________________
-अध्ययन ४ सू. ४ तेजस्कायस्य सचित्ततासिद्धिः
२१३
अङ्गारादीनां प्रकाशनशक्तिर्यावदात्मसंयोगभाविनी देहस्थत्वात्, खद्योत- शरीरपरिणामवत् ।
अङ्गारादीनां तापोऽपि आत्मसंयोगसद्भाव हेतुकः, शरीरस्थत्वात् ज्वरतापवत्, न देनेसे हानि (मन्दता) होती है, जैसे मनुष्यका शरीर । अर्थात् मनुष्यका शरीर आहार देने से बढता और न देने से घटता है, अतः वह सचेतन है । इसी प्रकार तेजस्काय भी ईंधन देने से बढती और न देने से घटती है, अतः वह भी सचेतन है ।
अंगार आदिकी प्रकाशन शक्ति जीवके संयोग से ही उत्पन्न होती है, क्योंकि वह देहस्थ है, जो जो देहस्थ प्रकाश होता है वह वह आत्मा के संयोग ही निमित्तसे होता है, जैसे जुगनू के शरीरका प्रकाश । जुगनू के शरीर में प्रकाश तब तक ही रहता है जब तक उसके साथ आत्माका संयोग रहता है ।
इसी प्रकार अंगार आदिका प्रकाश भी तब तक ही रहता है जबतक उसमें आत्मा रहती है।
अंगार आदिका ताप भी आत्मा के संयोग के ही कारण है क्योंकि वह शरीरस्थ है, जितने शरीरस्थ ताप होते हैं वे सब आत्माके निमित्त से ही તેની વૃદ્ધિ અને ન આપવાથી હાનિ ( મંદતા ) થાય છે, જેમકે મનુષ્યનું શરીર અર્થાત્-મનુષ્યનું શરીર આહાર આપવાથી વધે છે અને ન આપવાથી ઘટે છે, તેથી તે સચેતન છે, એજ રીતે તેજસ્કાય પણ ઈધન આપવાથી વધે છે અને ન આપવાથી ઘટે છે, તેથી તે સચેતન છે,
क
અંગારા આદિની પ્રકાશનશકિત જીવના સ યેગથી જ ઉત્પન્ન થાય છે કારણ કે એ દેહસ્થ છે, જે જે દેહસ્થ પ્રકાશ હાય છે તે તે આત્માના સયેાગના જ નિમિત્તથી હેાય છે, જેમકે આગીયાના શરીરને પ્રકાશ આગીયાના શરીરમાં પ્રકાશ ત્યાસુધી જ રહે છે કે જ્યાંસુધી તેની સાથે આત્માને સચેગ રહે છે, એ રીતે અગારા આદિના પ્રકાશ પણ ત્યાંસુધી જ રહે છે કે જ્યાસુધી તેમાં ચેતન રહે છે અગારા આદિન તાપ પણુ આત્માના સગ્રેગના જ કારણે છે, કેમકે તે શરીરસ્થ છે જેટલા શરીરસ્થ તાપ હાય છે તે બધા આત્માના નિમિત્તથી જ
