Book Title: Tirth Darshan Part 2
Author(s): Mahavir Jain Kalyan Sangh Chennai
Publisher: Mahavir Jain Kalyan Sangh Chennai
Catalog link: https://jainqq.org/explore/002331/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ANANAMIK AANANAVARAN MAVALANA tIrtha darzana dvitIya khADa Page #2 -------------------------------------------------------------------------- Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6382 909009999099999999D9YOUPORN999999990090099999999999999999990999999 ahiza sA paramA sAyama Ce02CDCUDO I9000CDO OCCIDCOLOU@CUPCOD200000000000000000202 DOC DOC OCCUOCOCCUCCUOCOCCUOCOOCOOR tIrtha darzana dvitIya khaMDa prakAzaka : zrI jaina prArthanA mandira TrasTa (raji) (zrI mahAvIra jaina kalyANa saMgha prAMgaNa) cennaI - 600 007. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Research - Study - Compilation First Published in 1980 by Shree Mahaveer Jain Kalyan Sangh 96, Vepery High Road, Chennai - 600 007. Copyright's Registered Second Publication & Future Reprints (As authorised by Shree Mahaveer Jain Kalyan Sangh) By Shree Jain Prarthana Mandir Trust (Regd.) 96, Vepery High Road, Chennai - 600 007. Year 2002. Avazyaka Avedana aMjanazalAkAyukta pratiSThita prabhu pratimAoM ke phodra prabhu svarupa hai, jinameM daivika paramANuoM kI urjA avazya rahatI hai| Ajakala ina prabhu pratimAoM ke phoTu kelenDara, posTara, patrikAoM Adi meM chApe jA rahe haiM, kyA inheM saMbhAlakara sahI sthAna meM rakhanA saMbhava hai ? kaba taka? AzAtanA se bacane hetu isake aMta pariNAma va aMta visarjana para thoDA avazya soceM va ucita nirNaya leN| kRpayA isameM chape phoTuoM Adi kI kisI bhI prakAra kApI na kareM / AvazyakatA para saMparka kareM / avazya sahayoga diyA jAyegA / -prakAzaka Printed at: "Srinivas Fine arts Ltd", Sivakasi - 626123. INDIA. 242 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sampAdakIya - "tIrtha-darzana" pAvana graMtha ke prathama prakAzana ke Amukha Adi meM sampUrNa vivaraNa diyA huvA thA use jyoM kA tyoM isa prakAzana ke prathama khaNDa meM pAThako kI jAnakArI hetu chApA gayA hai / usI bhAnti isa prakAzana kI AvazyakatA Adi ke bAre meM bhI kAphI vivaraNa pAThakoM kI jAnakArI hetu isa AvRti ke prathama khaNDa meM diyA hai / hamAre pUrva niyamAnusAra isa AvRti meM 40 prAcIna tIrtha sthaloM ko milAyA gayA jinakA itihAsa sAta sau varSa se pUrva kA hai / milAye gaye tIrtha sthaloM kI prAcInatA, vizeSatA Adi kA vivaraNa taiyAra karake chapavAne ke pUrva una-una tIrtha sthaloM ke vyavasthApakoM ko jAnakArI va sujhAva hetu bhejA gayA / pazcAt AcArya bhagavaMta zrI kalApUrNasUrIzvarajI ko bhI jAnakArI va dhyAna se nikAlane hetu bhejA gayA thA tAki koI, truTi unake dhyAna meM A jAya to sudhara sake / pAThakoM va darzanArthIyo se anurodha hai ki kRpayA prathama khaNDa meM chApI gaI prastAvanA Adi bhI avazya par3he tAki Apako sArI jAnakArI avagata ho jAya / isa bAra hindI va gujarAtI ke atirikta aMgrejI meM bhI tIrtha-darzana ke tInoM khaNDa prakAzana huve hai / tAki videza meM basane vAle jaina va jenetara baMdhuvoM ko bhI jAnakArI mila sake jisase unameM bhI yAtrA kI utkaMThA paidA hokara yAtrA kA lAbha mila sake / ___graMtha chapate-chapate kucha aura prAcIna tIrtha sthaloM kA vivaraNa prApta huvA jahA~ kA itihAsa prAcIna hai ataH alaga rakhA hai / kama se kama paccIsa tIrtha sthaloM kA vivaraNa prApta hone para unheM dekhakara alaga isI bhAnti nayA cauthA khaNDa nikAlane kI kauzIza kareMge va abhI kharIdane vAle sabhI mahAnubhAvoM ko lAgata Adi kI italA kara dI jAyegI tAki unake pAsa bhI vaha pahu~ca sake / isa bAra agrIma bukiMga ke samaya patA lagA ki bahuta se baMdhuvoM ne abhI taka tIrtha-darzana dekhA hI nahIM na unheM usakI jAnakArI hai / merI khyAla se kama se kama pacatara pratisata jaina bhAI avazya hoMge, jinhe jAnakArI hI nahIM ataH hamane nirNaya liyA hai ki isakA jyAdA se jyAdA pracAra ho tAki AvazyatAnusAra punaH punaH naI AvRti chapA sakeMge jisase jyAdA se jyAdA baMdhuvoM ko isakA lAbha mila sake / aba naI AvRti meM dikkata nahIM rahegI kyoMki aba philma Adi saMbhAlakara rakhane ke bahuta sAdhana ho gaye haiM / isa graMtha ke pAThakoM se vizeSa anurodha hai ki isake pracAra prasAra meM apanA pUrNa sahayoga deM / Apase to hama yahIM cAhate hai ki yaha pAvana graMtha jyAdA se jyAdA mahAnubhAvoM ko dikhAveM va jyAdA se jyAdA gharoM meM jAne ke Apa bhI nimita bane tAki puNya ke bhAgIdAra Apa bhI bana sake jisakA pratiphala nirantara milatA rahegA / karanA karAnA va anumodana karanA ina tInoM kA samAna phala zAstroM meM batAyA hai / "tIrtha-darzana" mArga darzikA bhI chapavAne kI kozIza meM hai tAki yAtrA meM vaha sAtha meM rakhane se jyAdAsuvidhA rahegI va mUla graMtha kharAba nahIM hogA / usameM phoTu nahIM raheMge bAkI Avazyaka vivaraNa sArA rahegA jisakI lAgata bhI bahuta hI kama rahegI / isa bAra aura bhI jyAdA vivaraNa dene kI kozIza kI hai / parantu truTi bhI rahanA svAbhAvika hai pAThako se anurodha hai ki koI truTi ho to kRpayA kSamA kareM va koI sujhAva yA koI truTi ho to avazya hamAre dhyAna meM lAveM, una para avazya gaura, karake agalI AvRti meM sudhArane kI kozIza kareMge / aMta meM prabhu se prArthanA hai ki yaha graMtha jyAdA se jyAdA gharoM meM pahuMce va vahA~ kI jyoti banakara puNyopArjana kA nirantara sAdhana bane isI zubha kAmanA ke sAtha..... sampAdaka va saMsthApaka mAnanda maMtrI cennaI, mArca 2002 yU. pannAlAla vaida 243 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA kA za a lo siddhoM kA nivAsa sikhA kA nivAsa/ dudha moTAeka rAjU tIna loka loka kI AkRti aravimAna ne yAnimAna -Urya loka AraNa 3 Anata prANata mahAzukra sahaprAra pAMca rAjU lAntaka 6 vyA ja sanatkumAra Urdhva loka saudharma LE madhya loka rAja ralaprabhA abda zarkarAprabhA vAlukAprabhA adholoka paprabhA + dhUmaprabhA sAta naraka tama prabhA mahAtama prabha PIR nigoda dhanodadhivAtanaya UrAtalasa bImArayojanana hajAra gojana mITara vIsAramoTA tanavAtalaya sAta rAjU 244 Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga -1 164 166 168 170 172 174 anukramaNikA (nAma-viziSTatA-pRSTha saMkhyA) 2. vAraMga 3. kArakala 4. mUDabidrI 5. zravaNabelagolA 6. dharmasthala 7. hemakUTa-ratnakUTa tamilanADu 1. jinagiri 2. vijayamaMgalama 3. ponnUramale 4. munigiri 5. tirumalai 6. jinakAMcI 7. manAragur3I 8. puDala (kezaravAr3I) keralA 1. kalikuNDa 2. pAlukunnU mahArASTra 1. rAmaTeka 2. bhadrAvatI 3. aMtarikSa pArzvanAtha 4. balasANA 5. mAMgI tuMgI 6. gajapaMthA 7. padmapura 8. agAsI 9. koMkaNa 10. dahIgAMva 11. kuMbhojagiri 12. bAhubalI 178 180 182 184 186 188 190 192 196 199 by 204 206 bn bn 209 bh 212 bn bh bihAra 1. kSatriyakuNDa 2. RjubAlukA 3. sammetazikhara 4. guNAyAjI 5. pAvApurI 6. kuNDalapura 7. rAjagRhI 8. kAkandI 9. pATalIputra 10. vaizAlI 11. campApurI 12. mandAragiri baMgAla 1. jiyAgaMja 2. ajImagaMja 3. kaThagolA 4. mahimApura 5. kalakattA ur3IsA 1. khaNDagiri -udayagiri uttara pradeza 1. candrapurI 2. siMhapurI 3. bhadainI 4. bhelupura 5. prabhASagiri 6. kauzAmbI 7. purimatAla 8. ratnapurI 9. ayodhyA 10. zrAvastI 11. devagar3ha 12. kampilAjI 13. ahicchatra 14. hastinApura 15. indrapura 16. saurIpura 17. AgarA Andha pradeza 1. kulapAkI 2. gur3ivAr3A 3. pedamIram 4. amarAvatI 5. gummIleru karnATakA | 1. humbaja 214 216 bh NNN NNNNNN NNNNN DOA86La bh bh bh 254 256 bhAga - 2 rAjasthAna 1. padmaprabhujI 2. mahAvIrajI 3. rAvaNa pArzvanAtha 4. ajayameru 5. mANDalagar3ha 6. nAgaura 7. khiMvasara 8. phalavRddhi pArzvanAtha 1. kAparar3A 10. mAnDavyapura 11. gAMgANI 12. osiyA~ 13. tiMvarI 14. vijayapurapattana 15. jaisalamera 144 258 260 262 264 266 268 270 272 274 276 280 282 286 jaja N00 162 5 6 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. lodravapura 17. amarasAgara 18. brahmasara 19. pokaraNa 20. nAkor3A 21. nAgezvara 22. caMvalezvara 23. citrakUTa 24. kezariyAjI 25. Ayar3a 26. DuMgarapura 27. punAlI 28. vaTapadra 29. rAjanagara 30. karer3A 31. nAgahRda 32. devakulapATaka 33. nAr3alAI 34. mucholA mahAvIra 35. rANakapura 36. nADola 37. varakANA 38. hathuNDi 39. bAli 40. jAkhor3A 41. koraTA 42. khImela 43. pAlI 44. velAra 45. khur3AlA 46. sevAr3I 47. kolaragar3ha 48. sesalI 49. rAr3abara 50. uthamaNa 51. sAMDerAva 52. sirohI 53. gohilI 54. mIrapura 55. vIravAr3A 56. bAmanavAr3A 57. nAndiyA 58. ajArI 59. nItor3A 60. loTANA 61. diyANA 62. sIverA 63. dhanArI 64. vATerA 246 1 2 3 quan quan quan giai quan qua ma quai ngan 1 1 1 1 1 1 1 1 1 ----------- 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 22222222222 2222 222 2 3 2 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 2 2 3 3 3 3 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 6 6 5 96 6 66 9 5 5 6 5 5 290 296 298 300 302 306 308 310 314 318 65. jhAr3olI 66. Ahora 67. 68. lAja 69. nANA 70. kAcholI 71. kojarA 72. piNDavAr3A 73. haMDAUdrA 74. dhavalI 75. daMtANI siyANA 320 322 324 326 328 330 332 334 338 340 346 348 350 352 354 89. acalagar3ha 356 358 360 362 364 366 368 370 372 374 376 378 380 382 384 386 389 392 394 396 398 400 402 404 76. bhANDavAjI svarNagiri 77. 78. minamAla 79. satyapura 80. kiMvaralI 81. kAsIndrA 82. deladara 83. DeraNA 84. muNDasthala 85. jIrAvalA 86. varamANa 87. maNDAra 88. ora 90. delavAr3A (AbU) paMjAba 1. sarahinda 2. hoziyArapura himAcala pradeza 1. kAMgaDA dillI 1. indraprastha bhAga - gujarAta 1. kuMbhAriyAjI 2. prahalAdanapura 3. dAMtapATaka 4. jUnADIsA 5. tharAda 6. r3hImA 7. vAva 8. bhorola 9. jamaNapura 10. pATaNa 11. metrANA 12. tAraMgA 13. kheDabrahmA 3 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 3 2 3 222 3 3 3 2 3 3 2 2 3 3 3 3 5 6 6 6 9 5 6 6 406 408 410 412 414 416 418 420 422 424 426 428 430 433 436 438 440 442 444 446 448 452 454 456 458 462 470 473 475 477 491 494 496 498 500 502 504 506 508 510 513 515 520 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ n 646 649 652 654 n 522 524 526 528 530 532 534 537 657 n 660 ny 664 540 542 668 ny by by 544 546 548 550 552 555 558 670 672 674 676 678 681 by NNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN by by 684 560 by by 562 564 566 63. pAvAgar3ha 64. kAvI 65. gaMdhAra 66. bharuca 67. jhagar3IyA 68. darbhAvatI 69. bor3elI 70. pArolI madhya pradeza 1. lakSmaNI 2. tAlanapura 3. bAvanagajAjI 4. pAvAgirI 5. siddhavarakUTa 6. mANDavagar3ha 7. dhArAnagarI 8. mohanakher3A 9. bhopAvara 10. amIjharA 11. iMgalapatha 12. bibaDauda 13. semaliyA 14. parAsalI 15. dazapura 16. vahI pArzvanAtha 17. bhalavAr3A pArzvanAtha 18. kuMkaTezvara pArzvanAtha 19. avantI pArzvanAtha 20. unhela 21. alaukika pArzvanAtha 22. badanAvara 23. makSI 24. vidizA 25. sonAgira 26. thuvaunajI 27. ahArajI 28. paporAjI 29. nainAgiri 30. droNagiri 31. khajurAho 32. kuNDalapura 686 688 690 692 694 568 by 14. var3AlI 15. IDara 16. devapattana 17. moTA posInA 18. vAlama 19. mehasANA 20. Anandapura 21. ratnAvalI 22. gAMbhu 23. moDherA 24. kamboI 25. cANazmA 26. ziyANI 27. cArupa 28. bhIlar3iyAjI 29. bhadrezvara 30. terA 31. jakhau 32. naliyA 33. koThArA 34. sutharI 35. kaTAriyA 36. giranAra 37. navAnagara 38. vAmasthalI 39. candraprabhASa pATaNa 40. ajAharA 41. dIva 42. delavAr3A (gujarAta) 43. UnA 44. dAThA 45. mahuvA 46. tAladhvajagiri 47. ghoghA 48. kadambagiri 49. hastagiri 50. zatrujaya 51. vallabhIpura 52. dholakA 53. zaMkhezvara 54. upariyAlA 55. vAmaja 56. bhoyaNI 57. pAnasara 58. mahur3I 59. zerIzA 60. karNAvatI 61. mAtara 62. khaMbhAta by 696 570 577 580 582 585 698 700 702 704 by by by 706 by 708 710 by by by 588 590 591 594 596 599 602 605 607 611 by 717 720 722 724 by by nh 618 by 621 by 730 731 734 by 623 626 628 630 632 634 636 638 642 644 1 - purAtana kSetra 2 - bhojanazAlA kI suvidhAyukta camatkArIka kSetra yA muniyoM kI tapobhumi kalyANaka bhUmi 5 - paMcatIrthI 6 - kalAtmaka Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ __tIrtha - 'darzana' pAvana gaMdha kA upayoga evaM pratiphala isa pAvana graMtha meM sabhI tIrthAdhirAja jinezvara bhagavaMtoM kI aMjanazalAkA yukta pratiSThita pratimAoM ke mUla phoTu rahane ke kAraNa yaha graMtha zubha deM vika paramANuoM kI urjA se ota prota / jise hamezA, ra samaya dhyAna meM rakhate hura nimna prakAra upayoga meM leN| 1. usa pAvana graMtha ko jinezvara devoM kA svarUpa hI. samajhakara acche se acche ucca, zuddha, sApha ka pavitra sthAna meM hI rakheM jisase vahA~ ke parabhAoM meM zuhatA va nirmalatA avazya rahegI va zAMti kI anubhuti hogii| 2. puti dina agara bana sake to sAmAdhika grahaNa karake kama se kama 48 minara darzanArtha upayoga meM hameM jisase sAmAyika lAbha ke sAtha citra prabhu meM ekAgra hone ke kAraNa punyopArjana va nirjarA kA lAbha niraMtara milatA rahegA) 3. pratidina kama se kama eka tIrya kA itiSa avazya paTeM va dUsaroM ko par3hane kI preraNA deveM jisase sabako yAtrArtha jAne kI bhAvanA jAgRta hogI va vahAM jAne se viSeza AnaMda kI anu suti hogI jo pugyo pArjana kA sAdhana hogaa| 4. kRpyA jhUThe muMha, gaMde tathoM va -vaspala AdI pahanakara isa pAvana dha kA upayoga na kareM aura nahIM ise Atitra jagaha rakheM tAki pApa karma ma AzAtanA se baca ske| 5. hamezA darzana svAdhyAya karane se zanai: zanaiH daivika paramANuoM meM vRTTI hoyI jo sukha samRTTi kA kAraNa bane gA / yaha tIrtha darzana -graMtha hai jisake mAdhyama se hameM ghara baiThe hI mAnasa yAtrA - bhAva yAtrA karane kA lAbha prApta hotA hai| bhUtikI taraha citra bhI zubha bhAva jagAne meM kAmayAba hote hai| isa dRSTi se usa graMtha kA upayoga AtmA ke liye hitakara rhegaa| paramAtmA ke prati jo bhakti bhAva hamAre hRdaya meM pradipta hoMge vaha hameM Atmika vasantA evaM Atibhaka unnati kI aura le jAyeMge, yaha nizicata bAta hai| lilAmarikAla 248 Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaangkN 249 Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAjasthAna 398 400 402 404 406 254 256 258 260 262 264 266 268 270 272 274 276 408 410 412 414 416 418 420 280 422 282 424 426 1. padmaprabhujI 2. mahAvIrajI 3. rAvaNa pArzvanAtha 4. ajayameru 5. mANDalagar3ha 6. nAgaura 7. khiMvasara 8. phalavRddhi pArzvanAtha 9. kAparar3A 10. mAnDavyapura 11. gAMgANI 12. osiyA~ 13. tiMvarI 14. vijayapurapattana 15. jaisalamera 16. lodravapura 17. amarasAgara 18. brahmasara 19. pokaraNa 20. nAkor3A 21. nAgezvara 22. caMvalezvara 23. citrakUTa 24. kezariyAjI 25. Ayar3a 26. DuMgarapura 27. punAlI 28. vaTapadra 29. rAjanagara 30. karer3A 286 290 296 31. nAgahRda 32. devakulapATaka 33. nAr3alAI 34. muchAlA mahAvIra 35. rANakapura 36. nADola 37. varakANA 38. hathuNDi 39. bAli 40. jAkhor3A 41. koraTA 42. khImela 43. pAlI 44. velAra 45. khuDAlA 46. sevAr3I 47. kolaragar3ha 48. sesalI 49. rAr3abara 50. uthamaNa 51. sAMDerAva 52. sirohI 53. gohilI 54. mIrapura 55. vIravAr3A 56. bAmanavAr3A 57. nAndiyA 58. ajArI 59. nItor3A 60. loTANA 330 332 334 338 340 346 348 350 352 354 356 358 360 362 364 366 368 370 372 374 376 378 380 382 384 386 389 392 394 396 61. diyANA 62. sIverA 63. dhanArI 54. vATerA 65. jhAr3olI 66. Ahora 67. siyANA 68. lAja 69. nANA 70. kAcholI 71. kojarA 72. piNDavAr3A 73. haMDAUdrA 74. dhavalI 75. daMtANI 76. bhANDavAjI 77. svarNagiri 78. bhinamAla 79. satyapura 80. kiMvaralI 81. kAsIndrA 82. deladara 83. DeraNA 84. muNDasthala 85. jIrAvalA 86. varamANa 87. maNDAra 88. ora 89. acalagar3ha 90. delavAr3A (AbU) 428 298 430 433 436 438 440 442 444 300 302 306 308 310 314 318 320 322 324 326 328 446 448 452 454 456 458 462 250 Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAJASTHAN JAIN PILGRIM CENTRES GANGANAGAR CHURU BIKANER HUNJHUNU . w SIKAR ALWARS NAGAUR JAIPUR BHARATPUR JAISALMER JODHPURA AJMER TONK SAWAI MADHOPUR BARMER PAPALI OD BHILWARA BUNDI SIROH A D OKOTA CHITTAURGARH JHALAWAR UDAIPUR 24 BUNGARPUR BANSWARA Note: For route maps of other centers refer page Nos. 252, 253, 255, 258, 261, 262, 267, 298, 301, 307, 327 & 428 JAIN PILGRIM CENTRES STATE CAPITAL * DISTRICT HEADQUARTERS DISTRICT BOUNDARIES 32 Kama 31 Gaigi Eklingia chirwa Arnoda Tarawar Bhindaro Boheda Satola Lunda Balichao Nathdwara Banoria Goani Kapasan CHITTAURGARH Sunwaro Hathiana Ghatiaoli Gurachy Mav Kanaui Delwara Changeri Sawa Bhadura Sangesa Vallabhnagar Ointah Bhadesar Thur 25 - Bedia L 64 Vano Chikara Nimbahera Kelio Jaw 1. UDAIPUR Ahar Debari Mangarwar Nai 6 u de Sagar 1 CHITTAURGARH Wayagaon R . Dungla. . Semlia Bano bobardhan Vilas Lakawas Kotra Mandakia Korabar Bari Sadri 19 Kanor Bamora Chhoti Sadri Kherio Bagpura Dholapani * tasaria 1 * Sitamata asia Dhebar Lake Madri Serro Parsad Jar Samand! Kajuri Saripiplio Barawarda Papalwara_Chawand Singautakhera 24 Salumbar Bedawal Ki Pal Pipla Dhamotar Babalwara Rikhabdey Dhariawad 37 Beolia j Pratapgarh Jaitara Shabrapa le Mungana ferachan Khairwara Toket Parsola Sohagpura Dewal Som Famgartl28 Matugamra Hathai Gamri Baroda a Rampur DUNGARPUR Sabl@bweh Jagoura Sakhtha 26 Bechiwara Pipalkhunt SO Mando O Motagaon Padwa So Ghatol Khamera Pralanpur DUNGARPUR Lahoria Ges27 Antri Salimgarh Gingla Bansi Tala. Kundela Paduna Jakam ON 09 SoBoria Arnaud 03 Benkora 251 Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAJASTHAN (PALI). JAIN PILGRIM CENTRES JAIN PILGRIM CENTRES GANGANAGAR CHURU thiibeimn . h w ytauaritia JA TONK SAWAI MASHOPUR M ALOR ge Sa RoleHas, Nagela A 6 Balunda 1 Kharia 24 Chooral Sendra889wer Rohat Nimbli Uda TheoBadno 271 Ghana o vaya enanwar BASI A PALI DP BHILWARA BUNDI ya uradna ora Alniawas UDAIPUR SHALAWAN Pisangan Solunsun Hariyadhana Lambia y Bhumalia Bhaonta JAIN PILGRIM CENTRES BANSWARA STATE CAPITAL Ras, O Jettand * DISTRICT HEADQUARTERS Khejarla DISTRICT BOUNDARIES Lototi Babna Lumana Manga Saitaran Garnia Nima Kharwa Nes Bilara Kushalpura Baranthia Khurd i Bandar Bar Kankani Masud Atbara deol Hainut Chandawal Sheopura Luni Rupawase ripur) Kota Rama dan Satlana Sardar Samand 14 A3 Kalaliaj /Jawaa S Path Khama Sojat Bagawase Badnor Sojat Rd Samujaa Diwandt Jadar 9 Bali Mandavas AJMER 8 21 Paras PALKharchi Asir Marwan Hemawas Todgarh Bhim Samelia Giangarh Daule Raghunathpur drajan Gondoch Chanod Devgarh Khinwara Surha Andla Sankhwali Dhola Ka Gaon Chandraio Kota Dewar 36 Padarlie' Koselao 19 Nadol RAJSAMANDI Rani Immedpuro Takhatgart 42 33 Narlai, Samanth Amet Harji Sandera Desuri Agria Ghanerao. 34 Garbor 10 Manadar Jhilwara (Korta do 40 /Bali 3947 Sadri Kumbhalga Esbeogan 48 bwnawa Las Ranakpur 046 ani Posaliya Bijapur saw38 Patri 9 50 Saira 47 Chamrerid 44 Ao Nana Sembal SIROHI Kurano Ho hard69 Tirpalo Sirohi Rd Pindwara Taravaligarh as Band Go Wekria Kiar Mirpur iniyari Rama Awa Top 51V/Fa 45 > Mundara 35 bera 252 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RAJASTHAN (SIROHI) JAIN PILGRIM CENTRES SA MA CERT oros LAN KOTA JAIN PILGRIM CENTRES STATI CAPITAL DISTRICT HEADQUARTERS DISTRICT BOUNDARIES Ahor Ummedpur Harji ) Takhatgarh Sanderav Fainas 14 Manadar (Korta Barlut 65 na Bakra unpura Bali - Siyana Las Sheoganj Posaliya 9 49 by Rp Bija 50 Jawa Bar Ramsin) Patria Olawal Bera Gajipura Chamrerid Kalandrido Nana Padiv O SIROHI Goyali Kuran a s ROHA 16.62x Jaswantpora Mandwara Naya Sanwara 56 Sirohi Rder ara & Malwara 6057 aniwara Barnas Bandhy /58 Nival P Wekria Selwara Badgaon Revdar Anadra 90 0 86 Bikarni Mandar Bhatana Abu Road 54 Taravali idwara 61 63 / 69 kiar 85 Mirpur 87 Barman Karaunti Abu Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI padmaprabhujI tIrtha tIrthAdhirAja zrI padmaprabha bhagavAna, padmAsanastha, gulAbI varNa, kamala ke phUla para suzobhita lagabhaga 67 seM. mI. (di. mandira) / tIrtha sthala choTe se bAr3A gA~va ke bAhara / prAcInatA (r) isa gA~va kA itihAsa prAcIna nahIM hai / parantu yaha alaukika va camatkArika prAcIna prabhu-pratimA yahA~ bhUgarbha se prakaTa hone ke kAraNa isa kSetra kA itihAsa bhI prAcIna mAnA jA sakatA hai / kyoMki yaha spaSTa hotA hai ki kisI samaya yahA~ mandira rahe hoMge / vi. saM. 2001 vaizAkha zuklA paMcamI ke zubha prAtaH ke samaya kisAna parivAra ke do bhAgyavAna mAtA va putra ko apane kheta meM khodate vakta isa pratimA ke darzana hue / kisAna-parivAra phUlA na samAyA va apane Apa ko dhanya samajhane lagA / najadIka ke cabUtare para choTe se mandira kA rUpa dekara pratimA vahA~ virAjita kI gayI, jahA~ 18 varSoM taka rahI / tatpazcAt vi. saM. 2019 meM isa bhavya va vizAla mandira meM pratiSThata kiyA gayA / pratiSThA-mahotsava para rAjasthAna ke rAjyapAla zrI saradAra hukumasiMhajI bhI upasthita the| viziSTatA * prabhu-pratimA ati hI camatkArika hai / jaba se yaha pratimA prakaTa huI usI dina se yAtriyoM kI atyanta bhIr3a Ane lagI / anekoM kI mAnyatA thI ki yahA~ Ane para bhUta-pretoM se kaSTa sahanevAle bhaktagaNa binA upacAra chuTakArA pAte haiM / yaha vRttAnta dina-pratidina phailane lagA va isa vyAdhi se pIr3ita va anya loga dina-prati dina jyAdA saMkhyA meM Ane lage / abhI bhI hamezA anekoM bhaktagaNa Ate rahate haiM va apanA manoratha pUrNa karate haiM / Aja taka anekoM ne isa upadrava se chuTakArA pAyA hai / yahA~ ke mandira kI banAvaTa va mandira ke hada kI vizAlatA zAyada bhArata meM bejor3a hai / isa DhaMga kA nirmita mandira anyatra nahIM hai / anya mandira (r) jahA~ pratimA prakaTa huI thI, vahA~ chatarI banI huI hai, jahA~ yaha pratimA 18 varSa rahI vahA~ . cabUtarA abhI bhI kAyama hai va dUsarI pratimA virAjita kI huI hai / digambara jaina maMdira shriipaaprmjii| zrI padmaprabha bhagavAna-padmapurA 254 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvidhAe~ * Thaharane ke lie sarvasuvidhAyukta vizAla digambara dharmazAlA hai jahA~ bhojanazAlA sahita sArI suvidhAe~ upalabdha hai / peDhI zrI digambara jaina atizaya kSetra padmaparA posTa : padmapurA (bAr3A) - 303 903. jilA : jayapura, prAnta : rAjasthAna, phona : 01429-7225, 7210. kalA aura saundarya kamala ke phUla para virAjita prAcIna isa DhaMga kI padmaprabha bhagavAna kI pratimA ke darzana anyatra durlabha haiM / mandira kI nirmita kalA bilakala anUThe r3haga kI hai, jo ati hI darzanIya hai / andara gola AkAra kA vizAla sabhAmaNDapa bhI anyatra dekhane nahIM milegA / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana jayapura-savAI mAdhopura brA~ca lAIna para zivadAsapurA 5 ki. mI. dUra hai / yaha sthala jayapura-koTA brADa geja relve lAina va N.H. 12 para hai / zivadAsapurA (padmapurA) sTezana se basa kI suvidhA haiM / yahA~ jayapura-ToMka mukhya sar3aka mArga para zivadAsapurA hokara AnA par3atA hai / jayapura yahA~ se 34 ki. mI. va zivadAsapurA 5 ki. mI. dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / Akhira taka kAra va basa jA sakatI hai / JAIPUR Amer DAUSA Mat a gan JAIPUR Chandio Due Sikrai Toda TDAUSA hide Go Bhimie Sanganer 1 12 h /V aranana Hindary Wary Praman...Nandauti-2 1 GORAJLChandero n oun MAY Ramah Gubrenda Chatsu Lalsot. Bamses Wow KARAULI Manoranm/neguild Chama Bilona daly Gangapur KARAULI Batu Kuros oBanasurour Shore Bonti Ma r angu Shootra Shamour Bonli orgare Mand / alia Jhiranap Bharon Rodham SAWAI MADHOPURafnoons , Kasern .NA Phagi PARAN Aana Jhala zrI padmaprabha jinAlaya-patrapurA 255 Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahI thI / camAra dvArA jA~ca karane para patA calA ki zrI mahAvIrajI tIrtha gAya nikaTa ke eka TIle para jAkara khar3I hotI hai vahIM sArA dUdha jhara jAtA hai / camAra ne gAya ko vahA~ jAne tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, tAmra varNa, se rokanA cAhA lekina gAya nahIM ruka rahI thI / camAra padmAsanastha / ke dila meM anekoM prakAra kI zaMkAe~ hone lgiiN| kucha tIrtha sthala zrI mahAvIrajI (cAndanapura) gA~va ke patA nahIM laga sakA / Akhira TIle ko khodanA zuru gaMbhIra nadI ke taTa para / kiyA, khodate-khodate prabhu-pratimA dRSTigocara huI / prAcInatA * yaha pratimA satrahavIM se unnIsavIM ___ camAra ne bhAva bhaktI ke sAtha sAvadhAnI pUrvaka prakaTa huI zatAbdI ke bIca kAla meM isa mandira ke nikaTa eka pratimA ko bAhara virAjamAna kiyA / bhAgyavAna camAra TIle para bhUgarbha se prApta huI mAnI jAtI hai / pratimAjI apane ko kRtArtha samajhane lagA / bhagavAna kI pratimA ati hI prAcIna, zAnta, sundara va prabhAvazAlI hai / prakaTa huI kA vRttAnta cAroM tarapha phailane lagA va dUra-dUra se bhakta janoM kI bhIr3a umar3a par3I / darzana mAtra se pratimA-bhUgarbha se prakaTa hone para bhavya mandira kA bhaktajanoM kI manokAmanAeM pUrNa hotI rahIM, jisase nirmANa huA va pratiSThita kI gayI / dina-pratidina bhaktajanoM kA AvAgamana bar3hane lagA / viziSTatA bhagavAna zrI mahAvIra kI yaha bhavya mandira kA nirmANa karavAkara pratimAjI ko prAcIna pratimA camatkArI ghaTanAoM ke sAtha prakaTa huii| pratiSThita kiyA gayA / abhI bhI hamezA yAtriyoM kA thI / kahA jAtA hai eka camAra kI gAya dUdha nahIM de AvAgamana rahatA hai / bhaktajanoM ke kathanAnusAra yahA~ zrI vIraprabhu jinAlaya-mahAvIrajI 256 Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ane se unheM apAra zAnti kA anubhava hotA hai va manokAmanAeM pUrNa hotI haiM / vArSika melA caitra zuklA trayodazI se vaizAkha kRSNa pratipadA taka rahatA hai / isa avasara para lAkhoM kI saMkhyA meM jaina evaM jainetara bhaktajana, mINe, gujara evaM jATa Adi Akara bhagavAna ko apanI zraddhA-sumana arpita karate haiM / __yahA~ ke atizaya se prabhAvita hokara jayapura rAjya ke narezoM ne prabhu kI pUjA, dIpa, dhUpa Adi kharca ke lie AlamagIrapura-nauraMgAbAda gA~va arpaNa kiyA thA-aisA ullekha hai / anya mandira isake atirikta cAra aura di. mandira hai / prabhu-pratimA bhUgarbha se jahA~ prakaTa huI thI, usa sthAna para eka chatrI meM prabhu ke caraNa sthApita haiN| kalA aura saundarya mandira kI nirmANa zailI ati hI rocaka hai / mandira ke zikhara samUhoM kA dRzya dUra se hI divya nagarI sA pratIta hotA hai / . . mArga darzana (r) yahA~ se relve sTezana zrI mahAvIrajI 7 ki. mI. dUra hai / jahA~ basa va TeksI kI suvidhA hai| bambaI-dillI mArga para ga~gApura va hinDona ke bIca mahAvIrajI relve sTezana hai / dillI se mahAvIrajI 305 ki. mI. jayapura va AgarA se 175 ki. mI. dUra hai| zrI mahAvIra bhagavAna-mahAvIrajI jayapura, ajamera va phirojAbAda se sIdhI baseM hai| jayapura se mahuvA, hinDona, kher3A hokara mahAvIrajI AyA jAtA hai / rAjapatha saMkhyA 11 para sthita mahuvA suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke cAroM tarapha gA~va yahA~ se 60 ki. mI. hai / 6 dharmazAlAe~ haiM / saikar3oM kamare hai / jahA~ para bhojanazAlA sahita sArI suvidhAe~ upalabdha haiM / per3hI zrI digambara jaina atizaya kSetra, zrI mahAvIrajI posTa : mahAvIrajI - 322 220. jilA : karaulI, prAnta : rAjasthAna, phona : 07469-24323, 24339, 24577. pheksa : 07469-24323. vIra prabhu caraNa sthala 257 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAvaNa pArzvanAtha tIrtha jahA~ para jinezvara bhagavAna ke parama bhakta atIva zraddhAvAna AgAmI cauvIsI meM tIrthaMkara pada prApta karanevAle laMkApati zrI rAvaNa va maMdodarI dvArA zrI pArzvaprabhu kI tIrthAdhirAja * zrI rAvaNa pArzvanAtha bhagavAna, alaukika pratimA yahA~ nirmita huI va mandira meM prAcIna parikarayukta zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 35 pratiSThita hokara zrI rAvaNa pArzvanAtha ke nAma tIrtha seM. mI. pratimA mAtra (zve. mandira) / vikhyAta huvA / tIrtha sthala alavara zahara ke bIrabala mohalle meN| anya mandira vartamAna meM isake atirikta eka prAcInatA * yahA~ kI prAcInatA bIsaveM tIrthaMkara mandira va eka dAdAvAr3I haiM / / zrI munisuvratasvAmI bhagavAna ke samaya kI mAnI jAtI hai| __ kalA aura saundarya * mandira meM virAjita zrI rAvaNa pArzvanAtha bhagavAna ke sivAya anya prAcIna laMkApati zrI rAvaNa va maMdodarI dvArA apanI sevA-pUjA pratimAeM bhI kalAtmaka, bhAvAtmaka va darzanIya hai / hetu kaI bAra kaI jagahoM para jinezvara bhagavAna kI pratimA banAkara pUjA karane kA ullekha kaI jagaha AtA ukta ullekhita nikaTa ke prAcIna mandira ke khaNDahara avazeSoM kI kalA bhI darzanIya hai / yahA~ para bhI eka ullekhAnusAra kahA jAtA hai ki mArga darzana ke yahA~ kA alavara relve sTezana va zrI rAvaNa va maMdodarI vimAna dvArA kahIM jA rahe the / basa sTeNDa mandira se lagabhaga 7 ki. mI. dUra hai, rAste meM alavara ke nikaTa vizrAma hetu Thahare / bhojana mandira taka basa va kAra jA sakatI hai / zahara meM sabhI ke pUrva pUjA karanA unakA niyama thA / saMyogavaza prabhu taraha kI savArI kA sAdhana hai| pratimAjI sAtha lAnA bhUla gaye the ataH maMdodarI ne yahIM yahA~ se jayapura 151 ki. mI. dillI 165 ki. mI. para bAlu se pratimA banAkara bhakti bhAva se pUjA kI thI mathurA 110 ki. mI. va bharatapura lagabhaga 110 ki. vahI pratimA zrI rAvaNa pArzvanAtha nAma se vikhyAta huii| mI. dUra hai / ina sabhI sthAnoM se basa, relve va TeksI jo yahA~ vidyamAna hai / isI kAraNa yaha tIrtha zrI rAvaNa kA sAdhana hai / pArzvanAtha ke nAma vikhyAta huvA / ___ najadIka ke havAI aDDe dillI, jayapura va AgarA haiN| _ vikrama saM. 1449 meM yahA~ para zrI rAvaNa pArzvanAtha suvidhAe~ * Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI mandira rahane kA ullekha hai / tatpazcAt bhI alaga-alaga bIrabala mohalle meM jaina dharmazAlA hai jahA~ bijalI, tIrtha mAlAoM meM yahA~ ke zrI rAvaNa pArzvanAtha mandira pAnI, bartana va or3hane-vichAne ke vastroM kI suvidhA hai| kA ullekha AtA hai / inase yahA~ kI prAcInatA siddha bhojanazAlA prAraMbha hone vAlI hai / hotI hai / per3hI zrI rAvaNa pArzvanAtha jaina zve. mandira, vi. saM. 1645 meM mandira kA punaH nirmANa karavAkara zrI jaina zve. mUrtipUjaka mandira TrasTa, zrI rAvaNa pArzvanAtha bhagavAna kI prAcIna pratimA pratiSThita bIrabala kA mohallA / karavAne kA ullekha hai / jo abhI vidyamAna hai / posTa : alavara - 301 001. (rAjasthAna), yahA~ se lagabhaga 4 ki. mI. dUra eka jaina mandira phona : pI.pI. 0144-700760, khaNDahara avasthA meM abhI bhI vidyamAna hai use rAvaNa 341228, 334362. deharA (zrI rAvaNa pArzvanAtha jaina mandira) kahate haiM / saMbhavataH kisI rAjakIya, dhArmika yA sAmAjika kAraNa MES se sthAna kA parivartana karanA Avazyaka ho gayA ho / ALWARSoundgarh Di kucha bhI ho ukta varNaNoM se isa tIrtha kI prAcInatA siddha hotI hai / Portatgan Tony Rajgarh, Michel Jon Samu Gore Nad viziSTatA yaha tIrtha sthala prAcIna hone ke sAtha-sAtha eka mahatvapUrNa aitihAsika sthala bhI hai, >nip 258 F Nim Karan Kot Puth Digar copy Kanwar inne ORomgarh U NO Kama Ramgesa Sanpa Mardo arjanure ALWAR Bairat Deore -Shahpura Thana Gazie Mam . pay Arasar Amloda / Nangal poraan Manoharpur del Inagar Mob A l Banton Sami Malawian Lachhmangarh Sariskak Mandaora Garn My Nagold Thon athum Sebo K Chandwig pera Chomun Chong Aaogames noh Daggarh Relie VAN Bhswa unune Helen BHAR Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAvaNa pArzvanAtha bhagavAna Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajayameru tIrtha tIrthAdhirAja zrI saMbhavanAtha bhagavAna, padmAsanastha ( zve. mandira ) / tIrtha sthala ajamera zahara ke lAkhana koTar3I meM / prAcInatA Aja kA ajamera zahara pUrvakAla meM ajayameru ke nAma vikhyAta thA / mahArAjA ajayadeva dvArA bArahavIM sadI meM yaha zahara basAne kA ullekha hai / pahile kilA banAkara pazcAt zahara basAyA ataH isakA nAma ajayameru durga rakhA thaa| zahara basAte vakta prAraMbha se hI kucha jaina zreSThIgaNa avazya sAtha rahe hoMge va kucha mandiroM kA bhI nirmANa huvA hogA anyathA pa. pU. yuga pradhAna bhaTTAraka ziromaNI dAdA gurudeva zrI jinadattasUrIzvarajI ma. sA. kA zahara basane ke kucha hI varSa pazcAt yahA~ padArpaNa saMbhava nahIM hotA / vikrama kI terahavIM sadI ke prAraMbha meM yugapradhAna dAdAgurudeva zrI jinadattasUrIzvarajI kA yahA~ padArpaNa huvA usa samaya yahA~ ke rAjA ajayadeva ke putra rAjA zrI arNorAja the / gurudeva ke upadeza se rAjA arNorAja prabhAvita hue aura gurudeva ko hamezA ke liye yahIM para rahane hetu vinatI kI / jaina saMtoM kA eka jagaha rahanA savAla hI nahIM uThatA ataH gurudeva ne kahA ki AtA-jAtA rahU~gA / rAjA arNorAja ne dakSiNa dizA meM pahAr3a kI talahaTI meM upayukta jagaha zrAvakoM ke nivAsa va mandiroM ke nirmANa hetu pradAna kI / saMbhavataH usa samaya bhI kucha mandiroM kA nirmANa huvA hI hogA / durbhAgyavaza usI daramiyAna vi. saM. 1211 ASAr3ha zuklA aikAdazI ke dina dAdAgurudeva kA yahA~ devaloka ho jAne para mahArAjA arNorAja dvArA gurudeva ke dAha saMskAra hetu upayukta jagaha ajamera ke pUrva dizA meM madAra pahAr3a ke pAsa pratApI nareza zrI vIsaladeva dvArA nirmita "vIsalA pAla" (sAgara kI pAla) ke U~ce sthAna para pradAna kI gaI / usI sthAna para aMtima saMskAra huvA / dAdA gurudeva ke dAha saMskAra ke sthala para chatrI kA nirmANa karavAyA gayA jise vi. saM. 1221 meM dAdAgurudeva ke paTTadhara maNIdhArI dAdA jinacandrasUrIzvarajI 260 ne saMsthApita kiyA / tadapazcAt sthAnIya gurubhaktoM dvArA chatrI ko abhinava nayanAbhirAma rUpa meM pariNita karake dAdAgurudeva ke paTTadhara vidyAziromaNI AcArya bhagavaMta zrI jinapatisUrIzvarajI ke suhaste vi. saM. 1235 meM pratiSThA karavAne kA ullekha hai / vi. saM. 1221 meM yahA~ para zrI mahAvIra bhagavAna kA vizAla mandira rahane kA ullekha hai| karnala TaoNDa ne ar3hAI dina ke jhupar3e ke nAma se vikhyAta vizAla - kalAtmaka jaina mandira yahA~ ke kile ke pazcima tarapha rahane kA ullekha kiyA hai / saMbhavataH usake pazcAt bhI kaI mandira bane hoMge / kAlakrama se kaI jagaha mandiroM ko kSati pahu~cI usI bhAnti yahA~ bhI kSati pahu~cI ho, Aja una prAcIna jina mandiroM ke sirpha kucha bhagnAvazeSa idhara-udhara najara A hai / vartamAna meM sthita pUjita mandiroM meM yahA~ zvetAmbara mandiroM meM zrI saMbhavanAtha bhagavAna kA mandira prAcInatama mAnA jAtA haiM / viziSTatA yahA~ kA gauravamayI itihAsa hI yahA~ kI vizeSatA hai / jaina dharma ke pratibhA sampanna yugapradhAna bhaTTAraka ziromaNI AcArya bhagavaMta bar3e dAdAjI ke nAma jaga - vikhyAta eka lAkha tIsa hajAra nUtana jaina banAkara ozavaMza meM sammalita karanevAle mahAprabhAvika dAdA gurudeva zrI jinadattasUrIzvarajI kA antima saMskAra sthala rahane ke kAraNa yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / yahIM * dAdA gurudeva devaloka sidhAre va vi. saM. 1211 ASAr3ha zuklA aikAdazI ke dina isI sthAna para aMtima saMskAra huvA, jahA~ para dAdA gurudeva ke paTTadhara mahAna tejasvI maNIdhArI zrI jinacandrasUrijI kI nizrA meM stUpa kA saMsthApana kiyA gayA / vi. saM. 1235 meM dAdAgurudeva ke paTTadhArI vidyAziromaNI zrI jinapatisUrijI mahArAja jaba ajamera padhAre taba unakI nizrA meM gurubhakta zrAvakoM ne stUpa ko abhinava nayanAbhirAma rUpa meM pariNita kara pratiSThA karavAI jo Aja bhI vidyamAna hai| gata lagabhaga ATha zatAbdiyoM meM kAlakrama se jagaha-jagaha anekoM mandiroM Adi ko kSati pahu~cI parantu yaha pavitra sthAna prabhu kRpA se Aja bhI surakSita hai, yaha bhI eka mahAna vizeSatA hai / jagaha-jagaha se jaina-jainetara hamezA darzanArtha Ate rahate hai / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahA jAtA hai ki ajamera ke saMsthApaka rAjA ajayapAla ke putra rAjA arNorAja kA parivAra zrI dAdA gurudeva ke upadeza se prabhAvita hokara jaina dharma ke anuyAyI banakara ozavaMza meM milA thA / Aja bhI jagaha-jagaha se jaina-jainetara hamezA darzanArtha Ate rahate haiM / Aja bhI dAdAgurudeva camatkArika hai va zraddhAlu bhaktajanoM kI manokAmanAe~ pUrNa karate hai| prativarSa ASAr3ha zuklA aikAdazI ko vArSika mele kA Ayojana dAdAvAr3I meM hotA hai / anya mandira isa mandira ke atirikta aura 4 zve. mandira evaM 8 di. mandira va uparokta varNita eka dAdAvAr3I hai / __ kalA aura saundarya yahA~ ke prAcIna kalAtmaka mandiroM kA ullekha milatA hai parantu Aja una kalAtmaka mandiroM ke avazeSa jIrNazIrNa hAlata meM jahA~-tahA~ dRSThI / gocara hote haiM / di. sonI mandira atIva darzanIya hai| yahA~ ke myUjIyama meM bhI prAcIna kalAtmaka jaina pratimAe~ va avazeSa darzanIya haiM / ajamera ke nikaTa khar3alI, harSapura, puSkara Adi gAMvoM meM bhI prAcIna kalAtmaka avazeSa evaM zilAlekha pAye jAte hai, jo isa kSetra kI prAcInatA ko siddha karate hai / mArga darzana yahA~ kA relve sTezana ajamera jaMkzana mandira se sirpha 3 ki. mI. dUra hai / zahara meM sabhI taraha kI savArI kA sAdhana hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / yahA~ se jayapura 135 ki. mI., dillI 375 ki. mI., jodhapura 210 ki. mI., meDatA ror3a 100 ki. mI. AgarA 280 ki. mI., va rAjanagara 225 ki. mI. dUra hai / hara sthAna para sabhI taraha kI savArI kA sAdhana hai| najadIka kA havAI aDDA jayapura hai / @ Thaharane ke liye dAdAvAr3I vinayanagara meM sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI suvidhA bhI upalabdha hai / per3hI zrI saMbhavanAtha bhagavAna mandira, prabaMdha samiti : zrI jaina zve. zrI saMgha lAkhana koTar3I, posTa : ajamera - 305001. (rAjasthAna), phona : 0145-429461 (saMbhavanAtha mandira), 0145-423530 (dAdAvAr3I) / zrI saMbhavanAtha bhagavAna-ajayameru Rupnagar Mamana Sawarda nda DA. pegana 39 Marua Naraina Bachun Mahlan biad Dharsor Sursara. Sawarda S/Salemanad Harmara Sakhun Dudu8 Mozam Thonic H Manghrware Thdiana Madangani Kishangarh, Ursewa Sewa 9 Nir AJMER Pachhew Pisangan Kanpura Horia Bapanda Ganor Digai SoJeti kajgarh Nasirabad Gothiana Lamba Morla Baraj Rupuwat M RY Malpura Lumana Mangliawas " liharwaran Hindola JharwasaShokla Dabrela Miron Do - ~ Mala LArain Saraswati Srinagar Nagar Dadhia Dadhia l anor Bhaonta Ramsar Kagera AVG Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAMDalagar3ha tIrtha .. . tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, bAdAmI varNa, padmAsanastha, lagabhaga 70 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala mAMDalagar3ha kile meM / prAcInatA 8 mevAr3a ke antargata mAMDalagar3ha kile meM isa mandira kA nirmANa kisane va kaba karavAyA usake anusaMdhAna kI AvazyakatA hai / saMbhavataH kile ke nirmANa ke samaya hI huvA ho jaisA ki prAyaH sabhI jagaha pAyA jAtA hai kyoMki hara jagaha rAjadhAnI basAne meM rAjAoM ko jaina zreSThIgaNoM kA sAtha va sahakAra rahA hai usI bhAnti yahA~ bhI huvA ho / mandira va prabhu pratimA kI kalAkRti se patA lagatA hai ki isakA nirmANa lagabhaga navamIM zatAbdI meM huvA hogA / pazcAt kaI bAra jIrNoddhAra bhI avazya huve hoMge, parantu unakA koI ullekha nahIM mila rahA hai / viziSTatA hai yahA~ kI prAcInatA kI vizeSatA ke sAtha-sAtha mevAr3a ke antargata bhIlavAr3A jile kA yaha eka mukhya prAcIna tIrtha sthala rahane ke kAraNa ise mevAr3I za@jaya kahate haiM / yaha yahA~ kI mukhya vizeSatA hai| anya mandira isake nikaTa bhagavAna pArzvanAtha mandira ke nAma vikhyAta eka aura mandira hai,parantu isa mandira meM vartamAna mUlanAyaka zrI mahAvIra bhagavAna hai| saMbhavataH kisI samaya koI kAraNavaza pratimA badalI gaI ho / parantu isa mandira hetu mevAr3a rAjya sarakAra dvArA arpita bhUmi zrI pArzvanAtha bhagavAna ke nAma para hai / inake atirikta eka digambara jaina mandira bhI hai / kalA aura saundarya OM cittauDagar3ha kile kI bhAnti yaha sthAna bhI samudra kI saMtaha se 1856 phITa kI U~cAI para hai / isa kile kA gherAva lagabhaga 4 mIla kA hai va tIna tarapha tIna tAlAboM se ghirA huvA prAkRtika saundarya se bharA eka ArogyadhAmasA hai / mandira ke pIche lagabhaga 12 ki. mI. para do prakhyAta jalAzaya, sAgara va sAgarI ke nAma vikhyAta haiM / akAla meM bhI pAnI kA abhAva nahIM rahatA / isIke pAsa tIna nadiyA~, banAsa-baDeca-menAla kA trIveNI saMgama hotA hai jo manamohaka hai / zrI AdIzvara bhagavAna-mAMDalagar3ha Banera Sudrias Sanna / wan BEAUDTVDThikard BUNDI Kotri Sadner Debora 12 Kachoia kina udha Pohamnia Anampura Garda Mandalgarh (Knariou Suwasa Keshorai Patar alera V Digo Abhimka. Khera Barundhar Bholl Mangrop Akola Ngria KOTA Kethun A I -Ladpur Rupay Devya pamoura Powjolia fonryana parsaediox Wheri T abihanpura 262 Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu pratimA bhI prAcIna atyanta, camatkArika bAdAmI varNa meM zikharabaMdha mandira meM virAjita atIva sundara va zobhAyamAna hai / mandira meM kula ATha prAcIna pratimAe~ virAjamAna hai jo darzanIya haiM / nikaTa ke mandira meM virAjita zrI mahAvIra prabhu kI pratimA bhI prAcIna, kalAtmaka va manamohaka hai / mArga darzana yahA~ kA relve sTezana mAMDalagar3ha hai / jo mandira se lagabhaga 212 ki. mI. dUra hai / mAMDalagar3ha, AgarAphorTa- nImaca bar3IlAhana para sthita hai / kile meM mandira taka sar3aka hai / jahA~ taka jIpa, ATo va kAra jA sakatI hai / basa sTeNDa lagabhaga 2 ki. mI. dUra hai| gAMva meM ATo va TeksI kA sAdhana hai| najadIka kA havAI aDDA jayapura 260 ki. mI. va udayapura 225 ki. mI. hai / suvidhAe~ Thaharane ke liye jaina upAzraya haiM, jahA~ or3hane-bichAne ke vastra va bijalI, pAnI kI suvidhA hai| bhojanazAlA vartamAna meM nahIM hai / per3hI zeTha AnandajI maMgalajI kI per3hI, zrI AdinAtha bhagavAna jaina zve. mandira, posTa : kilA-mAMDalagar3ha - 311604. jilA bhIlavAr3A ( rAjasthAna), phona : 01489-30169 (par3hI) prAcIna mandira dRzya-mAMDalagar3ha zrI mahAvIra svAmI-mAMDalagar3ha 263 Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nAgaura tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna, padmAsanastha (zve. mandira) / tIrtha sthala nAgaura gA~va meM siMghaviyoM kI pola ke pAsa / prAcInatA (r) prAcIna granthoM meM isakA nAma nAgapura rahane kA ullekha hai / kisI samaya yaha jaina-dharma kA mukhya kendra thA / kaNhamuni ke ziSya AcArya zrI jayasiMhasUrIjI dvArA racita "dharmopadezamAlA" meM vikrama kI navamI sadI meM anekoM jina mandira yahA~ rahane kA ullekha hai / zrI kaNhamuni dvArA saM.919 meM zrI mahAvIra bhagavAna ke mandira kI pratiSThApanA karavAne kA ullekha hai / vikrama kI satrahavIM sadI meM AcArya zrI vizAlasundarasUrIzvarajI ke ziSya dvArA racita "nAgauracetyaparipATI" meM yahA~ sAta mandira rahane kA ullekha hai / vartamAna meM sthita mandiroM meM vikrama saM. 1515 meM nirmANita zrI zAntinAtha bhagavAna ke mandira meM eka dhAtu-pratimA para saM. 1216 kA lekha utkIrNa hai / hIrAvAr3I meM zrI AdinAtha bhagavAna kA mandira saM. 1596 meM nirmANita hone kA ullekha hai / zrI AdIzvara bhagavAna kA yaha mandira solahavIM sadI meM nirmANita mAnA jAtA hai, jo bar3e mandira ke nAma se vikhyAta hai / anya mandira satrahavIM sadI pazcAt ke haiM / viziSTatA zrI Ama rAjA ke pautra zrI bhojadeva ke rAjyakAla meM vi. saM. 915 bhAdaravA zakla paMcamI ke zubha dina zrI kaNhamuni ke ziSya AcArya zrI jayasiMhasUrIzvarajI ne "dharmopadezamAlA" grantha kI racanA yahIM para eka jinAlaya meM kI thI / bArahavIM sadI meM AcArya zrI vAdIdevasarIzvarajI ke yahA~ padArpaNa para rAjA arNorAja ne bhavya svAgata-samAroha kA Ayojana kiyA thA, jo ullekhanIya hai / kalikAlasarvajJa zrI hemacandrAcArya ko AcArya-pada se yahIM para vibhUSita karake eka virATa samAroha kA Ayojana kiyA gayA thA / mAnada zreSThI dhanada ne ukta samAroha ke apUrva avasara para apanI caMcala lakSmI kA 264 mukta hastoM se sadupayoga kiyA, jo ullekhIya hai / __ zrI pArzvacandrasUrigaccha kI sthApanA yahIM para huI / Aja bhI yahA~ tapAgaccha, kharataragaccha, pArzvacandrasUrigaccha va loMkAgaccha ke upAzraya haiM / vikrama kI bArahavIM sadI meM yahA~ varadeva pallIvAla nAma ke dharmazraddhAlu zrAvaka hue unake putra Asadhara ne va unake putra nemar3a, AbhaTa, mANika, salakhaNa va thiradeva, guNadhara, jagadeva, bhuvaNA dvArA zrI zatrujaya, giranAra AbU-delavAr3A, jAlora, tAraMgA, prahalAdanapura, pATaNa, cArupa Adi vibhinna tIrtha sthAnoM para karavAye jIrNoddhAra Adi ke kArya ati prazaMsanIya haiM / inhoMne aura bhI anekoM jana-kalyANa ke kAryoM meM bhAga liyA jo ullekhanIya hai / isa prakAra anekoM dharmavIra zrAvakoM kI janmabhUmi hone va prakANDa AcAryoM kA padArpaNa hone se dharmaprabhAvanA ke anekoM kArya sampanna hone ke kAraNa yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta sAta mandira eka guru mandira va do dAdAvAr3IyA~ haiM / kalA aura saundarya yahA~ ke mandiroM meM prAcIna pratimAoM ke darzana hote haiM / isa mandira meM kASTha se nirmita eka daravAje kI kalA ati hI darzanIya hai / mandira meM kA~ca kA kAma ati hI sundara DhaMga se kiyA huA hai / mArga darzana yahA~ kA relve sTezana nAgaura, mandira se lagabhaga 1 ki. mI. dUra hai / sTezana para va gA~va meM AToM va TeksI kI suvidhA hai / mandira taka kAra jA sakatI hai / rAstA taMga rahane ke kAraNa basa ko lagabhaga 4 ki. mI. dUra ThaharAnI par3atI haiM / sar3aka mArga dvArA yaha sthala lagabhaga jodhapura se 135 ki. mI. va bikAnera se 115 ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie relve sTezana ke pAsa jaina dharmazAlA hai / jahA~ bijalI, pAnI kI suvidhA hai| bhojana Adi kI vyavasthA zrI amaracaMda mANakacaMda betAlA tapAgacchIya jaina bhavana meM pUrva sUcanA dene para ho sakatI hai / per3hI zrI jaina zvetAmbara mandira mArgI TrasTa (raji) bar3A jaina mandira, posTa : nAgaura - 341 001. jilA : nAgaura, prAnta : rAjasthAna, phona : 01582-40318, 42281 pI.pI. Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha bhagavAna-nAgaura 265 Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAna vizeSatA hai / zodhakartAoM ke lie yaha eka bar3A zrI khIMvasara tIrtha bhArI Avazyaka zodha kA viSaya hai / jisa bhUmi meM devAdhideva prabha ne apanA cAturmAsa pUrNa tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, prAcIna kiyA ho, usa bhUmi kI mahAnatA kA zabdoM meM varNana caraNa, candana varNa, lagabhaga 37 se. mI. (zve. mndir)| karanA saMbhava nahIM / nirantara cAra-mAha prabhu ke tIrtha sthala khIMvasara gA~va ke bAhara tAlAba ke mukhArabiMda se kitane puNyavAna nara-nAriyoM, pazu-pakSiyoM kinAre / Adi ne amRtamayI vANI sunakara apanA jIvana saphala prAcInatA isakA prAcIna nAma asthigrAma thaa| kiyA hogA / prabhu ke caraNoM se jahA~ kA kaNa-kaNa yaha ati prAcIna kSetra mAnA jAtA hai / asthigA~va ke sparza huA ho usa sthAna kI mahAnatA kA kyA varNana nAma kA ullekha 'kalpa sUtra' meM bhI AtA hai / kisI kiyA jAya / aise pavitra va pAvana tIrtha sthala kI yAtrA samaya yaha eka virATa nagarI rahI hogI / kahA jAtA karane se AtmA ko viziSTa zAnti kA anubhava hotA hai| hai bhagavAna mahAvIra marubhUmi meM vicare taba yahA~ unakA anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ cAturmAsa huA thA / caraNa pAdukA para koI lekha utkIrNa nahIM hai / ye caraNa lagabhaga do hajAra varSa __ koI mandira nahIM hai / prAcIna batAye jAte haiM / ___ kalA aura saundarya * mandira gA~va ke bAhara viziSTatA carama tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAna ekAnta meM hone ke kAraNa vAtAvaraNa zAnta va dRzya ati kA yahA~ cAturmAsa huA mAnA jAne ke kAraNa yahA~ kI sundara lagatA hai / zrI mahAvIra prabhu jinAlaya-khIMvasara 266 Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArga darzana hai yaha tIrtha sar3aka mArga dvArA jodhapura se lagabhaga 95 ki. mI. va osiyA~ se 60 ki. mI. dUra hai / yahA~ se najadIka kA relve sTezana nAgaura 44 ki. mI. dUra hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai| yahA~ kA basa sTeNDa mandira se karIba 3/4 ki.mI. dUra hai| mandira taka kAra va basa jA sakatI hai| * philahAla Thaharane ke lie koI sAdhana nahIM hai / gA~va meM upAzraya hai, nAgaura Thaharakara hI AnA suvidhAjanaka hai / per3hI 8 zrI mahAvIra bhagavAna jaina mandira, zrI jena zvetAmbara mandira mArgI TrasTa, (nAgaura) / posTa : khIMvasara - 341 025. jilA : nAgaura, prAnta : rAjasthAna, phona : mukhya kAryalAya nAgaura, 01 582-40318.pI.pI zrI mahAvIra prabhu ke prAcIna caraNa-khIMvasara Jambo Deh Sarunda Khinala o Bhojasar Gurha Tantwas a NAGAUR Chadi Singar 21 Rol Qazian Panchor GROH Indana VA Bhakrod Mundwa Tanklas Sanju d Lohawat Birloka" Khimsar 39 Kuchera Kolu Paruji Raimalwara. Kapuriya Nimbri Sankhwasd Khawana Chandawatan Khur doeswa Rajod 29 Soila Asop Rune Bhikankor Bara Bara Ren Palri /Merta Ray kherapa Poanwara U / R Narsar Chanmu Lampolai Bhopalgarh Gotan Shaitrawa Merta Ghe City Tivari Umednagar Salwa Khu Khangta Pundlu Dhanaria Todawar Mathaniya Artiya kalan Rathkuriya Utambar d Manaklav Pipar RoadKla Sathin Daija Asranada 100 Hariyadhana Lambia Bhu Shergarh Manor Agolai Binawas Khejarla Balunda Batara 9 Dangiyawas Kaparda Jhanwar Lototi Korna Jhalamand Jaitaran Carnin i ne Rian Pipar 23 JODHPUA_ Binawas Bhawi Kharial Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI phalavRddhi pArzvanAtha tIrtha tIrthAdhirAja zrI phalavaddhi pArzvanAtha bhagavAna, padmAsanastha, zyAma varNa, lagabhaga 105 se. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala * mer3atA ror3a sTezana se lagabhaga 200 mITara dUra gA~va meM / prAcInatA yaha tIrtha vikrama kI bArahavIM zatAbdI meM punaH prakAza meM AyA mAnA jAtA hai / dugdha va bAlU se nirmita, camatkArI ghaTanAoM ke sAtha bhUgarbha se prakaTa isa prabhu-pratimA kI pratiSThApanA vi. saM. 1181 meM AcArya zrI dharmaghoSa sUrIzvarajI ke suhaste caturvidhasaMgha ke sanmukha atyanta haSollAsa pUrvaka susampanna huI thI, aisA ullekha hai / vi. saM. 1199 meM prakANDa vidvAna AcArya zrI vAdIdevasUrIzvarajI ke suhaste virATa mahotsava ke sAtha yahA~ pratiSThA susampanna hone kA bhI ullekha hai / vi. saM. 1204 meM mandira meM kalaza-dhvajA AropaNa hone kA ullekha hai / 'purAtana prabandha saMgraha', upadeza taraMgiNi, tapAgaccha paTTAvalI va vividha tIrtha kalpa Adi meM isa tIrtha kA vistRta ullekha hai / vi. saM. 1552 meM saMghapati sUravaMzI zrI zivarAjajI ke suputra zrI hemarAjajI dvArA isa mandira ke jIrNoddhAra karavAne kA ullekha hai / vi. saM. 1653 meM isa mandira meM anya jina pratimAe~ pratiSThita hone kA ullekha hai / vi. saM. 1935 va vi. saM. 1992 meM bhI isa mandira ke jIrNoddhAra hue haiM / viziSTatA 8 zrI jinaprabha sUrIzvarajI ne caudahavIM zatAbdI meM racita 'vividha tIrtha kalpa' meM isa tIrtha ke darzana karane se ar3asaTha tIrthoM ke darzana kA lAbha honA batAyA hai / isa varNana kA kucha na kucha rahasya avazyameva hogA / isa kalpa meM yaha bhI batAyA hai ki yahA~ gopAlaka zrI dhA~dhala zreSThI kI eka gAya dUdha nahIM lagA ki eka TIbe ke pAsa per3a ke nIce gAya ke stanoM se dUdha hamezA jhara jAtA hai / vaha vRttAnta seTha se khaa| seTha ko svapna meM adhiSThAyakadeva ne batAyA ki jahA~ dUdha jharatA hai vahA~ devAdhideva zrI pArzvanAtha prabhu kI saptaphaNI pratimA hai / prayatna karane para vahA~ se prakaTa hogI, jise mandira kA nirmANa karavAkara pratiSThita zrI phalavRddhi pArzvanAtha mandira-mer3atA ror3a 268 Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnA / dhA~dhala seTha ne yaha vRttAnta apane ISTa mitra zrI zivaMkara se kahA / donoM mitra atyanta prasanna hue| svapnAnusAra yaha bhavya camatkArika pratimA prApta huii| mandira-nirmANa kA kArya prArambha kiyA gayA / arthAbhAva se kArya ko kucha rokanA par3A / donoM mitra vyAkula the| adhiSThAyaka deva ne phira svapna meM prakaTa hokara kahA ki hamezA prAtaH prabhu ke sammukha svarNa mudrAoM se svastika kiyA huA milegA usase kArya pUrti kara lenA / lekina yaha bAta kisIko mAlUma nahIM par3ane denA / punaH mandira nirmANa kA kArya prArambha huA / pA~ca maNr3apa bhI banakara taiyAra ho gaye / eka dina seTha ke lar3ake ne yaha anokhA dRzya chipakara dekha liyA / usa dina se svarNa mudrAe~ milanI banda ho gayI, jisase mandira kucha apUrNa avasthA meM raha gayA / vi. saM. 1181 meM jaba AcArya zrI dharmaghoSasUrIzvarajI padhAre taba zrIsaMgha ko upadeza dekara kArya ko pUrNa karavAkara pratiSThA karavAyI / sulatAna zAhabuddIna ne AkramaNa ke samaya isa mandira para prahAra kiyA, jisase pratimA bhI kucha khaNDita ho gaI / parantu daivika zakti se vaha bImAra par3akara bahuta hI duHkha kA anubhava karane lgaa| isa mandira ko akhaNDita rakhane kA apanI senA ko Adeza diyA / isalie mandira va pratimA ko jyAdA kSati nahIM pahu~cI va vahI pratimA punaH sthApita kI gayI / yahA~ ke adhiSThAyaka deva jAgarUka va camatkArI haiM / prativarSa Asoja kRSNA dazamI va poSa kRSNAdazamI ko mele bharate haiM / una pAvana avasaroM para jagaha-jagaha se hajAroM nara-nAriyA~ Akara prabhu bhakti kA lAbha lete haiN| camatkArika ghaTanAe~ abhI bhI ghaTane ke vRttAnta sunane meM Ate rahate haiM / anya mandira vartamAna meM isa mandira ke pAsa hI eka mandira, aura eka dAdAvAr3I haiM / __ kalA aura saundarya prAcIna prabhu-pratimA ati hI sundara, camatkArI va sAkSAt hai / bhAvapUrvaka vandana mAtra se AkAMkSAe~ pUrNa hotI haiM / yahA~ pArzvanAtha bhagavAna va mahAvIra bhagavAna ke bhavapaTTa va anya paTTa kalAtmaka DhaMga se banAye hue haiM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA sTezana mer3atA ror3a jaMkzana 1/4 ki. mI. dUra hai / sTezana para savArI kA sAdhana upalabdha hai / mer3atA siTI yahA~ se lagabhaga zrI phalavRddhi pArzvanAtha bhagavAna-mer3atA ror3a 15 ki. mI. dUra hai / jodhapura, mer3atA siTI va nAgaura se sIdhI baseM milatI hai / mandira taka pakkI sar3aka hai, kAra va basa Akhira taka jA sakatI hai / yahA~ ke lie dillI, jayapura, jodhapura, bIkAnera, paMjAba, jammU, mumbaI, ahamadAbAda va kalakattA se rela vyavasthA hai / 1 Thaharane ke lie mandira ke ahAte meM hI sarvasuvidhAyukta vizAla dharmazAlA hai, jahA~ para bhojanazAlA sahita sArI suvidhAe~ upalabdha haiM / per3hI * zrI phalavRddhi pArzvanAtha tIrtha TrasTa, posTa : mer3atA ror3a - 341511. jilA : nAgaura, prAnta : rAjasthAna, phona : 01591-52426,76226. 269 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArpaNa huA, taba vyavasthA meM zithilatA ke kAraNa hotI huI AsAtanA ko dekha unheM duHkha huA / zIghra hI apane pUrNa prayAsa se jIrNoddhAra kA kArya prArambha karavAkara mandira kI suvyavasthA kI / vi. saM.1975 mAgha zuklA vasaMta paMcamI ke dina AcArya zrI ke suhaste punaH pratiSThA sampanna huI / pahale isa cau-maMjile caturmukha mandira meM zrI svayambhU pArzvanAtha bhagavAna kI eka pratimA hI thI / isa pratiSThA ke samaya anya 15 pratimAe~ bhI pratiSThita karavAI gii| AcArya zrI kA prayAsa va tIrtha sevA ati hI ullekhanIya haiM / viziSTatA * bhaMDArI gotra ke zrI bhAnAjI, rAjA gajasiMha jI ke rAjyakAla meM jodhapura rAjya meM jetAraNa paragane ke hAkima the / kisI kAraNavaza unapara rAjA kopAyamAna hokara unheM jodhapura Ane kA Adeza diyaa| bhayAkula zrI bhanDArIjI jodhapura ke lie ravAnA hue / mArga meM kAparar3A Thahare / bhaMDArIjI ko prabhu-pratimA kA darzana karake hI bhojana karane kA niyama thA / gA~va meM talAza karane para vahA~ upAzraya meM virAjita eka yativara zrI svayaMbhU pArzvanAtha mandira-kAparar3A ke pAsa prabhu pratimA rahane kA patA lagA / bhanDArIjI prabhu kA darzana karake jaba jAne lage taba nimitta zAstra ke jAnakAra yatijI ne bhaMDArIjI se jodhapura jAne kA kAraNa sunakara kahA ki yaha ApakI kasauTI hai, dhairya rakhanA / Apako vahA~ jAne para rAjA dvArA sammAna tIrthAdhirAja OM zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAna, milegA, kyoMki Apa nirdoSa haiM / idhara rAjA ko svapna padmAsanastha, cAkaleTa varNa, lagabhaga 55 se. mI. meM saMketa milA ki jetAraNa ke hAkima nirdoSa haiM, sunI (zve. mandira) / huI sArI bAteM jhUThI haiM / rAjA dvArA pUchatAcha karavAne tIrtha sthala kAparar3A gA~va meM / para bhAnAjI nirdoSa mAlUma par3e, jisase bhAnAjI ke prAcInatA kAparar3A gA~va kI sthApanA kaba huii| jodhapura pahuMcane para unheM rAjA dvArA sammAna diyA gayA usakA patA lagAnA kaThina-sA hai / isake prAcIna nAma va unheM pA~ca sau rajata mudrAe~ upahArasvarUpa bheMTa karpaTaheDaka va kApaDaheDA the aisA ullekha milatA hai / dI gii| camatkArika ghaTanAoM ke sAtha vi.saM.1674 pauSa kRSNA bhanDArIjI khuza hokara jetAraNa jAte vakta punaH 10 ko prabhu ke janma kalyANaka ke zubha dina bhUgarbha yatijI se mile va sArA vRttAnta kahA / yatijI ne yahA~ se yaha pratimA prakaTa huI thI / jetAraNa ke hAkima zrI sundara mandira banavAne kI preraNA dI / isa para bhaMDArIjI bhAnAjI bhanDArI dvArA nirmita caumaMjile adbhuta bhavya ne kahA ki upahAra prApta pA~ca sau mudrAe~ sevA meM arpita jinAlaya meM vi. saM. 1678 vaizAkha zuklA pUrNimA haiM aura jo banegA jarUra karU~gA / yatijI ne prasannatA somavAra ke dina AcArya zrI jinacandrasUrijI ke suhaste pUrvaka mudrAoM ko eka thailI meM bharakara Upara vardhamAna isa prabhu pratimA kI pratiSThA sampanna hue kA lekha vidyA siddha vAsakSepa DAlakara bhaMDArIjI ko sauMpate hue pratimA ke nIce ullekhita hai / kahA ki thailI ko ulTI na karanA, mandira kI _ vi. saM. 1975 ke lagabhaga jaba tIrthoddhAraka, zAsana AvazyakatA pUrI hotI rahegI / bhanDArIjI phUle na samrATa, AcArya zrI nemisUrIzvarajI mahArAja kA yahA~ samAye / 270 zrI kAparar3A tIrtha Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tial namaudelingui s Thdnidalmmanimooshaibidio nayAhitingtaitarai nAgayi - Nachegiation namunasanilivan bhanDArIjI kA puNya prabala thA / unakI icchAnusAra eka abhUtapUrva mandira kA nakzA banAyA gayA va kArya prArambha huA / bhAnAjI ne apane putra zrI narasiMha ko isa kArya ke liye rakhA / kArya saMpUrNa hone meM hI thA ki narasiMhajI ne thailI ulTI karake dekhanA cAhA / jyoM hI thailI ulTI, ki sArI mudrAe~ bAhara A par3I / narasiMhajI bhUla ke lie, pazcAtApa karane lage / yatijI ko isase avagata karAyA gayA / yatijI ne kahA ki jo honA thA ho gayA, pitAjI ko kAparar3A bulA lo| bhAnAjI ko kAparar3A bulAkara sAre vRttAntoM se avagata karavAyA / bhanDArIjI ko atyaMta dukha huA lekina upAya nahIM thA / mandira unakI bhAvanAnusAra pUrA na ho pAyA, lekina kAphI hada taka ho cukA thaa| pAlI meM virAjita parama pUjya AcArya zrI jinacandra sUrIzvarajI ke suhaste pratiSThA karavAne kA nirNaya lekara unase vinatI kI gayI va isa mandira ke anurUpa prAcIna . pratimA ke lie bhI nivedana kiyA gayA / vi. saM. ko pAInAthAyanamo namA 1674 prabhu ke janma kalyANaka pauSa kRSNA 10 ke zubha dina yahA~ ke babUloM kI jhAr3I meM prakaTa huI prabhu-pratimA ko zrI bhAnAjI bhanDArI dvArA navanirmita mandira meM vi. saM.1678 vaizAkha zuklA pUrNimA ke zubha dina jodhapura nareza zrI gajasiMhajI ke upasthiti meM AcArya zrI jinacandra sUrIzvarajI ke hAthoM bahuta hI virATa mahotsava va agaNita janasamudAya ke bIca pratiSThita kiyA gyaa| bhaktagaNa prabhu ko zrI svayaMbhU pArzvanAtha kahane lage / zikhara ke cAroM maMjiloM meM caumukhajI virAjamAna hai| zrI svayaMbhU pArzvanAtha bhagavAna-kAparar3A yaha yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / prati varSa caitra zuklA paMcamI ko melA bharatA hai / bilAr3A se 25 ki. mI., va jodhapura se 50 ki. mI. anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta koI dUra hai / sabhI jagahoM se basa va TeksI kI suvidhAe~ mandira nahIM haiM / upalabdha hai| jodhapura-jayapura mukhya sar3aka mArga para yaha kalA aura saundarya yahA~ ke zikhara kI kalA tIrtha sthita hai / ati hI darzanIya hai / 95 phuTa uttuMga yaha zikhara pA~ca suvidhAe~ Thaharane ke lie sarvasuvidhAyukta mIla dUrI se bhI atyanta hI sundara dikhAyI detA hai / vizAla dharmazAlA hai, jahA~ para bhojanazAlA sahita sArI isa zikhara kI nirmita kalA anya zikharoM se bhinna hai| suvidhAe~ upalabdha haiM / sabhA maNDapa meM AkarSaka putaliyA~, gumbaja ke chata, raMga per3hI 8 zrI jaina zvetAmbara prAcIna tIrtha, kAparar3A maNDapa ke staMbha va toraNoM kI zilpa kalA bhI posTa : kAparar3A - 342 605. tahasIla : bilAr3A anUThI haiM / jilA : jodhapura, prAnta : rAjasthAna, mArga darzana yaha tIrtha sar3aka mArga dvArA lagabhaga phona : 02930-63909 va 63947. 271 Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mAMDavyapura tIrtha tIrthAdhirAjazrI pArzvanAtha bhagavAna, padmAsanastha, pIta varNa, lagabhaga 71 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala maMDora gA~va meM bagIce ke pAsa / prAcInatA Aja kA maMDora gA~va prAcIna kAla meM maMDovara, mAMDavyapura Adi nAmoM se vikhyAta thA / kahA jAtA hai ki mAMDuRSi kA yahA~ Azrama thA usI kAraNa isa gA~va kA nAma mAMDavyapura yA maMDovara par3A / yaha bhI kahA jAtA hai ki mayadAnava dvArA yaha nagara basAyA gayA thA / jo bhI ho isa gauravazAlI gA~va kA itihAsa purAnA hai, aura mAravAr3a kI prAcIna rAjadhAnI banane kA saubhAgya isa pAvana bhUmI ko prApta huaa| thA / upalabddha zilAlekhoM ke anusAra pratihAra (paDihAra) vaMzI rAjAoM kI yaha rAjadhAnI thI jinhoMne lagabhaga AThavIM sadI se vi. saM. 1438 taka rAjya kiyA / isI paDihAra vaMza ke zrI kakkuka nAhaDarAya dvArA yahA~ jinezvaradeva kA mandira banavAkara vi. saM. 918 caitra zuklA 2 budhavAra ke dina zrI dhanezvara gaccha ko arpita kiye kA ullekha hai / nAhaDarAya dvArA satyapura na nADola Adi meM bhI jinamandiroM kA nirmANa evaM pratiSThA karavAne kA ullekha hai / ataH ho sakatA hai yaha paDihAra vaMza jaina dharma kA upAsaka rahA ho, anyathA jagaha-jagaha para mandira banavAne va pratiSThA karavAne kA savAla hI nahIM uThatA / vikrama kI pandravIM sadI taka yaha sthala atIva jAhojalAlIpUrNa rahA evaM anekoM susampanna zrAvakoM ke yahA~ rahane kA ullekha hai / yahA~ ke zreSThI zrI gosala va mahaNa ke putra-pautroM dvArA AbU ke vimala vasahI mandira ke jIrNoddhAra karavAne kA ullekha hai / ataH inhoMne va anya zrAvakoM ne yahA~ bhI kaI mandiroM kA nirmANa avazya hI karavAyA hogA / Aja una prAcIna mandiroM ke bhagnAvazeSa mAtra kahIM kahIM najara Ate haiM, ho sakatA hai kAlakrama se unheM kSati pahu~cI ho yA bhUmIgata have hoM / vartamAna meM yahA~ cAra jaina mandira hai / jinameM yahA~ ke bagIce ke pAsa vAlA zrI pArzvanAtha bhagavAna kA zrI pArzvanAtha prAcIna mandira-mAMDavyapura 272 Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandira prAcInatama mAnA jAtA hai / parantu mandira kA nirmANa kaba va kisane karavAyA usakA patA nahIM / kintu mUlanAyaka pratimAjI para utkIrNa lekha ke anusAra osavAla jJAtIya bhaMDArI bhAnAjI ke putra nArAyaNa tatpUtra tArAcanda ne yaha pratimA bharavAkara saM. 1723 mAgha vadI aSTamI ke dina mahArAjA jasavaMtasiMhajI, kuMvarapRthvIsiMha, magharAja vijayarAjya kAla meM vRhada kharataragaccha ke devasUrijI kI paramparA meM labdhi kuzalasUrijI ke Adeza se upAdhyAya kIrti vardhanajI kI nizrA meM pratiSThiA karavAI / saMbhavataH usa samaya mandira kA jIrNoddhAra hokara punaH pratiSThA huI ho / viziSTatA * yahA~ kA itihAsa prAcInatA ke sAtha atyanta gauravapUrNa hai / yaha paDihAra vaMzIya jaina dharma ke upAsaka rAjAoM kI rAjadhAnI rahI va unake dvArA mandira nirmANa ke sivAya anekoM prakAra ke dharmaprabhAvanA va jana kalyANa ke kArya kiye jAne kA ullekha hai / paDihAra vaMzIya rAjA kakkuka nAhaDarAya ne anya sthAnoM para bhI mandiroM kA nirmANa karavAyA thA / rAjA nAhaDarAya dharmiSTha va dayAlu to the hI, sAtha meM vidvAna bhI the / ____ jodhapura ke nareza rAva jodhAjI ne vi. saM. 1515 meM yahIM se jAkara jodhapura basAyA thA jo Aja bhArata meM eka mukhya va prasiddha zaharoM meM hai / jodhapura zahara ke prathama divAna banane kA saubhAgya bhI isI mAMDavyapura ke eka jaina zrAvaka ko prApta huA thA / __ anya mandira (r) vartamAna meM isake nikaTa tIna aura mandira va eka dAdAvAr3I hai / nikaTatama zahara jodhapura meM 27 mandira va 5 dAdAvAr3I hai / kalA aura saundarya yaha prAcIna kSetra rahane ke kAraNa prAcIna kalAtmaka bhagnAvazeSa idhara-udhara kucha najara Ate haiM / mandira meM koI khAsa prAcIna kalA ke namUne nahIM haiM / kile meM prAcIna kalAtmaka avazeSa najara Ate haiM / mArga darzana * yahA~ kA maMDora relve sTezana mandira se 1/2/2ki.mI. va jodhapura relve sTezana 9 ki.mI. dUra hai / jahA~ para TeksI va ATo kI suvidhA hai| mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / najadIka kA havAI aDDA jodhapura hai / yahA~ se pAlI lagabhaga 75 ki. mI. ajamera 230 ki. mI., phalodI pArzvanAtha zrI pArzvanAtha bhagavAna-mAMDavyapura 105 ki. mI., bIkAnera 270 ki. mI. ahamadAbAda 455 ki. mI. phalodI 120 ki. mI. va jaisalamera 275 ki. mI. dUra hai / hara jagaha sabhI taraha kI savArI kA sAdhana haiM / Thaharane ke liye yahA~ para nikaTa meM hI siMha sabhA dAdAvAr3I va jodhapura meM bherubAga mandira, saradArapurA-dasavIM ror3a dAdavAr3I meM sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai / per3hI * zrI pArzvanAtha jaina zve. mandira, bagIce ke mukhya dvAra ke pAsa / / posTa : maMDora - 342 304. jilA : jodhapura (rAja.), prabaMdha samitI : zrI jaina zve. kharataragaccha saMgha, kuzala bhavana, Ahora kI havelI ke pAsa, jodhapura - 342 301. phona : 0291-626242. 273 Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisakA ullekha vi. saM. 1662 meM kavi zrI samayasundarajI upAdhyAya ne apane racita zrI gAMgANI maNDana meM vistRta rUpa se kiyA hai / isakA ullekha 'vIra vaMzAvalI' meM bhI AtA hai / ina pratimAoM meM se zrI padmaprabha bhagavAna kI pratimA zrI saMpratirAjA ne vIra saM. 273 mAgha zuklA 8 ke zubha dina Arya zrI suhastIsUrIzvarajI ke suhaste pratiSThA karavAyI thI / eka aura zvetavarNamayI zrI pArzvaprabhu kI pratimA samrATa candragupta dvArA bharavAne kA ullekha hai / ina saba pratimAoM kA Aja patA nahIM / saMbhavataH AkramaNakAriyoM ke bhaya se punaH bhUmigata kara dI gayI hoM / dudhelA tAlAba aura khokhara mandira Aja bhI vidyamAna haiM / vi. kI nauvI zatAbdI meM upakezanagara ke zreSThIvara zrI bosaTa dvArA isa mandira ke jIrNoddhAra karavAne kA ullekha hai / vi. kI bArahavIM zatAbdI meM bhUraMToM ne isa mandira kA jIrNoddhAra karavAyA thA / ___caudahavIM zatAbdI meM osiyA~ ke AdityAgAna gotrIya zAha sAraMga sonapAla dvArA jIrNoddhAra karavAne kA ullekha milatA hai / vikrama kI solahavIM zatAbdI meM bIkAnera ke zrAvakoM dvArA jIrNoddhAra karavAne kA ullekha hai / aura bhI anekoM bAra yahA~ kA jIrNoddhAra huA hogA / aMtima jIrNoddhAra vi. saM. 1982 meM hone kA ullekha hai / pratimAjI para vi. saM. 1914 kA lekha utkIrNa hai / jIrNoddhAra ke samaya naI pratimA sthApita kI gayI pratIta hotI hai / zrI AdinAtha bhagavAna kI eka sarvadhAtumayI pratimA para vi. saM. 937 kA lekha utkIrNa haiN| yaha pratimA ati hI camatkArI hai / UparI maMjila meM zrI dharmanAtha bhagavAna kI mUrti para vi. saM. 1684 kA lekha utkIrNa haiM / viziSTatA * caudaha pUrvadhArI zrI bhadrabAhusvAmIjI ke suhaste samrATa candragupta dvArA va Arya zrI suhastIsUrIzvarajI ke suhaste rAjA saMprati dvArA pratiSThita mandiroM kA kSetra rahane ke kAraNa isakI mukhya vizeSatA hai| saM. 1662 meM kavivara zrI samayasundarajI upAdhyAya ne bar3e hI sundara DhaMga se yahA~ kI vyAkhyA kI hai / yahA~ pATotsava kA melA prativarSa holI ke bAda caitra kRSNA zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna-gAMgANI zrI gAMgANI tIrtha tIrthAdhirAja zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 40 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthalagAMgANI gA~va meM / prAcInatA isa nagarI kA prAcIna nAma arjunapurI batAyA jAtA hai / bAda meM gAMgANaka kahate the / yaha ati prAcIna kSetra mAnA jAtA hai / kisI vakta yaha eka virATa nagarI thI / vi. saM. 1662 jyeSTha zuklA 12 ke dina yahA~ dudhelA tAlAba ke pAsa khokhara nAmaka mandira ke eka talaghara meM se 65 pratimAe~ nikalI thIM, 274 Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saptamI ko va zrI pArzvaprabhu ke janma kalyANaka kA melA poSa vadI dazamI ko bharatA hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta aura koI mandira nahIM haiM / __ kalA aura saundarya * jamIna se lagabhaga 22 mITara U~cA, bhavya va vizAla do maMjilA gaganacumbI zikhara yAtriyoM ko dUra se hI AkarSita karatA hai / __ mArga darzana * yahA~ se najadIka kA relve sTezana jodhupara 36 ki. mI haiM / jodhupara-bhopAlagar3ha sar3aka mArga para yaha tIrtha sthita hai / jodhapura se basa va TeksI kA sAdhana hai / basa sTeNDa mandira se sirpha 4 ki. mI. dUra hai / basa va kAra mandira taka jA sakatI hai| yahA~ se osiyA~jI tIrtha lagabhaga 35 ki. mI. va kAparar3AjI tIrtha 60 ki. mI. dUra haiM / suvidhAe~ @ Thaharane ke lie mandira ke nikaTa dharmazAlA hai / jahA~ pAnI, bijalI, or3hane-bichAne ke vastroM va bhojanazAlA kI bhI suvidhA haiM / per3hI zrI jaina zvetAmbara prAcIna tIrtha, gAMgANI posTa : gAMgANI - 342027. tahasIla : bhopAlagar3ha, jilA : jodhapura, prAnta : rAjasthAna / nAbhinaMdana prabhu AdinAtha-gAMgANI zrI pArzvanAtha jinAlaya-gAMgANI 275 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muhUrta meM koraTA va osiyA~ nagarI meM jina-mandiroM kI zrI osiyA~ tIrtha pratiSThA karavAne kA ullekha hai / bhInamAla ke itihAsa meM bhI rAjakumAra upaladeva va maMtrI dvArA isI kAla meM tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, yahA~ upakezanagara basAne kA ullekha hai / zvarNa varNa, lagabhaga 80 seM. mI. (zve. mandira) / nava pramoda dvArA racita 'osiyA~ vIra stavana' ke tIrtha sthala osiyA~ gA~va ke madhya / anusAra agara yaha nagarI hI vikrama kI 11 vIM sadI prAcInatA isa nagarI ke prAcIna nAma meM basAI gaI hotI to usake sAta sau varSa pUrva saMprati upakezapaTTaNa, urakeza, melapurapattana, navanerI Adi rahane rAjA ke yahA~ Ane kA va pratimA nirmita karavAne kA ke ullekha milate haiM / vikrama kI caudahavIM sadI meM ____ kAraNa hI nahIM banatA / AThavIM sadI kI zilpakalA bhI racita upakezagacchapaTTAvalI ke anusAra vikrama kI cAra yahA~ kaise upalabdha hotI ? zatAbdI pUrva lagabhaga vIra nirvANa saM. 70 meM zrI ataH yaha siddha hotA hai ki yaha nagarI vIra prabhu ke pArzvanAtha bhagavAna ke sAtaveM pATezvara AcArya nirvANa ke lagabhaga 70 varSa pazcAt basa cukI thii| va ratnaprabhasUrIvarajI apane pA~ca sau ziSyasamudAya sahita isa mandira kA nirmANa bhI usI kAla meM huA thA / yahA~ padhAre the / taba yahA~ ke rAjA upaladeva va maMtrI samaya-samaya Avazyaka jIrNoddhAra hote hI hai / usI uhar3a the / rAjA upaladeva va maMtrI uhaDa ne AcArya bhA~ti AThavIM sadI meM jIrNoddhAra huA hogA / lekina zrI se pratibodha pAkara jaina dharma aMgIkAra kiyA thA / yaha pratimA vahI prAcIna mAnI jAtI hai, jo bhagavAna rAjA upaladeva dvArA isa mandira kA nirmANa karavAkara mahAvIra ke 70 varSoM pazcAt bhUgarbha se prakaTa huI thii| AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI ke suhaste isa prabhu abhI bhI jINoddhAra kA kArya cAlU hai, jo kucha varSoM pUrva pratimA kI pratiSThA hone kA ullekha hai / kisI samaya prAraMbha kiyA gayA thA / yaha eka samRddhazAlI virATa nagarI thI / isa nagarI kA viziSTatA bhagavAna mahAvIra ke 70 varSoM kSetraphala bahuta bar3A thA / lohAvaTa va tiMvarI Adi isake pazcAt zrI pArzvanAtha bhagavAna ke sAtaveM pATezvara mohalle the / AcArya zrI ratna-prabhusUrIzvarajI ne yahA~ ke rAjA __ zrI hIra udayana ke ziSya zrI nayapramoda dvArA vi. saM. upaladeva, maMtrI uhar3a va anekoM zUravIra rAjapUtoM ko 1712 meM racita 'osiyA~ vIra stavana' meM isa pratimA jaina-dharma aMgIkArakaravAyA evaM ozavaMza kI sthApanA ko saMprati rAjA dvArA nirmita batAyA hai / sadiyoM taka karake unheM ozavaMza meM parivartita kiyA thA / yaha yaha pratimA bhUgarbha meM rahI / jaba uhar3a maMtrI ne yaha ozavaMza kA utpatti sthAna rahane ke kAraNa yahA~ kI nagarI basAI taba AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI kA mukhya vizeSatA hai / Aja ozavaMza ke zrAvakagaNa bhArata yahA~ padArpaNa huA va uhar3a maMtrI ne AcArya zrI se meM hI nahIM, duniyA ke hara kone meM base hue haiM va prAyaH pratibodha pAkara jaina dharma aMgIkAra kiyA thA / usa sAre samRddhizAlI hai, jo sadiyoM se dharma prabhAvanA va samaya yaha pratimA bhUgarbha se prakaTa huI thI, jise mandira paropakAra ke anekoM kArya karate A rahe haiM / yaha saba kA nava nirmANa karavAkara vi. saM. 1017 mAgha kRSNA zubha samaya meM prakANDa AcArya dvArA kie sthApanA kA 8 ke dina pratiSThita karavAne kA ullekha hai / mUla kAraNa hai / 'osavAla utpatti' zIrSaka ke hastalikhita patra meM ozavAla samAja kA hara vyakti apane pUrvajoM kI uhaDa maMtrI dvArA vi. saM. 1011 meM osiyA~ basAne kA pavitra bhUmi para ozavaMza ke saMsthApaka dvArA pratiSThita va vi. saM. 1017 meM mandira banavAne kA ullekha hai| bhagavAna mahAvIra ke darzana karane kA avasara purAtatva-vettAoM ke anusAra yahA~ kI zilpakalA na cukeM / AThavIM sadI kI mAnI jAtI hai / mandira meM zrI puniyA bAbA ke nAma se vikhyAta ati koraTA ke itihAsa meM vIra prabhu ke nirvANa ke 70 camatkArika zrI adhiSThAyaka deva kI pratimA nAga-nAginI varSa pazcAt AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI dvArA eka hI ke rUpa meM virAjita hai / yaha pratimA bhI mUla pratimA 276 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CCTIDES HONE zrI mahAvIra bhagavAna-osiyA~ Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke samaya kI mAnI jAtI hai / kahA jAtA hai yahA~ kI adhiSThAyikA zrI cAmuNDAdevI ko bhI AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI ne pratibodhita karake samyaktvI banAkara zrI sacciyAyakA mAtA nAma se alaMkRta kiyA, jisakI hI divya zakti se gau-dugdha evaM bAlU se bhagavAna mahAvIra kI pratimA banI va AcArya zrI dvArA pratiSThita kI gaI, jo abhI vidyamAna hai / prativarSa phAlguna zuklA 3 ko vArSika melA lagatA hai, jaba hajAroM bhaktagaNa bhAga lekara prabhu bhakti kA lAbha lete haiM / anya mandira isa mandira se lagabhaga eka ki. mI. dUra gA~va ke pUrva meM TekarI para dAdAvAr3I hai jahA~ AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI Adi kI caraNa-pAdukAe~ virAjita haiM / zrI sacciyAya mAtAjI kA prasiddha mandira bhI yahA~ se lagabhaga eka ki. mI. dUra haiM / kalA aura saundarya ke zilpa aura kalA kI dRSTi se osiyA~ vizva meM prasiddha hai / pattharoM para khudI huI yahA~ kI kalAtmaka pratimAe~ advitIya haiM / bhagavAna mahAvIra kA mandira va anya mandira apanI vizAlatA, kalAgata vizeSatA evaM saundarya ke kAraNa vizva-vikhyAta hai / raMga-maNDapa meM stambhoM para nAga-kanyAoM ke dRzya evaM divAloM para devI-devatAoM ke dRzya ati sundara DhaMga se aMkita haiM / isake atirikta dehariyoM para bhagavAna neminAtha kA jIvanacaritra, bhagavAna mahAvIra kA abhiSeka-utsava evaM garbhaharaNa kA dRzya bar3A hI sajIva citraNa kiyA huA hai / aSTa pahalU maNDapa meM AcArya zrI dvArA apane sAdhu evaM zrAvakoM ko upadeza dene ke citra aMkita haiM / nRtya maNDapa ke guMbaja meM nRtyakAe~ sAja ke sAtha nRtya karatI huI ati AkarSaka ramaNIya mudrA meM aMkita haiM / mandira kI bhamatI meM prasiddha toraNa kI kArIgarI evaM banAvaTa ati AkarSaka hai / yaha sthala zrI mahAvIra jinAlaya-osiyA~ 278 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ratnaprabhasUri osavAla nagara dharmazAlA bhI haiM, jisake prAMgaNa meM base va kAreM bhI Thahara sakatI haiM / yahA~ para bhojanazAlA va nAste kI bhI suvidhA hai / per3hI hai zeTha zrI maMgalasiMhajI ratanasiMhajI deva kI per3hI TrasTa, posTa : osiyA~ - 342 303. jilA : jodhapura, prAnta : rAjasthAna, phona : 02922-74232, 74251. adhiSThAyaka deva zrI puNiyA bAbA-osiyA~ purAtatva dRSTikoNa se mahatvapUrNa, sthAna rakhatA hai / deza-videza se bhI zodhakartAgaNa yahA~ kI prAcInatA va zilpakalA kI zodha hetu yahA~ Ate rahate haiM / __mArga darzana osiyA~ relve sTezana jo jodhupara-jaiselamera rela mArga meM sthita hai, mandira se lagabhaga 1 ki. mI dUra hai / sTezana para TeksI va ATo kI suvidhA hai| yaha sthAna jodhapura-phalodI mukhya sar3aka mArga para hai / jodhapura yahA~ se 60 ki. mI. va phalodI lagabhaga 65 ki. mI. dUra haiM / yahA~ kA basa sTeNDa lagabhaga 1/27 ki. mI. dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / basa va kAra mandira taka jA sakatI hai / yahA~ se jodhapura, jayapura, ahamadAbAda, surata, bIkAnera, nAgaura, phalodI va jaisalamera jAne ke lie baseM milatI hai / suvidhAe~ * mandira ke ahAte meM hI purAnI dharmazAlA ke atirikta nikaTa hI sarvasuvidhAyukta zrI 279 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI tiMvarI tIrtha tIrthAdhirAja zrI vAsupUjya bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, (zve. mandira) / tIrtha sthala tiMvarI gA~va ke madhya / prAcInatA yaha tIrtha lagabhaga osiyA~ ke samakAlIna mAnA jA sakatA hai / osiyA~ tIrtha ke ullekhAnusAra osiyA~ nagarI kA vistAra tiMvarI taka thA, ataH yaha siddha hotA hai ki usa samaya bhI yaha nagara AbAda thA / yahA~ kI kalA bhI osiyA~ ke samakAlIna pratIta hotI hai / isa mandira ke bAre meM kahA jAtA hai ki vi. saM. 222 meM yahA~ eka kisAna kA hala bhUtala meM sthita isa mandira se TakarA gayA thA / khodane para isa mandira kA zikhara dikhAI diyA va tatpazcAt vidhivata khudAI karane para bhavya mandira pAyA gayA jo Aja bhI gA~va ke bIca usI sthAna para vidyamAna hai / yaha patA lagAnA muzkila hai ki isa mandira kA nirmANa kaba huvA va kisane karavAyA thA / parantu yaha jarura hai ki isa kalAtmaka mandira kA nirmANa lagabhaga 1800 varSa pUrva huvA hogA / hara jagaha AvazyakatA par3ane para samaya-samaya jIrNoddhAra hotA hai, usI prakAra yahA~ bhI jIrNoddhAra bAra-bAra huaa| pUrva meM yahA~ ke mUlanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAna the / parantu koI kAraNavaMsa 700 varSa pUrva jIrNoddhAra ke samaya zrI vAsupUjya bhagavAna virAjamAna karavAye gaye jo Aja vidyamAna hai / viziSTatA * yahA~ kI prAcInatA va gauravapUrNa itihAsa yahA~ kI viziSTatA hai| yaha sthAna taMvara rAjAoM kI rAjadhAnI rahA mAnA jAtA hai| ataH saMbhavataH unhIM ke nAma para gA~va kA nAma tiMvarI par3A ho / pUrva kAla meM jagaha jagaha kaI rAjA loga jaina dharma ke upAsaka bane va dharmaprabhAvanA ke anekoM kArya kiye| mandiroM ke nirmANa va jIrNoddhAra Adi meM bhI bhAga zrI vAsupUjya mandira dRzya-tivarI 280 Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ liyaa| usI bhAnti yahA~ bhI taMvara rAjA va prajA jaina dharma ke upAsaka hokara unake dvArA kaI mandiroM kA nirmANa huvA mAnA jAtA hai usI meM kA yaha bhI eka mandira honA mAnA jAtA hai / kahA jAtA hai ki mandira nirmANa ke samaya yahA~ ke mUlanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAna the| pratimA panne kI thI / lagabhaga vikrama kI tIsarI sadI ke samaya kisI kAraNavaza vaha pratimA yahA~ se alopa huI mAnI ja hai / na mAluma kisI bhaya ke kAraNa bhUtala kara dI gaI yA kahA~ gaI, usakA patA nahIM / bIca-bIca meM aura bhI jIrNoddhAra huve / vartamAna mUlanAyaka bhagavAna kI pratimA gyArahavIM sadI meM huve jIrNoddhAra ke samaya kI mAnI jAtI hai| eka ullekhAnusAra kahA jAtA hai ki zrIpUjyajI ne apane camatkAra dvArA upasthita hokara jIrNoddhAra ke samaya zrI vAsupUjya bhagavAna va zrI padmaprabhu bhagavAna kI pratimAe~ pratiSThita karavAI thI / yaha konase jIrNoddhAra ke samaya kI ghaTanA hai usakA patA nahIM / yaha anusaMdhAnIya hai / antima jIrNoddhAra vi. saM. 2041 meM huvA / anya mandira isake atirikta nikaTa hI zrI padmaprabhu bhagavAna kA vizAla mandira hai / jo vi. saM. 911 meM nirmita mAnA jAtA hai / pUrva meM isa mandira ke mUlanAyaka bhI zrI pArzvanAtha bhagavAna the pratimA kucha jIrNa hone ke kAraNa pratimAjI ko mandira ke bhanDAra gRha meM rakhA gayA evaM jIrNoddhAra ke samaya zrI padmaprabhu bhagavAna kI pratimA mUlanAyaka ke rUpa meM virAjamAna kI gaI jo Aja vidyamAna hai| nikaTa meM eka dAdAvAr3I bhI hai / kalA aura saundarya yahA~ ke mandiroM kI kalA lagabhaga osiyA~ va AbU delavAr3A Adi jagahoM ke bhAMti kI haiN| mandira meM virAjita prAcIna pratimAe~ bhI atIva manorama va kalAtmaka hai jo darzanIya hai / mandira meM kAusagga mudrA meM do pratimAe~ kalAtmaka hai jo yahA~ kI prAcInatA ko pramANita karatI hai / mArga darzana yahA~ se najadIka ke relve sTezana osiyA~ lagabhaga 20 ki. mI. va jodhapura 42 ki. mI. hai, jahA~ se TeksI, ATo kI suvidhA upalabdha hai / tiMvarI bhI relve sTezana hai / isa mandira se tiMvarI relve sTezana va basa sTeNDa lagabhaga 1/2 / 2 ki. mI. hai, jahA~ para ATo kI suvidhA upalabdha hai| mandira taka kAra zrI vAsupUjya bhagavAna-tivarI va basa jA sakatI hai| jodhapura meM havAI aDDA hai / suvidhAe~ mandira ke parisara meM Thaharane kI vyavasthA hai| nikaTa hI padmaprabhujI mandira ke pAsa bhI dharmazAlA hai, jahA~ bijalI, pAnI, va or3hane-bichAne ke vastroM kI suvidhA hai| vartamAna meM bhojanazAlA nahIM hai parantu kahane para pujArI vyavasthA kara detA hai / per3hI zrI jaina mandira va dAdAvAr3I TrasTa, zrI vAsupUjyasvAmIjI kA mandira, posTa : tiMvarI - 342 306. jilA : jodhapura (rAjasthAna), phona : pI.pI. 0291-620016 (jodhapura) / 281 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ madavijayA olIkIra rajImasA raNa TENSI antima zAsaka zrI vasurAva ke rahane kA ullekha hai / eka aura ullekhAnusAra siMdha-sauvIra kI rAjadhAnI vitabhayapurapattana thI, jisake zAsaka prabhu vIra ke parama bhakta rAjA udAyana the va pazcAt unake bhANeja zrI kezIkumAra rahe the / zrI kezIkumAra ke zAsanakAla meM bhArI bhUkampa va tUphAna Adi ke kAraNa isa nagarI ko bhArI kSati pahu~cakara dhvaMsa hone kA ullekha hai / vaha ati hI jAhojalAlIpUrva nagarI abhI taka ajJAta hai / jagaha kI nikaTatA va nAma meM lagabhaga samAnatA dekhate lagatA hai saMbhavataH yahI vaha nagarI ho kyoM ki jagaha kI nikaTatA hone ke kAraNa yaha bhAga siMdha-sauvIra ke aMtargata rahA ho va bhUkampa se dhvaMsa hone ke pazcAt punaH basA ho, lekina isake anveSaNa kI AvazyakatA hai / __ lagabhaga caudavIM sadI ke madhya taka yaha vijayapurapattana nagarI kile ke sAtha ati hI jAhojalAlIpUrNa AbAda rahane kA ullekha hai / yaha bhI kahA jAtA hai ki jaba yaha nagara vijayapurapattana kahalAtA thA usa samaya yaha nagara AMcana rAjapUtoM ke adhikAra meM thA / ataH ho sakatA hai vi. saM. 550 se lagabhaga caudavIM sadI taka unakA zAsana rahA ho / lagabhaga caudavIM sadI ke pazcAt isa pAvana sthala ko punaH bhArI kSati pahu~cane kA ullekha hai / pazcAt usa virAna sI nagarI kA adhikAra rAvajodhAjI ke pAsa AyA / jodhAjI ne vi. saM. 1517 meM apane putra sujAjI ko adhikAra pradAna kiyA / sujAjI ne yahA~ kI punaH unnati ke liye pUrNa prayAsa kiyA / pazcAt isakA kAryabhAra apane putra rAva narA ko saMbhalAyA / taduparAMta isakA kAryabhAra narA ke putra rAva hamIra ke pAsa aayaa| rAva hamIra kA zAsana kAla lagabhaga 1590 taka rahane kA ullekha hai / vi. saM. 1515 se 1545 ke daramiyAna yahA~ kilA va jaina mandira bhI banavAne kA ullekha hai / parantu saMbhavataH usa samaya jIrNoddhAra havA ho kyoMki pahale kilA rahane kA ullekha AtA hai / jaba bhI kahIM koI nagara basA to vahA~ pahile kile kA nirmANa hone va sAtha-sAtha prAyaH hara jagaha jaina mandira bhI banane kA ullekha AtA hai / Aja bhI prAyaH pratyeka kile meM jaina mandira pAye jAte haiM kyoMki prAraMbha se hara rAjA ko nagara nayA yA punaH basAne va saMcAlana meM jaina zrAvoM kA hamezA sAtha rahA va prAyaH hara rAjA ke dIvAna, zrI zAntinAtha bhagavAna-vijayapurapattana zrI vijayapurapattana tIrtha tIrthAdhirAja * zrI zAMtinAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 43 seM. mI. / tIrtha sthala 8 phalodI zahara ke sadara bAjAra meN| prAcInatA 8 Aja kA phalodI zahara pUrvakAla meM vijayanagara, vijaipura, vijayapurapattana, phalavRddhikAnagara, phalAdI Adi nAmoM se vikhyAta thA / kahA jAtA hai ki isa prAcIna vijayapurapattana kI sthApanA, jaina dharmopAsaka, pa.pU. ozavaMza ke saMsthApaka AcArya bhagavaMta zrI ratnaprabhasUrIzvarajI ma.sA. dvArA pratibodhita, osiyA~ nagara ke zAsaka, zrI upaladeva ke putra zrI vijayadeva ne kI thI / eka anya matAnusAra inhIM vijayadeva ne vi. saM. 282 meM isa nagarI kI sthApanA kI thI / isI vaMza kA zAsana lagabhaga vi. saM. 550 taka rahane kA va 282 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khajAMcI Adi jaina zrAvaka hI rahe / rAva hamIra ke pazcAt yahA~ kI sattA rAva rAma, rAva iMgarasI, rAva mAladeva va udayasiMha ke pAsa rahI / pazcAt kucha varSa taka jaisalamera va bIkAnera ke AdhIna rahI / vi. saM. 1672 se punaH jodhapura ke AdhIna hai| ukta varNana se yahA~ kI prAcInatA svataH siddha hotI hai va pratIta hotA hai ki isa sthAna kA anekoM bAra utthAna pattana huvA / pUrva kAla meM jaina rAjAoM, jaina maMtrIgaNoM va jaina zreSTIgaNoM dvArA samaya-samaya para anekoM mandiroM kA bhI avazya nirmANa huvA hogA, parantu Aja una prAcIna mandiroM kA patA nahIM haiM / saMbhavataH rAjya krAMti yA bhUkampa Adi ke kAraNa bhUmIgata ho gaye hoMge, jaisA prAyaH hara jagaha pAyA jAtA hai / yahA~ para bhI bhUgarbha se prAcIna bhagnAvazeSa prApta hote rahane kA ullekha hai| vartamAna pUjita jaina mandiroM meM yaha zrI zAMtinAtha bhagavAna kA mandira prAcInatama mAnA jAtA hai / zrI zAntinAtha jinAlaya zikhara-vijayapurapattana jisakA aMtima jIrNoddhAra vi. saM. 1689 meM hone kA ullekha mandira meM eka zilAlekha meM hai / usa samaya bhI sahayoga milane kA ullekha hai, jo sarAhanIya hai / isa zahara kA nAma phalavRddhikAnagara rahane kA ullekha kahA jAtA hai ki zrI siddhUjI kallA puSkaraNA brAhmaNa the / Aja bhI yahA~ osavAla samAja va puSkaraNA kile meM sthita prAcIna jaina mandira ke bhagnAvazeSa brAhmaNa samAja ke ghara jyAdA hai / / bhagavAna kI gAdI ke sAtha Aja bhI dikhAI dete hai jo zatAbdI pUrva prAcIna kAla meM aura bhI anekoM jaina yahA~ kI prAcInatA kI yAda dilAte haiM / parantu mandira zrAvakoM ne dharma prabhAvanA va jana kalyANa ke anekoM meM pratimAeM nahIM hai saMbhavataH surakSArtha kahIM aura jagaha kArya kiye hoMge / vartamAna zatAbdI meM bhI yahA~ ke virAjamAna karadI hogI / kile ke daravAje ke UparI zrAvakoM ne dharma prabhAvanA va jana kalyANa ke anekoM bhAga meM pATa para zrI pArzva prabhu kI ati manorama / kArya kiye haiM unakA pUrNa vivaraNa yahA~ denA saMbhava nhiiN| prabhAvika sundara pratimA utkIrNa hai jo Aja bhI / anekoM yAtrA saMghoM kA bhI Ayojana huvA, jinameM vi. vidyamAna hai| saM. 1990 meM zrI pAMcUlAlajI vaida dvArA Ayojita yahA~ viziSTatA * isa pAvana nagarI kI prathama se jaisalamera kA bhavya chaHrI pAlaka yAtrA saMgha vikhyAta sthApanA karane kA saubhAgya jaina dharmAvalambI rAjA ko va cirasmaraNIya hai / jise Aja bhI bhAga lene vAle prApta huvA jinhoMne saikar3oM varSa taka rAjya kiyA / yaha sAdhu-sAdhvIgaNa va yAtrIgaNa yAda karate haiM / sva. zrI yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / kizalAlajI luNAvata dAnavIroM meM Aja bhI mazahUra hai, gata vidhvaMsa ke pazcAt bhI punaroddhAra meM jaina zrAvaka jinhoMne kisI yAcaka ko khAlI hAtha nahIM bhejA / rAva jodhAjI ke vizvAsapAtra khajAMcI zrI mehapAlajI ke unhoMne mandira, dharmazAlA va upAzraya kA bhI nirmANa putra zrI kocarajI kA bhI vizeSa sahayoga prApta huvA thaa| karavAyA / Aja bhI yahA~ ke zrAvaka bhArata bhara meM aisA ullekha hai / yaha bhI yahA~ kI vizeSatA hai / gata jagaha-jagaha base huve haiM va aneka prakAra ke jana vidhvaMsa ke pazcAt punaroddhAra meM zrI siddhUjI kallA kA kalyANa va dharma prabhAvanA ke kArya karate A rahe haiM / 283 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virataragacchIyapapU jImako zuzi kI chapa. basaMtI jI masA evaM pUdharma jaidAnivAsIzA dI tapArthezrI zrI AdIzvara bhagavAna-vijayapurapattana yahA~ para prAyaH sabhI prakANDa vidvAna AcArya bhagavaMtoM va muni bhagavaMtoM ke samaya-samaya para cAturmAsa huve haiN| unhoMne yahA~ ke zrAvakoM kI bhUrI-bhUrI prazaMsA kI hai / AcArya zrI yatindrasUrIzvarajI ne vi. saM. 1987 meM likhA hai ki yahA~ ke zrAvaka bhAvuka va zraddhAlu haiM aura yogya sAdhu-sAdhviyoM kI acchI kadara karane vAle haiM / zrI jJAnasundarajI mahArAja (ghevaramunijI) ne yahA~ rahakara lagabhaga 375 se jyAdA dharma se sambaMdhita stavanoM Adi kI pustakeM likhI thI jo zrI ratnaprabhAkara jJAna puSpamAlA ke nAma vikhyAta huI / ve pustakeM Aja bhI etihAsika va ati hI mahatvapUrNa mAnI jAtI hai / zrI chaganasAgarajI, harIsAgarajI, kaMcanavijayajI, kamalavijayajI Adi 18 muni bhagavantoM va 112 sAdhvIgaNoM kI yaha janma bhUmi hai / vartamAna meM jagaha-jagaha prabhu bhakti kA pracAra va mandiroM kI pratiSThA karavAne vAle, kaccha vAgaDa dezodvAraka, adhyAtma yogI pa. pU. AcArya bhagavaMta zrI kalApUrNasUrIzvarajI ma. sA. ne bhI yahA~ janma lekara isa bhUmI ko pAvana 284 zrI pArzvanAtha bhagavAna, prAcIna- phalodI kilA banAyA hai / hamAre prAMgaNa meM nirmita zrI jaina prArthanA mandira kI pratiSThA bhI Apa hI ke suhaste vi. saM. 2050 vaizAkha zuklA paMcamI ko sampanna huI thI / anya mandira vartamAna meM isake atirikta aura 10 mandira 1 ratnaprabhasUriguru mandira va 4 dAdAvAr3IyA~ hai| nikaTa ke gAMva khIcana, lohAvaTa va AU meM bhI prAcIna jaina mandira haiM jo ati darzanIya hai / kalA aura saundarya zAMtinAtha bhagavAna ke mandira meM hastalikhita svarNa kalA ati hI viziSTa va anUThI hai jo prAcIna kAla ke kalA kA smaraNa karAtI haiM / aisI kalA ke darzana anyatra durlabha hai / anya sabhI mandiroM meM kalA ke kucha na kucha namUne avazya mileMge, jinameM zrI AdIzvara bhagavAna evaM zrI gor3I pArzvanAtha bhagavAna ke mandira bahuta hI anUThe DhaMga se bane hai| AdinAtha prabhu kA mandira bhI prAcInatA meM lagabhaga zrI zAMtinAtha bhagavAna mandira ke samakAlIna hai, jo bAjAra ke bIca cAroM tarapha rAstoM ke sAtha banA hai aisA kama jagaha milegA / zrI goDI pArzvaprabhu kA bhavya mandira apanI vizAlatA va tIna pola ke sAtha zahara ke lagabhaga bIca meM bahuta hI anupama DhaMga se nirmita hai, jo dekhane yogya hai / isa jagaha ko trIpolIyA kahate hai / prAyaH sabhI yAtrI isa mandira kA darzana avazya karate haiM / mArga darzana yahA~ kA relve sTezana phalodI isa Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandira se lagabhaga 2 ki. mI. dUra hai / Thaharane ke liye osavAla jyAti noharA lagabhaga eka ki. mI. dUra hai| sTezana para va gAMva meM TeksI va ATo kA sAdhana hai / yaha kSetra jodhapura se jaisalamera rela mArga para va jodhapura, nAgaura va bIkAnera se jaisalamera sar3aka mArga para sthita hai / 90 yahA~ se jodhapura lagabhaga 135 ki. mI. jaisalamera 165 ki. mI. nAgaura 160 ki. mI. bIkAnera 165 ki. mI. va nAkor3A 190 ki. mI. dUra hai| sabhI jagahoM se savArI kA sAdhana hai| mandira va nyAti noharA taka kAra va basa jA sakatI hai / yahA~ se khIMcana lagabhaga 5 ki. mI. lohAvaTa 30 ki. mI. tiMvarI ki. mI. va osiyA~ lagabhaga 75 ki. mI. dUra hai| Thaharane hetu vizAla osavAla jaina nyAti noharA hai jahA~ sarvasuvidhAyukta kamare bane hai| kAra va basa bhI andara taka jA sakatI hai / bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai / yahA~ 20 upAzraya haiM / suvidhAe~ per3hI * zrI zAMtinAtha bhagavAna jaina mandira, zrI jaina tapAgacchIya saMgha per3hI, sadara bAjAra, posTa : phalodI jilA : jodhapura (rAja.) phona: 02925-23334 pI. pI. 342 301. zrI osavAla jaina vyAti noharA, jasavantapurA posTa phalodI 342 301 jilA jodhapura (rAja.) : - : - phona : 02925-22013. - zrI gauDI pArzvanAtha bhagavAna-vijayapurapattana zrI gauDI pArzvanAtha jinAlaya-vijayapurapattana SIGE 285 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jaisalamera tIrtha idhara-udhara jAkara, basI, jisase lodravA sUnA-sA dikhane lagA / jaisalajI ne lodravA se yahA~ Akara apanI nayI rAjadhAnI basAyI / kahA jAtA hai, yahA~ ke tIrthAdhirAja zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna, mUlanAyaka zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna kI pratimA zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 105 seM. mI. vahI hai, jo lodravA mandira meM thI / isa para saM. 2 (zve. mandira) / kA lekha utkIrNa hai / tIrtha sthala jaisalamera gA~va ke pAsa TekarI para lodravA dhvaMsa huA taba yaha pratimA yahA~ lAyI gyii| kile meM / vi. saM. 1263 phAlguna zuklA 2 ko yaha pratimA prAcInatA * rAvala jaisalajI ne apane nAma para AcArya zrI jinapatisUrIzvarajI dvArA virAjita karavAne jaisalamera basAkara kile kA nirmANa kArya vi. saM. kA ullekha hai / isakA utsava zreSThI zrI jagadhara ne bar3e 1212 ASAr3ha zuklA pratipadA ravivAra ke dina prArambha hI dhUmadhAma ke sAtha kiyA thA / yaha bhI kahA kiyA / inake bhatIje bhojadeva rAvala kI rAjadhAnI jAtA hai ki isa pratimA kI pratiSThA AcArya lodravA thI / kAkA-bhatIje meM kucha anabana ke kaarnn| zrI jinakuzalasUrIzvarajI ke hAthoM huI thI / vi saM. jaisalajI ne mohammada gorI se sainika saMdhi karake 1459 meM AcArya zrI jinarAjasUrIzvarajI ke upadeza se bhatIje ke nagara lodravA para car3hAI kI, yuddha meM bhojadeva mandira nirmANa kA kArya prArambha hokara vi. saM. 1473 va hajAroM yoddhA mAre gaye / lodravA jaisalajI ke meM rAula lakSmaNasiMhajI ke rAjya kAla meM rAMkA gotrIya adhikAra meM AyA / lodravA kI janatA bhaya ke kAraNa zreSThI zrI jayasiMha narasiMha dvArA AcArya zrI jinavardhana FARPAN kile para jinAlayoM kA dRzya-jaisalamera 286 Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna-jaisalamera 287 Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUrIzvarajI ke hAthoM pratiSThA karavAne kA bhI ullekha AtA hai / ho sakatA hai, mandira kA jIrNoddhAra hokara pratimA kI punaH pratiSThA vi. saM. 1473 meM karavAyI gayI ho / usa samaya mandira kA nAma lakSmaNa vihAra rakhane kA ullekha hai / isI mandira meM kaI anya pratimAoM va pASANa paTToM para vi. kI pandrahavIM va solahavIM sadI ke bhI lekha haiM / yaha jaisalamera kA mukhya mandira mAnA jAtA hai va zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna ke mandira ke nAma se pracalita hai / yahA~ ke anya mandira prAyaH solahavIM sadI meM nirmita hue kA ullekha hai / kisI samaya yahA~ susampanna jaina zrAvakoM ke 2700 parivAra rahate the va jaina dharma kA yaha kendra sthAna thaa| viziSTatA * jaiselamera apanI viziSTa kalA ke lie prasiddha hai / zilpakAroM ne kisI pASANa meM kahIM bhI aisI jagaha nahIM chor3a rakhI hai, jahA~ kalA ke kucha na kucha darzana na ho / bhArata me jaisalamera hI eka aisA sthAna hai, jahA~ mandiroM meM hI nahIM, hara ghara ke chajjoM, jharokhoM Adi meM jhINI-jhINI kalA ke namUne najara Ate haiM / yahA~ kA pIlA patthara itanA kar3aka hote hue bhI zilpakAroM ne apanI kalA kA jabaradasta namUnA peza kiyA hai / jaisalamera jaina grantha-bhanDAroM ke liye bhI deza-videza meM vikhyAta hai / vibhinna viSayoM para yahA~ grantha saMgrahIta haiM / aisA amUlya saMgraha anyatra kama hai / yaha jaina dharma kA amUlya khajAnA hai / zodhakartAoM ke lie yaha eka mahatvapUrNa va AkarSaka kendra hai / yahA~ bRhat grantha-bhanDAra meM prathama dAdA zrI jinadattasUrIzvarajI kI 800 varSoM se prAcIna cAdara, mahapatrI va caulapaTTA bhI surakSita haiM / yaha mAnyatA hai ki gurudeva ke dAha-saMskAra ke samaya ye vastue~ divya zakti se agnisAta na hone ke kAraNa gurubhaktoM ne surakSita rakhIM / ___ yahA~ nimra grantha bhanDAra haiM :- bRhat bhanDAra - kile ke mandira meM, tapAgacchIya bhanDAra - AcAryagaccha ke upAzraya meM, bRhat kharataragacchIya bhanDAra - bhaTTArakagaccha ke upAzraya meM, loMkAgacchIya bhanDAra - loMkAgaccha ke upAzraya meM, DuMgarasI jJAna bhanDAra - DuMgarasI ke upAzraya meM, thIrUzAha bhanDAra-thIrUzAha seTha kI havelI meM / ___ yahA~ aneko AcArya bhagavantoM ne yAtrArtha padArpaNa kiyA hai / vi. saM.1461 meM jinavardhanasUrIzvarajI jaba jaisalamera Aye, taba mUlanAyaka zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna ke pAsa bhairavajI kI mUrti thI / unhoMne svAmI va sevakako barAbara baiThAnA ucita na samajhakara bhairavajI ko bAhara virAjamAna karavAyA / dUsare dina dekhane para bhairavajI kI mUrti punaH andara usI jagaha para thI / dUsare dine vApisa bAhara baiThAne para bhI yahI huA / Akhira meM sUrijI ne haThIdeva samajhakara garjanA ke sAtha maMtroccAraNa kiye / usapara mUrti svayaM hI bAhara virAjita ho gaI, taba sUrijI ne tA~be kI 2 mekheM lagavAyIM / bhairavajI kI mUrti ati camatkArI hai / sUrijI dvArA yahA~ aura bhI camatkAra batAye gaye haiM / una saba kA varNana yahA~ sambhava nahIM / yahA~ para hajAroM choTI-bar3I pUjita jina-pratimAoM ke darzana hote haiM / itanI pratimAe~ zatrujaya ke bAda yahIM para hai / eka pASANa paTTa meM jau jitane mandira meM tila jitanI pratimA utkIrNa hai / SSES OTHEREFEER zrI pArzvaprabhu jinAlaya kA pravezadvAra-jaisalamera 288 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yahA~ ke seTha zrI thIruzAha, saMghavI zrI pA~cA, seTha sa~DAsA, seTha zrI jagadhara Adi zreSThiyoM ne anekoM dhArmika kArya karake khyAti pAyI hai / thIruzAha bar3e dAnavIra va saralasvabhAvI the / unakA nikAlA huA 'zatrujaya yAtrA saMgha' prasiddha hai / laudravapura tIrtha kA antima jIrNoddhAra inhoMne karavAyA thA / saMghavI zrI pA~cA ne zatrujaya mahAtIrtha ke lie 13 bAra saMgha nikAle the / seTha zrI sa~DAsA dvArA kile para koTa banavAne kA kArya va mandira ke lie mulatAna jAne kI kathA rocaka hai| usI prakAra seTha zrI jagadhara Adi zreSThiyoM dvArA kiyA gayA dhArmika-kArya ullekhanIya zrI saMkaTa haraNa pArzvanAtha-jaisalamera __ anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta kile para 9 mandira aura haiM / gA~va meM 5 mandira haiM / yahA~ ke grantha-bhanDAra ati darzanIya haiM / bRhat grantha-bhanDAra meM panne kI pratimA, dAdA jinadattasUrijI kI ATha sau. varSa se prAcIna cAdara caulapaTTA Adi darzanIya haiM / __kalA aura saundarya ke jaisalamera kI kalA kA jitanA varNana kareM kama haiM / hara eka mandira meM stoM , toraNoM, putaliyoM, nRttikAoM Adi ke advitIya bejor3a namUne haiM / yahA~ para Apako pazcima-rAjasthAna kI kalA ke sAnadAra namUne najara AyeMge / aisI kalA ke namUnoM ke darzana anyatra saMbhava nahIM / yahA~ kI kalA nihArate hI AbU delavAr3A, rANakapura, khajurAho Adi yAda A jAte haiM / lekina yahA~ ke namUne vahA~ se bhinna haiM / yahA~ ke kar3aka pIle patthara meM isa DhaMga kI bArIkI se zilpa kATanA mAmUlI bAta nahIM / toraNa, nRttikAoM va putaliyoM kI zilpakalA yahA~ kI viziSTatA hai / jaisalamera meM mandiroM ke atirikta paTavoM ke haveliyoM Adi imAratoM meM kI huI kalA bhI bejor3a hai / pIle pASANa se nirmita zikhara samUhoM kA dRzya dUra se hI svarNa zikharoM jaisA pratIta hotA hai / jaina grantha-bhanDAroM meM prAcIna hastalikhita vibhinna prakAra ke citra ati darzanIya haiM / mArga darzana (r) jaisalamera relve sTezana se gAMva kI dharmazAlAeM lagabhaga 11/2 ki. mI. va kile ke mandira 2 ki. mI. dUra haiM / kAra va basa gA~va meM dharmazAlAoM taka va kile ke nIce taka jAtI hai / Upara paidala car3hanA par3atA hai, lagabhaga 10 minaTa kA rAstA hai / parantu jIpa Upara kile meM mandira ke nikaTa taka jA sakatI hai / jodhapura, bADamera, phalodI, ahamadAbAda, jayapura, jAlora va bIkAnera se sIdhI baseM hai / basa sTeNDa se dharmazAlAe~ lagabhaga 1/2 ki.mI. haiM, jahA~ ATo rikzA va TeksI kA sAdhana hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie yahA~ para jaina bhavana, nAkor3A bhavana va zrI mahAvIra bhavana dharmazAlAe~ alaga-alaga sthAna para hai / jo lagabhaga sTezana se 17 ki. mI. dUrI va basa sTeNDa se 1/2 ki. mI. dUrI para hai / jaina bhavana meM sarvasavidhAyukta kamare va bhojanazAlA kI savidhA upalabdha hai, jahA~ para kAra va baseM bhI Thahara sakatI hai / kile para bhI mandira ke nikaTa choTI dharmazAlA hai jahA~ pUjA-sevA ke lie pAnI kI vyavasthA hai / per3hI jaisalamera lodravapura pArzvanAtha jaina zvetAmbara TrasTa, jaina bhavana, posTa : jaisalamera-345001. prAnta : rAjasthAna, phona : 02992-52404. 