Book Title: Shant Sudharas
Author(s): Vinayvijay
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Catalog link: https://jainqq.org/explore/010806/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98958 namonamaH zrIgurupremasUraye 99838+ paMnyAsazrI gaMbhIravijayagaNikRtsaralAkhyaTIkAsametaH zrImadvinayavijayopAdhyAyaviracitaH zAMtasudhArasaH prakAzaka : zrI jinazAsana ArAdhanA TrasTa 7, trIjI bhoIvADo, bhulezvara, muMbaI - 400 002. vikrama saMvata 2044 varisaMvata 2514 mUlya : ru. 35/ Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F prAptisthAna praF 4 zrI mULIbena aMbAlAla ratanaca da 1 prakAzaka jaina dharmazALA, 2 zrI jinazAsana ArAdhanA drasTa sTezana roDa, vIramagAma-382150 c/o sumatilAla uttamacaMda 5 zrI jinazAsana ArAdhanA kasTa mAraphatIyA mahetAne pADe, goLazerI, pATaNa (u.gu.) 384265. c/o dipaka aravidalAla gAMdhI ghIkATA, vaDaphaLIyA-rAvapurA, vaDodarA-1 3 zrI sarasvatI pustaka bhaMDAra hAthIkhAnA, ratanapALa, amadAvAda-380 001. -: dravya sahAyaka :mahetA rikhavadAsajI amIcaMdajI piDavADAvALA Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anumodanIya lAbha pa. pU siddhAtamahedhadhi suvizALagacchanimAtA AcAryadeva zrImad vijaya premasUrIzvarajI mahArAjAne vinaya vidvayaM munizrI kulacaMdravijayajI ma.nA upadezathI "zAta sudhArasa grathanA prakAzanane lAbha mahetA rikhavadAsajI amIcaMdajI piDavADAvALA parivAre lIdhe che. svadravyathI zAsaprakAzanane lAbha levA badala ame teozrInI khUba khUba anumodanA karIe chIe. Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen lI. jinazAsana ArAdhanA kasTa Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya : jagadaguru zrI hIrasUri mahArAjanA ziSya upAdhyAya zrI kItivijayajI mahArAjanA ziSya upAdhyAya zrI vinayavijayajI kRta zAtasudhArasa saTIka grathane ame ullAsabhera prakAzita karI rahyA chIe sa sAra paribhramaNamAM kAraNabhUta anAdikALathI jIvamAM rahelI kuvAsanAo che kuvAsanA eTale rAgadveSanI vRttio, kuvAsanA eTale viSayakakSAnA pariNAma AnAthI azubha karmanA baMdha ane anuba dhane karate jIva anAdi kALathI saMsAramAM bhaTakI rahyo che, ana tA janma maraNa karI rahyo che naraka, nigendra pRthvI Adi vikalendriya, pa cendriya tiya ca, manuSya ane devanA bhavamAM paNa je pArAvAra duHkha ane yAtanAo jIva bhegave che te badhAnu kAraNa che azubha karmanA udaya azubha kama ba dhanu kAraNa che kuvAsanAo A kuvAsanAo jIve anAdi kALanA abhyAsathI atyaMta majabuta karI nAkhI che, jethI vaibhAvika hovA chatA svabhAva jevI thaI gaI che, baLavAna banI gaI che jyAM sudhI A kuvAsanAo beThI che tyA sudhI jIvane bhaya kara yAtanAothI kaiIpaNa bacAvI zake tema nathI. A kuvAsanAonA nAza mATenuM sAdhana che zubha bhAvanAo. jaina zAsanamAM anityAdi bAra zubha bhAvanAo ane bIjI maithyAdi cAra zubha bhAvanAo batAvI che, jenAthI bhAvita thatA AtmAmAM uDuM ghara karI gayelI kuvAsanAo vilIna thavA mAMDe che. Yi Dong Kuang **************Zhong Shen Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karatuta graMthanA gujarAtImAM vivecane tathA anuvAda paNa aneka chapAyA che. prastuta 2 thanA vAcana dvArA aneka mumukSu AtmAo ratnatrayInI sAdhanAmAM pragati karI zIdhra nirvANane pAme e ja eka mAtra abhyarthanA pUjyapAda siddhAtamahedadhi sva. AcAryadeva zrImad vijayamasUrIzvarajI mahArAjAnA paTTAla kAra vardhamAnatanidhi parama pUjya AcAryadeva zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. sA. nA ziSyaratna panyAsajI zrI mahAvijayajI gaNivaryAnA ziSyaratna pa. pU. AcAryadeva zrImad vijayahemacandrasUri mahArAja sAhebanI preraNA ane mArgadarzanathI chUta-bhaktinA kAryo yathAzaya ame karI rahyA chIe vadhune vadhu zratabhaktinA kAryo amArAthI thAya eja eka mAtra zAsanadevane amArI bhAvabharI prArthanA. Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen *********** lI. zrI jinazAsana ArAdhanA drasTa TrasTIo caMdrakumAra bAbubhAI jarIvAlA navinacaMdra bhagavAnadAsa zAha lalitabhAI ratanacada kekArI puMDarIka aMbAlAla zAha Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navA prakAzita thatA graMtho kartA - ha ba 8 naMbara nAma dharmabiMdu abhidhAna vyutpatti prakriyA keSa aSTasahastrI tAtparya vivaraNa vizeSaNavatI vadana pratikramaNa avaguri yuktiprabaMdha trizaSThi zalAkApuruSa caritra pravajyA vidhAna kulaka mArgaNa dvArA vivaraNa vicAra ratnAkara saMdhAcAra bhASya hAribhakiya Avazyaka TippaNuka vadhamAna dezanA padya prAkRta (chAyA sAthe) BShen Shen Zhi Yuan Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen Shen De - haribhadrasUri ma. sA. pU. hemacandrasUri ma. sA mahopAdhyAya yazovijayajI gaNivara jinabhadragaNi kSamAkSamaNa pUrvAcArya TIkAkAra-ratnazekharasUri upAdhyAya meghavijayajI paNa pU hemacandrasUri ma. sA pUvatana AcArya TIkA pradyumnasUri ma. sA. AcArya premasUri ma. sA mahApAdhyAya kIti vijaya devendrasUri masA. maladhAri hemacandrasUri ma zubhavadhana gaNi 6 - e ? 's che Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******************* kuvAsanAthI grasta guphAmA kAussagga dhyAne beThela rahenemi vivastra rAjImatine joine kAmAdhIna banI anucita udgArA kADhe che. sAme pakSe bhAvanAthI vAsita rAjImati vairAgyanA vacanA dvArA rahaneminI kuvAsanAnA aMta lAvI de che ane narakAdi duga'tinI khANumA paDatA rahanemine bacAvI le che. A che bhAvanAnA vAsanA paranA vijaya. Aja sudhImA A zubha bhAvanAoe aneka jIvAne narakAhinI gartAmA paDatA bacAvyA che, zivasukhanA leAktA banAvyA che. jema jema jIva A bhAvanAethI bhAvita thAya che tema tema tenI vAsanAe vilina thavA mATe che, ogaLavA mADe che ane chevaTe savathA nAza pAmI jAya che, eTale jIva vItarAga, sarvajJa khanIne muktinA zAzvata dhAme pahece che. pUjya UpAdhyAyajI zrI vinayavijayajI mahArAja lagabhaga 18 mI sadImA eka jabarajasta koTInA vidvAna mahAtmA thaI gayA temaNe leAkaprakAzAdi dravyAnuyAganA aneka graMthA saskRtamA racyA che. hemalaghu prakriyA nAmanA svepanna TIkAsaha vyAkaraNanI racanA paNa karI che. prati vaSa' kalpasUtranI sumeAdhikA nAmanI saghamA vacAtI TIkA e Aja upAdhyAya bhagavatanI kRti che. gujarAtI bhASAmA paNa aneka stavanA, sajjhAyA, rAsA racyA che zrIpALa mahArAjAnA rAsanI racanA pUrNa thatA pUve' ja teozrI kALadhama' pAmyA ane teneA bAkInA bhAga pUjya upAdhyAyazrI yoAvijayajI mahArAje pUNu karyAM vatamAnamA ArAdhanAmA sabhaLAvAtu puNyaprakAzanu prasidhdha stavana paNa pUjyazrInI ja kRti che prastuta zAtasudhArasa grathanI paNa pUjyazrIe saMvata 1723 mA ga dhAra mukAme racanA karI. kula 16 prakAzamaya graMthamA pratyeka prakAzamA eka eka bhAvanAnuM varNa`na che. leAkeA ati sudara che, bhAvavAhI che, vAra vAra vAcavAnu mana thAya tevA che. pratyeka prakAzamA prAra bhamA ceADA leAkAmA (4-5-7 Adi) thADu bhAvanAnuM svarUpa matAvI chelle suMdara gAI zakAya tevA ATha ATha leAkeAnu geyASTaka mUkela che, jethI sArI rIte gAi paNa zakAya che. gAtA gAtA hRdayamAM ************ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa vega nivedanI choLo uchaLe che upAdhyAyajI mahArAje A grathanI racanA karIne jaina sa gha upara mahAna upakAra karyo che sa kRtanA abhyAsI mumukSu sAdhu-sAdhavI-zrAvaka-zrAvikAoe prastuta 16 prakAza kaThastha karI levA jarUrI che ane tene khuba AtmAmAM parizIlanapUrvaka yAda karavA jarUrI che sa kRta na zIkhyA hoya temaNe paNa A zlokanA atha barAbara besADIne kaThastha karI athanA upaga sAthe tenu vAra vAra parizIlana karavuM joIe A soLe prakAzane svAdhyAya bhautika tRSNAomAthI jIvane choDAvaze eTalu ja nahi paNa AtmAmAM anerA prazamAdi bhAvene ulasita karaze TukamA A seLa bhAvanAonA zloka vAra vAra yAda karIne parizIlana karanAra cittanI paNa su dara prasannatAne prApta karate A lekamAM paNa sukhI bane che, paralokamAM saddagati sAdhe che ane para parAe muktine pAme che. sAmAnya saMskRtanA abhyAsIne A graMthanA arthonA khyAla Ave te mATe pUjya munirAjazrI gabhIravijayajI mahArAje AnA upara atyaMta saraLa bhASAmAM "saralA' nAmanI TIkA racIne caturvidha saMgha upara mahAna upakAra karyo che, ane "saralA" TIkA sahita zAtasudhArasanuM prakAzana zrI jaina dharma prasAraka sabhA, bhAvanagare vikama sa vata 196bhA kayu" che patera varSa pUrve prakAzita thayela A graMtha chaNa thaI jAI jAya e svabhAvika che, tethI sa dhamAM upayogI evA A gra thanu pUjya gabhIravijayajI ma. sAhebanA caraNemA va dana karIne tathA zrI jaina dharma prasAraka sabhAne kRtajJatApUrvaka yAda karIne ame punaH prakAzana karIe chIe Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM namaH sidha ||ath zAntasudhArasaH ; saTIka prathamaH prkaashH| viditasakalavidhA yogino bamdanIyA vijitasakakhadoSaNayo yena jAtAH ! munizivapabhayAne spandanaM zIprayAyi pratidinarasanIyaM zAntapIyUSapAnam // zAntasudhArasapranmaH shriivinyvijyvaackvrvihitH| vyAsyAyate kicinmayA svayamatinazyopakArAya // hahi sarveSApi hitaiSiNA saMsArijantunA sarvapuHkhaparijihIrSayA mokSasAdhane prayatitamyaM / mokSasAdhaneSu sarveSu / manaHzAntireva pradhAnA / sA cAnityAdizujanAvanAnAvitamanoniH prApyate'tastadarbhiniranantarasUcitA bhAvanA jAva, niiyaaH| tAca prakaraNAdiSu nibadhAH sukhaM nAvanIyAH saMpadyante / ataH pAThakavaryAH svaparopakArAya pomazaniH prakAzaiH zAntasudhArasAnidhAnena zAkhepa jaavynti| tatrAdau vighnopazAntaye cikIrpitazAsraparisamAptikAmanayA vAzImagakhamAha- * Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201kg2018MARRI (zArdUlavikrImitaM vRttam ) nIrandhe navakAnane parigalatpaJcAzravAMjodhare nAnAkarmalatAvitAnagaine mohAndhakAro re| vAntAnAmiha dehinAM sthirakRte kAruNyapuNyAtma nistIrthezaiHprathitAssudhArasakiroramyA giraH pAntu vH||1|| __ vyAkhyA-zha navakAnane ghrAntAnAM dehinAM sthirakRte kAruNyapuNyAtmajistIrthezaiH prathitAH sudhArasakiro ramyA giro vaH / pAntu iti kriyAsaMTaMkaH / hAsmin pratyakSAnunUyamAne'nekaHkhapUrNe caturgatyAtmaka iti yAvat / javakAnane saMsArAraeye / brAntA asukhAdyAtmakeSvapi jogAdiSu sukhatvabuddhiviparyAsavazena cAntA diGmUDhanAvaprAptatvena dhAvamAnAsteSAM / / dehinAM saMsArodaravartiprANinAM / sthirakRte zudhadharmaprApaNopAyapUrvakajanmAdyannAvasaMpAdanena modasvarUpe'calanivAse sthitisthApanAya / nirdezasya nAvapradhAnatvAdevaM vyAkhyA / kAruNyapuNyAtmaliH karuNA sarveSAM mukhinAM sakalajuHkhenyaH samuha | gharaNasvanAvastatAvaH kAruNyaM tena puNyo hInottamAdiSu samAnopakArasvajAvatayA pavitro nirmala iti yAvat AtmA'- 2 nantajJAnAdimayacetanasvajAvo yeSAM taiH / tIrthezaiH sarvatIrthasvAmyaI niH| prathitA yAH samavastau samagraghAdazAMgIrUpeNopadizya vinnuvane vistAritAstAH / sudhArasakiraH sudhAraso janmAdisakalarogasantApApahAritvAdamRtarasastasya tuTyaH kiraH prasaro vyAptayo yAsAM tAH / ramyA zrAnandotpAdanene zabdena madhurakhalitatvena ca zravaNamanasoH paramavinodakAriNyo giro'IghAeyo vo yuSmAn / anantaravakSyamANatAhagnavakAnane nipatanAt / pAntu rakSAM kurvantu / kIdRzAdityu-8 ttarArdhenAha-nIrandhra iti nitarAM bAhuTyenAnAvaM prAptaM randhramantarAlaM yasmAjantUnAM nirgamahetumArgastasmin / atrAya A Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAvaH-- nigodavartijIvAnAmekasminuSThAsakAne saptadaza janmAni bhavantyato janmajarAmaraNAnAma rAjasyAsakSyamANatvena pratisamayAjinavakarmabandhAJca nIrandho javaH tasmin / nIrandhatve hetuH zAstrakAraH svayamevAha - parigalatya cAzravAMjodhare pari sarvataH saMtataM sarvadeti yAvat gakhanto varSanta eva paJcAzravAH prANAtipAtAnRtabhASaNasteyavRttimaithuna dhanaku TuMbAdimamatvAni ta evAMnodharAH parjanyAdayo meghA yasmin / zranena javakAnanasya sadA navapalavatA sUcitA / nAnAkarmalatA vitAnagahane nAnA jJAnAvaraNAdighAtyaghAtidezasarvaghA tijIvakSetra pujalavipAkAdIni karmANi jJAnAdiguNAbAdanasvajAvAni tAnyeva khatA mUlottaraprakRtyA dinedabhinnakarmavRkSANAM zAkhA prazAkhAvalI tanturUpAstAsAM vitAnAzcaturdignyaH parasparasaM militapradezAstairgahanamutkSiptapadamuJcanAvakAzAbhAvAdupitaM tasmin / modAndhakAroddhure moho mithyAtvamohinyAdibheda jinnasamagramodanIyakarmarUpaH sa evAndhakAro jJAnAdidRzo vyAghAtakArI tenoddhuramati nivirutayA vyAptaM | tasmin nipatanAdrakSantvityarthaH // 1 // zrAnutpanno'pi zAntasudhAraso yenAvazyamutpadyate taM hetumAha ( drutavilaMbitaM vRttam ) sphurati cetasi jAvanayA vinA na viduSAmapi zAntasudhArasaH / na ca sukhaM kRzamapyamunA vinA jagati moha viSAda viSAkule // 2 // vyAkhyA - bhAvanayA vinA viduSAmapi cetasi zAntasudhAraso na sphurati iti saMTaMkaH / jAvyate navavairAgyAdisamu Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tpAdanAya punaH punarmanasi smaraNenAtmA mokSAbhimukhI kriyate yayA sA jAvanA'nityAdikAdazavidhA maitryAdicaturvidhA tayA vinA smaraNAnyAsarahitAnAM / viSAmapi carisidhAntAdizAstranaipuNyavatAmapi, tInyeSAM kimucyate / zAntasudhArasaH yo rAgaSakapAyaviSayapariNAmAlAvavAn kevakhayathArthajJAnazuSpapradhAnAdipariNatimayajIvapariNAmaH sa zAnto nAvaH sa eva vivekavatAmajarAmarasamasamAdhividhAyitvAtsudhAvatpremavinodotpAdakaH sudhArasazcetasi hRdaye / neti naiva / sphurati jAgarti / tathA amunA vinA'nantarokajAgarAyamANazAntasudhArasaM vinA / mohaviSAdaviSAkukhe moho'jhAna-18 kAmakrodhAdyApAditabuddhiviparyAso viSAdo rogazokAdijanito'nekavidhasantApaH kleza iti yAvat tAveva viSaM dharmasukharUpaprANApahAritvAsAlAhalaM tena vyAkulaM nivimatayA nRtaM yattasmin / jagati nuvanatrayavinake loke / kRzamapi tuLAdapi tuLa khezamAtramapi sukharUpamatitramaM vihAyAnyadityarthaH / sukhamAnando na ca naiva navati / tasmAtpAramArthikAra-18 ndadAyizrIzAntasudhArasaprAptaye vakSyamANalAvanAharnizaM prayajhena jAvanIyetyarthaH // 3 // athoddiSTakAryasidhye samupadizati-- yadi bhavanamakhedaparAGmukhaM yadi ca cittamanantasukhonmukham / zRNuta tatsudhiyaH zubhajAvanAmRtarasaM mama zAntasudhArasam // 313 vyAkhyA-to jo sudhiyaH sUdAjAvagrahaNe zojanadhyAnadhAraNAdiSu naipuNyavatI dhIvudhiryeSAM se sudhigasteSAM saMbodhanaM / / yadi saMsAranairguerAdarzanena javatAM pitaM manaH javajramakhedaparAramukhaM bhaveSu nAraphatinarAmarajanmanu po pramo'myA Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nyAvatArarUpAvartI jakhajrame tuNatrabhivat takanito yaH khedaH santApastasmAt parAGmukhaM navajramaNaparizrAntatvena vimukhamudhignaM vartate ityarthaH / Sa punaryadi navanmano'nantasukhonmukhaM anantamavinAzisvAdhInamukhAMzAkalaMkitotkaMgavarjitasarvakAsasthAyitvenAparimitaM sukhaM sahajAnando vidyate yasmin so'nantasukho modastaM pratyunmukhaM sotkaMThitaM vartate / / tadanantarotakhedaharaNAya sukhaprAptaye zulanAvanAtRtarasaM zujA nirjarAprApaNapuNyasaMpAdanasvajAvA yA nAvanAH punaH puna-1 ranityatAdisaMsmaraNapariNatayastadrUpo nRtaH svAMgatayA dhArito raso ramaNaratisvAdo yena sa tathA taM / kacidAdarze nAvanAmRtarasamiti pAThaH sa tvanucitaH sugamazca / mametyasmaccitte niSpanno bahiH kriyamANaM zAntasudhArasaM pUrvophazAntasudhA-18 rasasamutpAdanAnidhAno granthastaM zRNuta zravaNakriyAviSayIkuruta / kRtvA ca pratidinaM cetasA vijAvyatAmityarthaH // 3 // atha prathamato jAvanAkArya darzayannAda sumanaso manasi zrutapAvanA nidadhatA vyadhikAdazanAvanAH yadiha rohati mohatirohitAchutagatirviditA samatAlatA // 4 // vyAkhyA-zojanaM paraghohacintanAdirahitaM mano'ntaHkaraNaM yeSAM teSAM saMbodhanaM he sumanasaH / dhvadhikAdazajAvanA manasi nidadhatAM yAH ghAnyAmadhikA vyadhikA dazatiH saMkhyeyA nAvanA dazanAvanAH vyadhikAzca tA dazanAvanAzceti bAdazanAvanAH / manasi cetasi dhyAnacintanaviSaye / nidadhatAM nitarAM dhAryatAM kaMThe manohararamamAleva / kathaMbhUtAstAH zrutapAvanAH zrutaM jinAgamAdi yathArthazAstrajJAnaM tena pAvanA yathArthavastusvarUpavicAramayotpannatvena pavitrAH / yahA 825 % Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasyAyagrArthagrAhizrutajJAnaM javati tasyApi jAvitAH satyo yathArthavAhi zrutaM kurvanti vardhayantIti zrutapAvanAH / yA zAstranivaghAH sAdhunirupadizyamAnAH zrutAH satyo rAgAdimalinaM zrotRhRdayaM zravaNamAtreNa pavitrayantIti zrutapAvanAH / / evaMprajAvAH kuto javantItyata Aha-yadyasmAt iha jaavnaanaavitjnhRdye| mohatirohitAzrutagatiH mohena mithyAtvamohanIyAdinA tirohitA samAcAditA'dbhutA camatkRtikAriNI kevalajJAnAdyutpAdikA gatiH zatiryasyAH sA tathA / viditA jinAgame yogijane ca suprasidhA prakaTapranAvA na tu naamshrvnnmaatraa| samatAlatA samatA sarvatra prANigaNe vyadetrAdipadArthe rAgaSeSamamatvAlAvena tulyapariNatirUpA saiva latA sarveSTasAdhikA surtrushaakhaa| rohati zujanAvanAjAvite 8 hRdaye sarasaJjUpradeze kttporNkurvtsmutpdyte| tato'saMzayaM sarvaprajAvasiddhirato manasi nAvanA'vazyameva jaavyetyrthH||4|| zAtha samatotpAdavirodhimanovRttiparihArAyopadizati (rathoghatAvRttam) thArtarauapariNAmapAvakapluSTanAvukavivekasauSThave / mAnase viSayalodupAtmanoM ka prarohatitamA smaaNkurH||5|| 4 vyAkhyA-viSayalolupAtmanAM viSayAH zabdarUpagandharasasparzAsteSAM vilAseSu lolupo'tigADhataralaMpaTa AtmA manosArA jIvo yeSAM teSAM / AteraughapariNAmapAvakapyuSTanAvukavivekasauSThave mAnase vArtaM ca rauSaM ca dhArtarauje tayoryaH svaparapIDAkara zSTanAzA 1 'niSTasaMyoga 5 rogapratikArAkusa 3 nidAnakaraNa 5 cintArUpaikAyyAnubandhI caturvidha Ate ASSSSSS Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariNAmaH, jIveSu mAraNatAmanAGkanAdi 5 paizUnyAdhanRtanApaNa 6 parastrIparadhanAdiharaNa 7 sakasa viSayasAdhanadhanasaMrakSaNa cintArUpaikAyyAnuvandhI caturvidho raughapariNAmaH sa eva pAvako jalAdyanAvazAntisvanAvo'gnistena pyuSTaM dagdhaM jasma-ra rUpakRtamiti yAvat lAvukaM maMgakhalAvanAyuktabhIdRzaM vivekasya sadasatsvaparaheyopAdeyavastuvijinnatAkArijJAnasya yatsauSThavaM hai cAturya saundaryaM ca yatra tasminnIdRze teSAM mAnase hRdayasthale / samAGkuraH samaH sarvatra nirvikaarsdRshprinnaamstsyaangkurH| prathamaikAMzotpattiH so'pi ka prarohatitamA atizayaprayatenApi na prarohatItyarthaH / tataH kA puSpaphakhAdyAzA / anantara-4 zlokaSye'yamAzayaH-zulajAvanAnAvitajanamAnase zAntasudhArasasaMnavo'sti viSayalaMpaTAtaraughapariNAmapariNate nAstIti || tAtadarthiniH zujanAvanA nAvayitavyA ityarthaH // 5 // atha zujanAvanApi yasmin susaMjavAsti tamAha (vasantatilakAvRttam) yasyAzayaM zrutakRtAtizayaM vivekapIyUSavarSaramaNIyaramaM shrynte| sanAvanAsuralatA na hi tasya dUre lokottrprshmsaukhyphlprsuutiH||6|| vyAkhyA-yasya nAgyazAlino javyasya / zrutakRtAtizayaM zrutena jinAgamAdhyayanazravaNacintanazraddadhanarUpAnyAsena / kRta utpAdito'tizayo'tisUkSmajAvAvagamakAribodhanaipuNyAdhikyaM yasya taM / sannAvanAsurakhatAH satyaH svaparahitasvajAvatvena samIcInA nAvanAH zujavicAramayacittavRttayastA eva surakhatAH karapavanayastAH / yadA vivekapIyUSavarSaramaNIyaramaM ANSAR Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vivekaH svaparasadaseyopAdeyAdivastusvarUpa bhinnatAkA rijJAnaM tadrUpaM yatpIyUSamamRtaM tasya yo varSo vRSTiH zrutakRtAtizaprAtvena pIyUSavarSazatalatayA ramaNIyo'smAkaM zrI manayogyo'stIti matvA yatnenaiva samudbhUya ramaH priyavataH patistaM ramaM / zrayante surapAdapavadveSTayanti / tasya proktavizeSaNaviziSTatAvato javyasya lokottara prazamasaukhya phalaprasUtidUre na loke narasura nivAse'pyuttaramananyasadRzatvena pradhAnaM prakarSeNa zamaH zAntikSamAvairAgyakAruNyapariNAmaprAptiH prazamastena janitaM yatsukhasya nAvaH saukhyaM sahajAnanda vilAsitA tadeva phalaM zubhabhAvanAsuralatAnyo banyaM tasya prasUtiH samuGgavaH sA dUre prabhUtanavajramaNarUpapracurakAlAntare jAvinI na hi syAt kiM tu svalpataranavairnAvinyeva saMbhAvyate / itarathA bhAvanA nirAzayasya saMveSTanaM na saMbhavatItyarthaH // 6 // evaM kRtaprastAvanA vAcakendrA adhikRtajAvanAH samuddeSTukAmA idamA(anuSTub vRttam ) zranityatvAzaraNate navamekatvamanyatAm / zrazaucamAzravaM cAtman saMvaraM parijAvaya // 7 // karmaNo nirjarAM dharmasUktatAM lokapaddhatima / bodhiDurlajatAmetA jAvayanmucyase javAt // 8 // vyAkhyA - he Atman tvametA anantaravakSyamANasvarUpA dvAdaza bhAvanA jAvayanirantaramAtmAnaM vAsayan bhAvanApariNAmapariNataM kurvan tiSThase iti yAvat / tadA tvaM zIghraM javAccaturgatiparibhramaNa duHkhAt mucyase sarvadravyajAvabandhanaraditaparamapada nivAsI javasIti dvitIyazlokena saMbandhaH / tAH kA ityAha- zranityatvAzaraNate anityatvaM cAzaraNatA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAnityatvAzaraNate nityaM sadAsthAyitvaM yasya nAsti sa sarvo'pi padArthasArtho'nityo'valokanIyaH tanAvastattvaM, sarvAnapi || saMyogAnanityatvena jAvayanniti prazramA 1 / zaraNaM saMkaTApahArisvAsthyakAri, na zaraNamazaraNaM, sarvo'pi paujalikapadA rthastathA'vakhokayan tanAvasatteti vitIyA / navaM navatyasminnaghaTanIyatvena jIvA iti javasvajAvaM cintayan / ekatvamAtmA sarvatraiko'sahAyazca / / bhanyatvamAtmano dehAdinyo'nyatvamavadhArayan 5 / azaucaM zarIrasyAzuciprajavAdi / jAvayan 6 / zrAzravaM mithyAtvAdInAM navakarmabandhahetutvaM jAvayan 7 / saMvaraM samitigutyAdInAM navakarmavandhasya viro-rU dhitvaM bhAvayan / karmaNo nirjarAM karmaNaH pUrvavacasya pAdazavidhena tapasA nirjarAM dezato hAni jAvayan e| dharmasU-4 katAM dharmasya ratatrayarUpamokSamArgasya sakasavastusvarUpasya suSThu sarvavirodhaparihAravatyuktirupadezitvaM tanAvastattA tAM zraItAM sadRzA anye taupadezakA na jUtA na santi na naviSyantItyevaM nAvayan 10 / khokapati caturdazaraGvAtmakasya sokasya sarvAkAzapaMktiSvAtmano janmasthitimaraNAni jAvayan 11 / bodhipurkhanatAM anAdito jIvasya sUdametaraikendhiyAdiSvati-13 pranUtakAlanirgamAt samyaktvAdidharmasAmagrI suSprApyA tajjJAvastattA tAM lAvayan 12 navAnmucyasa ityrthH|| 7-7 // atha yathoddezastathA nirdeza itinyAyAtprathamamanityanAvanAM nirdizati / tatrApi tAvacarIrAnityatAM jAvayannAha (puSpitAgrAvRttam ) vapuravapuridaM vidavatIlAparicitamapyatinaMguraM narANAm / tadatinipurayauvanAvinItaM navati kathaM viSAM mahodayAya // e|| Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-vettIti vit paMmitastatsaMbodhanaM he vit viSan Atman / idaM pratyakSaM dRzyamAnaM / annalIlAparicitaM 4 apaH salilaM vinati dhArayatItyatraM meghastasya yA lIlA vAyutaraMgaiH kSaNadaSTanaSTatA tyA paricitamatizayena vyAptaM sahazasvanAvamiti yAvat / yahA jinnametatpadaM tadA paricitaM yadAhAravastrAlaMkArairnityaM paryatizayena tvayA pUjitaM sevitaM 5 tat / vapuH zarIraM / avapureva puJjIcUtavinazvaraparamANurAzirazarIrameva jAnIdi / yahA'vapuH sarvAnAdaraparijavanIyatA-da dinivAsanagarI jJAtvA tanumohapariharaH IdRzamapi narANAM manuSyANAM atijaMguraM svayaM vinazvarazIlaM vartate / tadatini rayauvanAvinItaM tadanantarokasvarUpaM zarIramatiniro'tikrAnto niuro vajro yena vajrAdapi urnedyakAmavikAranRtena | yauvanena tAruNyenAvinItamukhataM vartate / taviSAM paMmitAnAM mahodayAya mokSAdikaTyANAya kathaM kena prakAreNa navati / / na kathaJcidapi / ataH zarIramohaM vihAya tapaHsaMyamAdiSu niyojaya yena mahodayAya syAdityarthaH / / // atha sAMsArikAH sarve padArthA anityA eveti darzayannAha (zArdUlavikrIDitaM vRttavayam ) AyurvAyutarattaraMgataralaM lagnApadaH saMpadaH sarve'pIjiyagocarAzca caTulAH sandhyAtrarAgAdivat / / I mitrastrIsvajanAdisaMgamasukhaM svapnenjAlopamaMtatkiM vastu nave navediha mudAmAlaMbanaM yatsatAm // 10 // __ vyAkhyA-jo navyA navanirnetrANi samIkSya hRdaye samyagAlocyatA, Alocya kathyatAM / ihAsmin pratyakSadRzyamAne / sacarAcare bhave sNsaare| tatteSu pratyakSaparokSeSu sarveSu kimiti kinAmakaM vastu padArtho navejaviSyati / yastu satAM pradhA-IN OSHIRISHISHIGARRIGACHACHA (AGCHHOCTORRECTRICRk M82 Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 8/napuruSANAM AnandAya zAzvatasukhAya zrAkhaMvanamAzrayaNIyaM syAt / tattu ratanayaM vihAya prave'nyanna pazyAmaH / kut| evaM ? yato jave zAyurvAyutarattaraMgatarakhaM AyuH sakalasAdhanAdhArajUtaM prANinAM jIvitaM tat vAyutarattaraMgatarakhaM vAyuranikhastasya ye tarattaraMgA asthirasvanAvAH kajholAstenyo'pi taralaM caJcalataraM vartate'to nAnandAlaMbanaM / saMpadaH sthAvarajaMgamasarva vinUtayo lagnAH saMtatasaMvaghAH sarvAMgena vyAptA thApado vipattayo yAsAM tAstathAvidhAH kthmaanndaasNvnN| 7 / sarve'pIjiyagocarAzca sandhyAnarAgAdivacaTuvAH sarve'pi samastA api na tu kiyanta eva injiyagocarAH sparzanAdIpriyANAM ramaNasthakhajUtAH sparzAdipaJcaviSayAzca sandhyArAgAdivat sandhyA prAtaHkAlasAyaMkAkhasaMbandhinI pe tayoravasare jAtAH paJcavarNamanoharA ye'jrA vArdalAste yathA kSaNaramaNIyA dRSTanaSTA navanti taghadete'pi / AdipadAdincha-15 jAlasvapnasaMpanmRgatRSNAvidyudAdivaccaTulAzcaJcalA bodhyAH, zrato nAnandAkhaMbanaM / mitrastrIsvajanAdisaMgamasukhaM svapnenchajAlopamaM mitrANi sakhAyaH, striyaH pramadAH, svajanA jananIjanakatrAtRlaginyAdayaH, teSAM yaH saMgamaH saMyogastena | yatsukhaM vinodadhIH tadapi svamenjAladRSTavastuvadasat jIve saMyogasyAvidyamAnatvAnnAnandAlaMbanamityarthaH // 10 // Mall prAtAtaridAvadAtarucayo ye cetanAcetanA dRSTA vizvamanaHpramoda vidhurA nAvAH svataH sundarAH tAMstatraiva dine vipAkavirasAjhA nazyataH pazyatazcetaH pretahataM jahAtina navapremAnubandhaM mama // 11 // II vyAkhyA-he nAtardai bandho cetana / iha manuSyaloke / ye cetanAcetanA lAvA vizvamanaHpramodavidhurAH svataH / sundarAH prAtaravadAtarucayo dRSTA iti saMbandhaH ye'tiprajUtatvena nAmamAhaM vaktumazakyAH cetanAzca strIpuruSahastyazvavRkSAda ARRANGERIES Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yo'cetanAzca sadanasyandanavastrAlaMkArAdayaH vizvamanaH pramodavidhurA vizvasya jagajAnasya yanmano hRdayaM tasya yaH pramodo iMrpaprakarSastAnane vidhurA vyAptA jananayanamano'niveSTitatvAdatiramaNIyatvena jAvAH saumyatejaH kAntidIptapadArthAH | svato'nalaMkRtasvarUpAkAramAtrataH sundarAH suzobhitamanoharAH catavizeSaNasamagrAH prAtaravadAtarucayaH prAtardivasasya pUrvArdhe zravadAtAH suvizuddhA dhavalapItavarNA rucayaH kAntiprakAzA dRSTA avalokitAH / tAn vipAka virasAn tatraiva dine nazyataH pazyato hA pretahataM mama cetaH navapremAnubandhaM na jahAti tAnanantaroktapadArthAn vipAkazcetanAnAM karmodaye| netareSAM svasthitiparipAkenAnyarUpaprApaNaM tena virasAn vinaSTapremotpAdakamA dhuryasvajAvAn tatraiva dine yasmin dine rama|NIyA dRSTAstasminneva pazcimArdhe nazyato vinAzaM gataH pazyato vilokayato'pi / hA mahAkhedakaraM / preto narakastatprAyogya kliSTakarmodayaH pizAcazca tena hataM naSTaviziSTavivekaM IdRg mama ceto mamAtmA manmAnasaM vA / javapremAnubandhaM jatrasukhe premAnubandho javapremAnubandho vipayarAgAkhaMDadhArAvattvaM / na jahAti na tyajati / kiM kurmo'nityAnapi | zAzvatAnmanyata ityarthaH // 11 // viSayamodamUDhaM mAnasaM saMbodhayan geyapadyASTakenAnityabhAvanAM svayaM nAvayati mUDha muhyasi mudhA mUDha muhyasi mudhA vijavamanucintya hRdi saparivAram / kuza zirasi nIramiva galadanilakaMpitaM vinaya jAnIhi jIvitamasAraM, mUDha0 // 1-12 // vyAkhyA - mUDha he zrajJa zrAtman tvaM saparivAraM saha parivAreNa putravanitAdiparijanena sahitaM vijavaM dhanasaMpadAdipadArtha Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 - hadi manasi madIyametaditi anucintya sadaiva rAgavazasvakIyaM parikalpayana mudhA vyarthameva hitaphalaprAptyajAve'pi muhyasi mohAjJAnavazAdeva tatrAsakkiM yAsi na tattvadIyaM, sarvathA'nyatvAdityarthaH / dUre'stu parijana vinavAdikaM tvajIvitamapyasAraM vartate tacintayetyAha-vinaya gakhadanikhakaMpitaM kuzazirasi nIramiva jIvitamasAraM jAnIhi vinayanaM vinivartanaM / mokSAjikhApo vinayastatsaMbodhanaM he vinaya / anikhakaMpitaM anilo vAyustena kaMpitaM dhUnitamAndolitamiti yAvat galatpatadeva kuzazirasi kuzAni dANi tRNAni ca teSAM ziraH zikhAgrajAgastatra sthitaM yat nIraM jalakaNastadiva tena 5 sadRzaM jIvitaM sakalakAryAdhArajUtamAyurasAraM sAro dAya na sAramasAramahadaM rogAdipravAhaiH svajAvatopi kAcajAjanava-15 rakSaNabhaMguraM jAnIhi, jJAtvA zIghraM nijAtmahitamanena saadhyetyrthH||1-12|| pazya naMguramidaM viSayasukhasauhRdaM, pazyatAmeva nazyati shaasN| etadanuharati saMsArarUpaM rayAjjvalajAladavAlikAruci vilAsam, mu0 // 2-13 // vyAkhyA he cetana idaM pratyakSamanunUyamAnaM / naMguraM svato vinazvarazIlaM / viSayasukhasauhRdaM viSayenyo yatsukhamAnanda-14 / stasya yatsauhRdaM suhRdvandhurmitraM ca tanAvaH sauhRdaM bandhutAM maitrI ca / pazya hRdayadRSTyA samyagvilokaya / sahAsaM hasanaM hAso hAsena sahitaM yayastatAlIdAnaM tatsahAsaM pazyatAM bandhumitrANAM vilokayatAM avagaNanAM kurvat nazyati sutarAmadRzyo javatItyata etatpratyadaM vartamAna saMsArarUpaM jave sarvAkAraM / rayAjjvalajAladabAlikArucivikhAsamanuharati rayAdativegavatvena jvakhantI saprakAzA satI yA jaladabAlikA jalado meghastasya bAlikeva bAlikA tatra jAtatvAttatputrI vidyuttasyA / / karakara Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - yA ruciH kAntistasyA yo vilAso'tizIghadRSTanaSTatvaM tamanuharati tena sadRzatAM karoti / tatra tava ko'yaM pratibandhoDanucita evetyarthaH // 2-13 // hanta itayauvanaM pulamiva zauvanaM, kuTilamati tadapi laghudRSTanaSTam / tena bata paravazA paravazA itadhiyaH, kaTukamida kiM na kalayanti kaSTam , mU0 // 3-14 // 18 vyAkhyA-inteti komalAmaMtraNe he mandabudhicetana hatayauvanaM sukhanirAzAsthAnataporahitatvena purbuddhivinAzita KIdRzaM yadyauvanaM tAruNyaM tat / zauvanaM puJcamiva atikuTilaM zuna idaM zauvanaM puJcamiva talAMgUlavadatikuTilaM vakrAkAraM vartate / tadapi tathAvidhamapi baghudRSTanaSTaM laghu zIghrameva dRSTaM sannaSTaM nazvarazIlaM tattathA vartate / bata khede'ho vivekicittaHkhadaM vRttaM yattenoktalakSaNena yauvanena paravazAH parAdhInA janAH paravazAH pareSAmitarajanAnAM vazAH vazavartinaH yA pareSAM / puruSANAM vazAH striyastAniItadhiyaH iti ekaM padaM / hanadhiyo hatA vinaSTA pApodayavatI pApakAriNI dhIvudhiryeSAM te hatadhiyaH / iha kiM kaTukaM kaSTaM na kalayanti iha vartamAnajanmanyapi kimiti kinAmakaM tatkaTukamatizayenAsA kaSTaM / kRvajIvanakAriNIM pInAM na kalayanti na prApnuvanti sarvAniSTaM prApnuvantIti jJAtvA'nitye yaughane'pi dharmodyamo vidhey| ityarthaH // 3-14 // yadapi piNyAkatAsaMgamidamupagataM, juvanapurjayajarApItasAram / tadapi gatalajamujjati mano nAMginA, vitathamati kuthitamanmatha vikAram // 4-15 // SASPISERICESTE SE643 SHANK Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyA-aho mano'STatAM kriyadrumaH / yadapi yadApi juvanaurjayajarApItasAramidabhaMgaM piNyAkatAmupagataM juvane | trijagati yA muHkhena jeyA nuvanaUrjayA nivArayitumazakyA jarA vayohAnistayA pIto nakSitaH sAraH sAmarthya yasya tattathAnRtaM idaM pratyadaM aMgaM zarIraM piNyAko yaMtrapImitatilAnAM kalkaH 'khala' iti loke tattAM upagataM prApta tadapi tadApi vitathamati gatalaUmaMginAM mano kuthitamanmathavikAraM noti vitathA'nyathAsthite padArthe'nyathAgrAhiNI viparyastA matiH pariNatiryasya tattathAntaM gatA'panaSTA sajA'nucitAkRtyapravRttinyo nivRttihetupariNatiryasmAttattathAntaM aMginAM dehadhArijIvAnAM mano hRdayaM kuthitamanmathavikAraM kuthito jarAprAptatvena murgandhavirasa IdRzo manmathaH kAmastasya hai| vikAro puSTapariNAmastaM / neti naiva ujjati parityajati zarIrazaktyanAve'pi kAmijanamaraNAntaparyantamanovikAreNa dahyamAnA du:khino lvntiityrthH||4-15|| sukhamanuttarasurAvadhi yadatimepuraM, kAlatastadapi kalayati virAmam / __ kataraditarattadA vastu sAMsArikaM, sthirataraM javati cintaya nikAmam , muu||5-26|| _ vyAkhyA-he cetana nikAmaM nRzamekAgramanasA cintaya vicAraya / saMsAre sarvotkRSTa atime'raM svarUpapuSTavyAghAtavahArjitarogazokaniSArahitasamagrasAdhanasAmagrIsadAsamanvitamajUtakAlasthAyitayA'tyAnandaghanaM