________________
अध्ययन २ गा. ६ स्यक्तभोगाङ्गीकरणे सर्पदृष्टान्तः
१३९ - उक्तमर्थ दृष्टान्तेन स्फुटीकरोति-' पक्खंदे० ' इत्यादि, मूलम् पक्खंदे जलियं जोइं, धूमकेउं दुरासयं ।
नेच्छंति वतयं भोत्तुं, कुले जाया अगंधणे ॥६॥ छाया-प्रस्कन्दन्ति ज्वलितं ज्योतिष, धूमकेतुं दुरासदम् ।
नेच्छन्ति वान्तं भोक्तुं, कुले जाता अगन्धने ।।६।। सान्वयार्थ:
अगंधणे अगन्धननामक कुले कुलमें जाया उत्पन्न हुए (सर्प) जलियं= जलती हुई धूमके-धुंआँ निकालती हुई (और) दुरासयं-असह्य-नहीं सहने योग्य (ऐसी) जोइं अग्निमें पक्खंदे प्रवेश कर जाते हैं,(किन्तु) वंतयं-उगले हुए विषको भोत्तुं भोगनेकी नेच्छंति इच्छा नहीं करते । अर्थात् अगन्धन सर्प भी त्यागे हुएको फिर ग्रहण नहीं करना चाहते ॥६॥ _____टीका-गन्धना-गन्धनभेदेन भुजगा द्विविधास्तत्र गन्धनास्ते ये मन्त्रमयोगादिवशाद्दष्टप्रदेशे वान्तं विष पुनश्शूषन्ति, तद्भिन्ना अगन्धनास्तत्कुलमगन्धनं तस्मिन् कुले जाताः समुत्पन्नाः सर्पा इति शेषः, ज्वलितं प्रदीप्तं धूमकेतुं-धूमः केतु-श्विहं यस्य तं धूमध्वजमित्यर्थः, अत एव दुरासदम्-दुःखेन आसयते-धातूनामनेकार्थत्वात् सह्यते संवेद्यते इति वाऽर्थस्तं दुष्पवेशमिति यावत् , ज्योतिषम्अग्निम् प्रस्कन्दन्ति प्रविशन्ति, किन्त्वितिशेषः, वान्तम्-उद्गीर्ण सन्त्यक्तमितियावत्
इसी विषयको दृष्टान्तद्वारा स्पष्ट करते हैं- 'पक्खंदे' इत्यादि।
सौप दो प्रकारके होते हैं-(१) गन्धन और (२) अगन्धन, गन्धन सर्प उन्हें कहते हैं जो मन्त्रादिके बलसे विवश होकर काटे हुए स्थानसे उगले विषको फिर चूस लेते हैं । अगन्धन इनसे विपरीत होते हैं। उस अगन्धन कुलमें उत्पन्न हुए सॉप अगन्धन सर्प कहलाते हैं। वे सर्प
मा विषयने दृष्टान्त द्वारा स्पष्ट ४२ छ-पक्खंदे. त्यादि
સાપ બે પ્રકારના થાય છે (૧) ગંધન અને (૨) અગધન ગધન સર્પ એ કહેવાય છે કે જે મ ત્રાદિના બળથી વિવશ થઈને ડંખેલા સ્થાનમાં નાખેલું ઝેર તેમાથી પાછુ ચૂસી લે છે અધન સર્પ તેથી વિપરીત-પ્રકારને હોય છે એ અગંધન કુળમાં ઉત્પન્ન થએલે સાપ અગંધન સર્ષ કહેવાય છે એ સર્પ