02992-52330 (kilA mandira) tAra : JAIN TRUST 289 Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhiSThAyaka zrI dharaNendradeva prasanna mudrA meM pratyakSA-lodravapura Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matal apan prAcIna va camatkArika tIrthakSetra-lodravapura zrI lodravapura tIrtha tIrthAdhirAja zrI sahasraphaNA cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna, zyAma varNa, padmAsanastha, lagabhaga 100 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala jaisalamera se lagabhaga 15 ki. mI va amarasAgara se lagabhaga 5 ki. mI. dUra dhvaMza hue lodrava gA~va meM / prAcInatA kahA jAtA hai prAcIna kAla meM yaha lodra rAjapUtoM kI rAjadhAnI kA eka bar3A vaibhavazAlI zahara thA / bhArata kA prAcIna vizva-vidyAlaya bhI yahA~ thA / isa sthAna kI vizva meM pratiSThA thI / eka samaya yaha rAjya sagara rAjA ke adhIna thA / unake zrIdhara va rAjadhara nAmaka do putra the / inhoMne jainAcArya se pratibodha pAkara jaina-dharma aMgIkAra kiyA / unhoMne yahA~ zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna kA ati vizAla bhavya zrI adhiSThAyaka deva kA AzIrvAda hetu Agamana-lodravapura 291 Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va ati sundara (kasauTI pASaNa meM nirmita) do pratimAe~, lekara mulatAna jA rahe the / taba vizrAma ke lie yahA~ ruke / rAta meM daivika zakti se inako svapna AyA ki yahA~ ke seTha thIruzAha ko ye pratimAeM de denA / udhara thIruzAha ko bhI svapna meM ina pratimAoM ko lene ke " lie preraNA milI / dUsare dina donoM eka dUsare ko DhU~r3hane nikale va milane para seTha ne donoM pratimAoM ke barAbara sonA dekara pratimAe~ prApta kI / kArIgara loga atyanta khuza hue / jisa kASTa ke ratha meM kArIgara pratimAe~ lAye the vaha abhI bhI yahA~ vidyamAna hai / eka mata yaha bhI hai ki seTha thIruzAha jo ratha saMgha meM sAtha lekara gaye the vahI yaha ratha hai / vApasa Ate vakta ina pratimAoM ko pATaNa se lekara Aye the / ina "tIrtha-darzana" saphalatA hetu AzIrvAda-lodravapura viziSTa kalAtmaka pratimAoM kI isa mandira meM vi. saM. 1673 migasara zuklA 12 ke dina AcArya zrI jinarAjasUrIzvarajI ke suhaste pratiSThA sampanna huii| mandira kA nirmANa karavAyA thA, jisakA ullekha vidvAna isa prakAra seTha thIrUzAha ne jIrNoddhAra karavAkara isa zrI sahakIrtI gaNivarya dvArA likhita satadala padmayantra kI prAcIna tIrtha ke gaurava ko akSuNa banAye rakhA / vartamAna prazastI meM hai, jo abhI bhI isa mandira ke garbhadvAra ke meM lagabhaga 25 varSoM pUrva mandira kA punaH jIrNoddhAra dAhinI ora sthita hai / tatpazcAt seTha zrI khImasI dvArA karavAyA gayA / jIrNoddhAra kA kArya prArambha hokara unake putra zrI viziSTatA jaisalamera paMcatIrthI kA yaha prAcInatama pUnasIdvArA sampUrNa hone kA ullekha hai| mukhya tIrtha sthAna hai / yahA~ kI zilpakalA bahuta hI kAlakrama se yahA~ ke rAvala bhojadeva va jaisalajI nirAle DhaMga kI hai / pazcima rAjasthAna ke kArIgaroM ne (kAke-bhatIje) ke bIca hue bhaMyakara yuddha ke kAraNa pUrA hara sthAna para vibhinna DhaMga kI zilpakalA kA namUnA zahara vidhvaMsa huA taba isa mandira ko bhI kSati phuNcii| prastuta karake rAjasthAna kA gaurava bar3hAyA hai / prAcIna vijayI jaisalajI ne apanI nayI rAjadhAnI basAkara kalpavRkSa ke darzana sirpha yahIM para hote haiM / usakA nAma jaisalamera rakhA / yahA~ ke rAja-sammAna kisI jamAne meM bhArata ke bar3e zaharoM meM isakI prApta sampanna zrAvakoM dvArA jaisalamera kile meM mandiroM ginatI thii| taba hI to bhArata kA bar3A vizvavidyAlaya kA nirmANa karavAyA gayA / usa samaya zrI cintAmaNi yahA~ rahane kA saubhAgya prApta huA thA / pArzvanAtha bhagavAna kI pratimA ko yahA~ se jaisalamera le pUrva kAla meM jainAcArya isI rAste mulatAna jAte jAkara nava nirmANita mandira meM punaH pratiSThita karavAyI hoNge| tabhI to yahA~ ke rAjakumAra pratibodha pAkara jaina thI jo abhI vahA~ vidyamAna hai / dharma ke anuyAyI bana sakeM, jinhoMne yahA~ eka bar3e bhArI dAnavIra dharmaniSTha seTha zrI thIruzAha ne isa prAcIna tIrtha kI sthApanA kara dI / jo sahasoM varSoM se isa mandira kA punaH jIrNoddhAra kA kArya prArambha kara saMgha vIrAna registAna meM A~dhI va tUphAnoM kI jhapeToM ko lekara zatrujaya yAtrArtha padhAre / yAtrA se lauTe taba taka sahatA huA jaina itihAsa ke gauravagarimA kI yAda jIrNoddhAra kA kArya sampUrNa ho cukA thA / aba ve dilAtA hai / yaha saba zubha samaya meM AcArya bhagavanta sundara, alaukika va apane Apa meM viziSTatA pUrNa aisI va puNyavAna rAjakumAroM dvArA zuddha vicAroM se kiye pratimA kI khoja meM the / daivayoga se pATaNa ke prabha mahAna kArya kA phala hai / bhakta do kArIgara apane jIvana kAla kI kRtiyoM meM jaMgaloM meM bikhare sahasroM imAratoM ke khaNDahara yahA~ sarvotkRSTha sahasraphaNA pArzvanAtha bhagavAna kI alaukika, ke prAcIna itihAsa kI yAda dilAte haiM / jaMgala meM 292 Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SapnaDaininRPTET PANCECertiesindiGRICENEMIER HORASH zrI lodrava pArzvanAtha bhagavAna-lodravapura 293 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgala karatA huA yahA~ kA zAnta va zuddha vAtAvaraNa lie phoTogrAphI hetu pUre bhArata ke tIrtha sthAnoM kA AtmA ko parama zAnti pradAna karatA hai| yahA~ ke bhramaNa karate hue yahA~ Aye / pratinidhigaNa prabhu kI adhiSThAyaka deva atyanta camatkArika va sAkSAta haiM / pUjA-sevA karake ullAsapUrvaka A rahe the / taba praveza taba hI to anekoM bAra yaha kSetra AkramaNakAriyoM dvArA / dvAra meM nAgadeva ke darzana hue / adhiSThAyaka deva kA vidhvaMsa hone para bhI isa mandira ko A~ca nahIM aayii| svarUpa samajhakara phoTo liye gaye / itane meM nAgadeva vahA~ para sthita eka patthara ke nIce cale gaye, jahA~ para kahA jAtA hai hAla hI meM pAkistAna dvArA hue koI chidra Adi nahIM thA / jIrNoddhAra kA kAma AkramaNa ke samaya yahA~ ke adhiSThAyaka, nAgadeva ke karanevAle upasthita zilAvaToM Adi ne kahA ki yahA~ svarUpa meM kabhI-kabhI zikhara ke dhvajA daNDa para baiThe koI chidra nahIM haiM / patthara haTAte hI nAgadeva bAhara A najara Ate the / isa AkramaNa ke samaya bhI isa sthAna jAyeMge, Apa mana cAhe phoTo phira le sakeMge / unakA ko koI A~ca nahIM AyI / yahA~ se gujaranevAle yaha bhI kahanA thA ki jaMgala meM anekoM sarpa ghUmate bhAratIya senA ke aphasara Adi bhI prabhu ke darzana kara najara Ate haiM / inako yahA~ ke adhiSThAyaka Age bar3hate the / AkramaNa ke samaya suvidhA hetu Akhira zrI dharaNarendra deva usI hAlata meM hama mAna sakate haiM, mandira taka DAmara sar3aka kA nirmANa sarakAra dvArA ho agara yahA~ se lagabhaga 10 mITara dUra sthita unake hI cukA thA / abhI vartamAna meM eka abhUtapUrva camatkAra sthAna para prakaTa hokara darzana deM / saMvAda cala hI rahA huA, jisakA saMkSepa meM A~khoM dekhA varNana isa prakAra thA, kucha sajjana punaH darzana kI ati utsukatA ke sAtha patthara ke nikaTa baiThe the / parantu deva to adRzya ho cuke dinAMka 1 apraila, 1975 ko zrI mahAvIra jaina the / itane meM eka sajjana ne pukArA ki adhiSThAyaka kalyANa saMgha, madrAsa ke pratinidhigaNa isa grantha ke deva nAgadeva ke rUvarUpa meM apane hI sthAna para prakaTa DelIgesana ke sadasyoM ko adhiSThAyaka deva ke apUrva darzana-lodravapura 294 Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktajanoM ko adhiSThAyaka deva ke AzIrvAda-lodravapura hae haiM / AzcaryamayI ghaTanA kA vRttAnta sunakara pratinidhigaNa, silpIgaNa va pujArI Adi turanta hI praphullatA ke sAtha darzana kI abhilASA se usa sthAna kI tarapha daur3e / usa samaya ke unake harSa kA varNana zabdoM meM karanA saMbhava nahIM / saba ne sAkSAt prakaTa hue adhiSThAyaka deva ko bhakti-bhAva pUrvaka vandanA kI / zraddhAlu phoTogrAphara zrI gopAlaratnam ke icchAnusAra adhiSThAyaka deva ne phoTo lene diye, jo ki sadiyoM taka isa alaukikaghaTanA kI yAda dilAyeMge / yaha dRzya lagabhaga 20 minaTa rahA / calacitra bhI liyA gayA / pratinidhigaNa pUjA ke veza meM the / unakoM pUjA karane kI abhilASA thIM / kezara kI kaTorI unake pAsa thii| kezara ke chA~TanoM se pUjA kI abhilASA pUrNa hote hI adhiSThAyaka deva adRzya ho gaye / kabhI-kabhI yahA~ ke adhiSThAyaka deva nAgadeva ke rUpa meM prakaTa hokara zraddhAlU bhaktajanoM ko darzana dete haiM, jise Aja taka kiMvadanti batAyA jAtA thA / parantu isa AzcaryamayI alaukika ghaTanA ne una kiMvadantiyoM ko pramANita siddha karane ke sAtha yaha bhI spaSTa kiyA hai ki jaina dharma ke adhiSThAyaka Aja bhI jAgarUpa haiM / bhaktajana isa puNya pAvana camatkArika tIrtha sthala kI yAtrA karane kA avasara na cUkeM / anya mandira OM vartamAna meM isake atirikta koI mandira nahIM haiM / mandira ke sAmane dharmazAlA meM eka dAdAvAr3I hai / kalA aura saundarya ke yahA~ para bhI vicitra va kalAtmaka kArIgarI kA advitIya svarUpa milatA hai / yahA~ ke stambha, chata aura zikhara ke eka-eka patthara bArIka kAma kA sajIva dRzya prastuta kara rahe haiM / aisI bArIkI kA kAma atyanta durlabha haiM / yahA~ kI mUrtiyoM ko dekhane se jJAta hotA hai ki zilpakAroM meM sajIva saundarya citrita karane kI hor3a-sI lagI thI / pravezadvAra kI toraNa kalA saundarya ko jAgRta karatI haiM / sahasraphaNA pArzvanAtha bhagavAna kI kasauTI pASANa meM aura meM banI, aisI bhavya, camatkArI pratimA ke darzana anyatra durlabha hai / ina pratimAoM ko pATaNa se jisa kASTha ke ratha meM lAyA gayA thA, usa kalAtmaka ratha kI kalA bhI apanA alaga sthAna rakhatI hai / mArga darzana (r) yahA~ kA relve sTezana jaisalamera lagabhaga 15 ki. mI. dUra hai, jahA~ se jIpa, TeksI va lodaravA mandira praveza dvAra ATo kI suvidhA hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / suvidhAe~ * Thaharane ke lie sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai| per3hI (r) zrI jaisalamera lodravapura pArzvanAtha jaina zvetAmbara TrasTa, gA~va : lodravapura, vhAyA : jaisalamera, posTa : jaisalamera - 345 001. prAnta : rAjasthAna, phona : 02992-50165. 295 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya mandira * isake nikaTa tAlAba ke kinAre zrI amarasAgara tIrtha do aura mandira haiM, jo zeTha zrI savAIrAmajI pratApacaMdajI va osavAla paMcAyata ke banAye hue haiM / ye tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna, zveta mandira vi.saM. 1897 va vi. saM. 1903 meM bane haiM / varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mandira) / osavAla paMcAyata dvArA banAye mandira ko DuMgarasI kA tIrtha sthala jaisalamera se 3 ki. mI dUra laudravA mandira kahate haiM / isa mandira kI pratimA vizAlakAya mArga para amarasAgara gA~va meM tAlAba ke biic| va ati hI sundara hai, jo vikramapura se lAyI huI prAcInatA (r) yaha mandira vi. saM. 1928 meM paTavA lagabhaga 1500 varSa pUrva kI mAnI jAtI hai / inake zeTha zrI himmatarAmajI bAphaNA dvArA nirmita karavAyA atirikta do dAdAvAr3iyA~ bhI haiM dAdAvAr3iyoM meM yugapradhAna gayA va AcArya zrI jinamahendrasUrijI ke suhaste pratiSThA dAdA zrI jina kuzalasUrIzvarajI ke caraNa sthApita haiM / sampanna huI / ___ kalA aura saundarya (r) tAlAba ke bIcoM bIca lagabhaga 25 varSoM pUrva mandira kA jIrNoddhAra krvaayaa| nirmita isa bhavya kalAtmaka do maMjila ke mandira kA gayA lekina pratimAjI abhI bhI vahI viddhamAna hai jo dRzya ati hI sundara hai| yahA~ ke majabUta pIle patthara prAcIna samprati rAjA ke samaya kI mAnI jAtI hai| meM banAye gaye vibhinna kalA ke namUne advitIya va viziSTatA (r) jaiselamera kI paMcatIrthI kA yaha darzanIya haiM / mandira ke sAmane suramya udyAna apane DhaMga tIrtha sthAna mAnA jAtA hai / yahA~ ke bAphaNA baMdhuoM kA anokhA hai / yahA~ kI zilpa-kalA bhAratIya kalA dvArA nikAlA huA zatrujaya-yAtrA saMgha prasiddha hai / deza kA eka viziSTa namUnA hai / mandira kA sabhA manDapa ke prasiddha pIle patthara kI khAneM yahIM para hai / yaha bar3A hI sundara va kalApUrNa hai / yahA~ kI khudAI kA patthara pAnI par3ane se dina-pratidina majabUta banatA jAtA kArya patthara para bahuta gaharAI se huA hai / mandira ke hai, yaha isakI vizeSatA hai / yahA~ kA patthara jaisalamera cAroM ora patthara kI jAliyoM kI kalA nihArane yogya ke patthara ke nAma se prakhyAta hai / hai / yaha yahA~ kI vizeSatA hai / zrI AdIzvara jinAlaya-amarasAgara 296 Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FachnApati STATEST calGyem* geet.op000/ SITORS zrI AdIzvara bhagavAna-amarasAgara mArga darzana * yahA~ se najadIka kA relve sTezana jaisalamera lagabhaga 5 ki. mI. dUra hai, jahA~ se TeksI ATo kI suvidhA hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / suvidhAe~ * Thaharane ke lie yahA~ para choTI dharmazAlA hai. jahA~ pAnI, bijalI Adi kI savidhA hai| jaisalamera meM Thaharakara yahA~ darzanArtha AnA jyAdA suvidhAjanaka hai / per3hI ke zrI jaisalamera lodravapura pArzvanAtha jaina zvetAmbara TrasTa, gA~va : amarasAgara, vhAyA : jaisalamera, posTa : jaisalamera - 345 001. jilA : jaisalamera, prAnta : rAjasthAna, phona : 02992-52405. mukhya per3hI : jaina bhavana, jaisalamera, phona : 02992-52404. 297 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FELHI viziSTatA yaha kSetra zrI jaisalamera paMcatIrthI kA eka tIrtha-sthAna mAnA jAtA hai| yahA~ se lagabhaga 1 ki. mI. dUra dAdA zrI jinakuzalasUrIzvarajI kA sthAna va kunDa haiM / jana zruti ke anusAra lUNiyA gotra ke eka seTha derAura gA~va meM yavanoM dvArA bahuta satAye jAte the / gurudeva ne seTha ko rAjasthAna jAne ko kahA aura kahA ki pIche nahIM dekhanA / lUNiyA parivAra U~ToM para sAmAna Adi lAdakara cale / isa sthAna para pahu~cane para ujAlA dekhakara pIche kI ora dekhA to gurudeva vahIM ruka gaye va AzIrvAda dekara kahA ki aba maiM jAtA huuN| tuma DaranA nahIM, pAsa hI brahmasara gA~va meM cale jaao| jisa pASANa para gurudeva ne khar3e hokara darzana diye the usI para gurudeva ke caraNa utkIrNa karavAkara chatrI meM sthApita kiye / ve caraNa Aja bhI vidyamAna haiM / dAdAvAr3I kA nirmANa bhI huvA dAdAvAr3I meM eka kunDa hai jo akAla meM bhI hamezA nirmala jala se bharA rahatA hai / yaha sthAna bahuta hI camatkAra-pUrNa va dekhane yogya hai| ___ isake nikaTa hI vaizAkhI nAma kA vaiSNavoM kA tIrtha sthAna hai, jo bauddhakAlIna mAnA jAtA hai / vaizAkhI va brahmasara ke bIca 'gaDavI' nAmaka eka kuA~ haiM duSkAla ke samaya jaisalamera kI panihAriniyA~ yahA~ se pAnI le jAyA karatI thI, aisA kahA jAtA hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta lagabhaga 1/2 ki. mI. dUra eka dAdAvAr3I hai, jisakA varNaNa viziSTatA meM kiyA hai / kalA aura saundarya (r) mandira ke sAmane upAzraya ke daravAje para kucha viziSTa kalA ke namUne utkIrNa haiN| __ mArgadarzana * yahA~ se najadIka kA relve sTezana jaisalamera lagabhaga 13 ki. mI. dUra hai, jahA~ se TeksI va ATo kI suvidhA hai / yaha sthAna jaisalamera bAgasA mArga meM sthita hai / mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / lodravA tIrtha isa sthAna se lagabhaga 13 ki. mI. haiN| suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke pAsa choTIsI dharmazAlA hai, jahA~ pAnI bijalI kA sAdhana hai| yahA~ se lagabhaga 17 ki. mI. dUra dAdA jinakuzalasUri TrasTa dvArA saMcAlita ukta ullekhita dAdAvAr3I ke parisara meM sarvasuvidhAyukta bar3I dharmazAlA hai jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai / yAtriyoM ko jaisalamera yA lodravapura meM Thaharakara yahA~ AnA suvidhajanaka hai yA ukta zrI jagavallabha pArzvanAtha bhagavAna-brahmasara zrI brahmasara tIrtha tIrthAdhirAja * zrI jagavallabha pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala jaisalamera se 13 ki. mI dUra choTe se brahmasara gA~va meM / / prAcInatA yahA~ ke zreSThI zrI amolakhacandajI mANakalAlajI bAgarecA ne isa mandira kA nirmANa karavAkara vi. saM. 1844 mAgha zuklA 8 ke zubha dina pratiSThA karavAyI / 298 Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ullekhita dAdAvAr3I kI dharmazAlA meM ThaharanA suvidhAjanaka rahegA / per3hI zrI jaisalamera lodravapura pArzvanAtha jaina zvetAmbara TrasTa, gA~va : brahmasara, posTa : jaisalamera - 345001. jilA : jaisalamera, prAnta : rAjasthAna, mukhya per3hI : jaisalamera, phona : 02992-52404. RE Mokal Bhadasar Kanod Sujio Sodako L M A Baramsar 115 JAISALMER 181 Chandan Dhaisar Khabha. O pedha Baroragaon Codurva 16 Devikor Rasla aitihAsika kalAtmaka ratha-lodravA Rotri ORama / zrI pArzvaprabhu jinAlaya-brahmasara 299 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 patA zrI pArzvanAtha bhagavAna -pokaraNa MAN Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pokaraNa tIrtha tIrthAdhirAja zrI pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala pokaraNa gA~va ke madhyastha / prAcInatA ra isa mandira kI pratiSThA vi. saM. 1548 meM huI thI / jIrNoddhAra hokara punaH pratiSThiA vi. saM. 1883 meM sampanna haI / abhI punaH jIrNoddhAra kI atIva AvazyakatA hai / viziSTatA zrI jaisalamera paMcatIrthI kA yaha eka tIrtha-sthAna mAnA jAtA hai / anya mandira 8 isake atirikta isake nikaTa hI nimna do aura mandira haiM va gA~va ke bAhara jodhapura mArga ra mArga meM eka prAcIna dAdAvAr3I hai / 1. zrI AdinAtha bhagavAna jinAlaya, jisakI pratiSThA vi. saM. 1536 meM huI thii| zrI pArzvanAtha bhagavAna jinAlaya jisakI pratiSThA vi. saM. 1548 meM huI thI va vi. saM. 1856 meM jIrNoddhAra hokara punaH pratiSThA sampanna huI / pahale yaha mandira zrI zAntinAtha bhagavAna ke nAma se prasiddha thA / kalA aura saundarya * lAla patthara kI banI imAratoM meM kotaraNI kA kAma dekhane yogya hai / mArga darzana 8 yahA~ kA relve sTezana pokaraNa mandira se karIba eka ki. mI. dUra hai / rAstA taMga rahane ke kAraNa kAra va basa mandira se karIba 100 mITara dUra ThaharAnI par3atI hai / basa sTeNDa mandira se karIba 14 ki. mI. dUra hai / yaha kSetra jodhapura-jaisalamera, rela va sar3aka mArga para sthita haiM / pokaraNa se jaisalamera karIba 40 ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke pAsa hI eka choTI dharmazAlA hai, jahA~ pAnI, bijalI kI suvidhA hai / per3hI 8 zrI jaisalamera lodravapura pArzvanAtha zvetAmbara jaina TrasTa, posTa : pokaraNa - 345 021. jilA : jaisalamera, prAnta : rAjasthAna, mukhya per3hI : jaisalamera, phona : 02992-52404. Sirdon Phalodi. Shri Bhadriya 14 F 660 R Ramdevra Odania 19 Pokaran Kolu Paru zrI pArzvanAtha jinAlaya-pokaraNa 301 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nAkor3A tIrtha tIrthAdhirAja zrI pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 58 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala bAlotarA se 13 ki.mI. va mevA-nagara se 1 ki.mI. dUra jaMgala meM parvatoM ke biic| prAcInatA isakA prAcIna nAma vIramapura hone / kA ullekha hai / kahA jAtA hai ki vi. pUrva tIsarI zatAbdI meM zrI vIrasena va nAkorasena bhAgyavAna baMdhuoM ne apane nAma para bIsa mIla ke antara meM vIramapura va nAkoranagara gA~va basAye the / zrI vIrasena ne vIramapura meM zrI candraprabha bhagavAna kA va nAkoranagara meM zrI supArzvanAtha bhagavAna kA mandira nirmita karavAkara paramapUjya Arya zrI sthUlibhadrasvAmIjI ke suhaste pratiSThA saMpanna karavAyI thI / tatpazcAt zrI saMpratirAjA pratibodhaka AcArya zrI suhastIsUrIzvarajI,vikramAditya rAjA kI sabhA ke ratna AcArya zrI siddhasena divAkara, bhaktAmara stotra racayitA AcArya zrI mAnatuMgasurijI, zrI kAlakAcArya, zrI hIrabhadrasurijI, zrI devasUrijI Adi prakANDa vidvAna AcAryoM ne ina tIrthoM kI yAtrA kara rAjA zrI saMprati, rAjA zrI vikramAditya Adi rAjAoM ko preraNA dekara samaya samaya para ina mandiroM ke jIrNoddhAra karavAne ke ullekha haiM / nAkoranagara lagabhaga terahavIM zatAbdI ke anta taka AbAda rahA / vi. saM. 1280 meM jaba AlamazAha ne car3hAI kI, taba zrI saMgha ne pratimAoM ko vahA~ se cAra mIla dUra kAlIdaha gA~va meM surakSA hetu garbhagRha meM rakha diyA thaa| bAdazAha ne mandiroM ko khAlI pAkara tor3a DAlA / bhaya se janatA idhara-udhara gA~voM meM jA basI / vi. saM. 909 meM vIramapura zahara, susampanna zrAvakoM ke lagabhaga 2700 gharoM kI AbAdI se jagamagA rahA thA / usa samaya zreSThI zrI harakhacaMdajI ne prAcIna mandira kA jIrNoddhAra karavAkara zrI mahAvIra bhagavAna ke pratimA kI pratiSThA karavAyI thI, aisA ullekha hai / vi. saM. zrI nAkor3A pArzvanAtha jinAlaya kA apUrva dRzya 302 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PRATI zrI nAkor3A pArzvanAtha bhagavAna-mevA nagara 1223 meM punaH jIrNoddhAra karavAne kA ullekha milatA hai / vi. saM. 1280 meM AlamazAha ne isa nagara para bhI car3hAI kI / taba isa mandira ko bhArI kSati phuNcii| vi. kI lagabhaga 15 vIM zatAbdI ke AraMbha meM isa mandira ke navanirmANa kA kArya punaH prAraMbha kiyA gyaa| kAlIdraha meM sthita nAkoranagara kI 120 prAcIna pratimAe~ yahA~ lAkara usameM se zrI pArzvanAtha bhagavAna kI isa sundara camatkArI pratimA ko mUlanAyaka ke rUpa meM isa navanirmita mandira meM vi. saM. 1429 meM punaH pratiSThita kiyA gayA jo abhI vidyamAna hai / mUla pratimA nAkoranagara kI rahane ke kAraNa isa tIrtha kA nAma nAkor3A pracalita huA / eka aura mAnyatAnusAra yaha pratimA, bhAgyavAnasuzrAvaka 303 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jinadatta ko zrI adhiSThAyaka deva dvArA svapna meM diye saMketa ke AdhAra para nAkoranagara ke nikaTa siNadarI gA~va ke pAsa eka tAlAba se prakaTa huI thI, jise ati hI ullAsa va virATa julUsa ke sAtha yahA~ lAkara vi. saM. 1429 meM bhaTTAraka AcArya zrI udayasUrIzvarajI ke suhaste pratiSThita karavAI gaI / usa dina se isa tIrtha kA nAma nAkor3A par3A / vi. saM. 1511 ke jIrNoddhAra ke samaya yahA~ ke prakaTa prabhAvI sAkSAtkAra adhiSThAyadeva zrI bhairavajI kI sthApanA AcArya zrI kIrtiratnasUrijI dvArA karavAI gaI, jo isa tIrtha kI rakSA karate haiM va bhaktoM kI manokAmanAe~ pUrNa karate haiM / saM. 1564 meM ozavAla vaMzaja chAjeDa gotriya seTha juThila ke prapautra seTha sadAraMga dvArA jIrNoddhAra hone kA ullekha hai / vi. saM. 1638 meM isa mandira ke punaruddhAra hue kA ullekha hai / lagabhaga satrahavIM zatAbdI taka yahA~ kI jAhojalAlI acchI rahI / usake bAda zreSThI mAlAzAha saMkalecA ke bhrAtA zrI nAnakajI ne yahA~ ke rAjakumAra kA apriya vyavahAra dekhakara gA~va chor3ane usake pazcAt isa gA~va kI janasaMkhyA dina prati dina ghaTane lagI / Aja jainiyoM kA koI ghara nahIM hai, lekina zrI saMgha dvArA ho rahI tIrtha kI vyavasthA ullekhanIya hai / satrahavIM sadI ke bAda saM. 1865 meM jIrNoddhAra hone kA ullekha hai / usake pazcAt bhI samaya-samaya para Avazyaka jIrNoddhAra hue / viziSTatA OM paramapUjya zrI sthUlibhadrasvAmIjI dvArA pratiSThita isa tIrtha kI mahAna vizeSatA hai / pArzvaprabhu kI prAcIna pratimA sundara va ati hI camatkArI hai / yahA~ ke adhiSThAyaka zrI bhairavajI mahArAja sAkSAta haiM va unake camatkAra jagavikhyAta haiM / hamezA saikar3oM yAtrI apanI apanI bhAvanA lekara Ate haiM / unakI manokAmanAeM pUrNa hotI haiM / yahA~ mandira ke atirikta koI ghara nahIM hai / parantu yAtriyoM kA nirantara AvAgamana rahane ke kAraNa yaha sthala nagarI sA pratIta hotA hai / prativarSa zrI pArzvaprabhu ke janma kalyANaka divasa pauSa kRSNA dazamI ko virATa mele kA Ayojana hotA hai / anya mandira isake atirikta mandira ke ahAte meM hI 4 mandira va bAharI bhAga meM eka mandira eka dAdAvAr3I va eka guru mandira haiM / bAharI bhAga meM eka aura bhavya samavasaraNa mandira kA nirmANa kArya cAlU hai| andara ke mandiroM meM zrI AdinAtha bhagavAna va zrI zAMtinAtha bhagavAna ke mandira lagabhaga solavI / satrahavIM zatAbdI ke mAne jAte haiM / - kalA aura saundarya * yahA~ bhoyaroM meM bArahavIM sadI se satrahavIM sadI taka kI prAcIna pratimAe~ darzanIya hai / mUlanAyaka bhagavAna kI pratimA kA to jitanA varNana kareM kama hai / eka bAra Ane vAle yAtrI kI bhAvanA punaH Ane kI sahaja hI meM ho jAtI hai / yaha sthala jaMgala meM chaTTAyukta pahAr3iyoM ke bIca ekAnta meM rahane ke kAraNa yahA~ kA prAkRtika dRzya dekhate hI banatA sAre jaina kuTumbIjanoM ke sAtha gA~va choDakara cale gaye / mArga darzana * yahA~ se najadIka kA relve sTezana bAlotarA 13 ki. mI. dUra haiM / vahA~ para TeksI va basoM kI suvidhA hai / yahA~ jAlora-bAlotarA sar3aka mArga meM jasola hokara AnA par3atA hai / yahA~ se jodhapura, sirohI, phAlanA, desUrI, jAlaura, bAr3amera, rANakapura, pAlI, udayapura va ahamadAbAda ke lie sIdhI baseM haiM / mandira ke bAhara hI basa sTeNDa hai / Akhira taka pakkI dura dRzya-nAkor3A 304 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAkSAtkAra zrI nAkor3A bhairavajI mahArAja-mevA nagara sar3aka hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / yAtriyoM ke khAnekI savidhA hai / bhojana samaya ke * Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hii| alAvA bhAtA bhI diyA jAtA hai / vRddha vyaktiyoM ke 8 vizAla dharmazAlAe~ hai, jinameM sarvasuvidhAyukta 500 lie vhIla ceyara kI bhI suvidhA hai / kamareM haiM / saMdhoM ke Thaharane kI vyavasthA saMgha bhavana meM per3hI 8 zrI jaina zvetAmbara nAkor3A pArzvanAtha tIrtha, va bhojana banAne evam khAne kI samucita vyavasthA pAsa posTa : mevAnagara - 344 025. sTezana : bAlotarA, hI navakArasI bhavana meM hai, jahA~ para Avazyaka bartana, jilA : bAr3amera, prAnta : rAjasthAna, bistara Adi bhI upalabdha hai / phona : 02988-40761, 40005, va 40096 bhojanazAlA bhavana alaga hai, jahA~ eka sAtha 800 pheksa : 02988-40762. 305 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nAgezvara tIrtha tIrthAdhirAja zrI pArzvanAtha bhagavAna, kAyotsarga mudrA, harita varNa, 420 seM. mI. ( zve. mandira) | unhela gA~va ke pAsa jharane ke tIrtha sthala kinAre / prAcInatA yahA~ upalabdha vidhvaMza avazeSoM Adi se isa tIrtha kI prAcInatA lagabhaga 1200 varSoM ke pUrva kI mAnI jAtI hai / pratimAjI kI kalAkRti se pratimA lagabhaga 1100 varSoM se pUrva kI hone kA anumAna hai| isa pratimA kA prabhu pArzvanAtha ke jIvita kAla meM prabhu ke adhiSThAyaka zrI dharaNendra deva dvArA nirmita hone kI 306 bhI mAnyatA hai / yaha prAcIna mandira jIrNa avasthA meM thA, jisakI dekhabhAla eka sanyAsI bAbA varSoM se kara rahA thA, pratimA hamezA apUjita rahatI thI / yaha dRzya kucha varSoM pUrva nikaTavartI jaina saMgha ke dhyAna meM AkRSTa huA / paramapUjya upAdhyAya tapasvI zrI dharmasAgarajI mahArAja evaM gaNivarya zrI abhayasAgarajI mahArAja kI preraNA se jaina saMgha ne sarakArI taura para ucita kadama uThAkara mandira kA kAryabhAra apane hAtha meM saMbhAlakara vidhipUrvaka sevA-pUjA prArambha kI va punaH jIrNoddhAra kA kArya prAraMbha kiyA gayA jo gata paccIsa varSoM kI avadhi meM prabhu kRpA se bahuta hI vizAlatA pUrvaka susampanna huvA / isa tIrtha ko prakAza meM lAne kA zreya zrI dIpacandajI jaina va vaSantIlAlajI DA~gI ko hai / zrI nAgezvara pArzvaprabhu jinAlaya Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTatA zrI pArzvaprabhu ke dehapramANa nava hAtha U~cI (13% phuTa) va harIta varNa (mUlavaNa) meM marakatamaNI sI pratIta hotI yaha bhavya camatkArika prabhu ke samayakAlIna mAnI jAne vAlI prAcIna pratimA advitIya hai, jo yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / yaha pratimA jaba sanyAsI bAbA kI dekhabhAla meM thI, taba bhI camatkArika ghaTanAoM ke kAraNa sthAnIya loga AkarSita hokara darzanArtha Ate rahate the / usake pazcAt bhI anekoM prakAra kI camatkArika ghaTanAeM samaya-samaya para ghaTane kA ullekha hai / abhI bhI camakArika ghaTanAeM ghaTatI rahatI haiM / yahA~ ke adhiSThAyaka pratyakSa haiM / / anya mandira vartamAna meM isake atirikta bAharI bhAga meM eka dAdAvAr3I va do guru mandira haiM / ___kalA aura saundarya * prabhu pratimA kI kalA ati hI manohara bejor3a hai / AjU bAjU meM kAyotsarga mudrA meM lagabhaga 135 seM. mI. U~cI zrI zAntinAtha bhagavAna va zrI mahAvIra bhagavAna kI pratimAe~ haiM / mandira kI anya deriyoM va gokhaloM meM virAjita prabhu kI va deva-deviyoM kI pratimAeM va paTTa Adi bhI ati sundara va darzanIya hai / mArga darzana 8 yahA~ se najadIka kA relve sTezana vikramagar3ha AloTa 8 ki. mI. va caumahalA 15 ki. mI. dillI-mumbaI lAIna para hai / yahA~ se nAgadA 60 ki. mI. va ratalAma 90 ki. mI. dUra hai / sabhI jagahoM para TeksI Adi kA sAdhana hai / pUrva sUcanA dene para per3hI dvArA bhI vAhana vyavasthA upalabdha ho sakatI hai / suvidhAe~ (r) Thaharane ke lie mandira ke pAsa 300 kamaroM kI sarvasuvidhAyukta dharmazAlAe~ hai / vizAla bhojanazAlA kI suvidhA bhI upalabdha hai / per3hI zrI jaina zvetAmbara nAgezvara pArzvanAtha tIrtha per3hI, posTa : unheMla - 326515. sTezana : caumahalA, jilA : jhAlAvAr3a, prAnta : rAjasthAna, phona : 07410-40711, 40715 pheksa : 07410-40716. (9000000000 MANOSAUR Sitamay Alok DHYAgar zrI nAgezvara pArzvanAtha bhagavAna-nAgezvara 307 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI caMvalezvara tIrtha tIrthAdhirAja zrI caMvalezvara pArzvanAtha bhagavAna, padmAsanastha / tIrtha sthala mevADa dezAMtargata bhIlavADA jile meM banAsa nadI ke taTapara vidhvaMza huve miNAya nagara ke pArolI gAMva se lagabhaga 6 ki. mI. dUra kAlIghATI parvatIya bhAga meM cenapurA gAMva ke nikaTa lagabhaga 1000-1200 phuTa UMce ramaNIya pahAr3a kI coTI pr| prAcInatA 8 isa tIrtha kI prAcInatA lagabhaga sAta sau varSa pUrva kI mAnI jAtI hai / kahA jAtA hai kisI samaya banAsa nadI ke taTapara base miNAya nagara kA kSetra lagabhaga pAMca-cha: so mIla taka phailA huvA samRddha jahojalAlI pUrNa thA / yahA~ ke svataMtra rAjA kI rAjadhAnI miNAya thI / prAyaH dekhA jAtA hai jahA~ bhI rAjAoM ne apanA rAjya basAyA unheM samRddhizAlI jaina zrAvakoM kA sAtha rahA / usI bhAMti saMbhavataH yahA~ para bhI avazya rahA hogA va kaI jaina zrAvaka yahA~ base hoNge| puNyavAna zrAvakoM dvArA jagaha-jagaha sArvajAnika va dhArmika kAryoM meM bhAga lene va mandiroM ke nirmANa karavAne kA ullekha AtA hai / usI bhAMti dantakathAnusAra kahA jAtA hai ki yahA~ ke zrI nAthU kAbar3iyA ke puNyodaya se yahA~ padhAre eka jaina yativarya kI kRpA unapara huI / jisake phalasvarupa ve pratiSThA sampanna bne| inake dvArA saMbhavataH kiye sArvajanika va dhArmika kAryoM meM yahA~ para atIva sundara, suTTar3ha va gaharI vAva ke banAne kA kArya atIva prazaMsanIya hai jo Aja bhI unake gaurava gAthA kI yAda dilAtI hai va kAvaDiyA-nAthUzAha vAva, durga-miNAya vAva Adi nAmoM se Aja bhI pracalita hai / isa vAva kI prAcInatA lagabhaga sAta sau varSa kI mAnI jAtI hai / danta kathAnusAra yaha bhI kahA jAtA hai ki zreSThI zrI nAthU ne vAva banavAne ke pUrva hI yahA~ zrI caMvalezvara pArzvanAtha bhagavAna ke mandira kA nirmANa karavA diyA thA / parvata para avasthita durga-khaNDahara, miNAya tAlAba Adi bhI yahA~ kI prAcInatA va bhavyatA kI yAda dilAte hai / ukta vivaraNoM se yahA~ kI prAcInatA svataH siddha hotI hai / prAyaH sabhI tIrthoM para samaya-samaya para jIrNoddhAra hone kA ullekha AtA hai / yahA~ para jIrNoddhAra kA kArya kama huvA najara AtA hai / munizrI khuzAlavijayajI ne saM. 1811 meM zrI pArzvanAtha nAma mAlA tIrthAvalI banAI jisameM zrI caMvalezvara pArzvanAtha nAma kA ullekha hai / __vartamAna meM isa tIrtha para zve. va di. donoM samudAya apanI-apanI mAnyatAnusAra pUjA-pATha meM bhAga lete hai| isa mandira kA jIrNoddhAra va pratimA kA vilepana isa mAndara zIdhra honA atIva Avazyaka hai / viziSTatA yaha prabhAvika pratimA bAlu kI banI zrI caMvalezvara pArzvanAtha mandira-caMvalezvara 308 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huI hai| kahA jAtA hai ki nikaTa kI banAsa nadI ke eka sthAna para eka gAya khar3I rahatI thI, vahA~ usakA dUdha jhara jAtA thA / yaha krama kaI dinoM taka calatA rahA / gopAlaka isase hairAna thA kyoMki use dUdha nahIM mila rahA thA / ataH isakA kAraNa jAnane hetu eka dina usane gAya kA pIchA kiyaa| vaha dekhatA hai ki banAsa nadi ke eka sthAna para gAya jAkara khar3I rahatI va dudha svataH hI jharane lagatA hai| gopAlaka yaha ddazya dekhakara Azcarya cakita huvA / kahA jAtA hai ki yahA~ ke nAthU nAma ke zreSThI ko svapna meM adhiSThAyakAdevI ne saMketa diyA ki banAsa nadI ke usa sthAna meM zrI pArzvaprabhu kI eka pratimA hai, jise nikAlakara cUlavata parvata para mandira kA nirmANa karavAkara vidhivata pratiSThita kara saMketika sthAna para pratimA prApta huI va usane mandira kA nirmANa karavAkara pArzvaprabhu kI pratimA kI vidhivata pratiSThA karavAI jo abhI vidyamAna hai| saMbhavataH nAthU nAma kA zreSThI hI vaha gaupAlaka hogA, jisakI eka gAya kA dUdha vahA~ para jharatA thA kyoMki purAne jamAne meM prAyaH kAphI zrAvakoM ke khetI rahatI thI va gAyeM bhI rakhate the| zAyada nAthU kAbar3iyA, nAthU zrAvaka va gaupAlaka eka hI hoMge / pratimA atIva camatkArika hai / Aja bhI anekoM prakAra kI camatkArika ghaTanAe~ ghaTatI rahatI hai / prativarSa poSa kRSNA navamI va dazamI ko mele kA Ayojana hotA hai taba jaina-jainetara Akara prabhu ko apanI zraddhAsumana arpita karate haiM va apanI manokAmanAe~ pUrNa karate haiM / zve va di. dono AmnAya ke logoM kA yaha zraddhA kA kendra hai ataH donoM hI bhakti bhAva se pUjA-pATha karate hai / kahA jAtA hai ki kabhI-kabhI tanAva bhI bar3ha jAtA hai / prabhu se prArthanA hai ki yaha tanAva hamezA ke liye dUra hokara Apasa meM punaH bhAIcArA sthApita ho / pUrNa vizvAsa hai ki prabhu mahAvIra kI isa chabIsavIM janma zatAbdI meM yaha tanAva avazya dUra hogA / pratimAjI ke vilepana kA va mandira ke jIrNodvAra kA kArya bhI zIghra prAraMbha hogA / jisakI atIva AvazyakatA hai / anya mandira vartamAna meM pahAr3I para yahI eka zrI caMcalezvara pArzvanAtha caMvalezvara mAtra mandira hai| talahaTI meM eka aura pArzva prabhu mandira hai, jo khaNDahara avasthA meM hai| isake bhI jIrNoddhAra kI AvazyakatA hai / kalA aura saundarya mandira pahAr3I para rahane ke kAraNa yahA~ kA pahAr3I dRzya atyanta zAMta, saumya manamohaka va suhAvanA lagatA hai| yAtriyoM ko zatruMjaya kA smaraNa ho AtA hai / mArga darzana yahA~ se bhIlavAr3A 70 ki. mI. dUra hai / jahA~ para sabhI taraha ke vAhanoM kA sAdhana hai| bhIlavAr3A se pArolI hokara AnA par3atA hai / pArolI gAMva yahA~ se 8 ki. mI. dUra kAcholA gAMva se zAhapurA jAne vAlI ror3a para hai / mandira taka kAra va jIpa jA jA sakatI hai| basa talahaTI taka jA sakatI hai| yahA~ para savArI kA koI sAdhana nahIM hai / najadIka kA havAI aDDA udayapura 200 ki. mI. hai / suvidhAe~ Thaharane hetu vizrAma sthala bane Duve haiM parantu suvidhAjanaka nahIM hai / bhojanazAlA nahIM hai / per3hI gA~va jilA phona : zrI caMvalezvara pArzvanAtha jaina mandira, cenapurA posTa pArolI 311001. bhIlavAr3A (rAjasthAna) : pI.pI. (zve.) 01482-24430 (bhIlavAr3A) 309 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI citrakUTa tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna, zveta varNa padmAsanastha, lagabhaga 35 seM. mI. (zve. mandira ) / tIrtha sthala samudra kI sataha se lagabhaga 560 mI. U~ce, samatalaparvata para bane 32 mIla lambe va AdhA mIla caur3e cittaur3a kile meM / prAcInatA vikrama kI prathama zatAbdI meM zrI siddhasena divAkara, jinheM samrATa vikramAditya kI rAjyasabhA ke ratna banane kA saubhAgya prApta huA thA, yahA~ vidyAsAdhana hetu Akara rahe the, aisA ullekha milatA hai| AcArya zrI haribhadrasUrizvarajI, jo vikrama kI AThavIM-navamI zatAbdI meM hue, unakA janmasthAna yahI zahara hai, jo 310 usa samaya madhyamikA nagarI ke nAma se prasiddha thA / yaha kilA mauryavaMzI rAjA citrAMgada dvArA nirmita hone ke kAraNa ise citrakUTa bhI kahate haiM / vikrama kI AThavIM zatAbdI meM mevAr3a ke guhilavaMzI rAjA bApA rAvala ne mauryavaMzI rAjA mAna ko harAkara kilA apane adhIna kiyA / bArahavIM zatAbdI meM yaha siddharAja jayasiMha ke adhikAra meM A gayA / yaha adhikAra kumArapAla rAjA ke samaya taka rahA / kumArapAla rAjA dvArA unake prANa kI rakSA karanevAle Alika kumhAra ko sAta sau gA~voM sahita citrakUTa paTTA karake diye jAne kA ullekha milatA hai / rAjA kumArapAla saM. 1216 meM jainadharma ke anuyAyI bane / usake pUrva ke kucha zilAlekha milate haiN| bAda meM kumArapAla ke bhatIje ajayapAla ko mevAr3a ke guhilavaMzI rAjA sAmatasiMha ne zrI AdinAtha jinAlaya - citrakUTa Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha bhagavAna citrakUTa harAkara vi. saM. 1231 meM isa para apanA adhikAra kiyA / usake bAda musalamAnoM kA rAjya hote hue bhI cittaur3a guhilavaMzI sisodiyA rAjAoM ke adhikAra meM hI rahA / vi. saM. 1167 meM yahA~ zrI mahAvIra bhagavAna kA mandira nirmita hone kA ullekha haiM / yugapradhAna dAdA zrI jinadattasUrIzvarajI ko vi. saM. nm 1169 vaizAkha zuklA pratipadA ke dina zrI jinavallabha sUrIzvarajI ke pATa para virATa mahotsava ke sAtha yahIM abhiSikta kiyA gayA thA / dAdAgurU kA pUrva nAma paNDita somacandra gaNa thA / dAdAgurU ne apane yogabala se zrI vajrasvAmI dvArA racita aneka vidyAoM se yukta, advitIya, prAcIna grantha ko yahA~ ke vajrastaMbha meM se prApta karane meM saphalatA pAI thI, jo ullekhanIya hai / 311 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ grantha meM samAviSTa apUrva maMtroM kI sAdhanA se dAdA sammAnita zreSThI zrI vIsala ne paMdrahavIM zatAbdI meM kile gurUdeva ne saptama prabhAvika siddhi prApta kI thI / meM zrI zreyAMsanAtha bhagavAna kA mandira banavAyA thA / dAdA gurUdeva ne jina-zAsana kI prabhAvanA ke anekoM zreSThI guNarAja ke putra bAla ne pandrahavIM zatAbdI meM, kArya kiye jo cira-smaraNIya haiM / Aja bhI dAdAgurU kIrtistaMbha ke pAsa, cAroM ora devakulikAoM se sAkSAt haiM / gurUdeva ke smaraNa mAtra se zraddhAlu zusobhita vizAla jinamandira banavAkara usameM zrI bhaktajanoM kI manokAmanAe~ pUrNa hotI haiM / somasundarasUrIzvarajI ke suhasta se tIna jinapratimAoM mahArANA tejasiMhajI kI paTarAnI aura samarasiMhajI kI pratiSThA karavAyI thI / kI mAtuzrI jayatalladevI dvArA yahA~ vi. saM. 1322 meM mahArANA maukala ke samaya unake mukhya maMtrI zrI pArzvanAtha bhagavAna kA mandira banavAne kA ullekha haiN| zrI saraNapAlajI dvArA yahA~ anekoM jinamandira banavAne __vi. saM. 1335 phAlguna zuklA 5 ke dina yuvarAja kA ullekha haiM / mAnDavagar3ha ke mahAmaMtrI pethaDazAha ne amarasiMhajI kI sAnnidhyatA meM zrI AdinAtha bhagavAna bhI yahA~ mandira banavAyA thA / ke mandira para dhvajArohaNa hone kA ullekha milatA hai| vi. saM. 1566 meM zrI jayahemaracita tIrthamAlA meM evaM vi. saM. 1353 meM mahArAjA samarasiMha ke rAjyakAla vi. saM. 1573 meM zrI harSapramoda ke ziSya gayaMdI dvArA meM jalayAtrApUrvaka gyAraha jinamandiroM meM jinapratimAe~ racita tIrthamAlA meM yahA~ vibhinna gacchoM ke 32 jainamandira pratiSThita kI gayI thI / zrI kaMbhArANA ke khajAMcI zrI rahane kA ullekha hai, jinameM jaina kIrtistaMbha bhI zAmila velA ne, vi. saM. 1505 meM, purAne jIrNa mandira ke hai / isa sAta maMjila ke jaina kIrtistaMbha kA nirmANakAla sthAna para zrI zAntinAtha bhagavAna kA kalApUrNa mandira caudahavIM sadI kA mAnA jAtA hai, jo zrI AdinAtha banavAkara zrI jinasenasUrIzvarajI ke hAthoM pratiSThA bhagavAna ke smAraka ke nimitta banAyA thA / isameM karavAyI thI / isakA nAma aSTApadAvatAra zrI anekoM jinapratimAe~ utkIrNa haiM / zAntijinacaitya thA, jise Aja zRMgAracaurI kahate haiM / isa samaya cittaur3a ke kile para nimra prakAra chaH vi. saM. 1524 meM racita 'somasaubhAgya kAvya' ke jinamandira vidyamAna haiM :anusAra devakulapATaka ke nivAsI va zrI lAkhA rANA se sabase bar3A va mukhya mandira haiM, zrI RSabhadeva bhagavAna jaina kIrtI stambha-citrakUTa 312 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAtha bhagavAna-citrakUTa kA / bAvana devakulikAoM se AvRtta isa mandira kA sthAna 'sattAIsa devarI' ke nAma se pahicAnA jAtA hai / isakA artha yaha kiyA jAtA hai ki kisI samaya isa jagaha para choTe-bar3e, 27 mandira bane hoMge / isa mandira ke ahAte meM bhagavAna zrI pArzvanAtha ke do mandira haiM / kile ke andara rAmapola meM eka hI ahAte meM bhagavAna zrI mahAvIrasvAmI va bhagavAna zrI zAntinAtha ke mandira hai / zrI zAntinAtha bhagavAna kA mandira choTA hote hue bhI ucca koTi kI kalA se samRddha hai / ise hI 'zRMgAra caurI' kahate haiM / gaumukhIkuMDa ke pAsa zrI pArzvanAtha bhagavAna kA caumukhajI mandira haiM / viziSTatA 8 cittaur3a kA kilA pUre bhArata meM vikhyAta hai / tabhI to kahA jAtA hai, 'gar3ha to cittaur3a gar3ha aura saba gaDhaiyA hai / " yaha sUramAoM kI bhUmi hai| yahA~ para anekoM zUravIra jaina maMtrI va rAjA hue, jinhoMne samaya samaya para dharmotthAna ke anekoM kArya kiye / caudahavIM zatAbdI meM nirmita kalAtmaka jaina kIrtistaMbha Aja bhI apanI zAna se khar3A hai va kile para jaina / itihAsa ke gauravagAthA kI yAda dilAtA hai / vi. saM. 1587 meM zatrujaya kA solahavA~ uddhAra karAne vAle zreSThI zrI karmAzAha yahIM ke nivAsI the / mahArANA pratApa ke khajA~cI dAnavIra zrI bhAmAzAha kA mahala bhI yahIM thA / anya mandira isake atirikta kile meM pA~ca jina mandira haiM, jinakA varNana prAcInatA meM de cuke haiN| kile meM mIrAbAI kA mandira tathA samidhezvara kA mandira bhI darzanIya haiM / kile ke nIce gA~va ke pravezaddhAra ke pAsa zrI harIbhadrasUrIzvarajI kA smRtimandira kI kalA ati darzanIya hai / zrI zAntinAtha bhagavAna kI pratimA bhI ati hI sundara hai / aise to hareka mandira kI kalA bhI mevAr3a-delavAr3A, kuMbhAriyA Adi ke zilpa se mukAbalA karatI haiM / yahA~ anekoM prAcIna tAlAba, kunDa, bhagna mahala va imArateM dikhAyI detI haiN| mIrAbAI ke bhavya vizAla mandira meM kahIM kahIM jinapratimAoM ke darzana hote haiM / jaina kIrtistaMbha kI kalA va jor3anI dekhane yogya haiM / mArga darzana (r) yahA~ kA relve sTezana citauDagar3ha jaMkzana jo ajamera-khaNDavA lAIna meM hai / citaur3agar3ha sTezana ke sAmane hI Thaharane hetu dharmazAlA hai| kile para ke mandira sTezana se lagabhaga 7 ki. mI. dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / basa va kAra mandira taka jA sakatI hai / suvidhAe~ * citauDagar3ha jaMkzana relve sTezana ke sAmane sarvasuvidhAyukta navIna dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai kile para mandira ke nikaTa bhI dharmazAlA hai, jahA~ bijalI pAnI kI suvidhA hai / per3hI OM zrI satAbIsa devarI jaina zvetAmbara mandira TrasTa, jaina dharmazAlA, relve sTezana ror3a, posTa : citaur3agar3ha - 312 001. prAnta : rAjasthAna, phona : 01472-41971 (par3hI Aphisa) 01472-42162 (kilA aaphis)| haiM / __ kalA aura saundarya * pahAr3I para sthita isa kile se nIce kA dRzya ati hI manorama pratIta hotA hai / pahAr3a ke Upara samatala meM itanA lambA-caur3A vizAla kilA bhArata meM yaha eka hI hai / yahA~ prAcIna jinamandiroM ke khaNDahara va kalAtmaka avazeSa jagaha-jagaha dikhAyI dete haiN| vi.saM. 1505 meM jIrNoddhAra hue zrI zAntinAtha bhagavAna ke mandira (jise zRMgAracaurI kahate hai) 313 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kezariyAjI tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna, arddha padmAsanastha zyAma varNa, lagabhaga 105 seM. mI. / tIrtha sthala RSabhadeva gA~va meM, pahAr3oM kI oTa meN| prAcInatA * bhavya, camatkArI, bhaktoM kI manokAmanAe~ pUrNa karane vAlI isa pratimA kI prAcInatA va itihAsa ke bAre meM anekoM mAnyatAe~ haiM / unameM yaha bhI eka hai ki yaha alaukika pratimA bIsaveM tIrthaMkara zrI munisuvratasvAmI bhagavAna ke samaya prativAsudeva laMkApati zrI rAvaNa ke yahA~ pUjita thI / pazcAta maryAdA-purUSottama zrI rAmacandrajI ayodhyA lekara aaye| bAda meM ujjaina meM rahI / pazcAta daivika zakti se vaTapradanagara (baDodA) ke bAhara vaTavRkSa ke nIce prakaTa huii| (jahAM abhI bhI prabhu ke caraNa sthApita haiM) kucha varSoM taka vaTapradanagara meM pUjI jAne ke bAda punaH daivikazakti dvArA yahA~ se lagabhaga eka ki. mI. dUra eka vRkSa ke nIce prakaTa huI, jahA~ para bhI prabhu ke caraNa sthApita hai va vArSika mele kA virATa julusa vahI para visarjita hotA hai / isa mandira ke bAre meM kahA jAtA hai ki mandira prathama IMToM kA banA va bAda meM pattharoM kA banA thA / vi. saM. 1831 meM jIrNoddhAra hone ke pramANa milate haiN| usake pazcAt bhI jIrNoddhAra hone ke ullekha haiM / samaya-samaya para anekoM yAtrI saMgha va AcAryagaNa yahA~ darzanArtha Ane ke ullekha haiM / viziSTatA yaha mevAr3a rAjya meM jainiyoM kA eka mukhya tIrtha-sthAna haiM / mevAr3a ke rANA haradama prabha ke anuyAyI rahe va zraddhA-bhakti se prabhu ke caraNoM meM darzanArtha Ate the / rANA phatehasiMhajI ne prabhu ke lie svarNamayI ratnoM jar3ita amUlya A~gI bhI bheMTa kI thI / abhI bhI yaha A~gI nakare se car3hAyI jAtI hai / yahA~ para jainetara bhI zraddhA va bhakti pUrvaka hamezA Ate rahate haiN| bhIla samudAya meM prabhu kAlA bAbA ke nAma se pracalita haiN| yahA~ nayI-nayI camatkArika ghaTanAoM kA anekoM bhaktoM dvArA varNana kiyA jAtA hai / bhaktagaNa jo bhI bhAvanAe~ lekara Ate haiM unakI icchAe~ pUrNa hotI haiM / yahA~ para kezara car3hAne kI mAnatA sadiyoM se calI A rahI hai va hamezA atyadhika mAtrA se kezara car3hatI hai / zrI kezariyAjI mandira-RSabhadeva 314 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI RSabhadeva bhagavAna (zrI kezariyAja) dhuleva - RSabhadeva 315 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 kabhI-kabhI to kezara kA itanA vilepana ho jAtA hai ki prabhu-pratimA kI kalA to avarNanIya hai hI, prabhu kA prabhu kA varNa kezara-sA prAtIta hone lagatA hai / Aja mukhamaNDala itanA AkarSaka hai ki darzana mAtra meM mana taka maNobaddha kezara car3ha gayI / isalie prabhu ko praphullita ho uThatA haiM / kezariyAnAtha kahate haiM / prabhu ko kezariyAlAla, mArga darzana yahA~ kA relve sTezana riSabhadevaror3a dhulevAdhaNI Adi bhI kahate haiM / lagabhaga 11 ki. mI. va udayapura siTI 66 ki. mI. prativarSa caitra kRSNA aSTamI ko prabhu ke janma-kalyANaka hai / udayapura se basoM va TeksiyoM kI suvidhA hai / yaha ke divasa melA bharatA hai / isa avasara para hajAroM kSetra udayapura-ahamadAbAda mArga para sthita hai / ahamadAbAda nara-nArI ikaTThe hote haiM / bhIla loga atyanta bhakti se 190 ki. mI. hai / yahA~ se najadIka kA bar3A gA~va bhAva se nAcate-jhUmate haiM / yaha dRzya ati hI rocaka kheravAr3A 16 ki. mI. dUra hai / basa sTeNDa dharmazAlA va bhakti bhAva ko bar3hAtA haiM / ke sAmane hai / dharmazAlA taka pakkI sar3aka hai, kAra yahA~ kI dedIpyamAna AratI ati hI darzanIya haiM / va basa Akhira taka jA sakatI hai / mandira dharmazAlA usa samaya hara bhakta tallIna hokara apane Apa ko prabhu ke pAsa hI hai / najadIka kA havAI aDDA udayapura hai, meM kho detA hai / jo 66 ki. mI. haiM / anya mandira isI mandira ke ahAte meM vi. saM. suvidhAe~* Thaharane ke lie dharmazAlA hai / 1688 meM sthApita hastirUr3ha zrI marUdevI mAtA kI mUrti jisameM lagabhaga 150 kamare va 20 Dilaksa kamare haiM, va zrI jagavallabha pArzvanAtha bhagavAna kA mandira haiM / jahA~ pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastroM kI gA~va ke bAhara vRkSa ke nIce eka deharI meM prabhu kI suvidhA hai / dharmazAlA kA kArya-bhAra vartamAna meM prAcIna caraNapAdukAe~ haiM / kahA jAtA hai prabhu kI pratimA devasthAna vibhAga rAjasthAna sarakAra ke hAtha meM hai / yahI se prakaTa huI thI / mele ke dina prabhu kI rathayAtrA eka zvetAmbara jaina bhojanazAlA va do nijI bhojanazAlAe~ yahIM para sampUrNa hotI haiM / hai / vartamAna meM mandira kA kArya-bhAra bhI rAjasthAna kalA aura saundarya , zrI kezariyAjI kA yaha devasthAna vibhAga saMbhAla rahA haiM / bAvana jinAlaya mandira dUra se hI ati hI saumya pratIta per3hI prabhArI adhikArI bhanDAra dhuleva zrI riSabhadevajI hotA hai / zikharoM, toraNa-dvAroM va sthambhoM Adi kii| mandira, devasthAna vibhAga rAjasthAna / kalA atIva sundara va AkarSaka haiM / posTa : riSabhadeva -313 802. jilA : udayapura, prAnta : rAjasthAna, phona : 02907-30023. pratimA prakaTa sthAna-kezariyAjI 316 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI RSabhadeva bhagavAna (zrI kezariyAjI) dhuleva-RSabhadeva 317 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAr3apatroM para likhavAne kA ullekha milatA haiM / zrI AyaDa tIrtha isake bAda bhI anekoM prakANDa AcAryoM kA yahA~ padArpaNa huA haiM / yaha mandira bArahavIM zatAbdI kA mAnA tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, padmAsanastha, jAtA haiM / zveta varNa (zve. mandira) / yahA~ kA antima jIrNoddhAra vi. saM. 1995 meM hokara tIrtha sthala 0 udayapura se lagabhaga eka ki. mI. pratiSThA AcArya zrI vijayanItisUrIzvarajI ke suhaste dUra Ayar3a gA~va meM / sampanna huI / abhI punaH jIrNoddhAra kA kAma prAcInatA isakA prAcIna nAma AghATa va cAlU haiM / Ahar3a thA, aisA ullekha milatA hai / bhaTTAraka AcArya viziSTatA revatI doSa kI bhayaMkara bImArI se zrI yazobhadra sUrIzvarajI ke ziSya zrI balibhadra sUrIzvarajI pIr3ita yahA~ ke rAjA zrI allurAja kI rAnI dvArA pratibodhita zrI allurAja (allATa) dasavIM zatAbdI hariyadevI kI deha ko hathaMDI meM virAjita AcArya meM yahA~ ke rAjA the, aisA zilA-lekhoM se pratIta hotA zrI balibhadrasUrIzvarajI ne vahIM se niroga kiyA thA, hai / AcArya zrI yazobhadra sUrIzvarajI dvArA yahA~ jisase prabhAvita hokara rAjA va rAnI ne utsAhapUrvaka zrI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira kI pratiSThApanA jaina-dharma aMgIkAra kiyA thA / unake maMtrI ne zrI karavAne kA ullekha hai / yaha vRttAnta vi. saM. 1029 pArzvanAtha bhagavAna kA mandira banavAyA thA, jisakI pUrva kA hai / gyArahavIM zatAbdI meM hue kavIzvara pratiSThA zrI balibhadrasUrIzvarajI ke gurU prakANDa AcArya zrI dhanapAla dvArA racita 'satyapuramaNDana mahAvIrotsAha' yazobhadrasUrIzvarajI ke suhaste huI thI / meM yahA~ ke mandiroM kA ullekha haiM / terahavIM zatAbdI meM yahIM para zrAvaka hemacandra zreSThI ne terahavIM zatAbdI meM rAjA zrI jayasiMhajI ke samaya sAre Agama tAr3apatroM para likhavAye the / usa samaya yahIM zrAvaka zrI hemacandra dvArA samagra Agama granthoM ko yahA~ para AcArya zrI jagaccandrasUrIzvarajI dvArA ugra tapazcaryA zrIAyar3a jaina tIrtha. zrI jaina zvelAmbara mahAsabhA Awe-keralamne-MET 410462 mandira-samUha kA dRzya-Ayar3a 318 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdIzvara bhagavAna-Ayar3a karane para rAjA ne 'tapA' virUda se alaMkRta kiyA thA / tabhI se tapAgaccha astitva meM AyA / AcArya zrI jagaccandra sUrIzvarajI ne kaI vAdiyoM ko zAstrArtha meM parAjita kiyA thA / usa para rAjA ne unheM 'hIrAlA' virUda se bhI suzobhita kiyA thA / anya mandira vartamAna meM isake atirikta cAra aura mandira hai / inameM tIna bArahavIM zatAbdI ke mAne jAte haiM / kyoMki eka mandira meM zrI jagaccandrasUrIzvarajI kI bhI pratimA virAjita haiM / nikaTa udayapura meM kula 44 mandira haiM, jinameM bhAvI cauvIsI ke prathama tIrthaMkara zrIpadmanAbha svAmI kA mandira (caugAna kA mandira) viziSTa hai bhAvI cauvIsI ke tIrthaMkara prabhukA yahI eka mAtra mandira hai jo bhavya prAcIna va atIva darzanIya hai / vahA~ para bhI bhojanazAlA sahita sArI suvidhAe~ upalabdha haiN| __ kalA aura saundarya sAre mandira prAcIna rahane ke