Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi

Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 364

श्रीदशवकालिकमूत्रे नन्वात्मनोऽमूर्तत्वात्कर्मणां च मूर्त्तत्वान्न तयोः परस्परं सम्बन्धः संभवति, अमृर्गत्वेऽपि सम्बन्धस्वीकारे आकाशधर्माधर्मास्तिकायकालैः सहापि सम्बन्धप्रसङ्ग इति चेन्न, ____ आत्मनः कर्मणा सह सम्बन्धाभावाऽऽपादने हेतुत्वेनोपन्यस्तममूर्त्तत्वं किं सर्वथारूपेण किं वा कथञ्चिद्रूपेण स्वीक्रियते ? नायः, हेत्वसिद्धेः, सर्वथैवाऽमूर्तभूतस्य सिद्धात्मनः कर्मसम्बन्धाभावो मयाऽपीण्यत एव । आत्मत्वावच्छिन्नस्य सर्वथैवाऽमूर्तत्वं तु दुर्वचं, संसारिजीवानां कथश्चिन्मू-त्वसद्भावात् । कथञ्चित् स्वीक्रियेत चेत्तदा यदपेक्षया मूर्तत्वं तदपेक्षया सम्बन्धोऽसन्दिग्ध एवं । मुक्तात्मनश्च मूर्त्तत्वाभावान्न सम्बन्धाभ्युपगमः ।
प्रश्न-आत्मा अमूर्त (अरूपी) है और कर्म मूर्त (रूपी) है। इस कारणसे इन दोनोंका परस्पर बन्ध कैसे हो सकता है ?, यदि मूर्त्तका वन्ध अमूर्तके साथ हो सकता है तो आकाशास्तिकाय, धर्मास्तिकाय, अधर्मास्तिकाय और कालके साथ भी कर्मोंका बन्ध हो जायगा, क्योंकि वे भी अमूर्त हैं।
उत्तर-तुम कहते हो कि आत्माअमृत है, सो यह बताओकि आत्मा सर्वथा अमूर्त है या कथञ्चित् अमूर्त है?, यदि कहोगे कि आत्मा सर्वथाअमूर्त है तो हेतु असिद्ध हो जायगा, क्योंकि आगममें आत्माको सर्वथा अमृत नहीं माना गया है।
अगर 'कथञ्चित् अमूर्त' कहोगे तो कथञ्चित् मूर्त भी होगी,और जिस (संसारावस्थाकी) अपेक्षासे आत्मा मृत है उसी अपेक्षासे कर्मोंका बन्ध होता है । मुक्तात्मा मृर्त नहीं है इसलिए वहाँ बंध भी नहीं होता।
प्रश्न-मात्मा अभूत (३थी ) छ भने ४भ भूत (३ची) छे थे २९ એ બેઉને પરસ્પર બંધ કેવી રીતે થઈ શકે છે જે મૂર્તિને બંધ અમૂર્તની સાથે થઈ શકે તે આકાશસ્તિકાય, ધર્માસ્તિકાય, અધમસ્તિકાય અને કાલની સાથે પણ કર્મોને બધ થઈ જશે, કારણ કે તે પણ અમૂર્ત છે
ઉત્તર—તમે કહે છે કે આત્મા અમૃત છે, તે બતાવો કે આત્મા સર્વથી અમૂર્ત છે કે કયચિત્ અમૂર્ત છે? જે કહેશો કે આત્મા સર્વથા અમૂર્ત છે તો હેતુ અસિદ્ધ થઈ જશે, કારણ કે આગમમાં આત્માને સર્વથા અમૂર્ત માન્ય નથી
અગર “કથંચિત્ અમૂર્ત ” કહેશે તે કથંચિત્ મૂર્ત પણ થશે, અને જે (સંસાવધાની) અપેક્ષાએ આત્મા મૂર્ત છે તે અપેક્ષાએ કર્મોને બંધ થાય છે. મુકતાત્મા મૂર્ત નથી તેથી તેને બંધ પણ થતો નથી