anuttarasurAvadhi anuttaraM sAM-18 sArike zreSThaM suravimAnaM sarvArthasidhinAmakamavadhIkRtya navanapatiparyantaM devAnAM sukhaM zarma / tadapi kAlato devAyuHsthi-15 tiparyantaprApteH virAmamavasAnaM kalayati prAmoti / tadA sAMsArikaM saMsAre samunnavaM narAdijanmastrIputradhanAdikaM itarat | POSTASIESE SLASH Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . devenyo devasukhenyo vyatirikta katarat kiyattaraM kiMnAmakaM vastu padArthaH sthirataraM devavastunyo'dhikatarakAvasthAyi javati :18| tanna kiMcidastItyarSaH // 5-16 // yaiH samaM krIDitA ye ca bhRzamImitA, yaiH sahAkRSmadi prItivAdam / na tAn janAn vIkSya bata jamajUyaM gatAnirvizaMkAH sma iti dhik pramAdam , muu||6-17|| vyAkhyA-cateti khede kiM vayaM vijJAH smaH na kiMcit / kuta evaM ? yato vayaM yaH suhRdvandhuvanitAdiniH samaM sArdha 6 kImitA jalAzayavananuvanazayyAdiSu savitAsaM saparihAsaM khelitaaH| ca punarye jananIjanakaputrAdayaH nRzamImitAH / zamatizayena jojanAdhAdanAlaMkArastutijirImitAH pUjitAH / yairvanitAsutavibhiH saha sAkaM prItivAdaM vinodavArtA kRSmahi akurma tAnuktavizeSaNaviziSTAn janAn jIvAn jasmayaM gatAn rakSApujatvaprAptAn vIkSya dRSTvApi nirvizaMkAH smaH nitarAmatizayena vigatA nirgatA zaMkA maraNanayaM yeSAM te nirvizaMkA ajarAmaravannizcintAH ma iti yaavt| OM iti prokaprakAreNa sthite'pi svahitodyamarahitA ato rAgAdipramAdaM dhigastu ityarthaH // 6-17 // asakRpunmiSya nimiSanti sindhUmivaJcetanAcetanAH srvnaavaaH| majAlopamAH khajanadhanasaMgamAsteSu rajyanti mUDhakhanAvAH, mU0 // 17 // nyAkhyA he Atman asmaiilokodare ghetanAcetanAH sarvalAvAH sindhUmivadasakRnmiSya nimiSanti cetanA eke-4 HAAS-4-425*558265 Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jhyiAdipaJcendhiyaparyantajIvAnAM sUkSmavAdarasajIvazarIranASAmanaHsamunnAsAdayaH, acetanA nirjIvagRhAsanarathazivikA-ill nAjanavastrAbharaNadhanAdayaH, indhe kRte te tathAbhUtAH sarvajAvAH samApadArthAH sindhUrmivat sindhuH samujastasya ye UrmayaH kalolaprakArA yathA nirantaramutpadhante visIyante tat cetanAcetanasarvajAvA asakRt ekasminmuhUrtayAmadinAhorAtra-SI varSayugAdike'nekazaH janmiSya samutpadya samutpadya nimiSanti vikhIyante vinazya na jAnImaH ka yaantiityrthH| tarhi ya / inbhajAlopamAH svajanadhanasaMgamAH daNadRSTanaSTatvenenjAkhasahazAH santi tatasteSu ye rajyanti prasakA javanti te mUDa-11 svanAmA ajJAtasayA eva sntiityrthH|| -10 // kavarUpanavirataM jaMgamAjaMgama, jagadaho naiva tRpyati kRtaantH| mukhagatAn khAdatastasya karatalagatairna kathamupalapsyate'smA nirantaH, mUga ||-e|| vyAkhyA-zraho mahAzcarya yadayaM kRtAntaH kRto vihito'nto jIvAnAM prANavinAzo yena sa kRtAnto maraNaM saH anAdita zrArabhya avirataM jaMgamAjaMgamaM jagat kavakhayan naiva tRpyati avirataM samayAdyantarAnAvena nirantaraM jaMgamaM dIndhiyAdirUpatrasajIvagaNaM ajaMgamaM pRthivyAdisthAvaraM tadrUpaM yajagajIvarAziH tat kavalayan nakSyannapi naiva tRpyati naiSa / saMtuSyati / tasya mukhagatAna khAdataH karatakhagatairasmAniH kathamanto nopakhapsyate tasya maraNasya kiM kurvataH ? mukhagatAn / ra bhAgatAHprAptAH prANinastAn khAdatazcarSayatastasya karatakhagataiH hastatakhe kapala rUpatAM prApdai asmAna jiratipramaraiH kathaM kenopAyena anto vinAzo na khapsyate ? nAstyeva nave sa upAyastasmAnapsyAma evetyrthH||1|| RASARA khAdataH Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athAnityanAvanAmupasaMharannAhanityamekaM cidAnandamayamAtmano, rUpamanirUpya sukhamanunaveyam / prazamarasanavasudhApAnavinayotsavo, navatu satataM satAmiha nave'yam , muu|| e-20 // // iti mahopAdhyAyazrIkIrtivijayagaNiziSyopAdhyAyazrIvinayavijayagaNiviracite zAntasudhArasa geyakAvye'nityanAvanAvinAvano nAma prathamaH prakAzaH // vyAkhyA-he vinaya cidAnandamayamAtmano rUpamanirUpya nityamekaM sukhamanulaveyaM cidAnandamayaM jJAnAnandena pUrNa Atmano rUpaM nijacetanasvarUpaM anirUpya cetasA samyag hRdaye nidhAya nityaM nirantaraM zAzvataM ekaM sukhAMzenAkalaM. kitaM niSkevalaM na tu sAMsArikavaduHkhena mizritamiti yAvat / Ihaka sukhaM paramAnandaM anujaveyaM svAnunavapratyadaM kuryAm / tathA vAcakavaraH saGAnAnajinandayati iha nave satAmayaM prazamarasanavasudhApAnavinayotsavaH satataM bhavatu etabAstrAdhyayananAzravaNamananAt iha jinazAsane nave saMsAre zepe'vaziSyamANe sati satAM sAdhupuruSANAM ayamuktavadayamANasvarUpaH prazama rasanavasudhApAnavinayotsavaH prazamarasaH zAntasvajAve ratiH sa eva navamapUrva sudhApAnaM tasmin vinayo'nunayaH prArthanA tadrUpa utsavo maMgalaM satataM nirantaraM navatvityarthaH // e-20 // iti zrItapAgalIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIbuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyatilakamunizrIvRddhivijajAyacaraNayugasevinA paMmitagaMjIra vijayagaNinA viracitAyAM zAntasudhArasaTIkAyAmanityanAvanAvinAvano nAma prathamaH prakAzaH smjni|| Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dvitIyaH prakAzaH // prathamaprakAze'nityabhAvanA vibhAvitA / zranityAzca padArthAH zaraNadA na javantItyanena saMbandhenAyAtAmazaraNanAvanAM vibhAvayannAha / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH ( zArdUkhavikrI mitam ) ye SaTkhaMDamadImadInatarasA nirjitya bajrAjire, ye ca khargabhujo jujorjitamadA meDurmudA meDurAH / | te'pi krUrakRtAntavakraradanairnirdavyamAnA ivAdatrANAH zaraNAya hA daza dizaH praikSanta dInAnanAH // 1 // vyAkhyA - he cetana maraNe samAgate sati tava kaH zaraNaM bhaviSyatIti hRdaye nijAlaya / kRtAntAgre valino'pi zRgAlakaTapAH / yato ye jujAdivaloyatAzcakravartinaH hInatarasA SaTkhaM mahIM nirjitya vajrAjire zrahInatarasA na hInamadInaM manuSyajAtyapekSayA paripUrNa taro valaM dehasAmarthya sainyaM ca tenAhInatarasA / yadA'hInatarasA paripUrNazIghrajayana kriyayA brahmadattApekSyA varSazatamAtreNApi paTukhaM mahIM haimavagharSadharaparvatAdArabhya samudramekhalA paryantaparipUrNanarata kSetrabhUmiM nirjitya | devatAmanuSyavazAM svavazIkRtya vajrAjire navanidhAna caturdazarastrAdibhiH zuzujire te'pi / tathA ye ca bhujorjitamadA mudA | mekurAH svarganujaH / ca punarye tribhuvane siddhAntokAH prasiddhA nujorjitamadA jujAcyAmUrjito vRddhiM gato maDho yeSAM te tathA mudA merAH mudA zrAnandavizeSeNa darSaprakarSeNa vA merA vimAnarddhisurAMganAdiSu puSTapremajarAH svarganujaH surendrA- | Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ r: dayo devA meduH savilAsA babhUvuH / te'pi prANAntasamaye zratrANAstrANena rakSaNa samarthAzrayeNa rahitAH krUrakRtAntavakraradanaiIvA nirdavyamAnA hA zaraNAya dInAnanA daza dizaH prazanta krUro puSTajayaMkarasvabhAvaH kRtAnto maraNaM tasya ya mukhaM tasmin ye radanA dantAstaiIgadvalAtkAreNa nirdahyamAnA nitarAM carvyamANA hA kaSTaM te'pi zaraNAya maraNApraNAya dInAnanA dInavadanAH santo daza dizaH svazarIrAdUrdhvAdhastiryakSu praikSanta vilokayanti sma / tarhi maraNe samAgate tava ka AdhAra iti cintayetyarthaH // 1 // ( svAgatAvRttam ) tAvadeva madavicamamAlI, tAvadeva guNa gauravazAlI / yAvadakSamakRtAntakaTAdairne kSito vizaraNo narakITaH vyAkhyA- vizaraNo narakITaH na vidyate zaraNamAzrayo yasya sa tathA / naro manuSyaH sa eva kITo jantuH / jAtAvekavacanaM / madavinramamAkhI tAvadeva mada zrAnandavinodo jAtikukhabalarUpAdyanimAnazca tena mAlI savilAsazojamAnaH tena saMyukto vA tAvadeva sAkalyena kAlato bhavati / tathA guNagauravazAlI tAvadeva guNA rUpasaubhAgyakalAcAturyasau| ndaryajJAnAdayastaigauravamAdaranaktisatkArastena zAkhI zobhitaH tAvat sAkalyena kAlatastAvanmAtrameva bhavati / yAvadakSa - makRtAnta kaTAkSairne kSitaH yAvanmAtrameva kAryaM kSamA asahyasvabhAvatvena kenApi hantumazakyAH kRtAntasya maraNasya kaTAkSAH vakraropa ruSikUNitanetraprAntAstaiH neti naiva IkSito vikhokitaH / zrataH zaraNaM gaveSayetyarthaH // 2 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( zikhariNIvRttam ) pratApairvyApannaM galitamatha tejo jiruditairganaM dhairyoyogaiH zthitamatha puSTena vapuSA / pravRttaM taddravyamaviSaye bAndhavajanairjane kInAzena prasanamupanIte nijavazam // 3 // vyAkhyA -kInAzena bhRzaM nijavazamupanIte jane pratApairvyApannaM kInAzaH kutsitamaniSTaM nAzayatIti kInAzo maraNaM tena bhRzamatizayena nijavazaM svAdhInaM upanIte zratyantatayA prApite sati jane prANini pratApaistejoniH | zaktipranAvairiti yAvat vyApannaM svayameva vinaSTaM javati / zrathAnantaramuditaiH saMpadyauvanAdinirudbhUtaistejobhiH saprakAzamahimaniH galitaM svayameva viSayaM prAptaM bhavati / tathA dhairyodyogairgataM dhairya vipatsu nirvikAravyAkulatAra hitacittasthairya | udyogAH prArabdhadharmakAryAdeH saMpAdanodyamAstaiH gataM svayameva dUrataraM vinaSTuM / zrathAnantaraM puSTena vapuSA zvathitaM puSTena | iSTabhojanarasAyanapuNyasAmarthyavaliSThena vapuSA zarIreNa zlazritaM svayameva sarvasAmarthyarAdityaM prAsaM / bAndhavajanaistadravyamaisaviSaye pravRttaM bAndhavA gotriyasta eva janA khokAstaiH tadravyaM triyamANasya dhanaM tasya yahAM svAyattIkaraNaM tasmin pravRttaM svayameva gRhItaM bhavatItyato dharmazaraNAgato navetyarthaH // 3 // atha samyagdRSTinirazaraNanAvanA'nena prakAreNa sadaiva jAvanIyeti geyapadyASTakena vibhAvayati| khajanajano bahudhA ditakAmaM prI tirasaira nirAmam / maraNadazAvazamupagataghantaM rakSati ko'pi na santam // 1 // Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vinaya vidhIyatAM re zrIjinadharmaH zaraNam / anusaMdhIyatAM re zucitaracaraNasmaraNam , vi0 ||2||dhruvpdN / vyAkhyA-he vinaya he mokAnilApin tavAyaM svajanajanaH svakIyo jano jnkjnniijraatRnginiilaaryaadilokH|| bahudhA bahubhiH prakArairdhanAgamArogyavRddhinirupajvAdicintanaiH / hitakAmaM hitaM pathyaM tatkaraNe kAmA manorathA yasya sa tathA taM / prItirasairanirAmaM prItirasAstavopari premarasaprakArAstaiH ajirAmaH sundarapariNAmastaM tathAvidhaM vartamAnamapi samAgate maraNe zaraNAya nAvaM jAnIhi / santaM sukhadaM tadapi / maraNadazAvazamupagatavantaM ko'pi na rakSati mrnnmaayussH| yastadrUpA dazA'vasthA tasyA vazamadhInatvamupagatavantaM prAptaM santaM ko'pIti naktasvajanamadhyAtkazcideko'pi na rakSati - kAna mocayatIti jAvanIyamityataH zrIjinadharmaH zaraNaM vidhIyatAM zrIH sarvathA'jarAmaratvaprApaNasAmarthya tayA yukto| jinapraNIto dharmoM vAdazAMgoktakRtyavidhAnaM sa shriijindhrmH| navanirasmAnirapi zaraNamayameva satyAdhAra iti vidhIyatAM AzrIyatAM / tatprAptaye ca zucitaracaraNasmaraNamanusaMdhIyatAM zucitaraM sarvathA sarvadopAjAvAdatizayena pavitraM caraNaM jina-8 rAjapAdayugmaM cAritraM ca tasya smaraNaM jajanaM cAritrakhamanasya paryAlocanaM anusaMdhIyatAM svahRdaye'khaMDapremadhArayA saMyojyatAM / cAritraM ca yatra yatra doSasevanayA khaMmitaM jJAyate tatra tatra punaH pUrNa kriyatAM / etatkRte satyeva jinadharmazaraNaM hai kRtaM navati, nAnyathetyarthaH // 1-2 // turagarathejanarAvRtikavitaM, dadhataM balamaskhalitam / harati yamo narapatimapi dInaM, mainika va laghumInam, vi0 // 3 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 vyAkhyA-turagarathenanarAvRtikalitaM askhalitaM bakhaM dadhataM narapatimapi dInaM yamo harati turagA zrazvAH, rathAH | tasyandanAni, znA hastinaH, narAH padAtayaH, inphe kRte teSAmAvRtiH rakSaNAya sarvataH pariveSTanaM tena kalitaM sahitamapi tathA'skhalitamasahya kenApi rodbhumazakyaM balaM dehasAmarthya parAkramamiti yAvat dadhataM dhArayantaM narapatiM rAjAnamapi dIna-2 mazaraNe sati zaraNArtha dInatAkalitamukhaM yamo maraNaM harati svavazaM nayati / kamiva ? mainiko laghumInamiva mInAn / nayatIti mainikaH krakaNapakSI kilakilo nAma lokaprasiddhaH / sa yathA laghumInaM jale nipatya kujamatsyaM caMccA gRhItvA hai| gaganatalaM yAti, tapatpretarAT svajanasainya'rgamadhyato jIvaM gRhItvA yAti, na ko'pi mocayati, tasmAdhama jaja ityarthaH // 3 // pravizati vanamaye yadi sadane, tRNamatha ghaTayati vdne| tadapi na muJcati itasamavartI, nirdayapauruSanartI, vi0 // 4 // vyAkhyA-yadA yadA prANI maraNajayato vajramaye sadane pravizati vajratuSTyasAravaniraNuninirmitaM vajramayaM tasmin sadane / gRhe pravizati tatra tiSThati tadapi / athApi maraNasya prArthanAparo vadane mukhe tRNaM pazuvadghAsAvayavaM ghaTayati dazanaihAti tadapi / nirdaya paurupanI hatasamavartI tadapina muJcati nirgatA dayA kRpA yenyastAni ca tAni pauruSANi parAkramavizepAH tairnRtyati sAnandaM vilasati yaH sa tathA / hatasamavartI hato zAninjistiraskRtaH samavartI guNyaguNivAlavRdhadevanarapazunArakAdiSu nirdayatvena tuTyatayA pravRttiryasya sa samavartI pUrvoktasarvopAyakRte'pi tadapi pretarATra prANApaharaNaM na muJcati na tyajati / ato nirupAyamekaM dharmazaraNamityarthaH // 4 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 vidyAmaMtramahauSadhisevAM, sRjatu vshiikRtdevaam| rasatu rasAyanamupacayakaraNaM, tadapi na muJcati maraNam , vi0 // 5 // vyAkhyA-jo javyA yadi kazcinmaraNAtsvamocanAya vazIkRtadevAM zravazA vazA yathA saMpadyamAnAH kRtA navantIti / / vazIkRtA devA varuNakuverAdayo yayA sA tathA tAM / vidyAmaMtramahauSadhisevAM sRjatu vidyA rohiNIprajJaptyAdiH, maMtrA hari| nagameSivajrapaJjarAdayaH, mahauSadhayaH sapranAvA nRpazItajavisahadevIputraMjArI viSNukAntAdikAstAsAM sevArAdhanA tAM sajatu / prANI karotu / upacayakaraNaM rasAyanaM rasatu upacayo maraNajayArtha balavRdhistatkaraNaM tatkArakaM yajasAyanaM rasenjatAghajasmAdi tasatu jayatu / tadapi tathAkRte'pi maraNaM na muJcatItyato dharmazaraNaM kAryamityarthaH // 5 // zratha jarAto'pi rakSakaM zaraNaM nAstItyAhavapuSi ciraM niruNaki samIraM, patati jaladhiparatIram / / zirasi gireradhirohati tarasA, tadapi sa jIryati jarasA, vi0||6|| vyAkhyA-yaH pumAn jarAyA jayato rakSaNakRte samIra zarIrapuSTihetuM matvA uccAsaniHzvAsavAyustaM ciraM pratidina prabhUtakAlaM yAvat vapupi zarIramadhye niruNaddhiviSkaMjayati stNjyti|jsdhiprtiirN ptti| tathojayAnmahAndAlavidhAnAya dUraM praNazya jakhadheH samunasya paramuttarataTaM gatvA patati atiSThat / tarasA'tizIghratayA naMSTvA gireH parvatasya zirasi / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samunnate zikhare'dhiroti samArUDho bhavati / tadapi pUrvokta sarvaprakAre kRte'pi sa pumAn jarasA jarA vayohA nistayA jIte jIvatyeva / yata evaM tatastatrApi sarvazaktimAn dharma eva zaraNamityarthaH // 6 // sRjatI ma sita zirorudala litaM manuja ziraH sitapalitam / ko vidadhAnAM nUghanamarasaM prabhavati roddhuM jarasam, vi0 // 7 // vyAkhyA - zrasita ziroruddalasitaM manuja ziraH sitapakhitaM sRjatIM nUnaM rasaM vidadhAnAM jarasaM ko roddhuM prabhavati na sitAnyasitAni zyAmAni zirasi mastake rohanti samudravantIti ziroruhApi kezAH karmadhAraye kRte tairlalitaM virAjitaM manujaziraH manujA manuSyAsteSAM ziro mastakaM tatsitapalitaM sitaM karpAsavI javajhavalaM sRjatIM kurvANAM / tathA nUnaM narAdizarIraM zrarasaM niHsAraM sAmarthyarahitamiti yAvat vidadhAnAM kurvatIM jarasaM jarAM rAkSasI kaH kiMnAmako devaH puruSo vAroddhuM nivArayituM prabhavati samartho'sti ? na ko'pi / yadyapi devAdInAM zirasi palitaM kartuM na zaknoti, loka sthite - ralaMghanIyatvAt, tathApi zaktihAniM tu sarveSAM karotItyarthaH // 7 // atha sarvopAyAsAdhyayorjarAmaraNayorazaraNatva cintA dUre'stu kiJcidupAyasAdhye rugudaye'pi pIkA vinAgizaraNaM nAstItyAhaudyata ugrarujA janakAyaH kaH syAttatra sahAyaH / eko'nuvati vidhuruparAgaM vijajati ko'pi na jAgam, vi0 // 8 // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-yatra kAle janakAyaH jano manuSyatiyaGnarakajaH prANI tasya kAyo dehaH sa ugrarujA udyataH jagrA'tyutkaTanayAnakA ruk sannipAtalagaMdarAdirogastayA udyataH pravRtto vyAptaH syAnavet / tatra tasmin kAle kaH kasko devo manuSyaH svajano vA sahAyo vyathAvinAgagrahaNena sahacArI muHkhavinAgIti yAvat syAnnavati, na ko'pi, ekAkyeva pImAM sahate / dRSTAntamAha-vidhuruparAgameko'nujavati na ko'pi jAgaM vijajati vidhuzcanta uparAgaM rAhugrasanagrAsavyathAM ekoME 'sahAyo'nulavati nunakti, na ko'pi grahanakSatratArakAdiH jAgaM grAsAMzaM vinajati stokaM stokaM svayaM nukte / tapatkarmo. dayo rogAdiniH kartAraM grasate tadA so'pyekAkI nute ityarthaH // 7 // athAzaraNajAvanAmupasaMharannAha zaraNamekamanusara caturaMga parihara mamatAsaMgam / vinaya racaya zivasaukhya nidhAnaM zAntasudhArasapAnam , vi0 // e|| // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye'zaraNanAvanAvinAvano nAma vitIyaH prkaashH|| vyAkhyA-he vinaya he nivRttIcaka prokaprakAreNa sAMsArikAH sarve jAvA jIvasya zaraNaM na javantIti jJAtvA ekaM caturaMgaM zaraNamanusara ekamanyatsarvaM muktvA ekamapitIyaM caturaMgaM catvAryagAni dAnAdiprakArA yasya sa caturaGgo dharmastaM / 18 zaraNaM ayameva mamaika AdhAro'stIti budhimanusara satataM svIkuru / tathA mamatAsaGgaM paridara mamaitajhanAdikamiti budhi XESTOSOSASLASHLIGROSAS Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mamatA tasyAH saMgaH saMbandho rAgastaM parihara nivAraya / tatkRtvA zivasaukhyanidhAnaM zAntasudhArasapAnaM racaya zivo nirupatravo modastasmin yatsukhasya nAvaH saukhyaM paramAnandastasya nidhAnamadayanAMmAgAraM tadIdRzaM zAntasudhArasapAnaM jJAnavairAgyAdinijasahajapariNAmarUpapIyUSAsvAdanaM racaya vidhehItyarthaH // e|| // iti zrItapAgalIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIbuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyatikhakamunizrIvRddhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zAntasudhArasaTIkAyAmazaraNanA vanAvinAvano nAma ditIyaH prakAzaH samajani // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ta saH 11 // tRtIyaH prakAzaH // zrathAnantaraM jIvAnAmazaraNatA darzitA / zrazaraNAstu saMsAre paribhramantItyanena saMbandhenAyAtAM saMsArajAvanAM jAvayannAha( zikhariNIvRttatrayam ) ito lonaH konaM janayati puranto dava ivollasa~llAnAMno jiH kathamapi na zakyaH zamayitum / itastRSNA'kSANAM tudati mRgatRSNetra viphalA kathaM svasthaiH stheyaM vividhajayajI me javavane // 1 // vyAkhyA - yatra to puranto lojo davazva konaM janayati yasmin ita ekasyA dizaH sakAzAt duranto lojo dava | iva donaM janayati duHkhena mahAprayAsenAnto'vasAnaM zamanamiti yAvat vA puSTaH zrantaH paryavasAnaM yasya sa tathAjUno lona: prAptaprApaNevA prAptasya saMrakSaNabuddhiH sa dava iva jvaladdAvAnalatulyaM donaM saMtApaM janayati utpAdayati / uAsan kathamapi lAbhAMjo jiH zamayituM na zakyaH ullasan lonadavajanya saMtApo vRddhiM gavan kathamapi kaizcinmahArthaprAptirUpairapi | lAbhAMjojiH tAjA aprAptAnAM prAptayasta evAMjAMsi jalAni taiH zamayituM nirvApayituM na zakyo na sAdhyaH / ito mRgatRSNeva viphalA akSANAM tRSNA tudati ito'nyasyA dizaH sakAzAt mRgatRSNeva viphalA mRgatRSNA nidAghakAle madhyAhne | ravikiraNa saMtapta sikatAsu yo nirjale'pi jalamo bhavati sA mRgatRSNA yathA jalaprAptiphalarahitA tadadhiphalA sukhaprA| ptiphalavarjitA akSANA tRSNA indriyANAM jogapipAsA tudati jIvAn sukhacAntyA vyathayati / tatra vividhajayajI me navavane svasyaiH kathaM stheyaM ? tasmin vividhAni zArIramAnasikarogazokAjIvikA viyogAdinyo jAtAni yAni jayAni Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAsamuHkhAni tailIme jayAnake navavane saMsArAraNye svasthairnirAkulairniyai riti yAvat / kathaM kenopAyena stheyamasmAbhira-2 nyaivasthajanaiH sthAtavyaM ? na kenApi, nAstyeva sa upAyo yena sarvathA jano nirAkulo nvedityrthH||1|| galatyakA cintA navAta punaranyA tadadhikA manovAkAyehA vikRtirtirossaattrjsH| vipartAvarte jaTiti patayAloH pratipadaM na jantoH saMsAre javati kathamapyarti viratiH // 2 // ___ vyAkhyA-saMsAre UTiti vipajAvarte patayAlorjantoH pratipadamekA cintA galati punaranyA tadadhikA navati manovAkkAyehA vikRtiratiroSAttarajasaH kathamapyativiratirna navati tAvadasmin saMsAre jJAnanetrAnnAvAdandhasya kaTiti zIghatayA'vilaMvena vipanmahAvipattistayA nRtaH pracurayAtanAsthAnamiti yAvat IdRzo garto urvaghyajUmikhaDDusadRzo javakhaDDastasmin viparne patayAluH svataH patanazIlastasya patayAloH jantoH saMsArijIvasya pratipadaM dANe kaNe sthAne sthAne nave nave ceti yAvat / ekA cintA galati yAvadekA pUrvotpannA cintA zarIrakuTuMvapAlanadhanArjanasukhaprAptyupAyarUpA'tivi-18 cAraNeti yAvat galati kizcit saMsate tAvatpunaranyA navInA tadadhikA tasyAH sakAzAdatiprabhUtA navati samutpadyate / tannimittapravRttA yA manovAkkAyehA manovacanakAyAnAM hA vividhAnikhASo vicArazca, vikRtisteSAmeva vikArAH, ratiH paJcavidhaviSayaprema, roSo'niSTe jAte kSeSaH eteSAM samAhArapanke kRte tasmAdazucahetorAttaM gRhItaM rajo raja zva rajaH karma-18 dhUlipuJjo yena sa tathA tasya kathamapi kenApi prakAreNa atiH santApazcittopegastayA viratirvirAmo vicheda iti yAvat niti na jAyate nave jIvaH sadaivArtipImito'stItyarthaH // 2 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahitvA saMtApAnazucijananIkukSikuhare tato janma prApya prcurtrkssttkrmhtH| sukhAnAsairyAvatspRzati kathamapyati viratiM jarA tAvatkAyaM kavalayati mRtyoH shcrii||3|| vyAkhyA-azucijananIkukSikuhare saMtApAn sahitvA zrazucirapavitro jananyA mAtuH kujhirudaraM tadrUpo yaH kuharo |guhAvivarastasmin saMtApAn nUrisaMklezAn sahitvA navamAsaparyantaM nuktvA / tataH pracuratarakaSTakramahato janma prApya tato navamAsAnantaraM pracuratarANi suvahUni kaSTAMni yonisaMkaTAdipImanaprakArANi teSAM kramo niyatanAvyuparyupari mukhazreNiH jAtena hataH prahRtaH janma yonito nirgamaM prApya lakSA yAvatsukhAnAsaiH kathamapyativiratiM spRzati yAvadyAvatkAlAntare / sukhAnAsaiH yAnyasukhAnyapi sukhasadRzatayA pAnAsante mohodayena pratijAsate te sukhAlAsA jogAsaGgAstaiH kathamapi / mahatA kaSTaprabandhena thartiviratiM saMtApavirAmaM spRzati banate / tAvanmRtyoH sahacarI jarA kArya kavalayati tAvanmAtra5 kAlavinAge mRtyormaraNasya sahacarI prANapriyA jarA vAdhakyaM kAyaM manuSyadehaM kavalayati nakSyatItyataH saMsAriNaH saMtApavirAmaH knkaapiityrthH||3|| (upajAtivRttam) kinAntacitto bata baMcamIti pakSIva rujastanupaJjare'GgI / nunno niyatyA'tanukarmatantusaMdAnitaH snnihitaantkautuH||4|| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ **+++ ** vyAkhyA-bata zraGgI tanupaJjare pakSIva ruko niyatyA nunno'tanukarmatantusaMdAnitaH sannihitAntakautuH vicAntacitto baMjramIti vateti khede kIdRk kaSTaM vartate ? aGgI saMsArI jIvaH tanu zarIraM tasya tadeva vA paJjaramasthyAdiSujalAvayavavRndaM tasmin ruddho veSTito jAtagatimaGgaH niyatyA'dRSTena nunnaH preritaH atanukarma tantusaMdAnitaH na tanUni svarUpAni tanUni mahAnti karmANi jJAnAvaraNIyAdIni tAnyeva tantavo grAhA jIvanAnoryAsAH davarikAsamUho veti yAvat, taiH saMdAnito vayaH saMnihitAntakautuH sannihitaH sadA samIpataravartI antako maraNaM sa eva zroturmArjArastanayato | vicAntacitto vizeSeSa jAtaM vikSiptaM vihnakhIkRtaM cittaM mano yasya sa tathAbhUtaH vajramIti zranAdikAlataH sarvasmilloke'tizayena paryaTatItyarthaH // 4 // kiyatkAkhaM paryaTatItyAha ( anuSTubUvRttam ) anantAnpulAvartAnanantAnantarUpanRt / anantazo camatyeva jIvo'nAdinavArNave // 5 // vyAkhyA - jIvo'nAdinavArNave'nantAnantarUpatRt zranantAn pulAvartAn anantazo camatyeva, jIvo'yaM saMsArI prANI, anAdirna vidyate AdiH pravRtteH prathamadivasAdiryasya navArNavasya tasminnanAdinavArNave anantasaMkhyairgupito'nantasaMkhyeyo rAziranantAnantastAvatparimANAni rUpANi narakapazunaradeva vikalai kendriyAdyAkArANi tAni bibharti dhArayatIti yaH sa tathAvidhaH san zranantAn pulAvartAn anantAnirutsarpaNyavasarpiNI nirunmitaH kAla ekaH pukhAvarta - Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECERESEARCAREERSARSANSAR ste'nantA yasmin parijramaNe tAn pujalAvartAn pujalAH paramANavaste sarve'pi kenacidekena jIvena audArikavaikriyAhA6 rakaistriniH zarIrairgRhItvA muktA yAvatA kAlena navanti sa pujalAvartaH pujalAnAmAvartaH pUrvagRhItAnAM tyajanenottarottaragrahaNAni pujalAvartAstAnanantAn anantazo'nantAnapyanantavArAn bhramatyeva paryaTannevAste ityarthaH // 5 // atha saMsAranAvanAM geyapadyASTakena jAvayannAhakalaya saMsAramatidAruNaM janmamaraNAdinayanItaromoharipuNeda sagalagrahaM pratipadaM vipadamupanIta re, kAra khajanatanayAdiparicayaguNairida mudhA badhyase mUDha re|prtipdN navanavairanujavaiH parijavairasakRdupagUDha re, kara vyAkhyA-re mUDha svajanatanayAdiparicayaguNairmudhA badhyase / rekAro'dhamasaMbodhane / re mUDha re mUrkhazekhara adhamAdhama nirvicAreti yAvat / kvacidante'pi he navedityato mUDha re iti pAThaH / svajanatanayAdiparicayaguNaiH svakIyA janAH svajanA mAtApitAghrAtRpranRtayaH tanayAH sutasutAH zrAdigrahaNAdAsAdiSipadacatuSpadanUsadanadhanavastrAlaGkArAdayo grAhyAH, taiH saha ye paricayA nAnAvidhAH saMbandhAH tatukA ye guNAH rAgaSamohotpAditAH karmavandhaphalarUpA nivimasthUladI-15 gharaUvastaiH / iha stokakAlasthAyini janmani / mudhA sarvathA svArthasi rajAvAddhyarthameva / badhyase saMyaMtrito javasi mA * pratibandhabajho java / re janmamaraNAdijayantIna saMsAramatidAruNaM kalaya re muDha jIva janma javAntaraM maraNaM prANahAniH, AdipadAkArA vAkyaM grAhyaM tenyo jayAni jItayastaiItastrastastatsaMbodhanaM re janmamaraNAdinayajIta / saMsAraH caturga-1 jAtiparijramaNAtmakaM navasvarUpaM so'tidAruNo'tizayena jayAnako vartate'tastaM kalaya jJAnadRSTyA vilokaya, vilokya ra Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * tasmAnistArAya prayato java / yata iha nve| moharipuNA mohanIyajJAnAvaraNodayazatruNA / sagalagrahaM saMsArijIvAnAM galahastikApradAnasahitaM / pratipadaM kSaNe kSaNe sarvatra / vipadaM vipatti kaSTanaraM / upanItaM tvayA saha prApitaM / pratipadaM sthAne sthAne nave nave / navanavairapUrvaiH / zranujavaiH zunAzulakarmaphakhalogaiH / parijavaiH parinavA mahAtiraskArapUrvikAH * kadarthanAstairasakRt punaH punaH upagUDhaM samAliGgitaM vyAptamiti yAvadityarthaH // 1-2 // * ghaTayasi vacana madamunnateH kvacidahohInatAdIna ropratijavarUpamaparAparaM vadasi bata karmaNAdhIna re, ka 6 vyAkhyA-aho he cetana mahadAzcarya vartate, yattvaM karmavazagaH kacana kasmiMzcinave kAle kSetre vA / madasamunnateH madA / jAtikulayauvanAdiprAptivazAtsamutpannA garvaprakArAstecyaH samudbhUtA yA samunnatiH svaprakarpatAvatI budhistasyAH sakAzAu-hai natestulyaM ghaTayasi pravartayasi / kvaciddhInatAdIna re kvacit kasmiMzcijanmani hInatAdIno'zunakarmodayena jAtikulavalAdi hU~ hInaprAptatvena dInanAvena muHkhitatvaM jasi / bata kaSTaM / tvaM saMsAre karmAdhInaH pratinavamaparAparaM rUpaM vahasi karmAdhIno jJAnAvaraNIyAdikarmajirAyattIkRtaH pratinavaM nave nave aparAparaM jinnaM ninnaM pUrvapUrvarUpAdanyadanyaditi yaavt| rUpaM varNA-* 5 kArasvanAvanaTanaM vahasi prAmopi banase ityuktaprakAreNa vilaMbanA lajase tathApijavAnovijase'taH kimdhikkthnenetyrthH3|| jAtu zaizavadazAparavazo jAtu tAruNyamadamatta re|jaatu durjayajarAjarjaro jAtu pitRpatikarAyatta re, kaa|| vyAkhyA-he zrAtman tvaM nave navAntare yatparAvartanaM khajase tattu dUre tiSThatu yattvamekasminneva janmani parAvartanaM karmavazo banase tattu cintaya / jAtu kadAcit zaizavadazAparavazaH zizuH stanapAyI vAlaH tanAvaH karma vA zaizavaM tasya Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dazA tadrUpA zravasthA tasyA vazo'dhInaH purIpamathanAdivijhavanAM yAsi / jAtu tatraiva jave kadAcit / tAruNyamadamatta re tAruNyaM yauvanavayasa udayastena hetunA madamatto balarUpakAmodayAdimadena garveNa mattaH garvAndho javasi / jAtu tatraiva janmani kadAcighArdhakye urjayajarAjarjaraH mukhena jeyA yA jarA valAdihAnistayA jarjaraH sarvAGgajIrNatvaM gataH san parA-8 nUyase / jAtu kadAcittatraiva caramAvasthAyAM / pitRpatikarAyatta re antakahaste prAptaH san sarvaM hitvA navAntaraM yAsIti lAjavAt kiM nodijase dhik tvaamityrthH||4|| . punarapi jave'samaJjasaM navati taccintayetyAha vrajati tanayo'pi nanu janakatAM tanayatAM brajati punareSa re / jAvayanvikRtimiti navagatestyajatamAM nRnavazujazeSa re, ka0 // 5 / vyAkhyA-nanu tanayo'pi janakatAM brajati / eSa punastanayatAM vrajati / iti javagatervikRti jAvayan tyajatamA nRna-8 vazunazeSa re, nanviti komalAmaMtraNe he mandamaticetana saMsAre pUrva ya iti zeSaH, tanayo'pi putro'pi sat sa janakatAM / / pitRtvaM vrajati gati prApnotIti yAvat / tApasazreSThirAdukaputrayoriva / eSa punarjanakastu tanayatAM putratvaM brajati banate / tayoriva / ityevaMrUpAM navagataH saMsAravartanAyAH vikRti viparyAsasvanAvaM jAvayan hRdaye vicArayan tyajatamAM yathA puna-8 ratrAgamanaM na syAttathA prakarSeNa navahetUn parihara / adyApi tava nRnavazujazeSaH nRnavo narajanma tasya zunaM puNyakarma tasya / zeSaH kiyAnaMzo'stItyataH prayatnaM kurvityarthaH // 5 // Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yatra duHkhArtigadadavalavairanudinaM dahyase jIva re|hnt tatraiva rajyasi ciraM mohamadirAmadadIvare, k||'s el vyAkhyA-re jIva yatra duHkhArtigadadavalavairanudinaM dahyase hanta re mohamadirAmadadIva tatraiva ciraM rajyase re nirvicAra re jIva kiM na budhyase yatra saMsAre viSayAdike ca tvaM duHkhArtigadadavalavaiH duHkhAni urgatipurkhannAjIvikArogazokaprasnavAni kaSTAni artayazcintAsaMtApodbhUtA manasa uccATavizeSAH gadAH kuSThanagaMdarasannipAtA damaha rogAsta eva trAsasaMtA pakAritvena davalavA davAgnisphuliGgAstaiH anudinaM pratidivasaM saMtataM dahyase dagdhamanovAkkAyo javasi / hanteti khede re hai mohamadirAmadakSIva re mohamadirAmattanaSTabudhe tatraiva proktasvarUpe nave viSaye ca ciraM varSazatAdiparyantaM rajyase raJjitasa kalAtmapradezaiH pramudito navasi, paraMtu svahitAya nodyavasItyarthaH // 6 // darzayan kimapi sukhavainavaM saMharaMstadatha shsaivre| vipralaMjayati zizumivajanaM kAlabaTuko'yamatraivare,ka | vyAkhyA-ayaM kAlabaTuko janaM kimapi sukhavainavaM darzayan atha sahasaiva tatsaMharan atraiva zizumiva viprakhaMjayati, ayaM sarvalokaprasiddhaH kAlo'horAtrAdivartanArUpaH sa eva baTukaH mArgaghAtigranyichedako vA taskaro nikuko vA / jana / nirvivekisukhAnilApilokaM prati / kimapi yatkiJcittuvarUpaM sukhavainavaM sukhaM saMkaTapakaSTipatastrIputraviSayadhanAdipremNA * sAtAdibuddhiH vaijavaM saMpatparivArarAjyaizvaryAdi tayoH samAhAradhandhe kRte / tadarzayan carmadRzA grAhayan / atha darzanAda-15 nantaraM sahasaiva tatsaMharan sahasA'smAdekahelayA tatpUrvadarzitasukhavainavaM saMharannavidyamAnamadRzyaM kurvan atraiva vidyamAna Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / janmanyeva tarhi javAntare tu kimucyate'taH zizumiva pAMsuramaNaratibAlakavadavivekijanaM vipralaMjayati sahajaparamasukhaprAptivighAtena vipratArayati ato gumaparpaTikAkhamalojena cintAmaNijiniSpannAM ralamAlAM mA jhaahiityrthH||7|| atha saMsAranAvanAmupasaMharannupadizati sakalasaMsArajayannedakaM jinavaco manasi nibadhAna re / vinaya pariNamaya niHzreyasaM vihitazamarasasudhApAna re, ka0 // 7 // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye saMsArajAvanAvinAvano nAma tRtIyaH prkaashH|| | vyAkhyA-he vinaya sakalasaMsArajjayanedakaM jinavaco manAsa niva tekAmin sakalanayanedaka sakalAni samagrANi saptavidhAni jayAnIhalokanItyAdIni tAni jedayati vinAzayati yattattathAvidhaM jinavacaH rAga mohajetAro jinAsteSAM vaca upadezastat / manasi hRdaye nivadhAna samyagvicAratayA dhAraya / tathA vihitazamarasasudhA-12 |pAna niHzreyasaM pariNamaya vihitaM kRtaM zamaraso vairAgyAdimayaratijAvaH sa evAjarAmarakArI sudhAmRtaM tasyAH pAnaM yena sa tatsaMbucau re vihitazamarasasudhApAna evaM nUtaH san niHzreyasaM modaM kaTyANaM pariNamaya tanmayo navetyarthaH // // | // iti zrItapAgalIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIbudhivijayamukhyaziSyazrImuktivijayagaNisatIya tilakamunizrIvRddhivi jayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArasaTIkAyAM navanAvanAvinAvano nAma tRtIyaH tAprakAzaH smjni|| Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OSASTOISSAASAASAASTE ||cturthH prkaashH|| anantarajavanAvanA prokA / jave tu jIva ekAkyeva bhramatItyanena saMbandhenAyAtAmekatvanAvanAM vijAvayannAha / tatrAyaM prathamaH zlokaH __ (svAgatAvRttam) eka eva jagavAnayamAtmA jnyaandrshntrnggsrnggH|srvmny'pklpitmettthyaakuliikrnnmev mmtvm|| | vyAkhyA-zrayaM jJAnadarzanataraGgasarA zrAtmA nagavAneka eva zrayaM yo jJAnAdisvaguNaiH sarvasyApi svAnunavapratya ko'sti / jJAnaM vizeSagrAhI bodhaH, darzanaM sAmAnyagrAhI bodhA, tayostaraMgAstiryagUrvAdhodiggatazeyajAsakalokhAstaiH kA saraMgaH sadA vidhAsI sadA jJAnadarzanavitAsavAniti yAvata / yAtmA jIvo jagavAn svakIyasya mA jIvo jagavAn svakIyasya sukhaHkhabandhamokSAdeH kartRnotkRniSThApanAdisarvazaktimattvena pranuH eka eva ekAkyeva janmAdipApaNe sukhAdiloge'sahAya evAnAdito vartate / zranyadAtmavyatirikta sarva sacetanAcetanaM samaya etanmamatvaM etatsarvajanadRzyamAnaM yanmamatvaM madIyatvaM vartate / tatsarvaM cetanasya upakaTipataM svakRtakarmasaMbandhena kRtaM na paramArthena svakIyaM / vyAkukhIkaraNameva svAtmanineSu madIyatvadhArAtmano rAgAdisaMpAdanena vyAkutIkaraNaM na vyAkuvA zravyAkulAH svapnAvasvasthA bhavyAkulA vyAkukhA yathA kRtA javantIti vyAkukhIkaraNamevaikaM jaaniihiityrthH||1|| Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uktArthameva vizadayannAda (prabodhatAvRttatrayam ) abudhaiH parajAvalAla sAlasa dajJAna dshaavshaatmniH| paravastuSu hA svakIyatA viSayAvezvazAddhi kalpyate vyAkhyA--hA mahadduHkhametadvilokyatAM parajAvasAlasAlasa dajJAnadazAvazAtmanirhi abudhaiH paravastuSu viSayAvezavazAt svakIyatA karUpyate, parajAvalAlasA pare'svAtmabhUtA jinnA iti yAvat ye jAvA jIvAjIvarUpapadArthAsteSu yA lAlasA'tizAyinI spRhA tayA''lasaMtI samantAddIptA grA'jJAnadazA nirvicArA'vodha pariNatistasyA vaza AyatIta AtmA jIvo yeSAM taiH / hi nizcayena budhairajJAtAtmasvarUpaireva / paravastuSu svAtmabhinnapadArtheSu api viSayAvezAt paJcaviSayapremAnisaMkramAt / svakIyatA zrasmadIyA evaite dhanasadanastrIputrAdaya ityevaM karUpyate svahRdaye manyate na tu svasyaikatvaM kalayatItyarthaH // 2 // / vipakSeNa bodhayati - | kRtinAM dayiteti cintanaM paradAreSu yathA vipattaye / vividhArtina yAvadaM tathA parajAveSu mamatvanAvanam // 3 // vyAkhyA - kRtinAM kRtinaH paMDitA yathArthavastutattvajJAtAraH puruSA iti yAvat teSAM tu / yathA yena prakAreNa sarvalo - kAnAM paradAreSu dayiteti cintanaM vipattaye pareSAM svavyatiriktanarANAM dArAH pramadAH paradArAstAsu dayitA iyaM mama valajA'sti ityevaMprakAreNa mamatvacintanaM hRdayenApi vyAsaktidhAraNa dUre'stu vacasA kAyena cAsaktiH / tadapi teSAM vipattaye Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BASTIREA 1559 LSIASIRAOSASTOG hastapAdakarNanAsikAdivedarAjadaMgadhanApahAramANaghAtAdhApattyai jAyate / tathA tenaiva prakAreNa vipA parajAveSu svAtmazAninneSu sacetanAcetanapadArtheSu mamatvanAvanaM madIyatvabudhyavadhAraNaM vividhArtivahaM vividhA anekaprakArA artayo yAtanAH kadarthanA iti yAvat tAsAM vahaM prApakaM janmajarAmaraNargatipAtAdivRkSye dRzyate'taH pareSu mamatvaM nivaarymevetyrthH||3|| proktaprakAreNa mamatvavipAkaM pradarzva hitapravRttiM zikSyati adhunA parajAvasaMvRti hara cetaH parito'vaguMThitam / kSaNamAtmavicAracandanajumavAtormirasAH spRzantu mAm // 4 // vyAkhyA-he cetaH he prANin he mAnasa veti / adhunA saMprati karmanRpapradattAvakAze narajavAryakSetrottamajAtikulAdiprAptirUpe / parito'vaguMThitaM pari sarvato digvidignyo'vaguMThitaM karmapujalarAgAdipariNAmairALAditaM parajAvasaMvRtimu-2 karUpAM parajAvakRtAM pariveSTanavaraMmikA hara dUraM parihara / eka evAsmIti lakSye kuru / yena zrAtmavicAracandanadumavAtormirasAH kSaNaM mAM spRzantu zrAtmano jIvasvarUpasya ye vicArAH sarvathA'saGgitvajJAnadarzanamayatvaikatvAvinAzitvAdivimAH ta eva candanadrumAH zrIkhaMmavRkSAstebhyaH samutpannA ye vAtormayaH sarasasugandhazItasparzA vAyukajholAstajanyA ye rasA zrAtmasvarUpaviSayA ratyAsvAdarUpajJAnataraGgAH kaNaM tadrUpotsava bhADAdaH svarUpakAlo vA mAmAtmarUpaM spRzantu prAptA jvntvityrthH||4|| Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (anuSTuvvuttam ) ekatAM samatopetAmenAmAtman vibhAvaya / lanakha paramAnandasaMpadaM namirAjavat // 5 // vyAkhyA - he zrAtman he prANin enAmanantaroktasvarUpAM samatopetAM samatA sarveSu nyUnAdhikaguNeSu mukkAmukeSvAtmasvarUpeNaikarUpapUrNatulyatA tayopetA sahitA tAM / evaMvidhAmekatAM zrAtmA'nAdita eka eva na kenApi nAryAputrAdibhiH | saMyukto'stItyevaM svasyaikatvaM jAvaya cetasA nirdhAraya / tathA nirdhAraNAt namirAjavat paramAnandasaMpadaM sajasva / namirAjA | mithilAdhipa uttarAdhyayanasUtraprasiddhaH / sa yathaikatvanAvanaMyA siddhastattvamapi paramAnandasaMpadaM sarvaprakarSA sahajasukhapUrNA mola lajasva prApto navetyarthaH // 9 // sar devargathaaaN jAvayannAha vinaya cintaya vastutattvaM jagati nijamida kasya kim / navati matiriti yasya hRdaye duritamudayati tasya kim, vi0 // 1 // vyAkhyA - vinaya he nirghandha vastutattvaM cintaya vastvatraika zrAtmaivAsti tasya tattvaM pAramArthikasvarUpaM nairaJjanasatAM taJcintaya nizcalaikAgramanasA dhyAyasva ida jagati kasya kiM nijaM bhavati tatheda tribhuvane'nantasaMkhyeye jIvagaNe | jagati vizvamadhye kasya kiMnAmakasya devadattAderekasyApi kimiti kenAnidhAnenollApanIyaM vastu nijaM svakIyaM navati Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MASOMOS FOROGORARIORU haiM vidyate ? na kasyApi kimapi nijamasti / yasya hRdaye manasi / iti proktaprakAravicAravatI mati(dhirvatate tasya tathAviOM jJAnavataH / kimiti praznArthe / jo javya brUhi tasya 'ritaM daurjAgyopatravargatiHkhAdikaM udayati prakaTaM navati ? na hU~ uritodayasaMcavo'stItyarthaH // 1 // hai eka utpadyate tanumAneka eva vipadyate / eka eva hi kI cinute saikakaH phalamaznute, vi0 // 2 // 5 vyAkhyA-de zrAtman tvamanekasaMvandhAna vyarthameva kaTpayasi te ca viparavindavattvayi na santi / kuta etajjJAyate ? / hi yatastanumAn kArmaNApekSyA sadaiva sazarIro'pi saMsArI jIvo javAntarAdAgatya eka utpadyate ekaH putrAdisahacArivirahito'pitIya eva utpadyate jananIkudAvavataraNajanmanopako dRzyate'ta eka evAditIya eva vipadyate prAptajanmato 5 vinazyan dRzyate, na ko'pi sahAnugavan vilokyate'to'pi / tathA eka eva karma cinute eko'ditIya eva karmANi zunAzulAni jJAnAvaraNIyAdIni cinute badhnAti na tu tvatkRtaistairanyaH kazcidato'pi / tathA sa karmaNAM kartA tanumAn || 4 phalaM karmavipAkodbhUtasukhaduHkharUpaM ekaka eka eva kataiva aznoti prAmotItyata eka eveti zeyamityarthaH // 2 // atha mamatvadoSeNaiva jIvasyAdhogatirguNahAnizca javatItyAha6 yasya yAvAn paraparigraho vividhmmtaaviivdhH| jaladhivinihitapotayuktyA patati taavdsaavdhH,vinn||3|| vyAkhyA-yasya sarvo'pyAtmA sarvatraika evAstIti nAvAzasya yAvAn vividhamamatAparigrahaH yAvAn yatparimANaH zataOM sahasrAdisaMkhyArUpa ityarthaH / vividhamamatA vibhinnA vidhAH prakArA yasyAH sA tathArUpA mamatA mAtRpitRnA-putradhanasa Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ se danAdiSu madIyatvabudhirUpamamatvanAvaH parigrahaH svIkArastadrUpo vIvadhaH kaSTapApakAraMjanAravAn asau jaladhivinihitapotayuktyA tAvadadhaH patati asau prokarakSaNa zrAtmakatvAzamamatvavAn jaladhiH samujastasmin vinihitastaMmulAdinAranRtsaMsthApitaH potaH pravahaNaM tasya yA yuktirjala nimagnanavane ghaTanA tayA tAvattatparimANarUpeNa adho guNarAzizikharAt urgatigarte patati nimagno navati / asyAyaM jAvArtha:-yasmin pote dazakuMlonmitannAraH samAropito navati / tadA pota ekahastajale nimagno navati, yasmiMstu zatakuMjommitaH sa vihastAdiH, yasmiMtrizatakuMjanAraH sa trihastamito nimajAti, tathaiva yo yAvAnmamatAprakArasvIkAradhAm sa tatparimANonnataguNarAzizikharAt urgatigarte ca tAvadadhaH patatItyarthaH // 3 // khakhanAvaM mayamudito juvi vilupya vicessttte| dRzyatAM paranAvavighaTanAtpatati vidurati junate, vi0||4|| ___ vyAkhyA-yathetyadhyAhArya / yathA madyamuditaH svasva nAvaM vilupya nuvi viceSTate yathA yena prakAreNa madyamudito mAdyatyunmatto navatyaneneti madyaM madirA tena mudita unmAdenaiva harpito yaHsa vimanuSyaloke svanAvaM madAvezAjAvavAn saha-hai. javyavahAraM vilupya madAvezAvismArya vinAzyeti yAvat viceSTate virUpAM viparyastA vA ceSTAM gAnahasananartanagAlipradA nAdikiyAM kurute / sA ceSTA dRzyatAM netrayugalamudghATya vilokyatAM / madyapI parajAvavighaTanAt paranAvaH svajAvA-8 * danyo madanAvastasya yat vividhaM ghaTanamanucitakartavyaracanaM tasmAtpatati rathyAdimArgeSvasAvadhAnaH vilumati madhajanyaha- hai, dayadAhavazAnmatsyavaditastata urtanaM karoti / vijUMjate vikSiptahastapAdo mukhavivaraM vikAzya zUnyacitto javati / AS Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathaiva vividhatAsvakAravAn svanAvapariNatiM vilupya durgandhalAlA dinRtanAryA putravadanacuMtranAdikaM viceSTate / iha paraloke ca nAnAkaSTasAgare patati / durgatiduHkhapI mito javAnave ughartanaM khamate / naSTavivekatvena dhanaputrAdinimittamArtaH zUnyo bhavatItyarthaH // 4 // parAvaM gato virUpa eva javatIti darzayannAha - pazya kAJcanamitarapula militamaJcati kAM dazAm / kevalasya tu tasya rUpaM viditameva javAhazAm, vinnaay|| vyAkhyA - itara pujalamilitaM kAJcanaM kAM dazAM zraJcati pazya itare kAJcanabhinnatAmrAdirUpAH pujalA anantANukamayavyAdezAste militA mizrIbhUtA yasmin taditarapujalamilitaM kAJcanaM svarNa kAmavacanIyAM dazAM dInasvarUpAvasthAM prApnotIti pazya vilokaya / tathaiva sahajAnandajJAna svarUpamayaM cidrUpaM kAJcanaM ekatvajJAna virahitaM mamatA diparajAvamilitaM durgatyAdihInatAM prApnoti, nAnyathA / kevalasya tasya rUpaM tu navAdRzAM viditameva kevalasya parasaMyogavarjitasya tasya rUpaM kAJcanasya rUpaM tu punastasya sarvasaMyoga vimuktasyAtmanaH svarUpaM javAdRzAM javatuSyaprAjJAnAM viditameva saprakAza - mArdavaguru snigdhamaMgalA dimayaM jJAtameva vartate'to nocyata ityarthaH // 5 // atha granthakAra upanayarUpeNa spaSTayannAha - evamAtmani karmavazato javati rUpamanekadhA / karmamalara hite tu jagavati nAsate kAJcanavidhA, vi0 // 6 // vyAkhyA - evamAtmani karmavazato'nekadhA rUpaM javati evamamunA'nyadhAtumizritakAJcanAnekarUpatAnyAyena zrAtmani Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetanaviSaye karmavazataH sadA sarvatraikarUpAkAre'pi sati zunAzunakarmodayavazAdeva anekadhA sUkSmavAdarasukhiduHkhividhanmUrkhAdivijinnaprakAraM rUpamAkAro navati jAyate na tu svajAveneti jAnIhi / tu punaH karmamalarahite jagavani kAJcana-8 vidhA nAsate karmamatara hite zunnAzunasakalakarmasaMvandhAnnirmukte lagavati sipparamAtmani kAJcanavidhA zubaikaprakAzAnahAndarUpatA nAsate pUrNabrahmasaMpanirdIpyate'ta ekaikatvaM jAvanIyamityarthaH // 6 // __granthakAraH svayaM prArthanAM kurvannAha|| jJAnadarzanacaraNaparyavaparivRtaH paramezvaraH / eka evAnunavasadane sa ramatAma vinazvaraH, vi0 // 7 // SIL vyAkhyA-so'vinazvaraH paramezvaro jJAnadarzanacaraNaparyavaparivRta eka evAnunavasadane ramatAM, so'nntroktsvruupH| 8 kIdRzaH 1 avinazvaro'vinazanazIlaH paramezvaraH paramazcAsAvIzvarazceti sarveSAmitarapUjanIyAnAM pUjyadhyeyasmaraNIyasakaleSTasAdhakaprajAvamayanaktisvanAvatvAditi jAvaH / jJAnadarzanacaraNaparyAyaparivRtaH jJAnaM vizvavizvavasturAzisarvanedAvanAsivizeSavodho darzanaM sarvapadArthasArthadhrauvyarUpasamasvalAvadarzisAmAnyabodhaH caraNaM sakalAtmapradezAnAM sarvakAlAcalani-3 zcalatvarUpasthairyavRttiH, pandhe kRte teSAM ye paryAyAH samayAdinedenopayogAdivartanaprakArAH svasvazakteraMzA atItavAdmasthi kaprakArAzca taiH parivRto vyAptaH samagrazca eka eva anyaM vihAya sa eva / me'nunnavasadane jJAnasvanAvanavane bodhavakya|| iti yAvat / ramatAM sadaiva ramamANo dRzyamAno'stvityarthaH // 7 // tlcucu Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SISES 2006 MOSH SE SASSUOS ayopasaMharati rucirasamatAmRtarasaM kSaNamuditamAkhAdaya mudaa| vinaya viSayAtItasukharasaratirudaJcatu te sadA, vi0 // 7 // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye ekatvanAvanAvinAvano nAma caturthaH prkaashH|| vyAkhyA-he vinaya he sahajanitiruce rucirasamatAmRtarasaM uditaM mudA daNamAsvAdaya yo ruciro madhuro manoharaH / san sadA prItisaMpAdakaH samatA proktarUpA saivAmRtaM sarvakarmarogaharasudhA tadrUpo rasa AtmaratisvAdiSThatA taM, rucirazcAsau 6 samatAmRtarasazceti samAsaH / uditamumatamacintitamevAvirbhUtamiti yAvat taM / mudA'pUrvalAnena harSito jUtvA kaNaM svalpa-31 hai kAlamapi / AsvAdaya thA ISadIpadapi lidava / tenAsvAdanena te tavAtmanaH sadA satataM viSayAtItasukharasaratirudazcatu | viSayenyo'tikrAntaM yatsukhamAnandastasya yo rasaH svAdastasmin yA ratiH prItiH sA udaJcatu vRddhi gabatvityarthaH // 7 // e iti zrItapAgalIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIvudhivijayamukhyaziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyatilakamunizrIvRddhivija4 yacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zAntasudhArasaTIkAyAmekatvanAvanAvinAvano nAma caturthaH * prakAzaH smjni|| *3*3*36 ROSIS Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * BUSAISOGALOSHISHIGAISARA ||pnycmH prkaashH|| caturthaprakAza ekatvanAvanA lAvitA / svasyaikatve ca jJAte sati sarvasmin parapadArthe'nyatvajJAnaM jAyate'taH paJcamaprakAze'nyatvanAvanAM vinAvayatItyanena saMvandhenAyAtasyAsyAyaM prathamaH zlokaH (upajAtivRttam ) paraH praviSTaH kurute vinAzaM lokoktireSA na mRpeti manye / nirvizya karmANu nirasya kiM kiM jhAnAtmano no samapAdi kaSTam // 1 // vyAkhyA-paraH svasmAdanyaH svarUpeNa jAtyA ca jinna iti yAvat / praviSTaH svazarIragRhAdiSu sbdhprveshH| vinAza zarIradhanasyAdisaMharaNAdyupatrameva kurute / epA'nantaradarzitA lokoktiH sAdhAraNajanavacanonApo'pi na mRpA'satyA nAstIti ahaM manye malakSaNo jano nizcinoti, tarhi sarvajJoktayo na kathaJcanApyanyathetyato nirdhArayAmi karmANujinivizyAsya jJAnAtmanaH kiM kiM kaSTaM no samapAdi karmANuniH karmaNo jJAnAvaraNIyAdaraNavo'nantaparamANuniSpannAH skandhAstaiH / nirvizya nitarAM sarvAtmapradezeSu pravezaM kRtvA'sya svAnulavapratyakSasya jJAninaH svamukhaduHkhAdijJAturmAnasvarUpasya vAtmano 3 mama cetanasya sarvasaMsArijIvasya ca kiM kiM katamaM katamaM kaSTaM duHkhaM no samapAdi no prApitaM, yanna prApitaM tatkaSTamapi nAsti khoke'taH parasmAdavispRSTo navetyarthaH // 1 // OM** % Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha parasminanyatvAnavabodhAtsvaM vismRtya parArtha khidyate ityupadizati (svAgatAvRttam ) khidyase nanu kimanyakayAtaH sarvadeva mmtaaprtNtrH| cintayasyanupamAnkayamAtmanAtmano guNamaNInna kadApi // 2 // vyAkhyA-he zrAtman tvaM mamatAparataMtraH sarvadaivAnyakathAtaH nanu kiM khidyase ? mamatA pUrvoktA tajanyA yA para-11 tatratA ahameSAM pAlaka ete me pATyA ayaM me pranurityAdirUpA parAdhInatA tayA parataMtraH paravazaHsan / sarvadaiva sarvakAla-15 maharnizaM / anyakathAtaH anyeSAM svAtmabhinnAnAM kathA tanojanAdisaMpAdanacintA tayAtaH piimitH| nanviti mugdhamaMtrodhane / re ajJa svayameva svasya pAravazyamutpAdya kaSTAphtanAvasare kiM khidyase kasmAt tvaM khedayasi svakRtapAravazyaM / muMva / tathA'nyatvAjhaH san anupamAn zrAtmano guNamaNIn kathaM kadApi na cintayasi ? anupamAn sarveSTasaMpAdaka-15 tvena cintAmaNikAmaghaTakalpavRkSAdisarvopamAtItAn zrAtmano jIvasya ye guNA anantajJAnadarzanamayasarvasaMvandharahitanai-14 raJjanyasattAdisvasvajAvAsta eva sarvottamatvena maNayo ratlAni tAn kathaM kasmAtpramAdAdidoSAt kadApi sAvakAzazayananojanAdyavasare'pi na cintayami ete'nye ahamanyo'smIti hRdi nidhAya nAnna dhyAyamIti na jAne kA tavelA vartana ityarthaH // 2 // Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha vizeSeNAnyatvaM nAvayati- ( zArdUlavikrItaM vRttaghayam ) yasmai tvaM yatase vijeSi ca yato yatrAnizaM modase gadyachocasi yadyadicchasi hRdA yatprApya peprIyase / farai yeSu nijavanAvamamalaM nirloyya lAlapyase tatsarvaM parakIyameva jagavannAtmanna kiJcittava // 3 // vyAkhyA - he zrAtman hRdA cetasA vilokaya / kimityAha - hRdeti sarvatra saMbandhanIyaM yasmai dhanakuTuMbazarIrAdikRte tvaM devadattAdiH hRAkUtena sahitaH yatase prakaTaprauDhodyamaparo vartase / ca punaH / yataH zatrusiMhasarpacaurAdityaH zarIradhanAdinAzAt vijeSi jayavAn javasi taharIrAdi / tathA yatra strIdhanaputrAdike anizaM sadA nirantaraM modase sAnado'si tat / tathA yat purAnaSTasvajanadhanAdi zocasi saMtaptacittaH pazcAttApaparo javasi / tathA yat icchasi sukhatrAdikaM / yatprApya hRdA petrIyase yAjyapUjAsatkArAdikaM prApya labdhvA hRdA manasA peprIyase'tizayena premavazo bhavasi / yeSu vastrAlaMkArasadanotsavalAjAdiSu prApteSu dRSTeSu satsu snigdhaH premarAgaraJjito bhUtvA amalaM svacamaNivannirmalaM nijasvAvaM sahaja pariNatiM nirdoThya nitarAmuSasya parityajyeti yAvat / lAlapyase yathA tathA yathA tathA pralApAn karoSi / jagavannAtman he jagavan jJAnavairAgyAdimannAtman tatsarvaM tatpUrvoktaM sarva niHzeSaM samayaM parakIyameva paramANvAdipujalasaMvandhyeva tAnyatvAt yadA'nyatvAt tava cetanasya tenyo'nyasya na kiJcit paramANumAtramapi tava nAstIti nirvRto navetyarthaH // 3 // Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muSTAH kaSTakadarthanAH kati na tAH soDhAstvayA saMsRtau tiryanArakayoniSu pratidatabinno vijinno muhH| sarva tatparakIyaphurvilasitaM vismRtya teSveva hA rajyanmuhyasi mUDhatAnupacarannAtmanna kiM lajase // 4 // ra vyAkhyA-he Atman tvayA saMstau tA suSTAH kaSTakadarthanAH kati na soDhAH tvayA'nyeSu svakIyatvabudhinatA saMsRtau / caturgatike lavajramaNe tA anantasaMkhyeyatvena vaktumazakyAH puSTAH kevalaHkharUpA muHkhaphadA du:khAnuvandhinyaH kaSTaka-3 darthanAH yAtanAmayamahAviTaMbanAH pIkA iti yAvat / kati kiyantyo na soDhAH kaSTanogatvena prApto'si jinneSu nijatvabudhyA sarvAH prAptaH / yA na prAptA sA nAstIti yAvat / nUyaH zRNu-yattiryanArakayoniSu muhuH pratihatacinno jinnastatsarvaM parakIya'vilasitaM vismRtya hA teSveva rajyanmuhyasi, mUDhatAmupacaran kiM na laase yattvamAtman tiryaG ekaditricatuHpaJcenjiyA apadavipadacatuSpadajalasthalakhacarasaMmUrtimagarnajAdinedajinnAstiryaJco nArakA ratnaprajAdiprajavAH saptadhA teSAM yonayaH utpattisthAnAni teSu muhuH paunaHpunyenAnantazaH pratihato nUyo bhUyo mujarAdinA prahRtaH cinnaH khaDgAdinA khaMmazaH kRtaH jinnaH tomarAdinA hRdayottamAMgAdiSu vidhaH tatsarva tatpUrvokaM sarva sukhaM tvayA'nujUtaM yazetukaM tajAnIhi / kiM tadityAha-parakIyamurvilasitaM pare Atmano ninnAH karmapujalazarIradhananAryAdayasteSAmidaM vilasitaM kriyAphalaM vartate tavismRtya smaraNamakRtvA hA mahAkaSTaM teSveva paravilasiteSveva rajyan AsakkiM dadhat muhyasi mohaM prApnoSi / re mUDha re ajha tAnupacaran paravilAsAn najan kiM kasmAtorna khaUse ajnyaanmohvshaajtljo'siityrthH||4|| 52-61-5544-0-ra Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( anuSTuv vRttam ) jJAnadarzanacAritraketanAM cetanAM vinA / sarvamanyadvinizcitya yatakha svahitAptaye // 5 // vyAkhyA- he 'cetana tvaM jJAnadarzanacAritraketanAM jJAnaM nedagrAhibodho, darzanaM nirbhedagrA divodhaH, cAritraM parasmAnnivRttisvabhAvaH, dhandhe kRte tAni ketanaM cihnaM svarUpaM yasyAH sA tathA tAmuktarUpAM cetanAM triguNamayajIvasattAM vinA vihAya / sarve niHzeSavastujAtaM / zranyat matto jAtisvarUpaguNasvatvAdinirbhinnameva vartate / vinizcitya vividhaprakAreNa nirdhArya / | svahitAye mokSaprAdhikRte / yatasva sodyamo bhavetyarthaH // 5 // tr devarSTanAnyatvaM vibhAvayati vinaya nijAlaya nijajavanaM (ra) tanudhana sutasadanakhajanAdiSu kiM nijamida kugateravanam vi0 // 2 // vyAkhyA - he vinaya he niHsaMgacettana nijajavanaM nijAlaya nijamanyatsarva parakIyaM hitvA yadAtmIyaM javanaM svasattAmanAditaH svajanmAdivartanAM svAdhAraM ca nijAlaya nitarAmantarddazA vilokaya kimatrAtmIyamanyadIyaM sthAyi gatvaraM ceti pazya / tathA iha tanudhanasutasadanasvajanAdiSu nijaM kugateravanaM kiM iha saMsAre zarIrasaMpatputragRhasvaparivAreSu madhye nijaM | kugateravanaM zrAtmano durgatito rakSaNaM kimastIti pazyetyarthaH // 1 // sadAzrayase'tividAdidamadamitya vijedam / tadapi zarIraM niyatamadhIraM tyajati javantaM dhRtakhedam, vi0 // 2 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ****** vyAkhyA-he cetana tvaM yena saha ativimohAdidamahamityavinedamAzrayaMse yena tavAtipriyeNa zarIreNa saha sAdhu hai 2 ativimohAt atizayenAnyecyaH sarvapriyenyaH samAdhikyena yo modo'jJAnaM rAgazca tasmAt idaM pratyakSadRzyamAnaM c| 8 zarIraM nirdizati ahaM zdamahaM devadattAdirasmi ityevaMprakAreNa avinedaM avijinnatvenaikatvaM Azrayase manyase / tadapi / zarIraM proktapremAdhAradeho'pi, zrAstAmitare dhanAdipadArthAH / niyatamadhIraM niyatamavazyaM nizcitamiti yAvat adhIraM / 2 caJcalamasthAyi / dhRtakhedaM javantaM tyajati dhRtaHprApitaH khedaH zokaH zaktizaithiTyaM ceti yAvat yena taM tAdRzaM / javantaM // tvAM tyajati tyjnnevaastiityrthH|||| janmani janmani vividhaparigrahamupacinuSe ca kuTuMbam / teSu navantaM paramavagamane nAnusarati kRzamapi suMbam, viNa // 3 // vyAkhyA-he prANin tvaM janmani janmani anAdito jave / vividhaparigrahaM kuTuMbaM copacinupe vividho nAnAjAtIyapadArthasaMgraharUpaH parigrahaH tasya svakIyatvena svIkArastaM ca punaH kuTuMba nAryAputrAdiparivArastat ca upacinuSe navaM 18 navaM samutpAdya vRddhi poSaNaM ca kurupe / na ca nijatvagrahagrastasvAtmAnaM kadApi cintayasi / paranavagamane teSu kRzamapi 5 suMbaM navantaM nAnusarati / paraMtu re jIva paranavagamane janmAntaraprApaNAvasare / teSu parigrahakuTuMbavRndeSu madhyageSu kRza mapi sUkSmAtsUmamapi suMvaM tuSamAtramapi navantamAtmAnaM nAnusarasi na sahayAyitayA samAgamiSyasi, tasmAghyarthastatra prativandha ityarthaH // 3 // * *** Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyaja mamatAparitApanidAnaM paraparicayapariNAmam / jaja niHsaMgatayA vizadIkRtamanunavasukharasamanirAmam , vi0||4|| vyAkhyA-mamatAparitApanidAnaM mamatA mamatvanAvaH pari sarvAtmapradezeSu tApo viyogavedanAdijanyasaMtApo 'rgatyAdi-15 kaSTavizeSazca paritApastayoH nidAnaM mukhyaheturyastaM / paraparicayapariNAmaM pare svasmAdanye teSAM teSu vA paricayaH sNbndhH| snehazca tena tadrUpo vA yaH pariNAmaH svanAvasyAnyathAjAvo vikAro vA taM tyaja svanAvasthanavanena parihara / niHsaMgatayA vizadIkRtamanirAmamanulavasukharasaM naja na vidyate saMgaH paravastusaMsargo yasyAsau niHsaMgastasya jAvo niHsaMgatA | sarvaparityAgajA kevalAtmarUpatA tayA vizadIkRtaM sarvamalaparihAreNa nirmalIkRtaM nirAvaraNamiti yAvat anirAmaM sarvadA sarvaprakAreNa yo manoharaH sanmadhuro hRdayaMgamastaM anulavasukharasaM anujavanamAtmasvarUpAdisarvasya pratyakkaraNamanunavaH paripUrNajJAnavilAsastasya tena kRtaM tadrUpaM vA yatsukhaM sahajAnandastadrUpo raso ratiH premA taM jaja sevsvetyrthH||4|| pareSAM svasya ca yAnamArgo'pi naiko'stIti darzayati pathi pathi vividhapathaiH pathikaiH saha kurute kaH pratibandham / / nija nijakarmavazaiH svajane saha kiM kuruSe mamatAbandham, vi0||5|| vyAkhyA-vividhapathaiH pathikaiH saha pathi pani kaH pratibandhaM kurute vividhA gamyamAnadiganiprAyasthAnAdinedenAne Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (kaprakAraM prAsA ye yathA mArgAstaiH pathikaH panthAnaM gahantIti pathikA mArge gantArastaiH saha sArdhaM pathi pathi jinne ninnedhvani kaH kasko naipuNyavAn pratibandhaM sahacAritvaM kurute vidadhAti / / jinnamArgagAminaH sarvaiH saha sArthagAmitvasyAzakyatvAnna ko'pi kuruta iti dRSTAntaH / cAya pAntikamAha-- nija nijakarma va zaiH svajanaiH saha mamatAvandhaM kiM kuruSe ? tathaiva nijaM nijaM AtmIyamAtmIyaM yatkarma zubhAzubhakRtyaM puNyapApavandhaniSpAdakakaraNIyamiti yAvat / tena vazA bazIkRtAH svakartavya'nurUpaNatigamane niyaMtritA iti yAvattaiH / svajanaiH sad svakIyatvena svIkRtA janAH svajanA mAtRpitRnAryAdayastaiH saha sArthavartitvaM / kimiti prazne / kiM kuruSe kartu zaknoSi ? na kathamapi kartu zaknoSi / tarhi taiH saha mamatAvandhaM ete madIyA iti buddhiM kiM kasmAt kuruSe ? mA kurvityarthaH // 5 // paulikeSu premavandhaparihArAya samupadizati --- praNayavihIne dadhada niSaMgaM sahate bahusaMtApam | svayi niHpraNaye pula nicaye vadasi mudhA mamatAtApam, vi0 // 6 // vyAkhyA - yo'jJaH praNayavihIne'jiSvaMgaM dadhat sa bahusaMtApaM sahate praNayaH snehaH prItiriti yAvat tena vihIne vize| peNa rahite khyAdijane yajiSvaMgaM jogAdyabhilASaM dadhat kurvan janaH bahusaMtApaM bahuratipracuraH prANaghAtAdividhAyI laMkezAdivat saMtApaH kaSTarAzistaM sahate juMke / tathA tvamapi tvayi niHpraNaye pujalanicaye mamatAtApaM mudhA vahasi va tvadviSaye tavoparIti yAvat niHpraNaye niSiddhaH zUnyatAM prAptaH praNayaH premA yasmAtsa tathA tasmin / pujalanicaye pu Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khAnAM hemaraladehazabdAdInAM nicayo rAzistasmin / mamatAtApaM madIyatvapariNAmenotpAditaM tApaM kaSTavRndaM mudhA svArtha hai vinaiva vahasi prAmopItyarthaH // 6 // tyaja saMyogaM niyataviyogaM kuru nirmalamavadhAnam / na hi vidadhAnaH kathamapi tRpyasi mRgatRSNAghanarasapAnam, // vi0|| 7 // 8 vyAkhyA he zrAtman niyataviyoga saMyogaM tyaja niyato nizcito yasya viyogo vinAzo navati sa niyataviyogastaM / saMyogaM amilitayormIlanaM saMyogaH saMbandhastaM tyaja parihara / nirmakhaM parAzaMsAdidopamalarahitamIdRzamavadhAnaM vinivRttatvena nirvikAramanojAvaikAmyaM kuru racaya / anyathA tvaM sAMsArikaiH sukhaiH mRgatRSNAghanarasapAnaM vidadhAno'pi kathaM 8 tRpyasi nidAghakAle madhyAhe'jase dRzyamAno jalanamo mRgatRSNA tasyAM dhanaM pracuraM rasapAnaM payaHpAnaM vidadhAno'pi kurvANo'pi kartha kenopAyena kiyatA kAlena tRpyasi vitRSNo, navasItyarthaH // 7 // anyatvanAvanAmupasaMharanAha jaja jinapatimasahAyasahAyaM zivagatisugamopAyam / piba gadazamanaM parihatavamanaM zAntasudhArasamanapAyam , vi0 // 7 // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye'nyatvanAvanAvinAvano nAma paJcamaH prakAzaH // Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ** * ra vyAkhyA-he zrAtman asahAyasahAyaM jinapatiM jaja asahAyAH svAmidhanakuTuMbapuNyodayAghAzrayarahitAsteSAmapi sahAyaH saddharmaprApaNena svargamokSAdisativizrAmadastaM jinapati jinezvaraM jaja jakti sevAM kuru / tameva zivagatisugamopAyaM zivo mokSaH sa eva gatiH gamyamAnatvAvizrAntistasyAH sugamo'nAyAsena sAdhaka upAyaH phalaprApteH sAdhanarUpaM taM / hai anapAyaM parihRtavamanaM gadazamanaM zAntasudhArasaM piva, anapAyaM vinAzavarjitaM, parihRtaM dUrIkRtaM vamanaM vikArarUpA vAntiryena taM gadAH sarve vyatnAvanedaninnA rogAsteSAM zamanaM mahauSadhaM proktaprajAvaM zAntasudhArasaM piva smaasvaadsvetyrthH|| // iti zrItapAgalIyasavina "ry tivijayagaNisatIrthyatikhakamunizrIvRddhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaM nAgaThAyasAvagnazAkhAyaparamamunizrIbujhivijayamukhyaziSyazrImujIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArasaTIkAyAmanyatvanA vanAvinAvano nAma pazcamaH prakAzaH samajani // * ** * ** Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha SaSThaH prakAzaH // paJcamaprakAze'nyatvanAvanA proktA / tayA jAvitAtmA zarIrAdiSu nirmamatvenAzucitvaM vettItyanena saMvandhenAyAtAmazu| cibhAvanAmAha / tasyA chAyamAdimaH zloka - 11 ( zArdUlavikrIDitaM vRttam ) saviDo madirAghaTaH parigala tallezasaMgAzuciH zucyAmRya mRdA bahiH sa bahuzo dhautopi gaMgodakaiH / | nAdhatte zucitAM yathA tanubhRtAM kAyo nikAyo mahAvI jatsA sthipurISamUtrarajasAM nAyaM tathA zuddhyati // 1 // vyAkhyA yathA so madirAghaTaH parigala ttalezasaMgAzuciH sa vahiH zucyA mRdA AmRdya gaMgodakaiH bahuzo dhauto'pi zucitAM nAdhatte, tathA'yaM mahAvIbhatsAsthipurI pamUtrarajasAM nikAyastanutAM kAyo na zudhyati / jo javya yathA yena prakAreNa vijerlaghurandhraH saha vartata iti saciH paritaH sUkSmaistairyuktaH iti yAvat / madirAghaTaH madirA murA tayA nRto gharaH kuMja iti madhyamapadalopI samAsaH / parivattalezasaMgAzuciH pari digvidignyaH sarvato galantaH sravantastalezA madirAvayavA vindava iti yAvat teSAM saMge lepArUDhasaMyogaH tasmAdazucirapavitraH / sa IdRzo madirAvaTo vahiH kapAlAdhojAgagrIvAdipradezeSu / gucyA mRdA Amudya zuciH sugandhasuvarNa surasavanI pavitrA tathA mRdA mRttikayA mRdya punaH | punarmardayitvA / gaMgoda kairvimala gaMgAjalaiH / bahuzo jyo jUyo'nekavAraM / dhauto'pi prakSAlito'pi / zucitAM pAvitryaM / H Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RECORGAMAAR nAdhatte na dhArayati / tathA tenaiva prakAreNa / ayaM sAkSAdRzyamAnaH / mahAvInatsAsthipurIpamUtrarajasAM nikAyaH mahatI 8/vInatsA jugupsA yeSAM darzanAdipu te mahAbIjatsA murgaThanIyA iti yAvat asthIni kIkasAH purISaM viSThA mUtraM pramahai vaNaM rajo rudhiraM vIryaM ca teSAmasthipurISamUtrarajasAM nikAyo rAzirazucipuJja iti yAvat / tanunRtAM prANinAM kAyo dehaH se kRte pUrvoktaprayo'pi na zudhyati zucirna navatItyarthaH // 1 // jUyo'pi zarIraM zucIkartumazakyamevetyupadizati (mandAkrAntAvRttam ) snAyaM snAyaM punarapi punaH snAnti zuddhAniraniriMvAraM vata malatanuM cndnairrcynte| mUDhAtmAno vayamapamalAH prItimityAzrayante no zudhyante kathamavakaraH zakyate zo mevam // 2 // 6 vyAkhyA-mUDhAtmAnaH zarIrapAvitryakRte mohitA mUrkhaziromaNayaH / snAyaM snAyaM snAtvA snAtvA / zuJAjiraniH zudhAnirnirmalaiH anirjalaiH kRtvA / punarapi punaH pUrva kRtasnAnA api bhUyo'pi nUyaH sAnti majAnaM kurvanti / malatanuM tathA malasya viSTAyAH puJjanUtaM tanuM dehaM / vateti khede hA kaSTaM / vAraMvAra prativAsaraM anekazaH / candanaiH sugndhishriikhNddavaiH| zrarcayante vilepanapUjA vidhIyante / tathAkaraNena ca apamakhA vayamiti prItimAzrayante apamatA naSTamalA varya / pavitrAH sma iti ityevaMvidhAM prIti premavizeSa Azrayante jajante / tathApi no zudhyante pavitrA no jAyante bahirantarmalapUritatvAt / zravakaraH saMkaraH eSamuktaprakAreNa nUtaH kathaM kenopAyena zoDhuM zucitvamAdhAtuM zakyate?na kthmpiityrthH||2|| Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratha dRSTAntapUrvakaM zarIre zucitvaM kRtajJatvaM ca saMprApayitumazakyamiti jAvayazAha (zArdUlavikrImitaM vRttam ) karAdinirarcito'pi lazuno no gAhate sauranaM, nAjanmopakRto'pi hanta pizunaH saujnymaalNbte| dedo'pyeSa tathA jahAti na nRNAM khAnAvikI vitratA, nAjyakto'pi vinUSito'pi bahudhA puSTo'pi vizvasyate // 3 // vyAkhyA hanteti komalAmaMtraNe he mandamaticetana yathA lazunaH karpUrAdijiracito'pi sauranaM no gAite khazuno murga-1 dhakandavizeSo lokprsidhH| sa karpUrAditiH karpUro ghanasAra AdipadAdaMbarAgarakuMkumamRgamadAdayo grAhyAH tairarcito'pi vAsito'pi / sauranaM sugandhinAvaM no naiva gAhate vyApto navati / yathA ca AjanmopakRto'pi pizunaH saujanyaM / nAlaMbate Ajanma janmadinAdArajya maraNAvasAnaM yAvaupakRto'pi nojanAbAdanavidyAjaviNadAnAdinA pAkhito'pi pizuno urjanaH khalapuruSa iti yAvat / saujanyaM svahRdayagatayathArthasajAvaprakAzaka ArjavavAn janaH sujanastanAvaH kartavyatA vA saujanyaM sarvatra sanmaitrI tannAlaMbate hRdayagUDhatAparihArapUrvakaM na svIkurute / tathA nRNAM manuSyANAM / eSa pratyadaM dRzyamAnaH / deho'pi zarIramapi / svAnAvikI sahajAmakRtrimA / vinatAM zAmagandhitAM durgandhitAmiti yAvat / na Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROSASLIGA CHOCHORROSTALISAS