Book Title: Mahavirnu Ahimsa Darshan
Author(s): Mahapragna Acharya
Publisher: Anekant Bharati Prakashan
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005330/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM , haMsA darzana AcArya mahAprajJA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM ahiMsA-darzatA AcArya mahAprajJa anuvAdaka-saMpAdaka rohita zAha 'anekAta bhAratI prakAzana amadAvAda-15. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - hindI AvRtti saMpAdaka - muni dulaharAja muni dhanaMjayakumAra gujarAtI AvRtti adhiSThAtA zubhakaraNa surANA AvRtti prathama AcArya mahAprajJajanmadina, 2001, tA. 19 jUna kiMmata : 70 rUpiyA prakAzaka saMtoSakumAra surANA nirdezaka, anekAnta bhAratI prakAzana I-2, cArula, sahajAnaMda koleja pAse, AMbAvADI, amadAvAda-15 phona : 6307739 pheksa : 91-79-6300532 E-mail: anekant 1001@yahoo.com mudraka | mAruti prinTarsa ena.Ara. esTeTa, paMjAba nezanala beMka pAse, tAvaDIpurA, zAhIbAga, amadAvAda-4 phona : 2621312, 5625559 pheksa : 91-79-5623680 E-mail: maruti_pri @satyam.net.in AvaraNa bindrA grAphiksa amadAvAda Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ric: sAdhanA vagara sAdhyane pAmavAnI AkAMkSA rAkhavI te acarajanI vAta che. evuM acaraja vartamAnamAM jovA maLe che. zAMtinI jhaMkhanA vyaktinA manamAM paNa che ane rASTranA aMta:talamAM paNa che, paraMtu te mATe sAdhanAnI yogya pasaMdagInI niSThA baMnemAM nathI ! zuM ahiMsA vagara zAMti zakya che kharI ? azakyane zakya banAvavAnI dhUnamAM mANasa DUbelo che. eka tarapha te hiMsAne protsAhana ApI rahyo che ane bIjI tarapha zAMtinI zodhamAM kasturI mRganI jema bhaTakI rahyo che. bhagavAna mahAvIranI vANImAM hiMsAnAM kAraNonI eka dIrgha yAdI che. jeTalAM kAraNo hiMsAnAM che, te tamAma kAraNo azAMtinAM che. kAraNanuM nivAraNa thatAM kArya ApoApa niSpanna thaI rahe che. prastuta graMthamAM zAMti ane ahiMsAne mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samajavAnI aMtaradRSTi upalabdha che. aMtaradRSTi dvArA ubhuta vADmaya aMtardRSTine jagADeche. UMDANapUrvaka viSayane sparza karanAra vyakti UMDANamAM UtarIne zAMtino AdhAra zodhI zake che. te zodhamAM prastuta graMtha sahAyaka banI zake tema che. gaNAdhipatizrI tulasInA mArgadarzanamAM ahiMsA ane vizvazAMtino eka abhikrama cAlI rahyo hato. AjanI rAjanIti, arthanIti ane bhautika vikAsanI kalpanA samAjane hiMsA tarapha kheMcI jAya che. te gatine niyaMtrita karavI jarUrI che. e dizAmAM ahiMsA ane zAMtinuM samyaka darzana prAthamika anivAryatA che. pathI 7 Disembara, 1988mAM saMpanna AMtararASTrIya konpharansamAM e vicAra pragaTa thayo ke, vizvazAMti mATe ahiMsAnA anusaMdhAna, prazikSaNa ane prayoga tarapha vizeSa lakSa ApavuM joIe. kharekhara, ahiMsAno eka navo adhyAya ughADa pAmato hoya tevuM e vakhate lAgyuM hatuM. prastuta graMtha (hindI)nA saMpAdanamAM muni dulaherAjajI temaja muni dhanaMjayakumAre niSThApUrvaka zrama lIdho hato. bhagavAna mahAvIranA 2600mAM janmakalyANaka ujavaNI varSamAM e pustakano gujarAtI anuvAda pragaTa karavAmAM zubhakaraNa surANA ane rohita zAhano zrama abhinaMdanIya che. aneka AMgaLIono sahayoga maLeche tyAre ja koI graMtha vAcakanI AMgaLIono sparza pAmI zake che. AcArya mahAprajJA mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 4 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E6%AO ahiMsAdarzana mahAvIrathI mahAprajJa ahiMsAmAM zraddhA hovI e ApaNuM mANasapaNAnuM sarTiphikeTa che. ahiMsA e koI dharmano oziyALo siddhAMta nA hoI zake. je mANasane ahiMsAmAM zraddhA nA hoya tene potAnA jIvanane barabAda karavAno patanasiddha adhikAra che. ahiMsAno ApaNe anAdara karIe to emAM ApaNA dharmanuM apamAna che. e kevo dharmagraMtha ke je mANasanA dilamAM ahisAnAM zAzvata ojasa nA pAtharI zake ? e kevA dharmaguru ke je potAnA anuyAyIone ahisA tarapha abhimukha nA karI zakatA hoya ? mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 5 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane jIvadayA e be sagI baheno che. jIvadayAnI zarUAta potAnA uparanI dayAthI thatI hoya che. mAre jIvavuM che, mAre jIvavAnI garaja che. to mane anya koI jIvanI hisA karavAno adhikAra nA hoI zake, "jIvo ane jIvavA do e siddhAMtamAM thoDuMka parivartana karIne kahevuM joIe ke, "jIvADo ane jIvo." anya jIvone jIvADyA vagara ApaNA jIvananI salAmatI nathI. A satya samajavAmAM eka paLano ya vilaMba thAya te have ApaNane paravaDe tema nathI. bIjAne mArI zake tene vara nA kahevAya, bIjAne bacAvI zake e ja sAco vIra kahevAya. koInI hatyA karavI e kAMI moTI vAta nathI, paraMtu koIne poSavuM e moTI vAta che. ahisAne je loko kAyaratA samaje che, e to geramArge doDI rahelA che. Aje mANasa atyaMta bhayabhIta jIvana jIvI rahyA che. tenI sAme Arthika, sAmAjika, vyAvasAyika aneka samasyAo che, paraMtu e tamAma karatAM sauthI moTI samasyA to potAnA astitvane TakAvI rAkhavAnI che. hisAne kAraNe paryAvaraNa sAme aneka praznArtha cihno UbhAM thayAM pradUSaNanI samasyA vikarALa banI...naitikatAnAM mULiyAM hacamacI UThyAM.... AvI viSamatAo ane viTaMbaNAo vacce gherAyelo mANasa abhaya zI rIte hoI zake ? jainadharma kahe che ke jo tamAre abhaya banavuM hoya. tamArA astitvanI salAmatI joItI hoya to tame bIjA jIvone abhaya karo, bIjA jIvonA astitva samakSa koI paNa prakAranI cheDachATa nA karo. ahisAne ApaNe dharma sAthe joDI daIne eka bahu ja moTI bhUla karI beThA chIe. kAraNa ke ema karavAthI ahiMsAnuM kSetra mAtra dharma pUratuM ja sImita thaI gayuM. ahisAne asIma mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dainika jIvana sAthe, ApaNI pratyeka pravRtti sAthe bhAvanAtmaka rIte joDI devI jarUrI hatI. jevI rIte savAre UThIne TUthabraza karavuM, snAna karavuM, jIvana nirvAha mATe vyavasAya karavo, rAtre nidrA levI vagere dainika pravRttione ApaNe rojiMdA jIvanakama samajIe chIe evI ja rIte ahisAne paNa ApaNA dainika jIvanakrama sAthe joDI devI joIe. AcArya zrI mahAprasajIe bhagavAna mahAvIranA "ahiMsA darzanane vartamAna saMdarbhamAM mArmika rIte vyakata karIne A graMthanI anivAryatA siddha karI che. zAMtinI zodhamAM gumarAha banelA mAnavIne, rASTrane tathA samagra vizvane A graMthamAMthI sAcI dizA ane sAcuM mArgadarzana maLI raheze. bhagavAna mahAvIranA ra600mA janmakalyANaka varSanI ujavaNI varSe A pustakanuM prakAzana vizeSa mahattva dharAve che. zrI zubhakaraNajI surANAnI saniSThA, AcAryazrInA uttama graMtho paikInA prAsaMgika graMthonI pasaMdagI karavAmAM sadAya agresara rahI che. AcArya mahAprajJajInA gujarAtI graMtho mATenAM koDiyAM zrI zubhakaraNa surANAjI pragaTAve che. mAre to emAM mAtra tela ja siMcavAnuM rahe Apa saunA uSmApUrNa pratibhAvo badala AbhAra vyakata karIne, e pratibhAvonuM apamAna karavuM nathI.. rohita zAha anekAnta' DI-11, ramaNakalA epArTamenTa, saMghavI hAIskUla relave krosiMga, nAraNapurA, amadAvAda-13 phonaH 7473207 na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 1 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAnta bhAratI prakAzana peTrana zrI mIThAlAlajI poravAla (siMgala TrAnsaporTa korporezana) zrI caMdanamala bhaMvaralAla surANA (aruNA prosesarsa prA. li.). zrI kAntibhAI ane zrImatI pallavIbena khokhANI (sArATogA, keliphorniyA, yu.esa.e.) zrImatI mAMgIdevI pArasamalapArakhaceriTebala TrasTa pArasamala bhUracaMda pArakha, pacapadarA bI.ema.pI. TesTAIla milsa li., amadAvAda mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 8. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM ahiMsAdarzana mahAvIranI ahiMsA ane niHzastrIkaraNa zastrIkaraNanA mULa sudhI pahoMcIe ApaNe ekalA nathI 1. 2. 3. 4. 5. 6. krama-anukrama upayogitAmAMthI pragaTeluM virodhAbhAsI ciMtana zuM padArthanirmANanI maryAdA thaze ? zuM mANasa mANasa rahI zakaze ? jIvana-maraNa sAthe joDAyelI hiMsA ane ahiMsA hiMsAnI samasyA : saMdarbha sattAno hiMsAnA aMkura tarapha nahi, bIja tarapha dhyAna ApIe 8. 9. 10. dAsaprathAnI navI AvRtti 11. tene juo je jIvana ane mRtyunI pRSThabhUmimAM chupAyeluM che 12. zuM jIvavA mATe ATalI badhI hiMsA Avazyaka che ? 13. hiMsA : mAnasika tanAva ane nazo 14. ahiMsAno AdhAra : samatA 15. hiMsA kArya che H kAraNa nathI 16. ahiMsAnuM hArda : karuNA 17. hiMsA : kAraNonI zodha 18. zuM ahiMsaka samAjaracanA zakya che ? 19. yuddha ane ahiMsA 20. zuM hiMsA maulika manovRtti che ? 21. yuddha anivArya hoI zake, ahiMsaka nahi.... 22. hiMsA ane indriyAnubhUti 23. ahiMsAnuM rakSaNa hiMsA dvArA ? 