________________
-
मनसे बायाप प करते हुए भी उस दण्डसे पडिसाक्षीसे गही
अध्ययन ४ सू. १५ भिक्षुत्वसिद्धिः
२६७ कारित अनुमोदनारूप तीन करणसे (तथा) तिविहेणं-तीन प्रकारके मणेणं मनसे वायाए-बचनसे काएणं-कायसे न करेमि-न करूँगा, न कारवेमिन कराऊँगा,करंतंपि-करते हुए भी अन्नं दूसरेको न समणुजाणामि-भला नहीं समझूगा। भंते! हे भगवन् ! तस्स-उस दण्ड से पडिकमामि-पृथक होता हूँ, निंदामि आत्मसाक्षीसे निन्दा करता हूँ, गरिहामि-गुरुसाक्षीसे गर्दा करता हूँ,
अप्पाणं दण्ड सेवन करनेवाले आत्माको वोसिरामि-त्यागता हूँ ॥१॥१५॥ ___टीका-से-सा=भिक्षावृत्तिकत्वेन प्रसिद्धः, भिक्षुः भिक्षितुं याचितुं शीलं धर्मों वा यस्य स भिक्षुः । ('भिक्ष याञ्चायामलाभे लाभे चे'-त्यस्माद्धातोः 'आक्केस्तच्छील-तद्धर्म-तत्साधुकारिषु' इत्यधिकारे 'सनाशंसभिक्ष उ' (३।२।१६२) इत्युप्रत्यये भिक्षुपदं सिध्यति)। अत्र 'उ' प्रत्ययेन ताच्छील्यद्योतनाद् भिक्षणशीलत्वं भिक्षुत्वमिति पर्यवस्यति ।
ननु कापायाम्बरधारिणामपि भिक्षोपजीवित्वेन तत्रोक्तभिक्षुलक्षणमतिव्याप्तमिति चेन्न
भिक्षावृत्तिसे प्रसिद्ध भिक्षु कहलाते हैं, अर्थात् याचना करके आहारादि लेनेवालेको भिक्षु कहते हैं ।
संस्कृत व्याकरणके अनुसार 'भिक्षु' पदमें 'उ' प्रत्यय लगा हुआ है। उससे यह प्रगट होता है कि-भिक्षु उसे कहना चाहिए जो किसी वस्तुको विना भिक्षाके न लें, अर्थात् भिक्षणशील भिक्षु कहलाते हैं ।
प्रश्न-गेरुआ या अन्य किसी प्रकारके रंगसे रंगे हुए कपड़े पहननेवाले संन्यासी आदि भी भिक्षु मांग कर अपने जीवनका निर्वाह करते हैं, इसलिए यह भिक्षुका लक्षण उनमें भी चला जाता है, वे भी भिक्षु कहलादंगे।
ભિક્ષાવૃત્તિથી પ્રસિદ્ધ હોય તે ભિક્ષુ કહેવાય છે. અર્થાત્ યાચના કરીને આહારાદિ લેનારાને ભિક્ષુ કહે છે,
સસ્કૃત વ્યાકરણને અનુસરીને મિg શબ્દમાં ૩ પ્રત્યય લાગે છે તેથી એમ પ્રકટ થાય છે કે ભિક્ષુ એને કહેવું જોઈએ કે જે કઈ વસ્તુને ભિક્ષા વિના લે નહિ, અર્થાત શિક્ષણશીલ હોય તે ભિક્ષુ કહેવાય છે
પ્રશ્નગેરૂથી યા અન્ય કઈ પ્રકારના રંગથી રંગેલા કપડા પહેરનારા સંન્યાસી આદિ પણ ભિક્ષા માંગીને પિતાના જીવન નિર્વાહ કરે છે તેથી એ ભિક્ષનું લક્ષણ એને પણ લાગુ પડે છે, તેઓ પણ ભિક્ષુ કહેવાશે ?