jahAti na tyajati / tathA'nyakto'pi nAnAjAtIyasugandhinirvilipto'pi vijUSito'pi vividhavastrAjaraNaiH zRMgAri-5 to'pibahudhA puSTo'pi bahudhA'tizayena puSTaH sarasanojanAdinirupacitabalapimo'pi pUrvoktasarvaprakAreNopacarito'pIdamasmazAdIyameva sthAsyati ceti / na vizvasyate na vizvAse sthIyata ityarthaH // 3 // zarIre zucitvabudhirmahAjJAnamityAha (upentravajrAvRttam ) yadIyasaMsargamavApya sadyo jvessuciinaamshucitvmuccaiH| amedhyayonepuSo'sya zaucasaMkalpamoho'yamaho mahIyAn // 4 // vyAkhyA-aho mahadAzcarya yadajJAnAM yadIyasaMsargamavApya zucInAM sadya uccairazucitvaM navet yadIyaM yasya zarIrasya / saMbandhinaM saMsarga saMsparzAdikaM avApya prApya zucInAM pavitramugdhadadhighRtasitAgarukarpUracandanAbhavaskhAlaraNAdInAmapi / sadyo'tizIghra svaTpakAlena uccairatizayena azucitvaM vivekinAmasparzanIyatvAnivanIyatvAdarzanIyatvAdikaM bhavet kRta-15 pAyasanojanasya vAnteriva jAyate / tasyAsyAmedhyayonervapuSaH zaucasaMkaTapo'yaM mahIyAnmohaH asya dRzyamAnasya amedhyayoneramadhyasya sarvathA'pavitrasya viSThAderyonerutpattisthAnasya vapuSo dehasya zaucasaMkaTapaH snAnAdinedaM pavitraM jAtamiti manasA dhAraNaM tadayaM teSAM mahIyAn ghananivibhaprAcuryavAn moho mithyAtvodayajanito'jJAnakAmavikAro vartate / zrato vikinirayaM namaH prihrtvyo'stiityrthH||4|| Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SARAN ato dharmazaucaM karaNIyamityAha (svAgatAvRttam ) ityavetya zucivAdamatathyaM pathyameva jgdekpvitrm|shodhnNskldossmlaanaaN dharmameva hRdaye nidadhIthAH5|| - vyAkhyA-iti zucivAdamatathyamavetya pathyameva jagadaikapavitraM sakaladoSamalAnAM zodhanaM dharmameva hRdaye nidadhIyAH, iti pUrvoktaprakAreNa zucivAdaM jalAdinA pavitratA navatItyupadezavacanaM atathyaM tathyaM yathArtha na lavatItyatathyamasatyaM avetya 4 / jJAtvA pathyameva sarvasya sarvathA hitamevArogyahetutvAt / jagati vizve ekapavitraM ekameva zucaM nAnyat sakaladopamalAnA sakalA rAgaSamohAdayaH samagrA doSA zrAtmanaH dUSakA vikRtikarA iti yAvat ta eva malA karmalepamAlinyajanakAsteSAM / zodhanaM pradAlanaM mUlataH pRthakAriNaM dharmameva jJAnadarzanamayasvasvarUpameva hRdaye svamanasi nidadhIyA nitraaNdhaarysvetyrthH||5|| aba geyapadyASTakenAzucitAvanAM vinAvayavAha nAvaya re vapuridamatimalinaM, vinaya vibodhaya mAnasanavinam / pAvanamanucintaya vijumekaM, paramamahomayamuditavivekam , jA // 1 // vyAkhyA-re vinaya re cetana idaM tava pratyakSavartamAnaM vapuH zarIraM atimalinaM male prajavatvAbo mazakyatvAdvadumalakA yuktaM vartate / tadasyAtimalinatvaM jAvaya cintaya / tathA mAnasanakhinaM vibodhaya tathA cintayana mAnasaM hRdayaM tadeva -10- 22%25EXXXSEX Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nalinaM kamalaM tadibodhaya samudghATaya / tadUghATya ca vilokya yattatsamale runtsva / pAvanaM vinumekaM paramamahomayamudida tavivekamanucintaya pAvanaM nAvinI nairaJjanI sattAmapekSya nirmalaM zudhamiti yAvat , vituM jJAnasvarUpeNa sarvavastuvyApana3 zaktyAdhAraM, ekamasaMkhyeyasvapradezeSvekatvena zAyakanAvena pariNataM, paramamahomayaM sarvotkRSTakevaladarzanarUpaprakAzamayanA-4 svara, uditavivekamAvitanedagrAhakalAnaM svAtmAnaM zranucintaya sarvavinnAvaM parihRtya svasvanAvAnurUpaM dhyAyasvetyarthaH // 1 // dampatiretorudhiravivarne kiM zujamida mlkshmlgrte| bhRzamapi pihitaH sravati virUpaM ko bahu manute'vaskarakUpam , jA // // 12 vyAkhyA-iha dampatiretorudhiravivarte malakazmalagarte kiM zunaM ihAsmiMstava dehe dampatiretorudhiravivarte jAyA ca hai 6 patizca dampatI tayoH krameNa strIpurupayoH retaH patitA vIryapujavA rudhiraM mAtuH zoNitapujalAsteSAM yo vivarto'nyAnyapa-* hai riNAmaprAptyA zArIrikasaptadhAtutvenonavastasmin / malakazmalagarne malo mUtrapurIpazleSmakaphapittasvedAdirUpaH kshmnH| * pApapujalasamUhastAnyAM nRno garto'gAdhakhaDDastasmin / kiM zulaM kiM premotpAdakasvarUpasundaraM carmarudhirA divastu pazyasi ?? nAsti kiJcidapi / nRzaM vihito'pi virUpaM sravati tathAyaM deho nRzaM vastrAdijiratyartha pihita AbAdito'pi virUpaM haiM tathAkRte'pi vInatsanIya urgandhAdikaM pravati sarvato nirpharati / ata iMgavaskara paM ko vahu manyate vissttaadimkhnnRtH| - kUpo'vaTo'vaskarakUpastaM tAdRzaM dehaM / kaH kasko vivekI vahu manyate priyaM manyate ? na ko'pi / mUDhA eva priyama-ha ntAra ityarthaH // 2 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jati sacandraM zucitAMbUlaM kartu mukhamArutamanukUlam / tiSThati surabhi kiyantaM kAlaM mukhamasugandhi jugupsitalAlam, jA0 // 3 // vyAkhyA - mukhamArutamanukUlaM kartuM sacandraM zucitAM najati mukhamArutaM vadanodbhUtazvAsavAyuM, anukUlaM nisargeNa sarvasya pratikUla durgandhamayaM santaM anukUlaM sauranayuktaM kartuM vidhAtuM, sacandra ghanasArasahitaM zuci sugandharasAdinA pavitra tAMbUlaM nAgavalIdalaM jajati carvaNaM karoti / zrasugandhi jugupsitajhAlaM mukhaM kiyantaM kAlaM surani tiSThati, na vidya suSThu gandho yasya tat, tathA jugupsitA ninditA khAsA yasya tat IdRzaM mukhaM vadanaM kiyantaM kAlaM ardhaghaTikAdimAtraM | surabhi sugandhayuktaM tiSThati saMvartata ityarthaH // 3 // asura nigandhavaho 'ntaracArI AvarituM zakyo na vikArI / purupa jisa vAraMvAraM isati budhastava zaucAcAram, jA0 // 4 // vyAkhyA-vikArI gRhIta jasAnAmanyathA pariNAmena jAto vikArI / antaravArI zarIrAjyantare saMcarituM zIlamasyetyantaravArI madhyavyApIti yAvat / zrasuranigandhavahaH durgandhaprApakazvAsavAyuH / zrAvarituM sugandhipadArthairAbAdayituM / na zakyaH sAdhyo nAsti / evaM satyapi tvaM tu vAraMvAraM punaH punaH vapuH zarIraM sugandhidhanyairvilipya vikSipya upajisi samAjighrasi / etat tava tvadIyaM zaucAcAraM tanuzucikaraNavyApAraM budhaH paMtipuruSaH hasati hAsyenAnAdaraM karoti ityarthaH // 4 // Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOMOMOM chAvaza nava rambhrANi nikAmaM galadazucIni na yAnti virAmam / yatra vapuSi tatkalayasi pUtaM manye tava nUtanamAkUtam, nA0 // 5 // ___ vyAkhyA-yatra vapuSi nikAmaM gavadazucIni pAdaza nava randhrANi virAmaM na yAnti, tatpUtaM kakhayasi, nUtanaM tavAkUtaM / I manye, yatra yasmin vapuSi zarIre nikAmaM nitarAmatyartha gakhadazucIni gasanti savanti zrazucIni murgandhavarNarasasparzava* gupsotpAdakApavitrANi pAdaza nava randhrANi krameNa strIpuruSayoodazanavasaMkhyAni randhrANi dhArANi virAmaM vizrAma kSaNamapyuparAmamiti yAvat na yAnti na prApnuvanti / tattAdRzaM zarIraM tvaM mohAt pUtaM pavitraM kalayasi jAnAsIti nUtanaM hai vivekijane'dRSTapUrva tavAkUtaM devAnAMpriyasyAniprAyaM manye'hamavadhArayAmItyarthaH // 5 // azitamupaskarasaMskRtamannaM jagati jugupsAM janayati innam / puMsavanaM dhainavamapi lIDhaM navati vigarditamatijanamIDham , nA0 // 6 // * vyAkhyA-he cetana zarIrasaMsargaprApta upaskarasaMskRtaM azitaM annaM innaM jagati jugupsAM janayati, upaskarasaMskRtaM upaOM skaro ghRtadadhijIrakaharijAnAnAvyaJjanAdirasavatI sAmagrI tayA saMskRtaM pakkaM tAdRzaM azitaM nuktaM yadannaM paaysaadilo| jana takanitaM hannaM purISaM jagati samagrajane jugupsAM nAsikAnetramanasAM glAniM janayati samutpAdayati / dhanavamapi puMsa-TU I vanaM khIDhamativigarhitaM janamIdaM javati dhainavamapi gavAM saMbandhi api puMsavanaM svAdiSTapuSTikAri hIra khIdaM sitAdimi ASROCLOROSOSOROGORO Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** ** zritotkAlitasamAsvAditaM tadapi ativigarhitaM janamIDhaM navati atizayena nindanIyaM janAnAM manuSyAdilokAnAM mIdaM / mUtraM navati jAyate tabarIraM kathaM pUtaM manyase'to mA pUtaM mnysvetyrthH||6|| kevalamalamayapujala nicaye ashuciikRtshucinojnsicye| vapuSi vicintaya paramiha sAraM zivasAdhanasAmarthyamudAram , jANa // 7 // vyAkhyA-he zrAtman iha kevalamalamayapujalanicaye iha pratyakSamanujUyamAne kevalamasamayapujasanicaye kevalaM mAtra malamayA malamAtrasvarUpAH pujalAH paramANusamudAyAsteSAM nicayo rAziryatra tattathA tasmin / azucIkRtazucinojanasicaye azucIni thapavitrANi kRtAni vihitAni zucIni svarUpasundarANi nojanAni ghRtapUrNAdIni sicayAzcInAMzukAdipavaravasanAni yena tattathA tasmin vapuSi zarIre sAraM pradhAnannAvaM udAraM sarvenyaH zreSThaM zivasAdhanasAmarthya jIvasya mora-4 saMpAdanI zaktirevaikA'stIti cintaya paryAlocaya, nAnyadityarthaH // 7 // athopasaMharannAha yena virAjitamidamatipuNyaM taJcintaya cetana naipuNyam / vidAdAgamamadhigamya nipAnaM viracaya zAntasudhArasapAnam , jA0 // 7 // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye'zaucanAvanAvinAvano nAma SaSThaH prkaashH|| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * hai vyAkhyA-hai cetana he prANin yena naipuNyena idamatipuNyaM virAjitaM tajhaipuNyaM cintaya, yena sarvajJopadiSTena srvpr-hai| 2 lAvanipRttikaraNasamarthena naipuNyena svasvarUpaniSpAdanaphuzasatvena idaM prAptazarIraM atipuNyaM surenjANAmapyatizayena maha, nIyanAvaM gatatvenAtipavitraM virAjitaM zojitaM javati tannaipuNyaM tAdRzaM 'vAturya cintaya samAlocaya yathA ttpraamopi| vizadAgarma nipAnamadhigamya zAntasudhArasapAnaM viracaya vizadaM nirdopaM zrAgamanipAnaM siddhAntajalAzayaM adhigamya guru, mukhAtprApya zAntasudhArasapAnaM zAntasvanAvAmRtasvAdanaM viraghaya kuruSvetyarthaH // 7 // // iti zrItapAgachIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIvuddhivijayamukhyaziSyazrImuphivijayagaNisatIya'tisakamunizrIvRdhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIra vijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArasaTIkAyAmazucitAvanAvinAvano nAma paSThaH prakAzaH samajani / / * * * ** Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // saptamaH prkaashH|| paSThe prakAze'zucitAvanA protA / azucitA pAzravasaMpAditaparasaMvandhAjJAyate ityanena saMbandhenAyAtAmAzravajAvanAM hai vinAvayannAha / tatrAyamAdimaH zlokaH (jujaGgaprayAtaM vRttam) yathA sarvato nirairApatabhiH prasUryeta sadyaH payonistaTAkaH / tathaivAzravaiH karmabhiH saMbhRto'GgI naveThyAkulazcaJcalaH paMkikhazca // 1 // vyAkhyA-yathA'nena prakAreNa sarvato digvidignyaH zrApatanirnimaraiH A samantAdanirudhaH patatiH zrAgatya madhye 6 pravizaziH niraiH parvatAdinyo nirgatajalapravAhaiH taTAkaH saraH sadyaH zIghraM payojiH pAnIyaiH prapU]ta niyeta pAlivandhAnapi troTayet / tathaiva nirapAnIyaiH saraHprakAreNaiva zrAzaH mithyAtvAviratihiMsA'satyasteyamaithunamamatvasevanairAga||ziH karmajirAbhavAsevanaphalajUtajJAnAvaraNIyAdikarmabandhapravAhaiH saMtRto'nantAnantaiH karmavargaNArAziniratizayenAva- 6 STabdho vyApta iti yAvat / aGgI prANI vyAkulazcaJcataH paMkilazca bhavet vyAkulo mahApImAjiratyantavihvalaH ghaJcalo hai| |navAnavajramapazIlatvenAsthirasthitika paMkilaH karmakardamaviptamalinaH sannajJAnAndho javelAyatetyaH // 1 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SUSHOSH640540SS atha vAcakavarA dhAzravaparAnavakhinAstajhayAya saJcintAturA AhuH (zArdUlavikrImitaM vRttam ). yAvatkiJcidivAnunUya tarasA karmeda nirjIyate tAvaccAzravazatravo'nusamayaM siJcanti nUyA'pi tat / hA kaSTaM kathamAzravapratinaTAH zakyA niroddhaM mayA saMsArAdatinISaNAnmama ihAmuktiH kathaM nAvinI // vyAkhyA-iha narajavAdike janmani yAvat yAvatkAle yAvatparimANaM ca karma pUrvasazcitapuNyapApaM kiJcidiva mahArAzi2 madhyAdezamAtramiva anujUya tatphalavipAkaM sAtAsAtaM nuktvA nirjIyate nitarAM jIpIkRtya zrAtmapradezenyaH pRthakkiyate / / 6 tAvat tasminneva samayAdike kAle tAvatpramANaM karmadalikaM ca tarasA zIghratayA zrAzravazatravaH karmabandhahetavo vairiNaH / bhUyo'pi punarapi anusamayaM samaye samaya tatpuNyapApavandharUpakarma sarUpavirUpatayA siJcanti pUrvavadhazeSe kSiptvA vardhara yanti / hA kaSTaM mahAsaMkaTe samAgato'smi / mayA masaNena janena zrAzravapratinaTAH zrAzravarUpakarmazatruyohAraH kathaM kenopAyena roDuM samApatantaH pratiskhalayituM shkyaaH| hahA kaSTaM atinISaNAnmahAlayAnakAt saMsArAt navakArAgR- 8 hAt mama muktirmokSaH kathaM kenApyupAyena nAvinI javiSyati na veti cintayAmItyarthaH // 2 // thAzravamUlanedAnAha- (praharSaNI vRttam ) mithyAtvA viratikaSAyayogasaMjJAzcatvAraH sukRtibhirAzravAH prdissttaaH| karmANi pratisamayaM sphuTaramInirbadhanto jamavazato bramanti jIvAH // 3 // Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - vyAkhyA-sukRtiniH pravarapuNyavajiraI niH sunipuNapamitaizca mithyAtvAviratikaSAyayogasaMjJA mithyAtvaM devagurudharmava-13 stusvarUpeSu viparyAsavatI zraddhA, aviratirhisAdinyo'nivartanaM, kaSAyA rAgAdipariNAmAH, yogA manovAkAyapravRttaya itisaMjJA itinAmAnazcatvArazcaturvidhAH AzravAH karmabandhahetavaH pradiSTAH kathitAH / jIvAH prANinaH bhramavazato devagurudharmasukhAditrAntivazAsphuTaiH spaSTAvitaiH amIjirAbhavaiH pratisamayaM samaye samaye karmANi nUtanapueyapApAni bAnta bhAramapradezaiH saha kSIranIravadaledasaMbandhaM kurvantaH bhramanti caturgatipu paryaTantItyarthaH // 3 // zamottarajedAnAha- (rathoghatAvRttam ) injiyAvratakaSAyayogajAH paJca paJca cturnvitaatryH| paJcaviMzatirasakriyA iti netravedaparisaMkhyayA'pyamI // 4 // vyAkhyA-zramI zrAzravAH krameNa injiyApratakaSAyayogajAH paJca paJca caturanvitAlayaH, indriyANi paJca, zravratAni / paJca, kaSAyAzcatvAro, yogAtraya iti saptadazanedA indhiyAdijAnavAH / paJcaviMzatizcAsakriyAmIlanAditi prokapakA reNa / netravedaparisaMkhyayApi vicatvAriMzatprakArA api navantItyarthaH // 4 // zratha kartavyamupadizati- (injavajrAvRttam ) . ztyAzravANAmadhigamya tattvaM nizcitya satvaM zrutisannidhAnAt / eSAM nirodhe vigalahirodhe sarvAtmanA jAgyatitavyamAtman // 5 // Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6436 - Atman iti pUrvoktaprakAreNa / AzrayANAM prokasvarUpANAM / tattvaM Atmano bandhahetutvarUpaparamArtha / gamya jJAtvA zrutisannidhAnAt zAstrAcyAsaparicayAt / sattvaM teSAM jaye samupAyapUrvaka sAmarthya / nizcitya nirdhArya / vigala virodhe vizeSe galantaH vilayaM yAntaH virodhAH sarvajIveSu dairajAvA yasmiMstasmin / eSAM nirodhe AzravasaMvaraNe / mAkU zIghratayA / sarvAtmanA sarvodyamena / yatitavyaM prayatnapareNa jAvyamityarthaH // 5 // atha geyapadyASTakenAzravajAvanAM vibhAvayannAda paridaraNIyA re, sukRti nirAzravA, hRdi samatAmavadhAya / prajavantyete re, bhRzamuzrRMkhalA, vijuguNavijavavadhAya, pari0 // 1 // vyAkhyA -re cetana mandadhIH sukRtibhiH sarvapradhAnapuNyavadbhirarhaGgiH vizAladhI paMmitaizca zrAzravA hiMsAkaraNAdivandhatayaH pariharaNIyAH parihartumeva yogyAH proktAH sarvaduHkhahetutvAdatastvamapi samatAM hRdi vadhAya samatA sarvatra nirIeat maitryAdirUpapariNatiH tAM hRdi manasi zravadhAya saMsthApya tAn parihara / akRtaparihAre jane tu ete hiMsAraMjAdayaH zamatizayena zrRMkhalAH nirmuktabandhanatvenoddhatA mutkalAH santa iti yAvat / vijuguNavijavavadhAya javanti vinavo vizvavastuvyApino ye guNAH kevalajJAnadarzanAdayastadrUpo yo vijavaH saMpannarastasya vadhAya vinAzAya javanti saMpadyanta ityarthaH // 1 // Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te pratyekAzravasvarUpaM vibhAvayan prathamato mithyAtvarUpamAda kuguruniyuktA re, kumatipariplutAH, zivapurapathamapadAya / prayatante'mI re, kriyA duSTayA, pratyuta zivavirahAya, pari0 // 2 // vyAkhyA- zramI mithyAtvodayavazIkRtAH prANinaH kuguruniyuktAH kutsitA ajJAnodayenAjJAtayathArthamokSamArgAdisvarUpA ye guravo dharmopadeSTArastaiH kugurunirniyuktAH ye'zuddhamArge niyojitAH pravartitA iti yAvat / kumatipariplutAH sabhA ye svata eva mithyAtvodayavazAH kumatyA nAnogikAna nigrAhika mithyAtvodayena viparyastabuddhyA pariplutAH sarve'sthirAzcaJcalAH kRtAH / zivapurapathamapadAya te prakArayoktAH zivapurapathaM ratnatrayamayaM mokSamArga zrapahAya parityajya / duSTayA hiMsAraMjamayyA'sarvakSamaNI tayA'zuddhayA / kriyayA jalAbhiSekapaJcAgnitapanarUpayA / prayatante prauDhodyamA vartante / tat pratyuta zivavirahAya pratyuta mokSaprAptimivanto'pi zivavirahAya mokSaviyogAya saMpadyate / kRtyanAviparyAsAcyAM | phala viparyAsatvAdityarthaH // 2 // zraviratyAzravamAda viratacittA re, viSayavazIkRtA, viSadante vitatAni / da paraloke re, karma vipAkajAnyavirakha duHkhazatAni, pari0 // 3 // Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-aviratacittAH na virataM viSayahiMsAraMjAdinyo viramaNaM na prAptaM cittamantaHkaraNaM yeSAM te'viratacittA prANinaH / viSayavazIkRtA viSayaiH zabdAdinirvazIkRtAH tadadhInatAM prAptAH santaH / iha parakhoke iha soke purvajAjI hai vikArogazokazarIranAzAdinA paraloke narakapAtAdinA vitatAni atidIrghakAlikatvena vistIrNAni / karmavipAkajAni-2 18|pUrvAcaritaSkRtaphaTodayajanitAni / aviratanuHkhazatAni aviratAni saghananirantarANi mukhAnAM kaSTAnAM zatAni , sahasrANi / vipahante taiH pIDyanta ityarthaH // 3 // injiyajamAzravamAha kariUSamadhupA re, zalajamRgAdayo, viSayavinodarasena / hanta lajante re, vividhA vedanA, bata pariNativirasena, pari0 // 4 // mA vyAkhyA-kariSamadhupAH kariNo gajAH UpA mInA madhupA bhrmraaH| zalajamRgAdayaH zakhannAH khaMjarITapataMgAdikITAH mRgA hariNA vAdinA sadiyo grAhyAH / bata khede / pariNativirasena pariNatI phalapAke viraso mahAnuHkhakaro, navati yaH sa tathAjUtastena / viSayavinodarasena viSayavilAsapremNA / vividhA vedanA khajante vividhA vahunidaijinnA hai vedanA vyathAH kadarthanA viTaMbanA iti yAvat / basante prApnuvanti tarhi paJcenjiyaviSayaprasaktAnAM kA kretyrthH||4|| . kaSAyajamAzravamAhauditakaSAyA re, viSayavazIkRtA, yAnti mhaanrkessu|privrtnte re, niyatamanantazo,janmajarAmaraNeSu,pa0 hU~ Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - uditakaSAyA re re cetana sarvadoSamUlAn kaSAyAn parihara / yata uditakaSAyA uditA hRdaye zrAvirbhUtAH kaSAyAH krodhamAnamAyAlonA yeSAM te tathA santaH sujUmaparazurAmAdivat / viSayavazIkRtAH kAmajogAdhInAH kRtayuvA| dimahAraMjAH / mahAnarakeSu saptamapRthivI sthApratiSThAnAdiSu / yAnti gachanti / tato nirgatya niyatamavazyaM jAvena / janmajarAmaraNeSu svarUpatarasvaspatamAyuSkeSu prAyeNa tiryachu / anantazo'nantavArAn / parivartante bhUyo bhUya utpadyanta ityarthaH // 5 // yogajamA zravamAha- manasA vAcA re, vapuSA caJcalA, durjayaDuritajareNa / upalipyante re, tata zrAzravajaye, yatatAM kRtamapareNa, pari0 // 6 // vyAkhyA -re prANin manasA duSTamanovyApAreNa / vAcA durbhASaNena / vapuSA kuSTayA kAyaceSTayA / caJcalAJcapalAH prANinaH / durjayapuritanareNa durjayena duHkhena jIyate mucyate yasmAditidurjayaH tena IdRzena duritanareNa pApasaMcAreNa / | upalipyante atizayenAzubhakarmakardamaliptA bhavanti / tataH pUrvoktaHkhahetutvAt zrAzravajaye bandhahetvanuGgave / yatatA | suSSUdyamena pravartatAM / apareNa bandhahetupravartanena kRtaM paryAptaM mA kriyatAmityarthaH // 6 // | zubhAzravA Rpi zuja bandhahetutvena mokSaprAptipratibandhakA bhavantyato vItarAgatva samutpAdanena te'pi pariharaNIyA ityupadizati zuddhA yogA re, yadapi yatAtmanAM sravante zubhakarmANi / kAJcananigamAMstAnyapi jAnIyAt, itanirvRtizarmANi, pari0 // 7 // Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra vyAkhyA-re cetana zulavandhasAdhanaprAptyA kRtArthatvaM mA manyasva / yadapi yadApi tvaM zuddhaM sarAgasaMyama prApto javasi / tadApi zujavandhako na tvavandhakaH / yato yatAtmanAM saMyamavatAM yogA manovAkAyavyApArAH zudhAH pApaprakRtInAM prAyoOM 'vandhakA javanti, tairapi zujakarmANi devAyurdevagatisAtAvedanIyoccairgotrAdIni navanti vandhatvenAgavanti / atastA-19 nyapi zujakarmANyapi hatanivRtizarmANi hataM pratibaddhaM samunavaduzamiti yAvat nirvRtizarma sahajaM vRttipaJcakarahitaM muktisthaM sukhaM yastAni tathA / kAzcananigamAn jAnIyAt svarNamayapAdaSandhanazrRMkhalA bodhedityarthaH // 7 // upasaMhAramAhamodakhaivaM re, sAzravapApmanAM rodhe dhiyamAdhAya |shaantsudhaarspaanmnaartN vinaya vidhAya vidhAya // // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye zrAzravanAvanAvinAvano nAma saptamaH prkaashH|| se vyAkhyA-reprANin evaM pUrvokaprakAreNa sAzravapApmanAMsahavAzravasahitAnAM pApmanAM pAparUpa zrAtmA svarUpaM yeSAM karmaNAM 6 tAni tathA tessaaN|rodhe'nunnvopaaye nirvandhasvajAva iti yAvat / dhiyaM nijaaNvudhiN| AdhAya saMsthApyAhe vinaya he viviktcetn| / anArataM nirantaraM / zAntasudhArasapAnaM zAntapariNAmAgRtarasAsvAdaM / vidhAya vidhAya kRtvA kRtvaa| modasva pramodaM khjsv|||| // iti zrItapAgalIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIvuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIyetilakamunizrIvRddhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagapinA viracitAyAM zAntasudhArasaTIkAyAmAzravanAvanAvinAvano nAma saptamaH prakAzaH smjni|| *9026--585-%+ Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Sature / aSTamaH prakAzaH0 anAdita Aranya saptamaprakAzaM yAvaviramaNasvanAvavatyo jAvanAH proktAH / atheta zArajya prakaraNasamApti yAvadAdaropAdeyasvalAvA jAvanA vakSyati / tatra saptamaprakAze cAvanirodhAyopadiSTaM / sa tu saMvareNa nirudyo javatItyanena / saMbandhenAyAtAM saMvaranAvanAM vijAvayati / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH (svAgatAvRttapayam ) . yena yena ya zahAavarodhaH saMnaveniyatamaupayikena / zrAjiyasva vinayodyatacetAstattadAntaradazA parijAvya // 1 // vyAkhyA-vinayodhatatA vinayo nivRttiviSayAdiparajAveSvapravRttiriti yAvat tasminnuyataM udyamatasaraM jAtaM ceto mana zraAtmA vA yasya sa tathA / iha jainazAsane sthitH| aupayikena upAye java upAyasatyo vaupayikaH tenopAyatvaprApnopAyatvayuktena vA / yena yena ya Azravarodho niyataM saMjavet yena yena saMyamasamyaktvakSamAdinA yo mithyAtvA-31 dirUpa zrAzravo bandhahetuH niyatamavazyaMbhAvena rodho'nAvaprAptaH saMnavet anenAyaM rukho javiSyatIti / zrAntanAradazA jJAnacakSuSA pUrva parijAvya samyaka samAlocya tatra tatra tasmiMstasminnAzravajaye tatta'pAyajUtasaMvaraM AkSyisva / samAcaretyarthaH // 1 // Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6jjr tadeva kramazo darzayati saMyamena viSayAviratatve darzanena vitathAbhinivezam / dhyAnamArtamatha raudramajasraM cetasaH sthiratayA ca nirundhyAH // 2 // vyAkhyA - nirundhyA iti pratyekaM saMbandhanIyaM / tataH saMyamena pravRttinirodhakasvabhAvena SaDjIva nikAyara kSaNaprayalasvabhAvena ca / viSayA viratatve viSayAH zabdAdipazca vidhAsteSvabhilASarAgadveSapravRttyAtmakA ye zrAzravAH tathA na vidyate virataM hiMsA diyo nivartanaM yatra svabhAve so'viratastanAvo'viratatvaM, viSayAzcAviratatvaM ceti viSayAviratatve pe zrAzravarUpe nirundhyAH nirudbhavanaM vidhedi / darzanena zuddhadevagurudharmatattvazraddhAnarUpasamyaktvena / vitathAbhinivezaM vigatamapagataM tathAtvaM yAthArthya yasmAdabhinivezAdasadAgrahAtsa vitathAbhinivezastaM viparItazrAnAzravaM nirundhyA iti pUrvavat / zrathAnantaramArtamArtadhyAnaM raudraM ca raudradhyAnaM pUrvoktarUpaM dhyAnaprayamAzravaM ajasraM satataM nirantaraM cetaso manovRtteH sthiratayA sthirA nizcalA tanAvastattA tayA zuddhadhyeye sthiraikAmamanodhAraNyA mithyAtvamurdhyAnajanyAn zrAzravAn nirundhyA ityarthaH // 2 // ( zAkhinIvRttam ) krodhaM kSAntyA mArdavenAnimAnaM hanyA mAyAmArjavenojjvalena / lonaM vArAMrA ziraudraM nirundhyAH santoSeNa prAMzunA setuneva // 3 // Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - zAntyA parakRtAparAdhAnAM samyak krodhAjAvena sahanapariNatiH zAntistayA kSAntyA ko kopasvabhAvodbhUtAzravaM / mArdavena mRphurnapariNAmo vinItasvabhAvaH tanAvo mArdavaM tena zrabhimAnaM svaguNaiH svasmin bahumAnenAdaM - kRtirUpastadravamAzravaM / ujvalenArjavena ujjvalaM zratizayena nirmalaM nirdoSaM iti yAvat ArjavaM rujoH sarasasvanAvasya jAvaH zrArjavaM tena mAyAM mA niSedhe yA gatau samAdhAro'yaM jIdho mA samatiM yAtu gachatviti jJApikA vakA buddhirmAyA tAM hanyA nirvAsayeH / prAMzunA setuneva prAMzuratizayena samunnataH setuH pAlitrandhasteneva tattulyena pratipradhAnena saMtoSeNa | niriSTha karavajAvena vArAMrA zirauSaM prabhunitasamudrAdapyatijayAnakamanantatvAt lonaM tRSNAjanyAzravaM nirundhyA nirAkuvirvatyarthaH // 3 // ( svAgatAvRttam ) gupti nistisTa jirevamajayyAn trIn vijitya tarasAdhamayogAn / sAdhusaMvarapathe prayatethA lapsyase hitamanIhita middham // 4 // vyAkhyA- zrajayyAn jetumazakyAn zrayatanApravRttimatazca / trIn trividhAn manovAkkAyaprabhavAn / zradhamayogAn azujavyApArAn zrAzravAn / tisRbhireva guptiniH trividhAbhirapi manovAkkAyapravRttinirodharUpA nirguptinirazuna nivRttizubhapravRttibhizca / tarasA zIghraM / vijitya vizeSeNa jitvA / sAdhusaMvarapathe zuddhasaMvaramArge / prayatethAH pradhAnodyama| paro nava / tathAkRte sati tvaM zranAdatamakhakaM sanAtanaM siddhaM svAbhAvikaM hitaM mokSasukhaM lapsyase prApto javiSyasItyarthaH // 4 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to vakSyamANapraya paro mokSagamanasato navetyupadizati - ( mandAkrAntAvRttam ) evaM ruddheSva malahRdayairAzraveSvAptavAkyazraddhAcaJca tsitapaTapaTuH supratiSThAnazAlI / zuyoMgairjavana pavanaiH prerito jIvapotaH srotastItva javajalanidheryAti nirvANapuryAm // 5 // vyAkhyA-evaM pUrvoktenaupayikena saMvareNa zrAzraveSu proktasvarUpeSu niruddheSu svasmin pronAvAsattAM gateSu satsu / tata evAmalahRdayairamalatAM doSabandhamalotpattirahitatvena nirmalatAM prAptAni hRdayAni cetAMsi yeSAM te tathA taiH / zuddhayogairjavanapavanaiH zuddhaH samagra mithyAtvajanya viparyAsAvidhyanAdarahiMsAdidoSavarjitAH yogA manovAkkAyajA dharmavyApArAstairudbhUtaistadrUpairvA javanapavanaiH javanAH- zIghravegakAriNo'nukUlA ye pavanA vAyavastaiH preritaH preraNaM niyogenetigamanaM prApitaH / zrAptavAkyazravAcaJca tsitapaTapaTuH zrAptA niHsattAkI kRtarAgadveSamohA vItarAgasarvajJAH teSAM yAni vAkyAni upadezavacanasamUharUpAgamAsteSAM teSu vA yA zraddhA zuddha nizcalAstikatA pariNatiH tadrUpazcaJcan zuddhaprakAzasundaraH sitapaTapaTuH sitapaTaH pravahaNamadhyagatasthUNoparisamAropitamahApaTaH saDha iti lokaprasiddhaH tena paTuH sphuTanivibhAvanApavanapUritapravahaNagativegavardhakaH / supratiSThAnazAlI suSThu zojanaM vratakartavyaM saMskAradhairyapUrNapratiSThAnaM suddaDhamadhobhAgAzrayastena zAkhI zojamAnaH / jIvapotazcetanapravahaNaM / navajalanidheH saMsArasAgarasya / srotaH pravAdaM / tIrtvA samuttIrya / nirvANapuryA sanAtanasahaja sukhanagaryo / yAti gachati niruddhasarvAzravaH zuddhazrayAyogasaMvaravAnmokSagAmItyarthaH // 5 // Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha geyapadyApTakena saMvaranAvanA vijJAvayatizRNu zivasukhasAdhanasa'pAyaM zRNu zivasukhasAdhanasapAyam / jhAnAdikapAvanaratnatrayaparamArAdhanamanapAyam , shR||1|| vyAkhyA-he zrAtman tvamarhadAdibhiH sajjJAninirupadiSTaM zivasukhasAdhanasa'pAyaM zRNu zivaH sarvathA nirupajyo / mokSastatsaMvandhi tasmin vA yatsukhaM mahAnandaH zivasukhaM tasya yatsAdhanaM niSpAdakamIdRzaM sapAyanUtaM mat satyaH saphalaH sAdhuH satpurupapUjitaH prazasta AdaraNIyasvarUpa upAyaH saupAya upeyopagamahetustaM zRNu yathAzAstraM ka yamAnaM zravaNa-2 vipayaM kuruSva / jJAnAdikapAvanaralatrayaparamArAdhanamanapAyaM samyagjJAnadarzanacAritrarUpasya pAvanasya yAtmanaH pavitratA-18 kAraNasya ratnatrayasyAnantaraproktasya paramaM sarvodyamenotkRSTaM niraticAraM yadArAdhanamakhaMDaikadhArayA pAlanaM vatate tadanapAya mA phalaviyogena varjitamavazyaM mokSapadaprApakaH sapAyo vartate atastadArAdhanatatparo nvtyrthH||1|| tadArAdhanavidhimevopadizannAhaviSayavikAramapAkuru dUraM ko, mAnaM sahamAyam / lonaM ripuM ca vijitya sahelaM naja saMyamaguNamakaSAyama , zR // 3 // vyAkhyA-ripuM ceti pratyekamanisaMvadhyate / krodhaM mAnaM sahamAyaM lonaM caturvidhaM / tataH parasmin krodhamizramAnapari-5 OM * Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NAmaM gheSaM, svasmin zritaM sa eva rAgarUpaM, proktarItyaiva sarvaiH saha saMyogAH kAryAH / yathA parasmin vRttaM krodhaM samArtha krodhasonaM gheSarUpaM, evaM mAnaM samAyaM mAnalojamapi gheSarUpaM / svasminnAzritaM krodhaM samAyaM mAnaM samArtha mAnasonaM rAgarUpaM / samAyaM lonaM tu mizrita pariNAmaM rAgameva svasmin parasmiMzceti nizcayanayamataM / iti par3idhaM ripuM vairivarga / sahelaM sa yathA satvaraM jito bhavati tathA taM vijitya tasya vijayaM vidhAya / kaSAyaM na vidyate kaSAyo'nantAnuvandhyAdiSokazadAsyAdinava nokaSAyarUpapaJcaviMzatibhedabhinno rAgadveSarUpo vA yasminkarmaNi yathA syAttathA kaSAyaM / saMyamaguNaM saMyamaH zubhAzubhapravRttinirodhasvanAvastadrUpo guNo jIvadharmo jIvasya nirvRtisvabhAva iti yAvat taM / jaja sadaiva sevasva / tena va viSayavikAraM viSayAbhilAparUpavibhAvaM dUramatizayenApAkuru niSedhaya / tadeva ratnatrayasya paramArAdhanamityarthaH // 2 // upazamarasamanuzIlaya manasA roSadahanajaladaprAyam / kalaya virAgaM dhRtaparajAgaM hRdi vinayaM nAyaM nAyam, zR0 // 3 // vyAkhyA - he Atman punarArAdhanakRte prathamataH roSadahanajaladaprAyaM roSaH kopaH sa eva dahano vanAgnistasya nirvApaNe jaladaprAyaM meghavRSTitulyaM / manasA hRdayena / upazamarasaM upazamaH kSamA zAntiH nirvRtipariNAmastasmin yo rasaH premanimagnatA taM / anuzIlaya sadA pAlaya / vinayaM nAyaM nAyaM nItvA nItvA prApya prApyeti yAvat vinayaM viziSTazAstra - zikSAsamanvita nirvRtinItiM / dhRtaparanAgaM dhRtaH labdhaH saMpanna iti yAvat paranAgaH paramotkarSaH yasya sa tathAvidhastaM / virAgaM vairAgyasvajAvaM / hRdi kalaya manasi lakSyasvetyarthaH // 3 // Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thArta rau dhyAnaM mArjaya daha vikalparacanAnAyam / yadiyamarukA mAnasavIthI tatvavidaH panthA nAyam, shR0||4|| vyAkhyA-Arta rauUM dhyAnaM mArjaya kacavarapuJjavahirukSipa vA mA'rjaya tayorapArjanaM mA kuru / vikaTaparacanAnAyaM zunnAzunasaMkaTapazreNirUpaM nAyaM jAlaM daha jasmIkuru / tathA yadiyaM tava mAnasavIthI manohazreNiH aruSkA sadA'saMvaritadhArA'sti, tat ayaM tattvavidaH paramArthasya panyA mArgoM na bhavatIti jJAtvA saMvRNuSvetyarthaH // 4 // saMyamayogairava hitamAnasazudhyA caritArthaya kAyam / nAnAmatarucigahane juvane nizcinu zukrapathaM nAyam , zR0 // 5 // vyAkhyA-zravahitamAnasazuddhyA zravahitA samAdhisvanAvaM prAptA sAvadhAnA vA maansshujhinirdossmnovRttistyaa| 6 tathA saMyamayogaiH SaTkAyajIvarakSaNavyApAraizca / kArya prApta svazarIraM / caritArthaya niSphalatvaM gantaM saphakhaM kuru / nAnA-5 matarucigahane anekamatazraghAnina'te / nuvane jgti| nAyaM nItiyuktaM zudhapathaM nizcinu suvimarzAjyAsAnyAM yathArSAgamokaM nirdoSa paMthAnaM mokSamArga nizcinu nirdhaaryetyrthH||5|| brahmavratamaGgIkuru vimalaM bijrANaM guNasamavAyam / uditaM guruvadanAupadezaM saMgrahANa zucimiva rAyam, shR0||6|| Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24060606060ARLOSOGARANSA 4 vyAkhyA-guNasamavAyaM guNA jJAnArogyaprajAvAdayasteSAM yaH samavAyaH saMhatistaM / vighrANaM dhArayantaM teSAM nivAsasthAOM namityarthaH / IdRzaM vimalaM niraticAraM brahmavrataM brahmacarya / aGgIkuru svIkuru / guruvadanA'ditaM gurumukhato vinirgataM / Rs zuciM pavitraM / upadezaM hitazikSAtattvavArtAdikaM / rAyamiva ratnAdinidhAnamiva / saMgRhANa samyagavismAraNatayAdhArayetyarthaH // 6 // saMyabhavAgmayakusumarasairatisurajaya nijamadhyavasAyam / cetanamupalakSya kRtalakSaNajJAnacaraNaguNaparyAyam , zRNa // 7 // byAkhyA-saMyamavAGmayakusumarasaiH saMyamaH saptadazavidhaH sarvAnavasaMrodhazca tathA vADAyaH saMyamasyotpAdanavardhanapAlana+ phalaprApaNaguNavidhimaya Agamastayorvipaye'nAratAnyAsajAvanAtmakAni kusumAni suranipuSpANi teSAM teSu vA rasAH premanara vizeSAstaiH / nijaM svakIyaM / adhyavasAyaM pariNatiM / atisurajaya suprazastaguNaprasidhimayaM saMpAdaya / kRtalapakSaNazAnacaraNaguNaparyAyaM kRtAni prasiddhAni lakSaNAni