Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 376

-३२८
'श्रीदशवैकालिकसूत्रे
ss माsपि कृत्स्नकर्मकलापविमुक्तः शुद्धः सिद्धो बुद्धोऽनन्तगुणसमृद्धो मोक्षावस्थायामपि विद्यत एवेति ।
अत्र 'अनन्तज्ञाने' -तिविशेषणेन नैयायिकवैशेषिकाभिमतं मतं निरस्तम् ।
तथाच --
नवानामा
“बुद्धि-सुख-दुःखेच्छा-द्वेष-प्रयत्न-धर्मा-धर्म-संस्कारस्वरूपाणां स्म विशेषणगुणानामत्यन्तविच्छेदो मोक्षः " इति । अत्रोच्यते - बुद्ध्यादयो गुणा आत्मनो भिन्ना अभिन्ना वा ?, अभिन्नाश्चेत्तद्विनाशे आत्मनोऽपि विनाशोऽवश्यम्भावी तत्स्वरूपत्वात्, औष्ण्यविनाशे वह्निविनाशवत्, तथा च तदानीं कस्य कर्मोंसे रहित, शुद्ध, सिद्ध, बुद्ध और अनन्त गुणों से समृद्ध आत्मा मोक्ष - अवस्थामें भी विद्यमान रहती है ।
C 'अनन्तज्ञान' विशेषण से नैयायिक-वैशेषिक मत का निराकरण किया गया है ।
उनकी मान्यता है कि - "बुद्धि, सुख, दुःख, इच्छा, द्वेष, प्रयत्न, धर्म, अधर्म और संस्कार इन आत्मा के नौ विशेष गुणोंका अत्यन्त विनाश हो जाना मोक्ष है ।"
यहाँ पूछना यह है कि-बुद्धि आदि गुण आत्मा से भिन्न हैं या - अभिन्न ?, यदि अभिन्न हैं तो गुणोंका नाश होनेपर आत्माका भी नाश हो जायगा, क्योंकि आत्मा और गुण भिन्न नहीं हैं-एक ही हैं, जैसे उष्णताका नाश होनेपर अग्निका नाश होजाता है । जब आत्मा का તે રહે જ છે. એવી જ રીતે સર્વાં કર્યાંથી રહિત, શુદ્ધ, સિદ્ધ, યુદ્ધ અને અન ત ગુણાથી સમૃદ્ધ આત્મા મેક્ષ અવસ્થામા પણ વિદ્યમાન રહે છે
‘અનન્ત જ્ઞાન’ વિશેષણથી તૈયાયિક—વૈશેષિક મતનું નિરાકરણુ કરવામાં मान्छे.
तेना मान्यता मेवी छे "मुद्धि, सुख, दुःख, धरछा, द्वेष, अयत्न, ધર્મ, અધ અને સસ્કાર, એ આત્માના નવ વિશેષ ગુણેાના અત્યંત વિનાશ થઇ જવે એ મેક્ષ છે ”
અહીં પૂછવાનું એ છે કે બુદ્ધિ આદિ ગુણુ આત્માથી ભિન્ન છે કે અભિન્ન ? જે અભિન્ન છે તે। શુષ્ણેાના નાશ થયા બાદ આત્માને પણ નાશ થઈ જશે, આત્મા અને ગુણુ ભિન્ન નવી-એક જ છે, જેમકે ઉષ્ણુતાના નાશ અગ્નિને પણુ નાશ થયું જાય છે, જે આત્માને નાશ થઈ જશે તે
કારણ કે થવાથી