24. hiMsAnI cikitsA karI zakAya che Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana For Personal and Private Use Only. 9 13thI 92 13 17 21 25 28 32 35 39 42 45 48 51 54 57 61 65 68 71 74 77 81 84 87 90 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane zAMti 1. 2. 3. ahiMsA ane zAMti picyuTarI glenDanuM parIkSaNa thavuM joIe saMyukta rASTra jevo eka maMca bane rASTrIya ekatAnA saMdarbhamAM dharma sukha-duHkhanA mULa srotanI zodha mananuM astitva ? jIvananI sArthakatA 4. 5. 6. 7. 8. mastiSka-niyaMtraNa ane jaivika ghaDI 9. zikSaNano eka dastAveja 10. Arogya upara dharmano prabhAva 11. prAkRtika cikitsA ane rogopacAra 12. sAsuo badalAya to, vahuonuM baLI maravAnuM baMdha thAya ! vyakti: darzana yathArthanI samasyA ukelIe samasyAnA be eMgala Adya zaMkAracArya : vyaktinAM traNa pAsAM 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. indrabhUti gautamano aMtarAtmA 11. saMghapuruSa : eka sArthaka parikalpanA jainadarzanane jIvavuM eTale satyane jIvavuM jainadarzanamAM rASTrIya ekatAnAM tattvo jainadharmanI vaijJAnikatA AyurvedamAM graMthitaMtra vartamAna samasyAnA saMdarbhamAM bhagavAna mahAvIra jaina darzana ane kompyUTara Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 10 For Personal and Private Use Only 93thI 146 95 99 103 107 115 119 123 125 129 133 137 142 140thI 208 149 158 167 172 176 180 183 188 191 200 203 Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIranuM ahiMsAharzana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAvIratI ahiMsA ane niHzastrIkaraNa dilhIno ghoSaNApatra samagra jagatamAM sauthI moTo lokazAhI deza bhArata che. soviyeta saMgha (rUsa) jagatamAM sAmyavAdano puraskartA che. bhArata ahiMsAnA siddhAMtano puraskartA deza che. sAmyavAde potAnA lakSyanI pUrti mATe hiMsAne sAdhana svarUpe svIkArI, paraMtu soviyeta netA mikhAIla gorbocove 'sTAravora'ne badale 'sTArapIsa' kAryakrama zarU karavAnI apIla karI ane sAthosAtha vIsamI sadInA aMta sudhImAM tamAma ANavika astrono nAza karavAnA soviyetanA prastAvanuM punaruccAraNa karyuM. te sAMbhaLIne tathA vAMcIne prathama to vizvAsa na beTho. tatkAlIna pradhAnamaMtrI rAjIva gAMdhI ane soviyeta netA gorbocove paramANu zastrarahita zAMtipUrNa vizva-vyavasthA mATe dasa siddhAMtovALA ghoSaNApatra upara sahI-sikkA karyAM. te dilhInA ghoSaNApatra tarIke sukhyAta che. tenAM dasa sUtro A pramANe che : (1)zAMtipUrNa sahaastitvane AMtarrASTrIya saMbaMdhono AdhAra banAvavo. (2) mAnavajIvanane aNamola samajavuM. mahAvIranuM ahiMsA-darzana Jain Educationa International 13 For Personal and Private Use Only. Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (4) (7) (3). ahiMsAne sAmAjika jIvanano AdhAra samajavo. bhaya ane zaMkAne badale sadUbhAva ane vizvAsanuM vAtAvaraNa pedA karavuM. pratyeka dezanA rAjanaitika temaja Arthika AjhAdInA adhikArane svIkRti ApavI ane tenuM sanmAna karavuM. (6). lazkarI hathiyAro mATe vaparAtAM sAdhanono upayoga sAmAjika temaja Arthika vikAsa mATe karavo. pratyeka vyaktinA saMpUrNa vikAsanA vAtAvaraNane sunizcita karavuM. (8) mAnavajAtinI bhautika temaja bauddhika kSamatAono upayoga jagatanI samasyAonA upAya mATe karavo. (9) "AtaMkanA saMtulana'ne badale vyApaka AMtarrASTrIya surakSAne sthAna ApavuM. (10) jagatane paramANu hathiyAra-mukta ane ahiMsaka banAvavA mATe tAtkAlika nakkara kAryavAhI karavI. AzcaryanI pazcA A ghoSaNApatramAM ahiMsAne sAmAjika jIvanano AdhAra banAvavAno tathA ahiMsaka jagatanA nirmANano je saMkalpa rajU thayo te kharekhara Azcaryajanaka che. mahAvIra, buddha ane gAMdhInA dezamAM to Avo saMkalpa vyakta karI zakAya, paraMtu soviyeta netA dvArA A prakAranI ghoSaNAmAM sahamati maLe e ochA AzcaryanI vAta nathI. A AzcaryanI pazcAdbhasamajyA vagara tenuM samAdhAna zodhI zakAya nahi. hiMsAno prayoga eka hathiyAra tarIke hiMsA dvArA lakSya pUrNa karI zakAya che evA khyAlane AdhAre tene samasyAnuM samAdhAna samajI levAmAM AvI. Aje dareka kSetre samasyAnA samAdhAna mATe hiMsAno eka hathiyAra tarIke upayoga thato jovA maLe che. A astrano upayoga mAtra rAjanIti temaja audyogika kSetre ja nahi, zikSaNanI pavitrabhUmimAM paNa thaI rahyo che! sarakAra ane prajA-baMnne gALAgALInI bhASAmAM zraddhA dharAve che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 14. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstranI apekSAe zastra vadhAre zaktizALI banI gayeluM dekhAya che. zastranA A ekAdhikAra tathA prabhutvanAM jokhamo vadhu ne vadhu gaMbhIra thatAM jovA maLe che. tenI gaMbhIratAno anubhava e lokoe vizeSa karyo che ke jemane hiMsA sAthe najIkano saMbaMdha hoya che. tene anubhUtinuM satya athavA to bhogaveluM satya kahevuM vadhAre yogya gaNAze. ahiMsAnI prathama AcArasahitA paramANu astronI vibhiSikAthI sau koI ciMtanazIla vyaktio ciMtita che. paraMtu je deza pAse paramANu astrono vizALa bhaMDAra che temanA netA paramANu astronI samAptinI vAta kare te atyaMta arthapUrNa ane mahattvapUrNa che. e dvArA sahajarUpe ja evo niSkarSa maLI Ave che ke hiMsAnI prakharatA ahiMsA mATe mArga taiyAra kare che. bhagavAna mahAvIre aDhI hajAra varSa pUrve niHzastrIkaraNanI vAta karI hatI. moTe bhAge zastranirmANa temaja zastra vepAra vize temaNe je AcArasaMhitA ApI te ahiMsAnA kSetramAM e samaye paNa prathama hatI ane Aje paNa prathama che. temanI vANInuM eka mahattvapUrNa saMkalanache - AcArAMga. tenuM prathama adhyayana chezastraparijJA. tene AjanI bhASAmAM niHzastrIkaraNa kahI zakAya. bhagavAne prastara (paththara), loha vagere dhAtu dvArA banelAM zastrone zastranI gaNatarImAM dvitIya sthAna ApyuM. temanI daSTie prathama sthAna che - zastranA nirmANa mATe kriyAzIlabhAvanuM tathA te avirati ane AkAMkSAnuM ke je dhAtudravyanAM zastronA nirmANanI mULabhUta preraNA che. saMyukta rASTra saMgha dvArA udghoSita svara-"yuddha pahelAM mANasanA mastiSkamAM laDavAmAM Ave che, samarAMgaNamAM'. e ja bhAvazastranA svaranuM punaruccAraNa che. mULa che bhAvAtmaka zastra prastara yugathI aNuyuga daramyAna jeTalAM astra-zastranuM nirmANa thayuM che, tenI pRSThabhUmimAM eTalA ja bhAva nirmita thayA che. aNubombano bhAva pahelAM vikasita thayo pachI aNubombanuM nirmANa thayuM. bhAvAtmaka zastronuM niHzastrIkaraNa karyA vagara aNuastronuM niHzastrIkaraNa zakya banatuM nathI. tethI AvazyakatA che | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvadhArAnA parivartananI, tenA zuddhIkaraNanI. te mATe eka sazakta lokaAMdolana jarUrI che. astitvanuM saMkaTa eka rAjanetAnA mukhamAMthI niHzastrIkaraNano sva2 2jU thAyache, tenI pAchaLa mAnavajAtinI vyathAnI abhivyakti che. A saccAInI abhivyaMjanA e che ke A aNuastronI hoDe mAnavajAtinA astitvane saMkaTamAM mUkI dIdhuMche. have mAtra be ja vikalpo ApaNI samakSa che : kAM to A doDanI samApti athavA to mAnavajAtinI sami. bIjo vikalpa keTalo badho bhayAnaka temaja khataranAka che, tenI kalpanA karatAM ja mANasanI buddhi bhramita thaI UThe che. Akhare A doDa zA mATe ? zuM A doDamAM koIpaNa vyakti potAnI jAtane surakSita rAkhI zakaze kharI? jo na rAkhI zake to e mAnavajAtinA vinAzano saMkalpa mAtra mUrkhAmI ja nahi gaNAya? A mUrkhAmIno bhAra keTalAka rAjanetAo ane keTalAka sainya adhikArIo UMcakI rahyA che. ane AzcaryanI vAta to e che ke samagra prajA temanI sAthe saMtAkUkaDInI ramata ramI rahI che. mahAvIrano e udghoSa ApaNI samakSa AvI rahyo che - 'maMdA moheNa pAuDA', maMda mativALA mANasonI AMkho u52 mohano paDado gADha banI rahyo che. A mUrchAne toDavAnI dizAmAM ApaNAM kadama AgaLa vadho ane niHzastrIkaraNa mATe eka zaktizALI loka-abhiyAna zarU thAva. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 16 For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zastrIkaraNanA mULa sudhI pahoMcIe CT ( 1 mANase oDhI che zivanI javAbadArI zastranirmANanI harIphAInA A yugamAM niHzastrIkaraNanI vAta eka vismayanI vAta che. chellAM keTalAMka varSomAM samagra jagatanuM dhyAna astra-zastromAM aTavAyeluM rahyuM che. jagatanI saMpattino eka ghaNo moTo hisso zastranirmANamAM vaparAI rahyo che. Aje keTalAMka rASTro e rekhA upara pahoMcI gayAM che ke teo jyAre icche tyAre mAnavajAtino pralaya karI zake tema che. paurANika sAhityamAM ema kahevAya che ke ziva pralayanA deva che. zuM pralaya mAnavajAtinI niyati che ? jo te niyati hoya to tene koNa TALI zakaze? je kAma zive karavAnuM hatuM, tenI javAbadArI mANase potAnA mAthe oDhI lIdhI che. zuM mANasa kharekhara A pRthvI upara rahetI mAnavajAtino saMhAra karavA icche che? A praznano uttara ujjavaLa bapore zodhavo paDaze. jIta pachI hAranI khAmozI vartamAnanuM yuddha prAcIna yuddha karatAM alaga paDI gayuM che. prAcIna yuddhamAM mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 17 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIta pachI vijayano ullAsa ujavavAmAM Avato hato. AjanA yuddhamAM jIta pachI hAranI khAmozI chavAI jAya che. e to sau koI jANe che ke aNuyuddha pachI hAra ke jItane jonAra koI bacavAnuM nathI. pralayanI A kalpanAthI pratyeka vyakti prakaMpita che ane e paNa prakaMpita che ke je loko aNuastrono bhaMDAra bharI rahyA che. kevuM bhayAnakache aNuyuddhanuM citra chatAM aNuzastronuM nirmANa kema vadhatuM jAya che? teno uttara mahAvIranI vANImAMthI zodhI zakAya tema che. niHzastrIkaraNanI tripadI mahAvIre kahyuM - abhaya, azastra ane ahiMsA - A traNeya vacce koI taphAvata nathI. abhayano ucchavAsa che azastra ane azastrano ucchavAsa che ahiMsA. niHzastrIkaraNanI vAta abhaya vagara saphaLa thaI zake nahi. pratyeka rASTra potAnI svataMtratA sAcavI rAkhavA icche che, potAnI mukhya sattA TakAvI rAkhavA icche che. te bIjA zaktizALI rASTrathI haMmezAM AtaMkita rahe che. A AzaMkA ane AtaMka ahetuka paNa nathI. jevI rIte bhaya eka maulika manovRtti che, tevI ja rIte lobha paNa eka maulika manovRtti che. pratyeka rASTra potAnI mukhya sattAno vistAra jhaMkhe che. anya rASTrone potAne adhIna athavA to prabhAva nIce rAkhavA icche che. A lobha bhaya pedA kare che ane bhaya zastrone janma Ape che. nirlobhIkaraNa tathA abhayIkaraNa vagara niHzastrIkaraNanI vAta saraLa jaNAtI nathI. sAtamI Disembara : kalyANakArI divasa vartamAna samayamAM niHzastrIkaraNano saMdarbha badalAI gayo che. paraMparAgata zastronI samAptinI vAta hajI karavAmAM AvatI nathI. hajI e zastrone khatama karavAnI vAta karavAmAM Ave che ke je samagra mAnavajAti mATe pralayanI lIlA racavAmAM samartha che. madhyama tathA laghuaMtaranAM prakSepAstronA unmelananuM khAsa mahattva nathI. paramANu astronA vizALa bhaMDAranA te mAtra taNakhA che. mahattvanI vAta e che ke astraniyaMtraNanI dizAmAM eka DagaluM AgaLa vadhyA chIe. moTI zaktioe anubhava karyo che ke mAnavajAtinuM astitva tathA paramANu alsa baMnene eka sAthe calAvI zakAya nahi. jo mAnavajAtinA astitvane TakAvI rAkhavuM hoya na mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 18 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ to paramANu astronI pratispardhA upara niyaMtraNa lAvavuM ja paDaze, pAchA vaLIne tenuM unmelana paNa karavuM paDaze. A anubhavanI dizAmAM je prathama prayAsa zarU thayo che te vizvazAMtinA itihAsamAM eka mahattvapUrNa ghaTanA che. te mATe gorbocova ane regana - e baMnne mahAzaktinA pratinidhione dhanyavAda ApI zakAya tathA ApavA joIe. vizvazAMtinA itihAsamAM sAtamI DisembaranA divasane eka kalyANakArI divasa tarIke sau yAda karaze. rUsa ane amerikA prajA ane zAsana - e baMnne vacce ghaNuM aMtara vadhI jAya che. zAsanamAM AvanArA loko prajAmAMthI ja Ave che paraMtu tenI pITha upara besatAM ja temanA vicAro badalAI jAya che. thoDoka to javAbadArIno bhAra hoya che ane thoDIka navuM kiMIka karavAnI mahattvAkAMkSA jAgI jAya che. javAbadArI nibhAvavA mATe jAgaruka rahevuM paNa jarUrI hoya che. paraMtu mahattvakAMkSA jAgarukatAne bhayAkrAMta banAvI mUke che. zAsakanI cAre tarapha bhayanuM AbhAmaMDaLa racAI jAya che. te anya rASTrone bhaya, AzaMkA ane AtaMkanI daSTie jovAnuM zarU karI de che. te kAlpanika bhaya akAraNa ja be rASTrone ekabIjAnAM virodhI ke zatru banAvI de che. prajAnI sthiti zAsakanA vicArathI alaga hoya che. te zAntithI jIvavA icche che ane ahetuka zatrutAne AmaMtraNa ApavA mAMgatI nathI. gorbocove eka mulAkAtamAM jaNAvyuM ke e varSe temane amerika nAgarikonA lagabhaga eMzI hajAra jeTalA patro maLyA hatA. moTA bhAganA patromAM e prazna hato ke soviyeta saMgha ane amerikA pUrve mitro hatA to have eka vakhata pharIthI zA mATe mitro na banI zake? A vyaktavyamAM prajAnI manodazAnuM eka spaSTa citra tarI Ave che. ahiMsAnA AdhArastaMbha abhaya ane mitratA e baMne ahiMsAnA AdhArastaMbha che. bhagavAna mahAvIranI ahiMsAdeSTimAM jIvana ane maraNa e mahattvanAM tattvo nathI. temAM mahattvanAM tattvo che - jIvanamAM abhaya ane maitrIno vikAsa. Aje samagra na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 19 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsArane abhayadAnanI AvazyakatAche. rAjA saMjaya kAlpanika bhayathI bhayabhIta thaIne muni samakSa AvyA. munie kahyuM ke huM tamane abhayadAna ApuM chuM. tame paNa saune abhayadAna Apo. Aje samagra jagata abhayadAnanA e ja svaranA punaruccAraNanI pratIkSA karI rahyuM che. adRzya himakhaMDa jovo mahAvIranI vANImAM dharma maMgala che. maMgalanuM prathama sUtra ahiMsAche ahiMsAnuM AdhArasUtra abhaya ane abhayanuM AdhArasUtra AkAMkSAno saMyama, icchA u52 samyak niyaMtraNache. ahiMsA ane hiMsA ApaNI pakaDamAM AvI jAyache, te baMnenI AdhArabhUmi pAchaLa chupAyelI rahe che. himakhaMDa (AIsabarga)nI Toca dekhAya che. baraphano pahADa pANImAM chupAyelo raheche. ApaNe mAtra TocanI carcA karIechIe. dharatI upara TakelA paga tarapha ApaNe khUba ochuM dhyAna ApIechIe. e kahevata sAcI che ke parvata u52nI Aga dekhAya che paraMtu paga nIce prajaLI rahelI Aga joI zakAtI nathI. hiMsA ane ahiMsAno kolAhala kazuM ja karI zakavAno nathI. kharekhara jarUra to enI pAchaLa chupAyelA himakhaMDane jovAnI che. AkAMkSAone khullI chUTa ApIne bhaya, zasra-nirmANa tathA hiMsAne ghaTADavAnI vAta vicAravI e to na vicAravA jevI ja vAta che. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 20 For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNe ekalA nathI F paryAvaraNanuM maulika sUtra A jagatamAM huM ekalo nathI. mAtra mAruM ja astitva nathI,' paryAvaraNa vijJAnanuM A maulika sUtra che. pratyeka vyakti potAnI AsapAsa tamAma dizAomAM paryAvaraNanuM kavaca paherIne zvAsa laI rahI che. tenA paripArzvamAM jIva ane ajIva baMnenuM paryAvaraNa che. bhagavAna mahAvIre kahyuM - mATI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e tamAmamAM jIvache. temanA astitvano asvIkAra na karo. temanA astitvano asvIkAra eTale che ApaNA potAnA ja astitvano asvIkAra ! potAnA astitvano asvIkAra karanAra ja temanA astitvane nakArI zake che. sthAvara ane jaMgama, dazya ane adazya - tamAma jIvonuM astitva svIkAranAra vyakti ja paryAvaraNa sAthe nyAya karI zake che. koI ekaluM nathI acetana jagatanA astitvano paNa asvIkAra nA karo. A saMsAramAM rahenAra pratyeka cetana sattAe acetananuMchatra oDheluM che. jIva, jIvane prabhAvita mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 21 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. te ajIvane paNa prabhAvita kare che. ajIva jIvane prabhAvita kare che. prabhAvanA A pravAho atyaMta saMkramaNazIla che. tethI koI paNa vyakti ekalI nathI. himAlayanI guphAmAM beThelI ekalI vyakti paNa potAnI sAthe samagra saMsAra laIne beThelI che. sAmaMjasyanuM sUtraH ahiMsA bIjAonAM astitva, upasthiti, kArya ane upayogitAno svIkAra karanAra vyakti ja, vyakti ane samAja vacce sAmaMjasya sthApI zake che. ahiMsA sAmaMjasyanuM sUtra che. paryAvaraNa vijJAna ane ahiMsA vacce abhinnatA che. A vijJAna vartamAna zatAbdInI bheTa che. ahiMsAno siddhAMta khUba ja jUno che. bhagavAna mahAvIre ahiMsAne aneka dRSTie joI. eka daSTi che - paryAvaraNa vijJAna. mahAvIranuM A sUtra tene prabaLa svara Ape che. se bemi - sevaM sayaM logaM abhAIkhejjA, Neva attarNa abhAIkhejjA / je loyaM abhAIkhaI se ajJANe abhAikhaI7' je attANuM abhAiSNaI se loyaM abhAikhAM' paryAvaraNa asaMtulana kema? bhagavAna mahAvIre mAtra paryAvaraNano AdhAra ja Apyo nathI, tenI kriyAnvitino mArga paNa batAvyo che. je jIvonI hiMsA vagara tamArI jIvanayAtrA cAlI zake tema hoya, temanI hiMsA nA karo. jIvanayAtrA mATe jemano upayoga anivArya hoya temanI paNa anAvazyaka hiMsA na karo. padArthano paNa anAvazyaka upabhoga na karo. A nirdezanA saMdarbhamAM vartamAna paryAvaraNanI samasyAnI samIkSA anivArya che. Aje pRthvInuM vadhAre paDatuM zoSaNa thaI rahyuM che. ethI jagatanuM saMtulana bagaDI rahyuM che. UrjAnA srota samApta thavA AvyA che. khanija bhaMDAro khAlI thaI rahyA che. AjanA vaijJAniko UrjAnA navA sroto zodhavAmAM