svarUpajUtAni jhAnaM sAmAnyavizeSabodhasvannAvaH, caraNaM sarvaparajAvanivRttisvanAvaH, guNA nirAkArasthairyAdayaH, paryAyA upayogaparAvartirUpeNotpAdavyayadhrauvyAguruladhvAdayaH, * epAM padAnAM samAhArapance kRte tatkRtalakSaNazAnacaraNaguNaparyAyaM yena tat cetanaM jIvasvarUpaM upalakSya ayamahamiti * prtynijaaniihiityrthH||7|| Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vadanamakuru pAvanarasanaM jinacaritaM gAyaM gAyam / savinaya zAntisudhArasamenaM ciraM nanda pAyaM pAyam, // iti zAntasudhArasa geyakAvye saMvarajAvanAvibhAvano nAmASTamaH prakAzaH // // 8 // vyAkhyA - he Atman savinaya vinayavidhisamanvita / tvaM jinacaritaM jinAnAM caritaM vihAropakAradharmopadezAdipravartanaM gAyaM gAyaM gItvA gItvA / pAvanarasanaM pAvanA pavitrA rasanA jihvA yasmiMstat pAvanarasanaM / vadanaM mukhAravindaM / alaMkuru bhUSaya | enamanantaradarzitaM / zAntasudhArasamuktasvarUpaM / pAyaM pAyaM pItvA pItvA / ciraM prabhUtakAlaM yAvat / nanda sukhasamRddho navetyarthaH // 8 // // iti zrItapAgIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrI buddhivijaya mukhya ziSya zrI muktivijayagasitIrthya tilaka munizrI vRddhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArataTIkAyAM saMvarajAvanA vijAvano nAmASTamaH prakAzaH samajani // Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 05555* // navamaH prkaashH|| ukto'STamaH prakAzaH / tadante cetanopalakSaNAyopadiSTaM / tacca karmAvRttyapakarSeNa sAdhyaM / tadapakarSastu nirjarAdhIna dAityanena saMbandhenAyAtAM navamI nirjarAnAvanAM vinAvayannAha / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH (indhavanAvRttam) yannirjarA chAdazadhA nirukkA taDAdazAnAM tapasAM vinedAt / hetupranedAdiha kAryanedaH svAtaMtryatastvekavidhaiva sA syAt // 1 // vyAkhyA yannirjarA pAdazadhA nirutA, tattapasAM pAdazAnAM vijedAt yatsarvatrAgameSu nirjarA dezena karmaparipATanA bAdazadhA pAdazaprakArA niruktA vyutpattipUrvakaM kathitA, tattasyA janakahetUnAM bAdazAnAM paDvAhyaSamAbhyaMtarANAM tapasAM / tapovidhAnAnAM vijedAt vizeSeNa kRto nedo vijedastasmAt , devadattasyAnazanajA yajJadattasya dhyAnajeti vizeSaNAdityarthaH / iha prAijane sarvatra / hetuprajedAt kAraNavizeSaNAdeva / kAryado janye jinnatA dRSTA, yathA pArthivo ghaTaH, sauvarNiko ghaTaH / svAtaMtryatastu nirvizeSaNakarmaparikSyamAtrA'pekSyA tu sA nirjarekavidhaiva jIvapradezenyaH karmadakhikAnAMsa pRthagjavanamAtraMca syAkAyata ityarthaH // 1 // barakarAra 6 Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jakAryameva spaSTayannAha- (anuSTuvavRttavyam ) kASThopalAdirUpANAM nidAnAnAM vinedataH / vahniryathaikarUpo'pi pRthagrUpo vivakSyate // 2 // vyAkhyA-yathaikarUpo'pi vahiH yatheti dRSTAntopanyAsAya yathA yena nyAyena vahniragniH ekarUpo'pi sarvo'pyupNadAhaprakAzakatvAdisvannAvatvenaikarUpo vartate / tathApi kAThopalAdirUpANAM kASThaM vahnijanakamaraNigaNiyAryAdi tadindhanAni / ca, upalAH sUryakAntamaNyAdipApANajAtayaH, AdipadAtpatratRNagomayAdIndhanAni grAhyANi, tadrUpANAM nidAnAnAM dutavahotpAdakakAraNAnAM vinedato jinnatvahetutaH pRthagrUpo jinnarUpo yathAyaM pArNo'gniH vivakSyata ipyata ityarthaH // 2 // nirjarApi chAdazadhA taponedaistathoditA / karmanirjaraNAtmA tu saikarUpaiva vastutaH // 3 // vyAkhyA-tathA tenaiva nyAyena tapojedainirjarotpAdakairvAhyAnyantaraistapasAM nedairnAnAtvavidhAnaH nirjarApi karmaparipA2 TanApi kAdazadhA kAdazavidhA naditA jinAgame'nihitA / tu punaH vastutaH paramArthadRSTyA sA prokA nirjarA karmanirjas/ raNAtmA dezenAghalpaNasvarUpA ekarUpaiva niSkevalaM yA karma hAniH saiva setiityrthH||3|| atha hetujUtatapaHpratnAvacamatkRtA vAcakAstAM stuvanta zrAduH (upendravajrAvRttam ) nikAcitAnAmapi karmaNAM yajarIyasAM dharadurdharANAm / / vinedane vajramivAtitIvra namo'stu tasmai tapase'mutAya // 4 // -----2-50SALMANDA R Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15-25+4 AIRSANAS ___ vyAkhyA-yattapaHzaktisAmarthya garIyasAM mahAvizAlasamunnatazikharanRtAM IdRzAnAmapi jUdharapurdharANAM proktavizeSaNaviziSTA ye dharAH parvatAstenyo'pi urdharA vikaTA vajeNApi urnedyatvAttepAM / nikAcitAnAmapi nikAcitAni gADhataratInakapAyarasavazavachatvAupakramopazAmaNApavartanAsaMkramaNAyogyatvena kevala vipAkavedyAni tarhi zithilavAnAM tu ki vAcyaM? teSAmapi karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM vinedane'punarvinAzyatvena vinAzane vajramivAtitIvaM parvatavinAzane vajra, * surezAyudhaM daMloliH vanaM yathA parvatanede tIkSNaM vartate tathA tapo'pi proktakamajedane vajrAdapyatitIvaM tIkSNaM vartate tasmai / proktazaktisaMpannAya adbhutAyAcintyamahimne tapase tapoguNAya namo'stu jUyo nUyo me praNativatvityarthaH // // sodAharaNaM tapaHmanAvaM stuvannAha- . (upajAtivRttam ) kimucyate sattapasaH pranAvaH kaThagerakarmArjitakilbiSo'pi / dRDhaprahArIva nihatya pApaM yato'pavarga lajate'cireNa // 5 // vyAkhyA-aho Atman sattapasaH sataH samIcInasyAnirAsImAvenAticArarahitasya kRtasya tapaso'nazanadhyAnAdi? sAdhusamAcArasya annAvaH sAmarthya mahimA kimucyate kiM mayA vaktuM zakyate ? naiva zaknomi / yato yasmAttapasaH prajAvAt I korakarmArjitakiTibaSo'pi kagerANi tivAlastrIgovadhAdIni karmANi mahAnIcAkRtyasamAcaraNAni tairarjitaM samupA-3 hai rjitaM kibiSaM pApakarmarAziryena sa tathAntaH prANI so'pyaastaamniidRshH| dRDhaprahArI sa iva yathAsau kRtatathAvidhaka- hai, +%AC-A-GPS Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - AHARSHE mapi caturvidhatapAvareNa mokSaM khene tathAnyo'pi jIvastapasaH pApaM kaughaM nihatya samUkhaghAtaM vinAzya acireNa' svarUpakAkhena apavarga apanaSTarAgAdivarga modaM khajate prAmotItyarthaH // 5 // punarapyudAharati yathA suvarNasya zucikharUpaM dIptaH kRzAnuH prakaTIkaroti / tathAtmanaH karmarajo nidatya jyotistapastahizadIkaroti // 6 // vyAkhyA-yathA yena nyAyena tapasaH prajAvaM jAnISva / yathA suvarNasya kAJcanasya dIptaH saprakAzaprajAvAn zucisva-3 rUpaM jAtyaM rUpanairmadhyaM kRzAnuragniH prakaTIkaroti mavALAditatvenAprakaTaH san spaSTaM darzayati / tathA tenaiva nyAyena , Atmano jIvasya jyotiH sarvanAvAvirjAvakaM zubhacaitanyaM tapaH proktarUpaM karmarajaH karmamavadhUliM nihatya vinAzya vizadIkaroti karmamalALAditamazuSaM sat malaM prajvAya sarvAvanAsayukaM zuddhaM karotItyarthaH // 6 // tapomAhAtmyamevAha (sragdharAvRttam ) bAhyenAnyantareNa prathitavahunidA jIyate yena zatruzreNI bAhyAntaraMgA dharatanRpativanAvalabdhapraDhimnA / / yasmAtprAu veyuHprakaTita vinavA khabdhayaH siddhayazca vande khargApavargArpaNapaTusatataM tattapo vizvavandyam / S Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ t 6406464 __ vyAkhyA-yena proktavadayamANaprajAvavatA tapasA prathitabahunidA prathitA bRhalaghusiMhaniHkrImitaratAvasikanakAvakhi-II * guNaratnasaMvatsarAdinirivistAraM prAptAH bahunidA bahavo'tiprabhUtA nidhante iti nidAH / bAhyenAnyantareNa prAya-12 zcittavinayAdinA / bAhyAntaraMgA vAhyA anAdezakArakapratipakSirAjAdayaH, antaraMgA rAgaSakarmarogAdayaH, ta eva zatra-8 vo'rayasteSAM yA SI paMktiH sA jIyate svavazavartinI kriyate / sA kena sAdhanena jIyate ityAha-jaratanRpativanAva-k khadhaDhimnA jarataH zrIRSajasvAmino jyeSThaputraH sa eva nRpatiH sakasanAratavAsijanAnAM svAmI tapattattuTyo nAva1 labdho jAvena zudhamAnasikapariNAmena khandhaH prApto yo DhimA viSayasukharAgAdinA cAlayitumazakyatvaM tena jAvakhabdha* iDhinA / yasmAtprakaTitavinavA khabdhayaH sighyazca prAz2aveyuH / yasmAttapaHpranAvAtprakaTitavinavAH prakaTitAH saprakAzA 7 janaidRzyamAnA vinavAH sajJAnAvi vatanumakhavAtasparzamahArogopajavazAntyAdisaMpado yAsAM tAdRzA khabdhaya AmapaoNpa* dhyAditayA niSpannazakyaH siddhyo'NimAlandhipatayaH prAUnaveyuH prakaTA bhaveyuH samutpadyante / svargApavargArpaNapaTu / svargo devalokasaMpad apavargo mokSastayorapaNe prApaNe jIvAnAmiti zeSaH tasmin paTu cAturyavatsAmarthyayuktamiti yAvat / / tattapo vizvavandhaM tatpUrvotamahAprajAvayuktaM tapo'nazanAdirUpaM vizvavandyaM samagravinnuvanajanapUjyaM mAcaraNIyaM / satataM nirantaraM pratisamayaM / vande sabahumAnaM praNato'smItyarthaH // 7 // . zratha geyapadyASTakena tapomahimarUpAM nirjarAM vijAvayativinAvaya vinaya tapomahimAna,dhruvapadaM, baDhunavasaJcita'SkRtamamunA bajate laghu saghimAnam ; vi0|||| GAIGAIGLICHIGLIARI PASAUSIA Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-he vinaya he viziSTanitikAmin cetana va tapomahimAnaM vahirantastapasaH pranAvaM prati vinAvaya svAtmani vAsaya tapaHpariNatimayo bhaveti yAvat / amunA tapasA bahulavasaJcitaM 5SkRtaM laghulaghimAnaM khalate vaDhulavasaJcitaM bahuntiranantasaMkhyayairnavaiH kaivartakamithyAnimAnidevagurudharmAdimahAzAtanAkArinirjanmatiH saJcitaM samupArjitaM duSkRtaM pApakarmanaraM laghu zIghra muhUrtAdimAtravidhAne'pi vadhimAnaM bagho vo sadhimA svaTpatvamasattvaM vA taM laghimAnaM sajate praapnotiityrthH|| yAti ghanApi ghanAghanapaTalI kharapavanena virAmam / najati tathA tapasA uritAlI kSaNabhaMgurapariNAmam, viNa // 2 // vyAkhyA-ghanApi ghanA kaThinA'tizayena niviDAdapi nivimA yA sA dhanApi tAdRzyapi / ghanAghanapaTalI ghanAghano 8 vAeko meghastasya paTalI ghaTAmaMmalI saa| yathA kharapavanena kharaH karkaza ugragatimAniti yAvat yaH pavano vAyustena virAmaM zIghamavasAnaM yAti brajati / tathA tenaiva nyAyena uritAlI suritAni pApAni teSAM zrAdI zreNiH tapasA | OM tapaHsamAcAreNa kRtvA ! kSaNabhaMgurapariNAma kSaNaM kSaNamadhye jaMgurA vinazanazIlA tAdRzaM pariNAmaM svajAvaM lajati prAmoti vinshytiityrthH|||| vAjtimAkarSati dUrAdapi ripumapi vrajati vayasyam / tapa zdamAzraya nirmalanAvAdAgamaparamarahasyam, vi0||3|| Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | vyAkhyA-he cetana idaM pratyakSaM zivANijiH kriyamANaM dRzyate / tapaH proktarUpaM / vAJcitaM svasyAjIpTa svargamokSasukhAdikaM / dUrAdapi prajUtatamakAlakartavyAdivyavadhAnAnAvi api kArya / AkarSati sukhajasamIpAnAyAsaprApyaM karoti / tathA ripumapi vairiNaM janamapi / vayasya mitranAvaM prajati samutpAdayati / tathA AgamaparamarahassaM vAgamasya jinapravacanasya parama-14 mutkRSTarUpaM rahasyaM sAraH vartate / tata idaM tapo nirmavajAvAt zujanirAzisvalAvAt zrAzraya samAcaretyarthaH // 3 // tapaso nedAnAhaanazanamUlodaratAM vRttihAsa rasaparihAram / jaja sAMlInyaM kAyaklezaM tapa iti vAhyamudAram , vi0||4|| o vyAkhyA-anazanaM na vidyate'zanaM nojanaM yasmin tapasi tattathA caturthAdAranya SaNmAsyavasAnaM tat 1 / Unoda ratAM janamaparipUrNamudaraM jojanamAtrayA yatra tasya nAvastattA tAM / / vRttihAsaM vRttirAjIvikA svelA jogopanogopayogivastuviSayA tasyA hAsaH parimANena saMdepo yatra tathA 3 / rasaparihAraM rasA ghRtAdiSavikRtayaH teSAM parihAraH 8 pratidinamekaghayAdirItyA sarvathA tyajanaM vA yatra tat / / sAMlInyaM saMlInaM hastAyaMgAvayavAnAM prayojanAnAve saMvaraNaM hI tajJAvaH karma vA sAlInyaM 5 / kAyaklezaM kAyo dehastasya kleza zrAnyupagamakaiH khedotpAdakavIrAsanAdhAsanakezabuJcanAtApanAdibhiryatra vidhIyate tat 6 / ityanantaroktadaininnaM udAraM AzaMsAdisarvadoSavarjitaM bAhya mithyAdRSTicirapi / kriyamANatvena kriyamANaM dharmacakurbizyamAnatvena vAhyamaudArikazarIrazoSakatvena ca vahirnavaM tapaH proktarUpaM tvaM jaja sevasvetyarthaH // 4 // Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAyazcittaM vaiyAvRttyaM khAdhyAyaM vinayaM ca / kAyotsarga zunadhyAnaM thAjyantaramidamaM ca, vi0 // 5 // vyAkhyA-prAyazcittaM dopAticAramalazodhakamAlocanAdi dazavidhaM 1 / vaiyAvRttyaM AcAryAdidazavidhapuMsAM yogya - | zudhamAnAhAravastrapAtrAdisaMpAdanarUpadazavidhaM 2 / svAdhyAyaM vAcanAdAnagrahaNAdi pazcanedaM 3 / vinayaM zAnadarzanAdi / saptavidhaM / / caH pAdapUraNe / kAyotsargo'zujAhAravastrapAtrazarIraceSTAderyutsarjanaM 5 / zukSmAtmazuddhikaraM dhyAnaM dharmazuklarUpaM 6 / idama coktarUpaM thAnyantaraM carmadRgadRzyaM nirjarAphaladaM kAmaNazarIradAhakaM jainazAsane samyagdRSTibhireva kriyamA| pAtvAdantaraMgaM tapo ljsvetyrthH||5|| ukatapasaH phalaM darzayati zamayati tApaM gamayati pApaM ramayati mAnasahaMsam / harati vimohaM dUrArohaM tapa iti vigatAzaMsam, vi0||6|| vyAkhyA-he Atman tvaM ityevaM vakSyamANarUpaM vigatAzaMsaM vizeSeNa gatA naSTA AzaMsA ihalokaparalokasukhAderanisApo yasmAttattathAvidhaM tapaH kuru / tena ca tattapastavAnyasya ca tApaM sarvasaMdhezaM zamayati zAntijAvaM nayati / pApaM pUrvakatAgharAziM gamayati vinAzayati / mAnasaiMsaM manomarAsaM ramayati zujAtmasvarUpapaMkajavane sAnandavilAsaprApaNena krImayati / khelaapyti|duuraarohN vimohaM haratidUreNa prabalataraprayatnalabdhena sAmarthenAruhya ulaMdhyate yaHsadarArohastaM vimohaM samyaktvAdighAte samartho moho'nantAnuvandhikapAyamithyAtvamohanIyarUpo vimohastaM harati jhutAzanakASThanikaravalasmInAvaM karotItyarthaH6 / RASHIRISHIRIWA Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyamakamalAkAmaNamujvala zivasukhasatyaMkAram / cintitacintAmaNimArAdhaya tapa iha vAraMvAram, vi0||7|| vyAkhyA he ghetana iha jinazAsane prAptapraveze sati saMyamakamasAkArmaNaM saMyama indhiyanoindhiyarodhavidhiH sa eva / / kamalA saMpavistarastasyAH kAmaNaM vazIkArakAraNaM maMtrauSadhirUpaM / ujavasa zivasukhasatyaMkAraM ujvakhaM zrAkAMjhautsukyAdi18 doSavarnitatvena nirmavamIdRzaM yat zivasukhaM modagatAnandaH tasya satyaMkAraM vyApArapratijJAyai hastArpaNaM / cintitadhi-5 ntAmaNi cintitamAtrasyeSTavastunaH prApaNe cintAmaNi cintAmaNirataM vartate / tattapo vAraMvAraM nUyo bhUya ArAdhaya - samyak pAlayetyarthaH // 7 // karmagadauSadhamidamidamasya ca jinapatimatamanupAnam / vinaya samAcara saukhyanidhAnaM zAntisudhArasapAnam , vi0 // 7 // ____ // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye nirjarAnAvanAvinAvano nAma navamaH prkaashH|| ___ vyAkhyA he vinaya idaM pratyakSaM tapaH proktasvarUpaM karmagadauSadhaM karmANi pUrvoktAni tAnyeva gadAH kuSThAdimahAkSetrarogA-8 15 stepAM vinAzanAya aupadhaM rasAyanAdizamanIyaM vartate / asya cAnupAnaM auSadhopari pazcAt peyaM pathyatnojanaM jinapatimataM / zrImadarharapraNItAgamajJAnakaraNaM zIghrArogyavardhakaM vartate / tathA idaM tapaHsamAcaraNameva saukhyanidhAnaM sukhasya nAvaH saukhyA Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25A tasya nidhAnaM nAMmAgArarUpaM zAntasudhArasapAnaM pUrvoktasvarUpaM cedameva vartate ata zdameva samAcara samyagvidhi14 pUrvakaM kurvityarthaH // 7 // // iti zrItapAgacIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIbuddhivijayamukhyaziSyazrImuktivija yagaNisatIrthyatilakamunizrIvRddhivijayacaraNayugasevinA paMritagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArasaTIkAyAM nirjarAnAvanAvinAvano nAma 6 navamaH prakAzaH samajani / / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * SCSASARAM // dazamaH prkaashH|| ukto navamaH prakAzaH / tatra ca karmarogaupadhasyAnupAnaM jinAgamajJAnamupadiSTaM / jinAgame ca dharmasvAkhyAtatA'stItya|nena saMbandhenAyAtAM dazame dharmasvAkhyAtatAlAvanAM vijAvayannAha (upajAtivRttam ) dAnaM ca zIlaM ca tapazca jAvo dharmazcaturdhA jinabAndhavena / nirUpito yo jagatAM hitAya sa mAnase me ramatAmajasram // 1 // vyAkhyA-jinavAndhavena jayati rAgAdIniti jinastIrthakaraH sa eva sarva hitavatsalavena vAndhavaH sukhasaMpAdakaH, jAtAvekavacanaM, tena / dAnaM ca dAtavyavukhyA dhanAdermurgaparihAraH / zIlaM ca zudhabrahmacaryapAlanena strIviSayapazcakAnilApatyajanaM / tapazcaturthapaSThAdividhAnato dehamamatvavarjanaM / nAvazca satpariNAmapUrvakasarvavratAcAraparipAlanenAninavavandhajAnivRttipurANakarmapaNataH svasvarUpaprApaNaM / cakArAH svagatAnekanedajJApakAH / caturdhA catuHprakAro dharmaH svanAva-15 sAdhako heturUpo nirUpito mumukSUNAM hitAya pradarzitaH / sa kaH ? yo dharmoM jagatAM trinubanodaravartiprANinAM hitAya / kalyANAya sarvakAlaM pravartate / sa prokarUpo me mAnase mama hRdaye / zrajalaM nirantaramaharnizaM ramatAM savitAsaM nivAsaM vidhttaamityrthH||1|| * * Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 45 CAMERASARAM tatra jAvadharmadAnAha-- (invajrAvRttatrayam ) satyakSamAmArdavazaucasaMgatyAgArjavabrahmavimuktiyuktaH / yaH saMyamaH kiM ca tapo'vagUDhazcAritradharmo dazadhAyamuktaH // 5 // vyAkhyA-satyaM sarvAsatyapariharaNaM, chamA krodhavarjanaM, mArdavaM mAnadazAparihAraH, zaucaM caturvidhAdattamalaparihAreNa / nipavratadharaNaM, saMgatyAgaH dharmopakaraNaM vihAya sarvadhanAdinayogatyAgenAkizcanatAvRttiH, yArjavaM mAyikanAvaM parihatya : RjupariNatyA vartanaM, brahma zIlavrataM, vimuktiH vizeSalonatyAgena saMtopayuktaH, yaH saMyamaH yaH SaDjIvanikAyasaMrakSaNavyApAraH saH / kiM ca saMtoSayukto'pi tapo'vagUDhaH nAnAvidhataponiH saMyuktaH sa pUrvoktaH samagro'pyayaM dazadhA dazavidhaH cAritradharmo dezataH sarpato viratidharma ukto jinaiH kathita ityrthH||2|| zlokaghayenAsya dharmasya prajAvAH procyante yasya nAvAdiha puSpadantau vizvopakArAya sdodyete| grISmoSmanISmAmuditastamitvAnkAle samAzvAsayati ditiM ca // 3 // 5*45* Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA vyAkhyA--iha vizve yasya proktarUpasya dharmasya pranAvAt acintyamahimnaH sakAzAt puSpadantau canmasUryoM bAvapi 51 vizvopakArAya dharmijananivAsasAmarthyAUgaUnAnAM sukhasaMpatkRte sadodayete sadA pratidinamanAdita udayete smujvtH| hai ca punaH yasya pranAvAt grISmoSmanISmAM grIpmo nidAdhasamayastasmAjAto ya uSmA saMtApajarastena nISmA janAnAM saMtrA-1 sotpAdikA tAM kSiti mahImagalaM kAle tadanantarajAvini prAvRpi uditaH sarvatra gaganamamalavyApI tamitvAn sagajito vidyutvAnmeSaH samAzvAsayati samatizayena nivRttadharmA vidadhAtItyarthaH // 3 // ubolakabolakalAvilAsainAplAvayatyaMbunidhiH ditiM yat / na nanti yaThyAghramaruddavAdyA dharmasya sarvo'pyanunAva eSaH // 4 // 18|| vyAkhyA-tathA yat udgholakabolakalAvilAsaiH utpAvaTyena lolAzcaJcatA ye kajholA UrmisamUhAstapAM yAH kalA 161 vijUtisAmarthya vizepAstepAM ye vilAsAzcaturdiA savegapradhAvanasamucalanaprasaraNAdayastaiH / aMyunidhiH samuno yat kSiti hai| pRthivIM na plAvayati jalapravAhaiH svodaramadhye nAkarSati / tathA yacca vyAghramaruddavAdyA na ghnanti vyAghraH siMhaH, marughAto devazca, davo vanAnalaH, AdipadAtsarpanadIpranRtayo grAhyAH, ete na nanti janavRndaM na vinAzayanti / epa zlokapayeK nokaH sarvo'pi mamagro'pi dharmasya anantaraprokasya anunAvaH sAmarthya mahimAstIti jAnIhItyarthaH // 4 // ---- Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAra- SIASSA HIGASAVIGRISELOSIOS dharmasaujanyaM prakhyApayati-- (zArdUlavikrImitaM vRttam / yasminneva pitA hitAya yatate nAtA ca mAtA sutaH sainyaM dainyamupaiti cApacapalaM yatrAphalaM dobalam / tAsman kaSTadazAvipAkasamaye dharmastu saMvarmitaH sajAH sajAna eSa sarvajagatastrANAya bchoymH||5|| - vyAkhyA yasmin kaSTadazAvipAkasamaye he Atman dharmasya saujanyaM pazya / yat yasmin vakSyamANasvarUpe kaSTadazAvipAkasamaye kaSTAni nAnAvipatphaladAnasvanAvamayAni paJcavidhAntarAyAsAtavedanIyAyazaHkIrtinIcergotrapranRtIni karmANi / teSAM dazA taudayamukhyAvasthA tadipAko mahAupTarasannRtsAkSAttIvasvaphalapradAnaM tadrUpo yaH samayo'vasarastasmin / kIda grUpe ? yasmin zrAstAmanyaH / cakAraH sarvatrApyarthena saMvadhyate / pitA janako'pi, trAtA sahodaro'pi, mAtA jananyapi, 5mutaH putro'pi, ahitAya svatya zarIradhanAdivinAzakaSTanaraprApaNAya yatate prayatnapUrvakodyamaM kurute cAsminnapi / sainyaM / yadi svayaM rAjAdistadA yasmin yudhAdike sainyaM istyAdivalamapi dainyaM hatotsAhazaktyudyamatvena dInanAvamupaiti prAmoti asminnapi / tathA yatra yasmin cApacapalaM dhanuryaSTivaJcapalaM calAcalapatitonnatanayaM dorbalaM jujavikramaM aphalaM niSphalaM kAryaniSpAdanasAmarthya vikalaM / tasminnapi samaye epa pUrvodito dharmaH satyAdirUpaH / tuzabdo'pyarthe / sa caivArthe / sa eva 5 sajano jaganmitraM sarvajagatrANAya sarvasminnapi jagati juvanatraye svAzritAnAM janAnAM trANAya rakSaNapAlanakRte saMvarmitaH %AAR Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sajaH saMvarmito dhRtadhairyAdikavaca utpAditadhRtisaMvRtyajayasvanAvaH saH kSamAsatyavairAgyArjava mArdava saMtopAdipraharaNavRndaiH praguNo voyamaH tadApi svIkRtaprauDhaparAkramo jAgatItyarthaH // 5 // or dharmasaMpado namaskurvannAha trailokyaM sacarAcaraM vijayate yasya prasAdAdidaM yo'trAmutra hitAvahastanubhRtAM sarvArthasiddhipradaH / | yenAnarthakadarthanA nijamahaH sAmarthya to vyarthitA tasmai kAruNikAya dharmavijave jaktipraNAmo'stu me // 6 // vyAkhyA -yasya dharmaviaatr prasAdAt nairmasyaprasaktikRpopakArAt sacarAcaraM jaMgamasthAvarasamanvitaM idaM sarvasya svAnujavAdigamyaM trailokyaM trayo lokAH samAhRtA yasmin tat trailokyaM svargAdi vijayate sukhAdiprauDhatAM labhate / tathA yo dharmavijavaH tanubhRtAM dehinAM trAmutra vartamAnanave javAntare ca hitAvahI hitasukhaprApakaH san sarvArthasiddhipradaH sarveSAM kAryANAM svargamokSaprabhRtInAM siddhirniSpattistAM pradadAtIti sarvArthasiddhiprApako'sti / tathA yena dharmavijavena nija| mahassAmarthyato nijaM svakIyaM madaH pratApaH prajAvo vA tadrUpaM yatsAmarthya zaktistena svAzritajIvAnAM zranarthakadarthanA na arthA anarthAH prANinAM vairavirodhAniSTAdinAvAstaiH kRtA yA kadarthanA vidaMvanAsamUhaH sA vyarthitA nirasanena niSpha |lIkRtA / tasmai prokarUpAya kAruNikAya karuNA pUritasvarUpAya dharmavinave dharmaizvaryAya mama jati nAmosstu jaktayA kRtaH praNAmaH praNatirbhavatvityarthaH // 6 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharma pavRkSopamAnena stauti ( mandAkrAntAvRttam ) prAjyaM rAjyaM sujagadayitA nandanA nandanAnAM ramyaM rUpaM sarasakavitAcAturI sukharatvam / nIrogatvaM guNaparicayaH sanatvaM subuddhiM kiMtu brUmaH phalapariNatiM dharmakalpamasya // 9 // vyAkhyA- nu vitarke / dharmakalpadrumasya phalapariNatiM kiM nu brUmaH proktarUpadharma eva kalpadrumaH surapAdapaH tasya saMbandhinIM phalapariNatiM phalaparipAkarUpAM zreNi vayaM kiM nu brUmaH ? kiyaspAmaH ? kathayituM na zaknumaH, atiprabhUtatvAdita rakalpavRphalazreeyekavidhaiva zrUyate dharmarUpasya kapavRkSasya tvanekavidhatvenAnubhUyamAnatvAditi yAvat / tathAha - yato dharmAprAjyaM cakravartitvAdi prAjyaM prauDhamekachatraM jAyate / sunagadayitA sunagA saubhAgyanUpiteSTA dayitA vahnanA strI javati / nandanAnAM putrANAmapi nandanAH putrA jayanti / rUpaM zarIrasaundarya ramyaM jananayanaramaNIyaM prApyate / sarasa kavitAcAturI sarasA | mAdhuryacamatkArotpAdikA kavitA kavitvakalAnaipuNyaM jAyate / sumvaratvaM kokilArutAdhaHkArI madhuradhvanirbhavati / nIrogatvaM rogarahitatvaM saMpadyate / guNaparicaya guNAnAM gAMjIyadAryazauryAdInAM paricayaH sarvato vRddhiH / sanatvaM jaganmaitratvaM / subuddhiM sanmatiM vanata ityarthaH // 7 // atha dharmasvAkhyAtajAvanAM geyapadyASTakena vibhAvayannAdapAlaya pAvaya re pAlaya mAM jinadharma / Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * maMgalakamalAketiniketana karuNAketana dhiir| zivasukhasAdhana javajayavAdhana jagadAdhAra gaMjIra, paa|||| ___ vyAkhyA-he jinadharma jinairahanizcatunivazistanave'vazyaM siddhitavyaM jAnabhiH svayaM samAcaritaH samAcaraNAcca sarvajJaH sarvadarzI ca bhUtvA sa|gairveditaH paropakArAya prakhyApito dharmo jinadharmaH tatsaMvodhanaM he jindhrm| he maMgalakamalAkeliniketana maMgalAni sveSTaprAptihetavo mahotsavAzca tadrUpA yA kamalA mahAlakSmIstasyA yAH kelayaH sukhavilAsAstAsAM niketanaM krImAsadma tatsaMvodhanaM / he karuNAketana karuNA sarvasya sarvApadbhyaH samudharaNaM sA ketanaM lakSaNaM svarUpaM ceti yAvat yasya / tatsaMvodhanaM he karuNAsvarUpa / he dhIra he avicalitaikaparopakArarUpa / he zivasukhasAdhana he modamahAnandaniSpAdanapravINa / he navanayavAdhana he janmajarAmaraNa'rgatyAdinItinivAraNa / he jagadAdhAra he trinuvanavAsijanAnAM zaraNAgatavatsala / he gaMjIra he agAdhamahimasAgara / mAM svasevakaM pAlaya pAlaya pAlaya rakSa samughara mokSamandiraM praapyetyrthH||1|| siJcati payasA jaladharapaTalI nuutlmmRtmyen|suuryaacndrmsaavudyete tava mahimAtizayena, pA // 2 // ___ vyAkhyA he zrIjinadharma tava navato mahimAtizayena sarvAtizApiprajAveNa / jaladharapaTalI samunnatameghamaMjhalI / amR| tamayena ekendhiyAdisarvasya sajIvanatAdAyimadhurarasamayena payasA jalena kRtvA / nUtalaM pRthvImaMjhalaM / siJcati jalapravAOM heNa bIjojamAdiyogyatvena sarasaM karoti / tathA sUryAcannamasau jagaccakUnUtau ravividhU udayete pratidinamunataH / atra sUryAcanjamasAvudayete iti proktaM / prAgapi tRtIyazloke lAvanAyAmapyuktaM "yasya prajAvAtpuSpadantau vizvopakArAya / sadodayete" iti, tathApyatra punaruktadoSo na, krameNopadezastutirUpAcyAmuktatvAdityarthaH // 2 // AAAICRA sAla Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirAlaMbamiyamasadAdhArA tiSThati vasudhA yena / taM vizvasthitimUlastaMnnaM taM seve vinayena, pA // 3 // | vyAkhyA-yena dharmamahimnA / iyaM sacarAcarapadArthasAthaiH pratyakSA / vasudhA pRthivI / asadAdhArA asan avidyamAna hai zrAdhAro'dhastArastaMnnAdyAzrayo yasyAH sA tathA adhastAmbArakeNa rahiteti yAvat / nirAkhaMvaM nirnato naivAsti AvaMba rSako yatra tannirAlaMbaM yathA syAttathA tiSThati gaganamAtrasthA vartate, na zeSanAgena dhRtA, naiva sUryeNa samAkarpitA, tathA svIkAre'navasthAdidoSA nivArA naveyuH / yathA zepasya ka AdhAraH sUryasya ca kaH samA8|karSakaH ? ityAdyante gaganasthaivApatatIti yAvat / atastamanAditaH sarvakAlaM yAvat / vizva sthitimUlastaMnaM samapratrailo-18 kyamaryAdAyA mUlastaMjaH sthitipratiSThAsthairyAyAdisthUNA taM dharmapranAvaM svIkuru / taM dharma vinayena kAryAntaravarjanaikAgryaNa praNatipurassaraM seve'hamityarthaH // 3 // daanshiilshujnaavtpomukhcritaarthiikRtlokH| zaraNasmaraNakRtAmida navinAM dUrIkRtajayazokaH,pANa KI vyAkhyA-dAnazIlazujannAvatapomukhacaritArthIkRtalokaH dAnAdiprakAraiH kRtArthIkRtA lokA yena sa tathA / zaraNa-18 smaraNakRtAM navinAM dharmasya zaraNasmaraNakAriNAM navyAnAM / yena iha vidyamAnalave'pi / dUrIkRtajayazokaH dUrIkRtA annAvaM prApitA jayAni saptavidhAni zokA iSTaviyogAdijA yena sa tathetyaryaH // // kssmaastysNtossdyaadiksujgsklprivaarH| devAsuranarapUjitazAsanakRtabahunavaparihAraH, pA0 // 5 // SSSSSSSSSSSS Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A vyAkhyA yasya jinadharmasya kSamAdivazaprakArarUpo jananIjanakAdirUpanuvanaprasigho dayAdikaH karuNaudAryazauryadhairyA dirUpazca sujagaH sakakhajagAneSTaH sakasaparivAraH samagro'pi svajanavargaprakAro vartate sa tathA / devAsuranarapUjita zAsana 15 devA vaimAnikajyotiSkAH, asurA navanapativyantarAH, narA vidyAdharacakravartivAsudevAdimanuSyAstaiH pUjitaM bahumAnapu rassaraM svIkRtaM zAsanamAjJA yasya dharmasya tasya saMbodhanaM evaM sarvatra tasmAtteSAM kRtavadunavaparihAraH kRtaM racitaM bahUnAmasaMkhyeyAnantAditvenAparimitAnA navAnAM jammaparaMparANAM parihAro'nAvo yena sa tyetyyH||5|| bandhurabandhujanasya divAnizamasahAyasya sahAyAnAmyati jIme navagahane'GgI tvAM bAndhavamapahAya,pA06 &vyAkhyA-he zrIjinadharma tvaM avandhujanasya vandhuH na vidyate bandhuH sahodarAdiparivAro yasya sa eva jano manuSyahastasya parivArarahitasya vandhustvaM parivAro'si / tathA tvaM asahAyasya divAnizaM sahAyaH na vidyante sahAyAH sahacAriNo / yasya tasya tvaM divAnizaM sadaivAharnizaM sahAyaH sarvatra sahacAryasi / tathA he dharma aGgI prANI tvAM javantaM bAndhavaM svakI-8 yajanasamUhaM apahAya parihatya sa nirAdhAro'GgInIme mahAnayAnake navagahane javAraNye trAmyati caturgatiSu prytttiityrthH||6|| iMgati gahana jalati kRzAnuH sthalati jaladhiracireNa / tava kRpayAkhilakAmitasiddhibahunA kiM nu pareNa, pA // 7 // vyAkhyA he zrIjinadharma tava kRpayA jaSataH saMvandhinI yA kRpA janopari sAnukUsadRSTipAtarUpA karuNA tayA hetunU Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tayA / janasya gahanaM zvApadAkIrNa vanaM baMgati samRddhanagarAyate / kRzAnuH vanadavAgnirapi jalati nIrAyate / jaladhiH / samuSo'pi acireNa zIghratayA sthalati svAnAvikanirjalaminnAgAyate / akhilakAmitasiddhiH sakalasamAhitasya sidhinippattistava prasAdArasaMpadyate / tarhi he zrIjinadharma tvAM vinA bahunA prajUtenApi pareNa dhanakuTuMbaviSayasukhAdinA kiM nu asmAkaM kiM prayojanamasti ? na kimapItyarthaH // 7 // zda' yasi sukhamuktidazAMgaM pretyendrAdipadAni / kramato jJAnAdIni ca vitarasi niHzreyasasukhadAni, pANa // 7 // bhI vyAkhyA he dharma tvameva janAnAM iha vartamAnanave uditadazAGgaM sukhaM naditAni vRddhi prAptAni dazAMgAni dhanAro gyAvikavegmiyAdidaza vidhasAdhanAni yatra tattAdRzaM sukhaM zarma yavasi dadAsi / pretya janmAntare / injAdipadAni injA hamindhasokAntikAdIni yasi / ca punaH kramataH krameNa surnrjvprNpryaa| niHzreyasasukhadAni paripUrNatvena moda4| sukhasaMpAdakAni / jJAnAdIni sarvajJatvasarvadarzitvAdIni / vitarasi dadAsItyarthaH // 7 // athopasaMhAramAhasarvataMtranavanAta sanAtana siDisadanasopAna / jaya jaya vinayavatAM pratibaMjitazAntasudhArasapAna, pAe // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye dharmanAvanAvinAvano nAma dazamaH prkaashH|| Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 vyAkhyA-he zrIjinadharma sarvataMtranavanIta he sarvavizvadharmazAkhaparamArthanUtamrakSaNa sanAtana he nRtalavanaviSyatsarvasa- 15 mayavidyamAnAvinAzin / sisidanasopAna he muktimandirasamArohaNordhvagatipadapaMkte "dAdaro" iti lokoktiH| vinayavatAM vinItapuruSANAM pratisaMjitazAntasudhArasapAna pratikSaNaprApitazAntarasAmRtapAna tvaM jaya jaya paradharmAn sarvAnaninUya sarvoparivartI navetyarthaH // e|| // iti zrItapAgalIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIvuddhivijayamukhyaziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyatilakamunizrIvRddhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArasaTIkAyAM dharmasvAkhyAtatAlAvanAvinAvano nAma dazamaH prakAzaH samajani // Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ekAdazaH prakAzaH // ko dazamaH prakAzaH / tadante ca dharmaH siddhisadanasopAnatvenopadiSTaH / siciva lokAgre pratiSThitA / ata ekA daze prakAze lokasvarUpabhAvanAM vibhAvayannAha / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH( zAlinI vRttam ) dho'dho vistRtAyAH pRthivyazvatrAkArAH santi ratnaprajAthAH / tAbhiH pUrNo yo'styadholoka etau pAdau yasya vyAyatau saptaraGkaH // 1 // vyAkhyA - saptAdhosdha ita Aramya so'yamiti paJcamazlokaparyantena kulakena lokasvarUpaM varNayantaH prAhuH / yA ralaprajAdyA yAH procyamAnasvarUpA ralapranAdyA ratnapraneti guNaniSpannAkhyA yasyAH sAdhA prathamA yAsAM tA ratnaprajAdyAH, AdinA zarkarApanA 2 vAlukA 3 paMka 4 dhUma e tamaH 6 tamastama iti krameNa prajApadayuktAH / sapta sapta saMkhyAkAH / adho'dho vistRtAH krameNoparitanoparitanAnyo'dhastanyo'dhastanyo vizAlAH paripATyA ekaikarajjvadhika kSetra pramANA iti yAvat / batrAkArA uparyupari pratiSThitasaptatra nimA ekaikA api kramazaH saMkSiptoparitanavartulAkArA adhastAdistaravatyaH pRthivyo nRmayaH santi vidyante tAH / tathA tAbhiH pUrNaH saptamahI nirvyApto yo'dholoko'sti sa etau dhau yasya purupAkAradhRtalokasya sugharacchUrvyAyatau pAdau saptarajjuparimANau vyAyatau vizeSeNa sAdhikatayA zrayatau samunnatatvena dIrghau pAdau dau caraNau bhavataH // 1 // Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ GGERGENERALASSROGRESS tiryagloko vistRto raGgumekAM pUrNoM chiipairnnvaantrsNkhyaiH| yasya jyotizcakrakAJcIkalApaM madhye kArya zrIvicitraM kaTitram // 2 // vyAkhyA-arNavAntarasaMkhyaiIMpaiH pUrNaH arNavAH samutrA ante paryante yeSAM te'rNavAntAH