Book Title: Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
.. श्रीदशवकालिकमूत्रे नुवन्धिनी स्यादिति ज्ञानविरहितकेवलक्रियाप्रवृत्तिर्लोकानां मा स्म भूदतो ज्ञानस्य क्रियापेक्षया प्राथम्यं दर्शयति-'पढमं नाणं' इत्यादि । मूलम्-पढमं नाणं तओ दया, एवं चिट्टइ सबसंजए।
६. १० ११ १२ १४ . १३ अन्नाणी किं काही, किंवा नाही छेय-पावगं ॥१०॥ छाया--प्रथमं ज्ञानं ततो दया, एवं तिष्ठति सर्वसंयतः ।
अज्ञानी किं करिष्यति, किं वा ज्ञास्यति छेक-पापकम् ॥१०॥ सान्वयार्थः-पढम-पहले नाणं-ज्ञान है तओ-उसके पश्चात् दया दया अर्थात् चारित्र है एवं इसी प्रकार सव्वसंजए-सर्वसंयत साधु चिट्ठइ-आचरण करते हैं, अन्नाणी सम्यग्ज्ञानसे रहित पुरुप किंकाही क्या कर सकता है-कैसे संयम पाल सकता है अर्थात् नहीं पाल सकता ? (और) किं वा कैसे छेयपावगं= उपादेय और हेयको नाही-जान सकता है?, अर्थात् नहीं जान सकता ॥१०॥
टीका-प्रथमम्-आदौ ज्ञान=ज्ञायन्ते बुध्यन्ते जीवाजीवादयः पदार्था येन यस्माद् यस्मिन् वा तज्ज्ञानं स्वपरस्वरूपपरिच्छेदलक्षणम् , अपेक्ष्यं भवतीत्याशयः, क्रियामात्रस्य ज्ञानपूर्वकत्वे हि स्वाभीष्टसिद्धिकत्वात् , ततः तदनन्तरं दया-क्लेशाकुलमाणिसंकष्टमोचनेच्छालक्षणाऽनुकम्पा, दयाशब्देन चात्र क्रियामात्रमुपलक्ष्यते, ज्ञानरहित क्रिया उन्मत्त (पागल) पुरुषकी क्रियाके समान अनर्थको उत्पन्न करती है । 'कोई जीव ज्ञानरहित क्रिया न करे' इस अभिप्रायसे 'पहले ज्ञान फिर क्रिया होनी चाहिए', इस वातको शासकार कहते हैं-'पढमं नाणं०' इत्यादि।
जिससे स्व-परका बोध होता है उसे ज्ञान कहते हैं। वह ज्ञान प्रथम है, क्योंकि जीव आदि नव पदार्थका ज्ञान होने पर ही संयम अथोत् षड्जीवनिकायकी दयाका पालन हो सकता है। यहाँ दया शब्दसे કિયા ઉન્મત્ત (ગાડા) પુરૂષની ક્રિયાની પિઠે અનર્થને ઉત્પન્ન કરે છે કોઈ જીવ જ્ઞાનરડિત ક્રિયા ન કરે” એવા હેતુથી “પ્રથમ જ્ઞાન પછી ક્રિયા હોવી જોઈએ मा पातने सूत्रा२ ४ छे-पढम नाणं. त्यादि
- જે વડે સ્વપરને બોધ થાય છે તેને જ્ઞાન કહે છે એ જ્ઞાન પ્રથમ છે કેમકે જીવ આદિ નવ પદાર્થનું જ્ઞાન થયા પછી જ સંયમ અર્થત વજીવનિકાયની દયાનું પાલન થઈ શકે છે અહીં દયા શબ્દથી બધી ક્રિયાઓનું ગ્રહણ