kAraNa mandiroM meM prAcIna kalAtmaka pratimAoM Adi ke darzana hote haiM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana udayapura sirpha 3 ki. mI. dUra hai,jahA~ se TeksI va ATo kI suvidhA upalabdha hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai| dillI, ahamadAbAda va jayapura se yahA~ ke lie sIdhI rela va basa suvidhA hai / udayapura meM havAI aDDA bhI haiN| suvidhAe~ vartamAna meM isa mandira ke nikaTa Thaharane kI koI suvidhA nahIM haiM / udayapura meM hAthI pola kI jaina dharmazAlA yA caugAna mandira dharmazAlA meM Thaharakara AnA suvidhAjanaka hai / vahA~ para bhojanazAlA bhI upalabdha haiM / per3hI 8 zrI jaina zvetAmbara Ayar3a mandira per3hI, pulisa caukI ke sAmane, Ayar3a posTa : udayapura - 313 001. prAnta : rAjasthAna, phona : 0294-421637. caugAna mandira phona : 0294-523750. hAthI pola dharmazAlA : 0294-420462. cANANa IIIIINNN 319 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha bhagavAna-DuMgarapura zrI DUMgarapura tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna, padmAsanastha, lagabhaga 105 seM. mI., zveta varNa, dhAtumayI parikara yukta (zve. mandira) / tIrtha sthala * DuMgarapura gA~va ke mANakacauka meN| prAcInatA kahA jAtA hai vikrama saM. 1526 meM isa mandira kA nirmANa seTha sAMvaladAsa dAvar3A ne karavAkara AcArya zrI ratnasUrijI ke ziSya zrI udaya vallabhasUrijI evaM zrI jJAnasAgarasUrijI ke suhaste zrI AdinAtha prabhu kI vizAlakAya dhAtumayI pratimA pratiSThita karavAI thI / musalamAnoM ke rAjatvakAla meM svarNa pratimA samajhakara pratimA ko kSati pahu~cAI gaI, taba zvetavarNa yaha pratimA punaH pratiSThita kI gii| parantu dhAtumayI parikara Aja bhI maujUda hai, jisapara vi. saM. 1526 kA lekha utkIrNa haiM / 320 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTatA isa prabhu-pratimA ke dhAtumayI parikara meM bhUta, vartamAna va bhaviSya ke caubIsa tIrthaMkaroM ke yAnI 72 pratimAoM ke darzana hote haiM, yaha yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / aise parikarayukta pratimA ke darzana atyanta durlabha haiN| prabhu kA pabAsaNa bhI dhAtu se nirmita hai, jisameM 14 svapna, 9 graha, aSTa maMgala va yakSa-yakSiNiyoM ke darzana hote haiN| DuMgarapura ke rAjA gopInAtha va somadAsa ke mukhya maMtrI ozavAla vaMzIya parAkramI zeTha zAlAzAha yahIM ke the, jinhoMne upadravI bhIloM ko harAkara vijaya patAkA phaharAI thI / zeTha zAlAzAha parAkramI, zUravIra va dharmavIra the / unhoMne zrI gaMbhIrA pArzvanAtha bhagavAna kA bhavya zikharoMyukta mandira vi. saM. 1312 meM banavAyA thA, jo yahA~ ke jUne ghATI mohalle meM sthita hai / jo yahA~ kI prAcInatA pramANita karatA haiM / zeTha zAlAzAha ke samaya yaha eka virATa nagarI thI va lagabhaga 700 jaina zrAvakoM ke ghara the / anya mandira vartamAna meM isa mandira ke atirikta 6 aura mandira haiM / kalA aura saundarya prabhu pratimA ke dhAtumaya zrI AdinAtha bhagavAna mandira-Dugarapura parikara va pabAsaNa kI kalA apanA vizeSa sthAna rakhatI haiM / isa prakAra ke prAcIna kalAtmaka dhAtumayI parikara va pabAsaNa ke darzana atyanta durlabha haiM / isI mandira meM zrI zAntinAtha bhagavAna kI 33 seM. mI. sphaTika kI pratimA va rAjA sapraMtikAla ke paMca dhAtu se nirmita 34 jina biMba darzanIya haiM / mArga darzana ke kezariyAjI tIrtha se yaha sthala lagabhaga 42 ki mI. dUra hai / ahamadAbAda-udayapura sar3aka mArga meM bIchIvAr3A se 24 ki. mI. dUra hai, jahA~ se TeksI, basa kI suvidhA upalabdha hai / yahA~ kA relve sTezana DuMgarapura lagabhaga 2 ki. mI. dUra hai / basa sTeNDa eka ki. mI. dUra hai / suvidhAe~OM Thaharane ke lie dharmazAlA hai, jahA~ pAnI bijalI kA sAdhana hai / pUrva sUcanA para bhojana kI vyavasthA bhI ho sakatI hai / per3hI OM zrI AdinAtha bhagavAna jaina zvetAmbara mandira per3hI, mANaka cauka / posTa : DuMgarapura - 314 001. jilA : DuMgarapura, prAnta : rAjasthAna, phona : 02964-33186,33259 pI.pI. zrI zAntinAtha bhagavAna-DuMgarapura 321 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI punAlI tIrtha tIrthAdhirAja varNa, padmAsanastha (zve. mandira ) / zrI AdinAtha bhagavAna, zyAma tIrtha sthala punAlI gA~va meM / prAcInatA yaha mandira lagabhaga vikrama kI gyAravIM sadI meM nirmita hone kA ullekha hai / jIrNoddhAra ke samaya isa pratimA ke vi. saM. 1657 meM pratiSThita hone kA ullekha hai / kahA jAtA hai ki purAnI pratimA va mandira ko kucha kSati pahu~cane ke kAraNa jIrNoddhAra ke samaya pratimAjI ko bhI badalanA Avazyaka ho gayA thA | viziSTatA yaha prAcIna sthala hone ke sAtha-sAtha camatkArika sthala bhI hai| prabhu pratimA atIva camatkArika hai / jaina - jainetara darzanArtha Ate rahate haiM / darzana- pUjana karane vAloM kI manokAmanA pUrNa hotI hai / hara mAha pUrNImAko AjU-bAjU gAMva vAloM kA darzanArtha AvAgamana 322 vizeSa taura se rahatA hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta aura koI mandira nahIM haiM / kalA aura saundarya prabhu pratimA ava prabhAvazAlI va kalAtmaka hai / vartamAna meM anya koI kalA ke namUne najara nahIM Ate haiM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana DuMgarapura 25 ki. mI. dUra hai, jahA~ se basa, TeksI va ATo kI suvidhA hai| yahA~ kA basa sTeNDa mandira se lagabhaga 1/2 ki. mI. dUra hai / mandira taka basa va kAra jA sakatI hai / suvidhAe~ philahAla yahA~ Thaharane kI koI suvidhA nahIM hai / per3hI zrI AdinAtha bhagavAna jaina zve. mandira, zrI AdinAtha mUrtipUjaka zve. saMgha, punAlI posTa : punAlI 314028. jilA : DuMgarapura (rAjasthAna) phona : pI.pI. 02964-67215. zrI AdinAtha jinAlaya punAlI Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KISATORRENCE PAPER zrI AdinAtha bhagavAna-punAlI Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vaTapadra tIrtha tIrthAdhirAja * zrI paurUSAdAnIya pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha (zve. mandira) / tIrtha sthala bar3odA gA~va ke madhya / prAcInatA (r) isake prAcIna nAma meghapurapATaNa, vaTapadranagara Adi rahane kA zAstroM meM ullekha hai / isa mandira kA nirmANa vi. saM. 1036 meM huA mAnA jAtA hai / dhulevA meM virAjita zrI kezariyAnAtha bhagavAna kI pratimA vi. saM. 909 meM yahIM prakaTa huI thI, aisI mAnyatA hai / koI jamAne meM yaha eka virATa nagarI thii| gA~va ke cAroM tarapha bikhare hue dhvaMsAvazeSa yahA~ kI prAcInatA kI yAda dilAte najara Ate haiM / viziSTatA yaha rAjasthAna-mevAr3a ke DuMgarapura jile kA prAcInatama tIrtha rahane ke kAraNa yahA~ kI viziSTa mahAnatA hai / nagara dhulevA meM virAjita zrI kezariyAnAtha bhagavAna kI prAcIna va camatkArika pratimA yahA~ se lagabhaga 4 pharlAga dUra eka vaTa vRkSa ke nIce bhUgarbha se prakaTa huI thI, aise mAnyatA hai / jahA~ pratimA prakaTa huI thI vahA~ para prabhu kI caraNa pAdukAe~ pratiSThita haiM va hajAroM jaina va jainetara darzanArtha Ate haiM / bhaktoM ke dukhaharanAra zrI kezariyA bAbA kA yaha prAcIna sthAna mAnA jAne ke kAraNa bhaktagaNa vizeSa zraddhA se yahAM Akara apanI-apanI manokAmanAeM pUrNa karate haiM / __ anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ se lagabhaga 4 phalga dUra eka pIpala ke per3a ke nIce derI meM zrI AdIzvara bhagavAna kI caraNa pAdukAe~ haiM / jahA~ se zrI kezariyA nAtha bhagavAna kI pratimA prakaTa huI thI, aisA mAnA jAtA hai / kucha varSoM pUrva hI yahA~ punaH jIrNoddhAra huA hai / Aja bhI yaha pavitra sthala kezariyAjI kA purAnA sthAna ke nAma se pracalita haiM / ___ kalA aura saundarya yaha prAcIna tIrtha kSetra rahane ke kAraNa gA~va ke cAroM tarapha anekoM prAcIna kalAtmaka khaNDahara najara Ate haiM / isI mandira meM eka prAcIna pratimAjI para vi. saM. 1359 kA lekha utkIrNa haiM / kahA jAtA hai yaha pratimA bhI yahA~ se lagabhaga 4 pharlAga dUra eka per3a ke nIce se prakaTa huI thI / prAcIna bIzaviharamAna paTTa, caubIsa jina kalyANaka paTTa Adi darzanIya haiM / mArga darzana (r) yahA~ se najadIka kA relve sTezana zrI pauruSadAnIya pArzvaprabhu jinAlaya-vaTapadra 324 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pauruSadAnIya pArzvanAtha bhagavAna-vaTapadra DuMgarapura lagabhaga 40 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai / DuMgarapura se bA~savADA sar3aka mArga para yaha kSetra sthita hai / kezariyAjI se DuMgarapura hokara AyA jAtA hai / mandira taka sar3aka hai / suvidhAe~ * Thaharane ke lie upAzraya hai, jahA~ pAnI bijalI kI suvidhA hai / per3hI zrI jaina zvetAmbara zrI pauruSAdAnIya pArzvanAtha bhagavAna mandira per3hI / posTa : baDodA - 314038. jilA : DuMgarapura, (raaj.)| zrI kezarIyAnAtha prabhu ke prAcIna caraNa 325 Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rAjanagara tIrtha karavAI thI, aisA ullekha hai / usa samaya yaha mandira nava maMjila kA thA va isakI dhvajA ke darzana bAraha mIla taka hote the / kahA jAtA hai bAdazAha auraMgajeba ke samaya isa mandira ko rAja zAhI kilA samajhakara tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna, padmAsanastha topa se tor3a DAlA thA / Aja isa mandira kI sirpha zveta varNa, lagabhaga 150 seM. mI., caturmukha prAsAda (zve. do maMjileM kAyama rahI haiM / mandira ke nicale bhAga meM mandira) / bhoyare bhI bane hue haiM / tIrtha sthala kA~karolI se 1/2 ki. mI. dUra, viziSTatA 8 yaha mevAr3a kI paMcatIrthI kA eka rAjasamanda mukhya mArga meM eka pahAr3I para, jise tIrtha-sthAna mAnA jAtA hai| zrI dayAlazAha kI zUravIratA dayAlazAha kA kilA kahate haiM / mevAr3a ke itihAsa meM prasiddha hai / inhoMne apanI buddhi, prAcInatA mahArANA zrI rAjasiMhajI ne yaha dIrgha dRSTi aura zUravIratA se rANA ko jindA bacA liyA gA~va apane nAma para basAyA thA / mahArANA ke zUravIra thA, jisase mahArANA ke vizvAsa pAtra maMtrI bana gaye maMtrI ozavAla vaMzaja zrI dayAlazAha saMghavI ne apanI the / inhoMne vIratA pUrvaka auraMgajeba se badalA lekara eka karor3a se adhika rUpayoM kI vipula dhanarAzi kA __jIta meM pAI huI U~ToM ladI svarNa saMpatti bhI rANA ko sadupayoga karake isa bhavya mandira kA nirmANa karavAkara bheMTa dIM / dayAlazAha ne isa pahAr3I para mandira banavAne vi. saM. 1732 vaizAkha zuklA 7 guruvAra ke zubha dina kI bhAvanA prakaTa kI / usapara rANA ne saharSa maMjUrI AcArya zrI vinayasAgara sarIzvarajI ke sahaste pratiSThA pradAna kI / rAjamahala kI TekarI ke sanmakha sthita isa zrI AdIzvara jinAlaya-rAjanagara 326 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaHIT haiM / yahA~ se AjU-bAjU ke gA~voM kA dRzya ati manalubhAvanA lagatA hai / __ mArga darzana 8 yahA~ se najadIka kA relve sTezana kA~karolI lagabhaga 5 ki. mI. hai, jahA~ se basa, TeksI kI suvidhA upalabdha hai / yaha sthAna kA~karolI-rAjasamanda mArga para kA~karolI va rAjasamanda se lagabhaga 1/2 ki mI. dUra hai / udayapura yahA~ se 60 ki. mI dUra hai / kAra va basa TekarI para thor3I dUra taka jA sakatI hai, jahA~ dharmazAlA hai / vahA~ se paidala car3hanA par3atA hai / car3hane ke lie 250 pagathIye bane hue hai| parantu sarakyUTa hAusa rAste se basa va kAra mandira taka jA sakatI hai / suvidhAe~ * Thaharane ke lie sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bijalI, pAnI, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA kI suvidhA upalabdha hai / per3hI 8 zrI RSabhadeva bhagavAna kI per3hI, dayAlazAha kA kilA, jaina tIrtha, posTa : rAjasamanda - 31 3 326. jilA : rAjasamanda, prAnta : rAjasthAna, phona : 02952-20149. tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna-rAjanagara TekarI para eka bhavya jina mandira kA nirmANa karavAyA gayA / yaha mandira zUravIra, dAnavIra, dharmaniSTha maMtrIzvara zrI dayAlazAha ke dharmaniSTatA kI Aja bhI yAda dilAtA hai / prativarSa bhAdavA zuklA 6 ko melA bharatA hai / terApaMthI saMpradAya kA utpatti sthAna bhI yahI rAjanagara hai / yahIM se AcArya zrI bhikSusvAmIjI ne apane mata kA pracAra prArambha karane kA nirNaya liyA thA / anya mandira isake atirikta tIna aura mandira va eka guru mandira haiM / kalA aura saundarya 8 rAjamahala kI TekarI va isa TekarI ke bIca navacaukI nAma kA sthala hai, jahA~ prAcIna kalAtmaka toraNa va anya avazeSa dikhAyI dete GAVDOAS 2 Gangapur KUTE Sahara. Vaiknd 291 has ndara Jhilwara Banrol Sadel Kumbhalgarhokelwa unawa Potian Ranumour Rajnagar aKuraj /18 RAJSAMAND Kanhon Relmagra Galund Narano d Piala Daribal 9 Saira Jasma Nathdwara Baneria GoanSemball Kama kaima h aidi 29 327 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI karer3A tIrtha tIrthAdhirAja OM zrI karer3A pArzvanAtha bhagavAna, zyAma varNa, padmAsanastha, lagabhaga 90 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala bhUpAlasAgara gA~va ke madhya / prAcInatA * isa tIrtha kI prAcInatA kA sahI pramANa upalabdha nahIM haiM / vartamAna jIrNoddhAra ke samaya eka prAcIna sthaMbha prApta huA, jisapara saM. 55 kA lekha utkIrNa hai, isase yaha pratIta hotA hai ki yaha tIrtha vi. ke pUrva kAla kA hogA / isa mandira ko zrI khImasiMha zAha dvArA vi. saM. 861 meM banavAne va AcArya zrI jayAnandasUrIzvarajI ke suhaste pratiSThita karavAne kA bhI ullekha hai ataH saMbhavataH usa samaya jIrNoddhAra karavAkara punaH pratiSThA karavAI hogI / dazavIM sadI meM punaH jIrNoddhAra hokara AcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI ke suhaste pratiSThA huve kA ullekha hai / vi. saM. 1326 caitra kRSNA somavatI amAvasyA ke dina mahArAvala zrI cAcigadeva dvArA yahA~ zrI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira kI sevA-pUjA nimita kucha dhanarAzi arpaNa karane kA ullekha hai / bhamatI meM kucha mUrtiyoM para vi. saM. 1303, 1341 va 1496 ke lekha utkIrNa haiM / gurvAvalI meM ullekhAnusAra mAnDavagar3ha ke mahAmaMtrI zrI pethar3azAha ne bhI zrI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira kA yahA~ nirmANa karavAyA thA / mAnDavagar3ha ke mahAmaMtrI zrI pethar3azAha ke putra zrI jhAMjhaNa zAha vi. saM. 1321 meM jaba zrI zatrujayagiri yAtrA saMgha lekara yahA~ Aye taba zrI pArzvaprabhu ke mandira kA jIrNoddhAra prArambha karake sAta maMjila kA mandira banavAne kA ullekha hai / lekina Aja usa bhavya mandira kA patA nahIM / vartamAna mandira vi. saM. 1039 kA nirmita mAnA jAtA hai / vi. saM. 1656 meM punaH jIrNoddhAra hue kA ullekha hai / prabhu pratimA para bhI vi. saM. 1656 kA lekha utkIrNa hai / ho sakatA hai jIrNoddhAra ke samaya yaha pratimA pratiSThita karavAyI gaI hogI / isa mandira kA hAla hI meM punaH jIrNoddhAra hokara vi. saM. 2033 mAgha zuklA 13 ke zubha dina AcArya zrI suzIla sUrIzvarajI ke suhaste isa prAcIna prabhu-pratimA kI punaH pratiSThA sampanna huI / zrI karer3A pArzvaprabhu jinAlaya-bhUpAlasAgara 328 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTatA 8 yaha mandira saMDera gaccha ke AcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI dvArA pratiSThita mAnA jAtA hai / yazobhadrasUrIzvarajI ke jIvana prasaMga kI camatkArika ghaTanAe~ jana-pracalita hai / jisa dina isa mandira kI pratiSThA huI usI samaya unhoMne anya cAra jagaha bhI alaga-alaga rUpa dhAraNa kara eka hI sAtha pratiSThA karavAyI thI, aisI kiMvadantI pracalita he / akabara bAdazAha kA yahA~ darzanArtha Ane kA ullekha hai / mAnDavagar3ha ke mahAmaMtrI zrI pethar3azAha ke putra maMtrI jhAMjhaNa zAha AcArya zrI dharmaghosasUrIzvarajI Adi anekoM AcAryagaNoM ke sAtha jaba jaina itihAsa meM ullekhanIya zatrujaya yAtrA saMgha lekara yahA~ upasarga haranAra zrI pArzvaprabhu kI pratimA ke darzanArtha Aye taba saMghapati kA tilaka yahIM huA thA / vartamAna pratimA bhI ati hI camatkArI va upasarga haranArI hai / prativarSa prabhu ke janma kalyANaka pauSa kRSNA 10 ke dina melA bharatA hai, jaba hajAroM nara nArI prabhu bhakti meM bhAga lete haiM / anya mandira vartamAna meM isake atirikta aura koI mandira nahIM haiM / __kalA aura saundarya ke prAcIna mandiroM ke aneka kalAtmaka khaNDahara dikhAI dete haiM / agara zodhakArya kiyA jAya jo pramANika itihAsa milane kI saMbhAvanA mArga darzana 8 yahA~ kA relve sTezana bhUpAlasAgara mandira se karIba eka ki. mI. dUra haiM / yaha sthAna citaur3a se 56 ki. mI. cittaur3a-udayapura mArga para sthita hai / mAvalI jaMkzana se tIsarA sTezana hai / yahA~ kA basa sTeNDa mandira se 100 mITara dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / kAra va basa Akhira taka jA sakatI hai / cittaur3agar3ha se Ane ke lie vhAyA kapAsana hokara va udayapura se Ane ke lie vhAyA DabAMka mAvalI hokara AnA par3atA hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke ahAte meM hI sarvasuvidhAyukta vizAla dharmazAlA hai jahA~ bhojanazAlA va nAste kI bhI suvidhA upalabdha hai / / per3hI 8 zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka zrI karer3A pArzvanAthajI tIrtha per3hI / posTa : bhUpAlasAgara - 312 204. jilA : cittaur3agar3ha, prAnta : rAjasthAna, phona : 01476-84233. zrI karer3A pArzvanAtha bhagavAna-bhUpAlasAgara 329 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha sthala 2 ekaliMgajI (kailAzapurI) se eka mIla dUra pahAr3I kI oTa meM bAghelA tAlAba kinAre / prAcInatA 2 isakA prAcIna nAma nAgahRda thA, aisA ullekha hai / eka samaya yahA~ mevAr3a kI rAjadhAnI thii| sadiyoM taka yaha sthAna jAhojalAlIpUrNa rahA / yahA~ zrI pArzvanAtha bhagavAna kA mandira zrI sampratirAjA dvArA banavAne kA ullekha zrI munisundarasUrIzvarajI ne 'nAgahRdatIrtha stotra' meM kiyA hai| lagabhaga vikrama kI pAMcavIM zatAbdI meM zAstravizArada AcArya zrI samudrasUrizvarajI ne zAstrArtha meM vijayI hokara yaha tIrtha punaH zvetAmbara saMgha ke adhIna kiyA thA, aisA ullekha hai| rAjA zrI bhojarAja ne mAnDavagar3ha meM 'bhAratI bhavana' mahA-vidyAlaya ke pradhAnAcArya karNATakI zrI bhaTTa-govinda ko unakI kAryakuzalatA para prasanna hokara yaha gA~va inAma meM diyA thA, aisA ullekha milatA hai / maMtrI zrI pethar3azAha dvArA yahA~ zrI neminAtha bhagavAna kA mandira banAne kA ulalekha hai / kahA jAtA hai kisI vakta yahA~ 350 jina mandira the / sAyaM AratI ke vakta ina mandiroM ke ghaMTiyoM kI madhura-madhura svara laharI eka sAtha aisI lagatI thI mAnoM devaloka meM indroM dvArA prabhu kI bhakti ho rahI ho / yahA~ se devakulapATaka taka suraMga thI / kahA jAtA zrI AdinAtha prabhu-prAcIna pratimA zrI nAgahRda tIrtha tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, zyAma varNa, padmAsanastha, lagabhaga 270 seM. mI. (zve. mndir)| -/ mandiroM kA dRzya-nAgahRda 330 Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai sulatAnasamasudIna ke samaya isa sthAna ko bhArI kSati pahu~cI / Aja yahA~ sirpha yaha eka hI mandira hai / isa mandira kA jIrNoddhAra kArya bhavya rUpa se cala rahA hai / vi. saM. 1494 mAgha zuklA ekAdazI guruvAra ke dina AcArya zrI jinasAgarasUrIzvarajI ke suhaste devakulapATaka ke navalakhAgotrIya zreSThI zrI sAraMga dvArA isa mandira kI pratiSThiA karavAne kA lekha utkIrNa hai / pAsa ke eka jina mandira meM pabAsaNoM para vi. saM. 1192 va 1356 ke lekha utkIrNa haiM, ise zrI pArzvanAtha bhagavAna kA prAcIna mandira kahate haiM / isa mandira meM pratimAjI nahIM haiM / abhI abhI khudAI meM kaI prAcIna pratimAe~ prApta huI haiN| tAlAba meM kamaloM se dhirI pAvApurI jaisA mandira nikalA hai / jisameM zrI samprati kAlIna zrI vIraprabhu kI pratimA hai / viziSTatA mevAr3a kI paMcatIrthI kA yaha eka tIrtha sthAna hai / zrI zAntinAtha bhagavAna kI padmAsana meM itanI vizAlakAya sundara va prAcIna pratimA ke darzana anyatra ati durlabha haiM / isa mandira ke alAvA yahA~ anekoM mandiroM ke khaNDahara pahAr3I para dikhAI dete haiM / agara zodha kI jAya to kAphI mahatvapUrNa aitihAsika sAmagrI prakAza meM A sakatI hai / anya mandira isake pAsa do aura mandira jIrNa avasthA meM haiM, jinameM pratimAjI nahIM haiM / ina mandiroM ke bhI jIrNoddhAra kA kArya cAlU hai / kucha hI dUrI para eka aura mandira hai, jise sAsa-bahU ke mandira ke nAma se saMbodhita kiyA jAtA hai / isameM bhI pratimA nahIM haiN| kalA aura saundarya prabhu pratimA kI kalAkRti / kA jitanA varNana kareM kama hai, kyoMki zrI zAntinAtha bhagavAna kI itanI vizAlakAya sundara pratimA zAyada hI kahIM ho / pAsa ke jIrNa mandira meM sthaMbhoM va chatoM Adi kI kalA ati darzanIya hai / pahAr3a para jaMgala meM bhI prAcIna mandiroM ke kalAtmaka khaNDahara dikhAyI dete haiM / mArga darzana * yahA~ se najadIka kA relve sTezana udayapura 20 ki. mI. haiM / jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai / yaha tIrtha nAthadvArA se 30 ki. mI. rANakapura se 80 ki. mI. devakulapATaka tIrtha (mevAr3a delavAr3A) 7 ki. mI. va ekaliMgajI (kailAzapurI) se udayapura mArga meM sirpha 11/2 ki. mI. para sthita hai| zrI zAntinAtha bhagavAna-nAgahRda suvidhAe~ * Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI dharmazAlA va bhojanazAlA kI suvidhA upalabdha hai / per3hIOM zrI jaina zvetAmbara adbhutajI tIrtha TrasTa, posTa : nAgadA (kailAzapurI) - 313 202. jilA : udayapura, prAnta : rAjasthAna, phona : 0294-772281. 331 Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha prabhu zrI pArzvanAtha prabhu zrI vIra prabhu zrI devakulapATaka tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 105 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala * delavAr3A gA~va ke bAhara pahAr3I kI oTa meM / prAcInatA (r) isa tIrtha kI sahI prAcInatA kA patA nahIM laga rahA hai / vi. saM. 1469 meM jIrNoddhAra hokara punaH pratiSThA hone kA ullekha hai / yaha kSetra pahile 'devakulapATaka' ke nAma se vikhyAta thA / kisI samaya yaha eka virATa nagarI thI / vi. saM. 1746 meM racita 'tIrtha mAlA' meM isakA varNana AtA hai / vi. saM. 1954 meM aMtima jIrNoddhAra hone kA ullekha hai / viziSTatA * yaha sthAna mevAr3a kI paMcatIrthI kA eka tIrtha sthala mAnA jAtA hai / kahA jAtA hai kisI vakta yahA~ 300 jina mandira the / yahA~ do parvatoM para zatrujayAvatAra va giranArAvatAra kI sthApanA kI huI thii| yahA~ se nAgadA taka suraMga thI, aisA ullekha hai / 'saMtikaraM' stotra kI racanA yahIM para huI thI / zrI AdinAtha prabhu kI itanI sundara pratimA ke darzana anyatra durlabha haiM / AcArya zrI somasundarasUrIzvarajI mahArAja anekoM bAra apane vizAla sAdhu samudAya ke sAtha yahA~ padhAre aisA 'soma saubhAgya kAvya' meM varNana AtA hai / yahA~ kI zilpakalA dekhate hI AbU va rANakapura yAda A jAte haiM, kyoMki yahA~ kI zilpakalA bhI apane-Apa meM alaga sthAna rakhatI haiM / zikhara kI bAhya kalA apanA viziSTha sthAna rakhatI hai / anya mandira isa mandira ke atirikta tIna zrI AdinAtha jinAlaya-devakulapATaka 332 Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aura prAcIna mandira pandrahavIM zatAbdI ke haiM / kalA aura saundarya yahA~ kI kalA ke darzana karate hI AbU va kuMbhAriyAjI yAda A jAte haiM / mandira ke zikhara, gumbaja, sthaMbhoM Adi para kiye vibhinna prakAra kI kalA ke namUne apane-Apa meM nirAle pratIta hote haiM / yahA~ ke mUlanAyaka zrI AdinAtha prabhu kI mUrti kI kalA to dekhate hI banatI haiN| lagatA hai prabhu sAkSAt virAjamAna haiM / itanI prAcIna pratimA jaise Aja banI pratIta hotI haiM / aisI pratimA ke darzana anyatra niHsandeha durlabha haiM / mandira meM aura bhI anekoM prAcIna kalAtmaka pratimAe~ haiM / jaise mora va sarpa ke bIca AdinAtha prabhu ke caraNa, draupadI, kuntI, pANDava Adi aise kaI pratibimba haiM / pArzvaprabhu ke mandira meM bhoyare meM vizAlakAya prAcIna pratimAe~ hai / Kisan mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana khemalI 13 ki. mI. va udayapura 26 ki. mI dUra hai| udayapura se basa va TeksI kI suvidhA hai / gA~va kA sTeNDa mandira se lagabhaga 1/2 1/2 ki. mI. dUra hai / udayapura-ajamera mArga para yaha sthala hai / mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / suvidhAe~ hai, jahA~ bijalI, pAnI kI suvidhA hai / zrI jaina zvetAmbara mahAsabhA, per3hI posTa : delavAr3A - 313 202. Thaharane ke lie yahA~ para dharmazAlA jilA : udayapura, prAnta rAjasthAna, phona : 0294-89340 pI.pI. pradhAna kAryAlaya : hAthI pola (udayapura) phona : 0294-420462. zrI AdIzvara bhagavAna-devakulapATaka 333 Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mandira-samUhoM kA dRzya-nADalAI 334 Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nADalAI tIrtha tIrthAdhirAja zrI neminAtha bhagavAna, zyAma varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. evaM zrI AdinAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala nADalAI gA~va ke bAhara lagabhaga 2 pharlAga dUra alaga-alaga Amane-sAmane pahAr3iyoM pr| prAcInatA hai isake prAcIna nAma naDDulaDAgikA, nandakulavatI, naDulAI, nAradapurI Adi zAstroM meM ullekhita haiM / zrI nAradajI ne mevAr3a deza ke isa vizAla bhUmi ko dekhakara nAradapurI nagara basAyA thA va zrI kRSNa ke putra pradyumna kumAra ne najadIka parvata para jina mandira banavAkara zrI neminAtha bhagavAna kI sundara prabhAvazAlI pratimA pratiSThita karavAyI thI, aisA 'vijayaprazasti mahAkAvya' meM ulle khA AtA hai / isa parvata ko yAdavaTekarI kahate haiM / isa parvata ke sammukha eka parvata hai jise zatrujayaTekarI kahate haiM / isa TekarI para zrI AdinAtha prabhu kA bhavya mandira haiM / pratimAjI para vi. saM. 1686 meM jIrNoddhAra hue kA ullekha hai / isalie ye donoM parvata prAcIna mAne jAte haiM jinheM giranAra va zatrujayAvatAra kahate haiN| vi. saM. 1195 meM rAjA rAyapAla dvArA unako milane vAle kara kA bIsavA~ hissA ina mandiroM kI sevA pUjA ke lie bheMTa karane kA ullekha hai / satrahavIM zatAbdI meM zrI samaya sundarajI upAdhyAya dvArA racita tIrtha-mAlA meM ina mandiroM kA ullekha kiyA hai / paM. zrI zIlavijayajI ne bhI tIrtha mAlA meM yahA~ kA varNana kiyA hai / gA~va kA zrI AdinAtha bhagavAna kA mukhya mandira lagabhaga vi. saM. 964 meM zrI yazobhadrasUrIzvarajI dvArA apanI sAdhanAzakti se AkAza mArga dvArA vallabhIpura se lAyA batAyA jAtA hai / eka aura ullekhAnusAra yaha mandira kher3anagara se lAyA batAyA jAtA hai / kisI samaya yaha nagarI atyanta jAhojalAlI pUrNa thI, aisA upalabdha ullekhoM va zilAlekhoM se pratIta hotA hai / kahA jAtA hai yahA~ se nADola taka suraMga thI / viziSTatA OM zrI nAradajI dvArA basAI isa zrI neminAtha bhagavAna-nADalAI 335 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nagarI meM zrI kRSNa ke putra pradyumna kumAra dvArA isa tIrtha ko nirmita batAye jAne ke kAraNa yahA~ kI vizeSa mahattA hai / prakANDa vidvAna AcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI evaM yogI tapesarajI ke bIca rAjasabhA meM kaI bAra zAstrArtha huA thA va tapesarajI anekoM bAra hAre the / eka ullekhAnusAra bAda meM tapesarajI ne zrI yazobhadrasUrizvarajI ke pAsa dIkSA grahaNa kI thI, jo bAda meM kezavasUrijI (vAsudevAcArya) ke nAma se prakhyAta hue / zrI kezavasUrijI ne hathuDI ke rAjA vidagdharAja ko pratibodha dekara jaina dharma aMgIkAra karavAyA thA / __ zrI yazobhadrasUrijI dvArA AkAza mArga se apanI sAdhanA dvArA lAyA huA zrI AdinAtha bhagavAna kA mandira abhI bhI vidyamAna hai / eka zaiva mandira bhI vidyamAna hai, jo kahA jAtA hai, zrI kezavasUrijI dvArA dIkSA grahaNa pUrva zrI yazobhadrasUrIzvarajI ke sAtha hue zAstrArtha ke samaya AkAza mArga se lAyA gayA thA / jana sAdhAraNa meM jasIyA va kezIyA ke nAma se ye Aja bhI pracalita haiM / zrI yazobhadrasUrijI va zrI kezavasurijI yahIM para devaloka sidhAre, jinake stapa yahA~ para abhI bhI vidhamAna hai / zrI lAvaNya samaya racita tIrtha mAlA meM isa ghaTanA kA varNana AtA hai / zrI yazobhadrasUri rAsa meM anekoM camatkArika ghaTita ghaTanAoM ke varNana haiM / akabara pratibodhaka zrI hIravijayasUrijI ke ziSya zrI vijayasenasUrijI kI yaha janmabhUmi hai / vi. saM. 1607-08 meM zrI hIravijayasUrijI ko panyAsa va upAdhyAya kI padavI se yahIM para alaMkRta kiyA gayA thA / anya mandira 0 inake atirikta parvatoM kI talahaTI meM 7 mandira aura gA~va meM cAra mandira haiM / gA~va ke mukhya mandira meM adhiSThAyaka deva camatkArika zrI AdinAtha prabhu-gA~va mandira 336 Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA aura saundarya yAdava TekarI va zatrujaya TekarI ke bIca kI pahAr3I kA prAkRtika dRzya ati hI sundara hai / gA~va meM zrI AdinAtha bhagavAna ke mandira meM sabhA maNDapa ke chata para kiye hue raMgIna citroM kI kalA prAcIna hote hue bhI sApha va ati sundara dikhAyI detI haiM / __ mArga darzana * yahA~ se najadIka ke relve sTezana phAlanA (ahamadAbAda-dillI, brADageja lAIna meM) lagabhaga 40 ki. mI. va rAnI lagabhaga 28 ki. mI dUra hai| ina jagahoM se basa va TeksI kI suvidhA hai / yahA~ se desUrI lagabhaga 6 ki. mI. dhANerAva 13 ki. mI. va muchAlA mahAvIra 16 ki. mI. hai / yahA~ kA basa sTeNDa parvatoM se lagabhaga 72 ki. mI. dUra hai / dharmazAlA se parvatoM kI talahaTI lagabhaga 3 ki. mI. haiM / lekina parvatoM kI talahaTI taka kAra va basa jA sakatI hai / parvatoM para car3hane ke lie pagathIe bane hue hai / parvatoM kI car3hAI khAsa kaThina nahIM haiM / dono parvatoM para jAkara Ane meM lagabhaga eka ghaMTA lagatA hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie gA~va mandira ke nikaTa sarvasuvidhAyukta dharmazAlAe~ hai, jahA~ bhojanazAlA va AyaMbilazAlA kI bhI suvidhA hai / per3hI 8 zrI nAralAI zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha posTa : nAralAI - 306 703. jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02934-82424. zrI AdIzvara bhagavAna-nADalAI zrI zatrujaya TekarI kA manohara dRzya 337 Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI muchAlA mahAvIrajI tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 120 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala ghANerAva gA~va se lagabhaga 5 ki. mI. dUra pahAr3iyoM ke madhya ekAnta jaMgala meM / prAcInatA * yaha tIrtha ati hI prAcIna mAnA jAtA hai, lekina prAcInatA kA patA lagAnA kaThina sA hai / pratimAjI para koI lekha utkIrNa nahIM hai / aMtima jIrNoddhAra vi. saM. 2017 meM prAMrabha hokara saM. 2022 meM punaH pratiSThA kI gaI / viziSTatA * yaha gor3avAla paMcatIrthI kA eka tIrtha sthAna mAnA jAtA hai / yahA~ ke camatkAra bhI lokaprasiddha haiM / eka vakta udayapura ke mahArANA yahA~ darzanArtha padhAre / mahArANA ne tilaka karate vakta kezara kI kaTorI meM bAla dekhakara ha~sate hue pujArI se kahA ki mAlUma par3atA hai bhagavAna ke mUMche haiM / mahAvIra bhakta pujArI ne, jI hA~ kahate hue kahA ki bhagavAna samaya samaya icchAnusAra aneka rUpa dhAraNa karate haiM / haThIlI prakRtivAle mahArANA ne pujArI se kahA ki mujhe muMchoM sahita bhagavAna ke darzana karanA hai / maiM yahA~ tIna dina rahUMgA / bhakta pujArI kI ananya bhakti se prazanna hokara prabhu ne muMchoM sahita mahArANA ko darzana diye / usI dina se isa tIrtha kA nAma muchAlA mahAvIra par3A, aisI kiMvadanti hai| kahA jAtA hai Aja bhI camatkArika ghaTanAe~ ghaTatI haiN| prativarSa caitra zuklA 13 ko melA hotA hai / vaizAkha zuklA aSTamI ko bhI vArSika dhvajArohaNa kA mailA hotA hai / anya mandira vartamAna meM yahA~ para anya koI mandira nahIM haiM / kalA aura saundarya jaMgala meM maMgala karatA huA donoM tarapha pahAr3iyoM ke bIca yaha prAcIna mandira ati hI manorama pratIta hotA hai / mandira ke maNDapa, sthaMbhoM va bhamatI meM utkIrNa kalA ke namUne darzanIya haiN| mArga darzana yahA~ se najadIka ke relve sTezana phAlanA 40 ki. mI. va rAnI 50 ki. mI dUra hai| ina jagahoM se basoM va TeksI kI suvidhA hai / najadIka kA gA~va dhaNerAva 5 ki. mI. hai / sarakArI base dhANerAva taka AtI hai / dhANerAva se basa va TeksI kA sAdhana milatA hai / dhANerAva se mandira taka pakkI sar3aka hai| kisI bhI prakAra ke vAhana Akhira taka jA sakate hai| yahA~ se nAilAI lagabhaga 16 ki. mI. rANakapura 24 ki. mI. va sAdar3I 15 ki. mI. dUra haiM / sAdar3I se TeksI kI suvidhA milatI hai / suvidhAe~ , Thaharane ke lie mandira ke pAsa hI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA upalabdha hai / per3hI * zrI AnandajI kalyANajI per3hI, muchAlA mahAvIrajI / posTa : dhANerAva - 306 704. jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02934-84056. zrI muchAlA mahAvIra jinAlaya 338 Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI muchAlA mahAvIra bhagavAna 339 Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI rANakapura tIrtha tIrthAdhirAja OM zrI AdIzvara bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 180 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala arAvalI girimAlA kI choTI-choTI / pahAr3iyoM va zAnta, ekAnta tathA nirjana AraNya prakRti ke trividha saundarya ke bIca kalakala bahatI huI nanhI-sI maghAI nadI ke kinAre / prAcInatA isa tIrtha kA itihAsa vi. saM. 1446 se prArambha hotA hai / isa mandira kA nirmANa kArya yugapradhAna AcArya zrI somasundara sUrIzvarajI ke sadupadeza se, rANA kuMbhA ke maMtrI zrI dharaNAzAha dvArA, vi. saM. 1446 meM prArambha karavAyA gayA / arddha zatAbdI jitane sudIrgha samaya ke nirmANa-kArya ke pazcAt jaba mandira taiyAra ho gayA, taba vi. saM. 1496 meM 'nalinIgulmadeva-vimAna' tulya gaganacuMbI isa 'dharaNavihAra' mandira kI pratiSThA, yugapradhAna AcArya zrI somasundarasUrijI ke suhaste asaMkhya janasamudAya ke bIca virATa mahotsava ke sAtha harSollAsapUrvaka susaMpanna huI / sAtha hI sAtha isa mandira ke nikaTa eka virATanagarI kA bhI nirmANa ho cukA thA, jise rANApura kahate the / tatpazcAt rANakapura par3A / vi. saM. 1499 meM svayaM yAtrA karate hue A~khoM dekhakara paM. megha kavi ne apane dvArA racita 'rANigapura caturmukha prAsAda stavana meM isa rANakapura nagarI ko pATaNa ke samAna batAyA hai / usa samaya susampanna zrAvakoM ke 3000 ghara vidyamAna the / akabara pratibodhaka AcArya zrI hIravijayasUrIzvarajI ke sadupadeza se meghanAda maMDapa banavAne kA va jIrNoddhAra karavAne kA ullekha milatA hai / aThArahavIM sadI meM zrI jJAnavimalasUrijI va zrI samayasundara upAdhyAyajI ne apane stavanoM meM isa tIrtha kA atyanta sundara varNana kiyA hai / ___paM. kavi megha gaNivara ne yahA~ 7 jinamandira va zrI jJAnavimalasUrijI ne yahA~ 5 jina mandira hone kA likhA hai, kintu vartamAna meM yahA~ sirpha 3 hI jina mandira haiM aura jaina va anya jAti kA ghara to eka bhI nahIM hai / isa prakAra eka samaya kA virATa rANakapura, kAlAMtara meM bilakula vIrAna ho gayA / yaha nagarI kaba 340 dhvasta huI, usakA itihAsa upalabdha nahIM / kahA jAtA hai, auraMgajeba ke samaya AkramaNakAriyoM dvArA isa nagarI ko bhI kSati pahu~cI hogI / U~cI TekariyoM para anekoM khaNaDahara dikhAI dete haiM / 'dharaNa vihAra' to abhI bhI apanI zAna se chaTAyukta pahAr3iyoM ke madhya gagana se bAteM karatA gata sadiyoM kI yAda dilAtA hai| rAjasthAna ke gor3avAr3a kI paMcatIrthI kA yaha mukhya tIrtha hai / samasta jaina saMgha dvArA sthApita seTha zrI AnandajI kalyANajI per3hI ne ina mandiroM kA jIrNoddhAra karavAkara punaH pratiSThA vi. saM. 2009 meM karavAI thI / viziSTatA isa tIrtha kI vizeSatA kA itihAsa bhI ati hI gauravazAlI hai / isa tIrtha ke nirmANa kA mukhya zreya yugapradhAna AcArya zrI somasundarasUrIzvarajI ko hai / inakI hI preraNA se rANakapura ke samIpastha nAndiyA~ gA~va ke nivAsI poravAla vaMzIya zreSThI kuMvarapAla zeThANI kAmalade ke putra ratnAzAha ke ladhu bhrAtA va rANA kuMbhA ke maMtrI zrI dharaNAzAha meM utkRSTa dhArmika bhAvanA jAgrata huI, jisase prerita hokara, 32 varSoM kI yauvanAvasthA meM hI, zatrujaya mahAzAsvata tIrtha para ekacitra 32 vibhinna zaharoM ke saMghoM ke bIca, saMghatilaka karavAkara indramAlA pahinane kA, cauthe brahmacaryavrata dhAraNa karane kA va dAna-puNya evaM tIrthayAtrA karane kA saubhAgya unheM prApta huA / unako zrI AdinAtha bhagavAna kA bhavya mandira banavAne kI bhI bhAvanA huii| eka dina svapna meM 'nalinIgulmadevavimAna' ke unheM darzana hue, jisa para unakI antarAtmA meM 'nalinIgulmavimAna' jaisA eka alaukika, bhAvI pIr3hI ke lie preraNAprada, vizva meM jainadharma kA gaurava bar3hAve aisA, zilpakalA meM utkRSTha va sarvAMgasundara mandira banavAne kI bhAvanA jAgrata huI / dharmaniSTha rANA kuMbhA dvArA mandira ke nirmANakArya meM diyA gayA yogadAna bhI ullekhanIya hai / jaba dharaNAzAha ne rANA ke sammukha ukta mandira banAne kI bhAvanA prakaTa kI va usa ke liye jamIna dene kI prArthanA kI, taba rANA praphullita hue va mandira ke liye upayukta jamIna dene ke atirikta unhoMne mandira ke nikaTa nagara basAne kI bhI salAha dI / muMDArA nivAsI siddhahasta, zilpakAra zrI depA (dIpA yA depAka) ko bhI hama nahIM bhUla sakate / unhoMne jindagI kI bAjI lagAkara bhAratIya jaina zilpakalA kA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HOM tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna-rANakapura 341 Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nalinIgulma devavimAna tulya "dharaNa-vihAra" mandira kA cittAkarSaka apUrva dRzya - rANakapura Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ www Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka utkRSTa namUnA vizva ke sAmane peza kiyA,jisa ke darzana karatA hai, taba vaha apane Apako bhUla jAtA hai darzana kara,vizva ke zilpazAstravizArada,vidvAna va va aisA anubhava karatA hai, jaise sacamuca hI vaha kisI AbAla-vRddha-vanitA Aja bhI praphullita va mugdha hote divyaloka meM A pahu~cA hai / ___ bhAratIya zilpakalA kA eka zreSTha va bemisAla namUnA jaba dharaNAzAha ne vibhinna zilpakAroM se apane yahA~ najara AtA hai / bhAratIya vAstu-vidyA kitanI vicAroM ke anukUla nakze maMgAye, taba aneMko zilpakAroM bar3hI-car3hI thI va isa deza ke kalAkAra kaise siddhahasta ne apane-apane nakze peza kiye / usa samaya dharaNAzAha the, isakA yaha tIrtha pratyakSa pramANa hai / yaha mandira ke dila kI bAta samajhakara prabhubhakta va AtmasaMtoSI itanA vizAla aura U~cA hone para bhI isameM, najara kalAkAra, muMDArA nivAsI zrI dIpA ne bhI apanA nakzA AtI sapramANatA, motI, panne, hIre, pukharAja aura peza kiyA, jo dharaNAzAha ke dila meM basa gayA / phira mANaka kI taraha jagaha-jagaha bikharI huI zilpa-samRddhi, to zIdhra hI zubha dina ko, mandira -nirmANa kA kArya vividha prakAra kI koraNI se suzobhita anekAneka toraNa prAraMbha kiyA gayA / kahA jAtA hai, dharaNAzAha kI aura unnata staMbha, AkAza meM nirnirAlI chaTA bikherate bhAvanA sAta maMjilA mandira banavAne kI thI / parantu zikharoM kI vividhatA, kalA kI yaha vipula samRddhi mAnoM apanI vRddhAvasthA va Ayu kA nikaTa meM hI anta mukharita banakara yAtri kA maMtra-mugdha banA detI hai / samajhakara tIna maMjila kA kArya hote hI apane isa mandira ke cAra dvAra haiM / mandira ke mUla garbhagRha mArgadarzaka, yugapradhAna AcArya zrI somasundarasUrIzvarajI meM bhagavAna AdinAtha kI bahattara iMca (180 seM. se pratiSThA ke lie vinatI kii| AcArya zrI ne apane mI.) jitanI vizAla cAroM dizAoM meM cAra pratimAe~ 500 sAdhu-samudAya ke sAtha padhArakara vi. saM. 1496 birAjamAna haiM / dUsare va tIsare maMjila meM bhI isI meM apane suhaste pratiSThA sampanna karavAyI / isa mandira / taraha cAra-cAra jina pratimAe~ pratiSThita haiM / isI lie kA nAma 'dharaNa vihAra' rakhA gayA, jise ise caturmukha-jinaprasAda bhI kahate haiM / trailokya-dIpakaprAsAda' va tribhuvanavihAra' bhI kahate haiM / ___76 zikharabaMda choTI deva kulikAe~, raMgamaMDapa tathA 'nalinI-gulmavimAna' ke nAma se bhI yaha mandira zikharoM se maMDita cAra bar3I devakulikAe~ aura cAroM vikhyAta hai / kiMvadanti ke anusAra isa mandira ke dizAoM meM cAra mahAdhara prAsAda-isa prakAra mandira ke nirmANa kArya meM 99 lAkha rUpaye lage the| cAroM tarapha kula caurAsI devakulikAe~ hai / mAnoM ye anya mandira vartamAna meM yahA~ para isa makhya saMsArI AtmA ko jIvoM kI caurAsI lAkha yoniyoM se mandira ke atirikta zrI neminAtha bhagavAna, zrI pArzvanAtha vyApta bhavasAgara ko pAra karake mukta hone kI preraNA bhagavAna, va sUrya mandira haiM / ye bhI sundara va darzanIya detI haiM / haiM / yahA~ se karIba eka ki. mI. dUrI para zrI cakrezvarI ____ cAra dizAoM meM Ae cAra vizAla va unnata meghanAda mAtA kA mandira hai / maMDapoM kA to jor3a milanA hI muzkila hai| jhInI-jhInI kalA aura saundarya rANakapura, prAkRtika saundarya / sajIva koraNI se suzobhita lagabhaga 40 phuTa U~ce ke sAtha kalA va bhakti kA saMgama sthAna hai / isa DhaMga staMbha. bIca-bIca meM motiyoM kI mAlAryoM ke samAna kA viziSTa saMgama-sthAna kama jagaha dekhane milegA / laTakate sundara toraNa, cAroM ora jar3I huI deviyoM kI __ yahA~ prakRti kA sahaja saundarya evaM mAnava-nirmita sajIva putaliyoM aura ubharI huI koraNI se samRddha kalA-saundarya kA subhaga samanvaya sadha jAtA hai / ataH tolaka se zobhita guMbaja darzaka ko mugdha kara dete haiN| yaha kaise sundara evaM apUrva yoga banakara mAnava ke citta zikharoM ke guMbaja meM aura anya chatoM meM bhI kalAvijJa ko AlahyAdita karatA huA, prabhubhakti kI ora use aura bhaktizIla zilpiyoM kI mulAyama cheniyoM ne kaI kaise khIMca letA hai, isakA pratyakSa udAharaNa yaha purAtana kathAprasaMgoM ko jIvaMta kiyA hai, kaI AkRtiyoM tIrthasthala hai / ko mAnoM vAcA pradAna kI hai aura kaI naye-naye zilpa mAnava jaba isa apUrva prAkRtika dRzya ke sAtha / khar3e kiye haiM / ina saba kalAkRtiyoM kA marma hRdayaMgama svargaloka ke devavimAnatulya isa kalAtmaka mandira ke hone para bhAvuka jana mAnoM, sthala-kAla Adi ko bhUla 344 Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalAtmaka gumbaja hI jAtA hai aura ina mUka AkRtiyoM kI bhAvabhaMgimA ko samajhane meM tanmaya ho jAtA hai / __ isa mandira meM uttara kI ora rAyaNavRkSa va usa ke nIce bhagavAna RSabhadeva ke caraNacihna haiM, jo zrI zatrujaya mahAtIrtha kI yAda dilAte haiM / mandira meM zrI sammetazikhara, aSTApada (apUrNa), naMdIzvaradvIpa, zatrujaya va giranAra kI racanA kI gaI hai / isake alAvA mandira meM sahasaphaNA pArzvanAtha tathA sahasrakUTa ke jo kalApUrNa zilApaTTa bane haiM, ve bhI nirAlI hI bhAvanA paidA karate haiM / ___ mandira kI sabase anokhI vizeSatA usakI vibhinna kalAyukta vipula staMbhAvalI hai / kula 1444 staMbha batAye jAte haiM, lekina ginanA kaThina hai / isa mandira ko staMbhoM kI mahAnidhi yA staMbhoM kA nagara kaha sakate haiM / jisa ora dRSTi DAle usa ora choTe, bar3e, moTe, patale, vibhinna koraNI se ubhare hue staMbha hI staMbha najara Ate haiM / zilpiyoM ne staMbhoM kI sajAvaTa aise vyavasthita DhaMga se kI hai ki mandira ke kisI bhI kone meM khar3A bhakta prabhu ke darzana kara sakatA hai / meghanAtha maMDapa meM praveza karate samaya bAyeM hAtha ke eka staMbha para maMtrI dharaNAzAha va sthapati zrI devA kI prabhu sanmukha korI huI AkRtiyA~ meM ina donoM mahAnubhAvoM ko dekhate haiM to maMtrI kI bhakti kI kalA va sthapati kI kalA kI bhakti ke sAmane bhakta kA sira jhuke binA nahIM rahatA / mandira meM kaIneka talaghara banAye hue haiM / ina talagharoM meM bahuta sI jinapratimAe~ haiM / AbU ke mandira apanI koraNI ke lie vizva-vikhyAta haiM, to rANakapura ke mandira kI koraNI bhI kucha kama nahIM hai / phira bhI jo bAta prekSaka kA dhyAna vizeSa AkarSita karatI hai vaha hai isa mandira kI vishaaltaa| janasamUha meM "AbU kI koraNI va rANakapura kii| mAMDaNI" yaha kahAvata bhI prasiddha hai / isa mandira kI nirmANa zailI bilakula nirAlI va vizvavikhyAta hai / mandira kA bAharI dRzya jaise apanI alaga hI zAna rakhatA hai, vaise isa ke andara ke kalApUrNa dRzya bhI apanA adbhuta namUnA peza karate haiM / isa mandira ke atirikta zrI neminAtha bhagavAna va zrI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira kI zilpakalA apanA alaga hI sthAna rakhatI hai / koI mAnava isa DhaMga ke prAkRtika saundarya se ota-prota svargaloka ke nalinIgulmavimAna jaisA kalAtmaka jina mandira ke darzana karane kA avasara na cUkeM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana phAlanA lagabhaga 35 ki. mI. dUra hai| bar3A gA~va sAdar3I 9 ki. mI. | sirohI, bAlI, pAlI va jAlaura ina saba sthAnoM se bhI baseM va TeksiyA~ upalabdha hai / udayapura, Abu, jAlora va nAkor3A se yahA~ ke lie sIdhI baseM calatI hai / mandira se basa sTeNDa sirpha 100 mITara dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / Akhira taka kAra va basa jA sakatI hai / najadIka kA havAI aDDA udayapura 90 ki. mI. va jodhapura 170 ki. mI. dUra hai| suvidhAe~ * Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI sarvasuvidhAyukta vizAla dharmazAlA hai, va eka dusarI dharmazAlA bhI hai / inake atirikta yahA~ sarvasuvidhAyukta gesTa hAUsa bhI bane hue hai / yahA~ para pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra, bhojanazAlA va bhAte kI suvidhA upalabdha hai / per3hI 8 zeTha zrI AnandajI kalyANajI per3hI, rANakapura tIrtha / posTa : sAdar3I - 306 702. jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02934-85019. sAdar3I kAryAlaya : 02934-85021. 