pratyekasya paryanta ekaikasyAvasya sanAvAttairaNavAntaiH asaMkhyaiH saMkhyAparimANarahitaiH dIpairjabUdhIpAdiniH pUrNoM vyApto nRta iti yaavttaadRshH| ekA paripUrNa / raDaM asaMkhyeyayojanAnAM koTikovya unmitA dIrghadAmnA tayA pramito vistRto viSkaMjamAnaH / jyotizcakrakAJcIkalApaM jyotIpi sUryacanjAdivimAnAni teSAM cakraM samagravIpasamuvyApi mamalaM tadrUpaM. kAJcIkalApaM kavyAjaraNavRndazojitaM / zrIvicitraM zriyaHsuranaranagaranagaratnakhanivanavATikAsarogajataraMganavanAdilakSmyastAnirvicitraM nAnAvidhavijUpitazojAnirvirAjitaM / kArya saMkSiptatvena kRzanAvaM prApThaM kAma tAnavaM gatamiti yAvat / kaTinaM kaTipradezena hai| dhArakAnayatvena trAtaM rakSitaM dhRtamiti yAvat kaTitramudaraM vartate yasya puruSAkArabokodarasya madhye'ntare nivezitaH tirya-12 gloko madhyaloko'stItyarthaH // 2 // khoko'thorce brahmaloke yuloke yasya vyAptau kUrparau paJcaraGa / lokasyAnto vistRto raGamekAM sijhajyotizcitrako yasya mauliH // 3 // vyAkhyA-atha tiryaglokAnamtaraM Urce purussaakaarsyordhvjaage| dhuloke devalokamadhyasthe / brahmaloke paJcamabrahmadevalo Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kasya pradeze / pazcaraGyu vyAptau yasya kUrparau pazcara pazca nirasaMkhyeyayojanAnAM koTikoTikoTyo dIrghAniH rajjUdA minInirunmite kSetre vyAptau prasaraprAptau yasya puruSAkAranRtalokasya kUrparau karatalanujadakayormadhyabhAgAvayavau bhavataH "kUNIyugmeti" loke / ekAM raGkaM vistRto lokasyAnto lokAntapradezaH / sa siddhajyotizcitrakaH siddhAH kRtArthA AtmAnastadrUpaM teSAM vA jyotiH dyotate nAsate'neneti jyotiH nirAvaraNa siddhAnAM prajA tena citrako ratnAdiniriva maMDitaH / yasya lokapuMsaH mauliH uttamAGgaM mukuTazca vartate // 3 // yo vaizAkhasthAnakasthAyipAdaH zroNIdeze nyastastadvayazca / kAle'nAdau zazvadUrdhvadamatvAdicANo'pi zrAntamudrAma khinnaH // 4 // aeroyA - yo lokapuruSaH vaizAkhasthAnakasthAyipAdaH samatayA sthApyete pAdau yatra tadvaizAkhasthAnakaM tena sthApitau pAdau yasya sa vaizAkhasthAnakasthAyipAdaH / zroNIdeze kaTipradeze / nyastahastayazca nyastaM sthApitaM hastayoH karatalayorghayaM yugmaM na sa tathA / nAdau na vidyate yadiH prathamadivasAdiryasya so'nAdistasminnanAdimatyapi kAle prArabhya zazvadUrdhvadamavAt zazvadanAra vizrAmarahitamiti yAvat Urdhvadama UrdhvasthAnena sthira sthitastasmAdetoH / zrAntamudrAM vicANo'pi zrAntasya mArgAdiparizramayuktasya mudrA svarUpAkArastAM vicANo'pi dhArayannadyApi / zrakhinnaH parizrAntatvena na niSaNa ityarthaH // 4 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ so'yaM jJeyaH puruSo lokanAmA ssddddvyaatmaakRtrimo'naaynntH| dharmAdharmAkAzakAlAtmasaMharSavyaiH pUrNaH sarvataH pumalaizca // 5 // Toll vyAkhyA-sa pUrvoktasvarUpaH lokanAmA loka ityAkhyayA prasiddhaH puruSaH pumAn ayaM dRzyamAno jJeya upalakSayitavyaH srvaidhiimtiH| sa ca SaDchavyAtmA SaT dharmAdharmAkAzajIvapujalasamayAH SaD vyANi tAnyevAtmA svarUpaM yasya lokapuMsaH sa tathA proktapadArthaikasamUha eva loko na tyanyat / sa cAkRtrimo na kenaciddevAdinA niSpAditaH svanAvasiddhatvAt / / ke|| tathA'nAyananto na vidyate Adyantau yasya so'naadynntH| dharmAdharmAkA zakAlAtmasaMjJaiH pujalaizca dharmo dharmAstikAyo / jagatipariNAmapariNatajIvapujalayogatiniLagyo'rUpyacetana:vyaM, adharmo'dharmAstikAyaH sthitivyaMgyaH zeSaM dharmavat, AkAzo'vagAhavyaMgyaH zeSa dharmavat, kAlo navapurANaparatvAdiheturvartamAnalakSaNasamayarUpaH, AtmA kartA joktA jJAtA cetanarUpaH saMjJaiHproktarUpanAmavatiH paJcantiH pujavaizca prmaannuddhynnukaadynntaannukskndhpryntaiH| vyairguNaparyAyavabhiH pdaarthoH|| 3|sarvata UrdhvAdhastiryaku dinu / pUrNatayA nRto'stItyarthaH // 5 // - raMgasthAnaM pujalAnAM naTAnAM nAnArUpairnRtyatAmAtmanAM ca / kAlodyogakhakhanAvAdinAvaiH karmAtoyainartitAnAM niyatyA // 6 // vyAkhyA-tathA'yaM lokaH / niyatyA anAdilokasthitipariNatyA / nartitAnAM nartanakriyAsu niyojitAnAM anekavidha-10 kA pariNAmapariNatijAkkRtAnAmiti yAvat / pujalAnAM audArikAdyaSTavidhavargaNApariNavAnanvaparamAevAtmakaskandhAnAM / - COMEDY - Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ naTAnAM naTA jIvapAtrANAM nATayitArasteSAM / ca punaH / kAlodyogasva svanAvAdilAvaiH kAlaH sukhaHkhAdikAryaniSpattiyogyo'vasaraH udyogastanniSpAdaka udyamaH svasvanAvaH svasmin sukhitvAdilayanasvannAvatA AdizabdAttathAvidhapUrvakRtakarmodayatnavitavyate grAhye ta eva nAvAH padArthAstaiH / karmAtodyaiH karmANi kRtyAkRtyarUpazulAzulakartavyAni tAnyevAtodyAni vINAveNumRdaMgAdinartanAprerakavAdyAni taiH kRtapreraNApUrvakA nAnArUpaiH nArakatiryaDnarAmaraikenjiyAdyAkAraidhRtavahuvidhanepathyairnRtyatAM paripATyA caturgatiprApaNapariharaNarUpanartanaM kurvANAnAM / AtmanAM jIvAnAM pujalanaTAnAM jIvanartakAnAM ca / raMgasthAnaM nATyamaMjhapo vartate'yaM loka iti zeSa ityarthaH // 6 // evaM loko jAvyamAno viviktyA vijJAnAM syAnmAnasasthairyahetuH / sthairya prApte mAnase cAtmanInA suprApyaivAdhyAtmasaukhyaprasUtiH // 7 // vyAkhyA-evaM pUrvoktanyAyena viviktyA zrAtmAnAtmavastusvargamartyapAtAla vijAgavivekena saha vijane sthitvA / lokaH proktasvarUpaH / jAvyamAno vividharUpazcintyamAnaH / vijJAnAM viziSTajJAnavatAM / mAnasasthairyahetuH mAnasasya manodhyAnasya / sthairya sthirasthitistasya heturnimittaM syAnavet / ca punaH / mAnase manovRttau / sthairya sthirasya nAvaH sthairya nizcalatvaM / prApte labdhe sati / zrAtmanInA aAtmahitajananI / adhyAtmasaukhyaprasUtiH zrAmikasukhasvanAvosattiH / suprApyaiva sukhena jAlanyaiva navatItyarthaH // 7 // Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha lokasvarUpAnAvanAM geyapadyASTakena vijAvayannAha vinaya vinAvaya zAzvataM hRdi lokAkAzam / sakalacarAcaradhAraNe pariNamadavakAzam, vi0 // 1 // vyAkhyA-he vinaya he vinItAtman hRdi svacitte zAzvataM sanAtanamavinazvaraM lokAkAzaM sarvadikku lokasImAparimitamAkAzakhamaM vinAvaya vividhatledaizcintaya / sakalacarAcaradhAraNe sakalAH samagrA niHzepA iti yAvat carAH sthAnAnta rayAyino vinazvarAzca paramAevAdayaH, na carA na sthAnAntarayAyino na sarvathA vinazvarA dharmAstyadharmAstimerusvargavimAnakAnarakAdayastepAM dhAraNe svasvarUpamaryAdAnAjanInavane / pariNaman tattadAdheyAkArAvasthAntaratvaM jajan avakAzaH pravezanirgamAvagAhAzrayadAnatvaM yasya taM lokAkAzaM dhyAyasvetyarthaH // 1 // lasadalokapariveSTitaM gaNanAtigamAnam / paJcalirapi dharmAdiniH sughaTitasImAnam, viNa // 2 // | vyAkhyA-alokapariveSTitaM lasat na vidyate loko dharmAdharmapujalajIvAnAmanvayo yasmin so'lokaH kevalamahA-8 nAkAzasthalIjUto'vakAzamAnastena pari samantAdeSTitaH svodaramadhye nivezito lasat dIpyate paJcAstikAyAtmakatvena zolate ca taM gaNanAtigamAnaM gaNanayA saMkhyayA'tigamatikrAntaM mAnaM parimANaM yasya so'saMkhyeyaH parimANena vartate taM / dharmAdiniH proktasvarUpairdharmAstikAyAdiniH paJcalirapi samuditaiH paJcasaMkhyairapi na tu kacidekakSitriniH / sughaTitasImAnaM / suSTu samyakU zojanA sundarA ghaTitA racitA sImA'lokato jinnatAbodhinI maryAdA yasya sa tam // 2 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samavaghAtasamaye jinaiH paripUritadeham / asumadaNukavividhakriyAguNagauravagehama, vi0 // 3 // vyAkhyA samavaghAtasamaye saM prakarSAtizayenAvaghAtaH sarvalokAkAzAvayavajUteSu gaganapradezeSu khAtmapradezAnAM prakSepaNaM tasya / yaH samayo'STasAmayiko'vasarastasmin / jinaistIrthakaraiH sAmAnyakevalinizca / paripUritadehaM pari samantAt digvidikku hU~ pUritaH samagrapradezeSu vyApanarUpeNa nRto dehaH sakalapradezasamudayarUpazarIraM yasya sa ekajIvapradezatuSTyapradezI taM / asu vA vyatnAvaprANAH santi eSAM te'sumanto jIvAH, aNukAH paramANuSyaNukAdi-18 sarvapujalAsteSAM yA vividhA gamanAvagAhanAdinAnAprakArAH kriyAH pravRttinivRttyutpAdavyayasthityAdirUpAH, guNA jJAnAdayo varNAdayazca teSAM gauravaM hAnivRddhyAdirUpaM prAcurya, panke kRte tepAM gehaM sarveSAmAzrayatvAnnivAsasadanaM tddhyaaysvetyrthH||3|| proktasvarUpe loke dhyAtavyaprakArAn darzayati / tato yatra yadAkAravartanAM vakSye tatra tattathA jAvanIyaM nAvanAdhikAratvAt / ekarUpamapi pujalaiH kRtavividhavivartam / kAJcanazaila zikharonnataM kvacidavanatagartam, viNa // 4 // vyAkhyA-ekarUpamapi imaM lokaM sarvatra samagrapaJcAstikAyamayatvena ekarUpamapi sarvatraikAkAradhArakaM vartamAna- mapi punaH pujalaskandhAnAM vicitrAkArapariNatyA kRtavividhavivarta kRtA racitA vividhA anekanedairvijinnA vivartAH / 18 samudAyavinAgotpAdA yasmin sa tathA taM AkArateMdayuktaM jAvaya / pujalavivartamevAha-kvaciditi sarvatra saMvandhanIyaM / / lokaH kvacit kiyatpradezeSu kAJcanazailazikharonnataM kAJcanaM nAnAjAtIyasuvarNa tanmayAH zailAH paJcamerunIlavannipadharu- hai| dakmimahAhemavacikharilaghuhemavapakSaskAramAnuSottarAJjanagirirucakakuMjhalagiripravRtiparvatAH tepAM zikharANi proktAnyaparva -BUSSEISAGRASAS ROSANE Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BOSSESSES * tanUmisthajaMvUkalpavRkSAdInAM trividhAni tairunnata uttuMgo partate yastaM / kvacidavanatagarta kvacit kepucitpradezeSu avanatA atizayenAdho'dho nimagnA gartA adholokAdikhamA yasminsa tathA tam // 4 // kacana taviSamaNimandirai ditoditarUpam / ghora timiranarakAditiH kvacanAti virUpam, vi0 // 5 // vyAkhyA-vacana keSucitpradezeSu / taviSamaNimandirairuditoditarUpaM tavipA devalokAsteSu yAni maNimayAni mandirANi zAzvatannAvapariNatAni vimAnanuvananaumeyanagarANi taiH pranAlAsurairuditoditaM vRkSAdapyatizayena vRdhiprAptaM rUpaM hai| saundarya yasya sa tathA taM / athavA tavipA navanavyantarajyotiHsaudharmAdicaturvidhadevalokasamupatprAgjArAdipRthivyaH / maNayaH khanigatAjaraNavimAnanavanannittistaMnnAdisthitAni ratnAni, mandirANi cakriviSNuvidyAdharAdinivAsasadanAni, tajAniruditoditaM rUpaM yasya sa tathA taM / vacana keSucitpradezeSu ghoratimiranarakAdiniH ghorA malimasargaunIyajayaMkarapretavanAdayaH, timiraM gahanAndhakArayuktaguhAdi, narakA ratnAnAdipRthivIgatasImantakAdayaH, inke kRte taiH kRtvA'ti-15 virUpo'tizayena viSamaM vInatsaM jayAnakaM rUpamAkRtirdarzanaM yasya sa tathA taM // 5 // ___ kvacikutsavamayamujjvalaM jayamaMgalanAdam / kacidamandadAhAravaM pRthuzoka viSAdama, vi0 // 6 // ___ vyAkhyA-kvacit keSucitpadezeSu svargarAjasamRghajanamandirAdipuNyavadgaheSu / ujjvalaM sAtizayaprauDhaM / utsavamayaM utsavA gItavAdyanRtyaputrajanmavivAhavijayaprApyAdimahAmahAste pracurA yatra sa tanmayastaM / maMgalajayanAdaM maMgalAni zreyomahAsamR-6 ra ghisaMpAdakAni devagurunamanastavanapUjanadadhyakatAdIni jayanAdA mAgadhAdivandivRndapaThyamAnajayajIvaciraMnandAdidhvanayo / GRAISSESEORASTIEG Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * yatra sa tathA taM / kacidamandahAhAravaM kvacitkeSucitpradezeSu narakanarapazuvadhasthAna viyogiroragRhAdiSu / amandahAhAravaM amandA atimahAnto hAhAravA hA mAtaH hA tAta hA nAtha hA putra ityAdirUpA AravAH zabdA yatra sa tathA tN| pRthuzokaviSAdaM pRthU mahAviratINI zokaviSAdau yasmin sa tathA taM zoko daurmanasyaM vipAdo urlalAjIvikA dijanitaH khedastau pRthU loke ityarthaH // 6 // bahuparicitamanantazo nikhilairapi sattvaiH / janmamaraNaparivartiniH kRtamuktamamatvaiH vi0 // 7 // vyAkhyA-kRtamuktamamatvaiH kRtaM prathamamutpAditaM racitamiti yAvat janmasaMvandhAdiprAptyA muktaM pazcAnmaraNavastuvinA-18 zAdinA tyaktaM mamatvaM dehAdiSu madIyatvaM yaiste kRtamuktamamatvAstaiH / janmamaraNaparivartiniH janmamaraNe prasidhe tAnyAM parivartayanti pUrvapUrvaparihAreNottarottaragrahaNaM kurvanti ye te tathA taiH / nikhilaiH samastaiH / sattvaiH prANijiH / anantazo'nantAnantavArAn kRtvA / bahuparicitaM bahuH sarveSu pradezeSu sarvaiH paricitaH punaH punarvyAptaH yaH sa tathA tamityarthaH // 7 // ida paryaTanaparAGmukhAH praNamata nagavantam / zAntasudhArasapAnato dhRtavinayamavantam, vi0 // 7 // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye lokasvarUpanAvanAvinAvano nAmaikAdazaH prkaashH|| hail vyAkhyA-jo javyA yadi yUyaM iha cAturgatike nave / paryaTanaparAGmukhAH paryaTanaM paribhramaNaM tasmAtparADramukhA lagna pariNAmA jAtAH / tarhi dhRtavinayaM dhRtaH samyak pariNamitaH vinayaH vinamrajAvaH yena sa tathAnataM prANinaM / zAnta * * Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | sudhArasapAnataH zAntasudhArasapAnasya pradAnataH / avantaM vajramaNASaNaM kurvantaM / jagavantaM zrImatinaM / praNamata sunaktyA namrA javatetyarthaH // 8 // // iti zrItapAgatIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrI buddhivijaya mukhya ziSyazrI muktivijayasa tIrthya tilaka munizrI vRddhivijaya| caraNayugasevinA paMkitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zAntasudhArasaTIkAyAM lokasvarUpa jAvanAvibhAvano nAmaikA|dazaH prakAzaH samajani // *---- Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // dvAdazaH prkaashH|| ukta ekAdazaH prkaashH| tadante ca zAntasudhArasato vinayavatAM navantramaNApakkajinapraNAma upadiSTaH / zAntarasavinayapraNAmAzca dharmasAmagrIprAptyA prApyante / sA cAtiurlanA'to pAdaze vodhiujanAvanAM vinAvayannAha / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH (mandAkrAntAvRttam ) yasmAdvismApayitasumanaHvargasaMpachilAsaprAptojhAsAH punarapi janiH satkule nuurinoge| __brahmAdvaitapraguNapadavIprApakaM niHsapattaM taduSprApaM bhRzamurudhiyaH sevyatAM ghodhiratnam // 1 // vyAkhyA-he urudhiyo he mahAvizAlabujhyo yuSmAniH svahRdi vakSyamANaM vinAvyatAM / yasmAdayamANasvarUpAdvodhiranAjhUyAMso navyA vismApayitasumanaHsvargasaMpavilAsaprAptollAsa : vismApayitAzcitte camatkAraM grAhitAH sumanaso devAH , paMmitA zAninazceti yAvat yaiH svargasaMpadaH injAiminzAdisvargiNAM saMbandhinyaH saMpadaH svargasaMpadastAsAM ye vilAsAH 4 zRMgAragItavAdyanRtyasurIvinodadIptyAdayastaiH prAptojhAsAH prAptA nogyatvenopagatA nalAsAH prakAzA AvirtAvA mahAnasAndavistArAzceti yAvat tathAvidhA manuSyenyaH devatvenAjavan javanti naviSyanti / punarapi devanogatuktottarakAle hai svargAcyutvA nUyo'pi manuSyatve rinoge satkule nUrayo'tipracurA jogAH zabdAdipaJcaviSayajanyavitAsA yasmin / Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tAdRze satkule rAjyasamRddhyA dimatpradhAnavaMze janiH prasUtirjanma navati / tathA yat . niHsapalaM ananyasadRzaM nirNItaM brahmApaitapraguNapadavIprApakaM brahma zucaniraJjanacaitanyasvarUpaM apaitaM niu~daikaprakAraM praguNAH prakarSA guNA zAnAdayo yasyAM hai| 18 sA padavI viziSTagatiprAptiH tasyAH prAparka sAdhanaM vartate / tatprokaguNaM nRzamatizayato uSprApaM urlanaM / vodhiranaM nara-2 ke lavAdidharmasAmagrI prApya sevyatAM paripAlayatAmityarthaH // 1 // atha bodhiprAptiurkhanatve hetumAha (nujaMgaprayAtavRttatrayam) anAdau nigodAndhakUpe sthitAnAmajasraM janurmRtyuHkhArditAnAm / parINAmazuddhiH kutastAdRzI syAdyayA hanta tasmAdiniryAnti jIvAH // 2 // ra vyAkhyA-anAdau na vidyate zrAdirutpatteH samayamuhUrtapraharadivasamAsavarSAdiniHprAthamyaM pravAhato'pyaparApara nigodo tpattyA sarvakAlaM vidyamAnatvAdAderalAyo yasya so'nAdistasminnanAdau / nigodAndhakUpe nigodazcAsAvandhakUpazca nigo-18 hai| dAndhakUpastasmin / ajasraM niraMtara pratyekazarIre 'vatAraprAptyantarAlAnAvAtsatataM sthitAnAM nivasatAM / nigodo hi hai jinAgamaparijApayA'ntarmuhUrtasthitikAMgulAsaMkhyeyamAnacarmacakSuradRzyAnantajIvamayaM sUjha zarIramucyate sa evAndhakUpo'na-10 6 ntajIvAnAmanantajanmasthAnatvenAdRzyatakhajAgatvAdandhakUpastasmin sthitAnAM kRtanivAsAnAM / janusRtyuHkhArditAnAM januSaH / nUyo nUya ekasmin zvAsaniHzvAsamAtre kAle saptadaza janmAni, mRtyavo'pi janmonmitAni maraNAni kaSTAni tairarditAH 59595525152 plucn - Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sadaiva pImitA ye te tathA teSAM / hanteti khede / yayA pariNAmazuddhyA / tasmAtproktasvarUpa nigodAndhakUpAt / jIvAH sAdhA| raNazarIriprANinaH / viniryAnti pratyekatvavAdaratvaprApaNena nirgacchanti / tAdRzI zubhodayajanitA tato nirgamayogyA zuddhA pariNAmazuddhiH vardhamAnapuNyodayajanitA tAnapekSyAkhaM sundarapariNatidhArA kutaH syAt kasmAdbhavet ? sAdhanasAmayyAvAnnaiva syAt / tasmAdbodhidurlanetyarthaH // 2 // tato nirgatAnAmapi sthAvaratvaM trasatvaM punardurlabhaM dehanAjAm / trasatve'pi paJcAdaparyApta saMjJisthirAyuSyavaddurlabhaM mAnuSatvam // " 1 vyAkhyA - tato nigodarAzitaH / nirgatAnAM kathaJcidakasmAta kAma nirjarAcalA kRtAnAmapi / dehanAjAM prANinAM | pRthivyAditvameva labhate / tataH sthAvaratvameva bhavati prAyeNa / tasmAt trasatvaM punarlanaM trasatvaM ditricatuHpaJcendriyatvaM tatpunaH pratyekazarIritve prApte'pi durlanaM duSprApaM javadasaMkhyotsarpiNyavasarpiNIpramitapRthivyAdInAM kAya sthiterantaritatvAt / trasatvAnAve bodhilAjAjAvo'to'pi durlabhaM / trasatve'pi trasatvaM proktarUpaM tatprApte satyapi yathottaraM krameNa paJcA| paryApta saMjJisthirAyuSyavat durlabhaM vaJcabdaH pratyekaM saMvandhanIyaH, tataH paJcAkSavat paJca sparzanAdInyakANIndriyANi yatra | janmani tatpaJcAdavadityevaM sarvatra jJeyaM, paryAptaya AdArAdipavidhAH pUritA yatra tatparyAptivat, saMjJA dIrghakAlika kAryavi cArakRnmanojJAnavadyadbhavati tatsaMjJi, sthirAyuSyavat sthiraM dIrghanivika nizcalamAyurjIvitaM vidyate yatra tattathAvidhaM trasatvaM 1 Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 urlanaM, tadalAve bodhyatnAvaH, proktarUpatrasatvaM nArakatiryagdeveSvapi vidyate, na ca tatra sarvAMgAnvitabodhilAno'stItyata / 5 Aha-mAnuSatvaM tato'pi sarvAgasamanvitaM mAnuSatvaM manuSyajanmavattvaM sulataM vartate / atraiva samagradharmasAmagrIlAnasaMnavo'stItyataH pramAdamapahAya prayato nvetyrthH||3|| prayatnAyaivopadizannAha tadetanmanuSyatvamApyApi mUDho mahAmoha mithyaatvmaayopguuddhH| jraman dUramagno javAgAdhagate punaH ka prapadyeta tahodhiratnam // 4 // vyAkhyA-tattasmAtpUrvoktamanuSyajanmaurlanavijJAnAttvaM etat manuSyatvaM sAkSAdRzyamAnaM prApto'si, prayatnaparo dharma 5 samAcara, tadakaraNAttu tvamapi manuSyatvamApyApi manuSyajanmaprApto'pi mahAmohamithyAtvamAyopagUDhaH mahAmoho'STAviM zatividhasamagramohodayaH, mithyAtvaM devagurudharmeSu viparItazraghAnAvaH, mAyA paravaJcanavRttiH, tairupagUDho'tizayena vyApto grasta iti yAvat / navAgAdhagate lavairanantajanmajirapyagAdho'vanyapAro yA nava eva saMsAra evAgAdho'labdhatIro navA8 gAdhaH sa eva garto gaMjIravidha tasmin / dUramagno'tipragADhataraM bruDito bhraman unmannanimagnatAM kurvan / mUDho'jJAtopA yatvena vyAkulaH san / punayaH / tadvodhiratnaM pUrvoktamahAmaharghya dharmasAmagrIcintAmaNiM / ka keSu vyakSetrakAbanAveSu 1 labdheSu prapadyeta prAmuyAt ? na vApItyarthaH // 4 // 130328333TR06644 6 Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atha vartamAnakAlavaipamyeNa zrayAzithikSakArihetuvidyamAnatAdarzanapUrvakaM dRDhanaghAyuktaM navitavyamityupadizati (zikhariNIvRttam ) vibhinnAH panthAnaH pratipadamanalpAzca matinaH kuyuktivyAsaMgairnijanijamatobAsarasikAH / na devAH sAMnidhyaM vidadhati na vA ko'pyatizayastadevaM kAle'smin ya ha dRDhadharmA sa sukRtI // 5 // vyAkhyA-asmin pratyakSmanujUyamAne kAle'tikliSTanAvApanne paJcamArake kaliyuge panthAno mokSamArgA vibhinnA vivijAdhAn nedAna prAptAH tAn dRSTvA dolAyamAnamAnasAH zrapAzaithityaM jajantItyeko hetu. 1 / atrAya jAvaH-IzvarakAraNikA hA IzvarAnugrahAdeva,kAlavAdinaH kAlAdeva,svannAvavAdinaH svanAvAdeva,puruSAkAravAdinaH paurupAt, niyativAdino niyatitaH, mokSAdisakalakAryasiddhi manyante / pratipadaM sthAne sthAne grAmeSu nagareSu vanAzramAdiSu / anahapAzca atiprajUtAH / cakA| rAdatisvamatAgrahagrastAzca / matino baughasAMkhyanaiyAyikavaizeSikajaiminIyacArvAkAdimatavAdinaH santi / kIdRzAste ? | kuyuktivyAsaMgairnijanijamatolAsarasikAH kutsitA vastusvarUpe visaMvAdinyo'pramANajUtA iti yAvat yuktayo nyAyaghaTanAH yathezvarakRUgat kAryatvAt ghaTavata, yatra yatra kAryatvaM tatra tatra buddhimatkartRkatvaM dRSTaM, yathA ghaTe kulAlaH, tathA cAtra, sa ca buddhimAnIzvara ityatra kAryatvamAtrAnumAnapratibaghA vastusvarUpAnunavavikalatvAt kuyuktayastAsAM vyAsaMgAH yathArthavastusvarUpAvisaMvAdakavicArAn parityajyaikakuyuktiparatvenAsaktayastaiH kRtvA / nijanijamataM svasvadarzanapadastasya ya nasAsaH puSTivizca tasmin rasikAstaprasAsvAdalaMpaTAH santi, ayaM vitIyo hetuH / tathA dolAyamAnazraghAvatAM -CAS Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dRDhatA yena kriyate sa upAyo na dRzyate / yato'smin kAle devAzcaturvidhA vidyamAnA api teSAM tathA'smAkaM tathAvidha-1181 puNyavasayogyatA'nAvAt / sAMnidhyaM sAhAyyaM / na vidadhati dharmaphalaM svasya svargasaMpannaramAptipradarzanAdinA dharme dRDhatAMnA sAnotpAdayantIti tRtIyo hetuH 3 / vA'thavA mamAnyeSAmapi ko'pyavadhimanaHparyAyakevalajJAnajAtismaraNAdirUpeSvanyataro'tizayo jJAnaprakarSo nAsti yena dharmAdharmaphalaM svarganarakAdike gataM svakIyAnyepAmatItanavaM ca dRSTA dharme dRDhatvaM najAma utpAdayAmo vA / tadevaM prokarUpe sthite sati kiM vidheyamityAha-he zrAtman iha vartamAnAvasare yaH kazcit hai. dRDhadharmA nizcaladharmazraddhAvAn tvayA dRzyate taM dRSTvA javatA sa dharmanizcalaH sukRtI aho'yaM prabalapuNyavatI nAnyathaivaMvidho navatIti dhyeyaM, tadeva svadRDhatvasaMpAdanopAya ityrthH||5|| uktopAyena dRDhatAM prApya yatkartavyaM tadAha (zArdUlavikrImitaM vRttam ) yAvaddehamidaM gadairna mRditaM no vA jarAjarjaraM yAvatvadakadevakaM svaviSayajJAnAvagAhadamam / yAvaccAyurabhaMguraM nijahite tAvabudhairyatyatAM kAsAre sphuTite jale pracalite pAliH kathaM badhyate // 6 // Mail vyAkhyA-budhairvivekavabhiH patiH / yAvat yAvati parimANe kaale'dyaapi| idaM vidyamAnaM / dehaM kArya / gadaiH kuSThalagahAdaravAtapittakaphAdiniH rogaiH / na mRditaM mardayitvA na cUrNIkRtaM / vA'thavA yAvat jarAjarjaraM jarA vayohAnistayA jarjaraM jINe na lavati / tu punaryAvat akkadaMvakaminjiyagaNaM svaviSayajJAnAvagAhakSmaM svasva viSayajJAnasyAvamAhane Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyASTuM samartha javati / yAvaccAyurajaMguraM yAvatsvAyupo'jaMgadazA vartate / tAvat tatparimANe kAle / nijahite AtmanaH sukhadAyake dharme yatyatAM navaniH sodyamaparaiH pravRtyatAM / kAsAre sarovare sphuTite padyAnaMge prApte sati / jale sarogatanIre praca | lite pracurapravahirnirgate sati / kathaM kenopAyena / pAkhiH padyA / vadhyate vadhdhuM zakyate ! na kathaJcitkenApi vadhyata ityarthaH // 6 // AlasyaM naiva kartavyamiti vodhayati ( anuvRttam ) | vividhopadravaM dehamAyuzca kaNabhaMguram | kAmAlaMvya dhRtiM mUDhaiH svazreyasi vilaMvyate // 7 // vyAkhyA - dehaM zarIraM / vividhopavaM nAnAjAtIyairupadravai roga vidyulA nizastra sarpazvApadA divivAta hetu niranuva vartate / tathApi zrAyuzca ca punarAyurjIvitaM / naMguraM kSaNamAtre'kasmAt kAcanAjanavaDUMga prApaNazIlaM jJAyamAne / tathApi mUDhairajJAtabhavaparamArthaiH / kAM kiMnAmikAM / dhRtiM dhairya vajrakaThorahRdayatvaM / Alavya nirbhayanizcintatAyai samAlaMbanaM dhArayitvA / svazreyasi zrAtmanaH kasyA saMpAdane visaMnyate AlasyAdinireva kAlo nirgamyate ? tanna jJAyata ityarthaH // 7 // geyapadyASTakena bodhidurlabha bhAvanAM vibhAvayannAha - gorai gorai bodhiratidurlanA jaladhijalapatitasuraratnayuktyA / samyagArAdhyatAM svahitamiha sAdhyatAM bAdhyatAmadharagatirAtmazaktyA, bu0 // 1 // vyAkhyA -- bodhiratikurlanA bodhirmanuSyajanmArya kSetrAvatArAdirvakSyamANasvarUpA dharmasAdhanaprAptisAmagrI sA'tidurlanA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ALAS TIRG456A LOT OF khena mahAkapTapravandhenAnantapujalaparAvartanamitena jabajramaNena lanyate jIvairityatiurlanA vartate ityevaM navaniH budhyatAM / vadhyatAM samyag jJAyatAM jhAyatAM tapedane'tyAdaraH kriyatAmityarthaH / jhApanAya vIpsA kRtA / dRSTAntena murlanatAM spaSTayatijaladhijalapatitasuraratnayuktyA jaladhiH samupastatsaMvandhyagAdhajale patitaM karatalato naSTaM suraratnaM cintAra giranaM yathA puna-1 hItuM labdhaM ca durlanaM dRzyate, tathaiva manuSyajavAdisamastatAyuktadharmasAdhanaprAptirjIvAnAmuktaratnayuktyA samujjalapatitacintAmaNinyAyena pramattAnAM punardharmasAmagrImAptiratiurvanA tasmAttAM prAptAM samyagArAdhyatAM rAgAlasyAdi parihRtya prayanaparairArAdhyatAM hitaipiliH paripATyatAM / ArAdhya ceha samastatAyAM satyAM svahitamAtmakArya sAdhyatAM niSpAdyatAM / / / AtmazaktyA'dharagatirvAdhyatAM Atmano jIvasya zaktiH zulavIryovAsastayA adharagatinArakAdimurgatiH sA vAdhyatA nirAkriyatAmityarpaH // 1 // cakrinojyAdiriva naranavo urlano brAmyatAM ghorsNsaark| bahunigodAdikAya sthitivyAyate moha mithyAtvamukhavAralade bu0 // 2 // vyAkhyA jo jo Atman ko'yaM svahite pramAdaH ? ghorasaMsArakade ghoro mahAlayaMkaro yaH saMsAro narakAdinayanamaNaparivartastaddhapa eva yaH kakSaH zuSkamahAraNyasthalI tasmin / nAmyatAM camaNazIlAnAM prANinAM / narajayo'katadharmANAM yo manuSyajanmaprApaNaM / cakrinnojyAdiriva cakreNa jayatIti cakrI paTTakhamalaratAdhipo brahmadattAniyo bAda stagRhe svasevakaviprakAritanojanasya jojyAdiriva tujyata iti jojyo lakSaNIyaH padArthaH sa Adiryasya sa tatrA / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3212 AdinA viprIya jojanacANAkyapAzakadhAnyarAzisarpapojAranUpaputradyUtavaNigratnAnayanakUrmazaraccandarzanamamilAyugaradhrapravezAdyasaMcavitakAryANi grAhyANi tairiva ursano :prApyo caviSyati / kiMviziSTe saMsArako ? bahunigodAdikAyasthitivyAyate bahvayo'tiprajUtAnantAsaMkhyakAlaparimANavatyo nigodAdikAyasthitayaH nigodaH proktarUpaH sa AdiryAsAM / tAzca tAH kAyasthitayazca / AdinA pRthivyatejovAyuvanaspatyAdisthitayo grAhyAH / tAlipyate vividhavizepatayAyate pradIrghavizAle / punaH kiMvidhe ? mohamithyAtvamukhacoralade mohamithyAtve pU! te mukhe pradhAne yasmin / samudAye, corastaskaravRndaM tasya ladaM padaM nivAsasthAnaM yasminnIdRze saMsArako nAmyatAM punalavalAjo urla no'taH 18 prApta saphalayetyarthaH // 2 // tabdhe'pyAryakSatraM vanamatastadAha labdha zha narajavo'nAryadezeSu yaH sa bhavati prtyutaanrthkaarii| jIvahiMsAdipApAzravavyasaninAM mAghavatyA dimArgAnusArI, bu // 3 // vyAkhyA-iha dharmasAdhanasamastatAyAM kenApi puNyaprajAveNa anAryadezeSu na AryA anAryA hiMsAdyadharmAcaraNapradhAnA" ye dezAH zakayavanaturaskAnAdayo mlecchajananivAsamayasteSu / yo naranavo yo mnussyaavtaarH| labdhaH prAptaH sa narajanmalAlaH / pratyuta mano'nISTalAnaviparyAsena / anarthakArI jIvahiMsAdipApahetulavanena sajatilAnaM vinAzya narakAditikArI navatItyatastena labdhanApi kiM ta tu teSAM jIvahiMsAdipApAzravavyasaninAM jIvahiMsanAnRtajApaNacorimaithuna *5* Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmava mahAparigrahAdikaraNameva vyasanaM mahAvipattikAriNyAsaktirvidyate yeSAM teSAM proktalAno mAghavatyAdimArgAnusArI mAghavatI / saptamI narakapRthivI sAdiryAsAM tA mAghavatyAdayaH tAsvavatAramanusaratItyevaM zIlaM yasya lAlasya / zeSaM sugamaM / ato'nAryeSu narajavasAno nirarthaka ityarthaH // 3 // AryadezaspRzAmapi sukulajanmanAM purtajA vividiSA dharmatattve / rataparigrahanayAdArasaMjhAtinihanta manaM jagaduHsthitatve, bu0 // 4 // vyAkhyA-zrAryadezaM dharmapravRttiyuktaM kSetraM magadhAdikaM ye spRzanti svAvatArataH prApnuvanti teSAmapi ta_nyeSAM ki procyate ? tatrApi sutarAM ursane sukulajanmanAM zudhadAnAdidharmapravRttivatkuleSu labdhajanmAnasteSAmapi / dhametattva'yamana nidho dharmo dharmatvamahati nAnyatheti / dharmaparamArthanirdhAraNe vividiSA vijJAtumibodbhatirapi / urlanA vartate tarhi tathAprakAreNa dharmasaMpAdanasya kiM procyata ? inteti I cetana rataparigrahalayAhArasaMjhAtiniH rataM maithunaM, parigraho mamatvaM, jayAni ihalokanayAdIni saptavidhAni, AhAro lojyAni dIradadhighRtaudanAdIni, saMjJA teSAM ratAdInAM tIvratIvratara-8 tIvatamAdyanitASaH tenotpAditA atayo mahApImAstAntiH kRtvA / jgdishvvaasipraannignnH| 5:sthitatve nimagnaM jagate 5:khAya sthitaM sthitaM tanAvastattvaM tasmin dharmadAridyarUpajaladhau nimagnaM nimaGitaM kiM dharmavastu ? kiM mvarUpaM ? ki mulaM ? kaH samAcaraNavidhiH? kiM phalaM ? ityAdi vicArazUnyatvena brumitaM vartate, mA tvamevaM vidho jaba pradarzitavicArAn | kurvan prvrtsvetyrthH||4|| CA -- - Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividiSAyAmapi zravaNamatidurlabhaM dharmazAstrasya gurusannidhAne / vitathavikathAditattadrasAvezato vividha vipana line'vadhAne, bu0 // 5 // vyAkhyA - vividiSA'nantaroktarUpA tasyAM jAtAyAmapi satyAM gurusannidhAne gururyathAdharmo dharmakartA dharmopadeSTA ca bahuzrutAcAryAdistatsaMnidhAne tatsamIpe tanmukhAdinirgacchata evaMvidhasya dharmazAstrasya dharmasvarUpavidhiphalAdipratipAdakaM yacchAstraM tasya zravaNaM vinaya bahumAnAdipurassaraM vidhinA samAkarNanaM tadatirjanaM zuzrUSunirapi na prApyate, tadanAce va dharmaprAptiH / zravaNadaurjanye hetuM darzayannAha - vitathavikathAditatta'sAverAto vitathaM viparItapratipAdanaparaM mithyAzAstraM, | vikathA strIjakSyarAjadezacaurakAmAdirUpa sarasanI raseSTatAniSTatA sadasa sadvyavahAracAturI vilAsAdInAM krameNa pratipAdakAnAM graMthAnAM janAnAM cAlAparUpA vA, zrAdinA gItanRtyAdayo grAhyAH, tattattaM teSAM zravaNadarzanAcyAmudbhUto yo rasaH premA tena kRto ya Avezo hRdaye vyAsaktyAnupravezo'haMkArI vA tasmAt vividhavidepamaline vividhA anekarUpA ye vipAzcittasya vahiH samAkarSakamanaHpracArAH tairmaline samautsukyAzuddhe'vadhAne zravaNopayoge sati nAvazravaNaM durjanamityarthaH // 5 // atha saMyame vIryollAsadaurjanyamAha - dharmamA saMbudhyatatrodyamaM kurvato vairivargA'ntaraGgaH / rAgadveSazramAlasya nidrA diko vAghate nihatasukRtaprasaMgaH, bu0 // 6 // 50 Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BARAS BARATOSRMBABASA * vyAkhyA-puNyavalena nAvAt dharmamAkarNya dharmazravaNaM vidhAya saMvudhya javanairguNyaM jJAtvApi / tatrodyama kurvato gRhIta-* dIdo navyajIvaH saMyamoghamaM kurvannapi zrutisaMyamodyamarUpaurlanatrayaM prApto'pi / rAgapazramAlasyanijAdiko rAgo dehopadhiziSyAhArAdyupari mULapariNAmaH, peSaH kRtyakaraNe parIpahopasargAdisahane'ruciH, zramaH saMyamavyApArAtkAntiH, AlasyaM tapovinayavaiyAvRttyAdiSvanutsAhaH, nitA svAdhyAyAdyabasare jAte'pi svApaH, AdipadAdAsAnArjavAmArdavA-1 dayo grAhyAH / antaraGga zrAnyantarIyaH / vairivargaH pratipakSavRndaM / kIdRzo'yaM ? nihatasukRtaprasaMgaH nitarAM ito vinAzitaH sukRtaprasaMgaH zujakaraNivistaro yena sa tthaavidhH| bAdhate saMyamavIryolAsanaMgaM vidhatte'to urlana ityarthaH // 6 // caturazItAvaho yoniladebviyaM kva tvayAkarNitA dhrmvaartaa| prAyazo jagati janatA mitho vivadate jharisazAtagurugauravArtA, bu0 // 7 // __ vyAkhyA-aho apUrva mahAzcarya hRdaye cintaya / kiM tadityAha-he cetana zyamanantaroktA dharmavArtA dhrmmyvRttaantH| - caturazItau yonilakSeSu parijramaNaM kurvatA tvayAtmanA ka kasyAM yonau AkarNitA zravaNaviSaye kRtA na kasminnapi kuto na zrutA / yato jagati vizve / janatA prANigaNaH / prAyazo bAhuTyena / mithaH parasparaM / RdhirasazAtagurugauravArtA zadhirdhanakuTuMbAdisaMpad, rasA madhurAdInAM svAdiSTatA, zAtA viSayAdijanitasukhazIlatA, teSAM guru mahat yajauravaM saba2 dumAnapremaparatvaM tenaivArtA prapImitA vivadate pAlApasamAkhApAdi kurute'taH kAraNAnAvAtka tava dhrmpraaptirityrthH|| 7 // Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAramAha evamatimAtprApya durlanatamaM bodhiralaM sakalaguNanidhAnam / kuru guruprAjya vinayaprasAdoditaM zAntarasasarasapIyUSapAnam, bu0 // 8 // // iti zrI zAntasudhArasageyakAvye bodhijJAvanA vijAvano nAma dvAdazaH prakAzaH // vyAkhyA - evaM pUrvoktaprakAreNa / atidurvajAt atizayena durlanaM kRtaprayatlairapi janairaprApyamANaM cintAmaNyAdi