________________
अध्ययन ४ गा. १२-जीवादिज्ञानस्योत्तरोत्तरसम्बन्धः
३०३
13
૧૪
मूलम्-जो जीवे वि न याणेइ अजीवे वि न याणइ।
जीवाजीवे अयाणतो, कहं सो नाहीइ संजमं ॥१२॥ छाया--यो जीवानपि न जानाति, अजीवानपि न जानाति ।
जीवाऽजीवानजानन् कथं, स ज्ञास्यति संयमम् ॥१२॥ सान्वयार्थ:-जो-जो जोवेवि-जीवोंकोभी न याणेइ-नहीं जानता है (और) अजीवेवि-अजीवोंकोभी न थाणेइ-नहीं जानता है, जीवाजीवे जीवों और अजीवोंको अयाणंतो नहीं जानता हुआ सोबह संजमं संयमको कह कैसे नाहीइ-जानेगा ? अर्थात् नहीं जान सकता ॥१२॥ • टीका- 'जो जीवेवि' इत्यादि । यः जीवान-एकेन्द्रियादीन् , जीवलक्षणं तु मत्कृतात्तत्त्वप्रदीपाद्विशेषतोऽगन्तव्यम् , न जानाति-न वेत्ति, तथा अजीवान् जीवविपरीतलक्षणान् संयमपरिपन्थिनः काञ्चनरजतादीन् धर्मास्तिकायादीन् वा न जानाति, इत्थं जीवाजीवान-जीवान् अजीवाश्चोभयानपि अजानन् सन् स संयममाणातिपातविरमणादिलक्षणं सप्तदशविधं कथं केन प्रकारेण ज्ञास्यति वेत्स्यति, संयमस्य जीवाजीवोभयविषयकज्ञानजन्यत्वात् ॥१२॥
ननु कस्तर्हि संयमं विज्ञातुमर्हती ? त्याह- जो जीवे वि०' इत्यादि । : 'जो जीवे वि०' इत्यादि। जो पुरुष एकेन्द्रिय आदि जीवोंके स्वरूपको नहीं जानता और न जीवसे भिन्न पुगल आदि अजीवोंको जानता है। इस प्रकार दोनोंको ही नहीं जानता हुआ वह अज्ञानी प्राणातिपात
आदिसे विरमणरूप सत्रह प्रकारके संयमको कैसे जानेगा? अर्थात् नहीं जान सकेगा, क्योंकि संयम तब ही हो सकता है जब जीव और -अजीवका ज्ञान हो जाय ॥१२॥
संयमका ज्ञाता कौन हो सकता है ? सो कहते हैं-'जो जीवे वि०' इत्यादि ।
ની વિ૦ ઈત્યાદિ જે પુરૂષ એકેન્દ્રિય આદિ જીના સ્વરૂપને જાણ નથી અને જીવથી ભિન્ન યુગલ આદિ અને જાતે નથી, એ રીતે બેઉને જાણતું નથી તે અજ્ઞાની પ્રાણાતિપાત આદિથી વિરમગુરૂપ સત્તર પ્રકારના સયમને કેવી રીતે જાણશે? અર્થાત નહિ જાણી શકે, કારણ કે સંયમ ત્યારે જ થઈ શકે છે કે જ્યારે જીવ અને અજીવનું જ્ઞાન થાય છે (૧૨)
संयमन ज्ञात 8ty 5 छ १ ते वे छ-जो जीवे वि०७त्यादि