345 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbA zrIsumatisUrijI vi. saM. 1237 meM va zrI vijayadevUsarijI dvArA vi. saM. 1686 meM yahA~ mandiroM kI pratiSThApanA karavAne ke ullekha yahA~ zilAlekhoM meM pAye jAte haiM / zrI jJAnavimala sUrijI dvArA vi. saM. 1755 meM racita tIrtha mAlA meM bhI isa tIrtha kA ullekha hai / mUla pratimA para vi. saM. 1686 kA lekha utkIrNa hai / anya pratimAoM para vi. saM. 1215 kA lekha hai / sadiyoM se yaha sthala jAhojalAlIpUrNa rahA / kisI samaya yaha eka virATa nagarI rahI hogI, aisA jagaha jagaha para upalabdha dhvaMsAvazeSoM se va ullekhoM se pratIta hotA hai| viziSTatA yahA~ zrI neminAtha bhagavAna ke mandira meM eka prAcIna bhoyarA hai / kahA jAtA hai yaha bhoyarA nADalAI taka jAtA hai / vi. saM. 300 ke pUrva AcArya zrI mAnadevasUrIzvarajI ne takSazilA meM phaile mahAmArI upadrava zAnti ke lie isI bhoyare ke andara yoga sAdhanA kara 'laghuzAnti' stotra kI racanA kI thii| laghuzAnti stotra Aja bhI zAnti ke lie hara jagaha mandira kA kalAtmaka zikhara zrI nADola tIrtha gA -- -----II IILETITIVIDIOINDINITITIOTIC tIrthAdhirAja * zrI padmaprabha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 135 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala nADola gA~va ke madhyastha / prAcInatA * zAstroM meM isakA nandapura, naDDUla, naDUla, nadUla, nardulapura Adi nAmoM kA varNana hai / yaha tIrtha ati hI prAcIna, saMprati rAjA ke pUrva kA mAnA jAtA hai / vi. saM. 300 ke pUrva zrI devasUrijI ke ziSya AcArya zrI mAnadevasUrijI ne yahA~ cAturmAsa karake 'laghuzAMti stotra' kI racanA kI thI / vi. saM. 700 meM zrI raviprabhasUrijI dvArA zrI neminAtha bhagavAna ke pratima kI pratiSThA hue kA ullekha hai / saM. 1228 ke eka bheMTa patra se pratIta hotA hai, cauhANavaMzIya rAjA Alanadeva ne zrI mahAvIra bhagavAna kA mandira banavAyA thA / zrI zAlibhadrasUrijI vi. saM. 1181 meM, zrIdevasUrijI ke ziSya zrI padmacandragaNijI vi. saM. 1215 meM, 346 zrI padmaprabha bhagavAna mandira-nADola Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayoga meM lAyA jAtA hai / ukta bhoyare meM praveza dvAra para AcArya zrI kI mUrti virAjamAna hai va akhaNDa jyoti 1775 varSoM se prajvalita haiN| vAdivetAla zrI zAntisUrijI ne zrI municandrasUrijI ko yahIM para nyAyazAstra kA abhyAsa karAyA thA / vi. saM. 1049 meM yahA~ ke rAjA zrI lAkhaNasI ke putra dAdarAva ne prakANDa vidvAna AcArya zrI yazobhadrasUrijI se yahIM para dIkSA grahaNa kI thI / gyArahavI zatAbdI meM isa nagara ke rAjA ne maMtrI zrI vimalazAha ko sone kA siMhAsana bheMTa kiyA thA / bhanDArI va koThArI gotra kA utpatti sthAna nADola mAnA jAtA hai / anya mandira isake atirikta tIna aura mandira haiM, jinameM zrI neminAtha bhagavAna kA mandira ati prAcIna mAnA jAtA hai| bhoyarA bhI isI meM haiM, jisameM zrI mAnadevasUrijI ne 'laghuzAnti' stotra kI racanA kI thI / kalA aura saundarya isa mandira meM va zrI neminAtha bhagavAna ke mandira meM prAcIna kalAtmaka pratimAoM kA darzana hotA haiM / isI mandira meM eka sUrya bhagavAna kI pratimA va eka hI kasauTI kA banA akhaNDa, choTA, caumukhA, prAcIna mandira ati hI sundara va kalAtmaka haiN| bhagavAna mahAvIra ke prAcIna mandira ke khaNDaharoM se tIna vizAla prabhAvazAlI jina pratimAe~ prApta huI thIM, jinakI pratiSThA vi. saM. 2014 meM isI mandira meM huI, jo ati hI darzanIya hai| gA~va ke pAsa kaI prAcIna avazeSa va bAvar3iyA~ najara AtI hai| agara zodha kI jAya to kAphI prAcIna itihAsa va kalAtmaka avazeSa milane kI sambhAvanA hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana rAnI lagabhaga 18 ki. mI. hai / yahA~ se phAlanA 50 ki. mI. nADalAI 10 ki. mI. va muchAlA mahAvIrajI 22 ki. mI. dUra hai| kAra va basa mandira taka jA sakatI haiM / suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA upalabdha hai / per3hI zrI jaina zvetAmbara devasthAna per3hI, posTa : nADola 306603. sTezana : rAnI jilA : pAlI (rAja.), phona : 02934-40044. zrI padmaprabha bhagavAna- nADola 347 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI varakANA tIrtha tIrthAdhirAjazrI pArzvanAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 30 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala varakANA gA~va ke madhya / prAcInatA zAstroM meM isakA prAcIna nAma varakanakapura va karakanakanagara batAyA hai / prAcIna kAla meM yaha samRddha va vizAla nagarI thI va anekoM jina mandira the, aisA ullekha milatA haiM / mahArANA kuMbhA ke samaya zrImAlapura ke zreSThI ne isa mandira kA jIrNoddhAra karavAyA thA / pratimAjI para koI lekha nahIM haiM / navacaukI ke eka stambha para vi. saM. 1211 kA lekha utkIrNa hai / daravAje ke bAhara vi. saM. 1686 kA eka zilAlekha hai / vijayadevasUrijI dvArA mevAr3a ke rANA zrI jagatasiMhajI se yahA~ kA yAtrI kara mApha karavAne kA ullekha hai / yaha pratimA lagabhaga vi. saM. 515 meM pratiSThita huI mAnI jAtI haiM / yaha tIrtha gor3avAla paMcatIrthI kA eka tIrtha mAnA jAtA hai / 'sakala tIrtha stotra' meM isa tIrtha kA ullekha hai / AcArya zrI vijayavallabhasUrijI ke ziSya AcArya zrI vijayalalitasarijI kI preraNA se banA huA yahA~ kA chAtrAlaya va chAtrAvAsa kA kArya sarAhanIya hai / prativarSa pauSa kRSNA 10 ko melA lagatA hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta anya koI mandira nahIM hai / ___ kalA aura saundarya * prabhu pratimA kI kalA apanA viziSTa sthAna rakhatI hai / zikharoM para banI zilpakalA bhI apanI anupama kalA kA udAharaNa prastuta karatI hai| mArga darzana (r) yahA~ se najadIka kA relve sTezana rAnI 7 ki. mI. va phAlanA lagabhaga 25 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA upalabdha hai / yahA~ kA basa sTeNDa sirpha 100 mITara hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / kAra va basa jA sakatI haiM / suvidhAe~ (r) Thaharane ke lie mandira ke pAsa hI dharmazAlA hai, jahA~ bijalI, pAnI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra, bhojanazAlA evam bhAte kI suvidhA hai / per3hI 8 zrI pArzvanAtha jaina devasthAna per3hI varakANA tIrtha / posTa : varakANA - 306601. jilA : pAlI (rAja.), phona : 02934-22257. AAAAAOM SIOEvanAtha pArzvaprabhu jinAlaya-varakANA 348 Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pArzvanAtha bhagavAna-varakANA 349 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI hathuNDI tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, rakta pravAla varNa, 135 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala bIjApura gA~va se lagabhaga 3 ki. mI. dUra, chaTAyukta suramya pahAr3iyoM ke bIca / prAcInatA OM zAstroM meM isake nAma hastikuNDI, hAthiunDI, hastakuNDikA Adi Ate haiM / muni zrI jJAnasundarajI mahArAja dvArA racita 'zrI pArzvanAtha bhagavAna kI paramparA itihAsa' meM mahAvIra bhagavAna ke isa mandira kA nirmANa vi. saM. 370 meM zrI vIradeva zreSThI dvArA hokara AcArya zrI siddhasUrijI ke suhaste pratiSThita hue kA ullekha hai / rAjA harivardhana ke putra vidagdharAjane mahAna prabhAvaka AcArya zrI yazobhadrasUrijI ke ziSya AcArya zrI balibhadrasarijI, (inheM vAsadevAcArya va kezavasUrijI bhI kahate the) se pratibodha pAkara jaina dharma aMgIkAra kiyA thA / vi. saM. 973 ke lagabhaga isa mandira kA jIrNoddhAra karavAkara pratiSThA karavAyI thI / rAjA vidagdharAja ke vaMzaja rAjA mammaTarAja, dhavalarAja,bAlaprasAda Adi rAjA bhI jaina dharma ke anuyAyI the / unhoMne bhI dharma pracAra va prasAra ke lie kAphI yogadAna diyA thA va mandira kA jIrNoddhAra karavAkara bheMTa-patra pradAna kiye the / vi. saM. 1053 meM zrI zAntyAcAryajI ke suhaste yahA~ zrI AdinAtha bhagavAna kI pratimA pratiSThita hone kA ullekha AtA hai / vi. saM. 1335 meM punaH rAtAmahAvIra bhagavAna kI pratimA yahA~ rahane kA ullekha hai / saM. 1335 meM sevAr3I ke zrAvakoM dvArA yahA~ zrI rAtA mahAvIra bhagavAna ke mandira meM dhvajA car3hAne kA ullekha hai / lagabhaga vi. saM. 1345 meM isakA nAma hathuNDI par3a gayA thA, aisA ullekha milatA hai| bIcakAla meM zrI AdinAtha prabhu kI pratimA kyoM badalI gayI va vahI zrI rAtA mahAvIra bhagavAna kI pratimA kyoM va kaba punaH pratiSThita kI gayI usakA ullekha nahIM / yahA~ kA punaH jIrNoddhAra vi. saM. 2006 meM hokara paMjAba kezarI yugavIra AcArya zrImad vijayavallabha sUrizvarajI mahArAja ke suhaste ati ullAsa va virATa mahotsava ke sAtha pratiSThA kArya sampanna huA / pratimA vahI prAcIna cauthI zatAbdI kI abhI bhI vidyamAna hai / viziSTatA bhagavAna zrI mahAvIra kI pratimA ke nIce siMha kA lAMchana hai / usakA mukha hAthI kA hai / ho sakatA hai isI kAraNa isa nagarI kA nAma zrI rAtA mahAvIra jinAlaya-hathuNDI 350 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AAKA hastikuNDI par3A ho| isa prakAra kA lAMchana anyatra kisI bhI pratimA para nahIM pAyA jAtA, yaha isakI mukhya vizeSatA hai| AcArya zrI kakkasUri saptama, AcArya zrI devaguptasUri saptama, AcArya zrI kakkasUri aSTama,zrI vAsudevAcArya, zrI zAntibhadrAcArya, zrI zAnyAcArya, zrI sUryAcArya Adi prakANDa vidvAna AcAryoM ne yahA~ padArpaNa karake nAnA prakAra ke dharma prabhAvanA ke kArya kiye haiM, jo ullekhanIya haiM / ___ zrI vAsudevAcArya ne hastikuNDIgaccha kI sthApanA yahI para kI thii| yahIM para rahate hue AcAryazrI ne Ahar3a ke rAjA zrI allaTa kI mahArAnI ko revatI doSa bImArI se mukta kiyA thaa| kisIsamaya isa parvatamAlA para eka virATa nagarI thI va ATha kue~ evaM nava bAvar3iyA~ thIM / lagAtAra solaha sau paNihAriyA~ yahA~ pAnI bharA karatI thIM, aisI kahAvata prasiddha hai / jhAmar3a va rAtar3iyA, rAThaur3a, hathuNDiyA gotroM kA utpatti sthAna bhI yahI hai, inake pUrvaja rAjA jagamAlasiMhajI ne vi. saM. 988 meM AcArya zrI sarvadevasUrijI va rAjA zrI ananta siMhajI ne vi. saM. 1208 meM AcArya zrI jayasiMhadevasUrijI ke upakAroM se prabhAvita hokara jaina dharma aMgIkAra kiyA thA / prativarSa caitra zuklA 13 ko vizAla melA bharatA haiM, isa avasara para pahAr3oM meM rahanevAle AdivAsI, bhIla, garAsiye evaM dUra dUra se hajAroM bhaktagaNa Akara prabhu bhakti meM tallIna ho jAte haiM / yahA~ ke revatI yakSa ati camatkArI haiM, jinakI pratiSThA prakANDa vidvAna AcArya zrI yazobhadrasUrijI ke ziSya ke vAsudevAcAryajI ne karavAI thI / anya mandira OM isake atirikta yahA~ para navanirmANita zrI mahAvIra vANI kA pAMca maMtilA samavasaraNa mandira haiM / kalA aura saundarya * yaha ati prAcIna kSetra rahane ke kAraNa abhI bhI anekoM prAcIna avazeSa idhara-udhara pAye jAte haiM / prabhu mahAvIra ke pratimA kI kalA apanA viziSTha sthAna rakhatI haiM / prAcIna rAjamahaloM ke khaNDahara va prAcIna kue~ va bAvar3iyA~ abhI bhI prAcIna kahAvatoM kI yAda dilAte haiM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana javAI bA~dha lagabhaga 20 ki. mI. va phAlanA lagabhaga 28 ki. mI. dUra hai, najadIka kA bar3A gA~va bAlI zrI rAtAmahAvIra bhagavAna-hathuNDI lagabhaga 25 ki. mI hai / yahA~ kA basa sTeNDa bIjApura gA~va me hai jo ki lagabhaga 3 ki. mI. hai jahA~ para TeksI, ATo kA sAdhana hai / Akhira mandira taka sar3aka hai, kAra va basa jA sakatI hai / rANakapura tIrtha yahA~ se lagabhaga 40 ki. mI. hai / 18 Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI sarvasuvidhAyukta do dharmazAlAe~, bar3e hAla, blAka va gesTa hAUsa bane hue hai / jahA~ para bhojanazAlA va gesa sisTama ke sAtha rasoDe kI suvyavasthA hai / per3hI zrI hathuNDI rAjA mahAvIra svAmI tIrtha, posTa : bIjApura - 306707. jilA : pAlI (rAja.), phona : 02933-40139. 351 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SJJAYJIHAR haste huI thI / kahA jAtA hai pahile yahA~ ke mUlanAyaka zrI zAntinAthajI bhagavAna the / eka pracalita kiMvadanti ke anusAra yaha mandira lagabhaga do hajAra varSa pUrva rAjA gaMdharvasena dvArA nirmANita karavAyA gayA thA / viziSTatA prabhu pratimA ati hI camatkArika hai| kahA jAtA hai zrI adhiSThAyaka deva ne zrI gemAjI zrAvaka ko svapna meM kahA ki bAlI se do mIla dUra base selA gA~va ke tAlAba meM pArzvaprabhu kI prAcIna camatkArika pratimA hai / jise yahA~ lAkara sthApana kr| svapna ke AdhAra para tAlAba meM khudAI kA kArya karavAyA gayA va saMketika sthAna para yaha bhavya pratimA prakaTa huI / selA gA~va ke zrAvakoM kI icchA thI ki usI gA~va meM pratiSThA karavAI jAya / Akhira taya huA ki prabhu pratimA ko lejAnevAle baila jisa tarapha cale zrI manamohana pArzvaprabhu jinAlaya-bAlI vahIM para virAjita kI jAya / bailagAr3I prabhu pratimA ko lekara bAlI tarapha hI ravAnA huI / bAlI meM bhavya jinAlaya kA nirmANa karavAkara bar3e hI ullAsapUrvaka zrI bAlI tIrtha pratiSThita karavAyA gayA / anya mandira , vartamAna meM isake atirikta 3 tIrthAdhirAja zrI manamohana pArzvanAtha bhagavAna, aura mandira haiM / zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 78 seM. mI. kalA aura saundarya * prabhu pratimA ati hI (zve. mandira) / saumya va prabhAvazAlI haiM / mandira kI nirmANa zailI bhI tIrtha sthala 8 bAlI gA~va ke madhya bhAga meM / nirAle DhaMga kI ati hI sundara haiM / zrI AdIzvara prAcInatA yaha ati prAcIna gA~va hai / kahA bhagavAna ke mandira meM rAtA mahAvIra bhagavAna kI jAtA hai pahile yaha gA~va cauhAna rAjAoM ke adhikAra sunaharI pratimA ati hI sundara darzanIya hai / meM rahA / pazcAt jAlora ke sonAgarA saradAroM ke mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana adhipatya meM rahA va tatpazcAt mevAr3a ke mahArANAoM ke phAlanA lagabhaga 8 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI adhikAra meM AyA / kA sAdhana hai / yahA~ kA basa sTezana mandiroM se karIba mUlanAyaka zrI manamohana pArzvanAtha bhagavAna kI 100 mITara hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / kAra pratimA ke parikara para saM. 1161 jyeSTha kRSNA 6 kA va basa mandira taka jA sakatI hai / lekha utkIrNa hai / yaha pratimA bAlI se lagabhaga 2 mIla Thaharane ke lie dharmazAlA hai / jahA~ dUra base selA gA~va ke tAlAba meM se prakaTa huI thii| bijalI, pAnI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra va isa pratimA ke pratiSThAtA saMDerakagacchIya AcArya zrI bhojanazAlA kI suvidhA hai / yazobhadrasUrIzvarajI hone kA anumAna hai / per3hI 8 zrI manamohana pArzvanAtha jaina lagabhaga 300 varSa pUrva isa mandira kA nava nirmANa devasthAna per3hI, pArzvanAtha cauka / karavAkara yaha pratimA pratiSThita karavAI gaI / vartamAna posTa : bAlI - 306 701. jilA : pAlI (rAja.), meM lagabhaga bIsa varSa pUrva punaH jIrNoddhAra karavAyA gyaa| phona : 02938-22029. yahA~ eka aura zrI AdIzvara bhagavAna kA mandira hai, jisakI pratiSThA AcArya zrI hIravijayasUrIzvarajI ke 352 Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI manamohana pArzvanAtha bhagavAna-bAlI 353 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jAkhor3A tIrtha gava tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, padmAsanastha, pravAla varNa, lagabhaga 35 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala jAkhor3A gA~va ke pahAr3I kI oTa meN| prAcInatA , kahA jAtA hai isa prabhu-pratimA kI aMjanazalAkA AcArya zrI mAnatuMgasUrIzvarajI ke suhaste huI thI / vikrama kI pandrahavIM zatAbdI meM zrI megha kavi dvArA racita tIrtha-mAlA' meM isa tIrtha kA varNana hai / pratimAjI ke parikara para vi. saM. 1504 kA lekha utkIrNa hai / lekina yaha parikara bAda kA pratIta hotA hai| viziSTatA yaha tIrtha prAcIna hone ke sAtha-sAtha camatkArika kSetra bhI hai / yahA~ para jala kI bar3I bhArI samasyA thI / isa patharIlI bhUmi meM pAnI milane kI saMbhAvanA hI nahIM thI / eka dina adhiSThAyakadeva ne zrI cAndAjI kolIvAr3AvAloM ko mandira ke nikaTa eka jagaha pAnI rahane kA saMketa diyA / tadanusAra khudavAne para vipula mAtrA meM mIThA va svAsthyavardhaka pAnI prApta huA / jaina-jainetara aura bhI aneka taraha ke camatkAroM kA varNana karate haiM / yahA~ kArtika pUrNImA va caitrI pUrNImA ko mele kA Ayojana hotA hai taba hajAroM yAtrI darzanArtha Ate haiM / anya mandira vartamAna meM isake atirikta eka aura mandira haiM / kalA aura saundarya * prabhu pratimA kI kalA darzanIya hai / mArga darzana 8 yahA~ se najadIka kA relve sTezana javAI bA~dha 10 ki. mI. va phAlanA 18 ki. mI. hai| najadIka ke bar3e gA~va zivagaMja lagabhaga 8 ki. mI. va sumerapura 6 ki. mI. hai / ina sthAnoM se basa va TeksI kI suvidhA upalabdha hai / yahA~ kA basa sTeNDa mandira se 200 mITara dUra haiM / Akhira taka kAra va basa jA sakatI hai / Thaharane ke lie vizAla dharmazAlA hai| jahA~ pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA kI suvidhA upalabdha hai / peDhI zrI zAntinAtha bhagavAna jaina zvetAmbara tIrtha per3hI / posTa : jAkhaur3A - 306 902. jilA : pAlI (rAja.), phona : 02933-48045. zrI zAntinAtha jinAlaya-jAkhor3A 354 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 970.29 CICLESCE zrI zAntinAtha bhagavAna-jAkhor3A 200 FACETOC prApa saM 355 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI koraTA tIrtha OAD tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 135 seM. mI. / prAcIna mUlanAyaka bhagavAna (zve. mandira) / tIrtha sthala * koraTA gA~va ke bAhara ekAnta jaMgala meM / prAcInatA kisI samaya koraTA eka pramukha nagara thA va yahA~ para janasamRddhi kA kolAhala vistRta AkAza ko guMjita karatA thA / isa mandira kI pratiSThApanA carama tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAna ke 70 varSa bAda zrI pArzvanAtha saMtAnIya zrI kezI gaNadhara ke praziSya va zrI svayaMprabhasUrIzvarajI ke ziSya upakezagacchIya ozavaMza ke saMsthApaka zrI ratnaprabhasUrIzvarajI ke suhaste mAgha zuklA paMcamI guruvAra ke dina dhanalagna brahma muhurta meM hone kA ullekha zAstroM meM milatA hai / rAjA bhoja kI sabhA ke ratna paNDita zrI dhanapAla ne vi. saM. 1081 meM racita 'satyapurIya zrI 'mahAvIrotsaha' meM koraTA tIrtha kA varNana kiyA hai / 'upadeza taraMgiNi' grantha meM vi. zrI AdinAtha bhagavAna-koraTA zrI mahAvIra bhagavAna mandira-koraTA 356 Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saM. 1252 meM nAhar3a maMtrI dvArA 'nAhar3a vasahi' Adi anekoM jinamandira banavAne kA va zrI vRddhadeva sUrIzvarajI dvArA pratiSThA sampanna hone kA ullekha milatA hai / tapAgacchIya zrI somasundarasUrijI ke samayavartI kavi megha dvArA vi. saM. 1499 meM racita tIrthamAlA meM bhI isa tIrtha kA varNana hai| vi.saM. 1728 meM zrI vijayagaNi ke upadeza se isa tIrtha kA uddhAra hone va prAcIna pratimA ke sthAna para zrI mahAvIra bhagavAna kI dUsarI pratimA pratiSThita kiye jAne kA ullekha hai / yaha pratimA khaMDita ho jAneke kAraNa vi. saM. 1959 ke vaizAkha pUrNimA ke dina navIna pratimA kI pratiSThApanA zrI vijayarAjendra sUrIzvarajI ke suhaste sampanna huI thI / prAcIna pratimA maNDapa meM virAjamAna hai / kucha varSoM pUrva mandira ke jIrNoddhAra kA kArya punaH prArambha kiyA gayA jo abhI taka cala rahA hai| viziSTatA vIra nirvANa ke 70 varSa pazcAt koraMTakagaccha kI sthApanA yahIM para huI thI, jisake saMsthApaka AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI ke guru bhAI AcArya zrI kanakaprabhasUrIzvarajI mAne jAte haiM / osavaMza ke saMsthApaka AcArya zrI ratnaprabhasUrIzvarajI ne apanI alaukika vidyA se do rUpa karake eka hI muhUrta meM osiyA~ va koraTA ke mandiroM kI pratiSThA karavAyI thii| vi. saM. 1252 meM AcArya zrI vRddhadevasUrijI ne maMtrI zrI nAhar3a va sAliga ko pratibodha dekara hajAroM anya kuThumbIjanoM ke sAtha jainI banAyA thA / anya mandira 8 isake atirikta gA~va meM eka aura zrI AdinAtha bhagavAna kA prAcIna mandira va eka guru mandira haiM / kalA aura saundarya prAcIna mUlanAyaka bhagavAna kI pratimA ati hI sundara va kalAtmaka hai / gA~va meM sthita zrI AdinAtha bhagavAna ke mandira meM kucha prAcIna pratimAoM kI kalA darzanIya hai / isa mandira ke nIce saMgrahAlaya hai, jisameM terahavIM sadI ke prAcIna toraNa Adi kalAtmaka avazeSa darzanIya haiM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana javAI bA~dha 24 ki. mI. dUra hai / najadIka bar3A zahara zivagaMja 13 ki. mI. hai / inajagahoM se ATo va TeksiyoM kI suvidhA hai / mandira taka basa va kAra jA sakatI hai / zrI mahAvIra bhagavAna prAcIna mUlanAyaka - koraTA suvidhAe~ Thaharane ke lie gA~va meM mandira ke sAmane dharmazAlA hai / jahA~ pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra, bhojanazAlA va bhAte kI suvidhA hai / mandira ke sAmane bagIcA banAne kI yojanA hai / per3hI * zrI koraTAjI jaina zvetAmbara tIrtha per3hI posTa : koraTA - 306901. vhAyA : zivagaMja jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02933-48235. zivagaMja per3hI phona : 02976-60969. 357 Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI khImela tIrtha tIrthAdhirAja * zrI zAntinAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala khImela gA~va ke bAhara / prAcInatA (r) yaha gA~va vikramakI bArahavIM sadI pUrva kA mAnA jAtA hai / zeTha zrI lAlAzAha ozavAla dvArA yaha mandira nirmita kiye kA ullekha hai / prabha-pratimA kI aMjanazalAkA vi. saM. 1134 vaizAkha zuklA 10 ke zubha dina AcArya zrI hemasUrIzvarajI ke suhaste sampanna hue kA lekha utkIrNa hai / ____eka pratimA AcArya zrI vijayasenasUrIzvarajI dvArA vi. saM. 1653 vaizAkha zuklA 11 ke dina pratiSThita hue kA lekha hai / viziSTatA prati varSa phAlguna zuklA 3 ko dhvajA car3hAyI jAtI hai / anya mandira isake atirikta vartamAna meM 3 aura mandira haiM / kalA aura saundarya * prabhu-pratimA prAcIna va ati sundara haiM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana khImela eka ki. mI. va phAlanA 11 ki. mI. dUra hai| rAnI va phAlanA se TeksI va basa kI suvidhA hai / yahA~ kA basa sTeNDa lagabhaga 200 mITara dUra haiM / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / savidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA va blAka haiM / jahA~ pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA kI suvidhA haiM / peDhI zrI jaina zvetAmbara devasthAna TasTa. posTa : khImela - 306 115. jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02934-22052. vATIRTHI zrI zAntinAtha jinAlaya-khimela 358 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pibArakAma-2005zamArAma-marAThAvamA zrI zAntinAtha bhagavAna-khimela 359 Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pAlI tIrtha tIrthAdhirAja zrI navalakhA pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha (zve. mandira) / tIrtha sthala 8 pAlI gA~va ke madhyastha navalakhA ror3a meM / ise navalakhA mandira kahate haiM / prAcInatA (r) isake prAcIna nAma pallikA va pallI hai / zrI sA~DerAva tIrtha ke itihAsa se jJAta hotA hai ki vi. saM. 969 meM sA~DerAva ke mandira ke jIrNoddhAra prasaMge pratiSThA mahotsava para prakAMDa vidvAna AcArya zrI / yazobhadra sUrIzvarajI dvArA mAMtrika zakti se pAlI se ghI / ma~gavAyA gayA thA, jisakA vyApArI ko patA nahIM laga sakA / pazcAt sA~DerAva ke zrAvakagaNa ghI kI lAgata ke rupayoM kA bhugatAna karane Aye / parantu bhAgyazAlI vyApArI ne rupaye lene se inakAra kiyA va ukta zubha kAma ke lie apanI amUlya lakSmI kA sadupayoga hone ke kAraNa ati hI prasannatA pUrvaka apane ko kRtArtha samajhane lagA / ghI ke mUlya kI rAzi nava lAkha rupayoM se yahIM mandira banavAne kI yojanA banAkara isa mandira kA nirmANa kiyA gayA jo navalakhA mandira kahalAne lagA / tatpazcAt isa mandira kA jIrNoddhAra vi. saM. 1144 meM hone kA ullekha hai| mandira meM kaI pratimAoM para saM. 1144 saM. 1178 vi saM. 1201 ke lekhoM meM isa mandira meM mUlanAyaka zrI mahAvIra bhagavAna rahane kA ullekha hai / vi. saM. 1686 meM hue punaH jIrNoddhAra ke samaya mUlanAyaka zrI mahAvIra svAmI ke sthAna para zrI pArzvanAtha bhagavAna kI yaha pratimA pratiSThita hone kA ullekha hai / pratimAjI para bhI vi. saM. 1686 kA lekha utkIrNa hai| zrI navalakhA pArzvanAtha mandira - pAlI 360 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTatA pallIvAla gaccha kA utpatti sthAna yahI hai| isa gA~va ke nAma para hI pallIvAla ozavAla nAma par3A / vi. saM. 969 meM saMDeraka gacchAcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI ko AcArya padavI se yahIM para vibhUSita kiyA gayA thA / prArambha se hI yaha sthAna jAhojalAlIpUrNa rahA / yahA~ ke zrAvakoM ne dharma prabhAvanA ke anekoM kArya kiye jo Aja bhI unake dharmaniSThA kI yAda dilAte haiM / prativarSa vaizAkha zuklA 3 ke dina dhvajA car3hAI jAtI hai / bhAkharI mandira para kArtika pUrNimA ke dina melA bharatA hai / __ anya mandira isa mandira ke atirikta gA~va meM 10 aura mandira va 4 dAdAvAr3iyA~ haiM / gA~va ke bAhara punAgirI TekarI para zrI pArzvanAtha bhagavAna kA mandira hai, jo bhAkharI mandira ke nAma se vikhyAta haiM / kalA aura saundarya * prabhu-pratimA kI kalA ati hI sundara hai / isI mandira meM kaI prAcIna sundara AkarSaka pratimAoM ke darzana hote haiM / mArga darzana * yaha sthala jodhapura-ajamera mArga para hai / yahA~ se jodhapura lagabhaga 70 ki. mI. dUra hai| pAlI sTezana mandira se lagabhaga 3 ki. mI. hai jahA~ se TeksI va ATo kI suvidhA hai / basa sTeNDa AdhA ki. mI. haiM / mandira taka pakkI sar3aka hai / Akhira taka kAra va basa jA sakatI hai / - suvidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA hai / jahA~ pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA kI suvidhA haiM / per3hI zrI navalacaMda suvratacaMda jaina per3hI, gujarAtI kaTalA / posTa : pAlI - 306 401. jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02932-21747 (mukhya per3hI) 02932-21929 (mandira) / HINORITIES zrI navalakhA pArzvanAtha bhagavAna - pAlI 361 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viziSTatA 8 vi. saM. 1265 meM yahA~ nANakIya gaccha kI gAdI rahane kA ullekha hai / prativarSa jyeSTha kRSNA 6 ke dina dhvajA car3hatI hai / anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta anya koI mandira nahIM hai / nikaTa ke gAMva cAmuMDerI meM zrI AdinAtha bhagavAna kA mandira darzanIya hai / kalA aura saundarya gA~va ke bAhara pahAr3I kI oTa meM mandira kA dRzya ati hI manorama lagatA hai / prabhu- pratimA ati hI sundara va prabhAvazAlI hai / mArga darzana najadIka kA relve sTezana nANA 3 ki. mI. hai| jahA~ se ATo va TeksI kA sAdhana hai / yahA~ ke nikaTa kA gA~va cAmUnDerI 272 ki. mI. dUra hai jahA~ se bhI ATo va TeksI kI suvidhA upalabdha hai| mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / sirohI yahA~ se 45 ki. mI. dUra hai / savidhAe~ mandira ke pAsa dharmazAlA hai. lekina vartamAna meM koI suvidhA nahIM hai / nANA tIrtha Thaharakara hI AnA suvidhAjanaka hai / / per3hI * zrI AdinAtha jaina per3hI, velAra / posTa : cAmuMDerI - 306 504. tahasIla : velAra, jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02933-45153 pI.pI. zrI AdinAtha jinAlaya-velAra zrI velAra tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala cAmuMDerI gA~va se 27 ki. mI. velAra gA~va ke bAhara, pahAr3I kI oTa meM / prAcInatA 8 mandira meM stambhoM para vi. saM. 1265 ke utkIrNa zilAlekhoM se pratIta hotA hai ki isakA prAcIna nAma 'badhi lATa' thA / vi. saM. 1265 meM yahA~ ke zreSThI zrI rAma va gosyAka dvArA isa mandira meM raMga-maNDapa banavAne kA lekha utkIrNa hai / usa avasara para zrI nANakIya gaccha ke adhIzvara AcArya zrI zAMtisUrIzvarajI yahA~ virAjamAna the / usa samaya yahA~ ke rAjA dhA~dhala the / ukta lekha se siddha hotA hai ki yaha mandira unase bhI prAcIna hai| vartamAna mUlanAyaka pratimA para 1545 kA lekha utkIrNa hai / jIrNoddhAra ke samaya yaha pratimA pratiSThita kI gayI hogI, aisA pratIta hotA hai / vi. saM. 1918 meM punaH jIrNoddhAra hone ke pramANa milate haiM / 362 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdIzvara bhagavAna-velAra 363 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ va yahA~ ke sTezana phAlanA para pArzvanAtha bhagavAna kA zrI khuDAlA tIrtha eka mandira hai| ___ kalA aura saundarya ke jIrNoddhAra ke samaya tIrthAdhirAja * zrI dharmanAtha bhagavAna, zveta varNa, mandira meM mInAkArI kA kAma sundara DhaMga se kiyA huA padmAsanastha, lagabhaga 60 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala hai khuDAlA gA~va ke rAvalA mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana vAsa meM / phAlanA lagabhaga 3 ki. mI. hai / jahA~ para TeksI va prAcInatA * poravAla vaMzaja zrI rAmadeva ke putra ATo upalabdha hai / yahA~ kA basa sTeNDa lagabhaga eka zrI surAzAha ne isa bhavya mandira kA nirmANa karavAyA ki. mI. hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI haiN| va unake bhrAtA zrI naladhara dvArA isa prabhu-pratimA ko vi. suvidhAe~* Thaharane ke lie nikaTa hI saM. 1243 meM pratiSThita kiye jAne kA lekha pratimAjI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI para utkIrNa hai / pratimAjI para vilepana kiyA suvidhA bhI upalabdha hai / huA hai / per3hI zrI jaina zvetAmbara dharmanAtha pArzvanAtha vi. saM. 1523 va vi. saM. 1543 meM anya pratimAe~ TasTa.peThI pratiSThita hue kA ullekha hai / posTa : khuDAlA - 306 116. sTezana : phAlanA, viziSTatA prativarSa jyeSTha kRSNA 6 ko dhvajA / jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, car3hAI jAtI hai / phona : 02938-33300 (khuDAlA) anya mandira (r) isake atirikta eka ghara derAsara 02938-33109. zrI dharmanAtha mandira-khuDAlA 364 Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LOSE zrI dharmanAtha bhagavAna-khuDAlA 365 Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jisapara vi. saM. 1244 mAgha zuklA pratipadA kA lekha zrI sevAr3I tIrtha utkIrNa hai / viziSTatA vi. saM. 1172 ke zilAlekha meM tauthodhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, cauhAna rAjA zrI kaTukarAja ke senAnAyaka zrI yazodeva padmAsanastha, zveta varNa 127 seM. mI. (zve. mandira) / dvArA isa jinAlaya ke eka gokhale meM zrI zAntinAtha tIrtha sthala * gA~va ke madhya bAjAra meM / bhagavAna kI pratimA pratiSThita karavAye jAne kA ullekha prAcInatA isakA prAcIna nAma zatavATikA, zatavApikA, samIpATI, sImApATI va sivvADI hone kA usa samaya yaha eka samRddhazAlI zahara thA / yahA~ zilAlekhoM meM ullekha hai / vi. saM. 1167, 1172 ke eka sau bAvar3iyA~ thIM / Aja bhI jetala nAma kI ati va anya 5 zilAlekha, jo mandira meM utkIrNa haiM, vizAla va sundara prAcIna bAvar3I vidyamAna hai / yuvarAja aitihAsika mahatva ke haiM / zrI sAmantasiMha ke vi. saM. 1238 ke tAmrapatra meM vi. saM. 1172 ke zilAlekha meM yahA~ ke mUlanAyaka (jo sevAr3I tIrtha se sambandhita hai) samIpATI ke anila zrI mahAvIra bhagavAna rahane kA ullekha haiM / saMvat / vihAra meM bhagavAna zrI pArzvanAtha ke caitya kA honA 2014 meM jIrNoddhAra ke samaya zrI zAntinAtha bhagavAna aMkita hai / isa caitya kI khoja ke silasile meM gA~va kI prAcIna pratimA mUlanAyaka rUpa meM pratiSThita kI gii| se 17 ki. mI. dUra aTeragar3ha durga ke kucha bhagnAvazeSa isa mandira meM sabhI pratimAe~ terahavIM zatAbdI kii| prApta hue haiM, jisase vahA~ jaina mandira hone kI pratIta hotI hai / kisI para lekha utkIrNa nahIM hai / sambhAvanA se inakAra nahIM kiyA jA sakatA / saMDerakagacchIya AcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI kI paramparA rAjasthAna ke purAtatva-vibhAga kA dhyAna isa sthala kI ke zrI guNaratnasUrijI kI pratimA vizeSa darzanIya hai, khudAI ke lie AkarSita karake khudAI karavAne para aitihAsika sAmagrI upalabdha ho sakatI hai / zrI zAntinAtha jinAlaya-sevAr3I 366 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prativarSa phAlguna zuklA tIja ko dhvajAe~ car3hAI isI mandira meM zrI sarasvatI devI kI pratimA bhI jAtI haiM / kalApUrNa va ati AkarSaka hai / / anya mandira OM isake atirikta yahA~ zrI mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana phAlanA vAsupUjyajI kA mandira va eka zrI maNibhadrajI kA 16 ki. mI. hai| jahA~ se TeksI va basa kI suvidhA mandira hai / upalabdha hai / bAlI se yaha sthala 11 ki. mI. hai / kalA aura saundarya mala gabhAre ke dvAra para yahA kA basa sTa5 karAba 200 mITara dUra yahA~ kA basa sTeNDa karIba 200 mITara dUra hai / kAra 16 vidyAdeviyoM kI mUrtiyA~, yakSa kubera kI mUrtiyA~ va basa mandira taka jA sakatI hai / darzanIya haiM / gaMbhAre meM gaja lakSmI kI mUrti apane Apa suvidhAe~ Thaharane ke lie do vizAla meM anUThI haiM / sarvasuvidhAyukta dharmazAlAeM hai, jahA~ bhojanazAlA va isa mandira ke vizAla evaM uttaMga zikhara kI nirmANa AyambalazAlA kI suvidhA bhI upalabdha hai / kalA advitIya hai / per3hI 8 zrI jaina zvetAmbara devasthAna per3hI, isa bAvana jinAlaya mandira meM sArI pratimAe~ posTa : sevAr3I - 306 707. prAcIna va atyanta kalApUrNa haiM / kisI pratimA para lekha * / kitI nimA lekha jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, nahIM hai / aisI pratimAoM ke darzana anyatra durlabha hai| phona : 02938-48122. zrI zAntinAtha bhagavAna-sevAr3I 367 Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kolaragar3ha tIrtha tIrthAdhirAja # zrI AdinAtha bhagavAna, zveta varNa padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. / tIrtha sthala dUra pahAr3iyoM ke bIca | prAcInatA sirohI se lagabhaga 10 ki. mI. yahA~ kI prAcInatA kA pramANika itihAsa milanA to kaThina hai, lekina pratimA kI kalAtmakatA va isa sthala kA avalokana karane se yaha tIrtha ati prAcIna pratIta hotA hai| yaha bhavya, ati hI sundara pratimA zrI saMpratirAjA ke samaya bharAI mAnI jAtI hai| mandira meM vi. saM. 1721 kA lekha utkIrNa hai| usa samaya mandira kA jIrNoddhAra hone kA anu 368 hai / vi. saM. 1858 meM zreSThI zrI javAnamalajI dvArA punaH jIrNoddhAra karavAne kA ullekha hai| vartamAna meM lagabhaga 20 varSoM pUrva prAraMbha kiyA huvA punaH jIrNoddhAra kA kArya kucha varSoM pUrva sampUrNa huvA hai / viziSTatA isa tIrtha kI prAcInatA ke sAtha-sAtha yahA~ kA viziSTa, anUThA, prAkRtika vAtAvaraNa va prabhu pratimA kI kalAtmakatA yahA~ kI mukhyataH vizeSatA hai| tIrtha ke avalokana karane se pratIta hotA hai ki kisI samaya yaha eka samRddhazAlI mahAn tIrtha sthala rahA hogA parantu vistRta itihAsa kA patA nahIM laga rahA hai| isa tIrtha meM pahu~cate hI rAtA mahAvIra, mIrapura, diyANA, muchAlA mahAvIra Adi tIrthoM kA smaraNa ho AtA hai / svAdhyAya ke liye ati uttama va anupama sthala hai| aise prAkRtika dRzyoM se otaprota isa prAcIna zrI AdinAtha bhagavAna mandira kolaragar3ha Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tIrtha kI yAtrA karane kA avasara na cUke / prativarSa caitrI bA~dha 40 ki. mI. va sirohI ror3a 32 ki. mI. hai, jahA~ pUrNimA, kArtika pUrNimA va prabhu ke janma kalyANaka se basa va TeksI kI suvidhA hai / yaha sthala divasa caitra kRSNA aSTamI ko meloM kA Ayojana hotA sirohI-zivagaMja mArga meM sirohI se lagabhaga 10 ki. hai / ina zubha prasaMgoM para vibhinna sthAnoM se bhaktagaNa mI. haiM / sirohI se basa va TeksI kI suvidhA hai / bhAga lekara prabhu bhakti meM lIna ho jAte haiN| mandira taka pakkI sar3aka hai / Akhira taka kAra va basa isa bhavya mandira kI dhvajA kA AropaNa prativarSa jA sakatI haiM / AsAr3ha kRSNA trayodazI ke zubha dina hotA hai / suvidhAe~ (r) Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ vizAla sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA koI mandira nahIM hai / kI suvidhA bhI upalabdha hai / __ kalA aura saundarya * pahAr3iyoM ke bIca mandira per3hI zrI AdinAtha jaina zvetAmbara tIrtha, kolaragar3ha kA dRzya suhAvanA lagatA hai / prabhu pratimA sundara va posTa : pAlar3I - 307 047. AkarSaka hai / jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, mArga darzana (r) najadIka kA relve sTezana javAI phona : 02976-54602. zrI AdinAtha bhagavAna-kolaragar3ha 369 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta koI mandira nahIM hai / __kalA aura saundarya * prabhu pratimA kI kalA ati hI manamohaka va prabhAvazAlI hai / mArga darzana najadIka kA relve sTezana phAlanA 10 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai| bAlI yahA~ se 3 ki. mI. hai / basa va kAra mandira taka jA sakatI hai / najadIka kA basa sTeNDa punar3iyA jo 1/2/2ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ * Thaharane ke lie sarvasuvidhAyukta dharmazAlA va atithigRha hai, jahA~ bhojanazAlA kI suvidhA bhI upalabdha hai / per3hI OM zrI dAdA pArzvanAtha jaina zvetAmbara derAsara per3hI, posTa : sesalI - 306 701. jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02938-22069 (sesalI) mukhya kAryAlaya phona : 02938-22029 (bAlI per3hI) THEHORE zrI dAdA pArzvanAtha mandira-sesalI zrI sesalI tIrtha tIrthAdhirAja zrI dAdA pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa padmAsanastha , lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala punar3iyA gA~va se lagabhaga 400 mITara dUra mIThar3I nadI ke kinAre base sesalI gA~va ke madhya / prAcInatA yaha mandira saMghavI zrI mANDaNa dvArA nirmita hokara vi. saM. 1187 ASAr3ha zuklA 7 zanivAra ke zubha dina bhaTTAraka AcArya zrI AnandasUrIzvarajI ke suhaste pratiSThA sampanna hone kA ullekha hai / abhI bhI inhIM ke vaMzajoM dvArA dhvajA car3hAyI jAtI hai / viziSTatA OM prAcIna kAla meM yahA~ bhArI jAhojalAlI rahI hogI, aisA pratIta hotA hai / prativarSa kArtika pUrNimA va bhAdrapada zuklA 10 ko mele kA Ayojana hotA hai / 370 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dAdA pArzvanAtha bhagavAna-sesalI Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA aura saundarya ra pahAr3I kI oTa meM mandira zrI rADabara tIrtha kA dRzya ati sundara lagatA hai / __ mArga darzana 8 paMcadevala se yaha 1 ki. mI. dUra tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, hai / najadIka kA relve sTezana javAI bA~dha 32 ki. mI. padmAsanastha (zve. mandira) / dUra hai, jahA~ se TeksI kA sAdhana hai| najadIka kA bar3A tIrtha sthala * rADabara gA~va ke bAhara ekAnta, gA~va posAliyA 6 ki. mI. haiM / pahAr3I kI taleTI meM / suvidhAe~ * Thaharane Adi ke lie vartamAna meM prAcInatA ke yaha tIrtha lagabhaga 1400 varSa koI suvidhA nahIM hai / prAcIna mAnA jAtA hai / per3hI 8 zrI rADabara jaina tIrtha, viziSTatA (r) prativarSa AsAr3ha zuklA 1 ko posTa : rADabara - 307 028. dhvajA car3hatI hai / vhAyA : posAliyA, tahasIla : zivagaMja, anya mandira vartamAna meM isake atirikta koI jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna / mandira nahIM hai / zrI mahAvIra bhagavAna jinAlaya-rADabara 372 Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-rADabara 373 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI uthamaNa tIrtha tIrthAdhirAja zrI pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha lagabhaga 55 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala uthamaNa gA~va ke bAhara pahAr3I kI taleTI meM / prAcInatA (r) mandira meM upalabdha zilAlekhoM se yaha mandira bArahavIM sadI pUrvakA siddha hotA hai / mandira ke raMga maNDapa kI divAla para vi. saM. 1251 ASAr3ha kRSNA paMcamI ko maNDapa banAne kA lekha utkIrNa hai| vi. saM. 1243 mAgha zuklA 10 budhavAra kA lekha hai / jisameM isa mandira meM zrI dhanezvara zrAvaka va kuTambIjanoM dvArA kuvA~ banavAne kA ullekha hai / kucha varSoM pUrva yahA~ kA punaH jIrNoddhAra huvA hai / viziSTatA prativarSa poSa kaSNA dazamI ko mele kA Ayojana hotA hai taba dhvajA bhI car3hAI jAtI hai / pUrva meM bhAdrapada kRSNA dazamI ko dhvajA car3hAI jAtI thI jo lagabhaga gyAraha varSa pUrva huI camatkArika ghaTanAoM ke pazcAt poSa kRSNA dazamI ko car3hAnI prAraMbha kI gaI / anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya prabhu pratimA kI prAcIna kalA ati hI vicitra va apane Apa meM anUThI hai / mUlanAyaka bhagavAna kI gAdI ke nIce kA vilakSaNa zilpa dekhane yogya hai / / __ mArga darzana najadIka kA relve sTezana javAI bA~dha 20 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai| najadIka ke bar3e gA~va sirohI 22 ki. mI. va zivagaMja 15 ki. mI. hai / ina sthAnoM para basa va TeksI kI suvidhA hai / basa sTeNDa mandira se lagabhaga 17 ki. mI. maina ror3a para hai| vahA~ ATo ke savArI kA sAdhana hara vakta upalabdha hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI haiM / suvidhAe~ Thaharane ke liye dharmazAlA haiM, jahA~ pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA kI suvidhA hai / per3hI * zrI pArzvanAtha bhagavAna zvetAmbara jaina derAsara per3hI, posTa : uthamaNa - 307 043. jilA : sirohI (rAja.) phona : 02976-64612. kAkAkAkAkAmaya zrI pArzvaprabhu jinAlaya-uthamaNa 374 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pArzvanAtha bhagavAna-uthamaNa 375 Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAtha jinAlaya sAMDerAva zrI sA~DerAva tIrtha tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, zveta varNa, lagabhaga 75 seM. mI. ( zve. mandira ) / tIrtha sthala sA~DerAva gA~va ke madhya rAvale ke pAsa / prAcInatA yaha tIrtha sthAna 2500 varSa prAcIna mAnA jAtA hai / rAjA gaMdharvasena ke samaya isa mandira meM zrI pArzvanAtha bhagavAna kI pratimA mUlanAyaka rUpa meM pratiSThita hone ke ullekha milate haiM / vi. saM. 969 meM jIrNoddhAra hokara AcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI dvArA zrI mahAvIra bhagavAna kI pratimA mUlanAyaka rUpa meM pratiSThita hone kA ullekha eka parikara para utkIrNa hai| tatpazcAt 16 vIM zatAbdI meM punaH jIrNoddhAra ke samaya zrI zAntinAtha prabhu kI prAcIna pratimA anyatra se maMgavAkara yahA~ sthApita karane kA ullekha hai, jo abhI mUlanAyaka ke rUpa meM vidyamAna hai, jisa para koI lekha nahIM hai / mUlanAyaka bhagavAna kI donoM prAcIna pratimAe~ 376 bhI yahIM virAjamAna hai, jina para lepa kiyA huA hai / isa mandira meM eka AcArya bhagavAna kI mUrti ke nIce vi. saM. 1197 kA lekha utkIrNa hai / mandira meM prAcIna bhoyare bhI haiN| vallabhI bhaMga hone para vahA~ se kaI vastue~ yahA~ lAne kA bhI ullekha hai| prAcIna samaya meM yahA~ jJAna bhaMDAra rahane ke bhI ullekha milate haiM / yahA~ kA itihAsa ati prAcIna va gaurava zAlI rahane ke kAraNa yahA~ khudAI karavAne para anekoM prakAra ke prAcIna kalAtmaka avazeSa milane kI sambhAvanA hai| viziSTatA saMDerakagaccha kI sthApanA dasavIM zatAbdI meM yahIM para huI thii| isa gaccha meM anekoM prabhAvazAlI AcArya hue jaise AcArya zrI zAMtisUrIzvarajI ke ziSya samartha AcArya zrI IzvarasUrIzvarajI va mAMtrika, prakAMDa vidvAna AcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI Adi, jinhoMne jaina dharma prabhAvanA ke jagaha-jagaha para anekoM kArya kiye, jo Aja bhI apanI amara gAthA gAte haiM / kahA jAtA hai vi. saM. 969 meM yahA~ para hue jIrNoddhAra ke samaya pratiSThA mahotsava para AcArya zrI yazobhadrasUrIzvarajI dvArA daivika zakti se Avazyaka pramANa ghI, pAlI se maMgAyA gayA thA, jisakA vahA~ ke vyApArI ko patA nahIM lagA / bAda meM rupaye bhejane para vyApArI dvArA rupaye lene se inkAra karane ke kAraNa ve nava lAkha rupaye lagAkara pAlI meM hI bhavya bAvana jinAlaya mandira banavAyA gayA, u , jo Aja bhI navalakhA mandira ke nAma se prasiddha hai| prabhu pratimA ati hI camatkArika hai| vibhinna prasaMgoM para pArzvaprabhu ke adhiSThAyaka zrI dharaNendra deva mandira meM nAgadeva ke rUpa meM prakaTa hote haiM / mandira ke sAmane upAzraya meM zrI maNibhadrayakSa kA sthAna hai jahA~ anekoM prakAra kI camatkArika ghaTanAe~ ghaTatI haiM prativarSa vaizAkha zuklA 6 ko dhvajA car3hatI haiM / anya mandira vartamAna meM do aura jina mandira, eka maNibhadra mandira va eka guru mandira haiM / kalA aura saundarya mandira nirmANa kI kalA ajor3a va alaukika hai / mandira kA bhAga samatala se 6 phuTa nIce hai / varSA ke samaya mandira meM khUba pAnI / bharatA hai, cauka meM eka choTAsA chidra hai / pAnI chidra se hokara kisa prakAra kahA~ jAtA hai usakA abhI taka patA nahIM lagAyA jA sakA | prabhu pratimA ati hI Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WBit zrI zAntinAtha bhagavAna-sAMDerAva sundara va saumya hai / mArga darzana najadIka kA relve sTezana phAlanA 13 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai| basa sTeNDa mandira se lagabhaga 1/4%ki. mI. dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / OM Thaharane ke lie dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA sahita sArI suvidhAe~ upalabdha hai / per3hI zrI zAntinAtha jaina mandira TrasTa per3hI sA~DerAva posTa : sA~DerAva -306708. vhAyA : phAlanA, jilA : pAlI (rAja.), phona : 02938-44156. 02938-44124 pI.pI. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI sirohI tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha (zve. mandira) / tIrtha sthala sirohI gA~va ke derAsara mohalle meN| prAcInatA mahArAva zivabhANa ke putra seMsamalajI cauhAna ne vi. saM. 1482 meM yaha gA~va basAyA thA / sirohI gA~va basane ke pUrva hI vyApAra ke lie yahA~ se hokara jAnevAle eka zreSThI ne yaha sthAna zAMta va pavitra samajhakara vi. saM. 1323 Asoja zuklA 5 ke zubha dina zrI AdinAtha bhagavAna ke isa mandira kA nirmANa kArya prArambha kiyA thA / nirmANa kA kArya sampanna hone para vi. saM. 1339 ASAr3ha zuklA 13 maMgalavAra ke dina pratiSThApanA karavAyI gayI, aisA ullekha milatA hai / ise aMcalagaccha kA mandira kahate haiN| vi. saM. 1499 meM kavivara paM. zrI megha gaNi dvArA racita tIrtha mAlA meM bhI isa mandira kA varNana hai| _ vi. saM. 1424 kArtika pUrNimA ke dina eka aura zrI AdinAtha bhagavAna ke bAvana jinAlaya mandira kI pratiSThApanA huI / inake alAvA bhI bAda meM anekoM bhavya mandira bane jo abhI bhI vidyamAna haiM / viziSTatA * jahA~ gA~va hI nahIM basA huA thA, usa jaMgala meM rAha calate bhAgyavAn vyApArI zrAvaka ne apane ati uttama va nirmala vicAroM se bhAvapUrvaka jina mandira kA nirmANa karavAyA / kucha varSoM bAda vaha sthAna nagarI ke rUpa meM parivartita hokara abhI taka akhaNDa kAyama hai / yaha saba zuddha bhAva kA hI kAraNa hai / jagatguru zrI hIravijayasUrIzvarajI ko vi. saM. 1610 mArgazIrSa zuklA 10 ke dina AcArya padavI se yahIM para vibhUSita kiyA gayA thA / ukta virATa mahotsava ke zubha avasara para svarNa mUharoM kI prabhAvanA dI gaI thI jo ullekhanIya hai / vi. saM. 1639 meM zrI vijayasenasUrIzvarajI ne yahA~ ke mahArAva ko pratibodha dekara prabhAvita kiyA thA / vi. saM. 1634 mAgha zuklA paMcamI ke dina AcArya zrI hIravijayasUrIzvarajI ne zrI AdinAtha bhagavAna ke cAra maMjila kA caumukhA vizAla mandira kI pratiSThA karavAyI thI, jo Aja kalA Adi meM sabase viziSTa mAnA jAtA hai / __ bhaTTAraka zrI haribhadrasUrIzvarajI ne vi. saM. 1520 meM yahA~ zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna ke mandira kI pratiSThApanA karavAyI thI / isa cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna ke mandira meM zrI hIravijayasUrIzvarajI kI tIna phuTa U~cI pratimA hai, jisapara saM. 1659 kA lekha hai| vi. saM. 1657 meM zrI zAntinAtha bhagavAna ke mandira kI pratiSThA zrI jinacandrasUrIzvarajI ke suhaste hone kA ullekha hai / isa mandira meM dAdA zrI jinadattasUrIzvarajI va zrI jinakuzalasUrIzvarajI kI pratimAe~ haiM, jina para 1661 kA lekha utkIrNa hai / isa prakAra yahA~ samaya-samaya para anekoM prakANDa vidvAna AcArya bhagavantoM ne isa bhUmi para padArpaNa karake dharma prabhAvanA ke anekoM kArya kiye,ve ullekhanIya haiM / zrI AdinAtha bhagavAna ke bAvana jinAlaya mandira meM pichale gaMbhAre ke raMga maNDapa ke dvAra se rAjamahala taka suraMga hai, jo zAyada rAjA-rAniyoM ke mandira darzanArtha Ane ke lie banavAyI gayI hogI / kyoMki yahA~ ke rAjA loga mandira ke kAryoM meM bhAga lete the va unameM jaina dharma ke prati aTala zraddhA thI / jinAlayoM kA dRzya-sirohI 378 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya mandira vartamAna meM yahA~ para isa prAcIna mandira ke atirikta 20 aura mandira haiM / kalA aura saundarya yahA~ para eka hI sAtha pahAr3a kI oTa meM mandiroM ke zikhara samUhoM kA dRzya ati hI manorama pratIta hotA hai / yahA~ ke hara mandira meM pratimAoM, toraNoM, gumbajoM Adi meM abhUtapUrva kalA ke darzana hote hai, jinameM kucha nimra prakAra haiM / aMcalagaccha ke mandira ke pAsa hI pauzadhazAlA meM bhaTTArakajI zrI pUrNacandrasUrijI dvArA vi. saM. 1492 vaizAkha zuklA 3 ke dina pratiSThita zrI sarasvatI devI kI pratimA ati sundara hai / zrI saMbhavanAtha bhagavAna ke mandira meM mUlanAyaka bhagavAna kI pratimA kI kalA ati darzanIya hai / zrI ajitanAtha bhagavAna ke mandira meM AbhUSaNoM se susajjita kAusagga mudrA meM do pratimAe~ ati hI sundara va kalAtmaka haiM / aisI pratimAoM ke darzana anyatra durlabha haiM / ___ zrI AdinAtha bhagavAna ke bAvana jinAlaya mandira meM mUlanAyaka bhagavAna ke pratimA kI zilpakalA ati manohara hai / mUrti para motI kA vilepana kiyA huvA hai| isI mandira meM eka hajAra paMcadhAtu kI prAcIna pratimAe~, marudevI mAtA va rAjarSi bharata vagairaha kI sundara mUrtiyA~ bhI ati darzanIya hai / zrI AdinAtha bhagavAna kA vizAla caumukhI mandira ke toraNoM, staMbhoM, raMgamaNDapoM Adi kI zilpakalA darzanIya inake atirikta bhI anekoM kalAtmaka pratimAoM Adi ke darzana hara mandira meM hote hai / mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 24 ki. mI. hai, jahA~ se TeksI va basa kI suvidhA hai| mandira se basa sTeNDa karIba eka ki. mI. hai| gA~va meM TeksI va ATo kI suvidhA haiM / kAra va basa mandira se lagabhaga 100 mITara kI dUrI para ThaharAnI par3atI haiN| suvidhAe~ * Thaharane ke lie gA~va meM sarvasuvidhAyukta 2 jaina dharmazAlAe~ haiM / jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA haiM / per3hI zrI A~caliyA AdezvarajI mandira goTha, pelesa ror3a, posTa : sirohI - 307 001. jilA : sirohI, (rAja.) phona : 02972-30269, pI.pI 30631. zrI AdIzvara bhagavAna-sirohI 379 Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gohilI tIrtha tIrthAdhirAja zrI gor3I pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 53 seM. mI. ( zve. mandira ) / gohilI gA~va ke madhya / tIrtha sthala prAcInatA isakA prAcIna nAma gohavali thA, aisA ullekha milatA hai / mandira meM upalabdha zilAlekhoM se pratIta hotA hai ki yaha tIrtha kSetra vikrama kI terahavIM sadI se pUrva kA hai / vikrama saM. 1245 vaizAkha zuklA pratipadA ke dina yahA~ ke ThAkura dvArA kucha bheMTa pradAna karane kA isa mandira ke eka zilAlekha meM ullekha milatA hai / samaya-samaya para Avazyaka jIrNoddhAra hue hoMge, aisA lagatA hai / viziSTatA prativarSa pauSa kRSNA dazamI ko mele kA Ayojana hotA hai / vartamAna meM isake atirikta koI anya mandira mandira nahIM haiM / 380 kalA aura saundarya mandira kI nirmANa zailI ati hI AkarSaka hai / dUra se hI isa bhavya bAvana jinAlaya mandira kI phaharAtI dhvajAe~ yAtriyoM ko mugdha karatI haiM / mArga darzana najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 27 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI dvArA sirohI zahara hokara AnA par3atA hai| sirohI zahara yahA~ se lagabhaga 3 ki. mI hai / sirohI zahara meM bhI basa va TeksI kI suvidhA hai / mandira se lagabhaga 14 ki. mI. para, yahA~ kA basa sTeNDa hai / mandira taka kAra va basa jA sakatI haiM / suvidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA hai / jahA~ pAnI, bijalI kI suvidhA haiN| sirohI zahara Thaharakara hI yahA~ AnA ati suvidhAjanaka haiM / per3hI zrI pArzvanAtha bhagavAna jaina derAsara per3hI, posTa : gohilI - 307 001. jilA sirohI, prAnta rAjasthAna, phona : 02972-31762 pI.pI. zrI gor3I pArzvanAtha mandira kA apUrva dRzya-gohilI Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI gor3I pArzvanAtha bhagavAna-gohilI 381 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mIrapura tIrtha toraNoM, va sthabhoM Adi para kI gayI zilpakalA lagabhaga hajAra varSa prAcIna mAnI jAtI hai / ho sakatA hai eka hajAra varSa pUrva jIrNoddhAra hokara ina zilpakalA ke tIrthAdhirAja 2 zrI bhIr3abhaMjana pArzvanAtha namUne sthaMbhoM Adi para prastuta kiye gaye hoM / vi. saM. bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 90 seM. mI. 1328 meM hastalikhita 'zatapadikA' prazasti meM bhI yahA~ (zve. mandira) / ke pallIvAla zreSThiyoM kA ullekha AtA hai| kisI tIrtha sthala mIrapura gA~va se lagabhaga 2 ki. samaya yaha eka virATa nagarI rahI hogI, aisA yahA~ mI. bAhara jaMgala meM tInoM tarapha vanayukta pahAr3oM ke idhara-udhara bikhare avazeSoM Adi se anumAna lagAyA biic| jAtA hai / abhI bhI punaH jIrNoddhAra huvA hai / / prAcInatA OM vi. saM. 808 meM hamIra dvArA isa viziSTatA hai yahA~ kI prAcIna zilpakalA dekhate gA~va ko basAne kA ullekha hai / isakA hamIrapura, hI AbU-delavAr3A, kumbhAriyA Adi kA smaraNa ho AtA hamIragar3ha ke nAma se bhI ullekha milatA hai / lekina hai, yahA~ zikhara para utkIrNa kalA to AbU se bhI yaha mandira isase bhI prAcIna hai, rAjA samprati dvArA nirAlI hai / yaha tIrtha apanI prAcInatA, kalA va nirmita huA thA, aisA 'vIravaMzAvalI' meM ullekha hai / addhitIya vAtAvaraNa meM ekAnta sthAna para rahane ke vi. saM. 821 meM AcArya zrI jayAnandasUrIzvarajI ke kAraNa apanA vizeSa sthAna rakhatA hai / prativarSa pauSa sadupadeza se maMtrIzvara zrI sAmanta dvArA isa mandira kA kRSNA 10, caitrI pUrNimA va kArtika pUrNimA ko mele kA jIrNoddhAra karavAne kA ullekha hai / yahA~ para gumbajoM, Ayojana hotA hai / zrI pArzvanAtha jinAlaya kA sundara dRzya-mIrapura 382 Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pArzvacandra gaccha ke saMsthApaka zrI pArzvacandra sUrijI mahArAja kI janma bhUmi yahI hai, jinakA janma solahavIM sadI meM huA thA / ke paTTadhara 1576 meM / "varlDa tapAgacchIya zrI indranaM disUrijI zrI saubhAgyanaMdisUrijI ne yahIM para vi. saM. zrI mauna ekAdazI kI kathA racI thI enasAiklopeDiyA oNpha ArTa" meM bhI isa mandira kA ullekha hai / anya mandira atirikta tIna aura mandira haiM / vartamAna meM yahA~ para isake kalA aura saundarya yahA~ kI kalA advitIya hai / mandira ke staMbhoM para vi. saM. 1550 se 1556 ke jIrNoddhAra ke mahatvapUrNa lekha aMkita haiM / mandira kI karadhanI hAthI kI hai jo pallavakAlIna kalA kA zreSTha namUnA hai, cAroM aura yakSa gandharva, kinnara evaM devI-devatAoM kI mahatvapUrNa AkRtiyA~ utkIrNa hai / tInoM tarapha T 113950338 chaTAyukta pahAr3iyoM ke madhya sthita isa mandira kA zAMta vAtAvaraNa, ati hI sundara prAkRtika dRzya evaM mandira ke sanmukha sUrya asta kA dRzya nihArane yogya hai / mArga darzana najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 32 ki. mI. va AbU ror3a 60 ki. mI. hai, najadIka bar3A zahara sirohI 18 ki. mI. hai / ina sthAnoM para basa va TeksI kI suvidhAe~ upalabdha hai| mandira taka kAra va basa jA sakatI haiM / Thaharane ke lie sarvasuvidhAyukta do suvidhAe~ dharmazAlAe~ va blAka hai| jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai / per3hI posTa : mIrapura - 307001. jilA sirohI, prAnta rAjasthAna, phona : 02972-86737 pI.pI. Marzo 20 zeTha kalyANajI paramAnandajI per3hI, mIrapura zrI bhIr3abhaMjana pArzvanAtha bhagavAna-mIrapura 383 Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vIravAr3A tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 90 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala vIravADA gA~va ke bAhara jaMgala meM pahAr3I kI oTa meM / prAcInatA 8 vIravAr3A kA itihAsa ati prAcIna pratIta hotA hai / isakA prAcIna nAma vIrapallI rahane kA bhI ullekha milatA hai / yahA~ ke zreSThiyoM dvArA vi. saM. 1208 meM yahA~ se najadIka koTarA gA~va meM mandira nirmANa karavAne kA ullekha milatA he / vi. saM. 1410 meM isa mandira ke jIrNoddhAra hone kA ullekha mandira ke eka sthaMbha para utkIrNa hai / vi. saM. 1499 meM megha kavi dvArA racita 'tIrthamAlA' meM vi. saM. 1745 meM zrI zIlavijayajI dvArA