magna banyA che. sAthosAtha upalabdha srotonI samApti aMge paNa ciMtita banyA che. pANIno vadhu paDato upayoga thaI rahyo che. AzaMkA evI che ke eka divasa pIvAnuM pANI durlabha thaI jaze. jaMgalo ane vRkSonI ADedhaDakatalanAM pariNAmo aneka pradezo bhogavI mahAvIranuM ahiMsA-darzana 22 -- Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyA che. anAvRSTinuM sauthI moTuM kAraNa vRkSonI katala manAya che. vartamAna samasyA IcchA ane bhoga, sukhavAdI ane suvidhAvAdI dRSTikoNe hiMsAne protsAhana ApyuM che tathA paryAvaraNanuM saMtulana paNa veravikhera karI dIdhuM che. ahiMsAno siddhAMta Atmazuddhino che tema sAthe sAthe paryAvaraNazuddhino paNa che. padArtho sImita che, upabhoktAo adhika che ane IcchAo asIma che. ahiMsAno siddhAMta che - icchAno saMyama karavo, tenI saMkhyA ghaTADavI. je icchA pedA thAya teno te ja svarUpe svIkAra na karavo, paraMtu tenuM zuddhIkaraNa karavuM. AjanA vaijJAniko ane udyogapatio mAnavI samakSa suvidhAnAM vadhumAM vadhu sAdhano mUkavA icche che. je agAu kyAreya nahotA, tevA padArthonuM nirmANa karIne sAmAnya loko mATe te sulabha karavA icche che. eka tarapha prajAno dRSTikoNa suvidhAvAdI banI gayo che, bIjI tarapha suvidhAnAM sAdhanonA nirmANanI spardhA tIvra banI che. jIvananI anivArya AvazyakatAo thoDIka gauNa banI gaI che, suvidhAnAM sAdhano temaja prasAdhana sAmagrI vagere mukhya banI gayuM che. AvA saMjogomAM anAvazyaka hiMsA vadhI che ane sAthe sAthe paryAvaraNanuM saMtulana paNa khoravAyuM che. hiMsA ane ahiMsAnuM prAraMbha biMdu Aje paryAvaraNanA pradUSaNano kolAhala cAre tarapha saMbhaLAI rahyo che. paraMtu A pradUSaNa dUra zI rIte thAya? suvidhAvAdI AkAMkSAonI Aga prajaLe ane pradUSaNano dhUmADo na phelAya evuM zI rIte zakya bane ? ahiMsAnA siddhAMtanI upekSA karIne paryAvaraNanI samasyAno ukela lAvI zakAya nahi. jevI rIte udyogajagata ane vyavasAyajagata mANasane vadhumAM vadhu suvidhAvAdI banAvI rahyAM che, evI ja rIte ahiMsAniSTha loko tene ahiMsaka banAvI zake tyAre ja paryAvaraNanA pradUSaNanI samasyAnuM samAdhAna zakya banI zake. ahiMsAne atyaMta sthULa arthamAM samajavAmAM Ave che. tenA UMDANamAM javAno prayatna khUba ocho thAya che. hiMsAnuM prAraMbhabiMdu koIne mArI nAkhavuM e ja nathI ane ahiMsAnuM mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 23. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAraMbhabiMdu koIne na mAravuM e nathI. hiMsAnuM prAraMbhabiMdu che - anya jIvonA astitvanuM svIkAra na karavo, padArthonA astitvano paNa asvIkAra karavo. ahiMsAno prAraMbhabiMdu che - sUkSmamAM sUkSma jIvo tathA nAnAmAM nAnA padArthoparamANuo sudhdhAMnA astitvano svIkAra karavo tathA temanI sAthe aDapalAM na karavAM. potAnA astitvanI jema ja bIjAonA astitvanuM paNa sanmAna karavuM. ahiMsAno prathama siddhAMta Atmaupamyano A siddhAMta ahiMsAno prathama siddhAMta che. padArthonA aparigrahaNano siddhAMta ahiMsAno ucchvAsa che, tenuM prANatattva che. e ja ahiMsAnuM samyagdarzana che. je loko A darzanane jANatA nathI teo potAnA saMkucita svArthanI sImAmAM jIvatA hoya che. tenI pUrti mATe hiMsAnA chIcharA prayogo kare che ane paryAvaraNanuM pradUSaNa paNa pedA kare che. hiMsAnI bharatI mAtra AdhyAtmika dRSTie ja avAMchanIya nathI, paraMtu paryAvaraNanI dRSTie paNa avAMchanIya che. ihalaukika ane pAralaukika baMne dRSTie te avAMchanIya che tethI mahAvIre kahyuM hatuM - esa khalu gaMthe - hiMsA graMthi che. esa khalu mohe - e moha che. esa khalu mAre - e mRtyu che. esa khalu NA2 - e naraka che. taM se ahiyAe - hiMsA mANasa mATe hitakAraka nathI. taM se abohIe - te bodhino vinAza karanAra che. A svaranuM udAttIkaraNa ja paryAvaraNanA pradUSaNamAM aTalAyelA samAjamAM eka navI krAMti pedA karI zakaze. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 24 For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upayogitAmAMthI | pragaTeluM virodhAbhAsI ciMtana CT 1 hiMsA sAme AMdhI svArthanuM eka zaNagAreluM svarUpa eTale upayogitA. A upayogitAnA AdhAre virodhAbhAsI ciMtanano janma thayo che. tenuM pAlana ane poSaNa paNa tenA dvArA ja thayuM che. jyAM vyakti sAthe svArtha joDAyelo hoya che tyAM samAja sAthe upayogitA joDAI jAya che. sAmUhika vidhividhAnomAM upayogitAne AdhArabhUta gaNI levAmAM AvI. jyAre enAthI aLagA thaIne yathArthane joIe chIe tyAre virodhIyugalo - visaMgatio ja visaMgatio jovA maLe che. thoDAMka varSo pahelAM rUpakuMvara ) nAmanI eka strI satI banI gaI e ghaTanAne kAraNe samagra dezamAM vaicArika AMdhI umaTI. satIprathAnA virodhamAM bhAre uhApoha thayo. dahejanA bahAne je strIone saLagAvI devAmAM Ave che athavA to jemanI hatyA karavAmAM Ave che temanI ghaTanAo samagra samAjanA mAnasane AMdolita karI rahI che. AvI jaghanya hatyAo pratye samagra samAjanA manamAM eka prakArano kSobha pedA thaI rahyo che. A kSobha joIne ema lAge che ke samAja hatyA ke hiMsAno pakSapAtI nathI. te hiMsaka ghaTanAonA virodhamAM aDIkhama Ubho che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 25 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUNa (garbha) parIkSaNa zA mATe? hiMsAnuM bIjuM pAsuM barAbara tenuM virodhI che. hiMsAne mAnyatA maLatI rahI che. hiMsA che teno kadAca anubhava paNa thaI rahyo nathI. bhUNahatyAne svIkRti maLI cUkI che. garbhaparIkSaNanI sagavaDane kAraNe tene vizeSa protsAhana maLI rahyuM che. bhUNanA liMga-parIkSaNa mATe AyurvijJAnanI be paddhatio pracalita che : egniosanTesisa ane "alTosonogrAphI e dvArA bhRNanI AsapAsa rahetAM dravyo-padArthonuM parIkSaNa karIne e jANI levAmAM Ave che ke bhUNa puruSa haze ke strI strI tarapha sAcI vicAradhArA nathI. tene eka boja tarIke svIkAravAmAM Ave che. tenI sAthe daheja jevI aneka pravRttio joDAyelI che tethI gharamAM dIkarI pedA thAya to ene bhAra samajI levAmAM Ave che. dIkarAnA janmathI je AnaMda ane khuzI prApta thAya che, te AnaMda ane khuzI dIkarInA janmathI nathI thatAM. acarajanI vAta e che ke bhAranAM kAraNo samApta karavAM joIe te nathI thatAM ane dIkarInA garbhane samApta karavAnI jaghanya pravRtti vyApaka banatI jAya che. amAnavIya kRtya prAcInakALathI keTalIka viziSTa jAtiomAM dIkarInI hatyA karI nAkhavAmAM AvatI hatI. paraMtu A vaijJAnika saMzodhano thayA pachI have hajAro hajAro bhUNa hatyAo thavA lAgI che. ahiMsAnA nArA gajavanArAo paNa A amAnavIya kRtyathI bacI zakatA nathI. AzcaryanI parAkASThA to e che eka strI paNa potAnI jAti pratye A prakArano jaghanya aparAdha AcaratAM acakAtI nathI. coMkAvanArAM tathyo Aje moTAM-moTAM zaheromAM seMkaDo kliniko khUlI gayAM che, jyAM bhRNahatyAnAM cakro gatimAna che. I.sa. 1978thI 1982 - A pAMca varSa daramiyAna dezamAM 76 ,000 tathA mAtra 1985mAM bhUNa hatyAnI 40,000 ghaTanAo ghaTI. mAtra muMbaI zaheramAM 6,000 garbhapAtanA kissAo sAMbhaLavA maLyA hatA. eka varSamAM so - baso daheja aMtargata hatyAo thavAthI dezavyApI ciMtA pedA thAya che. kyAreka kyAreka to koInA satI thavAthI uhApoha thaI jAya che. bIjI tarapha hajAro dIkarIonI bhUNa hatyA thavA chatAM teo mauna rahe che. zuM A sAmAjika ciMtanano mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 26 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virodhAbhAsa nathI? zuM A aMtarvirodha thakI upajelI visaMgati nathI ? paraMtu ApaNe sthULa ghaTanAne jeTaluM mahattva ApavAnuM jANIe chIe teTaluM sUkSmaghaTanA pratye jAgaruka thavAnuM pasaMda karatA nathI. je samAja sUkSma ghaTanA pratye jAgaruka nathI banato te samAja sthaLaghaTanAnI punarAvRttine paNa nathI rokI zakato. sAcI dizAmAM eka pagaluM thoDAMka varSo pUrve mahArASTra sarakAre bhRNanI liMga-parIkSaNa-paddhatine gerakAnUnI jAhera karI hatI. e vAta sAcI dizAnuM eka sAcuM pagaluM hatuM. tenI sAthe sAmAjika cetanA jagADavI paNa jarUrI che. kAnUnanI potAnI eka maryAdA hoya che ane te samAja mATe Avazyaka paNa hoya che. paraMtu sAmAjika cetanAnuM jAgaraNa ethI vizeSa Avazyaka che. nArI pratye bhAra (boja)no je khyAla pedA thayelo che tene dUra karavo atyaMta Avazyaka che. A khyAlane badalyA vagara bhUNa hatyAnI je paraMparA cAlI rahI che tene rokavAnuM saraLa nathI. mAnyatAnuM mahoruM samAja khyAlo ane mAnyatAonA AdhAre che. e mAnyatAonI pAchaLa maulika manovRttio kAma karatI hoya che. deza, kALa ane nimitta pramANe eka ja maulika manovRtti aneka mahorAM dhAraNa karIne abhivyakta thatI hoya che. eka kanyA sAthe bojano khyAla e eka moTuM che. paDadAnI pAchaLa ahaMkAranI manovRtti kAma karI rahI che. mANasa ahaMkAra ane pratiSThAnuM kokaDuM ukelI zakato nathI. tene badale eka bhUNanI hatyA karI zake che athavA to jIvatI yuvatIne saLagAvI zake che. A eka saghanamUrchA che. A mUrchAe eka khyAla pedA karyo - "je upayogI hoya tene jIvatuM rAkhavuM, je upayogI na hoya tene samApta karI devuM. A upayogitAvAdI khyAla mAnavIya mUlyo mATe sauthI moTuM saMkaTache.' teNe astitva upara pragADha AvaraNa DhAMkI dIdhuM che. tethI mANasa karNAhIna banI jAya che. krUratA khUba che, karuNA ochI che. aDhI hajAra varSa pUrve bhagavAna mahAvIre kahyuM hatuM - 'A prANIhatyA niSkaruNa hoya che - pAvaho niprivAso nikaluNo / 'A moha mahAbhaya vadhArI mUke che - moha-mahababhaya pavaDhao / cAre tarapha bhaya vadhI rahyo che. abhayanI zodha anivArya banI che. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana 1 27 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padArtha nirmANanI maryAdA thaze ? mAnasika zAMtino draSTikoNa mAnavI sukha icche che, duHkha nathI icchato. sukha meLavavA mATe ane duHkhane TALavA mATe te aneka rastAo zodhe che. sauthI moTo rasto che - bhoganI sAmagrI, indriyone tRpta karanArA padArtho. kyAreka padArthonuM nirmANa anivArya AvazyakatAonI pUrti mATe thatuM hatuM. dhIme dhIme daSTikoNa badalAto gayo. atyAre padArthonA nirmANano AdhAra icchApUrti ane adhikatama suvidhAvAda che. sImita icchA, sImita AvazyakatA ane sImita padArtho-e mAnasika zAMtino dRSTikoNa che. paraMtu AjanA arthazAstrIo temaja arthazAstrIya daSTikoNathI prabhAvita lokamAnasane te vAta mAnya nathI. vartamAna mAnasa asIma icchA, asIma AvazyakatAo tathA asIma padArtho - AvA ciMtananA raMgathI raMgAyeluM che. vartamAna mAnasa. e ja mAnase janma Apyo che - padArthapradhAna saMskRtine tathA "thro avenI jIvanazailIne. banAvo, bhogavo mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane phekI do. jIvanano pravAha A dizAmAM vaLI gayo che. A pravAhamAMthI mAnasika asaMtulana, atRpti ane mAnasika tanAva pedA thayAM che. emAMthI paryAvaraNanuM asaMtulana pedA thaI rahyuM che. plAsTika tenuM eka udAharaNa banI zake che. atyAre plAsTikanA nirmANanI spardhA cAlI rahI che. cAre tarapha plAsTikamAMthI taiyAra thayelA padArtho jovA maLe che. e banAvavAnuM muzkela nathI paraMtu emane pheMkavAnI samasyA che. e padArtho mATInI jema mATImAM bhaLI jatA nathI. te potAnuM svarUpa jALavI rAkhe che. jo tene bALI nAkhavAmAM Ave to jherI gesa pedA thAya che tethI paryAvaraNa dUSita bane che. eka divasa evo Avaze ke jyAre plAsTikanI cIjone pheMkavA mATe pRthvI upara koI jagA nahi hoya ane samudro paNa tene pacAvI nahi zake. A samasyA mAtra plAsTika dvArA ja pedA thaI nathI, aneka padArthonA nirmANa thakI pedA thayelI che. suvidhAvAdI ane vyAvasAyika dRSTikoNa sAthe joDAyelo mANasa tenI upekSA karI rahyo che. A eka gaMbhIra saMkaTa che ane A dharatI mATe tathA samagra mAnavajAta mATe te gaMbhIra saMkaTa che. ahiMsAnI daSTino vikAsa karyA vagara A samasyAno ukela zakya nathI. jIvanazailInA traNa prakAra - hiMsA ane padArtha - e be vacce gADha anubaMdha che. padArthano adhika vistAra hiMsAnI vyApakatAne janma Ape che. padArthavAdI saMskRtine vikasita mAnI zakAya che, hiMsAnA vistArathI mukta kahI zakAtI nathI. bhagavAna mahAvIre traNa prakAranI jIvanazailInuM pratipAdana karyuM - (1) alpa icchA - alpa hiMsA - alpa parigraha (2) mahA icchA - mahA hiMsA - mahA parigraha (3) icchA mukti - ahiMsA - aparigraha jIvananI trIjI zailI sAmAjika jIvananI nathI. ahiMsA ane aparigraha mATe saMpUrNa samarpita thaI javuM te eka vizeSa prayoga che. jemanI AdhyAtmika cetanA khUba vikasita hoya che temanA ja mATe A zakya bane che. bAkInI be mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 29. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ praNAlio sAmudAyika jIvananamAM zakya che. vartamAnano jIvanapravAha anya jIvana praNAli tarapha vahI rahyo che. icchA adhika hoya, parigraho ane padArtho vadhAre hoya ane hiMsA ochI hoya evuM kyAreya zakya na hoya. icchA, hiMsA ane parigraha e traNeyanI AtyaMtika vyApti che. temAMthI koI ekane alaga pADI zakAtuM nathI. mAnavIno aNasAra jIvananI prathama praNAli vikendrita arthavyavasthA, vikendrita sattAnI jIvanapraNAli che. prathama praNAli mAnavInI maulika manovRttionI najIka ochI che, bIjI maulika manovRttionI najIka vadhu che. tethI prAthamikatA bIjIne vizeSa maLe che, prathamane ochI maLe che athavA bilakula nathI maLatI. bhagavAna mahAvIrathI gaNAdhipati zrI tulasI sudhI, mahAtmA gAMdhIthI vinobA sudhI prathama jIvanapraNAlinuM mUlya samajAvavAmAM AvyuM che tema chatAM indriyo ane suvidhAonuM AkarSaNa tathA ahaMkAra ane mamakAranuM dabANa eTaluM badhuM prabaLa che ke e saccAIne samajavA chatAM samajAI nathI. jokhamanA saMketo A saMtAkUkaDI ja che. mAnavI jIvananI aneka dizAomAM saMtAkUkaDI ramato rahyo che ane Aje paNa ramI rahyo che. udAharaNa tarIke ojhonanuM chatra laI zakAya. vaijJAnika saccAIne jANanArA sau koI jANe che ke ojhonanA chatranuM rakSaNa dharatI upara zvAsa letA jIvajagatanuM rakSaNa che. temAM chidro thavAno artha samagra mAnavajAti ane samagra jIvajagata mATe jokhama pedA thavuM eche. jANavA maLyuM che ke eTalAnTika mahAdvIpa upara ojhonanA chatramAM eka bahu moTuM gAbaDuM paDI gayuM che. temAM bIjuM gAbaDuM uttaradhruva pradezanI upara paNa paDyuM che. A gAbaDAM vaijJAnika jagatane ciMtAgrasta banAvI rahyAM che. suparasonika vimAna ane nAbhikIya visphoTa ojhonanA paDa mATe khataranAka che. rephrIjareTara ane vAtAnukulananI praNAli mATe je gesano prayoga thAya che te paNa ojhonanA paDa mATe ocho khataranAka nathI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 30 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazna che sImAMkanano zuM rephrIjareTara jIvana mATe anivArya che ? zuM vAtAnukUlana vagara jIvI na zakAya ? mANasa buddhizALIche tethI te potAnI suvidhA mATe aneka padArthonuM nirmANa kareche. te AdimANasanI jema prAkRtika jIvana nathI jIvato, paraMtu kRtrima sAdhanano upayoga kareche. prakRti sAthe aTakacALA karato raheche. pRthvI, pANI, agni ane vAyu e tamAmane potAnAM sukha-suvidhA mATe anurUpa banAve che. prazna che eka sImAno. chevaTe kyAMka to aTakavuM jarUrI bane che. buddhi aTakavAnuM pasaMda nathI karatI. indriyo paNa aTakavAnuM pasaMda nathI karatI. pachI hiMsA zI rIte aTake ? zAzvatanuM udAnache bhagavAna mahAvIrano A svara - 'luddhA hAMti' - 'lubdha mANasa hiMsA Acare che.' Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 31 For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International mANasa mANasa rahI zakaze ? aparAdha mATe javAbadAra koNa ? vAstavika satya ane vyAvahArika satya vacce khUba moTuM aMtara che. A aMtara bhUtakALamAM paNa hatuM ane Aje paNache. mAnavIya durbaLatA agAu paNa hatI ane Aje paNa che. mANasa AdarzanI vAto kare che paraMtu e pramANe jIvavAnuM pasaMda nathI karato. tenI aMdara mahAnatA ane alpatA baMnenAM bIja rahelAM che. mahAnatAnA bIjane jyAre siMcana maLeche tyAre te Adarza tarapha DagalAM bhare che. alpatAnAM bIja sakriya banIne tene AdarzathI vimukha karI mUke che. A ja kAraNa che vAstavika satya ane vyAvahArika satya vaccenA aMtaranuM. ahiMsA vAstavika satya che. bhagavAna mahAvIre kahyuM ke ahiMsA tamAma jIvonuM kalyANa karanArI che. jevI rIte bhUkhyA mATe bhojana, tarasyA mATe pANI ane pakSI mATe AkAza AdhAra che evI ja rIte ahiMsA sau koIno AdhArache. vyavahAranI samasyA prabaLa baneche ane tyAre mANasa A vAstavika saccAI sAme AMkha ADA kAna kareche. putra ane putrInA janmaprasaMgane AdhAre tenuM mUlyAMkana karI zakAyache. bhAratIya mAnasamAM putranA janma sAthe bhaviSyanI mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 32 For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMbhAvanA ane surakSAnI bhAvanA joDAyelI che. A bhAvanAo ja bhUNahatyA jevA jaghanyatama aparAdha mATe javAbadAra che. aucityano prazna akarDa kariztAmi' - je kArya koIe nathI karyuM te huM karIza - evo khyAla mANasane vAstavika satyathI dUra kheMcI jAya che. vaijJAnika jagatamAM eka spardhA jAmI gaIche - kaMIka navuM zodhavAnI ane kaMIka navuM karavAnI. navuM zodhavuM e kAMI kharAba nathI, paraMtu je navI zodha sAthe mAnavajAtinA vinAzanI vAta joDAI gaI hoya te navI zodha cokkasa anicchanIya che. meksikonA DaoNkTaroe pArkisana (eka prakArano pUjArIvALo lakavA)thI