA jevA bIjA kSetranA uttarArdha ane dakSiNArdha evA be bhAga karanAra parvata vyavahAra kALa-samayakSetramAM thato rAtri-divasa svarUpa kALa vyavahAranaya-loka vyavahAramAM pracalita nIti vyaMtaranikIya-vyaMtara jAtinA devonuM nivAsasthAna sakjhAya- svAdhyAya athavA adhyAtmanuM nirUpaNa karatI athavA | prAcIna maharSinA jIvananuM nirUpaNa karatI kavitA. samabhUlA pRthvI- samagra loka ane madhyalokanA samatala svarUpa bhUmi samayakSetra-jyAM sUrya, caMdra vagere merU parvatanI pradakSiNA kare che ane tenA kAraNe rAtri-divasa thAya che te kSetra samavasaraNa-tIrthaMkara paramAtmAne dezanA ApavAnuM devakutasthAna sarvajJa-sarva padArthane jANanAra sarvArthasiddha-anuttara devomAMnA eka deva sAMzayika mithyAtva-prabhunA vacana upara zaMkA karavI, siddha-ATheya prakAranA karmathI mukta thayela AtmA
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 pariziSTa-7 siddhazIlA-ATheya prakAranA karmathI mukta thayela AtmAnuM sthAna siddhAMta-Agama sItA, sItodA-mahAvidehamAM AvelI be nadIo sImaMdharasvAmI-vartamAna kALe mahAvidehanI puSkalAvatI vijaya | viharamAna tIrthakara supratiSThaka-trizarAvasaMpuTa suvarNakUlA, rUkhakUlA-haraNyavat kSetramAM Avela be nadIo saMgIti-jena AcAryonI AgamonA pAThano nizcaya karavA ekatra thayela sabhA stavana-prabhunA guNonI kAvyAtmaka prazaMsA sparzanendriya-tvacA svarUpa indriya svayaMbhUramaNa samudra-madhyalokamAM Avela sauthI chello samudra svargaloka-viziSTa prakAranA devonuM nivAsasthAna zikharI parvata-airAvata kSetranI dakSiNe Avela parvata zramaNa-jaina paraMparAnA sAdhu zruta-zravaNa athavA zabda dvArA prApta jJAna zvetAmbara-jaina dharmano eka saMpradAya, jemAM sAdhuo zveta vastra dhAraNa kare che. hari, harikAntA-jaMbudvIpamAM harivarSa kSetramAM Avela nadIo harivarSa-jaMbudvIpamAM Avela eka kSetra hastaprata -kAgaLa athavA tADapatra upara lakhela prAcIna graMtha himavaMta- laghu himavAna parvatanI uttare Avela kSetra himavAna (laghu)- jaMbudvIpamAM bharatakSetranI uttare Avela parvata hiraNyavata-jaMbudvIpamAM Avela eka kSetra
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 175 saMdarbhagraMtha sUci anuyogadvAra sUtra pravacanasAroddhAra AcArAMga sUtra bRhat kSetrasamAsa upadezapada bRhat saMgrahaNI kalpasUtra bhASya (traNa) kALa lokaprakAza laghu kSetrasamAsa kSetra lokaprakAza laghusaMgrahaNI kSetrasamAsa lokaprakAza caMdraprajJapti vijJAna ane adhyAtma cAra prakaraNa vizeSAvazyaka bhASya jaMbudvIpapra.jJapti siddhahema laghuprakriyA jIvavicAra siddhahema laghuvRtti jIvAjIvAbhigama sucagaDAMga sUtra jaina darzananAM vejJAnika rahasyo sUryaprajJapti jJAtAdharmakathA saMgrahaNI sUtra tattvArtha sUtra skopa (vijJAna mAsika) tilocapannatti virAvalI (kalpasUtranuM AThamuM vyAkhyAna) traNa bhAga dazavaikAlika Elements of Jain Geography daMDaka Scientific Perspectives of Jainism nava tattva Scientific Secrets of Jainism nava smaraNa The Jain Cosmology naMdI sUtra naMdIsUtra cUrNi nirayAvalikA pAMca karmagraMtha pAMca pratikramaNa prajJApanA sUtra
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
_