racita "tIrthamAlA" meM vi. saM. 1755 meM zrI jJAnavimalasUrijI dvArA racita 'tIrtha mAlA' meM isa tIrtha kA ullekha haiN| viziSTatA yaha tIrtha prabhu vIra ke samakAlIna hone kA saMketa milatA hai / pratimA para koI lekha utkIrNa nahIM hai / pratimA kI zilpakalA se hI prAcInatA sahaja hI meM siddha ho sakatI hai / yahA~ ke zreSThiyoM dvArA jagaha-jagaha para mandira nirmANa karavAne ke ullekha milate haiM / lagatA hai, kisI samaya yaha eka vizAla samRddhazAlI nagara rahA hogA / AjU bAjU ke bIsalaganara, koTarA Adi vIravAr3A ke aMga rahe hoMge / AbU ke mahAna yogirAja vijaya zrI zAMtisUrIzvarajI mahArAja ko AcArya pada para yahIM vibhuSita kiyA gayA thA / anya mandira * vartamAna meM isake atirikta gA~va meM eka aura bhavya bAvana jinAlaya mandira haiM / jahA~ ke vartamAna mUlanAyaka zrI saMbhavanAtha bhagavAna hai va UparI maMjila meM zrI vimalanAtha bhagavAna virAjamAna haiN| ___ kalA aura saundarya * gA~va ke bAhara pahAr3I kI oTa meM nirmita isa mandira kA dRzya atyanta manorama lagatA hai / prabhu vIra kI pratimA ati hI prabhAvazAlI, sundara va gaMbhIra hai / gA~va meM zrI vimalanAtha bhagavAna ke mandira meM bAvana devariyoM meM sundara prAcIna pratimAe~ ati hI darzanIya haiM / AjU-bAjU bIsalanagara, koTarA, vIrolI Adi gA~voM meM prAcIna khaNDahara jaina mandiroM ke kalAtmaka avazeSa dikhAyI dete haiM / vIsalanagara meM sthita prAcIna khaNDahara jaina mandira ko vasIyA mandira kahate haiM / mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana sirohI zrI mahAvIra jinAlaya-vIravAr3A 384 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-vIravAr3A ror3a 10 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai / sirohI zahara lagabhaga 14 ki. mI. hai / bAmanavAijI tIrtha yahA~ se sirpha 2 ki. mI. hai / yahA~ kA basa sTezana mandira se karIba 1/4 4ki. mI. hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / e~ gA~va meM dharmazAlA hai jahA~ pAnI, bijalI kA sAdhana hai / yAtriyoM ke lie zrI bAmanavAr3ajI tIrtha meM Thaharakara yahA~ AnA hI suvidhAjanaka hai, jahA~ sArI suvidhAe~ upalabdha haiM / per3hI zrI vimalanAtha bhagavAna jaina per3hI, posTa : vIravADA - 307 022. tahasIla : pinDavADA, jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02971-37138. sa 385 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bAmaNavAr3a tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, pravAla varNa, lagabhaga 60 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala sirohI ror3a se 7 ki. mI. dUra vIravAr3A ke pAsa jaMgala meM pahAr3I kI oTa meM / prAcInatA zilAlekhoM meM isakA prAcIna nAma brAhmaNavATaka AtA hai / yaha tIrtha jIvita svAmI ke nAma se prasiddha hai / tapAgaccha paTTAvalI ke anusAra zrI saMprati rAjA ne yahA~ mandira banavAyA thA / saMprati rAjA ko prativarSa pAMca tIrthoM kI cAra bAra yAtrA karane kA niyama thA, jinameM brAhmaNavAr3a kA nAma bhI AtA hai| zrI nAgArjunasUrijI, zrI skandanasUrijI va zrI pAdaliptasUrijI AcAryoM ko bhI pAMca tIrthoM kI yAtrA kA niyama thA, unameM bhI brAhmaNavAr3a tIrtha kA ullekha hai / zrI jayAnandasUrijI ke upadeza se vi. saM. 821 ke AsapAsa poravAla maMtrI zrI sAmantazAha ne kaI mandiroM kA jIrNoddhAra karavAyA thA / unameM brAhmaNavAr3a tIrtha bhI thaa| acaMlagacchIya mahendrasUrijI dvArA vi. saM. 1300 ke AsapAsa racita aSTottarI tIrtha mAlA meM yahA~ zrI mahAvIra bhagavAna ke mandira meM vIra prabhu ke caraNoM yukta sthubha kA ullekha hai / vi. saM. 1750 meM paM. zrI saubhAgyavijayI dvArA racita 'tIrtha mAlA' meM bhI yahA~ para vIraprabhu ke caraNoM kA ullekha hai| kavi zrI lAvaNyasamayagaNI dvArA vi. saM. 1529, zrI zrI mahAvIra bhagavAna mandira-bAmanavAr3A 386 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-bAmanavAr3A 387 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizAlasundarajI dvArA vi. saM. 1685 paM. zrI kSemakuzalajI dvArA vi. saM. 1657 va zrI vIravijayajI dvArA vi. saM. 1708 meM racita tIrtha stotroM meM isa tIrtha kA mahimA gAI hai / isa prAcIna tIrtha kA anekoM bAra jIrNoddhAra huA hogA / vartamAna meM zrI kalyANajI paramAnandajI per3hI dvArA jIrNoddhAra kA kArya karavAyA gayA / viziSTatA kahA jAtA hai bhagavAna zrI mahAvIra ke kAnoM me kIla lagAne kA upasarga yahIM huA thA, jahA~ prabhu kI caraNa pAdukAe~ pratiSThita haiM / AcArya zrI nAgArjunasUrijI, zrI skandanasUrijI, zrI pAdaliptasUrijI evaM rAjA zrI saMprati yahA~ niyamita rUpa se darzanArtha Ate the / sirohI ke zrI zivasiMhajI mahArAja ko rAjagAdI milane kI koI ummIda nahIM thI parantu isa tIrtha para akhila bhAratIya jaina zvetAmbara poravAla sammelana yahA~ para yogIrAja zrI vijaya zAntisUrIzvarajI kI nizrA meM susampanna huA thA, jo ullekhanIya hai / sammelana kI pUrNAhutI ke samaya caitra kRSNA 3 ke zubha dina zrI saMgha dvArA yogIrAja ko kaI padaviyoM se alaMkRta kiyA gayA thA / abhI bhI hamezA saikar3oM yAtrIgaNoM kA yahA~ AvAgamana rahatA hai / hara mAsa ke zukla pakSa kI gyArasa ko bhaktajanoM kA vizeSa AvAgamana rahatA hai / anya mandira isI pahAr3I para sammetazikhara kI racanA bahuta sundara DhaMga se kI gaI hai jo darzanIya hai| kahA jAtA hai bhagavAna mahAvIra ke kAnoM meM kIla mArane kA upasarga yahIM huA thA / jahA~ prabhu ke prAcIna caraNa cinha hai, va mandira banA huA hai / pahAr3I para eka kamarA hai jahA~ AbU ke yogIrAja zrI vijayazAntisUrIzvarajI mahArAja prAyaH dhyAna kiyA karate the, vahA~ usI pATa para jahA~ ve baiThate the unakA phoTo rakhA huA hai, va kamare meM unakI mUrti darzanArtha rakhI huI hai / kalA aura saundarya mandira meM zrI mahAvIra bhagavAna ke 27 bhavoM ke paTTa saMgamaramara meM banAye gaye haiM ve ati hI sundara va darzanIya hai |baaluu kI banI prabhu pratimA atyanta sundara va prabhAvazAlI hai / sahaja hI meM bhakta kA hRdaya prabhu tarapha layalIna ho jAtA hai / jaMgala meM rahane ke kAraNa yahA~ kA prAkRtika dRzya bhI ati zAntiprada hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 7 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai / pinr3avAr3A gA~va 8 ki. mI. hai jo ki sirohI ror3a sTezana ke pAsa hI hai / sirohI gA~va 16 ki. mI. hai / AbU se va sirohI ror3a se sirohI gA~va jAnevAlI sArI baseM bAmanavAr3a hokara hI jAtI hai / dharmazAlA ke sAmane hI basa sTeNDa hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke ahAte meM hI vizAla dharmazAlA haiM, jahA~ pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA kI suvidhA haiM / peDhI zrI kalyANajI paramAnandajI per3hI, jaina tIrtha zrI bAmanavAr3ajI / posTa : vIravAr3A - 307 022. tahasIla : pinDavAr3A, . jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02971-37270. upasarga sthala para prabhuvIra ke prAcIna caraNa cinha-bAmanavAr3A zraddhA va bhakti ke kAraNa ve sirohI ke rAjA bane, ataH unhoMne isa tIrtha kI kAyama suvyavasthA ke lie AsapAsa ke kucha araTa, bAvar3iyA~, khetI yogya bhUmi Adi bheMTa karake vi. saM. 1876 jyeSTha zuklA 5 ke dina tAmrapatra likhakara arpaNa kiyA / yahA~ abhI bhI anekoM camatkArika ghaTanAe~ ghaTatI haiM va zraddhAlu bhaktajanoM kI manokAmanAeM pUrI hotI haiM / vi. saM. 1989 meM 388 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nAndiyA tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, parikarasahita lagabhaga 210 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala 8 nAndiyA gA~va ke bAhara sundara vanayukta pahAr3iyoM ke madhya / prAcInatA isake prAcIna nAma nandigrAma, nandivardhanapura, nandirapura Adi the / bhagavAna mahAvIra ke jyeSTha bhrAtA zrI nandivardhana ne yaha gA~va basAyA thA, aisI kiMvadanti pracalita hai / yaha bhI kahA jAtA hai ki zrI mahAvIra jinAlaya kA manohara dRzya-nAndiyA 389 Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yaha pratimA prabhUvIra ke samaya kI hai, isakI eka haiM / lagatA hai jaise vIra prabhu sAkSAt virAjamAna haiM / kahAvata bhI ati pracalita hai, nANA diyANA nAndiyA isa bAvanajinAlaya mandira kI sArI pratimAoM kI jIvita zvAmI vAndiyA / isa mandira meM stambhoM Adi kalA kA bhI jitanA varNana kareM, kama hai / sAtha hI para utkIrNa vi. saM. 1130 se 1210 taka ke yahA~ kA prAkRtika dRzya ati manalubhAvanA hai / dUra se zilAlekhoM se bhI isakI prAcInatA siddha ho jAtI hai| jaMgala meM zikhara samUhoM kA dRzya divya nagarI sA pratIta ise pahale 'nAndiyaka caitya' bhI kahate the / vi. saM. hotA hai / 1130 meM nAndiyaka caitya meM bAvar3I khudavAne kA mArga darzana 8 yahA~ se najadIka kA relve sTezana ullekha haiM / vi. saM. 1201 meM jIrNoddhAra hue kA sirohI roDa 10 ki. mI. hai. jahA~ se Aba roDa mArga ullekha milatA hai / samaya-samaya para hara tIrtha kA meM kojarA hokara AnA par3atA hai / najadIka kA bar3A uddhAra hotA hI hai / usI bhA~ti isa tIrtha kA bhI anekoM zahara sirohI 24 ki. mI. dUra hai / ina jagahoM se basa bAra uddhAra huA hogA / va TeksiyoM kI suvidhA hai / nAndiyA tIrtha se viziSTatA prabhu vIra ke samaya kI unakI bAmanavAijI 6 ki. mI. va loTANA tIrtha 5 ki. mI. pratimAe~ bahuta hI kama jagaha hai, jinheM jIvita svAmI dUra hai / basa sTeNDa se mandira 1/27 ki. mI. dUra hai / kahate hai / usameM bhI aisI sundara va manamohaka pratimA suvidhAe~ 8 Thaharane ke lie gA~va meM dharmazAlA hai, anyatra nahIM hai / zrI nandivardhana dvArA basAye gA~va meM jahA~ para bhojanazAlA sahita sArI suvidhAe~ upalabdha haiN| isa prAcIna mandira ko nandIzvara caitya bhI kahate haiM / TIkApI isa mandira ke nikaTa hI TekarI para eka derI hai, jisa posTa : nAndiyA - 307 042. meM zilA para prabhu ke caraNa va sarpa kI AkRti utkIrNa jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, hai / bhaktoM ke mAnyatAnusAra prabhu vIra ne caNDakauzika phona : 02971-33416 pI.pI. sarpa ko yahIM para pratibodha diyA thA / isI zilA para kucha prAcIna lekha bhI utkIrNa haiM, jinake anveSaNa kI AvazyakatA hai / AcArya bhagavaMta sAhitya ziromaNI vijaya zrI premasUrIzvarajI ma.sA. kI yaha janma bhUmi hai| vizva vikhyAta rANakapura tIrtha ke nirmAtA zeTha zrI dharaNAzAha va ratnazAha bhI isI nagarI ke nivAsI the / pratIta hotA hai yaha nagara sadiyoM taka jAhojalAlI pUrNa rahA / ___ yaha prabhu pratimA aSTa pratihAryayukta hai jisameM indra-indrANI puSpa vRSTI karate haiM, deva duMdubhI bajAte haiM, bhAvamaMDala hai, chatra hai, azoka vRkSa haiM, dharmacakra hai, indra mahArAjA bhagavAna ke donoM tarapha cAmaravIMjhate haiM aura mUrti ke sAtha bAvana jinAlaya kA parikara bhI hai jisameM ikyAvana bhagavAna haiM aura bAvanaveM mUlanAyaka zrI mahAvIra prabhu hai / yaha yahA~ kI mukhya vizeSatA hai| aise parikarayukta prabhu ke darzana anyatra durlabha hai| __ anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta gA~va meM 2 mandira va eka guru mandira haiM / __kalA aura saundarya prabhu vIra ke samaya kI itanI tejasvI kalAtmaka pratimA ke darzana anyatra durlabha 390 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Re jIvitasvAmI zrI mahAvIra bhagavAna - nAndiyA 391 Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ajArI tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mandira ) / tIrtha sthala ajArI gA~va ke madhya / prAcInatA yaha ati prAcIna sthAna hai / isa gA~va kI va mandira kI prAcInatA kA patA lagAnA kaThina - sA hai / zAstroM meM ullekhAnusAra kalikAla sarvajJa zrI hemAcandrAcArya ne isa gA~va ke nikaTa zrI mArkanDezvara meM zrI sarasvatI devI ke mandira meM sarasvatI devI kI ArAdhanA kI thI / isa mandira ke nikaTa eka bAvar3I meM vikrama saM. 1202 kA lekha utkIrNa hai, jisameM paramAra rAjA yazodhavala kA varNana hai / yahA~ para kucha dhAtu pratimAoM para gyArahavIM, bArahavIM va terahavIM sadI ke lekha utkIrNa haiM / pratimAjI 392 para koI lekha utkIrNa nahIM hai| pratimAjI kI kalAkRti se pramANita hotA hai ki yaha pratimA ati prAcIna hai / isa bhavya bAvanajinAlaya mandira meM sArI pratimAe~ rAjA saMpratikAla kI pratIta hotI hai / mandira meM kucha AcArya bhagavantoM kI bhI manojJa pratimAe~ haiM / eka pratimA ati hI sundara hai, jisapara saM. 12 kA lekha utkIrNa haiM / yahA~ ke antima jIrNoddhAra ke samaya pratiSThA AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAmacandrasUrijI kI pAvana nizrA meM huve kA ullekha hai / viziSTatA kalikAla sarvajJa zrI hemAcandrAcArya ne yahA~ ke nikaTa zrI mArkanDezvara meM zrI sarasvatI devI kI ArAdhanA kI thI, taba zrI sarasvatI devI ne prasanna hokara isa mandira meM zrI hemAcandrAcArya ko pradakSiNA dete vakta sAkSAt darzana diyA thA / kahA jAtA hai zrI hemacandrAcArya ne isa mandira meM zrI sarasvatI devI kI pratimA kI sthApanA karavAyI thI jo ki abhI bhI bAvana jinAlaya kA manohara dRzya ajArI Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyamAna hai / isa pratimA para vi. saM. 1269 meM zrI zAntisUrijI dvArA pratiSThita hone kA lekha utkIrNa hai| ho sakatA hai zrI hemAcandrAcArya ke upadeza se yaha pratimA banavAyI gayI ho va pratiSThA zrI zAntisUrijI ke suhaste huI hoM / zrI sarasvatI devI ke camatkAra prakhyAta haiM / abhI bhI anekoM jaina-jainetara vidyA prApti ke lie jo bhAvanA bhAte haiM unakI manokAmanA siddha hotI hai / yaha tIrtha choTI mAravAr3a paMcatIrthI kA eka sthAna hai| vartamAna meM lagabhaga 70 varSa pUrva AbU ke yogIrAja vijaya zrI zAntisUrijI ne bhI yahA~ ke nikaTa jaMgaloM meM kaThora tapazcaryA kI thI va mArkanDezvara meM sarasvatI devI kI ArAdhanA karane para zrI sarasvatI devI sAkSAt prakaTa huI thI / vijaya zrI zAnti sUrIzvarajI ke rahane kA vaha sthAna mArkanDezvara meM abhI bhI yathAvat hai / kavivara kAlIdAsa kI bhI yaha janmabhUmi hai / ___ prativarSa kArtika pUrNImA ko mele kA Ayojana hotA hai va vaizAkha zuklA paMcamI ko dhvajA car3hAI jAtI hai / anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta koI mandira nahIM hai / mArkanDezvara meM zrI sarasvatI devI kA mandira yahA~ se lagabhaga 112 ki. mI. dUra hai / kalA aura saundarya 888 bAvanajinAlaya mandira kI kalA ati darzanIya hai / sArI pratimAe~ rAjA saMprati kAla kI ati hI sundara va manamohaka haiM / isa mandira meM va mArkanDezvara meM sarasavatI devI kI pratimAe~ ati prabhAvazAlI haiM / sarasvatI devI kI itanI prAcIna va prabhAvazAlI pratimAoM ke darzana anyatra durlabha haiM / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 5 ki. mI. hai / bAmanavAijI tIrtha se yaha sthala 12 ki. mI. nAndiyA tIrtha se 10 ki. mI. va pinDavAr3A se 3 ki. mI. dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke nikaTa dharmazAlA hai / parantu abhI taka khAsa suvidhA nahIM hai ataH pinDavAr3A yA bAmanavAr3ajI meM Thaharakara AnA jyAdA upayukta hai / jahA~ sArI suvidhAe~ upalabdha hai / per3hI zeTha kalyANajI sobhAgacaMdajI jaina per3hI, posTa : ajArI - 307 021. jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02971-20028. (pinDavADA) pI.pI. zrI mahAvIra bhagavAna-ajArI 393 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 zrI pArzvanAtha jinAlaya-nItor3A zrI bAvezvarajI mahArAja-nItor3A zrI nItor3A tIrtha nItor3A gA~va ke madhya / tIrthAdhirAja zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa ( zve. mandira ) / tIrtha sthala prAcInatA yaha sthAna bArahavIM sadI pUrva kA mAnA jAtA hai / prabhu-pratimA ke parikara kI gAdI para vi. saM. 1200 kA lekha hai jisameM zrI nemInAtha bhagavAna kA nAma utkIrNa hai / ho sakatA hai kabhI jIrNoddhAra ke samaya zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna ke isa pratimA kI pratiSThA karavAyI gayI ho / isI mandira meM eka yakSa kI mUrti hai jise bAbezvarajI kahate haiN| usapara vi. saM. 1491 vaizAkha zuklA 2 kA lekha utkIrNa hai / viziSTatA yaha tIrtha choTI mAravAr3a paMcatIrthI kA eka sthala hai / yahA~ para virAjita zrI bAbezvarajI yakSa kI pratimA ati camatkArika hai / zrI bAbezvarajI ke hAthoM meM kamanDala, trizUla, yajJasUtra va nAgapAza hai va pairoM meM khar3AU~ haiM, sira para zrI tIrthaMkara bhagavAna kI pratimA haiM / anekoM bhakta yahA~ darzanArtha Ate haiM va mAnatA rakhakara apanI manokAmanAe~ pUrNa karate haiM / prativarSa jeTha zuklA chaTha ko dhvajA car3hAI jAtI hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya isa bAvana jinAlaya mandira kA dRzya ati hI manorama va prabhu-pratimA vizeSa kalAtmaka hai / zrI bAbezvarajI kI mUrti darzanIya va ati prabhAvazAlI hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana svarUpagaMja 5 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai / basa va kAra mandira taka jA sakatI hai| yahA~ se dIyANA tIrtha 8 ki. mI. hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA hai jahA~ pAnI, bartana, bijalI va or3hane-bichAne ke vastroM kI suvidhA hai / per3hI zrI nItor3A jaina derAsara TrasTa, posTa : nItor3A - 307023. sTezana : svarUpagaMja jilA sirohI, prAnta rAjasthAna, Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI cintAmaNi pArzvanAtha bhagavAna-nItor3A Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kI vizeSa mahattA mAnI jAtI hai / zrI loTANA tIrtha __ anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ koI mandira nahIM hai / tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, padmAsanastha, kalA aura saundarya mandira kA dRzya gA~va kI zveta varNa, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mandira) / choTI sI TekarI para ati hI AkarSaka lagatA hai / prabhu tIrtha sthala loTANA gA~va meM eka TekarI para / pratimA kI kalA apanA vizeSa sthAna rakhatI hai / isa prAcInatA isa kA prAcIna nAma loTIpurapaTTana DhaMga kI parikarayukta pratimA anyatra nahIM hai / va loTANaka thA, aisA zilAlekhoM meM ullekha milatA hai| mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana mandira meM kAusaggIyA mUrti para vi. saM. 1144 kA sirohI ror3a 20 ki. mI. dUra hai / nAndiyA se yaha lekha utkIrNa hai / mandira meM do aura kAyotsarga sthAna 7 ki. mI. va dIyANA tIrtha se lagabhaga 15 ki. pratimAoM para vi. saM. 1130 jyeSTha zuklA 5 kA lekha / mI. va bAmanavAr3ajI tIrtha se 16 ki. mI. dUra hai| utkIrNa hai / pratIta hotA hai usa samaya yahA~ kA savidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke ahAte meM jIrNoddhAra huA hogA / yaha zrI AdinAtha prabhu kI hI kacha kamare bane hAe hai. jahA~ para pAnI va thoDe pratimA zrI zatrujaya mahAtIrtha ke terahaveM uddhAra kI hai / vyaktiyoM ke lie bartana va or3hane-bichAne ke vastroM kA yahA~ kA antima jIrNoddhAra vi. saM. 2016 meM huA thaa| sAdhana mila sakatA hai / nAndiyA yA bAmanavAijI viziSTatA yaha tIrtha prAcInatA ke kAraNa to Thaharakara hI yahA~ AnA suvidhAjanaka hai / apanI vizeSatA rakhatA hI hai / isake atirikta zrI peDhI zrI jaina devasthAna per3hI, loTANA tIrtha, AdIzvara prabhu kI bhavya va advitIya pratimA zrI zatrujaya gA~va : loTANA, posTa : nAndiyA - 307 042. zAsvata tIrtha ke terahaveM uddhAra kI rahane ke kAraNa yahA~ nArI jilA : sirohI (rAja.), phona : 02971-2011 5 pI.pI. zrI AdinAtha jinAlaya-loTANA 396 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BoB zrI AdIzvara bhagavAna- loTANA 397 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI diyANA tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 90 seM. mI. (zve. mandira) | tIrtha sthala sarUpagaMja se 17 ki. mI. dUra ghane jaMgala meM pahAr3iyoM ke bIca / prAcInatA yaha tIrtha sthala carama tIrthaMkara bhagavAna mahAvIra ke samaya kA mAnA jAtA hai / jaise Aja bhayAnaka jaMgala meM suramya pahAr3iyoM ke bIca sirpha yaha mandira hai, jo prAcInatA kI yAda dilAtA hai| yahA~ prAcIna paToM va bAvar3iyoM para terahavIM va caudahavIM sadI ke lekha utkIrNa haiM / vi. saM. 1436 pauSa zuklA 6 guruvAra ko yahA~ zrI pArzvanAtha caritra kI racanA hone kA ullekha milatA hai / viziSTatA yaha tIrtha sthala prabhu vIra ke samaya kA mAnA jAne ke kAraNa yahA~ kI mahAna vizeSatA hai| kA mAnA jAna ka kAraNa yahA kA mahAna vi yaha tIrtha bhI choTI mAravAr3a kI paMcatIrthI kA eka sthAna hai / isa DhaMga ke itane prAcIna, ekAnta jaMgala meM, zAnta va zuddha vAtAvaraNa se yukta tIrtha sthAna alpa hI hai / prativarSa jeTha zuklA 2 ko dhvajA car3hAI jAtI hai| anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya yahA~ ke prAkRtika saundarya kA jitanA bhI varNana kareM, kama hai / tInoM tarapha pahAr3oM ke bIca bhayAnaka jaMgala meM sAyaM va rAta kA vAtAvaraNa mana ko praphullita karatA hai / lagatA hai jaise kisI divya loka meM A gaye haiM / rAta meM jaMgalI jAnavaroM jIvita svAmI vAndiyA / yaha pratimA prabha vIra ke samaya kI mAnI jAtI hai / kahA jAtA hai ki bhagavAna mahAvIra idhara vicare taba kAusagga dhyAna meM yahA~ rahe the va unake bhrAtA nandIvardhana ne yahA~ bAvanajinAlaya bhavya mandira kA nirmANa karavAkara yaha pratimA pratiSThita karavAI thI / prabhu pratimA kI kalA se hI isakI prAcInatA siddha ho jAtI hai / niHsandeha isa tIrtha kA anekoM bAra jIrNoddhAra huA hogA evaM kisI samaya yaha eka virATa nagarI rahI hogI / zrI mahAvIra jinAlaya kA dUra dRzya-diyANA 398 Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvita svAmI zrI mahAvIra bhagavAna-diyANA kI bAra-bAra garjanA sunAI detI hai / mAnoM ve bhI bAra-bAra prabhu kA nAma smaraNa kara rahe haiM / prabhu pratimA ati hI manamohaka hai / jaise prabhu vIra gaMbhIra va zAnta mudrA meM sAkSAt virAjamAna haiM / mArga darzana 8 yahA~ se najadIka kA relve sTezana svarUpagaMja 17 ki. mI. dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / suvidhAe~ 8 Thaharane ke lie mandira ke ahAte meM hI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai / peDhI zrI diyANAjI jIvita svAmIjI per3hI posTa : diyANA - 307 023. sTezana : svarUpagaMja, jilA : sirohI (rAja.), phona : 02971-57436. mukhya per3hI : svarupagaMja phona : 02971-42574. 399 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siverA tIrtha tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, padmAsanastha (zve. mandira) / tIrtha sthala siverA gA~va ke madhya / prAcInatA 8 isakA prAcIna nAma siperaka rahane kA ullekha zilAlekhoM meM milatA hai / vi. saM. 1109 vaizAkha zuklA 8 ke dina AcArya zrI zA~tyAcAryajI dvArA yaha pratimA pratiSThita hone kA pratimAjI kI gAdI para zilAlekha hai / isalie saMbhavataH yaha tIrtha bArahavIM sadI pUrva kA ho sakatA hai| pazcAt samaya samaya para Avazyaka jIrNoddhAra hue hoNge| viziSTatA prativarSa kArtika pUrNimA ko melA lagatA hai / anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya mandira kI nirmANa zailI nirAle DhaMga kI hai / prabhu pratimA kI kalA ati hI AkarSaka hai| isI mandira meM kucha anya prAcIna pratimAoM kI kalA bhI bahuta hI sundara hai / __ mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 8 ki. mI. hai, jahA~ se TeksI va ATo kI suvidhA hai / yahA~ se najadIka kA gA~va jhAr3olI hai, jo ki. 5 ki. mI. hai / mandira taka kAra va basa jA sakatI hai| suvidhAe~ Thaharane ke lie choTI sI dharmazAlA hai, jahA~ pAnI, bartana kI suvidhA hai / per3hI 8 zrI kalyANajI paramAnandajI per3hI, gA~va : siverA, posTa : jhAr3olI - 307 022. sTezana : sirohI ror3a jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02971-33023. SALA Hoo000 100000 zrI zAntiprabhu jinAlaya-siverA 400 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAtha bhagavAna-siverA 401 Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI dhanArI tIrtha tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 60 seM. mI. (prAcIna mUlanAyaka) (zve. mandira) / tIrtha sthala banAsa nadI kinAre base dhanArI gA~va ke purohitoM ke mohalle meM / prAcInatA 8 isa mandira meM upalabdha zilAlekhoM se yaha tIrtha vi. saM. 1348 se pUrva kA siddha hotA hai| vi. saM. 1348 ke zilAlekhoM se jJAta hotA hai ki usa samaya yahA~ ke mUlanAyaka zrI AdIzvara bhagavAna the / ho sakatA hai kabhI jIrNoddhAra ke samaya zrI zAntinAtha bhagavAna kI yaha pratimA pratiSThita kI gayI ho, pratimAjI para koI lekha utkIrNa nahIM hai / vi. saM. 2006 meM antima jIrNoddhAra huA / taba AcArya zrI vijayajinendrasUrIzvarajI ke suhaste zrI pArzvanAtha bhagavAna kI pratimA pratiSThita karavAyI gayI, jo abhI mUlanAyaka rUpa meM vidyamAna hai / viziSTatA tapAgacchIya kamalakalaza zAkhA ke zrI dhanArI manDana pArzvanAtha bhagavAna-dhanArI zrI zAntinAtha jinAlaya-dhanArI 402 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAtha bhagavAna-dhanArI zrI pUjyoM kI gAdI yahIM hai, jo pATaNa gAdI kI zAkhA hai / prativarSa vaizAkha zuklA 10 ko dhvajA car3hatI hai / anya mandira najadIka hI eka bagIce meM deriyA~ haiM jinameM zrIpUjya mahendrasUrijI ke pUrvaja yatiyoM kI caraNa pAdukAe~ virAjita haiM / mArga darzana najadIka kA relve sTezana svarUpagaMja 2 ki. mI. hai, jahA~ se Ane ke lie ATo, TeksI kI suvidhA hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / basa va kAra mandira taka jA sakatI hai / 8 gA~va meM dharmazAlA hai, lekina vartamAna meM Thaharane ke lie koI khAsa suvidhA nahIM hai| svarUpagaMja thA bAmanavAr3ajI Thaharakara hI yahA~ AnA suvidhAjanaka hai, jahA~ sabhI suvidhAe~ upalabdha hai / per3hI 8 zrI paramAnanda mUrtipUjaka jaina saMgha (dhanArI) posTa : dhanArI - 307 023. vhAyA : svarUpagaMja, jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02971-44127pI.pI. 403 Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMbhavanAtha bhagavAna vartamAna mUlanAyaka zrI vATerA tIrtha tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. (prAcIna mUlanAyaka) (zve. mndir)| tIrtha sthala vATerA gA~va ke caurAhe para / prAcInatA prAcIna mUlanAyaka bhagavAna ke parikara kI gAdI para vi. saM. 1171 jyeSTha zuklA 4 kA lekha utkIrNa hai va usa samaya zrI mahAvIra bhagavAna ke mUlanAyaka rahane kA ullekha hai / isalie saMbhavataH kisI vakta jIrNoddhAra ke samaya usI parikara meM zrI zAntinAtha bhagavAna kI pratimA pratiSThita kI gayI hogii| lekina ullekhAnusAra yaha tIrtha vikrama kI bArahavIM sadI se pUrva kA mAnA jAtA hai / antima jIrNoddhAra vi. saM. 2022 meM hokara jyeSTha zuklA 3 ke zubha dina AcArya zrI vijayajinendra sUrIzvarajI ke suhaste zrI saMbhavanAtha bhagavAna kI pratimA pratiSThita kI zrI zAntinAtha jinAlaya-vATerA 404 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gayI, jo abhI mUlanAyaka rUpa meM vidyamAna hai / pratimA 8 ki. mI. hai, jahA~ para mahAvIra bhavana meM saMgha kI camatkArika hai / tarapha se moTara kA sAdhana hai va Avazyaka nakarA lekara viziSTatA prativarSa jyeSTha zaklA 3 ko dhvajA dI jAtI hai / svarUpagaMja meM TeksI kA bhI sAdhana hai| car3hatI haiM / prativarSa caitra zuklA 13 va kArtika pUrNImA suvidhAe~ mandira ke nikaTa hI dharmazAlA hai, ko mele kA Ayojana hotA hai / jahA~ bijalI, pAnI kI suvidhA hai / parantu sarUpagaMja anya mandira vartamAna meM isake atirikta anya Thaharakara hI yahA~ AnA jyAdA suvidhAjanaka hai, jahA~ koI mandira nahIM hai / sArI suvidhAe~ upalabdha hai / kalA aura saundarya prAcIna prabhu pratimA ati per3hI 8 zrI samasta jaina saMghanI per3hI jaina mandira, hI sundara kalAtmaka va prabhAvazAlI hai / isI mandira posTa : vATerA - 307 024. sTezana : svarUpagaMja meM paMcadhAtu kI aura bhI prAcIna pratimAe~ darzanIya hai| jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, mArgadarzana 8 najadIka kA relve sTezana svarUpagaMja phona : 02971-54635 pI.pI. zrI zAntinAtha bhagavAna prAcIna mUlanAyaka-vATerA 405 Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jhAr3olI tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 60 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala 88 jhAr3olI gA~va ke madhyastha / prAcInatA 88 zilAlekhoM se jJAta hotA hai ki isake prAcIna nAma jhAr3avalI, jhAvavalI va jhAjhaulI Adi the / mandira meM vi. saM. 1234 va vi. saM. 1236 ke zilAlekha vidyamAna haiM / vikrama saMvata 1252 meM zrI candrAvatI nagarI ke rAjA dhArAvarSa ke rAjyakAla meM (usa samaya unake kalA kuzala maMtrIzvara zrI nAgar3a the) isa mandira meM maNDapa kA uddhAra va cha caukI banavAne kA ullekha hai / ___ vi. saM. 1255 meM dhArAvarSa rAjA kI paTarANI (nADola ke cauhAna rAjA kalhaNadeva kI suputrI) zrI zrRMgAradevI dvArA dharmazIla dAnI zrI nIrar3a kI upasthiti meM isa mandira ke lie eka vAva (araTa) bheMTa karane kA ullekha bhI mandira ke eka zilAlekha meM utkIrNa hai| isa zilAlekha ke raciyatA AcArya zrI tilakaprabhasUrijI haiM yaha vAva Aja bhI jaina saMgha ke AdhIna hai jise loga "deva kI vAva" kahate haiM / isa vAva meM bhI zilAlekha vidyamAna hai / ukta vRtAMta se yaha siddha hotA hai ki yaha mandira vi. saM. 1252 se pUrva kA hai / usa samaya mUlanAyaka zrI mahAvIra bhagavAna the / tatpazcAt kabhI jIrNoddhAra ke samaya zrI AdIzvara bhagavAna kI pratimA pratiSThita kI gayI hogI / isI pratimA ko zrI zAntinAtha bhagavAna bhI kahate haiM / vi. saM. 1499 meM zrI megha kavi ne apanI tIrthamAlA meM yahA~ zrI zAntinAtha bhagavAna ke mandira kA ullekha kiyA hai / pratimAjI para saM. 1632 kA lekha utkIrNa hai / viziSTatA kisI samaya yaha eka samRddhazAlI zahara thA, aisA yahA~ upalabdha zilAlekhoM se pratIta hotA hai / samaya samaya para rAjAoM kI isa tIrtha ke prati aTUTa zraddhA va bhakti ullekhanIya hai / prativarSa migasara zuklA 6 ko dhvajA car3hatI hai / anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta eka aura jina mandira eka mANibhadrajI kA mandira, nAkor3A bhairava va ghaMTAkarNa mahAvIra ke mandira haiM / kalA aura saundarya mandira meM toraNoM va sthabhoM para kI huI prAcIna zilpakalA darzanIya hai, jo ki AbU delavAr3A kI yAda dilAtI hai / / __ mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 3 ki. mI. hai, jahA~ se ATo,TeksI kI suvidhA hai / mandira se basa sTeNDa 100 mITara dUra hai / mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / bAmanavAr3ajI tIrtha se yaha sthala 4 ki. mI. dUra hai / savidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA hai. jahA~ pAnI, bartana, bijalI, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA kI suvidhA hai / per3hI zrI AdIzvara jaina zvetAmbara per3hI, posTa : jhAr3olI- 307 022. jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02971-20170. zrI AdinAtha prabhu jinAlaya-jhAr3olI 406 Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha bhagavAna-jhAr3olI Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI Ahora tIrtha tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, padmAsanastha, (zve. mndir)| tIrtha sthala sukhaDI nadI ke kinAre base Ahora zahara ke mukhya bAjAra se kucha dUra / prAcInatA 8 isa tIrtha kA itihAsa lagabhaga sAtasau varSa ke pUrva kA mAnA jAtA hai / yahA~ ke kSatriyavIroM ne vi. saM. 1365-68 meM jAlora ke zAsaka sonagarA cauhAna kAnhaDadeva va alAUdIna ke bIca huve bhISaNa yuddha meM adbhuta vIratA kA paricaya diyA thA / isase yaha siddha hotA hai ki yaha zahara vi. saM. 1365 ke pUrva basa cukA thA / yaha Ahora zahara mAravAr3a ke eka mazahUra samRddha ThikAne meM mAnA jAtA thA / yahA~ kA rAjakIya ThikAnA mAravAr3a ke eka pratiSThita ThikAne meM mAravAr3a rAjya ke prathama koTi ke riyAsatoM meM thA / isako prathama zreNI kA dIvAnI-phojadArI haka, DaMkA nizAna va sonA niveza kA mAna prApta thA / ___ isa nagara ke utthAna va samRddhi meM jaina zrAvakoM kA bhI hamezA bar3A hAtha rahA / yahA~ ke samRddhazAlI zrAvakoM ne kaI mandiroM kA bhI nirmANa avazya karavAyA hI hogA / vartamAna meM sthita mandiroM meM zrI zAntinAtha bhagavAna kA mandira, prAcInatama mAnA jAtA hai, isa mandira kA nirmANa vi. saM. 1444 meM huvA mAnA jAtA haiM, parantu saMbhavataH usa samaya jIrNoddhAra hokara punaH pratiSThA huI ho / aMtima jIrNoddhAra vi. saM. 1997 meM huvA / __ viziSTatA 8 zrI zAntinAtha bhagavAna kA prAcIna mandira vizuddha paramANuoM se otaprota maMgalamaya AzISa detA huvA yahA~ kI gauravapUrNa garimAmayI pUrva itihAsa kI yAda dilAtA najara AtA hai / camatkArika ghaTanAoM ke sAtha nirmita zrI gauDI pArzvanAtha bhagavAna kA bAvana jinAlaya mandira apanI vizAlatA evaM camatkArika ghaTanAoM ke liye vikhyAta hai yaha yahA~ kI vizeSatA hai / kahA jAtA hai ki yahA~ zrI goDI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira kA nirmANa hokara zrI pArzvaprabhu kI alaukika zrI gaur3I pArzvanAtha bhagavAna zrI gaur3I pArzvanAtha mandira dRzya-Ahora 408 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna pratimA kI pratiSThA vi. saM. 1936 mAgha zuklA dazamI ko kalikAla kalpataru AcArya zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. ke kara kamaloM se sampanna huI thI / usake lagabhaga eka mAha pazcAt caitra kRSNA ekama ko rAtrI meM cauthe prahara kI cauthI ghar3I meM AkAza vANI huI ki "zrI gor3I pArzvanAtha tuSTamAna huve haiM / paMcatIrtha bAvana jinAlaya kA nirmANa karAveM / rAjendrasuri aMjanazalAkA kareMge / marudhara meM pratiSThita tIrtha hogaa| kRSNa pakSa hone para bhI adbhuta prakAza barasa rahA thaa| sevaka Adi jAga paDe / unhoMne AkAza meM duMdubhI kA svara sunA, cAroM aura kuMkuma ke caraNa cinha dekhe aura paMcavarNI puSpa varSA dekhI, sevakoM Adi ne nagara meM jAkara sArA vRtAMta sunAyA / sampUrNa samAja ne daivika vANI ko zIza namAkara zubha muhurta meM kArya prAraMbha karane kA nirNaya liyA va kArya prAraMbha kiyA gayA jo lagabhaga 19 varSoM meM bAvana jinAlaya kA kAma sampUrNa hone para vi. saM. 1955 phAlguna kRSNA paMcamI guruvAra ke zubha dina pa. pU. AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjendrasUrijI ma. sA. ke kara kamaloM dvArA 951 jinabimboM kI aMjanazAlAkA karavAkara isa bAvana jinAlaya mandira kI pratiSThA kA kArya sampanna huvA / mandira bahuta hI vizAla bhavya va camatkArI hai / kahA jAtA hai ki zrI gauDI pArzvaprabhu kI pratimA zrI kumArapAla rAjA ke samaya meM zrI hemacandrAcArya dvArA pratiSThita unhIM tIna pratimAoM meM se haiM, jo atyanta prabhAvika aura camatkArika siddha huI thI / kahA jAtA hai ki pUrva meM yaha pratimA candrAvatI nagarI meM thI / abhI bhI camatkArika ghaTanAeM ghaTatI rahatI haiM / prativarSa jeTha sudI 6 ko zrI zAntinAtha bhagavAna ke mandira meM va phAlguna vadI 5 ko zrI gauDI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira meM dhvajA car3hatI hai taba bhavya mele kA Ayojana hotA hai / / anya mandira inake atirikta gA~va meM 8 aura mandira va 3 dAdAvAr3I va guru mandira haiM / kalA aura saundarya 8 zrI gaur3I pArzvanAtha bhagavAna kA mandira vizAlatA ke sAtha-sAtha kalAtmaka bhI hai / hara jagaha vibhinna zailI kI kalA najara AtI hai / isa mandira meM tIna bhamatI va Dabala zikhara haiM jo bahuta kama jagaha dekhane milate haiM / zrI zAntinAtha bhagavAna-Ahora mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana jAlora yahA~ se 18 ki. mI. dUra hai / yahA~ se jodhapura 120 ki. mI. va phAlanA 55 ki. mI. dUra hai / mandiroM taka kAra va basa jA sakatI haiN| * Thaharane ke liye basa sTeNDa ke pAsa sarvasuvidhAyukta dharmazAlA va yAtrI bhavana haiM / pAsa hI meM jaina bhojanazAlA bhI haiM / per3hI 1. zrI zAMtinAtha bhagavAna jaina zve. mandira, jaina derA kI serI / posTa : Ahora - 307 029. jilA : jAlora (rAja.) 2. zrI gauDI pArzvanAtha bhagavAna jaina zve. mandira per3hI, sadara bAjAra, posTa : Ahora - 307 029. phona : 02978-22409 mandirajI, 22411 piddh'ii)| 409 Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI siyANA tIrtha tIrthAdhirAja zrI suvidhinAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa ( zve. mandira ) / siyANA zahara ke pahAr3I tIrtha sthala kI oTa meM / prAcInatA kRSNAvatI nadI ke pazcimI kinAre "kAlo" nAmaka pahAr3I kI oTa meM uttara tarapha sthita yaha siyANA zahara pUrvakAla meM sANArA ke nAma vikhyAta thA / kahA jAtA hai, yahA~ para pUrvakAla meM paramAra, solaMkI, sonagarA, cauhAna Adi zAsakoM kA zAsana rahA thA, parantu yaha patA lagAnA kaThina hai ki isa zahara kI sthApanA kaba va kisane kI thI / isa bhavya mandira kA nirmANa gurjara nareza mahArAjA kumArapAla dvArA vi. saM. 1214 meM hokara kalikAlasarvajJa AcArya bhagavaMta zrI hemacandrAcArya ke karakamaloM dvArA atIva utsAha pUrvaka pratiSThA hone kA ullekha hai / 410 lagabhaga usI samaya isake pazcAt isI zahara ke nikaTatama sthita jAlora ke svarNagiri parvata para bhI mahArAjA kumArapAla dvArA mandira kA nirmANa hokara vi. saM. 1221 meM AcArya bhagavaMta zrI vAdIdevasUrIzvarajI ke karakamaloM dvArA pratiSThA hone kA ullekha hai / ukta vivaraNoM se yaha siddha hotA hai ki yaha zahara usake pUrva hI basa cukA thA va yahA~ samRddhizAlI zrAvakoM kA nivAsa rahA hogA jisake kAraNa AcArya bhagavaMtoM kA idhara AnA huvA va kumArapAla rAjA dvArA mandiroM ke nirmANa hone va aise prakANDa AcArya bhagavaMtoM ke karakamaloM dvArA pratiSThA hone kA saubhAgya isa pAvana bhUmi ko prApta huvA | mahArAjA kumArapAla ne AcArya bhagavaMta zrI hemacandrAcArya se preraNA pAkara anekoM jagaha mandira banavAye va pratiSThA karavAI jinameM kaI abhI bhI vidyamAna hai / zrI jayasiMhasUrIzvarajI dvArA racita zrI kumArapAla caritra meM bhI mahArAjA zrI kumArapAla dvArA gurjara, lATa, saurASTra bhabherI, kaccha, siMdhava, ucca, jAlaMdhara, kAzI, sapAdalakSa, antarvedI, maru, medapATa, mAlava, AmIra, zrI suvidhinAtha jinAlaya - siyANA Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahArASTra, karNATaka, koMkaNa Adi anekoM sthAnoM meM jagaha-jagaha para mandira nirmita karavAne kA ullekha hai / yahA~ ke sampanna zrAvakoM dvArA yahA~ aura bhI kaI mandiroM kA nirmANa avazya huvA hogA parantu vartamAna meM sthita mandiroM meM yaha mandira prAcInatama mAnA jAtA hai / isa mandira kA lagabhaga sau varSa pUrva jIrNoddhAra hokara vi. saM. 1958 mAgha zuklA 13 guruvAra ke zubha dina AcArya bhagavaMta gurudeva zrImad vijaya rAjendrasUrIzvarajI ke karakamaloM dvArA punaH pratiSThA hone kA ullekha hai / usake pazcAt bhI jIrNoddhAra hone kA ullekha hai / prabhu pratimA vahI prAcIna abhI bhI vidyamAna hai / viziSTatA kalikAla sarvajJa AcArya bhagavaMta zrI hemacandrAcArya ke karakamaloM dvArA pratiSThita va mahArAjA zrI kumArapAla dvArA nirmita prAcIna va bhavya mandira rahane ke kAraNa yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / parama pUjya AcArya bhagavaMta zrImad vijaya rAjendrasurIzvarajI ma.sA. ne vizva vikhyAta "rAjendra abhidhAna koSa" ke lekhana kArya kA zubhAraMbha vi. saM. 1946 meM yahIM para rahakara kiyA thA / prativarSa ASAr3ha kRSNA 6 ko dhvajA car3hAI jAtI hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta zrI AdinAtha bhagavAna kA eka aura mandira haiM / prAcIna prabhu pratimA atIva kalA aura saundarya bhAvAtmaka va kalAtmaka hai / pahAr3I kI oTa meM rahane ke kAraNa mandira kA dRzya atIva sundara lagatA hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana bAgarA 16 ki. mI. va jAlora 36 ki. mI. hai, jahA~ para sabhI prakAra kI savArI kA sAdhana hai / yahA~ se sirohI 41 ki. mI., mAnDolI 11 ki. mI., pAlI 151 ki. mI., zivagaMja 67 ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ Thaharane ke liye sarvasuvidhAjanaka dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai / per3hI zrI suvidhInAtha mandira jaina per3hI, posTa : siyANA - 343024. jilA : jAlora, prAnta rAjasthAna, phona : 02973-40083 (per3hI), 02973-40025, 40101 pI. pI. O BECH zrI suvidhinAtha bhagavAna - siyANA BRON 411 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI lAja tIrtha tIrthAdhirAja OM zrI AdIzvara bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 55 seM. mI. (prAcIna mUlanAyaka) (zve. mndir)| tIrtha sthala 8 lAja gA~va ke madhya vizAla parakoTe meM / prAcInatA isa mandira ke eka sthaMbha para vi. saM. 1244 mAgha zuklA 6 kA lekha utkIrNa hai / isase yaha siddha hotA hai ki yaha mandira vi. saM. 1244 ke pUrva kA hai / ____ antima jIrNoddhAra vi. saM. 1977 meM hokara dhanArI ke zrIpUjyajI zrI mahendrasurIzvarajI ke suhaste pratiSThA saMpanna huI / vartamAna mUlanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAna zrI AdIzvara bhagavAna-prAcIna mUlanAyaka anya mandira ra vartamAna meM isake atirikta koI mandira nahIM haiM / kalA aura saundarya prabhu pratimA kI kalA ati saumya va nirAle DhaMga kI hai / mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a 11 ki. mI. hai, jahA~ se ATo, TeksI kI suvidhA hai| yahA~ se kojarA 3 ki. mI. hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / suvidhAe~ mandira ke nikaTa hI dharmazAlA hai, jahA~ para bijalI, pAnI kI suvidhA hai / nikaTa ke tIrtha bAmanavAijI yA nAndiyA Thaharakara yahA~ AnA jyAdA upayukta hai kyoMki vahA~ para sArI suvidhAe~ upalabdha hai| per3hI 8 zrI jaina derAsara per3hI, lAjagA~va posTa : kojarA - 307 022. tahasIla : pinr3avAr3A, jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : pI.pI - 02971-33380. zrI AdIzvara bhagavAna mandira-lAja 412 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rApdai 2514 vi.saM.204d ma yora ratvalabhara zAzazrImAnazeThakAgata PISUNagajanagarapAgyA yAvinAkArApitadhi, rAjana ti.di.26-necc Curs 2 BAADA zrI AdIzvara bhagavAna-vartamAna mUlanAyaka (lAja) 413 Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI nANA tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 1.22 mITara, parikarayukta lagabhaga 1.98 mITara (zve. mandira) / tIrtha sthala nANA gA~va ke madhyastha / prAcInatA yaha tIrtha mahAvIra bhagavAna ke samaya kA batAyA jAtA hai / jaise kahA hai 'nANA, dIyANA, nAndiyA jIvita svAmI vAndiyA' / mandira meM prApta vi. saM. 1017 se vi. saM. 1659 taka ke zilAlekhoM se pramANita hotA hai ki yaha tIrtha sadiyoM taka jAhojalAlIpUrNa rahA / lekina nANA kaba basA, isakA itihAsa milanA kaThina hai / zrI mahAvIra bhagavAna ke jIvana kAla kI pratimA zAyada jIrNoddhAra ke samaya badalI gayI hogI, aisA pratIta hotA hai / kyoMki vartamAna pratimA para vi. saM. 1505 mAgha kRSNA 9 zanivAra ko zrI zAntisUrIzvarajI dvArA pratiSThita kiye jAne kA lekha utkIrNa hai / lekina yaha pratimA bhI bahuta hI prabhAvazAlI hai / viziSTatA yaha tIrtha prabhu vIra ke samaya kA mAnA jAne ke kAraNa isakI mahAna vizeSatA hai / nANakyagaccha kA utpatti sthAna yahI hai / isa gaccha kI utpatti vi. kI bArahavIM sadI se pUrva huI hogI, aisA ullekhoM se jJAta hotA hai / yaha bAmaNavAr3A paMcatIrthI kA eka tIrtha sthAna mAnA jAtA hai / amarasiMha mAyAvIra rAjA ne tribhuvana maMtrI ke vaMzaja zrI nArAyaNa mUtA ko nANA gAMva bheMTa diyA thA / nArAyaNa ne eka sAharAva nAma kA araTa bhagavAna kI pUjA sevA ke lie mandira ko bheTa diyA thA / usa samaya upakezagacchIya AcArya zrI siMhasUri vidyamAna the / zilAlekha para vi. saM. 1659 bhAdavA zuklA 7 kA lekha utkIrNa hai| ukta araTa abhI bhI jaina saMgha ke AdhIna hai / prativarSa jeTha vadI 6 ko dhvajA car3hAI jAtI haiM / anya mandira vartamAna meM isake atirikta eka aura mandira haiM / kalA aura saundarya prabhu pratimA kI kalA ati hI AkarSaka va ha~samukha hai aura sahaja hI meM mana ko moha letI hai / pratimA ke AsapAsa toraNa kI kalA darzanIya hai / yahA~ para prAcIna nandIzvaradvIpa kA pASANa paTTa kalAtmaka hai / paTTapara vi. saM. 1274 kA lekha utkIrNa hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana nANA 2 ki. mI. hai, jahA~ se Ane ke lie ATo kI suvidhA hai| mandira se basa sTeNDa kI dUrI sirpha 100 mITara hai / bAmanavAr3a se nANA 25 ki. mI. dUra hai / sirohI ror3a, pinDavAr3A hokara jAnA par3atA hai / / __ suvidhAe~ 08 Thaharane ke lie dharmazAlA hai, jahA~ pAnI, bijalI, bartana va or3hane-bichAne ke vastroM kI suvidhA hai / per3hI zrI vardhamAna zvetAmbara jaina per3hI, nANA tIrtha posTa : nANA - 306 504. tahasIla : bAlI, jilA : pAlI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02933-45499. zrI mahAvIra bhagavAna mandira-nANA 414 Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HIDIO AN 4) mahAvIragavAna zrI jIvitasvAmI bhagavAna mahAvIra-nANA 415 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kAcholI tIrtha tIrthAdhirAja zrI kachalikA pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 90 seM. mI. (zve. mandira) / tIrtha sthala kAcholI gA~va ke madhyastha / / prAcInatA mandira meM upalabdha zilAlekhoM se pratIta hotA hai ki isakA prAcIna nAma kachulikA thaa| mUlanAyaka bhagavAna ke parikara kI gAdI para vi. saM. 1343 kA lekha utkIrNa hai / yaha tIrtha usase bhI pUrva kA mAnA jAtA hai / viziSTatA kAcholIvAla gaccha kA utpatti sthAna yahI hai / pratIta hotA hai kisI samaya yaha nagara jAhojalAlIpUrNa thA va susampanna zrAvakoM ke sahasroM kuTumboM se AbAda thA / / prativarSa mAgazIrSa zuklA 10 ko dhvajA car3hatI hai / anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta koI mandira nahIM haiM / mArga darzana najadIka kA relve sTezana svarUpagaMja 5 ki. mI. hai, jahA~ se TeksI, ATo kI suvidhA hai| svarUpagaMja meM mahAvIra bhavana meM bhI gAr3I kA sAdhana hai| mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / __ suvidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA hai, jahA~ para pAnI, bijalI kI suvidhA hai / parantu vartamAna meM svarUpagaMja (mahAvIra bhavana) meM Thaharakara AnA jyAdA suvidhAjanaka hai, jahA~ sabhI suvidhAe~ upalabdha hai / per3hI OM zrI kAcholI jaina saMgha, posTa : kAcholI - 307 023. sTezana : svarUpagaMja, jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02971-42512 pI.pI. zrI kachulikA pArzvanAtha jinAlaya-kAcholI 416 Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ WIT0 zrI kachulikA pArzvanAtha bhagavAna-kAcholI 417 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI munisuvrata svAmIjI bhagavAna - vartamAna mUlanAyaka zilAlekha thA / jIrNoddhAra ke samaya zAyada zilAlekha kahIM raha gayA hogA / ataH yaha tIrtha bArahavIM zatAbdI pUrva kA mAnA jAtA hai / vartamAna mUlanAyaka bhagavAna kI pratimA para koI lekha utkIrNa nahIM hai / anumAnita pahile yahA~ ke mUlanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAna hoNge| jIrNoddhAra ke samaya kisI vakta zrI saMbhavanAtha prabhu kI yaha pratimA pratiSThita kI gayI hAgI / abhI bhI punaH jIrNoddhAra huvA hai / abhI mUlanAyaka zrI munisuvratasvAmI bhagavAna hai / zrI saMbhavanAtha bhagavAna mandira-kojarA viziSTatA ullekhita zilAlekhoM se pratIta hotA hai ki yahA~ ke rAva rANA ko jaina dharma ke prati aTala zraddhA thI / tabhI to vi. saM. 1224 meM hue jIrNoddhAra meM unhoMne bhI bhAga liyA thA / anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta tIrthAdhirAja 8 zrI saMbhavanAtha bhagavAna, zveta ___koI mandira nahIM haiM / varNa, (prAcIna mUlanAyaka) padmAsanastha, lagabhaga 75 kalA aura saundarya mandira nirmANa kA kArya seM. mI. (zve. mndir)| ati hI sundara DhaMga se huA hai / prabhu pratimA ati hI tIrtha sthala kojarA gA~va ke madhyastha / prabhAvazAlI va sundara hai / prAcInatA mandira meM gUDhamaNDapa ke eka sthaMbha mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana sirohI para vi. saM. 1224 meM rANA rAvasI dvArA zrI pArzvanAtha ror3a 8 ki. mI. hai, jahA~ se ATo, TeksI kA sAdhana bhagavAna ke mandira meM sthaMbha nirmita karavAne kA 418 zrI kojarA tIrtha Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI saMbhavanAtha bhagavAna-prAcIna mUlanAyaka (kojarA) hai| yahA~ kA basa sTezana mandira se karIba 200 mITara per3hI zrI munisuvratasvAmI jaina zvetAmbara TrasTa, dUra hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / posTa : kojarA - 307022. tahasIla : pinr3avAr3A, suvidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA hai, jahA~ jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, bijalI va pAnI kA sAdhana haiM / phona : 02971-33380 pI.pI. 02971-33305 pI.pI. 419 Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pinDavAr3A tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha (zve. mandira) / tIrtha sthala pinDavADA gA~va ke mandira mohalle meM / prAcInatA isakA prAcIna nAma pinDaravATaka rahane kA ullekha milatA hai / vizvavikhyAta rANakapura mandira ke nirmAtA zrI dharaNAzAha ke pitA dhanADhya zreSThI zrI kuMvarapAla va maMtrIzvara lIbA dvArA vi. saM. 1465 phAlguna zuklA pratipadA ko isa mandira kA uddhAra karavAne kA ullekha isa mandira meM navacaukI ke dIvAra para aMkita hai| vi. saM. 1469 mAgha zuklA 6 ke zubha dina zreSThI zrI kuMvarapAla ke putra zrI ratnAzAha va dharaNAzAha dvArA isa mandira meM eka pratimA pratiSThita karavAne va adhUrA kArya pUrNa karavAne kA ullekha hai| isI mandira meM eka pratimA para vi. saM. 1229 kA lekha utkIrNa hai / pratIta hotA hai ki yaha tIrtha vikrama kI bArahavIM sadI se pUrva kA hai / yahA~ ke antima jIrNoddhAra ke samaya pratiSThA AcArya bhagavaMta zrImad vijaya premasUrIzvarajI kI pAvana nizrA meM huve kA ullekha hai / viziSTatA vasantagar3ha dhvaMsa hone para vahA~ se lAyI gayI prAcIna guptakAlIna advitIya kalAtmaka dhAtu pratimAoM ke darzana kA lAbha yahIM para mila sakatA hai| ye pratimAe~ sAtavIM, AThavIM sadI kI hai / gur3ha maNDapa meM kAyotsarga mudrA meM do bhavya dhAtu pratimAe~ haiM, jinameM eka para vi. saM. 744 kA lekha utkIrNa hai / prativarSa vaizAkha zuklA 6 ko dhvajA car3hatI hai| anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ cAra aura mandira haiM / kalA aura saundarya mandira nirmANa kA kArya to ati hI sundara DhaMga se kiyA huA hai hI, sAtha hI isa mandira meM guptakAlIna prAcIna prabhu pratimAoM kI kalA kA bejor3a namUnA hai / bhA~ti-bhA~ti kI kalApUrNa prAcIna dhAtu pratimAe~ ati hI darzanIya haiM / aisI pratimAoM ke darzana anyatra durlabha haiM / ina pratimAoM kA jitanA varNana kareM kama hai / bhaktajana yahA~ ke darzana kA maukA na cUkeM / zrI mahAvIra jinAlaya-piNDavAr3A 420 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1100 zrI mahAvIra bhagavAna-piNDavAr3A mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana sirohI ror3a ATha ki. mI. hai| jahA~ para TeksI, ATo kA sAdhana hai| yahA~ kA basa sTeNDa mandira se karIba 200 mITara hai / mandira taka kAra jA sakatI hai / rAstA taMga rahane ke kAraNa basa 200 mITara dUra ThaharA par3atI hai / yaha sthAna mAunTa AbU se 75 ki. mI. AbU ror3a se 50 ki. mI., diyANA tIrtha se 50 ki. mI., nANA tIrtha se 20 ki. mI., nAndiyA tIrtha se 14 ki. mI., bAmanavAijI tIrtha se 8 ki. mI. va ajArI se 3 ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie sTezana ke sAmane eka va gA~va meM dUsarI vizAla sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ para bhojanazAlA kI suvidhA bhI upalabdha haiM / per3hI zrI kalyANajI zobhAcaMdajI jaina zvetAmbara per3hI, jaina mandira mArga / posTa pinDavAr3A 307022. sirohI, prAnta rAjasthAna, jilA phona : 02971-20028. - 421 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI haMDAudrA tIrtha vahA~ bhUtala se prakaTita AdinAtha prabhu kI zyAma varNa atIva bhavya va prAcIna pratimA hai jo abhI bhI vahA~ virAjamAna hai / tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, zvetavarNa, prAyaH parvata para gAMva basane ke pUrva usakI talahaTI padmAsanastha, lagabhaga 35 seM. mI. (zve. mandira) / meM gAMva avazya rahatA hai yA basatA hai parantu yaha gAMva tIrtha sthala AbU parvata kI prAcIna talahaTI kaba va kisane basAyA usakA ullekha nahIM hai / lekina aNAdarA gA~va meM / yahA~ bhI hajAroM varSa pUrva bhUbhIgata huve mandira va prAcInatA Aja kA aNAdarA gAMva prAcInakAla prAtamAA ka kalAtmaka bhagnAvazaSa a pratimAoM ke kalAtmaka bhagnAvazeSa abhI bhI jagaha-jagaha meM hanDAudrA, haNAdarA Adi nAmoM se vikhyAta thA / nikalate A rahe haiM jo yahA~ kI prAcInatA va bhavyatA arAvalI parvata kI eka mukhya coTI, jo sadiyoM se ko siddha karate haiM / isase yaha bhI pratIta hotA hai ki arbudAcala ke nAma se vikhyAta hai va sahasroM varSa pUrva kisI samaya yaha eka virATa nagara hogA va anekoM se RiSi muniyoM kI tapobhUmI rahI hai, usakI talahaTI mandira rahe hoMge / kA yaha gAMva thA / isI rAste parvata para AnA-jAnA Aja yahA~ yahI eka mandira hai jisake nirmAtA va hotA thA / nirmANa kAla kA patA nahIM parantu prabhu pratimA atIta arbudAcala para vizva vikhyAta delavAr3A jaina mandiroM saumya va sampratikAlIna hai / ke nirmANa pUrva bhI vahA~ jaina mandiroM ke rahane kA pramANa isa mandira kA antIma jIrNoddhAra lagabhaga tIna varSa pUrva hone kA ullekha hai / pratimAe~ vahI prAcIna hai| viziSTatA 8 yahA~ kI prAcInatA hI isa tIrtha kI mukhya vizeSatA hai / arbudAcala parvata para jAne hetu yahI rAstA thA ataH pahAr3a para car3hate va utarate vakta yahIM ThaharanA par3atA thaa| rAjA-mahArAjAoM ne bhI apanI-apanI koThiyA~ yahA~ banA rakhI thI / AbU parvata kI prAcIna mukhya talahaTI rahane ke kAraNa bhI yahA~ kI vizeSatA hai / yaha mandira va pratimA bhI samprati kAlIna mAnI jAtI hai / mUrti para koI lekha utkIrNa nahIM hai / ___ yogIrAja vijaya zrI zAMtIsUrIzvarajI AcArya bhagavaMta jo AbU ke yogIrAja ke nAma Aja bhI vikhyAta hai, isI rAste se acalagar3ha-delavAr3A jAyA-AyA karate the| yahA~ para kaI varSoM tapa-japa karate rahe, vaha sthAna Aja bhI vidyamAna hai / _ vi. saM. 1996 mAgha zuklA paMcamI ko unakA svarNa jayanti samAroha atIva dhUmadhAma se manAyA gayA thaa| usa avasara para paNDita kiMkaradAsa ne bhajanoM kI pustaka samarpita kI thI jo Aja bhI bhaktoM dvArA upayoga meM lI jA rahI hai / kaI varSoM se yahA~ se parvata para jAne kA rAstA sugamatA pUrvaka nahIM rahA thA / aba phira se ThIka kara zrI AdIzvara jinAlaya-haMDAUdrA diyA gayA hai lekina abhI taka kAra va basa jA sake 422 Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaisA nahIM hai / Ajakala kabhI kabhI paidala yAtrA saMgha idhara se jAyA karate haiM / anya mandira vartamAna meM isake atirikta anya koI mandira nahIM hai / hAla hI meM yahA~ se 3 ki. mI. dUra zrI bherava tAraka dhAma va lagabhaga 18 ki. mI. para zrI pAvApurI, navIna tIrthoM kA nirmANa huvA hai / __ kalA aura saundarya yahA~ kI pratimAe~ atIva manamohaka va camatkArika hai / neminAtha prabhu kI eka zyAma varNa pratimA kasauTI pASANa kI nikaTa kI nadI meM se prakaTa huI thI jo atIva darzanIya hai / ___ mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana Aba roDa 44 ki. mI. dUra hai, jahA~ se ATo va TeksI kI zrI AdIzvara bhagavAna-haMDAUdrA sTeNDa 1/2 ki. mI. dUra hai / gAMva meM ATo kI savArI kA sAdhana hai / najadIka kA havAI aDDA udayapura va ahamadAbAda 200 ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ Thaharane hetu sarvasuvidhAyukta dharmazAlA haiM, parantu philahAla bhojanazAlA kI suvidhA nahIM hai / __ yahA~ se 3 ki. mI. dUrI para navanirmita zrI bhekha tAraka dhAma evaM 18 ki. mI. dUrI para pAvApurI tIrtha haiM, jahA~ para bhojanazAlA va sarvasuvidhAyukta dharmazAlAe~ haiM / per3hI 8 zrI AdIzvara jaina zvetAmbara per3hI, posTa : anAdarA - 307 511. jilA : sirohI (rAja.) phona : 02975-44232. pI.pI. 02975-44209. zrI neminAtha bhagavAna-prAcIna pratimA suvidhA hai / yahA~ se sirohI 36 ki. mI. manDAra 30 ki. mI. varamANa 25 ki. mI. jIrAvalA 14 ki. mI. va bAmanavAr3A 42 ki. mI. dUra hai / sabhI jagahoM para ATo, TeksI kA sAdhana hai / mandira taka pakkI sar3aka hai, basa va kAra jA sakatI hai| yahA~ kA basa Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI ghavalI tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, ( zve. mandira ) / ghavalI gA~va ke madhya / tIrtha sthala prAcInatA isa tIrtha kI prAcInatA lagabhaga terahavIM sadI ke pUrva kI mAnI jAtI hai kyoMki AbU ke delavAr3A - lUNavasahI mandira kI vyavasthA meM vi. saM. 1287 meM yahA~ ke zrAvakoM dvArA bhAga lene kA ullekha hai ataH yaha spaSTa hotA hai ki usa samaya yaha gAMva bhI jAhojalAlIpUrNa thA evaM anekoM jaina zrAvakoM ke ghara 424 zrI mahAvIra bhagavAna mandira - ghavalI the| isase yaha bhI siddha hotA hai ki usa samaya yahA~ bhI mandira avazya hoMge hI / isa mandira kA kaba va kisane nirmANa karavAyA usakA patA lagAnA kaThina hai prabhu pratimA para koI lekha utkIrNa nahIM hai parantu prabhu pratimA kI zilpAkRti se hI yahA~ kI prAcInatA va bhavyatA siddha ho jAtI hai| mandira atIva prAcIna hai / isakA aMtima jIrNoddhAra AbugoDa samAja mIrapura bhojanazAlA TrasTa dvArA karavAyA gayA va AcArya padmasurijI ke suhaste 6 varSa pUrva pratiSThA sampanna huI / pratimA vahI prAcIna hai / viziSTatA yahA~ kI prAcInatA va prabhu pratimA kI bhavyatA hI yahA~ kI vizeSatA haiM / vartamAna meM isake atirikta koI anya mandira mandira nahIM haiM / kalA aura saundarya prabhu pratimA kI kalA atIva darzanIya hai aisI alaukika va bhAvAtmaka pratimA ke darzana anyatra durlabha hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana AbUror3a lagabhaga 25 ki. mI. dUra hai / jahA~ para sabhI prakAra kI savArI kA sAdhana hai / mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / havAI aDDA ahamadAbAda va udayapura 200 ki. mI. hai| yahA~ kA basa sTeNDa dolapurA 4 ki. mI. hai / 1 suvidhAe~ Thaharane hetu vartamAna meM mandira ke nikaTa hI dharmazAlA haiM, jahA~ bijalI, bartana, bistara Adi kI suvidhA hai / kAyamI bhojanazAlA nahIM hai / parantu pUrva kahane para vyavasthA ho sakatI hai / per3hI zrI mahAvIra svAmI jaina zve. tIrtha ghavalI posTa : ghavalI, vhAyA revadara, sTezana AbU ror3a, jilA sirohI, prAnta rAjasthAna, phona : 02975-66689. vyavasthApaka : Abugor3a samAja mIrapura tIrtha jaina bhojanazAlA TrasTa, gA~va : mIrapura, posTa sindaratha - 307001. jilA : sirohI, phona : 02972-86737. pI.pI. 02975-56635. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-ghavalI Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zraMgAra caukI ke sAtha binA pabAsana va binA kisI zrI daMtANI tIrtha pratimAoM ke jIrNa hAlata meM khaNDaharasA kaI varSoM se thaa| saMbhavataH kisI bhaya yA anya kAraNavaza pratimAeM tIrthAdhirAja zrI sImaMdhara svAmI bhagavAna, sthAnAntara kara dI gaI hogI / ukta mandira kaba va padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 67 seM. mI. kisane banAyA thA usakA patA nahIM / ho sakatA hai (zve. mandira) / Upara ullekhita prabhu zrI pArzvanAtha bhagavAna kA mandira tIrtha sthala datANI gA~va meM / hI ho / prAcInatA Aja kA datANI gA~va pUrvakAla meM ukta ullekhita bhavya mandira kA punaH jIrNoddhAra daMtANI ke nAma vikhyAta thA / karavAkara vi. saM. 2042 meM pa. pU. aMcalagacchAdhipati yahA~ kI prAcInatA gyArahavIM sadI ke pUrva kI mAnI AcArya bhagavaMta zrI guNasAgarasUrIzvarajI kI pAvana jAtI hai / nizrA meM pratiSThA sampanna huI / viziSTatA ___ aMcalagaccha ke saMsthApaka Arya rakSitasUrIzvarajI ma. yahA~ kI prAcInatA ke sAtha pa. sA. kA janma isI pAvana bhUmI meM vi. saM. 1136 meM pUjya AcArya bhagavaMta aMcalagaccha ke saMsthApaka zrI Arya hone kA ullekha hai / rakSitasurIzvarajI ma. sA. kI yaha janma bhUmI rahane ke kAraNa bhI yahA~ kI vizeSatA hai| ___ AcArya zrI jayasiMhasUrijI ne vi. saM. 1141 meM yahA~ padArpaNa kara isa bhUmI ko pAvana banAyA thA ataH carama tIrthaMkara zrI mahAvIra bhagavAna kA isa kSetra meM usa samaya yahA~ kaI zrAvakoM ke ghara avazya rahe hoMge bhI padArpaNa hone kA ullekha hai jo yahA~ kI mukhya anyathA AcArya bhagavaMta ke yahA~ padArpaNa kA savAla hI vizeSatA hai / nahIM uThatA / idhara-udhara vikhare prAcIna bhagyanAvazeSoM se patA vi. saM. 1298 ke eka zilAlekha meM yahA~ zrI lagatA hai ki kisI samaya yaha eka jAhojalAlIpUrNa pArzvanAtha bhagavAna kA bhavya mandira rahane kA ullekha hai| bhavya nagara rahA hogA / ataH vaha mandira usase prAcIna to thA hI parantu usakA anya mandira vartamAna meM isake atirikta koI nirmANa kaba va kisane karAyA thA jisakA patA nahIM hai| anya mandira nahIM hai / yahA~ para zveta pASANa se nirmita vizAla va bhavya kalA aura saundarya mandira meM sabhI pratimAe~ mandira mUla gaMbhAre, gUDha maNDapa, chacaukI, sabhA maNDapa. atIva sundara va kAlAtmaka hai / zrI sImaMdhara svAmI mandira-daMtANI 426 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna zrI sImaMdhara svAmI-daMtANI mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana AbU ror3a 25 ki. mI. dUra hai / jahA~ para hara taraha kI savArI kA sAdhana hai / yahA~ kA basa sTeNDa 1/2 kimI. dUra hai / mandira taka kAra va basa jA sakatI hai| suvidhAe~ Thaharane hetu sarvasuvidhAyukta dharmazAlA, atithI bhavana hai / jahA~ para bhojanazAlA kI bhI vyavasthA hai / bhAtA bhI diyA jAtA haiM / per3hI zrI AryarakSita jaina zve. tIrtha daMtANI posTa : datANI - 307 0 26. vhAyA : AbUror3a, jilA : sirohI (rAjasthAna), tAluka : revadara, phona : 02975-66611. 427 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kuTumbIjanoM ne mandira kA nirmANa karavAkara vi. saM. zrI bhAnDavAjI tIrtha 1233 mAgha zuklA 5 ke zubha dina pratiSThApanA krvaaii| Aja bhI unake vaMzajoM kI ora se prativarSa tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, dhvajA car3hatI hai| abhI bhI yaha camatkArika sthala mAnA padmAsanastha, lagabhaga 60 seM. mI. (zve. mandira) / jAtA hai va hajAroM jaina va jainetara yahA~ kI mAnatA rakhate tIrtha sthala choTe se bhAnDavapura gA~va ke baahr| haiM / unake kathanAnusAra unakA manoratha pUrNa hotA hai / prAcInatA pratIta hotA hai kisI vakta yaha eka prativarSa caitra zuklA 13 se pUrNimA taka va kArtika virATa nagarI thI / vi. saM. 813 mArgazIrSa zuklA pUrNimA ko melA lagatA hai / taba hajAroM bhaktagaNa saptamI ko vesAlagA~va meM pratiSThita huI isa bhavya / __ Akara prabhu bhakti meM tallIna hote haiM / pratimA ko yahA~ vi. saM. 1233 mAgha zuklA 5 ke dina __ anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta punaH pratiSThita kiyA gayA / vi. saM. 1340 pauSa zuklA / ___eka guru mandira haiM / 9 ke dina jIrNoddhAra pazcAt punaH pratiSThita kiye jAne ____ kalA aura saundarya ekAnta jaMgala meM vizAla kA ullekha hai / parakoTe ke madhya sthita isa prAcIna bhavya bAvanajinAlaya viziSTatA yaha prAcIna tIrtha sthala to hai hI. ke mandira meM prabhu pratimA kI kalA ati hI AkarSaka usake sAtha camatkArika sthala bhI hai / prabhu pratimA kA hai / camatkAra vikhyAta hai / kahA jAtA hai vesAlA nagara meM mArga darzana yahA~ se najadIka ke relve sTezana jaba sattArUr3ha AkramaNakAriyoM kA AkramaNa zuru huA, jAlora 56 ki. mI. vizanagar3ha 40 ki. mI. modarA taba vahA~ mandira ko bhI bhArI kSati pahuMcI thI / isa 35 ki. mI. va bhInamAla 50 ki. mI. dUra hai / ina prabhu pratimA ko komatA grAmavAsI saMghavI pAlajI apane sabhI jagahoM se basa va TeksI kI suvidhA hai| basa va gAr3e meM virAjamAna karake gA~va komatA kI ora cale, kAra Akhira mandira taka jA sakatI hai / lekina gAr3A komatA na jAkara megalavA hotA huA 888 Thaharane ke lie mandira ke ahAte meM bhAnDavA Akara ruka gayA / saMghavI pAlajI ko svapna hI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ para bhojanazAlA meM yahIM mandira banavAkara pratimA ko pratiSThita karavAne va bhAte kI suvidhA upalabdha haiM / kA saMketa milA / tadanusAra saMghavI pAlajI va unake peDhI zrI mahAvIra jaina zvetAmbara per3hI, bhANDavapura tIrtha, gA~va : bhANDavapura, posTa : megalavA - 343 022. jilA : jAlora, prAnta : rAjasthAna, phona : 02977-66689. Kostu C-JAJNimbua arha 66 Khudala Bhata, Kanki_ GalwaDetawas u JNimbiole Chandra mal 77 Padan Habara um 76 abad JALOR. krokha Ki Dhani so Ahor Ummedouro Mengalwa Hary Nandiya Surana Bagora Manadar Modrane Morsim Chumbadiya Despen Bara Narsana AN Nawanagar Panther Budha Malani R Ramin) Gandhav hab Bhinmal phase Nimbav Gajura XOPawar ALKhandidao Padi SIRO s R OH Hariyali Jaswantura Mandwara Naya Saw 02 Separa Malwara Sanchor Raniwara Na 1 Doday Badgaon Beudal Andra zrI mahAvIra jinAlaya-bhANDavAjI N getara Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-bhANDavAjI Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI svarNagiri tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 100 seM. mI. (zve. mandira ) / tIrtha sthala jAlora zahara ke samIpa svarNagiri parvata para jAlora durga meM / prAcInatA yaha svarNagiri prAcIna kAla meM kanakAcala nAma se vikhyAta thA / kisI samaya yahA~ anekoM karor3apati zrAvaka rahate the / tAtkAlIna jaina rAjAoM ne 'yakSavasati' va aSTApada Adi jaina mandiroM kA nirmANa karavAyA thA, aisA ullekha milatA hai / ullekhAnusAra vikrama saM. 126 se 135 ke daramiyAna rAjA vikramAditya ke vaMzaja zrI nAhar3a rAjA dvArA isakA nirmANa huA hogA / aisA pratIta hotA hai / zrI merutuMga sUrijI dvArA racita 'vicAra zreNI' meM va lagabhaga terahavIM sadI meM zrI mahendra sUrIzvarajI dvArA racita 'aSTottarI tIrthamAlA' meM bhI isakA ullekha milatA hai / 'sakalArhat stotra' meM bhI isakA kanakAcala ke nAmase ullekha hai / kumArapAla rAjA dvArA vi. saM. 1221 meM 'yakSavasati' mandira ke uddhAra karavAne kA ullekha hai / svarNagiri meM kumArapAla rAjA dvArA nirmita zrI pArzvanAtha bhagavAna ke mandira 'kumAravihAra' kI pratiSThA saM. 1221 meM zrI vAdIdevasUrijI ke suhaste sampanna hone kA ullekha hai / vi. saM. 1256 meM zrI pUrNacandrasUrijI dvArA mandira meM toraNa kI pratiSThA, vi. saM. 1265 meM mUlazikhara para svarNadaNDa va vi. saM. 1268 meM saMskRta bhASA meM 7 dvAtrizikA ke racayitA zrI rAmacandrasUrijI dvArA prekSAmadhyamaNDapa para svarNamaya kalaza kI pratiSThA karavAne kA ullekha hai / vi. saM 1681 meM svarNagiri para samrATa akabara ke putra jahA~gira ke samaya meM yahA~ ke rAjA zrI gajasiMhajI ke maMtrI muhaNota zrI jayamalajI dvArA eka jina mandira banavAne va anya sAre mandiroM ke jIrNoddhAra karavAne kA ullekha hai / maMtrI zrI jayamalajI kI dharmapatniyAM zrImatI sarUpada va sohAgada dvArA bhI anekoM pratimAe~ pratiSThita karavAne kA ullekha hai, jinameM se kaI pratimAe~ vidyamAna hai / zrI mahAvIra bhagavAna ke isa mandira kA jIrNoddhAra maMtrI zrI jayamalajI dvArA karavAkara 430 zrI jayasAgara gaNijI ke suhaste pratiSThA karavAne kA ullekha hai / kahA jAtA hai yahI 'yakSavasati' mandira hai jisakA zrI kumArapAla rAjA ne bhI pahile uddhAra karavAyA thA / antima uddhAra zrI vijayarAjendrasUrijI ke upadeza se sampanna huA thA / svarNagiri kI talahaTI meM jAbAlipura (jAlora) bhI vakrama kI lagabhaga dUsarI sadI meM base kA ullekha milatA hai / vikrama saM. 835 meM jAbAlipura meM zrI AdinAtha bhagavAna ke mandira meM AcArya zrI udyotanasUrijI dvArA 'kuvalayamAlA' graMtha kI racanA pUrNa karane kA ullekha hai / usa samaya yahA~ anekoM mandira the / unameM aSTApada nAma kA eka vizAla mandira thA / isakA varNana AbU ke lAvaNyavasahi mandira meM vi. saM. 1296 ke zilAlekha meM bhI hai / vi. saM. 1293 meM rAjA zrI udayasiMhajI ke maMtrI dAnavIra, vidvAna va zilpa vidyA meM niSNAMta, zrI yazovIra dvArA zrI AdinAtha bhagavAna ke mandira meM adbhuta kalAyukta maMDapa nirmita karavAne kA ullekha hai / khataragaccha gurvAvalI ke anusAra rAjA zrI udayasiMha ke samaya vi. saM. 1310 ke vaizAkha zuklA 13 zanivAra svAtinakSatra meM zrI mahAvIra bhagavAna ke mandira meM caubIsa jinabimboM kI pratiSThA mahotsava anekoM rAjAoM va pradhAna puruSoM ke upasthiti meM mahAmaMtrI zrI jayasiMhajI ke tatvAdhAna meM ati hI ullAsapUrvaka sampanna huvA thA / usa avasara para pAlanapura, vAgar3adeza Adi jagahoM ke zrAvakagaNa ikaTThe hue the / vi. saM. 1342 meM zrIsAmantasiMha ke sAnnidhya meM anekoM jina pratimAe~ pratiSThita kiye jAne kA ullekha hai / vi. saM 1371 jyeSTha kRSNA 10 ke dina AcArya zrI jinacandrasUrijI ke vidyamAnatA meM dIkSA va mAlAropaNa utsava hue kA ullekha hai / isake bAda alAuddIna khilajI dvArA yahA~ ke mandiroM ko bhArI kSati pahuMcI va kalApUrNa avazeSa Adi masjidoM Adi meM parivartita kiye gaye jinake Aja bhI kucha namUne najara Ate haiN| kucha para prAcIna jaina zilAlekha bhI utkIrNa haiM / vi. saM. 1651 meM yahA~ mandiroM ke hone kA ullekha milatA hai / Aja yahA~ kula 12 mandira haiM / viziSTatA vi. kI dUsarI zatAbdI se lagabhaga AThArahavIM zatAbdI taka yahA~ ke jaina rAjAoM, maMtriyoM va zreSThiyoM dvArA kiye dhArmika va sAmAjika kArya Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-svarNagirI (jAlora) ullekhanIya hai jinakA varNana karanA zabdoM meM saMbhava nahIM / yahA~ ke udayasiMha rAjA ke maMtrI yazovIra ne vi. saM. 1287 meM maMtrIzvara zrI vastupAla tejapAla dvArA zobhanasUtradhAroM se nirmANita AbU ke lAvaNyavasahi mandira ke pratiSThA mahotsava meM bhAga liyA thA / usa samaya anya 84 rAjA, anekoM maMtrI va pramukha vyakti hAjira the / yazovIra zilpakalA meM niSNAta vidvAna hone ke kAraNa isa adbhuta mandira meM bhI 14 bhale batAI thI, jisapara unakI vidvatA va anya guNoM kI bhArI prazaMsA huI thI / vi. saM 1741 meM yahA~ ke maMtrI muNahota jayamalajI ke putra zrI neNasI jodhapura ke mahArAjA zrI jasavaMtasiMhajI ke dIvAna the, jinhoMne apanI divAnagiri meM bhArI kuzalatA dikhAyI thI, jisapara 'neNasIjI rI khyAta' kI racanA huI jo ki Aja bhI janasAdhAraNa meM pracalita hai / isa tIrtha ke tIrthoddhAraka pa. pU. rAjendrasUrIzvarajI ma. sA. kI bhI yaha sAdhanA bhUmi haiM / 431 Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anya mandira isake atirikta svarNagiri parvata jagahoM se basa va TeksI kI suvidhA hai| kile para para kile meM 4 mandira eka guru mandira va isakI sthita isa mandira se talahaTI 272 ki. mI. va talahaTI talahaTI jAlora meM 12 mandira abhI vidyamAna hai| kile se jAlora relve sTezana 3 ki. mI. hai jahA~ se talahaTI para caumukhajI mandira va pArzvanAtha mandira prAcIna haiM, taka Ane ke lie ATo va TeksI kA sAdhana jinheM aSThApadAvatAra mandira va kumAra vihAra mandira upalabdha hai / pahAr3a para vayovRddha yAtriyoM ke jAne ke bhI kahate haiM / jAlora meM zrI nemInAtha bhagavAna ke lie DolI kA sAdhana hai / mandira meM vi. saM. 1656 meM pratiSThita akabara e~ Thaharane ke lie gA~va meM kaMcanagiri pratibodhaka zrI vijayahIrasUrIzvarajI kI gurumUrti hai / vihAra dharmazAlA va nandIzvara dvIpa mandira kI dharmazAlA navanirmita zrI nandIzvara dvIpa mandira ati hI sundara hai, jahA~ para bijalI, pAnI, bartana, or3hane-bichAne ke banA huA hai| vastra va bhojanazAlA kI suvidhA upalabdha haiM / durga para kalA aura saundarya samudra kI sataha se bhI mandira ke nikaTa hI bhojanazAlA sahita lagabhaga 1200 phuTa U~ce parvata para 272 ki. mI. lambe sarvasuvidhAyukta dharmazAlA va muni bhagavantoM ke lie va 174 ki. mI. caur3e prAcIna kile ke parakoTe meM upAzraya kI suvidhA hai / mandiroM kA dRzya ati hI suhAvanA lagatA hai, jo ki per3hI 8 zrI svarNagiri jaina zvetAmbara tIrtha, pUrva sadiyoM kI yAda dilAtA hai / yahA~ mandiroM va (jAlora dUrga) kAryAlaya :- kacanagiri vihAra dharmazAlA masjidoM meM anekoM prAcIna pratimAe~ va kalAtmaka purAne basa sTeNDa ke saamne| avazeSa Aja bhI dikhAyI dete haiM / posTa : jAlora - 343 001. mArga darzana yahA~ se bhANDavapura tIrtha 56 ki. jilA : jAlora, prAnta : rAjasthAna, mI. rANakapura lagabhaga 100 ki. mI. nAkor3AjI tIrtha phona : 02973-32316 (dUrga Aphisa) lagabhaga 100 ki. mI. jodhupara 140. ki. mI. va 02973-32386 (kaMcanagiri vihAra Aphisa) mAnDolI lagabhaga 35 ki. mI. dUra hai / ina sabhI mandira-samUha kA dRzya-svarNagiri (jAlora) 430 Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ FENTRALATAR zrI pArzvanAtha bhagavAna-bhinamAla zrI bhinamAla tIrtha tIrthAdhirAja zrI pArzvanAtha bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, paMca dhAtu se nirmita (zve. mndir)| tIrtha sthala bhinamAla zahara madhya, zeThavAsa meN| prAcInatA 8 gujarAta kI prAcIna rAjadhAnI kA mukhya nagara yaha bhinamAla eka samaya khUba prasiddha thaa| yaha nagara kisane basAyA thA, usakA nizcita itihAsa upalabdha nahIM / paurANika kathAoM ke anusAra isakA nAma satayuga meM zrImAla, tretA yuga meM ratnamAla, dvApara yuga meM puSpamAla va kaliyuga meM bhinamAla rahA / 433 Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrImAla va bhinamAla nAma loka prasiddha rahe / isa osiyA~ nagarI usa samaya basI huyI thI, jaba hI ve nagarI kA anekoM bAra utthAna-patana huA / vahA~ jAkara basa sake hoMge / jaina mandiroM ke eka khaNDahara meM vi. saM. 1333 kA kisI jamAne meM isa nagarI kA gherAva 64 ki. mI zilAlekha milA hai, jisameM batAyA hai ki zrI mahAvIra thA / kile ke 84 daravAje the, unameM 84 karor3apati bhagavAna yahA~ bicare the / yaha bahuta bar3A saMzodhana kA zrAvakoM ke 64 zrImAla brAhmaNoM ke va 8 prAgvaTa brAhmaNoM kArya hai, kyoMki jagaha-jagaha vIraprabhu isa bhUmi meM ke ghara the / saikar3oM zikharabaMdha mandiroM se yaha nagarI vicare the aise ullekha mile hai / saMzodhakagaNa isa tarapha ramaNIya banI haI thI / dhyAna deM to aitihAsika pramANa milane kI guMjAiza hai| zrI jinadAsagaNI dvArA vi. saM. 733 meM racita vikrama kI pahalI zatAbdI me AcArya zrI vajasvAmI nizIthacUrNi' meM sAtavIM, AThavIM zatAbdI pUrva se yaha bhI zrImAla (bhinamAla) tarapha bihAra karane ke ullekha nagara khUba samRddhizAlI rahane kA ullekha hai / milate hai / ____ zrI udyotanasUrijI dvArA vi. saM. 835 meM racita eka jaina paTTAvalI ke anusAra vIra nirmANa saM. 70 'kuvalayamAlA' graMtha meM, aisA ullekha hai ki zrI ke AsapAsa zrI ratnaprabhasUrijI ke samaya zrImAla nagara / zivacandagaNI vihAra karate hue jinavandanArtha yahA~ padhAre kA rAjakumAra zrI sundara va maMtrI zrI uhar3a ne yahA~ se va atyanta prabhAvita hokara prabhu caraNoM meM yahIM raha gye| jAkara osiyA~ basAyA thA, jisameM zrImAla se anekoM sAtavIM zatAbdI se dasavIM zatAbdI taka prAyaH sAre kuTumba jAkara base the / eka aura matAnusAra zrImAla prabhAvazAlI AcArya bhagavantoM ne yahA~ padArpaNa karake isa ke rAjA dezala ne jaba dhanADhyoM ko kile meM basane kI zahara ko pavitra va ramaNIya banAyA hai, va anekoM anumati dI taba anya loga asaMtuSTa hokara dezala ke anamola jaina sAhityoM kI racanA karake amUlya khajAnA putra jayacandra ke sAtha vikrama saM. 223 meM osiyA~ chor3a gaye haiM jo Aja itihAsakAroM va zodhakoM ke lie jAkara base the / ataH isase yaha siddha hotA hai ki eka amUlya sAmagrI banakara vizva ko nayI preraNA de rahA hai / lagabhaga dasavIM, gyArahavIM zatAbdI meM isa nagara se 18000 zrImAla zrAvaka gujarAta kI nayI rAjadhAnI pATaNa va usake AsapAsa jAkara basa gaye, jinameM maMtrI vimalazAha ke pUrvaja zreSThI zrI nAnA bhI the / nikolasa uphleTa nAma kA aMgreja vyApArI I. saM. 1611 meM yahA~ AyA jaba isa zahara kA sundara va kalAtmaka kilA 58 ki. mI. vistAra vAlA thA, aisA ullekha hai / Aja bhI 5-6 mIla dUra uttara tarapha jAlorI daravAjA, pazcima tarapha sAMcorI daravAjA, pUrva tarapha sUrya daravAjA va dakSiNa tarapha lakSmI daravAjA hai| vistAra meM UMce TekariyoM para prAcIna IMToM, koraNIdAra stambhoM va mandira ke koraNIdAra pattharoM ke khaMDahara asaMkhya mAtrA meM dikhAyI dete haiM / Aja yahA~ kula 11 mandira haiM jinameM yaha mandira prAcIna va mukhya mAnA jAtA hai / pratimAjI ke parikara para vi. saM. 1011 kA lekha utkIrNa hai / yaha pratimA bhUgarbha se prApta huI thI / bhUgarbha se prApta yaha va anya zrI pArzvanAtha bhagavAna mandira-bhinamAla pratimAe~, jAlora ke gajanIkhAna ke AdhIna thIM / vaha 434 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ina prabhu pratimAoM ko rakhane se mAnasika kleza kA anubhava kara rahA thA / Akhira usane pratimAe~ zrI saMgha ke supurda kIM, jinheM saMghavI zrI varajaMga zeTha ne bhavya mandira kA nirmANa karavAkara vikrama saM. 1662 meM sthApita karavAI / usa avasara para gajanIkhAna ne bhI 16 svarNa kalaza car3hAye the, aisA zrIpuNyakamala muni racita "bhinamAla-stavana" meM ullekha hai / viziSTatA paurANika kathAoM meM bhI isa nagarI kA bhArI mahatva diyA hai / bhagavAna zrI mahAvIra yahA~ bicare the, aisA ullekha milatA hai / pahalI zatAbdI meM AcArya zrI vajrasvAmI yahA~ darzanArtha padhAre the / zrI uhaDa maMtrI va rAjakumAra sundara ne yahIM se jAkara osiyA~ nagarI basAyI thI / 'zizupAlavadha mahAkAvya' ke racayitA kavi zrI megha kI janmabhUmi yahI hai / brahmagupta jyotiSI ne 'sphuTa Arya siddhAnta' grantha kI racanA yahIM para sAtavIM zatAbdI meM kI thI / vi. kI AThavIM zatAbdI meM yahA~ kulaguruoM kI sthApanA huI / taba 84 gacchoM ke samartha AcArya bhagavanta yahA~ virAjamAna the / zaMkhezvara gaccha ke AcArya zrI udayaprabhasUrijI ne zrI mahAvIra bhagavAna-prAcIna pratimA vikrama saM. 791 meM prAgvaTa brAhmaNoM ko va zrImAla brAhmaNoM ko yahIM jainI banAyA thA / kalApUrNa avazeSoM ke khaNDaharoM se bharA hai / hara mandira AcArya zrI siddharSijI ne prakhyAta 'upamitibhavaprapaMca meM kaI prAcIna kalApUrNa pratimAe~ haiM / kathA' kI racanA vikrama saM. 992 meM yahIM kI thI / mArga darzana yahA~ kA bhInamAla relve sTezana zrI vIragaNI kI janmabhUmi yahI hai, jo ki prakhyAta eka ki. mI. hai / gA~va ke basa sTeNDa se bhI mandira paNDita the / unhoMne gurjara nareza cAmuMDarAja ko apanI eka ki. mI. hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / alaukika zakti se prabhAvita kiyA thA / jAlora sirohI va jodhapura Adi sthAnoM se sIdhI __ zrI siddhasenasUrijI ne 'sakala tIrtha stotra' meM isa bhinamAla ke lie basa sarvisa hai / yaha sthala jAlora tIrtha kI vyAkhyA kI hai| isa tIrtha kI kIrti bar3hAnevAle se mAnDolI, rAmasena hote hue lagabhaga 70 ki. mI. aise anekoM udAharaNa haiM,jinakA yahA~ zabdoM meM varNana hai / mAnDolI yahA~ se 30 ki. mI. va bhANDavyapura tIrtha karanA asaMbhava hai|prtivrss kArtika pUrNImA ke dina dhvajA lagabhaga 50 ki. mI. dUra hai / / car3hAI jAtI hai| e~ Thaharane ke lie do dharmazAlAe~ hai, anya mandira isake atirikta gA~va meM kula 15 (nikaTa ke mahAvIrajI mandira va kirtI staMma meM) jahA~ mandira hai / jyAdAtara mandira prAyaH caudahavIM se aThArahavIM ___pAnI, bijalI, bartana, or3hane-bichAne ke vastra va bhojanazAlA zatAbdI taka ke haiM / inameM gA~dhImatA vAsa meM sthita kI suvidhA upalabdha haiM / zrI zAntinAtha bhagavAna ke mandira kI punaH pratiSThA zrI per3hI 8 zrI pArzvanAtha jaina zvetAmbara tapAgacchIya hIravijayasUrijI ke suhaste vi.saM.1634 meM huI thI / TrasTa, hAthiyoM kI pola, kalA aura saundarya % itanI prAcIna nagarI meM pAsTa : bhinamAla-3430 posTa : bhinamAla - 343029. kalApUrNa avazeSoM Adi kI kyA kamI hai / zahara jilA : jAlora, (rAja.), phona : 02969-21190 mA 435 Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2017XX zrI mahAvIra bhagavAna mandira - satyapura zrI satyapura tIrtha zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, tIrthAdhirAja zveta varNa (zve. mandira ) / tIrtha sthala sA~cora gA~va ke madhya / prAcInatA yaha tIrtha prabhu vIra ke samaya kA batAyA jAtA hai / 'jaga cintAmaNi' stotra meM isa tIrtha kA varNana hai / kahA jAtA hai isa stotra kI racanA bhagavAna mahAvIra ke prathama gaNadhara zrI gautama svAmIjI ne kI thI / sA~cora kA prAcIna nAma satyapura va satyapurI thaa| parAkramI zrI nAhar3a rAjA ne AcAryazrI se upadeza pAkara vikrama saM. 130 ke lagabhaga eka vizAla gaganacumbI mandira kA nirmANa karavAkara vIra prabhu kI svarNamayI pratimA AcArya zrI jajjigasUrijI ke suhaste pratiSThita karavAI thI, aisA caudahavIM zatAbdI meM zrI jinaprabhasUrijI dvArA racita 'vividha tIrtha kalpa' meM ullekha hai / 'vividha tIrtha kalpa' meM yaha bhI kahA hai ki isa tIrtha kI itanI mahimA bar3ha gayI thI ki vidharmiyoM ko IrSyA 436 hone lagI / isako kSati pahu~cAne ke lie vikrama kI gyArahavIM zatAbdI meM mAlava deza ke rAjA, vi. saM. 1348 meM mugala senA, vi. saM. 1356 meM alAuddIna khilajI ke bhAI ulludhakhAna Aye / lekina sabako hAra mAnakara vApasa jAnA par3A / pratimA ko koI kSati na pahu~cA sakA / Akhira vi. saM. 1361 meM alAuddIna khilajI khuda AyA va upAya karake mUrti ko dillI le gayA, aisA ullekha hai vi. kI terahavIM zatAbdI meM kannoja ke rAjA dvArA bhagavAna mahAvIra kA mandira kaSTa meM banavAne kA ullekha hai / gurjara nareza ajayapAla ke daNDanAyaka zrI AlhAda dvArA vi. kI terahavIM sadI meM pArzvanAtha bhagavAna kI pratimA sthApita karane kA ullekha hai / yahA~ para eka prAcIna masjida hai, jo prAcIna kAla meM jaina mandira rahA hogA aisA kahA jAtA hai / masjida meM purAne pattharoM para kucha zilAlekha hai, jisameM vi. saM. 1322 vaizAkha kRSNA 13 ko bhaMDArI zrI chAr3A seTha dvArA mahAvIra bhagavAna ke mandira kA jIrNoddhAra karavAne kA lekha utkIrNa hai / vartamAna mandira ke nirmita hone ke samaya kA patA nahIM lagatA / jIrNoddhAra vi. saM 1963 meM huA thaa| jo svarNamayI pratimA allAuddIna khilajI dillI le gayA thA, usakA patA nahIM / vartamAna pratimA bhI prAcIna va prabhAvazAlI hai| abhI punaH jIrNoddhAra cAlU hai / viziSTatA bhagavAna zrI mahAvIra ke samaya kA yaha tIrtha hone va prabhu ke prathama gaNadhara zrI gautamasvAmI dvArA 'jagacintAmaNi stotra meM isa tIrtha kA varNana karane ke kAraNa yahA~ kI mahAna vizeSatA hai / kavivara upAdhyAya zrI samayasundarajI kI yaha janmabhUmi hai, jinakA janma vikrama kI satrahavIM sadI meM huA thA / vartamAna meM bhI isa mandira ko jIvita svAmI mandira kahate haiM / anya mandira isake atirikta yahA~ para 6 aura mandira va eka dAdAvAr3I hai / kalA aura saundarya purAne mandiroM ke dhvaMsa ho jAne ke kAraNa prAcIna kalAkRtiyoM kama najara AtI haiN| masjida jo prAcIna jaina mandira batAyA jAtA hai, vahA~ prAcIna avazeSa dikhAyI dete hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana rANIvAr3A 48 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvidhA hai / sA~cora ke lie jAlora, bhinamAla, bAr3amera, AbU, jodhapura, sirohI, jayapura, pAlanapura, tharAda va ahamadAbAda se basoM kI suvidhA upalabdha hai / mandira se basa sTeNDa lagabhaga 200 mITara dUra hai / mandira taka pakkI sar3aka hai / Akhira taka basa va kAra jA sakatI bhojanazAlA hai / per3hI 8 zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha kI per3hI sadara bAjAra, posTa : sA~cora - 343041. jilA : jAlora (rAja), phona : 02979-22028 (par3hI), 02979-22147 (nyAti noharA), 02979-22491 (bhojanazAlA) / suvidhAe~ Thaharane ke lie sarvasuvidhAyukta nyAtI noharA hai / zrI kuMthunAtha bhagavAna mandira ke pAsa zrI mahAvIra bhagavAna -satyapura 437 Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kalA aura saundarya prabhu pratimA kI prAcIna zrI kiMvaralI tIrtha kalA ati sundara hai / mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana AbU ror3a tIrthAdhirAja 8 zrI pArzvanAtha bhagavAna, zveta ___ 10 ki. mI. hai, jahA~ se TeksI kA sAdhana hai / yahA~ varNa, padmAsanastha (zve. mandira) / se AmathalA 12 ki. mI. hai / kAra mandira taka jA tIrtha sthala kiMvaralI gA~va ke brahmapurI mohalle sakatI hai / rAstA taMga rahane ke kAraNa basa mandira se meM / 400 mITara dUra ThaharAnI par3atI hai / prAcInatA mUlanAyaka bhagavAna kI gAdI para suvidhAe~ eka upAzraya hai, jahA~ philahAla vi. saM. 1132 kA lekha utkIrNa hai / eka sthaMbha para Thaharane kI suvidhA nahIM hai / AbU ror3a Thaharakara hI yahA~ bhI vi. saM. 1132 phAlguna zuklA 10 kA lekha AnA suvidhAjanaka hai / utkIrNa hai / isase saMbhavataH yaha tIrtha kSetra usase pUrva peDhI zrI jaina zvetAmbara mUrtipUjaka saMgha per3hI, kA ho sakatA hai / vi. saM. 1764 va vi. saM. 1903 zrI pArzvanAtha bhagavAna jaina mandira, meM jIrNoddhAra hone kA saMketa zilAlekhoM meM milatA hai| posTa : kiMvaralI - 343041., vhAyA : AbU ror3a, viziSTatA prativarSa mArgazIrSa zuklA 11 ko jilA : sirAhI, prAnta : rAjasthAna dhvajA car3hAyI jAtI hai / anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta anya koI mandira nahIM hai / mI manamohanacintAmaNI pAranAtha tAmbara jaina mandira kilara + + + + + + + + +++++++ zrI pArzvanAtha mandira-kiMvaralI 438 Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pArzvanAtha bhagavAna-kiMvaralI Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kAsIndrA tIrtha tIrthAdhirAja zrI zAntinAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 75 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala kAsIndrA gA~va meM / prAcInatA isakA prAcIna nAma kAzAhRda rahane kA zAstroM meM ullekha milatA hai / vi. saM. 1091 meM poravAla zrI vAmana zreSThI dvArA isa mandira meM eka deharI nirmita karavAne kA lekha deharI ke daravAje para utkIrNa hai / isalie yaha siddha hotA hai ki yaha mandira usake pUrva kA hai / mUlanAyaka bhagavAna kI gAdI para vi. saM. 1234 kA lekha utkIrNa hai / saMbhavataH vi. saM. 1234 meM jIrNoddhAra ke samaya yaha pratimA pratiSThita kI gayI hogI / viziSTatA kAzahadagaccha kA utpatti sthAna yahI hai / yahA~ ke dharmavIra va zUravIra zrAvakoM dvArA, vi. saM. 1253 meM zahAbuddIna gorI va dhArAvarSadava rAjA ke bIca hue yuddha ke samaya tIrthasthala kI rakSA ke lie diyA gayA yogadAna ullekhanIya hai jisase zahAbuddIna ko yahA~ se ghAyala hokara vApisa lauTanA par3A thA / yahA~ ke zrAvakoM ne kAzahRdagaccha ke AcArya bhagavantoM se preraNA pAkara anekoM dhArmika kArya karake dharma kI prabhAvanA bar3hAyI hai / prativarSa vaizAkha zuklA 10 ko dhvajA car3hatI hai / anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya 8 isa prAcIna bAvana jinAlaya mandira kA dRzya ati suramya hai / zrI zAntinAtha bhagavAna kI prAcIna kalAtmaka, parikarayukta pratimA ati hI manohara va bhAvAtmaka hai / lekina anya deriyoM meM pratimAjI nahIM hai / mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana AbU ror3a 12 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai| yahA~ se bhArajA 2/2 ki. mI. hai jo ki sirohI roDa-Aba mArga para sthita hai| suvidhAe~ vartamAna meM Thaharane ke lie koI zrI zAntinAtha mandira-kAsIndrA 440 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI zAntinAtha bhagavAna-kAsIndrA savidhA nahIM hai / mAnapura yA AbU ror3a Thaharakara yahA~ saMgha jaina mandira, gA~va : kAsIndrA AnA suvidhAjanaka hai, jahA~ sArI suvidhAe~ upalabdha hai| posTa : ajapurA - 307 026. peDhI zrI kAsIndrA jaina zvetAmbara mUrtipUjaka jilA : sirAhI, prAnta : rAjasthAna, Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI deladara tIrtha anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya prabhu pratimA kI kalA tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, zveta ati hI sundara va AkarSaka hai / varNa, padmAsanastha, lagabhaga 65 seM. mI. (zve. mndir)| mArga darzana 8 yahA~ se najadIka kA relve sTezana tIrtha sthala deladara gA~va ke madhyastha / AbU ror3a 11 ki. mI. hai, jahA~ se TeksI kI prAcInatA 8 mandira ke eka sthaMbha para vi. saM. suvidhA hai / mandira taka basa va kAra jA sakatI hai / 1101 kA lekha utkIrNa hai, jo yahA~ kI prAcInatA ko savidhAe~ philahAla yahA~ Thaharane ke lie koI siddha karatA hai| suvidhA nahIM hai / AbU ror3a Thaharakara hI yahA~ AnA mUlanAyaka bhagavAna ke parikara kI gAdI para vi. saM. suvidhAjanaka hai / 1359 kA lekha hai / mandira meM eka gAdI para vi. saM. per3hI zrI deladara jaina saMgha, 1331 kA zilAlekha utkIrNa hai / yahA~ se kucha prAcIna gA~va : deladara, pratimAe~ sAbaramatI le jAyI gaI haiM / posTa : AbU ror3a - 307026. viziSTatA prativarSa vaizAkha zuklA 6 ko dhvajA jilA : sirAhI, prAnta : rAjasthAna / car3hAyI jAtI hai / TTTTTTTER zrI AdIzvara bhagavAna mandira-deladara 442 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdIzvara bhagavAna-deladara 443 Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI DeraNA tIrtha tIrthAdhirAja zrI saMbhavanAtha bhagavAna, padmAsanastha, (zve. mndir)| tIrtha sthala DeraNA gA~va ke bAhara eka parakoTe meM / prAcInatA isakA prAcIna nAma dehalANA hone kA zilAlekhoM meM ullekha hai / mandira ke eka gokhale meM parikara kI gAdI para vi. saM. 1172 phAlguna zuklA 3 kA lekha utkIrNa hai / isase yaha pramANita hotA hai ki yaha tIrtha kSetra lagabhaga bArahavIM sadI se pUrva kA koI mandira nahIM hai / ___ kalA aura saundarya dUra se hI prAcIna mandira kA dRzya ati hI manohara lagatA hai / yaha pratimA ati hI bhAvAtmaka rahane ke kAraNa sahaja hI meM bhaktajanoM ko apanI ora AkarSita karatI hai / __mArga darzana najadIka kA relve sTezana AbU ror3a 8 ki. mI. hai, jahA~ se ATo va TeksI kA sAdhana hai| kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / savidhAe~ vartamAna meM yahA~ Thaharane kA koI sAdhana nahIM hai / Aba roDa Thaharakara AnA hI suvidhAjanaka hai| __ per3hI 8 zrI DeraNA jaina zvetAmbara tIrtha, gA~va : DeraNA, posTa : AbU ror3a - 307 026. jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, mukhya kAryAlaya : zrI pArzvanAtha jaina zvetAmbara per3hI, posTa : rohIr3A - 307 0 24. (rAjasthAna) phona : 02971-54743 (rohIr3A) / viziSTatA prativarSa phAlguna kRSNA 6 ko dhvajA car3hAI jAtI hai / isa avasara para svAmIvatsala kA Ayojana hotA hai / anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ zrI saMbhavanAtha bhagavAna mandira-DeraNA Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ H zrI saMbhavanAtha bhagavAna-DeraNA 445 Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI muNDasthala tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, kAyotsarga mudrA, zveta varNa, lagabhaga 1.07 mITara ( zve. mandira ) / tIrtha sthala muMgayalA gA~va ke bAharI bhAga meN| prAcInatA yaha tIrtha bhagavAna mahAvIra ke samaya kA mAnA jAtA hai| kahA jAtA hai ki bhagavAna mahAvIra ne jaba apanI chadmAvasthA meM isa arbudagiri kI bhUmi meM vicaraNa kiyA taba muNDasthala meM naMdIvRkSa ke nIce kAusagga dhyAna meM rahe the / vikrama kI terahavIM zatAbdI meM AcArya zrI mahendrasUrijI dvArA racita " aSTottarI tIrtha mAlA" meM bhI isakA varNana hai| isa tIrtha mAlA meM yaha bhI kahA gayA hai ki zrI pUrNarAja nAmaka rAjA ne jinezvara kI bhakti ke kAraNa mahAvIra bhagavAna ke janma ke bAda 37 veM varSa meM eka pratimA banAI thI / eka zilAlekha para bhagavAna mahAvIra kA chadmAvasthA kAla meM yahA~ kAusagga dhyAna meM rahane kA va pUrNarAja rAjA 446 dvArA bhagavAna kI pratimA nirmita karavAkara zrIkezIsvAmI ke suhaste pratiSThita karavAne kA ullekha hai / uparokta tathyoM ke sarvekSaNa kI AvazyakatA hai tAki kAphI jAnakArI prApta ho sake / vikrama saM. 1216 vaizAkha kRSNA 5 ko yahA~ stambhoM ke nirmANa karavAne kA ullekha hai| vikrama saM. 1389 meM zrI dhAMdhala dvArA muNDasthala meM mahAvIra bhagavAna ke mandira meM jinezvara bhagavAna kI yugala pratimAe~ banavAkara AcArya zrI kakkasUrijI ke suhaste pratiSThita karavAne kA ullekha hai / vikrama kI caudahavIM zatAbdI meM zrI jinaprabhasUrijI dvArA racita "vividha tIrtha kalpa" meM isa tIrtha kA ullekha hai / vikrama saM. 1442 meM rAjA zrI kAnhar3adeva ke putra zrI bIsaladeva dvArA vAr3I ke sAtha kuA~ bheMTa karane kA ullekha milatA hai / vikrama saM. 1501 meM tapAgacchIya zrI lakSmIsAgarajI mahArAja ko muNDasthala meM upAdhyAya kI padavI dI gayI / zrI mahAvIra bhagavAna mandira-muNDasthala Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vikrama saM. 1722 meM racita tIrtha mAlA meM muNDasthala meM 145 pratimAoM ke hone kA ullekha hai / ___ usake bAda mandira bahuta jIrNa avasthA meM rahA, jisakA punaH uddhAra hokara vikrama saM. 2015 vaizAkha zuklA 10 ke dina AcArya zrI vijayaharSasUrijI ke suhaste punaH pratiSThA sampanna huI / viziSTatA bhagavAna mahAvIra kA apane chadmAvasthA kAla meM yahA~ padArpaNa kara kAusagga dhyAna meM rahane kA ullekha yahA~ kI mukhya vizeSatA kA sUcaka hai / maMtrI zrI vimalazAha va vastupAla tejapAla ne vimalavasahI va lAvaNyavasahI kI vyavasthA hetu maNDaloM kI sthApanA kI, taba muNDasthala ke zrAvakoM ko bhI vyavasthA ke kArya meM zAmila kiyA thA / anya mandira vartamAna meM isake atirikta koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya Aja yahA~ para koI khAsa prAcIna avazeSa prApta nahIM ho rahe haiM / ullekhoM ke anusAra yahA~ se kucha prAcIna pratimAe~ bAhara mandiroM meM bheja dI gaI / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana AbU ror3a 10 ki. mI. hai, jahA~ se basa va TeksI kI suvidhA hai| basa va kAra mandira taka jA sakatI hai / yahA~ se daMtANI 16 ki. mI. dUra hai / / suvidhAe~ Thaharane ke lie dharmazAlA hai / bhojanAlaya va Thaharane hetu nutana dharmazAlA kA kArya lagabhaga sampUrNatA meM hai / per3hI 8 zrI kalyANajI paramAnandajI per3hI, zrI muNDasthala mahAtIrtha posTa : muMgathalA - 307026. jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna / zrI mahAvIra bhagavAna-muNDasthala 447 Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIrAvalA tIrtha tIrthAdhirAja zrI jIrAvalA pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 18 se. mI. / (prAcIna mUlanAyaka ) (zve. mandira) / jIrAvalA gA~va meM jayarAja parvata tIrtha sthala kI oTa meM / prAcInatA jaina zAstroM meM isake nAma, jIrAvallI, jIrApallI, jIrikApallI evaM jayarAjapallI Adi Ate hai / upalabdha prAcIna avazeSoM se pratIta hotA hai ki kisI samaya yaha eka samRddhazAlI nagara thA / ullekhAnusAra yahA~ jIrAvalA pArzvanAtha bhagavAna kA mandira vikrama saMvat 326 meM kor3I nagara ke seTha zrI amarAsA ne banAyA thA | kor3Inagara zAyada 448 bhInamAla ke pAsavAlA honA caahie| kahA jAtA hai ki amarAsA zrAvaka ko svapna meM zrI pArzvanAtha bhagavAna ke adhiSThAyaka deva ke darzana hue / adhiSThAyaka deva ne jIrApallI zahara ke bAhara bhUgarbha meM guphA ke nIce sthita pArzvaprabhu kI pratimA ko usI pahAr3I kI talahaTI meM sthApita karane ko kahA / amarAsA ne svapna kA hAla vahA~ virAjita jainAcArya zrI devasUrijI ko btaayaa| usI dina AcArya zrI devasUrijI ko bhI isI taraha kA vapna AyA thA / AcArya zrI va amarAsA sAMketika sthAna para zodha karane gaye / puNyayoga se vahIM para pArzvaprabhu kI pratimA prApta huI / zrI adhiSThAyaka deva ke AdezAnusAra vahIM para mandira kA nirmANa karavAkara vikrama saM. 331 meM AcArya zrI devasUrijI ke suhaste pratiSThA saMpanna huI / vikrama saM. 663 meM isakA prathama jIrNoddhAra saMghapati zreSThI zrI jIrAvalA pArzvanAtha mandira jIrAvalA Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI jIrAvalA pArzvanAtha bhagavAna-prAcIna mUlanAyaka Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAdha zrI jaitAsA khemAsA dvArA jainAcArya zrI merusUrijI ke upadeza se huA thA, jo ki 10 hajAra yAtriyoM ke sAtha saMgha lekara Aye the / usake bAda dUsarA jIrNoddhAra vikrama saM. 1033 meM jainAcArya zrI sahajAnandajI ke upadeza se tetalI nagara ke zreSThI zrI haradAsajI ne karavAyA thA / isake pazcAt bhI kaI bAra jIrNoddhAra hue hoMge lekina unake kahIM ullekha nahIM mila rahe haiM / aMtima pratiSThA vikrama saMvat 2020 vaizAkha zukla pakSa meM zrI tilokavijayajI ke suhaste susampanna huI / yahA~ para upalabdha zilAlekhoM, vibhinna AcArya bhagavanto dvArA racita stotroM va caitya paripATiyoM meM jIrAvalA pArzvanAtha bhagavAna kA nAma vikrama saM. 1851 taka AtA hai / usake bAda patA nahIM kisa kAraNa zrI nemInAtha bhagavAna kI pratimA mUlanAyaka bhagavAna ke rUpa meM parivartita kI gayI / mAnyatA hai ki AkramaNakAriyoM ke bhaya se pArzvaprabhu kI isa prAcIna pratimA ko surakSita kiyA hogA, jo ki abhI eka deharI meM vidyamAna hai / / viziSTatA zrI jIrAvalA pArzvanAtha bhagavAna kI mahimA kA jaina zAstroM meM jagaha-jagaha para atyanta varNana kiyA hai / abhI bhI jahA~ kahIM bhI pratiSThA Adi zubha kAma hote haiM to prAraMbha meM "OM zrI jIrAvalA pArzvanAthAya namaH" pavitra maMtrAkSara rUpa isa tIrthAdhirAja kA smaraNa kiyA jAtA hai / una avasaroM para prAyaH camatkArika ghaTanAe~ ghaTatI haiM va zraddhAlu bhaktajanoM kI manokAmanAeM pUrNa hotI haiM / isa mandira meM zrI pArzvanAtha bhagavAna ke 108 nAma kI pratimAe~ vibhinna deriyoM meM sthApita hai / prAyaH hara AcArya bhagavanta, sAdhu munirAjoM ne yahA~ yAtrArtha padArpaNa kiyA hai / Aja taka anekoM saMgha yahA~ A cuke haiM, jinake anekoM vRttAMta hai / anekoM AcArya bhagavantoM munimahArAjoM ne apane stotroM Adi meM isa tIrtha ke mahimA kI vyAkhyA kI hai, una sabakA varNana yahA~ karanA saMbhava nahIM / isa tIrtha ke nAma para jIrApallIgaccha banA hai, jisakA nAma caurAsIgacchoM meM AtA hai / yahA~ ke camatkAra bhI prakhyAta haiM, jaise eka bAra 50 luTere ikaTThe hokara mandira meM ghUse / mandira meM upalabdha sAmAna va rupayo ko jinake jo hAtha lagA, gaThaDiyA~ bA~dhakara bAhara Ane lage / daivika zakti se zrI padmAvatI pArzvanAtha bhagavAna-jIrAvalA 450 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ unhe kucha bhI dikhAyI na diyA jisase jidhara bhI jAte dIvAroM se TakarAkara khUna se lathapatha ho gaye va andara hI par3e rahe / subaha maya sAmAna pakar3e gaye / eka bAra AcArya zrI merutuMgasUrijI ne jIrAvalA tIrtha kI ora jAte eka saMgha ke sAtha 3 zloka likhakara bheje / saMghapati ne una zlokoM ko bhagavAna ke sAmane rakhA / adRzya rUpa se adhiSThAyaka deva ne sAta guTikAe~ pradAna kI va nirdeza diyA ki AvazyakatA par3ane para prayoga karanA / aisI anekoM ghaTanAe~ ghaTI hai va abhI bhI ghaTatI rahatI haiM / yahA~ para jainetara bhI khUba Ate haiM va prabhu ko dAdAjI kahakara pukArate haiM / prativarSa gehU~ kI phasala pAte hI sahakuTumba yahA~ Ate haiM va yahIM bhojana taiyAra karake harSollAsa ke sAtha prabhu ke caraNoM meM car3hAkara pazcAt khudagrahaNa karake apane ko kRtArtha samajhate haiM / inake kathanAnusAra yahA~ Ane para unakI manokAmanAeM pUrNa hotI haiM / caitrI pUrNimA, kArtika pUrNimA va bhAdaravA zuklA 6 ko mele lagate haiM / anya mandira vartamAna meM yahA~ para isake atirikta koI mandira nahIM hai / kalA aura saundarya zrI pArzva prabhu kI pratimA ati hI prAcIna rahane ke kAraNa kalAtmaka va bhAvAtmaka hai sahaja hI bhaktajanoM ke hRdaya ko apanI tarapha khIMca letI hai / jaMgala meM zAnta vAtAvaraNa ke sAtha jayarAja parvata kI oTa meM yaha bAvana jinAlaya mandira kA dRzya ati hI AkarSaka lagatA hai / mArga darzana yahA~ se najadIka kA relve sTezana AbU ror3a 42 ki. mI. jAlora 90 ki. mI. sirohI 70 ki. mI. DIsA 87 ki. mI. dUra hai / ina sabhI jagahoM se basa va TeksI kI suvidhA hai| najadIka kA gA~va manDAra 24 ki. mI. revadara 8 ki. mI. va varamANa 14 ki. mI. dUra hai / ina jagahoM se bhI basa va TeksI kI suvidhA upalabdha hai / basa va TeksI mandira taka jA sakatI hai / najadIka revadara gA~va se jaisalamera, bAr3amera, jodhapura, nAkor3A, mumbaI (kalyANa), dillI va ahamadAbAda ke lie basa sevA upalabdha hai / __ suvidhAe~ 488 Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI sarvasuvidhAyukta vizAla dharmazAlAe~, blaoNka va haoNla hai, jahA~ para bhojanAzAlA, nAstA va bhAte kI bhI vyavasthA zrI pArzvanAtha bhagavAna-jIrAvalA hai / saMgha vAloM ke lie alaga se Adhunika suvidhAyukta rasor3e ke sAtha bhojana gRha kI suvidhA haiM / peDhI zrI jIrAvalA pArzvanAtha jaina tIrtha, posTa : jIrAvalA - 307 514. tAlukA : revadara, jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02975-24438. Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI varamANa tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, padmAsanastha, lagabhaga 1.4 mITara (zve. mandira) / tIrtha sthala varamANa gA~va ke bAhara eka chora meM choTI TekarI para / / prAcInatA vi. saM. 1242 meM zreSThI zrI puniga Adi zrAvakoM dvArA zrI mahAvIra svAmI ke mandira (brahmANagacchakA) kI bhamatI meM zrI ajitanAtha bhagavAna kI derI ke guMbaja kI padmazilA karavAne kA ullekha hai| vikrama saM. 1287 meM AbU delavAr3A ke lAvaNyavasahI mandira kI vyavasthA ke lie maMtrI zrI vastupAla tejapAla dvArA sthApita vyavasthA samiti ne yahA~ ke zrIsaMgha ko prativarSa honevAle aThAI mahotsava meM phAlguna kRSNA 5 (tRtIya divasa) kI pUjA racavAne kA kArya sauMpA thA / vikrama saM. 1446 meM isa mandira meM eka raMgamaNDapa nirmANa karavAne kA bhI ullekha hai / vikrama saM. 1755 meM zrI jJAnavimalasUrijI dvArA racita "tIrthamAlA" meM yahA~ kA ullekha hai / ina sabase yaha siddha hotA hai ki yaha mandira vikrama saM. 1242 se pahale kA hai / brahmANagaccha kI utpatti bhI isake pUrva ho cukI thI / yahA~ upalabdha makAnoM ke asaMkhya khaNDaharoM, prAcIna bAvar3iyoM va kuoM se pratIta hotA hai ki kisI samaya yaha vizAla nagarI rahI hogI / isa mandira ke jIrNoddhAra kA kAma abhI-abhI huvA hai / viziSTatA brahmANagaccha kA utpatti sthAna yahI hai / prativarSa caitra zuklA 13 ko yahA~ para mele kA Ayojana hotA hai, jisameM dUra-dUra se zraddhAlu bhaktagaNa kAphI saMkhyA meM Akara bhakti kA lAbha lete haiM / yahA~ kA sUrya mandira bhArata ke prasiddha sUrya mandiroM meM eka hai, jisakA nirmANa vikrama kI sAtavIM sadI se pUrva kA batAyA jAtA hai / anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta eka aura mandira hai / kalA aura saundarya 8 yahA~ ke tIrthAdhirAja bhagavAna zrI mahAvIra kI pratimA kI kalA bejor3a hai / mandira ke ghUmaTa para kiye hue prAcIna (zrI neminAtha bhagavAna kI barAta, bhagavAna kA janmotsava Adi) kalA ke namUne darzanIya haiM / bhagavAna ke AjU-bAjU zrI pArzvanAtha bhagavAna kI kAusagga mudrA meM do pratimAoM kI, lakSmI devI, ambikA devI va anya prAcIna pratimAoM kI kalA ati darzanIya hai / mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana AbU ror3a zrI mahAvIra bhagavAna mandira-varamANa 452 Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-varamANa 44 ki. mI. haiM, jahA~ se TeksI va basa kA sAdhana hai| mandira taka pakkI sar3aka hai| najadIka ke bar3e gA~va revadara 3 ki. mI. manDAra 10 ki. mI. va jIrAvalA tIrtha 5 ki. mI. hai| ina jagahoM se basa va TeksI kA sAdhana hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie mandira ke nikaTa hI vizAla dharmazAlA hai, jahA~ bijalI, pAnI, bartana, or3hane bichAne ke vastra, bhojanazAlA, cAya nAstA va bhAte kI suvidhA upalabdha hai| vahI para do hAla va upAzraya bhI hai / per3I zrI vardhamAna jaina tIrtha, varamANa / posTa : varamANa 307514. vhAyA revadara, jilA sirohI (rAja.), phona : 02975-64032. 