tasmAdapi / phurlanatamaM samadhikAtizayena durlanaM surendvairapi dAtumazakyaM sakalaguNanidhAnaM sakalAH samagrA mokSaprApti - | paryavasAnA ye guNA zrAtmano hitaprakArAsteSAM nidhAnaM jAMmAgAraM IharAM bodhiralaM narajavAdirUpadharmasAdhanasaMpannatAM / | prApya labdhvA / tvaM guruprAjya vinayaprasAdoditaM gurunirahaNa nRtsvadharmopadezakaiH prAjyavinayaH pracuravinayastena prasA - | daparaiH sAnugrahaprasannaiH uditaM jagaUna hitakRte proktaM / zAntarasasarasapIyUSapAnaM sadaiva sarasatAyuktaM zAntarasAmRtapAnaM | kuru pivetyarthaH // 8 // // iti zrI tapAgacchIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrI buddhivijayamukhya ziSya zrI muktivijayaga pisatIrthya tilakamunizrIvR| vivijayacaraNayugasevinA paMkitagaMjIra vijayagaNinA viracitAyAM zAntasudhArasaTI kAyAM vodhinabhAvanA vinAvano | nAma dAdazaH prakAzaH samajani // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tnu caal baattlu // trayodazaH prkaashH|| uttA bAdaza bhAvanAprakAzAH / teSu cAtmavartanAnudarzanarUpA bAdazAnuprekSAjAvanAH proktAH / atha trayodazAdiSu hai dhyAnasaudhasamArohaNahetujUtA maitryAdayazcatamro nAvanAH procyante / tatrAyaM prathamaH zlokaH (anuSTuvvRttam ) / sapharmadhyAnasaMdhyAnahetavaH zrIjinezvaraiH / maitrIprabhRtayaH proktAzcatasrA nAvanAH parAH // 1 // vyAkhyA-zrIjinezvaraiH zrImadahatiH parAH prakarSazujapariNAmajananyo maitrIpranRtayo maitrImAdIkRtya catasrazcatuHsaMkhyAkA lAvanAH sadarthaparyAlocanAcirAtmani viziSTadharmavAsanAsaMpAdanarUpAH / sarmadhyAnasaMdhyAnahetavaH proktAH satsamocInaM pUjyaM ca dharmadhyAnaM dharmamayaM dhyAnamekAyaM manaso'khaMmadhArAlakSyaM tasya saMdhAnamAtmani saMzliSTarUpeNa pariNamanaM, tasya hetavaH saMsAdhikAH proktA jinezvarairupadiSTA ityrthH||1|| __tA eva nAmagrAhamAha___ maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni niyojayet / dharmadhyAnamupaskartuM taki tasya rasAyanam // 2 // g vyAkhyA-dharmadhyAnamupaskartuM dharmadhyAnaM proktarUpamupaskartuM svAtmani parikartu / maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyAni maitrI jagajane hitabuddhiH, pramodo guNini dRSTe zrute jhAte vA sAnandanavanaM, kAruNyaM duHkhiteSUpakAradhIH, mAdhyasthyaM nivArayi Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tumazakye'kRtyakAriNi rAgakSepaparihAreNopekSaNaM / niyojayet proktadhiyaH pravartayet / tahi hi nizcitaM, tatproktarUpamai-31 8 cyAdinAvanaM / tasya saddhyAnasandhAnasya / rasAyanaM paramamahauSadhamupAya iti yAvat / nvtiityrthH||3|| svayameva maitryAdilakSaNamAha (upajAtivRnam ) maitrI pareSAM hitacintanaM yanmavetpramodo guNapakSapAtaH / kAruNyamAtAgirujAM jihIretyupekSaNaM puSTadhiyAmupedA // 3 // vyAkhyA-yavakSyamANarUpaM / pareSAmAtmavyatiriktajIvAnAmapi svAtmavat hitacintanaM mukhanivRttisukhaprAptidhyAna / tanmaitrI mitralAvo javet 1 / guNapakSapAtaH pareSAM jJAnavinayadamasukhitvAdiguNeSu pakSapAto harSAnandasaMtuSTavinodatvAdi-15 prApaNaM sa pramodo javet / ArtIgirujAM jihIrSA kAruNyaM ArtA nAnAjAtIyaHkhairanyatareNa pImitAH te ca te'Gginazceti prANinasteSAM yA rujo rogasukhanaMgadhanahAnidharmahInatAdayastAsAM rujAM jihIrSA'paharaNaDA kAruNya navet 3 / uSTadhiyAmupekSA uSTA paradhanaparastrIhiMsAnyAyAcaraNe pariNatA dhImatiryeSAM te tathA teSAmupekSA shikssyitumyogytven| parihAravRttirUpeNaM mAdhyasthya navedityarthaH // 3 // Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SHRSOM OM2-05 atha maitrIjAvanAM vinAvayannAha sarvatra maitrImupakalpayAtman cintyo jagatyatra na ko'pi zatruH / kiyadinasthAyini jIvite'sminki khidyate vairidhiyA parasmin // 4 // ___ vyAkhyA-he Atman tvaM sarvatra sarvasmin jIvarAzau / maitrI proktarUpeNa mitranAvamupakarUpaya aikyamAtmani racaya / / atrAsminnAtmarAzirUpe |jgti juvanatraye / zatrurvairI / ko'pi kazcidapi jIvaH / na cintyaH tvayA sarvathA na dhAraNIyaH / 5 asmin vartamAnajanmasaMvandhini / kiyadinasthAyini kiyatAM zatavarSAdiparimitAnAM dinAnAmahorAtrANAM sthAyini / sthitimati / jIvite tava prANAdhArAyuSi parasmin svasmAninne prANini / vairidhiyA'ribuddhyA / kiM kasyai svaprayojanasiddhyai / khidyate saMtApaH kriyate tena na kiJcit sidhytiityrthH||4|| sarve'pyamI bandhutayAnunUtAH sahasrazo'smin javatA navAbdhau / jIvAstato bandhava eva sarve na ko'pi te zatruriti pratIhi // 5 // vyAkhyA he Atman asmin sAkSAdanusUyamAne / javAbdhau caturgatirUpasaMsArasAgare / amIdevanaranArakapRthivyAditiryaktveSu vidyamAnAH / sarve'pi sUdamavAdaraikendhiyeya Arajya paJcenjiyaparyantAH samastA api na tu kecileSajIvAH || , praanninH| javatA tvayA / sahasrazo'nantavArAnapi ekaikena saha vandhutayA svakIyajanakajananInAtanaginyAditvena / * Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anubhUtAH svasmin proktasaMbandhitvena pUrva prApitAH santi / tatastasmAuktahetutaH / sarve samamA api jIvAH / pandhava | eva svakIyajananIjanakAdirUpA eva santi / te tava zatrurvairI na ko'pi kazcidapi nAsti / iti prokaprakAreNa pratIhira jaaniivetyrthH||5|| sarve pitRtrAtRpitRvyamAtRputrAGgajAstrInaginIsnuSAtvam / jIvAH prapannA bahuzastadetatkuTumbameveti paro na kazcit // 6 // I vyAkhyA-sarve samagrA jIvAH prANinaH tvadIyapitRntrAtRpitRvyamAtRputrAGgajAstrInaginIsnupAsvaM proktanAvamete'pi tvayi prApnuvan / vaduzo'nantavAraM / prapannAH tvadAzrayaM svIkRtavantaH / tadetat tatprotakAraNataH etatsarvajIvavRndaM kuTudambameva tava parivAra eva vartate / iti hetorna kazcitparaH zatrurasti svprivaarsvaadityrthH||6|| hitacintanameva maitrI, tena sarvahitacintanaM zikSyannAha (indravajrAvRttapayam ) ekenjiyAdyA api hanta jIvA paJcenDiyatvAyadhigatya samyak / bodhi samArAdhya kadA lajante jUyo navajrAntiniyAM virAmam // 7 // vyAkhyA-inteti saMbodhane he cetana sa divasaH kadA sameSyati ? yasmin ekenjiyAdyA api jIvAH samyakU paJce Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * - yitvAyadhigatya eka sparzanAkhyaminjiya yeSAM pRthvIkAyAdInAM te ekenjiyAdyAzcaturinjyiparyantAH sarve'pi jIvAH / sAMsArikasattvAH / samyak suSThu sundaramiti yAvat / paJcenjiyatvAdi sparzanAdizrotraparyantenjiyapaJcakayuktajanmatvaM AdizabdAtparyAptatvasaMjJitvamAnupatvAryatvasamyagdRSTitvasaMyamitvArAdhakatvavItarAgatvasarvajJatvaM grAhyaM tadadhigatya proktapaJcandhiyatvAdi prApya / bodhiM dharmasAmagrI samArAdhya samyak saphalAM vidhAya / nUyaH punaH punarjAyamAnAnAM javantrAntiniyAM jave gaticatuSTaye jrAntayaH paritramaNAni tAnyo yA jiyo nayAni tAsAM navajrAntiliyAM / virAmaM vinivRttyavasAnaM / - kadA kasminnahorAtrAdikAkhe / khajante prApnuvanti kadA navajramaNAntaprAptA naviSyantItyarthaH // 7 // yA rAgaroSAdirujo janAnAM zAmyantu vaakaaymnomuhstaaH| sarve'pyudAsInarasaM rasantu sarvatra sarve sukhino javantu // 7 // __ vyAkhyA-yA vakSyamANasvarUpA janAnAM prANinAM vAkAyamanodruhaH vAcAM vANInAM kAyAnAM zarIrANAM manasAM ca duho mukhaprApaNena prohakAriNyaH / rAgapAdirujaH rAgo yatra tatra vastuSvanilASo roSo dharme'nanukUlapadArtheSvarucisvanAvara AdinA janmamaraNazokajayAdayo grAhyAH tA eva rujo vyanAvarogAdinAnAvyAdhayaH tAH sAmastyena zAmyantu zAnti yAntu / tathA sarve'pi jIvA udAsInarasaM yatra rAgaSayoH pado nAsti taudAsInaM samatA tasya rasaM samatAsvAdiSThatA mA sarve samastaprANinaH / sarvatra saveSavyakSetrakAbanAvaviSaye'tra paratra janmajanmAntarekhura sukhinaH sukhaM prAtA lvntvityrthH||7|| 5-5-*-*-*-*-* Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - zAtha geyapadyASTakena maitrI nAvanAM vinAvayannAha vinaya vicintaya mitratAM trijagati janatAsu / karmavicitratayA gatiM vividhA gamitAsu, vi0 // 1 // ___ vyAkhyA he vinaya he vividhanivRttipariNAmAnilASicetana trijagati trinuvane yA janatAH prANinA samUhAstAsu samagrAsu mitratAM svajananAvena prItisvannAvatAM vicintaya vicitraprakAreNa premannAvaM prApto lava / kiMvidhAsu janatAsu? karmavicitratayA vividhAM gatiM gamitAsu karmANi svayameva kRtAni svakIyAni zunAzunAni sAtAsAtAdiprAptihetubhUtAni teSAM yA vicitratA tIvratIvrataratIvratamaphalavipAkayogyatA tayA / vividhAM nAnArUpAmekendhi-18 yaadisuudmaapryaaptpryaaptaasNjhisNjhyaadinedvtiiN| gati narakAdike gamanAgamanasthitirUpAM gamitAsu prApitAsu sarvatra sarvA svityarthaH // 1 // sarve te priyavAndhavA na hi ripuriha ko'pi / mA kuru kalikaluSaM mano nijasukRtavilopi, vi0 // 2 // | vyAkhyA-te pUrvoktAH sarve nizeSAH / javataH priyavAndhavAH paramavasanajananIjanakAdikAH santi / iha jagajAneSu ko'pi kazcidapi ripuH sarvatra kevakhazavanAvameva prApta IdRzo na hi naiva vidyate, kiM tu janakAditvaM prApta eva bAAM Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0SALARGE-RELA sarvo'sti / ataH kasminnapi / nijasukRtavilopi svapuNyavinAzi / kalikalupaM rAgadeSAdiniH prakRSTakliSTaM mano'ntaHkaraNaM mA kuru mA vidhehItyarthaH // 2 // yadi kopaM kurute paro nijakarmavazena / api navatA kiM nUyate hRdi roSavazena, vi0||3|| vyAkhyA-he zrAtman yadi yadA kadAcit ko'pi paraH svasmAdanyaH / nijakarmavazena pUrvakAle svakRtavairabuddhijanakakrodhamAnamohanIyakarmodayavazavartitvena / kopaM kurute javata upari ropayukto navatyajhattvAt / tarhi javatA prApta vivekena / tvayApi / kiM roSavazena hRdi nUyate kiM ropavazaM hRdayaM kartavyaM / na kartavyaM parijhAtakarmatvAdityarthaH // 3 // 4 anucitamiha kalaI satAM tyaja samarasamIna / jaja vivekakalahaMsatAM guNaparicayapIna, vi0||4|| vyAkhyA-he samarasamIna kalahaM tyaja he samarasasamuagAmimIna jIva kalahaM krodhAdhiklezaM tyaja parihara / satAM satpurupANAM kalahAdikaraNaM / anucitaM ucitaM yogyaM na bhavati bandhahetutvAt / guNaparicayapIna guNAH kSamAdayAzamavairAgyajJAnAdayasteSAM yaH pari sarvatazcayo vRddhiguNaparicayastena pInaH puSTastatsaMvodhanaM he guNaparicayapIna / vivekakalahaMsatAM / viveko hitAhitAdivicArapaTurnedanirdhArakRjjJAnaM tadrUpA yA kalahaMsatA hIranIrapRthakAritA tAM jaja parajAvatAM hitvA 8 svasvajAvatAM sevsvetyrthH||4|| zatrujanAH sukhinaH same matsaramapahAya / santu gantumanaso'pyamI zivasaukhyagRhAya, vi0 // 5 // OM225- 5 Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - zatrujanA ye mayi vairabuddhiyuktAH prANinaste'pi / matsaramapahAya virodhamAnasaM dhiyaM ca vihAya / same samajAve prAptAH santaH sukhinaH santu / zramI zatrujanA api / zivasaukhyagRhAya modaka sukhajAvasadanaprAptaye gantuM yAtuM | samAturAH manaso'bhilASiNaH santu jayantvityarthaH // 5 // sakRdapi yadi samatAlavaM hRdayena vihanti / viditarasAstata iha ratiM khata eva vahanti, vi0 // 6 // vyAkhyA - yadi yadA saMsAriNaH sattvAH kathamapi sakRdapi ekazo'pyAstAmanekavAraM / samatAlavaM samatArasasya lavaM lezaM vindumAtramiti yAvat / hRdayena manojAvena / lihanti rasAsvAdaM labhante / tata ekadAsvAdanato viditarasA | vijJAtasamatAsukharasAsvAdAH santaH / iha samatArase / svata eva parapreraNA nirapekSasvasvabhAvataH svayameva ratiM prItiM vahanti prApnuvantItyarthaH // 6 // kimuta kumatamadamUrdvitA iriteSu patanti / jinavacanAni kathaM dahA na rasADupayanti, vi0 // 7 // vyAkhyA-uta vitarke vicAraye'haM / kimiti kiMnAmakaM tatkAraNaM javiSyati yahuddizyaite janAH kumatamadamUrbitA duriteSu patanti kumatAni kutsitAni pApahetukAnyajJAnAdimayatvena nindanIyAnIti yAvat, matAnyavicAritayA saMmatinUtaravasvadarzanapakAH tatprAptermado vayameva dharmajJA ityAdirUpo jAto'nimAnaH / tena mUrtitA mohitAH santaH / 5teSu pApakarmavandheSu tatphalabhUteSu bahulasaMsAritvanarakAdiSu ca / patanti hInatvAdhogatyAdiSu samuttaranti / hahA mahAkaSTaM / Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * kathaM kenoddezeneti / jinavacanAni jinAgamopadezAn / rasAt prItyAH premajarAditi yAvat / nopayanti na prApnuvantItyata ete varAkA nave kathaM javiSyanti ? tatkAraNameSAM mithyAtvodayameva manya ityarthaH // 7 // __ upasaMhAramAhaparamAtmani vimalAtmanAM pariNamya vasantu / vinaya samAmRtapAnato janatA vilasantu, vi0||7|| // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye maitrIlAvanAvinAvano nAma trayodazaH prkaashH|| 13 // vyAkhyA-he vinItAtman tvaM cintaya vimalAtmanAM sajjJAnadRSTimaUnAnAM cetAsItyadhyAhRtya saMvandhanIyaM, cetAMsi / I paramAtmani zudhaniraJjanapUrNabrahmasvasvarUpe pariNamya paripakvanirnedarUpatAM prApya vasantu nivAsaM kurvantu / he suvinItAtman tvamiti jAvaya zmAH janatAH srvjiivsmuuhaaH|smaamRtpaanto vilasantu samatAmRtapAnAdilasantu ramaNaM kurvntvityrthH|||| // iti zrItapAgalIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIvuddhivijayamukhya ziSyazrImuktivijayagaNisatIthyatilaka munizrIvRddhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAnta sudhArasaTIkAyAM maitrInAvanAvinAvano nAma trayodazaH prakAzaH smjni|| GRASHORE SHORASACS Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // caturdazaH prakAzaH // uktastrayodazaH prakAzaH / zratha caturdazaH procyate / tasya cAyaM saMbandhaH - trayodaze prakAze maitrI kathitA, maitrIjAvitAtmA guNavAn javati / guNavAMstu paraguNAn stuvan pramudito javatI tyanena saMbandhenAyAtAM pramodabhAvanAM vijAvayannAha / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH ( sragdharAvRttam ) dhanyAste vItarAgAH kSapakapathagatikSINakamaparAgAtrailokye gandhanAgAH sahajasamuditajJAnajAya dvirAgAH / dhyAruhyAtmazudhdhyA sakalazazikalA nirmaladhyAnadhArA mArAnmukteH prapannAH kRta sukRtazatopArjitAI ntyalakSmIm // 1 // vyAkhyA - he cetana ye rUpakapathagatikSINakarmoparAgA ye sukRtinaH rUpakapathagatiH kSapakAH samUlakASakaSaNa vinAzena vinAzakAH teSAM paMthA mohanIya karmatarukanda niSkAsana rUpamArgaH tasmin yA gatiH kUpakazreNayAdhvArohaNarUpA prAptistayA kSINo niHsattAkIkRtaH karmoparAgo jIvendoH karmarAnugrAsamAlinyaM yeSAM te tathAvidhAH / vItarAgAH vIto naSTo rAgaH Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ KORISHISEISUS$OSHOSHIGA * samagrAjilApo yeSAM te vItarAgAH sarvathelArahitA iti yAvat te dhanyAH kRtpunnyaaH| evaM sarvatra dhanyazabdasaMvandhaH hai ra kaaryH| trailokye gandhanAgAH ya eva trailokye binuvanajanasamUhe gandhanAgA vihArapavanagandhaprasaramAtrapranAvAdeva prazami-2 5 tarogopajavamArItatirUpakujagajeSu gandhahastinaste dhanyAH / sahajasamuditajJAnajAmadirAgAH sahaja pUrvajanmAntarAtsArdha-15 mAgatamanAditaH svanAvanUtamaparopadiSTaM jJAnaM matizrutAvadhitrividhaM parokSapratyakSaviSayavodhastena jAgrat gAvatArasamayAdAranya jAgarAyasAno virAgo navanivAsArikatA yeSAM te dhnyaaH| tathA ye AtmazujhyA Atmano jIvasya zuddhiH / sadhivekAtmavardhamAnojjvalakSmAjavAdinirmalapariNatistayA / sakalazazikalAnirmaladhyAnadhArAmadhyAruhya kRtasukRtazato4 pArjitAIntyalakSmI mukterArAtprapannAH sakataH paripUrNamaMDalapUrNimAsatkaH zazI canmastasya yAH kalAH samagrakAntitara- * yuktarazmayastAsAmiva yA nirmalA calanAdisarvadopavarjitavimalA dhyAnayodharmyazukyordhArA'nyAnyAntarmuhUrtaparimANarUpANAM dhyAnAnAmakhamA santatiH tAM adhyAruhya Adhikyena pravardhamAnaguNaprakaryatvenAruhya samArohaNaM kRtvA sukRtAnAM zatAni sukRtazatAni kRtAni niSpAditAni sukRtazatAni tairupArjitA svahastaprAptakRtA ArhantyaladamI arhatAM lakSmIH sarvapUjyatvaprAtihAryAtizayasamanvitatvAdipA vijUtiH sA ArhantyalakSmIstAM prApya ye mukkermokSasya zrArAn zrArA javasamujAnirgaThatAM nirapAyanirgamamArgAH kSAyikaguNaratnatrayAdilAnarUpAstIrapradezAstAna prapannAH saMprAptAste dhanyAH saphalIkRtA varA ityarthaH // 1 // Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ teSAM karma yotyairanuguNagaNairnirmalAtmakhanAvegauyaM gAyaM punImaH stavana pariNatairaSTavarNAspadAni / dhanyAM manye rasajJAM jagati jagavatastotravANIrasajJAmajJAM manye tadanyAM vitathajanakathAM kAryamaukharyamagnAm // 2 // vyAkhyA- teSAM muktestIraprapannAnAM karma yotyaiH karmANi jJAnadarzanAvaraNamohanIyAntarAyaprabhRtIni teSAM yaH yo | vinAzastasmAmutyaiH samudbhUtaiH / ananuguNagaNaiH na tanavo'nahA laghavo ye guNagaNAH prabhUtA guNarAzayastaiH / nirmalAAtmasvabhAvaiH nirmalAH karmalepadopamalavarjitA AtmasvabhAvA AtmanazciddhanajIvasya ye svanAvAH pUrNajJAnadarzanAnandAvarNa| rasasparzamayatvAdinija sahajasva rUpAstaiH stavana parietaiH stUyante ejistAni stavanAni stutayastAbhiH pariNatAH svayAcyA proktaguNagaNAn gRhItvA satkaviH samutIya samutIya / aSTavarNAspadAni dantoSThatAlu va jiloro mUrdhanA sikArUpasthAnAni / punImaH pAvanIkurmaH / jagati vizve jagavataH stotravANI rasajJA yA jagavato'IdAdiguNa saMpUrNasya mahApuMsaH stotravANI stutistavanAdikartavyatArUpavAgvyApAraparA rasajJA jihvA vartate tAM / rasajJAM rasajJAnavatIM ramanAM / dhanyAM guNAM kRtArthA ca | manye jAnAmi / tadanyAM proktaguNarasanAto jinnAM / vitayajanakathAM dharmavimukha viparItabuddhijanAsteSAM yA kathA vitathajanakayA tAM / kAryamaukharyamagnAM tatkartrI yA maukharyamusaratA vAcAjatA tamyAM magnA lInA tAM / aAM arasajJAM manye jAnAbhItyaryaH // 2 // Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nirgranthAste'pi dhanyA girigahanaguhAgarAntarniviSTA dharmadhyAnAvadhAnAH samarasahitAH pakSamAsopavAsAH / ye'nye'pi jJAnavantaH zruta vitatadhiyo dattadharmopadezAH zAntA dAntA jinAdA jagati jinapateH zAsanaM nAsyanti // 3 // vyAkhyA-ye nirgranthA munayaH girigahanaguhAgaharAntarniviSTAH girI parvatazikhare gahane sAdhAraNajanamuSpraveze vanadeze / guhAyAM siMhAdizvApadAkANe vananikuJje gahvara girigarta pandhe kRte eteSAmantamadhye niviSTAH samAsInAH / ye ca dharmadhyAnAvadhAnA dharmadhyAne dattopayogAH / ye ca sanarasasuhitAH svAtmarUpe tRptaaH| ye ca pakSamAsopavAsAH paztapo mAsatapaH ityAditapaHkRtye ttpraaH| ye'nye'pi pUrvoktenyo vyatiriktAH / jJAnavanto'vadhyAdijJAnaM prAptAH / zrutavitatadhiyaH zrutena / bAdazAMgacaturdazapUrvadazapUrvAdinA vitatA vizAlA dhIvudhiryeSAM te / tathA ye ca zAntA jitakapAyAH, dAntA damitAntaHkaraNAH, jitAkA jitendriyagaNAH, proktaguNanAjaH santaH / jagati gumaMDale / jinapaterjinezvarasya / zAsanaM tIrtha / / nAsayanti prajAvADhyatvena dIpayanti te'pi sarve dhanyA ityarthaH // 3 // dAnaM zIlaM tapo ye vidhati gRhiNo nAvanAM jAvayanti dharma dhanyAzcaturdhA zrutasamupacitazrajhayArAdhayanti / Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250 sAdhvyaH zrAdhyazca dhanyAH zrutavizadadhiyA zIlasujhAvayantya stAnsarvAnmuktagarvAH pratidinamasakRnnAgyanAjaH stuvanti // 4 // vyAkhyA-ye vakSyamANaguNalAjaH dAnamajayasupAtrAdipaJcavidhaM / zIlaM dezataH sarvato vA brahmacarya / tapo'nazanAdi / kAdazavidhaM / vidadhati kurvanti / jAvanAmanityAdikAM tIrthogharaNadInodharaNAdizulamanoratharUpAM nAvanAM nAvayanti / cetasA cintayanti / tathA zrutasamupacitazrayA AgamAnusArieyA puSTanizcalanadhayA / caturdhA dharma caturvidhaM dharma proktarUpaM ArAdhayanti zudhavidhinA pAlayanti / te gRhiNaH zrAhA dhnyaaH| tathA sAdhvyo vatinyaH zrAdhyazca dezato batinyo nAryo'pi / yAH zrutavizadadhiya Agamopadezena kRtazupayA zraghyA / zIlaM samadharmAcaraNaM brahmavrataM ca / unnAvayantyo nirdoSapAlanayA zonayantyastA dhanyA jAgyavatyaH / ye ca tAn pUrvoditAn sarvAn jinAdinAvikAparyantAn / muktagarvAH tyaktAjimAnAH / jAgyanAjUH puNyazAlinaH / pratidinaM dine dine / asakRdanekavAraM stuvanti sadgukhyApanena varNayanti te'pi janA dhanyA ityarthaH // 4 // zrAstAM samyaktvayuktaguNavannArIstavanaM, kiM tu sAratAvaNaM mithyAdRzAmapyanumodayannAi-- (upajAtivRttam ) . mithyAdRzAmapyupakArasAraM saMtoSasatyAdiguNaprasAram / vadAnyatA vainayikaprakAraM mArgAnusArItyanumodayAmaH // 5 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-upakArasAraM upakAro'nyeSAmapi hitasukhAdisaMpAdanasvabhAvaH sa sAraH pradhAno yasya sa tathA taM / saMtoSasatyAdiguNaprasaraM saMtoSo yena tena yathA tathA nyUna pUrNAdinA saMtuSTijavanasvabhAvaH, satyaM hitamitayAthArthyAdivacanaM, AdipadAt kramArjavamArdavaniHspRhatvAdayo grAhyAH, ta eva guNAH svaparatiphalajIvadharmAH teSAM yaH prasaro vistArastaM / tathA vadanyaM dAtRtvaM vainayikaprakAraM vinayo namravRttiH sa eva vainayikastatprakAraprAptaM guNaM / mArgAnusArI aho'sya mithyAzo'pi mokSamArgasyAnukUlatA vartate iti kRtvA'numodayAmaH jJAtvA hRdayena sAnandA javAma ityarthaH // 9 // ( sragdharAvRttam ) jihne prahvIjava tvaM sukRtisucaritoccAraNe suprasannA nUyAstAmanya kIrtizru tira sikatayA me'dya karNau sukarNoM / vIkSyAnyaprauDha lakSmIM DutamupacinutaM locane rocanatvaM saMsAre'sminnasAre phalamiti bhavartA janmano mukhyameva // 6 // vyAkhyA - he jihve he rasane tvaM svasaubhAgyavRdhdhyai suprasannA kasyacidapyapavAdAdyuccaraNadoSamalavarjitasaMtuSTA satI / sukRtisucaritoccAraNe suSThu zojanA kRtiH pavitradharmaH puNyAcaraNaM cAsti eSAmiti sukRtinasteSAM yAni sucaritAni dAnazIlatapaHsaMyamajJAnavairAgyAdisamAcaraNAni teSAM yamuccAraNaM sAnandajapanaM tasminnado nizakaraNe prahRIjava namrA Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yasakA rAjA sadodyamavatIti yAvat java pravRttimatI tiSTha / adya sAMpratajanmani me mama karNau zravaNayaM anyakIrtizrutirasikatayA zranyakIrtiH anyeSAM zrAtmavyatiriktAnAM yA kIrtirnirmala guNajanyayazaH khyAtiH tasyA yA zrutiH parajanaiH kriyamANAyAH samAkarNanaM tasyAM yA rasikatA premaparatA tayA kRtvA sukarNo zravaNasAvadhAna nirmANa sAphalyayuktau nUyAstAM / vetAM / anyaprauDhalIM vIkSya anyeSAM svasmAdbhinnAnAM zatrumitrANAM prauDhAM mahAvizAlAM lakSmI dhanakuTuMbapUjAmahimarUpArogyAdisaMpadaM prekSya | locane mama netrayugmaM / drutaM zIghraM / rocanatvamuttamarucijananatvaM / upacinutaM pravRddhiM prApayatAM / asmin dRzyamAne sAre tRptirUpasAravarjite saMsAre nave javatAM rasanAzravaNacakSuSAM janmano racanodravasya mukhya pradhAnaM / phalaM kAryametadevetyarthaH // 6 // ( upajAtivRttam ) pramodamAsAdya guNaiH pareSAM yeSAM matiH sajati sAmya sindhau / dedIpyate teSu manaHprasAde guNAstathaite vizadIjavanti // 7 // vyAkhyA- yeSAM sujhapuruSANAM matirbuddhiH / pareSAM svasmAdanyaguNijanAnAM / guNaiH proktarUpaiH / pramodaM harSolAsaM / AsAdya prApya / sAmyasindhau samatAbhAvarUpe saMtoSasamudre | majati magnatAM prAptA bhavati / teSu paraguNaijaneSu viSaye / mnHprsaado| manasaH zuciH / dedIpyate atizayena samujjvalatAM prAptaH san zojate / tathA ete guNA anumoditA guNAH proktasva - rUpAH / vizadIjavanti pUrva malinA pi nirmalazuddharUpA javantItyarthaH // 7 // Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -62-%2525-2536325 zratha geyapadyApTakena pramodalAvanAM vijAvayannAha-- vinaya vinAvaya guNaparitoSaM nijasukRtAptavareSu pareSu / parihara dUraM matsaradoSaM vinaya vijAvaya guNaparitoSam // 1 // Ma vyAkhyA-he vinaya he vinIta mumudo tvaM / guNaparitopaM pareSAM sukhitvAdiguNeSu paritoSa pari sarvataH toSaM saMtuSTaci tatvaM / vijAvaya punaH punazcintaya dhAraya kuruSveti yAvat / kena sAdhanenetyAha-nijasukRtAptavareSu nijAni svayaM niSpAditAni pUrvAdhunikajanmatiH sukRtAni sadAcArAsevanAni tairAptaM prApta varatvaM puNyAdinA pradhAnatvaM yaiste tathA teSu / pareSu svajinnaprakRSTapuNyavatprANipu / matsaradoSa matsaraH pareSAM sukhAdiSvasahanasvalAvatA / dUramatyantaM / parihara svAtmanyalAvaM kurvityarthaH // 1 // diSTyAyaM vitarati bahudAnaM varamayamiha lanate bahumAnam / kimiti na vimRzasi paraparajAgaM yahinajasi tatsukRtavinAgam , vi0 // 2 // vyAkhyA-zrayaM devadattAdiH diSTyA jAgyavalidhatayA bahudAnaM bahu supracuraM dAnamajayasupAtrAdikaM vitarati dadAtItyato / dhanyo'yaM / ayaM yajJadattAdiH / iha manuSyaloke dharminyAyisadAcAripuNyatvAdinA bahumAnasatkArapUjApratiSThAdikaM banate mAmoti / taparaM zreSThaM manye'sya yogyatvAt / kimiti he jIva tvaM / iti proktaprakAraM kiM kasAna vimRzasi na cintana Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ye pradhAnAMgIkaropIti yAvat / tatkimityAda - paraparanAgaM parasya sukRtino devadattAdeH parajAgaM paraM prakRSTamuttamottamaM jAgaM sevAnaktidAtRtvavadumAnAdihetuprakarSapuNyakarmodayaM / tatsvahRdaye'numodaya yadvijajasi yadyasmAtparasukRtA - numodanAt tatsukRta vibhAgaM vijajasi tattasya puNyakAryakarturyatsukRtaM zubhakRtya sevanaphalaM tasya vibhAgaM viziSTo nAgo'numodanapariNAmataH tujhyaphalaM phalArdhaM phalatrinAgAdirUpopArjanaM vibhajasi lanase ityarthaH // 2 // yeSAM mana iha vigata vikAraM ye vidadhati muvi jagaDupakAram / teSAM vayamucitAcaritAnAM nAma japAmo vAraMvAram vi0 // 3 // vyAkhyA - iha manuSyaloke yeSAM mumukSUNAM / manazcittaM vigatavikAraM vigato vinaSTo vikAro rAgadveSAdipariNAmo yasya tattathA / tathA ye bahuzrutAdayo muvi vizve / jagamupakAraM sarvajanasyopakAraM / vidadhati kurvanti / teSAM proktaguNanAjAM / ucitAcaritAnAM ucitaM svasyAnurUpaM yogyaM caritaM kartavyamasti yeSAM te tathA teSAM proktarUpANAM nAma abhidhAnAdarANi vayaM vAraMvAraM bahuzo japAmo jAma ityarthaH // 3 // adada titikSAguNamasamAnaM pazyata jagavati muktinidAnam | yena ruSA saha lasada jimAnaM UTiti vighaTate karmavitAnam, vi0 // 4 // vyAkhyA- ahaha mahAcamatkArakAraNaM yUyaM paryAlocayata / kiM tadityAha - nagavati jinezvare / muktinidAnaM mukke sadasya Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BSBA-%4066949604 nidAnaM zukladhyAnAlaMvanatvena mukhyasAdhanaM / titikAguNamasamAnaM titikA krodhAnAvena parakRtApamAnopasargAdiprANaviyogaphalakazItoSNakSuttadaMzAdiSansahanazIlatA kSamA saiva guNo hitaprAptiprakArarataM AsamAnaM kIdRzaM ? atulaM ananyasadazaM samatAjAvaM taM pazyata hadayadRzA vilokayata / yena titikSAguNena / lasadanimAnaM lasan vRdhi gaDhan vardhamAna meM ityarthaH animAnaH ajinavakarmaNAMjhAnAvaraNIyAdhaSTAnAM nidAnaM nizcitasaMtatamukhyavandhahetvanA diyogyatvajIvasvajAvastadapi rupA saha krodhakSyeNa sArdhameva UTiti zIghramekahelayA vighaTate'nyaprayataM vinaiva kSamAmAnAdeva svato vinshytiityrthH|||| zradadhuH kecana zIlamudAraM gRhiNo'pi parihRtaparadAram / yaza yaha saMpratyapi zuci teSAM vilasati phalitAphalasahakArama, viNa // 5 // vyAkhyA kecana kiyantaH gRhiNo'pi gRhasthAmA api parihataparadAraM parihatA varjitAH paradArAH paraparigRhItAH striyo yasmiMstattathAvidhaM / nadAraM niraticAratvena zreSThaM / zIlaM dezataH sarvatazca brahmacarya / adadhudhRtavantaH dhArayanti +ca / tepAM gRhiNAmapi sudarzanasunamAdInAM / iha manuSyaloke / zuci pavitraM / phalitAphalasahakAraM phalitaM phalasamRddhiB saMprAptaM aphalaM puppitaM sahakAramAvatarusadRzaM / yazaH kIrtiH / saMpratyapi vartamAnasamaye'pi vivasati vizeSeNa dIptaM satra zojate ityrthH||5|| yA vanitA zrapi yazasA sAkaM kulayugalaM vidadhati supatAkam / tAsAM sucaritasazcitarAkaM darzanamapi kRtasukRtavipAkama, vi0||6|| Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IPE SHRES-06- 4 5 vyAkhyA-yAH kAzcana vanitAH khiyo'pi yazasA sAkaM yazasA suzIlasadAcAragAMnIryakramAvinayAdisvaguNajanyakIrtiprasareNa sAkaM sArdhameva / kulayugalaM kutayoH pitRvaMzazvazuravaMzayoryayugalaM yugmaM tattayAjUtaM / supatAkaM zojanAH patAkA || jananayanahRdayAnandajanakazojAvardhakadhvajazreNayastAnimamitaM sadanamiva zonitaM yasmiMstattaprAjUtaM / vidadhati kurvanti / tAsAM proktaguNazAlinInAM sucaritasazcitarAkaM suSTu sundarANi caritAni vratadAnAdyAcaraNAni tAnyeva sazcitarAkaM saMgRhItaM rAzIkRtaM rAkaM kAJcanaM tattathAjUtaM / darzanamapi tAsAM kartavyamukhadehopakaraNAdInA vilokanamapi / kRtasukRtavipAkaM saMprApitapuNyaphalaM manya ityarthaH // 6 // tAtvikasAttvikasujanavataMsAH kecana yukti vivecnhNsaaH| alamakRSata kila nuvanAnogaM smaraNamamIyAM kRtazujayogam, vi0 // 7 // vyAkhyA-ye kecana ye ke'pi naramukuTamaNayaH puruSAH / tAttvikasAtvikasujanavataMsA yAyArthyAnAropitavastu-1 svarUpaM tavaM svayaM tattvaM vidanti parejya upadizanti yete tAttvikAH, sAttvikA dharmAdivastu nirdhAraNe saMpAdane ca sadvyavasAyo vidyate yeSAM te sAttvikAH, sujanAH nyAyadharmajJAnAdisamRdhA ye janAH prANinasta tathA teSu ye'vataMsA mUrdhanyAsteSAM / tathA ye yuktivivecanahaMsAH yuktayaH svazAstretarazAstravacanAnAM yuktAyuktatvaparIkSaNe vastusvarUpeNa saha ghaTanAH tAsAM vivecanaM yathArthAyagrArthayornirdhAraNaM pRthakaraNaM tasmin haMsAH dIranIrayorasaMyuktatvakArakamarAlacakSudharbhadhiyastepAM / kila juvanAnogamalamakRpata kila sakalajanaprasiddhaM bhuvanAjogaM nuvanAnAM jagatrayANAM AnogaH paripUrNahRdayatnAvastaM janakalakara Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ proktaguNaiH alamatyartha akRpata AkarSitavanta zrAkarSanti zAkarpayiSyanti / tepAmamIpA prauDhapuNyalanyAnA dUrAsannavatinAM smaraNa cintanamapyasmAkaM kRtazujayogaM dattapuNyavandhamastItyarthaH // 7 // athopasaMhAramAha-- iti paraguNaparijAvanasAraM saphalaya satataM nijamavatAram / kuru suvihitaguNanidhiguNagAnaM viracaya zAntasudhArasapAnam, vi0 // 7 // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye pramodanAvanAvinAvano nAma caturdazaH prakAzaH // 14 // vyAkhyA-iti proktaprakAreNa paraguNaparilAyanasAraM pare'nye svasmAninnA janAH teSAM ye guNAH paropakAraprAdhAnyAdayaH tepAM yatparinAvanaM svamanasi taiH ramaNaratinajanaM tadeva sAraM saphalatvakAraNaM yasya sa tathA taM / nijaM svakIyaM avatAraM 8 * janma / satataM nirantaraM paritnAvayan saphalaya sArthakaM kuru / suvihitaguNanidhiguNagAnaM kuru tathA suvihitaM cAvazyakAdisarvakRtyaM yeSAM te tathA ta eva guNanidhayo guNanidhAnAni tepAM guNagAnaM saguNotkIrtanaM kuru vidhehi / zAntasudhArasapAnaM viracaya rAgAdivikAravirahito jUtvA zAntasvanAve vividhapremajareNa vinodaM najetyayaH // 7 // ___ // iti zrItapAgacIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIvuddhivijayamukhyaziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyatilakamunizrIvR-5 vivijayacaraNayugasevinA paMDitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArasaTIkAyAM pramodanAvanAvinAvano nAma 'caturdazaH prakAzaH samajani // OSTEOSTADAS ROSTORSLOSOOG Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paJcadazaH prkaashH|| uktazcaturdazaH prkaashH| atha paJcadazaH procyate / tasya cAyamanisaMvandhaH / caturdaze pramodanAvanA proktA / tAM ca nAvayan karuNAJcitahRdayo javati / sa ca kAruNyaM nAvayatItyataH kAruNyatnAvanAM vinAvayannAha / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH (mAlinIvRttam) prathamamazanapAnaprAptivAJcAvihastAstadanu vsnveshmaalNkRtivygrcittaaH| pariNayanamapatyAvAptimiSTenjiyArthAn satatamanikSaSantaH svasthatAM kAzzuvIran // 1 // vyAkhyA-tAvaJcittasvAsthye purvanaM darzayati / ye'prAptakAruNyAste mukhinaH santaH prathamaM pratanirdhanatAyAmAdau / azanapAnaprAptivAJcAviharatA azanamodanAdi pAnaM svA'zItalajala'gdhasitApAlApAnIyamadirAsavAdi tayoraprAptayoH prAptistasyA vAga'nilAparatena viharatAH samAturatvena vyAkulA nvnti| tadanu vasanavezmAlaMkRtivyagracittAHtadanu kathaJci-18 jAtAzanapAnaprApteH pazcAt vasanAni cInAMzukavalAdIni vezmAni dhavalagRhAhAlakApaNAdIni alaMkRtayaH kaTakakuMbha lanUpurAdayaH tAsAM prAptaye vyagracittAH vividhAnyagrANi strIputra hisnupAdicintanIyavastUni ropAM citteSu te vyagra3 cittA vyAkulA navanti / tathA kathaJcivastrAdiprAptau satyAM pariNayanamapatyAvAptimiSTendhiyArthAn pariNayanaM svaparavi-12 Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6- GAGGAGROREGAR / vAhamivantaH apatyAvApti santAnaprAptimivantaH iSTenjiyArthAn zSTAn svasya priyAn injiyArthAn zabdarUpagandharasara sparzAn paJcenjiyaviSayajogAninchantaH / satatamajilapanto nirantaraM pUrvoktasarvavastuprApticintAvyAkulAH santaH zrAzu / / * zIghra svasthatAM manaHsthairya va aznuvIran ka prApnuvan tanneran ? na vaapi| aprAptasthairye