piDita be rogIonA mastiSkamAM bhUNanA TistuonuM pratyAropaNa karyuM. ethI e rogIone khUba rAhata thaI. prazna rAhatano nathI, prazna che naitikatAno, aucityano. zuM eka rogIne sAjo karavA mATe eka bhUNanI hatyA karavAnuM ucita che? zuM tene naitika kArya kahI zakAya kharuM? AcArya bhikSu ahiMsAnA marmajJa hatA. temaNe ahiMsAne UMDI sUkSmadraSTithI joI ane tenI samIkSA karI. temaNe eka prazna upasthita karyo - zuM moTA jIvone bacAvavA mATe nAnA jIvonI hatyA karavAnuM yogya che? A praznanI samIkSA karyA pachI temaNe lakhyuM ke je loko moTA jIvonI hiMsAne ucita gaNAve che te loko nAnA jIvonA zatru che. rogI duHkhI che. tenA duHkhane dUra karavuM e eka DaoNkTaranuM kartavya hoI zake. paraMtu e kartavya zI rIte hoI zake ke eka nahi janmelA bALakane mArI nAkhIne eka gharaDA ke yuvAnane bacAvavAno prayatna karavo ? bhagavAna mahAvIranI vANImAM te du:kha-pratighAta mATe AcarelI hiMsA che. roga eka duHkha che. sevAnuM kAma karanAra vyakti bIjAnA duHkhanuM nivAraNa karavA icche che. paraMtu jema tema karIne ekanA duHkhanuM nivAraNa karIne bIjAne duHkhI karavAno tarka buddhi , ane samajathI para che. zreSThatAnI kasoTI. mANasa tamAma prANIomAM zreSTha che evA khyAlane AdhAre tenA mATe koIpaNa karavAnuM kSamya mAnI levAmAM AvyuM. vartamAna cikitsA kSetre lAkho mUgAM pazuo parIkSaNa mATe mArI nAkhavAmAM Ave che. zuM A hiMsAnA AdhAre jIvanAro mANasa | mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 33 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAnA vikAsanI vAta vicArI zake kharo? zuM mANasa amara che athavA zuM te amara banaze? rogone aTakAvavA mATe svAbhAvika prayatna karavo emAM kazuM anaucitya nathI. asvAbhAvika prayatnonI je paraMparA zarU thaI che tenA kAraNe aneka prazno pedA thayA che. zuM A jagatamAM mAtra mANasane ja jIvavAno adhikAra che? mANasa buddhizALI prANI che, zuM te eTalA ja kAraNe sarvazreSTha che? A praznonA uttara AjanA paryAvaraNa vijJAnIo ApI rahyA che. paryAvaraNa vijJAnanA mata mujaba ekalo mANasa A jagatamAM jIvI zake tema nathI. zreSThatAnI kasoTI mAtra bauddhikatAnI ja nathI hotI. sRSTinuM saMtulana jALavI rAkhavAmAM jemanuM yogadAna che te tamAmanI potapotAnI zreSThatAche. e tamAma zreSThatAono yoga e ja A jagata che. AvI sthitimAM mANasa mATe badhuMya kSamya kaI rIte ? mANasa mATe mANasane brUNanI hatyA zuM kSamya kahI zakAya? yuganI samasyA - krUratA , prazna jIvavAno ke maravAno nathI. janma lenAra pratyeka vyakti mRtyu pAme che tethI mRtyu e koI ajaba ghaTanA nathI. ajaba ghaTanA to che khoTI mAnyatA ane tenA AdhAre thatuM AcaraNa. A khoTI mAnyatAoe prakRtinA sAmrAjyamAM anAvazyaka hastakSepanI pravRtti pedA karI che. A hastakSepa mANasanA kartutvane daivI ke IzvarIyarUpa ApI zake che. karavuM na karavuM ane anyathA karavuM emAM tene sakSama banAvI zake che. paraMtu khoTI mAnyatA ane khoTA AcaraNane kAraNe mANasamAM je krUratA utpanna thAya che tenuM samAdhAna kyAMthI maLe ? krUratA AjanA yuganI sauthI moTI samasyA che. te karuNAnuM satata bhakSaNa karI rahI che. zuM karuNA vagara mANasa mANasa rahI zakaze kharo? mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 34 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvana-maraNa sAthe joDAyelI hiMsA ane ahiMsA jIvana ane maraNa - niyatinI paraMparAnI A be kaDIo che. jIvavuM svAbhAvika che, maravuM paNa svAbhAvika che. jIvavAnuM potAnuM mahattva che ane maravAnuM paNa potAnuM alaga mahattva che. jIvavAnI sAthe aneka svArtha joDAyelA hoya che tethI te dareka mANasane sAruM lAge che. maravuM svArthathI para che tethI jagatathI paNa para che. e kAraNe e sAruM nathI lAgatuM. rahasyapUrNa saMvAda anuzruti che ke mahAvIranA samavasaraNamAM eka A alaukika ghaTanA ghaTI hatI. eka koDhiyo mANasa potAnA paganA phoDalAnuM paru mahAvIranA pagamAM copaDI rahyo hato ane layabaddha svare . bolato hato, "mahAvIra !tame mRtyu pAmo. zreNika!tame jIvatA raho, abhayakumAra !tame bhale mRtyu pAmo ke bhale jIvo, kAlasIrika!tame na jIvo ke na maro!! - paheluM uccAraNa zreNikane khUba apriya lAgyuM. e divya AtmAnA adazya thayA pachI samrATa zreNike pUchyuM, "bhaMte! e koNa hatuM? teNe AvI icchanIya vAto kema kahI?" 4 mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 35 - For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ,, mahAvIre kahyuM, 'zreNika ! e hato eka divya AtmA. teNe je kahyuM te atyaMta arthapUrNa ane sArapUrNa che. huM kaivalya prApta karI cUkyo chuM. zarIrathI sarvathA mukta chuM, zarIramAM mAtra rahuMchuM. "mahAvIra, tame mRtyu pAmo." e vAkyano hetu evo hato ke have tame zarIranA baMdhanathI zA mATe baMdhAyelA cho ? A baMdhanathI paNa have tame mukta thaI jAva.' zreNika - 'bhaMte, eNe mane "tame jIvatA raho'' evuM kema kahyuM ?' bhagavAna - 'mRtyu pachI tamAro A rAjasI ThATha-mATha rahevAno nathI. tame nimnagatino anubhava karavAnA cho. tethI e divya AtmAe kahyuM ke tamArA mATe jIvavuM e ja sAruM che.' zreNika - 'abhayakumA2 mATe baMne vAto zA mATe kahI ?' bhagavAna - 'te tamAro maMtrI che. te ahIM paNa sukhI che ane have pachInA janmamAM paNa sukhano anubhava karavAno che.' zreNika - 'kAlasaurika mATe teNe baMne bAbatono niSedha kema karyo ?' - bhagavAna - 'te hiMsAmAM joDAyeloche tethI ahIM paNa sAruM nathI ane AgaLa jatAM paNa tenA mATe sAruM nathI.' A prasaMgathI jIvavA ane maravAnuM mahattva samajAI zake tema che. jIvavuM sAruM che ane nathI paNa, maravuM sAruM che ane nathI paNa. jIvavA ane maravAnI sAthe hiMsA joDAyelI nathI. hiMsA joDAyelIche mAravA sAthe. eka vyakti bIjI vyaktine mAravA mATeno saMkalpa kareche ane mAre che te hiMsAche. pratyeka vyaktine jevI rIte jIvavAno adhikAra che tevI ja rIte tene maravAno adhikAra che. jIvavAnI svataMtratAne jema chInavI na zakAya e ja rIte maravAnI svataMtratAne paNa chInavI na zakAya. A siddhAMta khUba prAcInache. tenI sthApanA hajAro varSa pUrve thaI cUkI hatI. bhagavAna mahAvIre A siddhAMta upara hiMsA ane ahiMsAnI dRSTie potAno dRSTikoNa rajU karyo. te mujaba asaMyata jIvana ane bALamaraNa baMne ahiMsAnI dRSTie svIkRta nathI. saMyata jIvana ane paMDita maraNa e baMne ahiMsAnI dRSTie svIkRta che. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 36 For Personal and Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bALamaraNa H asvasthatAnuM cihna bhagavAne bALamaraNanA aneka prakAro batAvyA che - pahADa uparathI gabaDIne AtmahatyA karavI. vRkSa uparathI paDIne AtmahatyA karavI. pANImAM DUbIne AtmahatyA karavI. agnidAha karIne AtmahatyA karavI. jhera khAIne AtmahatyA karavI. zastra prayoga karIne AtmahatyA karavI. phAMsInA phaMdA upara laTakIne AtmahatyA karavI. Ama Aveza prerita ane mUrchAmAM laI janArI paddhatiothI je maraNa thAya che te bALamaraNa che. te kyAreya vAMcchanIya nathI. tenI pAchaLa bhAvanA samIcIna nathI hotI. Avega ane uttejanAnI sthitimAM thanAruM maraNa na to kriyamANa vyakti mATe zubha hoya che ke na to samAjamAM svasthaparaMparAno te sUtrapAta kare che. kasoTI eka ja che vartamAnamAM maraNanA kSetramAM aneka prazno pedA thayA che. eka prazna che AtmadAhano, bIjo che satI thavAno, trIjo che rAjanaitika stare anazanano ane cotho che dhArmika stare anazanano. maraNAtmaka ghaTanA darekamAM samAna che. zuM svarUpanI dRSTie paNa e badhAM samAna che ? temanI parIkSA mATe kasoTI eka ja haze je deha-tyAganI pRSThabhUmimAM udezanI pUrti mukhya hoya ane maraNa prAsaMgika hoya, mana zAMta-prazAMta ane samAdhipUrNa hoya, koI Avega-saMvega-udvega ane uttejanA na hoya evo dehatyAga prazasta che. ene mATe pratyeka vyakti svataMtrache. sAdhya-sAdhananI zuddhi AtmadAhane ukta kasoTI upara kasIe. zuM tenI pAchaLa rAgAtmaka ane dveSAtmaka saMvego joDAyelA nathI ? satIprathAnI pAchaLa paNa zuM rAgAtmaka Aveza mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 37 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nathI ? ane jo nathI to zuM ciMtA dAhanI apekSAe sAdhanAno saumyamArga pasaMda na karI zakAya. rAjanItinA stare karavAmAM AvatA anazanamAM zuM AtmazuddhIkaraNanI bhAvanAche? jo hoya to tenA udezanI zuddhino vicAra apekSitache. jemAM udezazuddhi ane sAdhanazuddhi baMne hoya evA anazanane prazasta anazana mAnI zakAya. ahiMsA che mohavilayanI sAdhanA ghaNA loko bhAvukatAvaza AtmadAha athavA satIprathA jevI pravRtti ane anazanane eka ja trAjave tolavA icche che. temane eka trAjave tolI zakAya jo anazana paNa AvezathI prerita hoya to. je anazana samAdhimaraNanI pRSThabhUmimAM karavAmAM Aveche temAM Aveza mATe koI avakAza nathI hoto. te nitAMta abhayanI sAdhanA che. mAnavInA manamAM sauthI moTo bhaya mRtyuno hoya che. bhaya eka Aveza che. krodha, lobha ane ahaMkAranA paNa Aveza hoya che. A Avezo bhayanA Avezane dabAvI de che tyAre mANasa Akasmika rIte jhera vagere khAIne mRtyu pAmI zake che paraMtu te mRtyunA bhayathI mukta thaIne, abhayanI sAdhanA karI zakato nathI. abhayanI sAdhanA e ja karI zake che ke jeno zarIra pratyeno moha vilIna thaI jAya che. bhagavAna mahAvIranI bhASAmAM mohavilayanI sAdhanA e ja ahiMsA che. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 38 For Personal and Private Use Only. Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnI samasyAH saMdarbha satAno 1, iy'. I sattA ane hiMsAnuM gaThabaMdhana atyaMta prAcIna che. zaktizALI loko sattA meLave che e mATe hiMsAnI sahAya paNa levAmAM Ave che. AjanI cUMTaNIlakSI hiMsA enI ja navI AvRtti che. tamAma lokomAM samAna buddhi ane samAna zArIrika zakti nathI hotI. A buddhi ane zaktinI viSamatA hiMsAno daravAjo kholI nAkhe che. prAkRtika vAtAvaraNa, bhaugolikatA, bhASA, sabhyatA ane saMskRtinI samAnatA eka ekama race che.ApaNI pRthvI upara evA aneka ekamo banelA che. zaktizALI loko A ekamone potAnA adhikAra nIce levA icche che. Avo krama rAjataMtramAM paNa pracalita thayo ane lokazAhImAM paNa cAlI rahyo che. rAjataMtramAM rAjyavistAranA AdhAre cAlato hato ane lokazAhImAM pakSavistAranA AdhAre te cAlI rahyo che. sAcA arthamAM adhikAra-sthApanAnI jeTalI ciMtA che eTalI ciMtA hiMsAnI nathI. hiMsA vadhe ke ghaTe e prazna bIjA krame che. pahelA kramano prazna eTalo ja che ke pakSanI zakti vadhe che ke ghaTe che. lokazAhI paNa khataranAka kendrita zaktimAM hiMsAnI saMbhAvanA vizeSa rahe che. lokazAhI eTale zaktinuM vikendrIkaraNa. jo taMtra vikendrita na hoya to lokataMtra rAjataMtra karatAM mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 39 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa vadhAre khataranAka banI jAya che. cUMTaNI dvArA sarakAranuM parivartana jo lokazAhInI maryAdA eTalI ja hoya to ema mAnavuM paDaze ke A sattA upara adhikAra karavAno eka navo vikalpa che. rAjataMtramAM sattA upara adhikAra vArasAgata maLe che ane lokazAhImAM sattA upara adhikAra vArasAgata maLato nathI.A taphAvata spaSTa che. sattArUDha thayA pachI je taphAvata hovo joIe te parilakSita nathI. sattAnA vikendrIkaraNa vagara A zakya nathI. kendrita sattA ane kendrita arthavyavasthA vacce hiMsAne poSaNa pAmavAnI vizeSa taka maLe che. sattA ane arthavyavasthA vikendrita bane ahiMsAnI dizAmAM tyAre ja prasthAna zakya che ke jyAre sattA ane arthavyavasthA vikendrita hoya. vikendrita vyavasthAmAM sattArUDha vyakti pAsethI adhika vinamra, mRdu ane vyavahAra-kuzaLatAnI apekSA rAkhI zakAya che. lokonI samasyA samajavA tathA ukelavAnI adhika saMbhAvanA rAkhI zakAya che. kendrita sattA-samrATa mATe ahaMkArathI bacavAnuM atyaMta muzkela hoya che. AvI sthitimAM potAno Agraha jeTalo prabhAvI rahe che eTalo yathArtha prabhAvI nathI raheto. ayathArtha ciMtana ane nirNaya samasyAne vadhu ne vadhu jaTila banAve che. pUrvAcalamAM je hiMsA cAlI rahI hatI, bihAra je hiMsAnI AgamAM bhaDake baLI rahyuM che ane paMjAbamAM je hiMsAnI Aga prajaLI rahI hatI zuM e tamAmanI pAchaLa sattA ane adhikArano ahaMkAra nathI ? aDhI hajAra varSa pUrve paNa hiMsA thatI hatI. nAnA nAnA rAjAo aMdaroaMdara laDatA hatA. potapotAnA rAjyanI sImAo vistAravAmAM e badhA rAjAo otaprota hatA. paraMtu mahAbhAratanI saMhAralIlA pachI yuddha ane zastra viSayaka jJAna vijJAna ThIka ThIka pramANamAM lupta thaI cUkyuM hatuM tethI madhyakAlIna yuddho khAsa khataranAka nahotAM. temano vyApaka prabhAva nahoto. AjanI hiMsA khUba vyApaka ane atyaMta sazakta che. tenI pAse sAdhana-sAmagrInI pracuratAche. talavAra ane bhAlAmAM eTalI mAraka zakti nahotI je AjanAM rAyaphala, rivolvara, mazinagana ane misAIlamAM hoya che. Aga olavAtI nathI cUMTaNIno uddeza che - prajAnI svataMtra AkAMkSAnuM sanmAna. cUMTaNImAM paNa baLaprayoga ane pralobhana baMneno khulleAma prayoga thAya che. ghaNI vakhata hiMsA mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 40 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa bhabhUkI UThe che. pachI svataMtratAno siddhAMta kaI rIte surakSita rahI zake ? moTAM yuddho kAyama laDAtAM nathI. moTI hiMsA paNa kAyama thatI nathI. nAnI nAnI hiMsA kAyamathI cAlI rahI che. eno artha e che ke Aga olavAtI nathI. emAMthI taNakhA kharatA rahe che. e ja Aga kyAreka mahAjvALA banIne mahAyuddhanuM svarUpa dhAraNa karI le che. sattA sAthe joDAyelA loko paNa A vAstavikatAno anubhava karavA lAgyA che. te eka sukhada ghaTanA che. gocovanuM vaktavya rUsInetA mikhAIla gorbocove amerikAmAM je vaktavya ApyuM hatuM te A ja satya dvArA AMdolita svara che. temaNe kahyuM hatuM ke, "mAnavajAti evo anubhava karavA lAgI che ke laDAIo khUba thaI cUkI, have te haMmezane mATe baMdha karI devI joIe. be vizvayuddho tathA tyArapachI cAlI rahelAM ThaMDAM yuddho ane nAnI-moTI laDAIonA kAraNe karoDo vyaktioe potAnA prANa khoyA che ane hajI khoI rahI che. vizvazAMtinA uddeza tarapha AgaLa vadhavAno mArga saraLa nathI. paraMtu ApaNane e karoDo lokonI AkAMkSAo AgaLa vadhavA mATe protsAhita karI rahI che. jo A samajAI jAya to vIsamI sadInI samAptinA A caraNamAM have mAnavajAti " ane mAnavasabhyatA samakSa vibhinna vyavasthAo ane vAdo vacce pasaMdagIno prazna nathI. Aje eka tarapha mANasanI sahaja buddhi ane tenI jijIviSA tathA bIjI tarapha binajavAbadAra, saMkucita ane svArthI rASTrIya pUrvagraho vacce pasaMdagIno prazna che." A vaktavyamAM saccAInI spaSTa abhivyakti che. sattA ane adhikAravistArano Agraha hiMsAne pallavita karato rahe che. bhagavAna mahAvIre kahyuM hatuM - No ajhAreyalvA - koInA upara zAsana na karo. ahiMsAno A saMdeza atyaMta vyApaka ane atyaMta mahAnache. eTalo mahAna ke pratyeka vyakti kadAca tene UMcakI paNa na zake. paraMtu zAsanavistAranI bhAvanAthI bacI zakAya to vizvazAMtino mArga sIdho-saraLa banI jAya che. zuM vartamAna zAsako kharekhara vizvazAMti icche che kharA? zuM kharekhara hiMsA ghaTADavA icche che kharA? na mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 41 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnA aMkura tarapha nahi, bIja tarapha dhyAna ApIe 'mArA saMpradAyamAM Avo, tamArI mukti thaI jaze. nahitara nahi thAya.' AvI ghoSaNAe sAMpradAyika kaTTaratA tathA hiMsA baMnene ekasAthe janma Apyo. A ja khyAlanA AdhAre pralobhana ane baLaprayoga dvArA saMpradAya-parivartananI paraMparAno sUtrapAta thayo. keTalAka loko kahe che ke dharmanA nAme raktapAta thayo, yuddho thayAM, hiMsAnI hoLI khelAI. hakIkatamAM Ama kahevuM bhrAMtibharyuM che. A badhuM dharmanA nAme nathI thayuM. paraMtu saMpradAya-parivartananA khyAlane AdhAre thayuM che. mAnavImAM svAbhAvika rIte ja vistAranI bhAvanA paDelI hoya che. te potAnI jAtane moTo banAvavA jhaMkhe che. potAnA vicAronI saMkhyA vadhAravA icche che. huM vicAruM chuM evuM ja sau koI vicAre, huM karuM chuM evuM ja sau koI kare, tamAma loko mAruM anukaraNa kare evI icchA, evI adamya jhaMkhanA darekane hoya che. e icchA ane jhaMkhanAe ja aneka yuddho laDyAM, aneka saMgharSo jIvaMta banAvyA. Jain Educationa International ahiMsAnA be vikalpo dharmano prazna nitAMta alaga che. tenI AdhyAtmika vicAraNAmAM saMgharSa mahAvIranuM ahiMsA-darzana 42 For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevuM kAMI che ja nahIM. aMdhakAre phariyAda karI ke sUraja mAro pIcho kare che. huM jyAM jAuM chuM tyAM te pahoMcI jAya che ane mane bhagADI mUke che. sau koIne jIvavAno adhikAra che. he bhagavAna! ApanA rAjyamAM mArI sAthe Avo vyavahAra zA mATe thAya che? bhagavAne sUrajane bolAvyo ane aMdhakAranI phariyAda aMge pUchatAcha karI. sUraje kahyuM, huM to jANato ja nathI ke aMdhakAra zuM che ane te kyAM che? meM Aja sudhI teno cahero paNa nathI joyo ke te kevo che, to pachI teno pIcho karavAnI ane tene bhagADI mUkavAnI to vAta ja kyAMthI hoya? dharma aMge paNa AvuM ja kahI zakAya ke teNe yuddhano cahero paNa joyo nathI. laDAI, saMgharSa ane yuddha zuM che te aMge te kazuM jANato paNa nathI. tenuM ekachatra sAmrAjya che- maitrI, kSamA ane bhAIcAro. dharma AMtarika tattva che. saMpradAya