________________
२०४
- श्रीदशवकालिकसूत्रे गजीवा अनेक जीवोंका आधार है, पुढोसत्ता-भिन्न-भिन्न जीववाली है, अन्नत्य-सिवाय सत्यपरिणएणं-शस्त्रपरिणतके ॥ ___ भावार्थ:-पांचों स्थावरकाय सचित्त हैं, वे अनेक जीवरूप हैं, उन जीवोंका अस्तित्व पृथक्-पृथक् है, । इन कायोंके जो जो शस्त्र हैं उनसे यदि ये परिणत हो जायँ तो अचित्त हो जाते हैं ॥५॥ ___टीका-तद्यथा-तदेव प्रदश्यते-पृथिवी कठिनस्वभावा सैव कायः शरीरं येषां ते पृथिवीकायास्त एव पृथिवीकायिकाः ('विनयादित्वात्स्वार्थे ठक, तस्येकादेशः' एवमग्रेऽपीयं प्रक्रिया ज्ञेया)। आपः द्रवलक्षणास्ता एव कायो येषां तेऽप्कायास्त एवापकायिकाः। तेजः उष्णलक्षणं तदेव कायो येषां ते तेजस्कायिकाः। वायु:-चलनस्वभावः स एव कायो येषां ते वायुकायिकाः । वनस्पतिकायिका वनस्पतिः लतातरुगुल्मादिलक्षणः कायो येषां ते तथोक्ताः । त्रस्यति शीतातपादिजनितपीडया उद्विजते इति त्रसः, सनस्वभावः कायो येषां तथोक्ताः।
अथ प्रत्येकं सचित्ततां दर्शयन्नाह- .
कठिनता-स्वभाववाली पृथ्वी ही जिनका शरीर है उन्हें पृथ्वीकायिक कहते हैं। द्रवत्व-स्वभाववाला जल ही जिनका शरीर है उन्हें अपकायिक कहते हैं । उष्णता-स्वभाववाला तेज ही जिनका शरीर है उन्हें तेजस्कायिक कहते हैं । चलन-स्वभाववाला वायु ही जिनका शरीर है उन्हें वायुकायिक कहते है । लता वृक्ष-गुल्म आदि वनस्पति ही जिनका शरीर है उन्हें वनस्पतिकायिक कहते हैं। जिन्हें शीत-आतप (गर्मी) आदिद्वारा उत्पन्न हुई पीडासे त्रास होता है ऐसा चलने-फिरनेवाला काय जिनका होता है उन्हें सकायिक कहते हैं ।
अब एक-एककी सचित्तता दिखलाते हैं
૧-કઠિનતા–સ્વભાવવાળી પૃથ્વી જ જેનું શરીર છે તેને પૃથ્વીકાયિક કહે છે. ૨-દ્રવત્વ-સ્વભાવવાળું જળ જ જેનું શરીર છે તેને અપકાયિક કહે છે ૩-ઉષ્ણતાસ્વભાવવાળ તેજ જ જેનું શરીર છે તેને તેજસ્કાયિક કહે છે ૪-ચલન-સ્વભાવવાળ વાયુ જ જેનું શરીર છે તેને વાયુકાયિક કહે છે પ–લતા, વૃક્ષ, ગુલ્મ (ગુચ્છ) આદિ વનસ્પતિ જ જેનું શરીર છે તેને વનસ્પતિકાચિક કહે છે જેને ઠંડી ગરમી આદિ દ્વારા ઉત્પન્ન થએલી પીડાથી ત્રાસ થાય છે એવી હરવા-ફરવાવાળી કાયા જેની હેય છે તેને ત્રસકાચિક કહે છે. - હવે અકેકની સચિત્તતા દેખાડે છે
