________________
१३२
श्रीदशवैकालिकसूत्रे मैवम् , हे शिष्य ! विषयवासनैव तावत्सकलाऽनर्थमूलम् , विशेषतश्चारित्रमुच्छेदयन्ती रागद्वेषौ दृढीकुरुते । यथा विदेशं गतस्य कस्यचित् प्रेयसो जीवितस्यापि श्रुतायां मरणवार्तायां जना रुदन्ति न तथा तस्मिन्मृतेऽप्यश्रुतायां तदीयमरणप्रवृत्तौं, तस्माचेतोविकृतिरेव मुख्यतः मुखदुःखवन्धहेतुः, विषयवासनायाः समुच्छेदमन्तरेण पुनः पुनरष्टविधानां कर्मणामङ्कुरणं न शक्यते प्रतिरोद्धं, तेपां विषयवासनामूलकत्वात् । उक्तञ्चविषयसेवनकी इच्छा भी शान्त हो जायगी तो फिर आतापना आदि बाह्य तप क्यों करना चाहिए ? ___ उत्तर-हे शिष्य ! ऐसी शंका करना उचित नहीं है, क्योंकि विषयोंकी वासना (इच्छा) ही सब अनर्थोंकी जड़ है, और चारित्ररूपी वृक्षकी जड़को उखाड़नेवाली है। यह रागद्वेषको दृढ़ करती है । परदेश गया हुआ कोई इष्टमित्र जीवित हो परन्तु उसकी मृत्युका समाचार मिले तो सम्बन्धी लोग रोने लगते हैं, और यदि वह मर जाय किन्तु मरनेका समाचार न मिले तो कोई भी नहीं रोता। इससे ज्ञात होता है कि चित्तका विकार ही सुख-दुःखका मुख्य कारण है। __' इसलिए जब-तक मनसे विषयवासनाका समूल त्याग नहीं होता तब तक आठों कर्मोकी उत्पत्ति नहीं रुक सकती, क्योंकि उनका मूल, विषय-वासना है। कहा भी हैસેવનની ઇચ્છા પણ શાન્ત થઈ જાય, તે પછી આતાપના આદિ બાહ્ય તપ કરવાની શી જરૂર ?
ઉત્તર-હે શિષ્ય ! એવી શકા કરવી ઉચિત નથી, કારણ કે વિષયેની વાસના (ઈરછા) જ બધા અનર્થોનું મૂળ છે. અને ચારિત્રરૂપી વૃક્ષના મૂળને ઉખાડનારી છે. તે રાગદ્વેષને દઢ કરે છે પરદેશ ગએલે કઈ ઈચ્છમિત્ર જીવને હેય પરંતુ તેના મૃત્યુના સમાચાર મળે તે સગા-સંબધીઓ રેવા લાગે છે, અને જે તે મરી જાય પણ મરવાના સમાચાર ન મળે તે કઈ પણ રેતુ નથી, એથી સમજાય છે કે ચિત્તને વિકારજ સુખદુઃખનું મુખ્ય કારણ છે
એ કારણથી જ્યાસુધી મનમાંથી વિષયવાસનાને સમૂળ ત્યાગ નથી થત ત્યાસુધી આઠે કર્મોની ઉત્પત્તિને રોકી શકાતી નથી, કારણ કે તેનું મૂળ વિષયવાસના છે કહ્યું છે કે