manasi kIdRzI karaNetyarthaH // 1 // (zikhariNIvRttam ) ' upAyAnAM sadaiH kathamapi samAsAdya vinavaM navAcyAsAttatra dhruvamiti nivabhAti hRdayam / athAkasmAdasmin vikirati rajaH kUrahRdayo ripurvA rogo vA jayamuta jarA mRtyurathavA // 2 // vyAkhyA-kathamapi mahatA kaSTaprabandhena upAyAnAM ladaiH upAyAH dhanAdiprApteH sAdhakA vANijyavidezagamanakhanikha* nanAdayasteSAM yAni lakSANi sutarAmatiprabhUtAni taiH kRtvA / vinavaM puNyasaMvandhAnusAreNa pracuralajhI / samAsAdya prApya / lavAnyAsAt anAdito'nantajavadhanapremaparicayAt / tatra dhanopari dhruvamiti kSaNavinazvaramapyetaghanaM dhruvaM me sadA* sthAyi kathaM javedityevaM hRdayaM mAnasaM nibadhnAti saMdhAya yAvattiSThati tAvattasya kathA jIvanavArtA pravandhe / tathA'smin / 6 dhanasaMgrahe / akasmAt zracintitamekapade / krUrahRdayaH sussttcittH| ripuH zatruH / vA'thavA / roga AzuvinAzakazUlAdi-8 hU~ vyAdhirvA / uta jayaM paracakrAdyApatanaM / jarA vayovAMdhakyaM / athavA mRtyumaraNaM rajo dhUlI vikirati vikSipati sarva ra vinAzaM nayati tadA tasya kAruNyaM va sNjvtiityrthH|||| Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( sragdharAvRttam ) spardhante spi keciddadhati hRdi miyo matsaraM krodhadagdhA yudhyante ke'pyaruddhA dhanayuvatipazu kSetrapaDA dihetoH / kecillocAllanante vipadamanupadaM dUradezAnantaH kiM kurmaH kiM vadAmo bhRzamaratizatairvyAkulaM vizvametat // 3 // vyAkhyA - zrasmin jagati kAruNyavarjitA jIvAH ke'pi kiyantaH mithaH parasparaM spardhante svasmin saMharSitAH santaH parecyA | samadhikA navitumicchanti pareSAM parAjavakAmanAnRtazca vartante / kecicca krodhadagdhAH kopAgninA jasmIkRtavivekajI - vanA mitho matsaraM pareSAM sukhAdivRddhya sahanasvanAvatAM hRdi citte dadhati manasA nirdhArayantastiSThanti / tathA kespi prophenyo'nye dhanayuvatipazu kSetrapAdihetoH dhanaM kAJcanAdi, yuvatiH kumArI svaparavivAhitA vA strI, pazurgajavAji - vRpanAdiH, kSetrANi sasyotpattinUmayaH, patrANi grAmanagarAdIni yAdinA rAjyamaMkalAdayo grAhyAH, dhandhe kRte eteSAM | hetoH saMharaNa vinAzAdikAraNataH / zraruSA anivArya krodhagrastAH / yudhyante pAMva kauravAdivatsaMgrAmayanti / tathA keci - prophenyo'pare sonAghanAzAvazAt dUradezAnayanto dUre jaladhimadAraNyaM samudhya sthitA ye dezA janapadAstAn chATantaH paribhramaNaM kurvantaH / anupadaM sthAne sthAne vipadaM mahApattiM labhante prApnuvanti / tathAbhUte jagati karuNotpAdAya vayaM kiM Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kurmaH kiMnAmakaM samarthopAyamAzrayAmaH ? kiM vadAmaH kinAmakaM jagadhitamupadezaM dadmaH ? tanna jAnImaH / etatpratyakSadRzyamAnaM vizvaM nuvanatrayaM / aratizataiH pIDopegaHkhAnAM zatazaH samUhaiH nRzamatyartha vyAkulaM karuNAspadavihvalaM hai| * vartate ityrthH||3|| (upajAtivRttatrayam ) khayaM khanantaH svakaraNa gartA madhye svayaM tatra tathA patanti / tathA tato niSkramaNaM tu dUre'dho'dhaHpAtA hiramanti naiva // 4 // vyAkhyA-lo navyA ayaM vizvajanaH tathA tena prakAreNa / svakareNa nijahastena Atmanaiveti yAvat / gartA mahA-18|| se khAtikA / svayaM svakIyenAraMlapravRttisvalAvena nezvarAdipreraNyA khananto'labdhAdhastanatalapradezaM vidaaryntH| yathA yena tala prAptyajAvena / tato gartAmadhyanAgAt niSkramaNaM tuM nirgamantu dUre'stu paraM tu adho'dhaHprapAtAdapi naiva viramanti nIcainIMcairgacchannaiva viramanti nIcairgamanasyApi avasAnaM naiva prApnuvanti sutarAmanantasaMsAratvaM brajantItyarthaH // 4 // prakalpayannAstikatAdivAdamevaM pramAdaM parizIlayantaH / magnA nigodAdiSu doSadagdhA urantapuHkhAni dahA sahante // 5 // vyAkhyA-hahA mahAkaSTaM ajJAH sadbodhavikalA mithyAdRSTayo vyAkaraNatarkasAhityAdinilabdhavAdazaktayo yathArthavastusvarUpasArajJAnavarjitA vAcATA iti yAvat / nAstikatAdivAdaM prakalpayan nAstikatA paJca vA nUtacatuSTayaM vihA Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yAnyaH kazcidAramAkhyaH padArtho nAstItyevaM cadannAstikastanAvastattA sAdiryasya sa tathA AdipadAdAramA kartA na javati, logI tu lavati, sarvajJo nAsti, vedavAkyairdharmanodanA mokSo na jJAnAtmakajhAnaM prakRtidharmaH, sA tu jaDAtmiketyAdayo vodhyAH ityAdi vadanaM vAdastaM prakalpayan svasveSTazAstrAdirUpeNa racayan / evaM proktavAdAdinA pramAdaM mithyAtvarAgapAdipramattatAM / parizIlayantaH samAcarantaH dopadagdhAH pUrvoktadopakRzAnunA prajvalitasadicAradehAH / nigodAdipu nigodaH | pratyakavanapRthivyAdinarakAdayo grAhyAH teSu / purantanuHkhAni mukhenAnto'vasAnaM yeSAMtA tAni urantAni muHkhAni janmamaraNAdikaSTAni sahante vedayantItyarthaH // 5 // zRevanti ye naiva hitopadezaM na dharmalezaM manasA spRzanti / rujaH kathaMkAramathApaneyAsteSAmupAyastvayameka evaM // 6 // Mail vyAkhyA--ye'nirdiSTanAmadheyAH / hitopadezaM dharmamayahitazikSA / naiva zRNvanti ayamevAtmanaH kaTyANaprApterupAyo stIti hitadhiyA naivAkarSayanti / tathA ye dharmalezaM manasA na spRzanti dharmasya dAnAdicaturvidhasya lezamekAdiledaM dezato'pi manasA dharma eva sakasakaDyANado'stIti zraddhyApi na spRzanti na svIkurvanti / athaivaM sthite teSAM proktasvarUpANAM / rujo janmajarAmaraNakarmavikArAdirogAH / kathaMkAraM kenauSadhopAyAsaMbanena kRtvA / apaneyA nivAH nAnyena kenApi nighAH santi / kuta evaM ? yatasteSAM nivAraNe upAyastu nivRttisAdhanaM tu / eko'ditIyo'yameva / ayamanantaranirdiSTo hitazravaNadharmasvIkAra eva / sa tu sutarAM parihata ityarthaH // 6 // OMOMOMOMOMOMOM Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ natopadezaM prakRte niyojya phalitArtha darzayati (anuSTuvavRttam) paraphuHkhapratIkAramevaM dhyAyanti ye hRdi / lanante nirvikAraM te sukhamAyatisundaram // 7 // vyAkhyA-ye kRtinaH / paramuHkhapratIkAraM pareSAM muHkhAnAM nivAraNaM / hRdi svamanasi / evaM pUrvoktaprakAreNa / dhyAyanti cintayanti / te sjhnmuurdhnyaaH| zrAyatisundaraM zrAgAmini kAkhe kalyANAvahaM / nirvikAraM zravinazvaraM / sukhaM prmaanndN| khanante ityarthaH // 7 // atha geyapadyASTakena karuNAnAvanAM vijAvayabAha sujanA najata sudA nagavantaM sujanA jajata mudA jagavantam / zaraNAgatajanamida niSkAraNakaruNAvantamavantaM re, suja // 1 // 8 vyAkhyA-he sajanAH satarAM gaNasamajhA ye janAH paruSAste sajanAsteSAM saMbodhana he saparuSA ya / mudA sAnandayA hatyA / jagavantaM sarvadarzinaM jinezvaraM / jajata sevadhvaM sevadhvaM / kiMviziSTaM ? iha sarvajIvarAzau / niSkAraNakaruNA. vantaM niSkAraNaM pratyupakArajanakaM putrAdisaMbandhamanapekSyaiva kRpAvannAvAdeva pAlayantaM / tathA zaraNAgatajanaM prapannazaraNamupadezAIlavyajanasamUhaM / avantaM sanmArgadarzanena argatikhenyo rakSAM kurvantaM ityarSaH // 1 // Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *************** kSaNamupadhAya manaHsthiratAyAM pibata jinAgamasAram / kApathaghaTanAvikRtavicAraM tyajata kRtAntamasAraM re, su // 2 // vyAkhyA-manazcittaM / kSaNaM svalpakAlamapi / sthiratAyAM nizcalaikAgratAnAve upadhAya nivezya saMsthApyeti thAvat / / jinAgamasAraM jinasiddhAntAnAM sAraM paramArthajJAnAmRtaM pivata samAsvAdanaM kuruta / kApathaghaTanA tathA kApathA modamArge vighnakAriNaH kumArgAH teSAM ghaTanA yuktayo racanA iti yAvat tAntiH vikRtavicAraM vikRtAH sarvathA nityatvAnityatvA-1 dinirviparItA vicArA vastuparyAlocanaprakArA yatra sa tathA taM / asAraM paramArthavarjitaM / kRtAntaM proktarUpaM zAstraM tat /tyajata pridrtetyrthH|||| pariharaNIyo gurura vivekI jramayati yo matimandam / suguruvacaH sakRdapi paripItaM prathayati paramAnandaM re, su0||3|| vyAkhyA-yo viparItadharmopadeSTA avivekI svaparahitAhitasatyAsatyAdInAmavizeSajJo guruH prabajito'prabajito yA hA zAstravaktA pariharaNIyaH parivarjanIyaH tanmukhAdharmazAstraM na zrotavyaM / kuto yato hetoH| yo vaktA matimandaM matyA bu-11: dhyA mando'zIghagrAhI paramArthavedane'nipuNastaM vramayati vastusvarUpAnyathApratipAdanenAdharme'pi dharmadhIsaMpAdanAzAnti ra janayati / tataH sa ca ghrAntazca pAyapi navAvarte camataH, tasmAtparidaraNIyaH suguruvacaH sarorupadezastu / sakRdapi pa OMOMOMOMOMOM Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 ripIta sakRdekadApi pari samastazravaNasAmagyA pItaM karNAJjasiniH pAnIkRtaM / paramAnandaM mokSasukholAsaM prathayati vistA rayati yena saMsArAnnistaratItyarthaH // 3 // ___ kumatatamojaramIlitanayanaM kimu pRcchata panthAnam / dadhibudhyA nara jalamanthanyAM kimu nidadhata manyAnaM re, su0 // 4 // vyAkhyA-jo navyAH kumatatamojaramIlitanayanaM kutsitaM mithyAtvAjhAnahiMsAdinirdU pitatvAdasArajUtaM matamanipretaK darzanaM zAstrajJAnaM ca yattatkumataM tadeva tadrUpaM vA yastamojaro'ndhakArarAzistena mIlite paTalaghayasaMpuTIkRte vartate nayane netre yasya guroH sa tathAntastaM / panthAnaM mokSamArga / kimu pRcchata kimu kayA vicAraNyA saMjAvanayA vA pRcchata asyAdarzanasya mukhAnmodamArga jJAtumicchata / he nara he vidhAna / jalamanthanyAM jalatAyAM manyanyAM mayanikAyAM vizAlamukhodarAyAM bRhatkumnyAM golItI loke / kimu vitarka vitarkayata yUyaM kiM dadhibudhdhyA etaddadhIti dhiyA vilomanAya ma-3 nyAnaM tundaM ravaiyamiti soke nidadhata nikSipata ityarthaH // 4 // thaniruddhaM mana eva janAnAM janayati vividhAtakam / sapadi sukhAni tadeva vidhatte zraAtmArAmamazaMkaM re, su // 5 // __vyAkhyA-he cetana tvamAnavapravRttaM mAnasaM rodhy| kimarthamityAha-- yato janAnAM prANinAM / aniruvaM paJcaviSaya R-55-5 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravRttera niSiddhaM / manazcittameSa na tvanyat / vividhAtaMkaM vividhamane katnedabhinnaM AtaMkaM rogasaMtApa saMdehamayAdikaM janayatyutpAdayati / tadeva mana eva yadi zrAtmArAmaM cetana svarUpamevArAmaM ramaNavATikAM najettadA akaM sandedarahitaM yathA | syAttathA / sapadi bhavanasamakAlameva / sukhAni sarvazarmANi vidhatte kuryAdityarthaH // 5 // | paritAzrava vikathA gaurava madanamanA divysym| kriyatAM sAMvarasAptapadInaM dhruva midameva rahasyaM re, su0||6|| vyAkhyA - jo javyAH chAnAdivayasyaM zranAdimitraM sahacAri / zrAzravavikathA gauravaM zrazravAH proktarUpAH, vikathA | dezakathA dikottarUpAH, gauravam samRdhdhyAdivadumAnarUpaM, madanaH kAmaH samAhAradvandve kRte / tat pariharata varjayata / tathA sAMvarasAptapadInaM saMvaro manaindriyakapAyayogAnAM nirodhastasyedaM sAMvaraM eva sAptapadInaM mitraM kriyatAM vidhIyatAM / dhruvaM nizcitaM / idaM proktarUpameva rahasyaM / dharmasya janmanaH zAstrasya ca sAramityarthaH // 6 // sAta iha kiM navakAntAre gada nikuraMbamapAram / anusaratA hitajagaDupakAraM jinapatimagadaMkAraM re, su07 vyAkhyA - jo jA yUyaM iha dRzyamAne'neka duHkhapUrNe navakAntAre saMsArarUpamahAraNye | apAramanantaM / gadanikuraMbaM rogasamUhaH / kimiti kathaM / sahyate tatpIkAM sahamAnA duHkhinaH kiM tiSThatha | AditajagaDupakAraM cAditaH saMpAditaH jagato bhuvanasyopakAraH pravyajAvarogaharaNarUpaH yena sa taM / jinapatiM jinezvaraM / chAgadaMkAraM zrArogyakAriNaM / anusarata samAzrayadhvamityarthaH // 7 // Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAramAda- zRNutaikaM vinayoditavacanaM niyatAyatiditaracanam / racayata sukRtasukhazatasandhAnaM zAntasudhArasapAnaM re, su0|| 8 // // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye kAruNyabhAvanAvibhAvato nAma paJcadazaH prakAzaH // vyAkhyA - jo javyA niyatAyatihitaracanaM niyataM nizcitaM avazyaMbhAveneti yAvat zrAyatyAmAgAmini kAle phalaprApaNe tiracanaM hitamAtmanaH kalyANaM tasya racanA niSpAdanaM yasmiMstattathAbhUtaM / ekamadvitIyaM / vinayoditaM vinayena ninRtavAdinA'calavacanavaktrA'rhatA uditaM proktaM yadacanaM upadezastat zRNuta / sukRtasukhazatasandhAnaM sukRtAni puNyAni sadAcaraNAni ca sukhAni narAmaramokSazarmANi teSAM zatAni suprabhUtatarasaMkhyAni: saMkhyeyAni teSAM yatsandhAnaM zrAtmani saMyojanaM tattathAbhUtaguNaM / zAntasudhArasapAnaM zAnto rAgAdyajAvajava viraktimokSA jilASAdimAn jIvasvajAH sa evAjarAmarakA risudhArasastasya pAnaM premanareNAsvAdanaM tat racayata kurutetyarthaH // 8 // iti zrI tapAgaThIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrI buddhi vijaya mukhya ziSya zrI muktivijayasatIrthya tilakamunizrI vRddhivijacaraNayugasevinA paMkitagaMjIravijayagapinA viracitAyAM zrI zAntasudhAra saTIkAyAM karuNAbhAvanAvibhAvano nAma paJcadazaH prakAzaH // Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ----OMOMOMOMOMOM // atha SoDazaH prkaashH|| vyAkhyAtaH paJcadazaH prakAzaH atha pomazo vyaakhyaayte| tasya cAyamajisaMvandhaH-paJcadaze karuNAnAvanAlAvitA, 5 tAM ca nAvayan sarveSu karuNAyuktatvena sadRzapariNAmI javati / yaH sarvatra samapariNAmI rAgAdipakpAtavirahitatvAdyathA6 yatattvagrAhityAcca sa madhyastho javatItyataH pomaze mAdhyasthyanAyanAM vinAvayannAha / tasyAzcAyamAdimaH zlokaH (pazcApi zAlinIvRttAni) zrAntA yasmin vizramaM saMzrayante rugNAH prItiM yatsamAsAdya sdyH| lanyaM rAgadveSaviSirodhAdaudAsInyaM sarvadA tatpriyaM naH // 1 // vyAkhyA-jo navyA yUyaM tanmAdhyasthyaprItA navata / kiM tadityAha-yasmin mAdhyasthye prApte sati asmin jagati zrAntAH rAgaSamohAdijanyasaMtApanaraiH paridINA zrapi janA vizramaM pUrvoktasaMtApanaraviramaNena khedAnAvaM saMzrayante'ti* zayena praapnuvnti| tathA rugNAH rogaiH samanvitatvena rukpapImitAste'pi yasmin prIti deharAgarogapazamanAtpremarasamAsvAdayanti / nugno'pi rugNavaghyAkhyeyo rugNasya vyarthatvAt / tathA yanmAdhyasthyaM rAgaSavikSepirodhAt rAgaSau prasijhau tAveva vikSepiNo hitavinAzakazatrU tayo rogho'nunavo nirAkaraNaM ca tasmAjIvAH / samAsAdya prApya / sadyaH zIghraM / au -96722PAGASAREA RISASI SAISTES Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R - / dAsInyaM rAgaSepapakSapAtavirahanAvaM / sajante samAsvAdayanti / tanmAdhyasthya no'smAkaM sarvadA nirantaraM sarvakAlaM priya miSTaM navatvityarthaH // 1 // madhyasthAnAM khedakAraNameva nAstItyAha loke lokA ninnabhinnakharUpA jinnaininnaiH krmnimmNjiniH| ramyAramyaizceSTitaiH kasya kasya tadvigniH stUyate ruSyate vA // 2 // vyAkhyA-vidhAMso madhyasthAH svahRdaye vakSyamANaprakAraM jAvayanti / kimityAha- loke juvana traye lokAH prANinaH / / marmajiliH jinailinnaiH karmatiH marmajiliH marmANi jIvasthAnAni saMghimilApahitaprAptyAdisthAnAni tAni jindanti vikA dArayanti vinAzayantIti yAvat yAni tAni tathA taimarmaniniH / ninnaininnaiH karkazakarkazatarakake shtmnnedpraaptaiH| kamanijhanAvaraNIyAdiniH zunAzulaiH kRtAH jinnajinnasvarUpA jinnaM ninnaM virUpavirUpataravirUpatamatvena surUpasurUpatarasurUpatamatvena krUrazAnta:khisukhisadhananirdhanadharmatisumatyAditvenAnyatvamanyatvaM prApta svarUpaM AkArasvanAvaH yeSAM te tathA-10 vidhAH santItyataH ramyAramyaizceSTitaiH ramyANi sundarANi dAnAdirUpANi zraramyANyasundarANi vadhAdirUpANi yAni cerASTitAni kriyApravRttayastairvinistattvavinirmadhyasthaiH kasya kasya ramya kriyAkAriNaH stUyate prazasyate / vA'thavA kasya ka RHGANGRAPE Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pyArampakartavyavidhAyino rupyate kopanindAdi kriyate sveSTasAdhanavyAghAtahetujUte pe jJAtvA na kasyApi stutirvA nindA vA kAryA vightirityyH||2|| athodAharaNena mAdhyasthyaM SaDhayannAha mithyA zaMsanvIratIrthe zvareNa rorbu zeke na khaziSyo jmaaliH| anyaH koM vA rotsyate kena pApAttasmAdaudAsInyamevAtmanInam // 3 // vyAkhyA-jo navyAH svazreyo'dhininavanirmadhyasthaireva stheyaM / yato jagavatA svaziSyaH svahastadIkSitaH / jamAliH kulino'pi mithyAtvodayena mithyA zaMsan svasya navanipAtakAraNamasatyaM prarUpayan / vIratIrthezvareNa zrIvardhamAnatIrthapa-10 tinA sarvabodhanaprakArajhenApi rodhuM nivArayituM na zeke na zakyate sma, anivartyakadAgrahaprAptaM jJAtvopekSitaH, taha-tare-15 SAmanivartyadAya naSedhe kA zaktiH? na kApi / ato mAdhyasthye stheyaM / tasmAmuktahetoH / anyaH sAmAnyajJAtA / kaH | kaskaH / vA'thavA kena sAdhanavizeSeNa / pApAtkadAgrahAgharAzeH / rotsyate nipetsyate / tata audAsInyameva proktarUpamAsadhyasthyameva / AtmanInaM AtmasarvahitakaraM AtmabudhdhyA samAcaraNIyamityarthaH // 3 // arhanto'pi prAjyazaktispRzaH kiM dharmodyogaM kArayeyuH prasahya / dadyuH zudhdhaM kintu dharmopadezaM yatkurvANA ustaraM nistaranti // 4 // HAN Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA - prAjyazaktispRzaH mahAzaktisamanvitAH / zrahanto jagatraya vijayakaraNasamarthA jinezvarA api / kiM prasahya kiM ka prasahya balAddehAdisAmarthyAt / kasyaciddharmodyogaM dharmodyamaM kArayeyuH zrapravartamAnaM pravartayeranna pravartayeyurjanAniti zeSaH / kiM tu kiM tarhi kuryurityAha- zuddhaM yathArthasvarUpaM yathAyogyaM yathA hitaprApakaM nirdoSaM bhavati tathArUpaM upadezaM vidhiniSedhojayAtmakaM dharmamArgakathanaM dadyuH jinezvarAH kuryuH / yatkurvANAH yadaI'padiSTaM kurvANA vidadhAnA navyajanA dustaraM duHkhena taraNIyaM navasAgaraM nistaranti nitarAM sukhena pAraM gacchantItyarthaH // 4 // tasmAdadAsInyapIyUSasAraM vAraM vAraM danta santo lihantu / zrAnandAnAmuttaraGgattaraGgairjIva niryajyate muktisaukhyam // 8 // vyAkhyA - hantetyAmaMtraNe he santo jo joH susajanAH / tasmAduktahetutaH / audAsInyapIyUSasAraM audAsInyaM prosvarUpaM mAdhyasthyaM tadeva pIyUSamajarAmarArogyavidhAyinI sudhA tasya yatsAraM tattvaparIkSaNe grahaNAdare cAtivarya dADhaya sthairya ceti yAvat tat / vAraM vAraM bhUyo bhUyo lihantu samAsvAdantAM / kuta evamupadizatItyAha- yadyasmAdaudAsInyasArasamAsvAdanAjIvAH jIvanirAyurAdiprANAn dhArayanirvartamAnanave'pyAstAM mokSaprAptAvityaperarthaH / AnandAnAmAhAdavizepANAM / uttaraMgattaraMgaiH udadhikAdhikoparyuparisamucchalaniH taraMgaiH sukhollAsalaharIjiH / muktisaukhyaM modasukhasvabhAvaM / jujyate samAsvAdyate prApyate tarhi tena mAdhyasthyameva sevanIyamityarthaH // e // Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratha geyapadyASTakena mAdhyasthyajAvanAM vinAvayannAha __ anujava vinaya sadA sukhamanunava audAsInyamudAraM re| kuzalasamAgamamAgamasAraM kAmitaphalamandAraM re, anu0 // 1 // vyAkhyA-he vinaya he guNAnuyAyicetana / udAramitarasarvasukhenyaH pradhAnaM / audAsInyaM sukhaM sadA'nujava udAsIne madhyasthasvanAve navaM saMpannaM yattadaudAsInyaM sukhamAnandasvanAvaM tvaM sadA nirantaraM sarvakAlamanulava svarUpeNa prItiparasotpAdanena ca vedaya / kIdRk tadityAha- kuzalasamAgamaM kuzalaH sarvAkaTyANavarjito mokSastasya samAgamaH saMgatiH rAgakSepapadAjAvAnmuktAtmatujhyasvanAvatvAt yasmin sa taM / zrAgamasAraM AgamasyAdhyayanazravaNamananarUpasya sAraM niSpakSapAtena tattvasya parIkSaNagrahaNAdarasvajAvatvAnmakSaNatuTyaM / kAmitaphalamandAraM svAnIpTakAryasiddharmandAraM kaTpavRkSanRtaM sahAmuddiSTakArya teSAmavazyameva niSpadyate'to mAdhyasthyaM najetyarthaH // 1 // parihara paracintAparivAraM cintaya nijamavikAraM re| vadati ko'pi cinoti karIraM cinute'nyaH sahakAraM re, anu0 // 2 // * vyAkhyA-he Atman tvaM paracintAparivAra parepAmAtmano jinnazarIradhanasvajanAdInAM cintAparivAraM rakSaNArjanapA khanAdikRte samunavadhikahapajAlaM / parihara varjaya mA kuru / avikAraM samunavavigamAdivikArarahitaM / nijamavinazvaramA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zratha geyapadyASTakena mAdhyasthyanAvanAM vinAvayannAha __ anujava vinaya sadA sukhamanunava audAsInyamudAraM re| kuzalasamAgamamAgamasAraM kAmitaphalamandAraM re, anu0 // 1 // vyAkhyA-he vinaya he guNAnuyAyicetana / udAramitarasarvasukhenyaH pradhAnaM / audAsInyaM sukhaM sadA'nunava udAsIne madhyasthasvanAve navaM saMpannaM yattadaudAsInyaM sukhamAnandasvanAvaM tvaM sadA nirantaraM sarvakAlamanulava svarUpeNa prItirasotpAdanena ca vedaya / kIdRk tadityAha- kuzalasamAgamaM kuzalaH sarvAkaTyANavarjito mokSastasya samAgamaH saMgatiH rAgakSepapadAjAvAnmuktAtmatujhyasvanAvatvAt yasmin sa taM / zrAgamasAraM AgamasyAdhyayanazravaNamananarUpasya sAraM niSpakSapAtena tattvasya parIkSaNagrahaNAdarasvajAvatvAnmakSaNatuTyaM / kAmitaphalamandAraM svAnIpTakAryasiddharmandAraM kaTpavRknutaM sahA muddiSTakArya teSAmavazyameva niSpadyate'to mAdhyasthyaM najetyarthaH // 1 // parihara paracintAparivAraM cintaya nijamavikAraM re| vadati ko'pi cinoti karIraM cinute'nyaH sahakAraM re, anu0||2|| vyAkhyA-he Atman tvaM paracintAparivAra parepAmAtmano jinnazarIradhanasvajanAdInAM cintAparivAraM rakSaNArjanapAmAkhanAdikRte samunavadhikahapajAlaM / parihara varjaya mA kuru / avikAraM samunavavigamAdivikArarahitaM / nijamavinazvaramA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ REntries *5*OSSOSPESES ( tmasvarUpaM / cintaya dhyAyasva / ko'pi kazcidazo vadati mamAsmina pakSapAto nAsti yathAsthitameva mayokaM iti jApati, na tu pakSapAtaM muJcati, sa karIra cinoti mukhakaMTakAkIrNamavizrAmapadaM pAparAzikarIrataraM cinoti samupArjayati / zra nyo'mAyAvI madhyastho'pakSapAtitvena / sahakAraM sukhasaMpAdakasAyamadhuraphalinaM puNyamAkandaM cinute samutpAdayan varta hU~ te'to yasocate tatkurvityarthaH // 2 // __ yo'pi na sahate hitamupadezaM ta'pari mA kuru kopaM re| niSphalayA ki parajanatadhyA kurupa nijasukhalopaM re, anu0 // 3 // * vyAkhyA-he Atman tvaM yo'pi kazcitkadAgrahI hitopadeza yathArthavastusvarUpamayajinAdyavahitadharmopadezaM na sahate 6 satyatvene na zraddadhAtyapi, tadanupAnaM tu dUre'stu, satyena rocayatyapi na / ta'pari kopaM mA kuru tasyopari ruSTo mA jv| * kuto'yaM niSedhaH ? yato niSphalayA svaparopakArasidhirahitayA parajanatadhyA anyajanAnAM cintayA saMtApena ca / nijasu, khalopaM svAtmanaH sukhavinAzaM / kiM nirarthakaM kuruSe vidadhAsItyarthaH // 2 // sUtramapAsya jaDA nASante kecana matamutsUtraM re| kiM kurmaste parihRtapayaso yadi pIyante (pibanti ) mUtraM re, anu0 // 4 // ra vyAkhyA kecana kiyanto jamA muurkhshiromnnyH| sUtraM suzAstrAdhAraM / zrapAsya parihatya / lASante svecchayaiva yahA 6156945 Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA jalpanti / tathA kecana utsUtraM zAstraviruddhamidamiti jAnanto'pi mataM svAbhipretameva prarUpayanti / tatra vayaM kiM kurmaH 1 yatte'jJAH parihRtapayasaH parihRtaM tyaktaM payo madhuramugdhaM yaiste tathA bhUtvA yadi mUtraM prasravaNaM svarucyA pIyante tarhi pibantu, kA no hAnirityarthaH // 4 // pazyasi kiM na manaHpariNAmaM nijanijagatyanusAraM re / yena janena yathA bhavitavyaM tadbhavatA durvAraM re, anu // 5 // vyAkhyA - he cetana tvaM nijanijagatyanusAraM jAvinI yA svakIyA svakIyA gatirjanmAntaraprAptiH tasyA anusAraM sadazaM vartamAnaM / janAnAM manaHpariNAmaM hRdayAkUtaM / kiM na pazyasi kena kAraNena na vilokayasi ? svacetasA tadvilokya mAdhyasthyaM jaja / ko'tra paramArtha ityAha--yena hetunA yena janena yathA javitavyaM yena kenacidanirdiSTanAmadheyena jatenAvazyaM vipAkena veditavyanikA citakarmavatA prANinA yathA yena sukhitvaDuH khitvasuranaranairayikatvAdinA ca prakAreNa bhavitavyaM niyamena viSyatyeva tasya tathA javanaM / tanniyatajA vijavanaM javatA tvayopAyollApinA durvAraM puSkaranivAryamiti mAdhyasthyameva janIyamityarthaH // 5 // ramaya hRdA hRdayaMgamasamatAM saMvRNu mAyAjAlaM re / vRthA vadasi pula paravazatAmAyuH parimitakAlaM re, anu0 // 6 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IPI vyAkhyA he cetana tvaM mAyAjAlaM jIvamatsyabandhana vidhAyinI mAyA usavRttirUpakapaTacintananApaNasamAcaraNaM saiva jAlaM jantugrAha kapAzaH tat saMvRNu saMkSiptaM kuru nirodhayeti yAvat / hRdayaMgamasamatAM hRdayaMgamA manoharA yuktiyuktati / yAvat tAdRzI yA samatA sarvatra tuTyapariNAmitA tAM hRdA hatkajena saha ramaya krIDaya / pujalaparavazatAM pujalAH rAgakSepamanovAkAyAdayasta evAtmano vijAtIyatvena pare'nye teSAM yA vazatA niyaMtraNA tadadhInavartanA tAM / vRthA vahasi svArtha / vinaiva prApnopi / kuta evaM ? yatastavAyurjIvitaM / parimitakAsaM paJcAzatpaSTivarSa yAvanmitakAlaM vidyate paravazena svArtha saMpAdayituM na zaknopItyarthaH // 6 // anupamatIrtha midaM smara cetanamantaHsthiramanirAmaM re| ciraM jIva vizadapariNAmaM lajase sukhama virAmaM re, anu||7|| I] vyAkhyA-he cetana he prANin tvaM / idamaudAsInyaM / zranirAmamatizayena ramaNIyaM / anupamamanyairupamAtumazakyaM / antaHsthitaM svAsannataramAtmani pratiSThitaM / tIrtha javasindhornirapAyanigamanataTaM / vizadapariNAmaM zuddhanirmalasva hitaphaBAladaM / smara dhyAyasva / tena dhyAnena tvaM he jIva Atman ciraM cirakAlaparyantaM avirAmaM nirantaraM niravasAnaM sukhamA-8 nandaM sanase prApnoSItyarthaH // 7 // parabrahmapariNAmanidAnaM sphuTakevala vijJAnaM re| viracaya vinayavivecitajJAnaM zAntasudhArasapAnaM re, anu0 // 7 // GESTASEELISOSTAR 55-5-1625*- Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // iti zrIzAntasudhArasageyakAvye mAdhyasthyanAvanAvinAvano nAma pomazaH prkaashH|| vyAkhyA he vinaya he vinItAtman pUrvoktamaudAsInyaM parabrahmapariNAmanidAnaM paraM prakRSTaM brahma nirvikAraM niraJjanaM zucaitanyaM tadrUpaH yaH pariNAmazcetanasya tena rUpeNa pariNamanajavanaM tasya nidAnaM paramasAdhanaM vartate / tadameva sphuTaM spaSTa kevalaM rAgAdipariNatimizratArahitaM vijJAnaM viziSTajJAnameva vartate tathedameva vivecitajJAnaM vivecitaM yathAyathArthazusAmAditayA nirdhArya pRthakRtaM yena jJAnaM zAstraracitarUpaM janahadi pariNataM jASitarUpaM ca tathAnRtaM vartate / tathedameva / / kA SomazaprakAzairdarzitajJAnapariNatirUpaM zAntasudhArasapAnaM navati taricaya nirantaraM vidhehItyarthaH // // ||iti zrItapAgacchIyasaMvignazAkhIyaparamamunizrIbuddhivijayamukhyaziSyazrImuktivijayagaNisatIrthyatilakamuniznIya- * sAhivijayacaraNayugasevinA paMmitagaMjIravijayagaNinA viracitAyAM zrIzAntasudhArasaTIkAyAM mAdhyasthyajJAvanAvinAvano nAma pomazaH prakAzaH samajani // - - Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -%-2-%--*-*-%25293 / atha prazastiH / (sragdharAvRttapayam) evaM samAvanAniH suranitahRdayAH saMzayAtItagItonItasphItAtmatatvAstvaritamapasaranmohaniyAmamatvAH / gatvA satvAmamatvAtizayamanupamA cakrizakAdhikAnAM saukhyAnAM maMca lakSmI paricita vinayAH sphArakIrti zrayante // 1 // vyAkhyA-evaM poDazaniH prakAzaiH prokaprakAreNa / sadbhAvanAniH satyaH samIcInAH mamujjvalapariNAmotpAdanapravaNAH / nAvanA vastutattvaparyAlocanAtmakA zrAtmanazcintanAdhyavasAyAstAniH / suramitahRdayAH surajitAnyadhivAsitAni hRdayAni manAMsi yeSAM te tathAvidhAH sntH| saMzayAtItagItonnItasphItAtmatattvAH saMzayA nAnAjAtIyasaMdehAstairatItaM sunizcitakRtatvA'hitaM gItaM samutkIrtitaM unnItaM zAniniryAdazaM mahattvaM prokaM tAdRzaM sphItaM guNasamRdhra vyAptamAtmatattvaM yeSAM te tathAvidhAH santaH / tvaritaM zIghaM / apasaranmoinijAmamattvAH apasarantI sudUramapuna vitayA sattAto dina, zyantI moinijAmamatve moho'jJAnAdirUpastadAtmikA nitA suSuptyAdirUpA mamatvaM paujatikacetanarUpasvajinnadehagehavanitAputrAdipadArtheSu madIyatvabuddhiryeSAM te tathAvidhAH / sattvAH jAvanAnAvitamatiprANinaH / amamatvAtizayaM gatvA *CARECENCCaMaily Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 nirmamatvavanAvaprakarSAdhivayaM prApya / paricitavinayAH pracuratarasamarjitavinItalAvAH / canizakrAdhikAnAM cakriNaH SaTra khamataratakSetrAdhipatayaH, zakAH saudharmentrAdayo devezvarAH, adhikA ahaminjA aveyakAnuttarasurAsteSAM / saukhyAnAM * sukhAnyAnanda vizeSArateSAM jAvA upatnogatayA prAptayastadrUpANAM / anupamA upamAtumazakyAmananyasadRzImiti yAvat / tAM / ladamImAnandasaMpadaM / maMku satvaraM zrayante prApnuvanti / tathA sphArakIrti sphArAmatizayata udArAM vizAlAmiti haiM yAvat / kIrti suyazorAziM zrayanta ityarthaH // 1 // munipretapImA pranavati na manAkAcidanchasaukhyasphAtiH prINAti cittaM prasarati paritaH saukhyasauhityasindhuH / hIyante rAgaroSaprabhRtiripunaTAH sikisAmrAjyalakSmIH syAzyA yanmahimnA vinayazucidhiyo nAvanAstAH zrayadhvam // 2 // vyAkhyA-lo navyA yanmahimnA yAsAM sunAvitasanAvanAnAM mahimA pranAvaH sa tathA tena mahimnA hetunA / dhA2 napretapImA manAk na prajavati uSTe dhyAne ArtaroSarUpe urdhyAne te eva pretau pizAcI tAnyAM samutpAditA yA pIDA B kaSTavizeSaH sA manAk sezamAtrApi na prajavati na parAjavaM kartuM zaknoti / tathA kAcidaphandasaukhyasphAtizcittaM prINAti ||3|| , kAcidanirvacanIyA zrapandasaukhyasphAtiH aktiIyasukhajAvavRddhiH cittaM mAnasaM prINAti popayati / tathA saukhyasau RKARMERSASARALAMA Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikhinayana sindhuza zimitavarSe harpeNa gndhpurngre| zrI vijayatrajasU riprasAdato yala epa saphalo'bhUt 5 vyAkhyA - epa proktagrantharacanAtmakaH yatna udyamaH / zikhi 3 nayana 2 sindhu 7 zazi 1 mitavarSe saptadazazate trayovize varSe gandhapura nagare gandhAravandare zrIvijayapranasUriprasAdataH teSAM pratapyamAne samaye harpeNa sAnandena saphalotpalavattAM prApta ityarthaH // 5 // ( upajAtivRttam ) yathA vidhuH SomazaniH kalA niH saMpUrNa tAmetya jagatpunIte / granthastathA pomaza niH prakAzairayaM samayaiH zivamAtanotu // 6 // vyAkhyA -- yathA yena nyAyena vidhuzcandraH pomazaniH kalAniH pomazasaMkhyApramitAniH kalAniH svavimAna vibhAgaiH | saMpUrNa tAmetya rAhorAvaraNatAM vihAya svavimAnasya sakalAM pranAM prApya jagat punIte nikhilanU maMgala mAnandayati prakAzayati / tathA tenaiva syenAyaM granthaH zAntasudhArasazAstraM navyAnAM samagraiH samastaiH pomarAjiH prakAzaiH pUrvaktaH zivaM mokSaM kalyANaparaMparAM ca tanotu vistArayatvityarthaH // 6 // ( indravajrAvRttam ) yAvajagatyeSa sahasrajAnuH pIyUSajAnuzca sadodayete / tAvatsatAmetadapi pramodaM jyotiHsphuradvAGmayamAtanotu // 7 // - C Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAhityasindhuH paritaH prasarati sukhajAvatRptisamujaH sarvato diku vidikku prasarati vistarati / tathA rAgaropapratRtiripunaTAH dIyante rAgapepakAmaharpalojamAyAmohAdirUpakarmazatrusainyaM nAzaM yaaNti| sibhisAmrAjyalakSmIrvazyA syAt eka-3 chatramodarAjyarUpAtmarSiH svAdhInA syAt / tAH proktAlAvA jAvanA anityatAdyAH pUrvapradarzitAH / vinayazucidhiyo vinItatApariNAmaprakSAlitavuyaH santaH / zrayadhvaM yUyaM najatetyarthaH // 2 // (pathyAvRttam ) zrIhIravijayasUrIzvara ziSyo sodarAvanUtAM chau| zrIsoma vijayavAcakavAcakavarakIrti vijyaakhyau||3|| vyAkhyA-zrIhIravijayasUrIzvarasya ziSyo vineyau zrIsomavijayavAcakanIkIrtivijayavAcakAkhyau dhau tau dhau pATha-12 ko sodarau samAnodarajAtau gRhitve'pi bhrAtarau / anUtAmajAyetAmityarthaH // 3 // (gItighayam ) tatra ca kIrtivijayavAcaka ziSyopAdhyAyavinaya vijayena / zAntasudhArasanAmA saMdRSTo nAvanApravandho'yam hA vyAkhyA-caH pAdapUraNe / tatra tayormadhye zrIkIrtivijayavAcakaziSyeNa upAdhyAyavinayavijayAkhyena / ayamanantaraproktaH / zAntasudhArasanAmA zAntasudhArasAnidhAnaH / nAvanAprabandho nAvanAnAmartharacanAmayo grandhaH saMdRSTo vilokitaH kathita ityrthH||4|| AS555555551-52-5% 80-90-4 Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyA-- yAvatkAlaparyantaM epa rayamAno jagatprasiddhaH sahasrajAnuH sahasrakiraNaH sUryaH, pIyUpanAnuzca sudhArazmicandraH jagati bhUmaMkale sadA nirantaraM udayete prakAzaM kuryAte / tAvadetadapi vAGmayaM zAstraM sphurajjyotiH sadAvilasajjJAnaM satpuruSANAM pramodamAnandaM tanotu vistArayatvityarthaH // 7 // zrIbuddhivijaya vineyau muktivRddhi vijayayuta gaNadhuryau / munipazrIvRddhivijaya ziSyANunA budhagaMjIra vijayena // zAntasudhArasapAnazzraddhAmugdhena injeyaM TIkA / SasurasA hikulacandra mitavarSe nijaparopakRte ca jaktyA // // iti zrI tapAgachIya saMdhignazAkhIyaparamamunizrI buddhivijaya mukhya ziSyazrI muktivijayagavasatIrthya tilakamunizrI vRddhivijayacaraNayugasevinA paMkitagaMjIravijayagaNinA viracitA zAntasudhArasaTIkA // Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BHAUNCATE ||shaantsudhaarsH samAptaH // HAN