453 Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI maMDAra tIrtha tIrthAdhirAja zrI mahAvIra bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 120 se. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala manDAra gA~va ke mandira kI serI meM / prAcInatA 8 prAcIna zilAlekhoM meM isa gA~va kA mahAhRda va mahAhaDa nAmoM se ullekhita kiyA hai / / prakANDa vidvAna AcArya zrI vAdIdevasUrIzvarajI kA janma isI gA~va meM vi. saM. 1143 meM huA thA / vi. saM. 1287 meM AbU delavAr3A ke lAvaNyavasahi mandira ke vArSika mahotsava hetu kameTI banAyI thI jisameM isa gA~va kA nAma bhI zAmila thA / __vi. saM. 1499 meM zrI megha kavi dvArA racita 'tIrtha-mAlA' meM yahA~ ke zrI mahAvIra bhagavAna ke mandira kA ullekha hai / ukta mahAvIra bhagavAna kA mandira kisI samaya bhUkaMpa Adi ke jhapeToM meM Akara bhUgarbha meM samA gayA hogA, aisA pratIta hotA hai / vartamAna mUlanAyaka zrI mahAvIra bhagavAna kI vizAla kAya pratimA va anya do kAyotsarga mudrA meM zrI pArzvanAtha bhagavAna va zrI vimalanAtha bhagavAna kI pratimAe~ (zrI vimalanAtha bhagavAna kI pratimA para vi. saM. 1259 kA lekha hai) gA~va ke bAhara eka TekarI ke nikaTa jamIna meM se prApta huI thI / saMbhavataH yaha vahI pratimA hai jisakA zrI megha kavi ne apane tIrtha mAlA meM ullekha kiyA hai / yahA~ para punaH mandira nirmANa kA kArya karavAkara vi. saM. 1920 meM carama tIrthaMkara vIra prabhu kI usa prAcIna alaukika pratimA ko punaH pratiSThita karavAyA gayA / abhI mandira ke punaH jIrNoddhAra kA kArya cAlU zrI vimalanAtha bhagavAna-maMDAra viziSTatA suprakhyAta prakANDa vidvAna AcArya zrI vAdIdevasUrIzvarajI kI yaha janma bhUmi hai / zrI 'mahAhRtagaccha' kA utpatti sthAna bhI yahI hai / gA~va ke bAhara jagaha-jagaha anekoM khaNDahara avazeSa bikhare hue dikhAyI dete haiM / isase pratIta hotA hai kisI samaya yaha eka virATa nagarI rahI hogI va yahA~ anekoM jina mandira rahe hoMge / yahA~ ke zreSThiyoM dvArA bhI jagaha-jagaha dhArmika kAryo meM bhAga lene kA ullekha zrI mahAvIra bhagavAna mandira-maMDAra Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna-maMDAra milatA hai / prativarSa mAgha zuklA 13 ko dhvajA car3hAyI jAtI hai / anya mandira isake atirikta yahA~ eka aura zrI dharmanAtha bhagavAna kA bhI prAcIna mandira haiM / ___ kalA aura saundarya bhagavAna mahAvIra kI pratimA ati hI sundara va prabhAvazAlI hai / bhUgarbha se prApta kAyotsarga mudrA meM zrI pArzva prabhu kI va zrI vimalanAtha bhagavAna kI pratimAe~ bhI ati darzanIya 50 ki. mI. haiM, jahA~ se basa va TeksiyoM kI suvidhA hai| kAra va basa mandira taka jA sakatI hai / yahA~ se varamANa 10 ki. mI. va jIrAvalA 24 ki. mI. hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie upAzraya hai, jahA~ pAnI, bijalI, kA sAdhana hai / AyambilazAlA hai / per3hI 8 zrI paMcamahAjana jaina dharmAdA va dhArmika TrasTa, maMDAra / posTa : manDAra - 307 513. jilA : sirAhI (rAja.), phona : 02975-36131 haiN| mArga darzana najadIka kA relve sTezana AbU ror3a 455 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI mahAvIra bhagavAna kA ullekha hai / gUr3ha maNDapa meM anya kAyotsarga pratimAoM para vi. saM. 1242 kA lekha utkIrNa hai jinameM bhI mUlanAyaka zrI mahAvIra bhagavAna rahane kA ullekha hai / pandrahavIM zatAbdI meM zrI sAdhucanda munivara dvArA racita "caitya paripATI" meM bhI zrI mahAvIra bhagavAna kA ullekha hai / ho sakatA hai tatpazcAt jIrNoddhAra ke samaya zrI AdIzvara bhagavAna kI yaha pratimA pratiSThita kI gayI hogI / isa pratimA para koI lekha nahIM hai / pratimA ati hI prAcIna haiM / kucha varSoM se jIrNoddhAra kA kArya cAlU hai / viziSTatA prativarSa phAlguna kRSNA pratipadA ko dhvajA car3hAyI jAtI hai / anya mandira 8 vartamAna meM yahA~ isake atirikta koI mandira nahIM haiM / kalA aura saundarya 8 yahA~ ke mandira meM mUlanAyaka bhagavAna va anya pratimAoM kI kalA darzanIya hai| mArga darzana 8 najadIka kA relve sTezana va basa sTezana AbU ror3a 6 ki. mI. haiM, jahA~ se ATo va TeksI kA sAdhana hai| mandira taka kAra va basa jA sakatI hai / yahA~ se mAnapura 4 ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie nikaTa hI choTI dharmazAlA hai, parantu AbU ror3a dharmazAlA yA mAnapura tIrtha meM Thahara kara yahA~ AnA suvidhAjanaka hai, vahA~ bhojanazAlA Adi kI sArI suvidhAe~ upalabdha haiM / __ per3hI 8 zrI ora jaina zvetAmbara mUrtipUjaka jaina saMgha posTa : ora - 307 026. vhAyA : AbU ror3a, jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna / zrI AdinAtha jaina mandira-or3a zrI oDa tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 80 se. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala batariyA nadI ke kinAre base ora gA~va ke bIca / prAcInatA isakA prAcIna nAma or3a rahane kA zilAlekhoM meM ullekha milatA hai / mandira meM zrI ambikA devI kI pratimA ke parikara para vi. saM. 1141 ASAr3ha zuklA 1 kA lekha utkIrNa hai, jisameM 456 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdIzvara bhagavAna-or3a 457 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI acalagar3ha tIrtha dvArA zrI mahAvIra bhagavAna kA mandira nirmita karavAne kA ullekha hai / ho sakatA hai jIrNoddhAra ke samaya pratimA parivartita kI gayI ho / pahAr3a ke UMce zikhara tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, zvarNa para zrI AdinAtha bhagavAna ke jaga vikhyAta caumukhI varNa, dhAtu pratimA, padmAsanastha, lagabhaga 1.50 mITara mandira kA nirmANa rANakapura tIrtha ke nirmAtA zeTha zrI (zve. mandira) / dharaNAzAha ke bar3e bhAI ratnAzAha ke pautra zUravIra, tIrtha sthala arAvalI ke abUMdAcala parvata kI dAnavIra, evaM bAdazAha gayAsuddIna ke pradhAna maMtrI zrI dAnavAra, eva bAdazAha gayAsuddAna uccatama coTI para rANA kuMbhA dvArA nirmita kile meM, sahasAzAha ne AcArya zrI sumatisUrijI se preraNA pAkara jahA~ kI U~cAI samudra kI sataha se 4600 phuTa hai / usa vakta yahA~ ke mahArAjA zrI jagamAla se anumati prAcInatA acalagar3ha bhI arbudagiri kA aMga lekara karavAyA thA / vikrama saM. 1566 phAlguna zuklA rahane ke kAraNa isakI prAcInatA bhI AbU tIrtha ke 10 ke dina zrI AdinAtha bhagavAna ke vizAlakAya samAna hai / vartamAna mandiroM meM acalagar3ha kI taleTI ke (120 maNa) ghAtu pratimA kI pratiSThA AcArya zrI pAsa choTI TekarI para zrI zAntinAtha bhagavAna kA mandira jayakalyANasUrijI ke suhaste susaMpanna huI thI / yaha sabase prAcIna hai, jo ki zrI kumArapAla rAjA dvArA varNana 'guru guNa ratnAkara' kAvya, zIlavijayajI kRta nirmita batAyA jAtA hai / isakA ullekha 'vividha tIrtha 'tIrtha mAlA' Adi meM ullikhita haiM / isI mandira meM kalpa' va 'arbudagiri kalpa' meM AtA hai,lekina kumArapAla pUrva dizA meM virAjita zrI AdIzvara bhagavAna va dakSiNa dizA meM virAjita zrI zAntinAtha bhagavAna kI II tIrthAdhirAja zrI AdinAtha bhagavAna mandira-acalagar3ha 458 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI AdinAtha bhagavAna-acalagar3ha Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratimAoM para mevAr3a ke DuMgarapura nareza zrI somadAsa ke sAre gurudeva ke caraNoM meM sASTAMga namaskAra karane pradhAna, ozavAla zreSThI zrI sAlhAzAha dvArA Ayojita lage / saba sajedhaje hokara bhI unheM apane vastroM kA samAroha meM vi. saM. 1518 vaizAkha kRSNA 4 ke dina bhAna na rahA. itanI bhakti thI unameM / svAmIjI likhate zrI lakSmIsAgarasUrijI ke suhaste pratiSThA hue kA lekha hai ki usa vakta kA dRzya phoTo lene yogya thA, paranta utkIrNa hai / pazcima dizA meM virAjita zrI AdinAtha / kemarA nahIM thA / gurudeva ne anekoM rAjAoM se zikAra prabha kI pratimA para iMgarapura nivAsI zreSThI zrI sAlhA va mA~sa mandirA kA tyAga karavAyA thA / vikrama saM. zAha vagairaha zrAvakoM dvArA vikrama saM. 1529 meM zrI 1999 ke Asoja kRSNa pakSa 10 ko gurudeva acalagar3ha lakSmIsAgarasUrijI ke suhaste pratiSThA hone kA ullekha meM kuthunAthajI ke mandira ke pAsa eka kamare meM devaloka hai / mUlanAyaka bhagavAna ke donoM bAjU khaDgAsana kI / sidhAre / vahA~ Aja bhI vaha pATa vidyamAna hai, jisapara pratimAoM para vi. saM. 1134 ke lekha utkIrNa hai, ina unakA svargavAsa huA thA / lekhoM ke anusAra sAMcora meM zrI mahAvIra bhagavAna ke unakI deha zrI mAnDolI nagara le jAyI gayI va mandira ke lie ye pratimAe~ banI thIM / isa mandira ke agni saMskAra vahA~ huA jahA~ bhavya mandira banA huA hai| dUsarI maMjila meM sarva dhAtu kI caumukha pratimAjI anya mandira isake atirikta vartamAna meM 3 virAjita haiM, jinameM pUrva dizA meM virAjita pratimA mandira (zrI AdinAtha bhagavAna, zrI zAntinAtha bhagavAna, alaukika mudrA meM atyanta sundara va prabhAvazAlI hai / zrI kuMthunAtha bhagavAna ke) aura haiM / ye bhI prAcIna haiN| isa para koI lekha utkIrNa nahIM hai / yaha pratimA inake alAvA zrI kuMthunAtha bhagavAna ke mandira ke pAsa lagabhaga 2100 varSa prAcIna mAnI jAtI hai / saMbhavataH AbU ke yogIrAja vijaya zAntisUrIzvarajI ke svargasthala yaha pratimA pahile mUlanAyaka rahI hogI / ataH yahA~ meM pATa para vizAla phoTo darzanArtha rakhA huA hai / hAla bhI delavAr3A kI bhAMti prAcIna mandira rahe hogeM / hI meM kucha varSoM pUrva guru mandira kA nirmANa huvA hai| viziSTatA yahA~ para dhAtu kI kula 18 ambA mAtA ke prAvIna mandira kA bhI jIrNoddhAra huvA pratimAe~ haiM va unakA vatana 1444 mana kahA jAtA hai| hai / yahA~ se lagabhaga 3 ki. mI. dUra guru zikhara hai, ina pratimAoM kI camaka va varNa se pratIta hotA hai ki jo ki arAvalI parvata kI uccatama coTI mAnI jAtI inameM sone kA aMza jyAdA hai| itanI vizAlakAya dhAtu hai / vahA~ para eka derI meM zrI AdIzvara bhagavAna ke kI pratimAe~ anyatra nahIM hai / ina pratimAoM kA caraNa sthApita haiM / DuMgarapura ke kArIgaroM dvArA banAyA mAnA jAtA hai / kalA aura saundarya yahA~ kA prAkRtika dRzya rAjA kuMbhA dvArA vikrama saM. 1509 meM nirmita isa durga ati manalubhAvanA hai / mandira se cAroM tarapha kA dRzya meM vidhvaMsa mahala bhI hai / AbU ke yogIrAja vijaya aisA lagatA hai jaise svarga loka meM khar3e haiM, bahuta hI zAntisUrIzvarajI kI aMtima tapobhUmi va svarga bhUmi bhI zAnti kA vAtAvaraNa hai / mukhya mandira meM dhAtukI banI yahI hai / yahA~ jaMgaloM meM unhoMne ghora tapasyA kI thii| cAroM pratimAe~ alaga alaga samaya kI hone para bhI mukhya mandira ke pAsa eka kamarA hai, jahA~ prAyaH ve rahA aisA pratIta hotA hai jaise eka hI sAtha nirmita huI ho| karate the / unake anekoM rAjA anuyAyI the / isa prakAra kI kalAtmaka dhAtu pratimAe~ anyatra nahIM hai| zrI puDala tIrthoddhAraka AtmAnurAgI svAmI zrI isa mandira ke dUsarI maMjila meM pUrva dizA meM virAjita rikhabadAsajI dvArA racita 'AbU ke yogIrAja' pustaka meM alaukika dhAtu pratimAkI sundaratA kA to jitanA anekoM camatkArika va alaukika ghaTanAoM kA A~khoM varNana kareM kama haiM / zAyada vizva meM bhI itanI sundara dekhA varNana hai / unameM eka varNana yaha bhI hai ki bhAvAtmaka prAcIna pratimAe~ kama jagaha hogI / zrI eka vakta yogIrAja acalagar3ha virAjate the, jaba svAmIjI kuMthunAtha bhagavAna kI pratimA kAMse se nirmita hai, jo bhI pAsa the / 22 rajavAr3oM ke nareza va rAjakumAra Adi / ki prAyaH kama pAyI jAtI hai / inake alAvA sirohI ke rAjakumAra kI zAdI karake darzanArtha Aye / mandAkinI kuNDa, bhartRharI va gopIcanda guphA, bhRgu daravAjA banda thA / sAre rAjA va rAjakumAra darzana kI Azrama, tIrtha vijaya Azrama Adi darzanIya sthala hai / pratIkSA kara rahe the / jyoM hI daravAjA khulA,sAre ke 460 Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ DOWias zrI AdinAtha prabhu kI dhAtu se nirmita alaukika prAcIna pratimA-acalagar3ha mArga darzana najadIka kA relve sTezana AbU ror3a 37 ki. mI. dUra haiM, jahA~ se mAUnTa AbU va delavAr3A hokara AnA par3atA hai, AbU ror3a se mAUnTa AbU anekoM baseM milatI rahatI hai / mAUnTa AbU se bhI kucha baseM acalagar3ha AtI hai / TeksI kA bhI sAdhana hai| acalagar3ha kI taleTI se mandira kI car3hAI 400 mITara hai, jahA~ vayovRddha mahAnubhAvoM ke lie DolI kA sAdhana hai / talahaTI taka pakkI sar3aka hai / basa va kAra jA sakatI hai / mAUnTa AbU se acalagar3ha kI talahaTI 6 ki. mI. va delavAr3A se 4 ki. mI. dUra hai| suvidhAe~ Upara mukhya mandira ke pAsa hI Thaharane hetu sarvasuvidhAyukta dharmazAlA va blaoNka hai / jahA~ bhojanazAlA, nAstA va cAya Adi kI suvidhA hai / AbU ror3a va mAUnTa AbU delavAr3A meM bhI jaina dharmazAlAe~ haiM jahA~ sArI suvidhAe~ upalabdha hai / AbU ror3a va mAunTa AbU ke bIca AraNA meM bhI dharmazAlA hai va mAUnTa AbU kI taleTI meM zAMtI Azrama hai / ina jagahoM meM Thaharane kI va pUjya sAdhu saMtoM ke lie vaiyyAvaca kI vyavasthA haiN| per3hI 8 zeTha zrI acalasIjI amarasIjI jaina zvetAmbara per3hI, acalagar3ha / posTa : acalagar3ha - 307 501. jilA : sirohI (rAja.), phona : 02974-44122 461 Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI delavAr3A (AbU) tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, 1.5 mITara (zve. mndir)| tIrtha sthala samudra kI sataha se lagabhaga 1220 mI. UMce arbudagiri parvata kI goda meM / prAcInatA kahA jAtA hai zrI bharata cakravartI jI ne yahA~ zrI AdinAtha bhagavAna kA mandira banavAkara caturmukha pratimA ko pratiSThita karavAyA thA / jaina zAstroM meM ise arbudagiri kahate haiM / yahA~ jamAne se munigaNa jaina mandiroM ke darzanArtha Ate the, aisA ullekha hai / tadanantara yaha bhI kahA jAtA hai ki antima tIrthaMkara bhagavAna zrI mahAvIra ne bhI arbudabhUmi para padArpaNa kiyA thA / bhagavAna zrI mahAvIra ke bAda kaI jaina AcArya isa pavitra dhAma AbU para yAtrArtha padhAre haiM va tapasyA kI hai / jaise I. pUrva 475 meM zrI svayaMprabhasUrijI, I. pU. 236 meM zrI suhastisUrijI I. prathama zatAbdI meM zrI pAdaliptasUrijI, I. saM. 203-225 meM zrI devaguptasUrijI I. saM. 937 meM zrI udyotanasUrijI I. saM. 1606-74 zrI AdinAtha prabhu kI prAcIna pratimA-delavAr3A (AbU) mandira-samUha kA dRzya jinameM alaukika kalA kA amUlya khajAnA bharA hai-delavAr3A (AbU) 462 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ LAAAAA00 zrI AdIzvara bhagavAna-vimala vasahI 463 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pArzvanAtha bhagavAna-kharatara vasahI zrI RSabhadeva bhagavAna-pItalahara mandira meM zrI AnandaghanajI, vi. saM. 1981 meM yogirAja baMdhuoM ke putra dhanasiMha va mahaNasiMha evaM unake putroM ne vijayazAntisUrIzvarajI Adi / punaH jIrNoddhAra karavAkara vikrama saM. 1378 jyeSTha zrutakevalI zrI bhadrabAhusvAmIjI dvArA racita "bRhat kRSNA 9 ke dina zrI jJAnacandrasUrijI ke suhaste pratiSThA kalpa sUtra" meM bhI isa tIrtha kA ullekha AtA hai / karavAI / vikrama saM. 1287 caitra kRSNA 3 ke dina vartamAna meM sthita yahA~ kA saba se prAcIna mandira maMtrI vastupAla tejapAla ne 13 karor3a 53 lAkha rupaye kharca zrI vimalazAha dvArA vikrama kI 11 vIM sadI meM nirmita karake vimalavasahI ke sAmane hI mandira banavAkara huA thA / isase pUrva ke jaina mandiroM kA patA nahIM nAgendragacchAcArya zrI vijayasenasUrijI ke suhaste pratiSThA laga rahA hai / zAyada kabhI bhUkaMpa meM dharAtala hokara yA karavAI thI isa mandira ko lAvaNyavasahI kahate kisI kAraNa vicchinna hue hoM / zrI ambikAdevI kii| isa mandira ko bhI vikrama saM. 1368 meM allAuddIna zrI vimalazAha dvArA ArAdhanA karane para campakavRkSa ke khilajI dvArA kSati pahuMcI thI, jise turanta hI 10 varSa pAsa yahA~ bhUgarbha se zrI AdinAtha bhagavAna kI prAcIna bAda candrasiMha ke putra zreSThI zrI pethar3azAha ne jIrNoddhAra pratimA prApta huI thI jo lagabhaga 2500 varSa prAcIna karavAyA / inake alAvA vikrama saM. 1525 meM batAI jAtI hai, isase yaha to siddha hotA hai ki yahA~ ahamadAbAda ke sulatAna mehamUda beghar3A ke maMtrI sundara prAcIna kAla meM jaina mandira the / aura gadA ne pItalahara mandira kA nirmANa karavAyA thaa| vi. saM. 1088 meM zrI vimalazAha ne 18 karor3a eka aura kharatara basahI mandira hai, jo kArIgaroM ke 53 lAkha ru. kharca karake mandira nirmita karavAyA va mandira ke nAma se jAnA jAtA hai / AcArya zrI dharmaghoSasUrijI ke suhaste pratiSThA karavAyI viziSTatA yaha eka prAcIna va mahatvapUrNa tIrtha thI, isa mandira ko vimalasahI kahate haiM / isakA mAnA gayA hai| isakA viziSTa ullekha Upara prAcInatA punaruddhAra inake hI vaMzaja maMtrI zrI pRthvIpAla dvArA vi. meM diyA gayA hai / jaise bharata cakravartI dvArA zrI saM. 1204-1206 meM karavAne kA ullekha hai / vikrama AdinAtha bhagavAna kA yahA~ mandira banavAnA, bhagavAna saM. 1368 meM alAuddIna khilajI dvArA mandira ko kSati zrI mahAvIra kA isa bhUmi meM padArpaNa honA anekoM pahu~cI, taba maMDora nivAsI zeTha gosana va bhImAnA muniyoM kI tapobhUmi rahanA Adi / vartamAna meM kucha 464 Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI neminAtha bhagavAna-lAvaNya vasahI varSoM pUrva hI yogIrAja zrI vijayazAntisUrIzvarajI ne yahA~ bhayaMkara jaMgaloM meM tapazcaryA kI thI, va AbUgirirAja ke AjU-bAjU gAMvoM meM prAyaH vicarate rahate the / anekoM rAjA unake bhakta the, jinheM upadeza dekara zikAra, maMdirA va mAMsa, bhakSaNa Adi kA tyAga karavAyA thA / zrI vijayazAntisUrIzvarajI AbU ke yogIrAja ke nAma se Aja bhI vikhyAta haiM, jo vikrama saM. 1999 Azvina kRSNA 10 ke dina zrI acalagar3ha meM devaloka sidhAre / hindU loga bhI ise apanA mukhya tIrtha sthAna mAnate haiM / yahA~ ke jaMgaloM meM vanaspatiyoM kA bhaNDAra hai / jaMgaloM meM anekoM jainetara munigaNa bhI tapasyA karate haiN| bhArata ke mukhya pahAr3I sthaloM meM yaha bhI eka hai| yahA~ para prAkRtika dRzyoM se otaprota ati hI rocaka advitIya anekoM sthAna haiM jinheM dekhate hI mana praphullita ho uThatA hai / yahA~ kI AbahavA svAsthya ke lie ati uttama hai / garmI ke dinoM meM hamezA hajAroM paryaTaka deza-videza se Ate haiM, isa DhaMga kA pahAr3I sthala kama jagaha pAyA jAtA hai / yaha sthAna dhArmika dRSTi se apanI prAcInatA Adi ke lie to prasiddha hai hI lekina zilpa kalA meM bhI vizva meM apanA vizeSa sthAna rakhatA hai / yahA~ ke vimalavasahI va lAvaNyavasahI mandiroM meM saMgamaramara ke pASANa para kI zilpAkRtiyA~ ajor3a, anupama, aura mahIna eka se eka bar3hakara, ati AkarSaka hai / isa vizva vikhyAta vimalavasahI va lAvaNyavasahI ke nirmAtA maMtrI zrI vimalazAha va vastupAla tejapAla haiN| ___ maMtrI zrI vimalazAha, vIra mahAna yoddhA, prakhyAta dhanurdharI va prabala prazAsaka gurjara nareza bhImadeva ke maMtrI va senApati the / unahoMne pATaNa ke dhanADhya seTha kI kanyA zrIdattA se vivAha kiyA thA / pror3hAvasthA meM vimalazAha candrAvatI nagarI meM gavarnara kI haisiyata se rahate the / unakI patnI buddhimatI va dharmaparAyaNA zrAvikA thI / jaba prakhara vidvAna mahAna AcArya zrI dharmaghoSasUrijI candrAvatI padhAre taba AcArya zrI ne samarA~gaNoM meM kiye doSoM ke prAyazcita svarupa prAcIna arbudAcala tIrtha ke uddhAra karavAne kI preraNA dii| unhoMne zrI bhImadeva Adi se vicAravimarza karake mandira banavAne heta yaha jagaha pasanda kI / parantu yahA~ ke brAhmaNoM dvArA yahA~ jaina tIrtha banavAne kA virodha kiyA gayA / unakA kahanA thA ki pahile yahA~ jaina mandira thA, yaha sAbita kiyA jAya / zrI vimalazAha cAhate to apanI sattA ke bala se cAhe jo kara sakate the, parantu unakA hamezA kahanA thA ki prajA ko saMtoSa ho vaisA kArya kiyA jAya / isalie zrI vimalazAha ne tIna upavAsa karake zrI ambikAdevI kI ArAdhanA kI jisase unako yahA~ para caMpaka vRkSa ke pAsa zrI AdIzvara prabhu kI zyAma varNa prAcIna pratimA rahane kA saMketa milA va zodha karane para vizAlakAya bhavya pratimA prApta huI, jo ki sahasroM varSa prAcIna mAnI jAtI hai / vaha abhI vimala vasahI mandira meM vidyamAna hai / (isa pratimA ko zrI munisuvrata svAmI kI pratimA bhI kahate haiM) / vimalazAha ne turanta nirmANa kArya prAraMbha kiyA va 18 karor3a 53 lAkha rupaye kharca karake isa mandira kA nirmANa karavAyA / isa kArya meM 14 varSa lage, va 1500 kArIgara evaM 1200 majadUra kAma karate the / patthara, ambAjI gAMva ke pAsa ArAsaNA pahAr3I se hAthiyoM para lAyA jAtA thA / nirmANa kArya susampanna hone para pratiSThA mahAna AcArya zrI dharmaghoSasUrijI ke suhaste vikrama saM. 1088 meM susampanna huI / isa mandira kA nAma vimalavasahI rakhA gayA / lAvaNyavasahI ke nirmAtA rAjA zrI vIradhavala ke maMtrI zrI vastupAla tejapAla baMdhuoM ne gujarAta kI DagamagAtI 465 Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AMADHEPHERDHURMEENA ASEAN @@@@eye YesYeyeyes KARTUDIAN ORE TiriiTELMI sabhA maNDapa kA kalAtmaka apUrva dRzya delavADA (AbU) sattA ko apanI apUrva pratibhA va kAryakauzala se acala kalyANArtha vimalavasahI ke sAmane eka bhavya mandira kA banAyI thI / inakI khyAti hara jagaha rAjAoM meM khUba nirmANa karavAyA va mandira kA nAma lAvaNyavasahI rakhA, bar3ha gaI thI / ye donoM bhrAtA vIra va udAra the / vastupAla jisakI pratiSThA nAgendragacchAcArya zrI vijayasenasUri ke svayaM bar3e kavi bhI the / unako 24 biruda prApta hue suhaste vikrama saM. 1287 caitra kRSNA 3 ke zubha dina the / unameM se "sarasvatI dharmaputra' bhI eka thA / susaMpanna huI / isa mandira kI kalA bhI vizva meM inhoMne zatrujaya va giranAra ke uddhAra meM bhI karor3oM mahatvapUrNa sthAna rakhatI hai / yahA~ hamezA hajAroM rupaye kharca kiye the / inake alAvA anya dhArmika yAtrIgaNoM kI bharamAra rahatI hai / prativarSa jeTha zuklA kAryoM meM, saMgha nikalavAne Adi meM kula karor3oM rupaye paMcamI ko sabhI mandiroM para dhvajA car3hAI jAtI hai / khace kiye the / inhoMne gujarAta ke solaMkI rAjA anya mandira yahA~ vimalavasahI va lAvaNyavasahI bhImadeva ke mahAmaMDalezvara AbU ke paramAra rAjA zrI ke atirikta pitalaharamandira, zrI mahAvIra bhagavAna somasiMha se anumati lekara 13 karor3a 53 lAkha rupaye mandira va kharatara vasahI mandira haiM / sAre mandira kharca karake zrI tejapAla ke suputra lAvaNyasiMha ke AsapAsa hI haiM / kucha dUra eka digambara mandira bhI hai| 466 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAunTa AbU meM sanaseTa pAinTa ke rAste meM yogIrAja zrI vijayazAntisurIzvarajI kA guru mandira abhI banA kalA aura saundarya yahA~ kA prAkRtika saundarya to apanA vizeSa sthAna rakhatA hI hai, sAtha hI yahA~ ke ina mandiroM kI zilpa va sthApatya kalA kA jitanA bhI varNana kareM kama hai / vimalavasahI mandira kI chatoM, gumbajoM, daravAjoM, stambhoM toraNoM aura dIvAroM meM sundara aura aizvarya yukta nakkAzI kI jhalaka najara AtI hai / inakI mahAnatA aura gaurava kA varNana karane ke lie koI upayukta zabda nahIM hai / saba namUne sundaratA va bArIkI se vibhinna prakAra ke bane hae haiM / unakA vivaraNa denA yahA~ saMbhava nahIM / pradakSiNA meM kula 59 deriyA~ haiM / lAvaNyavasahI kI racanA vimalavasahI ke samAna haiM / yahA~ kI bArIka khudAI kI khubasUratI bhinna, nirAlI va manamohaka hai / bhagavAna zrI kRSNa kI jIvanI, nartikAoM aura gAyayikAoM ke samUhoM aura derAnI jeThAnI ke gaukhaloM kI AkRtiyA~ yahA~ kI vizeSatA hai / isa mandira meM pradakhiNA meM kula 52 deriyA~ haiM / mArga darzana najadIka kA relve sTezana AbU roDa 30 ki. mI. dUra haiM, jahA~ se TeksI va basoM kI suvidhA upalabdha hai| AbU ror3a se pahAr3I rAstA zuru ho jAtA hai / AbU ror3a se mAUnTa AbU 27 ki. mI. hai va vahA~ se delavAr3A 3 ki. mI. hai / mAUnTa AbU se bhI TeksI va basoM kI suvidhA hai / delavAr3A kA basa sTeNDa mandira se 200 mITara dUra hai / Akhira taka pakkI sar3aka hai / basa va kAra jA sakatI hai / suvidhAe~ yahA~ ke basa sTeNDa ke sAmane hI pustakAlaya hai, jahA~ sAdhu-sAdhvIyoM hetu adhyayana kI suvidhA hai / pustakAlaya bhavana meM hI vizAla upAzraya hai / yAtriyoM ke lie mandira ke nikaTa hI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai va yahA~ ke basa sTeNDa ke sAmane nutana yAtrI AvAsa gRha hai / jisameM sarvasuvidhAyukta 28 blaoNka bane huye hai / usake nikaTa hI vizAla bhojanazAlA kI uttama vyavasthA hai / noTa : paryaTakoM ke lie darzana kA samaya madhyAnha 12 se sAyaM 6 baje taka hai / yahA~ para anya darzanIya sthala nakkI jhIla, sanaseTapoinTa, gomukha, vasiSThAzrama tIrtha sthApanA kI sahAyikA-mAtA zrI aMbikA devI adharadevI, guruzikhara va acalagar3ha hai / acalagar3ha tIrtha yahA~ se sirpha 4 ki. mI. dUra hai / per3hI zeTha zrI kalyANajI paramAnandajI per3hI, delavAr3A jaina mandira / / posTa : mAUnTa AbU - 307 501. jilA : sirohI, prAnta : rAjasthAna, phona : 02974-38424. 02974-37324. mukhya kAryAlaya : sunAravAr3A, sirohI (rAjasthAna), phona : 02972-32525. 467 Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ugg :1. HE 2. ITERY 470 470 Inna CHANDIGARH Mandi Chhat Bi Ramgart Naugawain FATEHGARH SAHIB Gobindgarh 1 em Khas Bag FATEHGARH SAHIB Manakpur Sadhupurte Sadi Banca Sandura Bulhowel Mania Broapur Sirwal HOSHIARPURU NA Bhalatha achhal Govindpur Sham Kala Bakra Chura Nawala Basolio Alwar Aram UNA Kartarpur Dehler Haroli Dhar Mahalpur Jaijon Doabal Santokhgerho Bolih Dagon pur, JALANDHAR Jedha! Bas Adapur huglana SUN Manngawal FAHTU 1. CANTST uden : 475 Tundi Sihunta Mani Mahesh Minkiyani Taran San Triund Minklyani "Kuarsi Macleodgani Char DHARMSHALA Bajoil Jhullar Malotha Polang 20 Nagrota Kangra, Samiot Bagwan Palampur merota K ANGRA Palatu Baijnath Droh Khas Ranital Jogindarnagar Haripur Balta Ranital 0 Gume Farett :1. SERT 477 Hospital QONALE MGR New Courts GORNALE Kashmin Gate G overnment College ST. JAMES CHURCH Delhi College of Engineering Gokhale thi Munico Market Tera ZORAWAR SINGH MAAGMAMATON ROAD Minerva Del General Post Office Ou Delhi RS ANTANA PRASAD WEERU Novelty Regal MAHATMA GANDHI St. Mary's Stephen's OLPARK 20 Church NAYAN RED FORT (LAL QILA Bank of 24 BAZAR Lahor Basthan CHAND CHALK Bhagirath Palace Gate CHANDNI CHAUK Charity Bird's Fatehpur Indian Bank Hospital Mosque Indian War Memorial SolarTebal Church Me BAZAR 1 g 36 Gurudwara 468 Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PUNJAB HIMACHAL PRADESH JAMMU & KASHMIR # JAIN PILGRIM CENTER 1 GURDASPUR 2 HOSHIARPUR PAKISTAN 3 AMRITSAR 4 KAPURTHALA 5 JALANDHAR 6 KAPURTHAL 7 NAWANSHAHR 8 RUPNAGAR 9 LUDHIANA 10 FATEHGARH 11 PATIALA 12 SANGRUR 13 MANSA 14 BATHINDA 15 MUKTSAR 16 FARIDKOT 17 MOGA 18 FIROZPUR 13 RAJASTHAN HARYANA HIMACHAL PRADESH JAMMU & KASHMIR CHINA STIBET PUNJAB 12 13 3 UTTARANCHAL 1 SIRMOR 2 SOLAN 3 SHIMLA 4 BILASPUR 5 MANDI 6 KULLU 7 KINNAUR 8 LAHUL & SPITI 9 CHAMBA 10 KANGRA 11 HAMIRPUR 12 UNA HARYANA 469 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAjamAna karavAyA thA, jo Aja bhI darzanIya hai / eka aura vRtAMta ke anusAra gyAravIM sadI meM jaba jaina-ajaina vidvAna apane-apane pakSa kI vijaya ke liye kAryarata the, pANDitya ke sAtha-sAtha maMtra-taMtra kA bhI khulakara prayoga hone lagA thA, devI-devatAoM kI mAnyatA saphalatA pUrvaka jar3apakar3atI jA rahI thI, usa samaya dakSiNa bhArata kA samUcA bhAga cakrezvarI mAtA ke prabhAva se natamastaka thA / gujarAta kAThiyAvAr3a Adi prAMtoM meM zrI cakrezvarI mAtA kI prasiddhi dina pratidina bar3ha rahI thI / paMjAba meM jaina dharma saMkaTa meM thA usa samaya yahA~ kA jaina saMgha ekatrita hokara jainAcArya zrI dharmaghoSasUrijI kI sevA meM arbudAcala (AbU) meM upasthita huvA va sArA hAla kaha sunAyA / AcArya bhagavaMta ne apane do viddhAna muniyoM ko zrI somadeva va samaMtadeva ke saMrakSaNa meM zrI cakrezvarI devI kI pratimA ko paMjAba le jAne kA Adeza diyaa| zrIsaMgha, muniyoM ke sAtha pratimA ko sAtha lekara punaH paMjAba kI ora ravAnA huvA, sarahinda kI sImA meM eka vRkSa ke nIce rAtrI zrI AdIzvara bhagavAna-sarahinda vizrAma hetu ThaharA / prAtaH prasthAna ke liye taiyArI huI to mAtAjI kI pAlakI se AvAja AI ki merA yahIM zrI sarahinda tIrtha para hI vAsa rahegA yaha sthAna mujhe atyaMta priya hai / sAtha meM rahane vAle saMgha ke sadasya jhUma uThe va choTe se tIrthAdhirAja 8 1. zrI AdIzvara bhagavAna, mandira kA nirmANa karavAkara mAtAjI kI pratimA ko padmAsanastha,zveta varNa,lagabhaga 37 seM. mI. (zve. mndir)| vahIM virAjamAna karAyA jo Aja bhI darzanIya hai / / 2. mAtA zrI cakrezvarI devI zveta varNa (zve. mndir)| ukta donoM vRtAtoM se yaha siddha hotA haiM ki yaha tIrtha sthala atevAlI gA~va meM / prAcIna tIrtha to hai hI sAtha meM camatkArika sthala bhI prAcInatA upalabdha vivaraNoM se yaha tIrtha sthAna hai / kAla ke prabhAva se yaha sarahinda gA~va kaI bAra vikrama kI gyAravIM sadI kA mAnA jAtA hai / khaa| basA va ujar3A parantu mAtAjI kA yaha pAvana sthala jAtA hai ki mahArAjA zrI pRthvIrAja cauhAna ke zAsanakAla kisI bhI AkramaNa va prakopa ke lapeToM meM nahIM A meM zrI kAMgar3A mahAtIrtha kI yAtrA hetu rAjasthAna se sakA va jyoM kA tyoM hI banA rahA jo Aja bhI maujUda belagAr3iyoM meM jAne vAle eka yAtrA saMgha ne isa tIrtha hai / abhI punaH jIrNoddhAra kA kArya prAraMbha kiyA gayA bhUmi para vizrAma hetu rAtrI par3Ava DAlA / mAtA zrI hai / cakrezvarI devI kI pratimA unake sAtha thI / rAta bhara viziSTatA samasta bhArata meM isa avasarpiNI bhAvabhInA kIrtana gAna calatA rahA / prAtaH kAla prasthAna kAla ke prathama tIrthaMkara zrI AdinAtha bhagavAna kI ke samaya belagAr3I bahuta jora lagAne para bhI vahIM rukI adhiSTAyikA zrI cakrezvarI mAtA, jise zAsanadevI bhI rahI bilkula nahIM bar3ha sakI evaM cAroM aura prakAza ke kahate haiM, kA yahI ekamAtra tIrtha sthAna hai. vaise to sAtha AkAza se AvAja AI ki bhaktajanoM yaha sthAna zAsanadevI kI pratimA prAyaH hara mandira meM virAjita hai| mujhe atyanta priya hai, yahIM nivAsa karanA hai| yAtrIgaNa zAsanadevI ke prabhAva kI yahA~ kI camatkArika ghaTanA jhUma uThe, nAcane gAne lage va choTe se mandira kA prAyaH karnATaka meM zrI padmAvatI mAtA ke humbaja tIrtha nirmANa kara zrI cakrezvarI mAtA kI pratimA ko vahIM 470 Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAsana devI zrI cakrezvarI mAtA-sarahinda 471 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ke samAna hai ataH uttara bhArata meM zrI cakrezvarI mAtA kalA aura saundarya mAtAjI ke pratimA kI kA yaha mandira va dakSiNa bhArata meM zrI padmAvatI mAtA kalA apane ApameM anUThI hai / mandirajI meM mAtAjI kA mandira atIva prabhAvika va vikhyAta hai / ke camatkArika ghaTanAoM evaM etihAsika prasaMgoM kI aise to yahA~ anekoM prakAra kI camatkArika ghttnaaeN| rocaka gAthAe~ kAMca para banAye gaye citroM meM dikhAI gaI ghaTI hai parantu pAnI ke abhAva meM eka bAlikA dvArA hai jo atIva darzanIya hai / mAtA ke guNagAna gAne para pAnI kA jharanA phUTa par3anA mArga darzana najadIka kA relve sTezana ambAlAeka atyanta prabhAvika ghaTanA hai, vahI jharanA Aja bhI ludhiyAnA mArga meM sarahinda-maNDI lagabhaga 5 ki. mI. yahA~ maujUda hai va amRtakunDa ke nAma se vikhyAta hai| maina lAinapara hai va phategar3ha sAhiba lagabhaga 2 ki. mI. bhaktajana yahA~ ke jala ko gaMgAjala ke samAna hI brAMca lAinapara haiM / sarahinda maNDI basa sTeNDa bhI pavitra mAnakara apane ghara le jAte haiM va sevana krke| lagabhaga 5 ki. mI. dUra hai / jahA~ se TeksI, ATo kI aneka rogoM se bhI chuTakArA pAte haiM / aisA bhaktajanoM suvidhAe~ hai / kAra va basa mandira taka jA sakatI hai| dvArA abhihita hai / usI amRtakuNDa parisara meM bhagavAna najadIka kA havAI aDDA ludhiyAnA 55 ki. mI. va zrI AdinAtha prabhu kI bahuta sundara pratimA virAjamAna dillI 300 ki. mI. dUra haiM / kI gaI, jo Aja bhI darzanIya hai / abhI bhavya mandira suvidhAe~ vartamAna meM Thaharane ke lie 50 kamare ke nirmANa kA kArya cAlU hai / bane huve hai, jahA~ bhojanazAlA sahita sArI suvidhAe~ prativarSa Azvina zuklA caturdazI ko dhvajA car3hAI upalabdha hai| jAtI hai va Azvina zuklA trayodazI se pUrNImA taka per3hI mAtA zrI cakrezvarI devI jaina tIrtha bhArI utsava manAyA jAtA hai jisameM lagabhaga dasa prabandhaka kameTI (raji.) gA~va : ate vAlI, hajAra jaina ajaina bhaktagaNa bhAga lete hai / mAtAjI ke posTa : sarahinda, vhAyA : mAnupura jilA : phategar3ha darzanArtha jaina va ajaina Ate hI rahate haiM va apanA sAhiba (paMjAba),phona : 0176 3-32246. manoratha pUrNa karate haiM / pI.pI. 0171-530781, 533481, 530166. anya mandira vartamAna meM yahA~ isake atirikta koI mandira nahIM hai / mAtA zrI cakrezvarI devI jaina tItha praveza dvAra-sarahinda 472 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI vAsupUjya bhagavAna-hoziyArapura zrI hoziyArapura tIrtha tIrthAdhirAja zrI vAsupUjya bhagavAna, padmAsanastha, zveta varNa, lagabhaga 100 seM. mI. (zve. mndir)| tIrtha sthala hoziyArapura zahara ke zIza mahala bAjAra meM / prAcInatA prAcIna samaya se paMjAba se siMdha taka yaha pUrA kSetra jaina dharma kA atIva jAhojalAlIpUrNa kendra rahA / AcArya mAnatuMgasurijI ne nADola meM rahakara ladhuzAMtI stotra kI racanA kara isIkSetra meM cala rahI mahAmarI upadrava ko zAMta kiyA thA / Arya kAlakAsUri, tatvArthasUtra ke raciyatA vAcakapuMgava 473 Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcIna mandira najara nahIM A rahe haiM / saMbhavataH kAla ke prabhAva se unheM kSati pahu~cI ho / vartamAna meM paMjAba meM sthita mandiroM meM yahA~ kA yaha mandira sabase prAcIna mAnA jAtA hai jo saMbhavataH do sau varSa pUrva kA hai / viziSTatA isa bhavya mandira kA zikhara svarNamaya hai / zikhara para sone kA pattara caDhAyA huvA hai ataH ise svarNa mandira kahate haiM / ___isa zailI kA svarNa mandira jaina mandiroM meM pUre bhArata meM yahI eka mAtra hai, yahI yahA~ kI mukhya vizeSatA zrI buTerAyajI kA yaha janma kSetra hai, jinhoMne kaI mandiroM kI pratiSThA karavAI thI / isa kSetra meM huve AtmArAmajI mahArAja sAhaba ne bhI dharma prabhAvanA ke anekoM kArya kiye / Aja sthita guru bhagavaMtoM meM unake ziSya samudAya ke adhikatara haiM / anya mandira 8 vartamAna meM isake atirikta eka aura pArzvanAtha bhagavAna kA mandira hai / kalA aura saundaye yahA~ para isa mandira ke zikhara kI kalA nirAle DhaMga kI hai / prabhu pratimA bhI atIva manamohaka va prabhAvika hai / yahA~ para hasta likhita pustaka bhaMDAra hai / anya mandira meM mulanAyaka zrI pArzvanAtha bhagavAna kI pratimA bhI prAcIna va prabhAvika hai jo darzanIya hai / mArga darzana yahA~ kA relve sTezana va basa sTeNDa mandira se sirpha 1 ki. mI. dUra hai / gA~va meM ATo va TeksI kI savArI kA sAdhana hai / najadIka kA havAI aDDA amRtasara lagabhaga 120 ki. mI. dUra hai / suvidhAe~ 8 Thaharane hetu mandira ke ahAte meM hI dharmazAlA hai / parantu philahAla khAsa suvidhA nahIM zrI vAsupUjya jinAlaya-hoziyArapura zrI umAsvAtIjI, AcArya jinadattasurIjI, hariguprasurijI, vijayasenasurijI, jinacandrasurijI Adi aneka prakANDa guru bhagavaMtoM ne isa kSetra meM vihAra kara ise pAvana banAyA thA / vikrama kI tIsarI sadI meM isIpaMjAba kSetra ke takSazilA meM lagabhaga 500 jina mandiroM ke rahane va jaina dharma kA mukhya vidhAkendra rahane kA ullekha hai / jisase isa paMjAba kSetra kI jAhojalAlI svataH pramANita ho jAtI hai / ukta pramANoM se yaha bhI mAnA jA sakatA hai ki isa kSetra ke hara gAMva meM mandiroM kA avazya nirmANa huvA hI hogA, isameM koI sandeha nahIM / parantu Aja ve peDhI zrI AtmAnanda jaina sabhA (raji.), zrI vAsupUjya bhagavAna jaina zve. mandira, zIza mahala bAjAra, posTa : hoziyArapura - 146 001. (paMjAba), phona : pI.pI. 01882-223325 474 Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI kA~gar3A tIrtha tIrthAdhirAja zrI AdIzvara bhagavAna, padmAsanastha (zve. mndir)| tIrtha sthala ravi va satalaja nadI ke saMgama-sthAna kA~gar3A ke bAhara suramya pahAr3I para prAcIna durga meM / prAcInatA yaha tIrtha kSetra vartamAna cauvIsI ke bAIsaveM tIrthaMkara zrI neminAtha bhagavAna ke samaya kA hai| zAstroM meM isa nagarI kA prAcIna nAma suzarmapura rahane kA ullekha hai / kahA jAtA hai mahAbhArata yuddha ke samaya rAjA zrI suzarmacandra ne rAjA duryodhana kI tarapha se virATa nagara para car3hAI kI thI / mahAyuddha meM parAjaya hone ke kAraNa isa pradeza meM Akara apane nAma se nagara basAyA thA / taba jina mandira kA nirmANa karavAkara zrI AdinAtha bhagavAna kI pratimA ko pratiSThata karavAyA thA / zrI neminAtha bhagavAna ke samaya rAjA zrI suzarmacandra dvArA yahA~ zrI AdinAtha bhagavAna kI pratimA pratiSThita karavAne kA 'vedya prazasti' meM va vi. saM. 1484 meM zrI jayasAgara upAdhyAya jI dvArA racita 'vijJapti triveNI' meM bhI ullekha milatA hai / ___ kA~gar3A ke prAcIna nAma bhImakoTa va bhImanagara bhI zrI AdinAtha bhagavAna-kA~gar3A rahane kA ullekha milatA hai / 'vijJApti triveNI' meM ise 'aMgadaka' mahAdurga' bhI batAyA hai / Aja ise nagarakoTa kilA bhI kahate hai / mugala bAdazAhoM ke rAjyakAla meM ___ke kAraNa yahA~ kI mahAna vizeSatA hai / prAcIna kAla kA~gar3A nAma par3A hogA, aisA pratIta hotA hai / meM yaha eka bar3A vaibhava saMpanna jaina tIrtha kSetra thA va __zrI jayasAgara upAdhyAyajI dvArA vi. saM. 1484 meM anekoM yAtrA saMgha yahA~ darzanArtha Ate rahate the / Aja racita 'vijJapti triveNI' meM usa samaya yahA~ 4 mandira bhI yahA~ para upalabdha prAcIna mandiroM ke dhvaMsAvazeSa pUrva rahane kA ullekha hai / usake bAda vi. saM. 1497 meM kAla kI yAda dilAte haiM / kaTauca rAjavaMza ne zatAbdiyoM racita -nagarakoTa caitya paripATI' meM yahA~ 5 mandira rahane taka isa tIrtha ko pUjA / pazcAt zatAbdiyoM taka yaha kSetra ojhala rahA / pATaNa bhanDAra meM upalabdha 'vijJapti kA ullekha hai / anya tIrthamAlAoM meM bhI yahA~ vi. saM. 16 34 taka mandira rahane ke ullekha hai / kAlakrama se triveNI' nAmaka grantha meM isa tIrtha kA ullekha dekhakara usake pazcAt yahA~ ke mandiroM ko kisI vakta kSati munizrIjinavijayajI ne AcArya zrI vijayavallabhasUrIzvarajI se jAnakArI pAkara isa tIrtha kI khoja kI, jisase vi. pahU~cI hogI / vartamAna meM yahA~ yahI eka prAcIna mandira hai, jahA~ kaTauca rAjavaMza dvArA sadiyoM taka pUjita zrI saM. 1947 se punaH yAtrA saMghoM kA AvAgamana prArambha huA / prativarSa phAlguna zuklA trayodazI se pUrNimA taka AdIzvara bhagavAna kI vizAlakAya bhavya pratimA ke melA bharatA hai / ukta avasara para prativarSa hoziyArapura darzana kA lAbha milatA hai / se yAtrAsaMgha meM hajAroM bhaktagaNa Akara prabhu-bhakti meM viziSTatA yaha tIrtha-kSetra zrI neminAtha bhagavAna tallIna hote haiM / ke kAla meM rAjA zrI suzarmacandra dvArA nirmANita hone 475 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dura pahAr3I dRzya-kA~gar3A anya mandira vartamAna meM isake atirikta yahA~ kile kI talahaTI meM sthita dharmazAlA ke nikaTa eka aura navanirmita mandira hai / kalA aura saundarya 8 yaha kSetra parvata kI harI-bharI ghATiyoM, himAlaya kI barphIlI coTiyoM va nadI-nAloM se suzobhita hai / yahA~ se himAlaya kA prAkRtika dRzya dekhate hI banatA hai / __ yahA~ ke khaNDita mandiroM meM prAcIna kalA ke namUne najara Ate haiM / mUlanAyaka pratimA kI kalA viziSTa zobhAyamAna hai / __ mArga darzana 8 kA~gar3A relve sTezana se yahA~ kI jaina dharmazAlA lagabhaga 1/2 ki. mI. kile ke samIpa hai / dharmazAlA taka pakkI sar3aka hai / kAra va basa jA sakatI hai / sTezana se lokala basa va ATo-TeksI kA sAdhana hai / hoziyArapura se yaha sthala lagabhaga 102 ki. mI. dUra hai / paThAnakoTa se rela mArga dvArA sIdhA kA~gar3A pahuMcA jA sakatA hai / basa sTeNDa se dharmazAlA lagabhaga 4 ki. mI. hai / dharmazAlA meM kile para jAne hetu DolI kA iMtajAma ho sakatA hai / dharmazAlA se kile kA mandira lagabhaga 12 ki. mI. hai / paidala car3hanA par3atA hai parantu rAstA sugama hai / suvidhAe~ Thaharane ke lie kile ke samIpa hI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai, jahA~ bhojanazAlA kI bhI suvidhA hai / zrI AdinAtha prabhu jinAlaya-kA~gar3A per3hI 8 zrI zvetAmbara jaina kA~gar3A tIrtha prabandhaka kameTI, jaina dharmazAlA, kA~gar3A kile ke sAmane / posTa : purAnA kA~gar3A - 176 001. jilA : kA~gar3A, prAnta : himAcala predaza, phona : 01892-65187. 476 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ganavaNa zrI sumatinAtha bhagavAna (zve.)-indraprastha zrI indraprastha tIrtha 2. zrI pArzvanAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, (di. mandira) / tIrtha sthala 8 1. zve. mandira - kinArI bAjAra ke naugharA mohalle meM / 3. di. mandira - cAndanI cauka meM (lAlamandira) / tIrthAdhirAja 8 1. zrI sumatinAtha bhagavAna, zveta varNa, padmAsanastha, lagabhaga 38 seM. mI. (zve.mandira) / 477 Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAcInatA prAcIna kAla kA "indra prastha" zahara Aja dillI zahara ke nAma vikhyAta hai, jise prAraMbha se bhArata kI rAjadhAnI rahane kA saubhAgya prApta huvA hai / indraprastha zahara zrI neminAtha bhagavAna ke zAsanakAla meM zrI pANDavoM dvArA basAyA jAkara apanI rAjadhAnI banAne kA ullekha hai / kahA jAtA hai ki pANDavoM ne yahA~ para apanA kilA bhI banAyA thA / indraprastha zahara kA gherAva yamunA-naditaTa se lekara maharolI ke nikaTa taka rahane kA saMketa milatA hai / pANDavoM ko zramaNa saMskRti para atyanta anurAga gaurava va zraddhA thii| zrI neminAtha bhagavAna ke parama bhakta the| tIrthAdhirAja zrI zatrujaya mahAtIrtha ke bArahavA~ uddhAra kA suavasara pANDavoM ko prApta huvA thA evaM ve apane aMta samaya meM anekoM munigaNoM ke sAtha tapazcaryA karate huve zatrujaya girirAja para hI mokSa sidhAre aisA ullekha prAcIna mandira Aja najara nahIM A rahe haiM / ho sakatA hai kAlakrama se jagaha-jagaha para asaMkhya mandiroM ko kSati pahu~cane kA ullekha AtA hai, usI prakAra yahA~ bhI huA hogA / jagaha-jagaha para bhUgarbha meM se anekoM prAcIna pratimAe~ abhI bhI prakaTa hotI A rahI hai / yahA~ para bhI kaI dhvaMzAvazeSa abhI bhI idhara-udhara najara Ate haiN| tomaravaMzIya rAjAoM ke zAsanakAla meM "indraprastha" kA nAma "dillI" ke nAma meM parivartana hone kA ullekha hai / vi. saM. 1223 meM tomaravaMzIya rAjA madanapAla ke samaya pa. pUjya maNidhArI AcArya bhagavaMta zrI jinacandrasurIzvarajI kA rAjasI svAgata ke sAtha yahA~ cAturmAsa hone kA ullekha hai / durbhAgyavaza usI cAturmAsa ke daramiyAna mitI bhAdravA kRSNA caturdazI ke dina AcArya bhagavaMta sirpha 26 varSoM kI alpa Ayu meM yahIM para devaloka sidhAre, jinakA agnI saMskAra tAtkAlIna rAjA dvArA pradAnita jagaha maharolI meM atIva ThAThapUrvaka rAjakIya sammAna ke sAtha hajAroM zrAvakagaNoM kI upasthiti meM huvA thA / yaha sthAna Aja bhI ataH aise bhAgyazAlI puNyavaMto ne apanI rAjadhAnI indraprastha meM bhI avazya kaI mandiroM kA nirmANa karavAyA hogA isameM koI sandeha nahIM / parantu ve zrI digambara jainalAla mantirajI TE digambara jaina lAla mandira-indraprastha 478 Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI pArzvanAtha bhagavAna (di.mandira)-indraprastha vidyamAna hai jo dAdAvAr3I ke nAma vikhyAta hai va vahA~ mAtaMDa va varaha nAmake do gAMva bhI bAdazAha dvArA bheMTa para dAdA gurudeva kI caraNa pAdukA bhaktoM ke pUjA-sevA dene kA ullekha hai / bAdazAha ne AcArya bhagavaMta ke va darzanArtha sthApita hai / AcArya bhagavaMta ne dharma upadezoM se prabhAvita hokara zatrujaya girirAja va giranAra prabhAvanA ke anekoM kArya kiye jo Aja bhI tIrthoM ke rakSArtha pharamAna jAhira karane kA bhI ullekha hai| vikhyAta hai / __ pazcAt samaya-samaya para anekoM zve. va di. AcArya vi. saM. 1305 meM AcArya bhagavaMta zrI guru bhagavaMtoM ke yahA~ cAturmAsa huve / kaI mandiroM kA jinalAbhasUrIzvarajI ne prathama aMga kI racanA yahIM para / bhI nirmANa huvA / kaI tIrthamAlAoM kI bhI yahA~ racanA kI thI / huI / kaI tIrtha mAlAoM meM yahA~ ke mandiroM kA vi. saM. 1389 bhAdravA kRSNA dazamI ko AcArya ullekha milatA hai / yahA~ se zatrujaya, giranAra Adi bhagavaMta zrI jinaprabhasUrIzvarajI ne apane dvArA racita tAtha yAtrAtha kaI yAtrA sagha nikalana kA bhA ullekha hai| "vividha tIrtha kalpa" nAmaka tIrtha mAlA kI racanA ko saMbhavataH prAraMbha se abhI taka yahA~ anekoM mandiroM kA yahIM para pUrNa kiyA thA / vaha racanA Aja bhI pracalita nirmANa huvA hogA parantu vartamAna meM sthita zve. mandiroM hai, va itihAsa kI dRSTI se atIva mahatvapUrNa va meM zrI sumatinAtha bhagavAna kA mandira va di. mandiroM meM upayogI mAnI jAtI hai / AcArya bhagavaMta ke praveza ke zrI pArzvanAtha bhagavAna kA lAla mandira ke nAma samaya vaizAkha mAha meM yahA~ para mandira kI pratiSThA vikhyAta mandira prAcInatama mAne jAte hai / zrI sumatinAtha karavAne kA ullekha hai / usa samaya bAdazAha hamIra bhagavAna (zve. mandira) ke nikaTa kA zrI saMbhavanAtha mohamada tugalaka) kA zAsana thA / mandira ke liye bhagavAna kA zve. mandira bhI lagabhaga usI samaya kA 479 Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnA jAtA hai / zrI sumatinAtha bhagavAna zvetAmbara jaina mandira lagabhaga 1500 varSa se pUrva kA mAnA jAtA hai / yahA~ kI vikhyAta prAcIna kalA, prAcIna hasta svarNa citrakArI Adi prAcInatA pramANita karate haiM / jisakA varNaNa vizva kI gAIDoM meM bhI haiM ataH videza ke darzanArthI va chAtra-chAtrAeM bhI Ate rahate haiM / zrI pArzvanAtha bhagavAna digambara jaina mandira lagabhaga 800 varSa pUrva kA mugalakAlIna aitihAsika batAyA jAtA hai / jisakA nirmANa eka digambara phojI bhAI dvArA karavAyA jAne kA ullekha hai / yaha vizAla va atizayakArI prAcIna mandira hai / isakA antima jIrNoddhAra saM. 1935 meM huvA taba lAla divAreM lagAyI gaI / kahA jAtA hai ki usI samaya se yaha lAla mandira ke nAma se jAnA jAne lagA / isake pUrva yaha retI ke kU~ce kA mandira, urdU mandira va lazkarI mandira ke nAma se jAnA jAtA thA / ___kahA jAtA hai ki auraMgajeba ke samaya mandira meM eka nagAr3A bajatA thA jise nahIM bajAne ke liye samrATa ne zAhI pharamAna jAhira kiyA parantu nagAr3A binA kisI ke bajAye hI bajatA rahA / yaha eka viziSTa camatkArika ghaTanA thI / viziSTatA yaha pAvana sthala bhagavAna neminAtha ke samayakAlIna prabhu ke parama bhakta zramaNa dharmopAsaka zrI pANDavoM dvArA sthApita rAjadhAnI ko Aja taka bhArata kI rAjadhAnI rahane kA saubhAgya prApta huvA, yaha yahA~ kI mukhya vizeSatA hai / ___pa. pujya maNidhArI dAdAgurudeva AcArya bhagavaMta zrI jinacandrasUrIzvarajI kA yahA~ samAdhI sthala va usI prAcIna agnI saMskAra sthala para unake caraNa pAdukA pUjA-sevA va darzanArtha pratiSThita rahane ke kAraNa yahA~ kI vizeSatA ko aura bhI pradhAnatA milI hai / itane prAcIna mUla sthAna para AcArya gurubhagavaMtoM ke prAcIna caraNa cinha bahuta hI kama jagaha najara Ate hai / Aja bhI dAdAgurudeva pratyakSa hai va yahA~ hajAroM bhaktagaNoM kA nirantara AvAgamana rahatA hai / Ane vAle zraddhAlu bhaktajanoM kI manokAmanA pUrNa hotI hai / pa. pUjya AcArya bhagavaMta zrI jinaprabhasUrIzvarajI dvArA racita atIva mazahUra Aja bhI atIva upayogI zrI "vividha-tIrtha kalpa" jesI tIrtha mAlA ke racanA kA yahA~ para sampUrNa honA bhI mahatvapUrNa vizeSatA hai / Aja bhI yaha tIrtha mAlA pramANika mAnI jAtI hai / / anya mandira inake atirikta zvetAmbara mandira va digambara mandira hai / maharolI dAdAvAr3I ke atirikta eka aura dAdA zrI jinakuzalasurizvarajI dAdAvAr3I va Atma vallabha smAraka guru mandira hai / isa lAla digambara mandira meM hajAra varSa prAcIna pratimAeM darzanIya hai jisake darzanArtha yAtrI va deza-videza ke paryaTaka Ate rahate haiM / __kalA aura saundarya isa zve. mandira meM svarNa citrakArI, hastalikhita dhArmika pustakoM kA saMgrAhalaya va anya kalA Adi to atIva darzanIya hai / maharolI ke nikaTa evaM kutuba minAra Adi ke pAsa bhI prAcIna kalAtmaka avazeSa najara Ate haiM / kutuba minAra meM bhI kaI prAcIna jaina kalA ke namUne najara Ate hai / mArga darzana bhArata kI rAjadhAnI kA zahara hone ke kAraNa bhArata meM sabhI jagaha rela, basa, va havAI jahAja dvArA jAne kI suvidhA hai / videza meM sabhI jagaha jAne hetu havAI jahAja kI suvidhA hai / ina zve. va di. mandiroM se naI dillI lagabhaga 3 ki. mI. va purAnI dillI eka ki. mI dUra hai / donoM mandiroM taka pakkI sar3aka hai / kAra, basa va ATo mandira taka jA sakate hai / havAI aDDA lagabhaga 20 ki. mI. dUra hai / zahara meM sabhI jagaha basa, TeksI va ATo kI suvidhA hai / suvidhAe~ OM zvetAmbara mandira ke nikaTa sarvasuvidhAyukta dharmazAlA hai / bhojanazAlA kA nirmANa kArya cAlU haiM / donoM dAdAvAr3iyoM va Atma-ballabha smAraka guru mandira meM bhI bhojanazAlA sahita dharmazAlAeM hai / digambara mandira ke pAsa bhI sarvasuvidhAyukta dharmazAlA va atithI bhavana Adi hai / digambara jaina bhavana-phavvArA ke pAsa bhojanazAlA hai / per3hI 1. zrI sumatinAtha bhagavAna (zve.) jaina mandira, zrI jaina zve. mandira va pauzAla ceriTebala TrasTa, 1997 naugharA kinArI bAjAra, dillI - 110 006. phona : 011-3270489 2. zrI pArzvanAtha digambara jaina lAla mandira, cA~danI cauka, dillI - 110006. phona : 011-3280942. 480 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- Page #246 -------------------------------------------------------------------------- Page #247 -------------------------------------------------------------------------- Page #248 -------------------------------------------------------------------------- _