________________
હાથી માથે પણ અંકુશ હેય છે, તેમ ઉન્મત્ત ઈન્દ્રિને વિવેકરૂપી અંકુશ વડે વશવત બનાવી શકાય છે, આત્માભિમુખ બનાવી શકાય છે.
જેઓ ઈન્દ્રિયના સ્વામી છે તેમનું જ સ્વામિત્વ અખંડ રહી શકે છે.
આ અષ્ટક કહે છે કે ઈન્દ્રિયે પાસે આત્માના કામ કરા, આત્માની સેવા કરાવે, પરમાત્માના ગુણગાન ગવરાવે.
(૮) ત્યાગાષ્ટક :
ઔદયિક ભાવરૂ૫ ગૃહસ્થાશ્રમને લગતા ધમેને ત્યાગ કર્યા વિના ઈન્દ્રિયને જય શક્ય નથી, તેથી ઇન્દ્રિયજય અષ્ટ પછી ત્યાગાષ્ટક કહેવામાં આવ્યું છે.
અનાદિ અનંત આ સંસારમાં જીવને કર્મના કારણે જુદા જુદા જીના સંબંધ થાય છે અને તે સંબંધ છૂટી પણ જાય છે. કારણ કે જ્યાં સંગ હોય ત્યાં વિયેગ હિય જ. આ વાત આપણે સારી રીતે જાણીએ છીએ, તેમ છતાં છૂટી જનારા સંબંધને રાગ આપણને પજવે છે, અને તેના કારણે આપણને આર્તધ્યાન થાય છે.
કાંટાથી જેમ કાંટો નીકળે છે, તેમ આત્માના રાગથી સર્વ પ્રકારના રાગરૂપી કાંટા આત્મામાંથી નીકળી જાય છે.
શરીર, સ્વજન, ઘન આદિ છૂટી જવાના સ્વભાવવાળાં છે, માટે સમજણપૂર્વક તેના પ્રત્યેના રાગને ત્યાગ કરવો તેમાં બુદ્ધિની સાર્થકતા છે.