saMgaThana che. saMgaThana bAhya hoya che. je bAhya hoya tenI sAthe saMgharSa ane yuddha joDAI zake che. mahAvIre kahyuM hatuM ke eka vyakti dharma choDI de che paraMtu saMpradAya nathI choDatI ane bIjI vyakti saMpradAyane choDI de che, paraMtu dharmane nathI choDatI. tenI samakSa baMne citro atyaMta spaSTa hatAM. dharmane choDanAra vyakti dharatIne lohiyALa karI zake che. saMpradAyane choDanAra vyakti evuM nahi karI zake. dharma nahi jyAM mAtra saMpradAya haze tyAM badhuM ja banI zake che. ahiMsA mATe be vikalpo che - mAtra dharma athavA to dharma thakI anuprANita saMpradAya. bhAMta dRSTikoNa keTalAka dhArmika loko dharma, saMpradAya ane jAti e traNeyane eka ja dorAmAM parovatA hoya che. temanA mATe dharma ane saMpradAyane alaga pADavAnuM zakya nathI ane tethI pralobhana, baLaprayoga tathA yuddhanuM varjana paNa temanA mATe zakya nathI. jIvananA pratyeka kArya upara dharmanI chApa hoya, dharmano prabhAva hoya te icchanIya che. paraMtu pratyeka kArya dharmanI preraNAthI prerita athavA dharmAnumodita hoya evI vicAraNA icchanIya nathI. dhArmika khyAlonA kSetramAM kaMIka evI bheLaseLa thaI gaI che ke pratyeka vyakti potAnA dareka kAryane dharmAnumodita samajIne potAnA manane lalacAvavAnuM pasaMda kare che. te adharmanuM koI kArya karato ja nathI. je kAMI kare che te dharmanuM ja kArya kare che. A bhrAMtipUrNa dRSTikoNe hiMsAne protsAhana ApyuM. pratyeka kAryamAM dharmano prabhAva hoya eno artha e che ke anaitika AcaraNathI bacavuM mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 43. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA anAvazyaka hiMsAthI bacavuM. pratyeka kAryane dharmAnumodita mAnavuM eno artha e che ke potAnA anaitika ane hiMsAyukta AcaraNane paNa samyapha mAnavuM ane tene dharmanI chatrachAyA heThaLa rakSaNa ApavuM. baMne khyAlo vacceno A taphAvata jeTalo spaSTa bane che eTalI ja ahiMsAnI saMbhAvanA vadhe che. hiMsAnAM bIja avAMchanIya che hiMsAnI ghaTanAo vadhI jAya che athavA to ugra thaI jAya che tyAre samAjanuM dhyAna hiMsAnI avAMchanIyatA tarapha kheMcAya che. tenA bIja tarapha dhyAna khUba ochuM jAya che. eno phalita e ja hoI zake ke hiMsA pratye samAjanI ciMtA mAtra bhAvanAnA stara upara ja che, yathArthanA stara upara nathI. samAjano eka moTo bhAga evo paNa che ke je hiMsAne svAbhAvika samaje che. yathArthanA stare hiMsAnI samasyA upara e ja loko vicAra kare che ke jemanI bhAvanAonuM udAttIkaraNa thayuM hoya che, zuddhIkaraNa thayuM hoya che ane satya sAthe jemanuM tAdAbhyasthapAyuM hoya che. jemanI bhAvanAo AvezamUlaka hoya temanA mATe hiMsA koI vizeSa samasyA nathI. jyAre koI moTI hiMsAtmaka ghaTanA ghaTe che tyAre temAM eka prakaMpana pedA thAya che ane teo hiMsAne samAja mATe duHkhada mAnavA lAge che. be vizvayuddhothI prabhAvita ane pratADita prajAmAM hiMsA pratye je vimanaskatA pedA thaI che, te tenAthI aprabhAvita lokomAM nathI. e ja rIte je lokoe sAMpradAyika kaTTaratAnAM kaTu pariNAmo bhogavyAM che, temanAmAM sAMpradAyika hiMsA pratye Akroza jAgyo che. teo bIjA prakAranA loko nathI. zuM e zakya banI zake kharuM ke hiMsaka ghaTanAonA saMdarbhamAM hiMsAnI avAMchanIyatA aMge ApaNe na vicArIe? ApaNe vicArIe ke hiMsAnAM bIja avAMchanIya che. temanuM unmelana Avazyaka che nahitara te game tyAre hiMsaka ghaTanAne janma ApI zake che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 44. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAsaprathAtI navI AvRtti eka samaya evo hato ke jyAre mANasa paNa pazunI jema vecAto hato. vecAyelo mANasa dAsa kahevAto. paraMtu pazunI jema ja te parataMtratAnuM jIvana jIvato hato. tenuM potAnuM na koI vyaktitva ke na koI svataMtratA. eka mANasa bIjA mANasane dAsa banAvI zake che e vAta samajaNathI para che. paraMtu mAnavajAtino samagra itihAsa samajaNano itihAsa nathI. emAM mUrkhatA ane mUDhatAnAM kAryonI eka lAMbI sUciche. e samaye sAmAjika cetanA rAjataMtranI kaThora daMDanItithI ja cAlatI hatI. gaNataMtranAM rAjyo paNa sAmAnya prajAnAM hitonI ane temanA jIvananI khAsa ciMtA karatAM nahotAM. daMDazakti ane hiMsAnI zaktinA AdhAre cAlanArA loko mAnavIya ekatA ane samatAnI vAta kadAca vicArI paNa zakatA nahotA. eka navo svara jAgyo. jyAre bhagavAna mahAvIre kahyuM ke koIne tamAro dAsa na banAvazo - No parighetavyA. Aje dAsaprathAnuM kalaMka nathI daMDanItinI kasoTI dvArA parakhanArA lokonI dRSTimAM mANasanuM citra kaMIka bIjA ja prakAranuM hatuM. ahiMsAnI dRSTie parakhanArA loko samakSa mAnavInuM mahAvIranuM ahiMsA-darzana 45 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra kaMIka judA ja prakAranuM upa. pahelI kasoTImAM eka samartha mANasa dvArA asamartha mANasanuM zoSaNa ane utpIDana avAMchanIya nahotuM. bIjI kasoTImAM zoSaNa ane utpIDana sarvathA amAnya ane sarvathA avAMchanIya hatuM. ahiMsAno vicAra prabhAvaka banato gayo ane dAsaprathA samApta thaI gaI. Aje mANasanA mAthA upara dAsaprathAnuM kalaMka lAgeluM nathI. dAsaprathAnI navI AvRtti: baMdhAyelA majUra mAnavInA manamAM krUratAnAM bIja Aje paNa jovA maLe che. dhanano lobha Aje paNa evo ja che. sattA ane zaktinA durupayoganI vAta Aje paNa samApta thaI nathI. tethI avAranavAra dAsaprathAnI navI navI AvRttio thatI rahe che. baMdhAyelA majUra mRtaprAya dAsaprathAnI eka navI AvRtti che. A prathAmAM mANasa kharIdAyelo nathI hoto, paraMtu tene baMdhaka banAvI levAmAM Ave che. RNanI cukavaNI na thAya tyAM sudhI tene mukti maLatI nathI. mAliko tenI vivazatAno lAbha letA rahe che ane bicArA baMdhAyelA majUrone jIvana tathA maraNanA saMdhisetu upara paga mUkIne cAlavuM paDe che. bhAratamAM evA lokonI saMkhyA vIseka lAkha jeTalI manAya che. AzcaryanI vAta che ke samAjavAdI samAjaracanAnuM svapra jonArA lokataMtramAM AvuM badhuM cAlI rahyuM che ! rAjataMtra ane jAgIradArIne samApta karI devA chatAM A prathAne jIvatI rAkhavAno hetu zoche? e vAta samajAtI nathI. ahiMsAnI dRSTie te avAMchanIya che. eTaluM ja nahi, sAmAjika daSTie paNa te sarvathA avAMchanIya che. jyAM sudhI zaktizALI lokone potAnI zaktino niraMkuza prayoga karavAnI chUTa maLatI raheze tyAM sudhI dAsaprathAnI navI AvRttio thatI ja raheze. samAjane mAtra ciMtananA stare ja na badalIe bauddhika daSTie mAnavI khUba vikasita thayo che. ciMtana paNa khUba vadhyuM che paraMtu bhAvanAnA stare teNe khUba vikAsa karyo che ema kahetAM pahelAM vicAra karavo paDe tema che. eka ciMtanazIla prANI bhAvanAnA stare nimnajIvana jIve che tyAre evI pratIti thAya che ke vaijJAnika yugano mANasa hajI paNa mananA khela khelI rahyo che, ethI AgaLa vadhI zakyo nathI. potAnAM svArtha ane suvidhA pratye AkarSaNa thAya che, A vaiyaktikatAno asvIkAra thaI zake tema nathI paraMtu vaiyaktikatA mahAvIranuM ahiMsA-darzana 46. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asIma thaI jAya, svArtha paNa asIma thaI jAya te yogya nathI. samAjane mAtra ciMtananI bhUmikAe jhAjho badalAyelo ApaNe nahi joI zakIe. ahiMsAnuM saMbaMdhasUtrA ahiMsAno saMbaMdha vicAranI apekSAe nirvicAranI bhUmikA sAthe vizeSa che. nirvikalpa athavA nirvicAra avasthAmAM ahiMsAno srota vadhu praphuTita thaI zake che. eka vicArazIla vyakti potAnI svArthasAdhanAmAM jeTalI sakriya hoya che, eTalI nirvicAra vyakti nathI hotI. nirvicAranI be kakSAo hoya che. prathama koTimAM nirvicAra eTale vicArano vikAsa na thavo. bIjI koTimAM nirvicAra eTale manano vilaya. A avasthAmAM AMtarika cetanA jAgRta thAya che ane hiMsAne jIvana ApanArAM tattvo vighaTIta thAya che. mAtra bAhyacetanA ane padArthasaMbaddha cetanAnA AdhAre ahiMsAnA vikAsanI saMbhAvanA kalpI zakAtI nathI. jarUrI che navuM prasthAna ahiMsA aMge khUba vicAra thaI rahyo che. vizvano ghaNo moTo bhAga teno vikAsa icche che. zAMtino eka mAtra e ja vikalpa che. mAtra ATalAthI samasyA ukalatI nathI. samasyAne ukelavAnuM prathama pagaluM vicAra ane bIjuM pagaluM prayoga che. prayoganA stare khUba ochuM dhyAna apAI rahyuM che. parivartana mATe prayoga, vicAra karatAM vadhu zaktizALI hoya che. ghaNA badhA ciMtako ciMtanathI para javAnI kalpanA ja karatA nathI. ahiMsAnA vikAsano e bahu moTo avarodha che. hiMsAnAM AMtarika nimittonI jANakArI na hoya, temane nAbUda karavAnI prayoga-paddhatinuM jJAna na hoya evI sthitimAM hiMsAthI ahiMsA tarapha prasthAna kaI rIte zakya bane? ahiMsAnA vikAsa mATe eka navuM prasthAna jarUrI che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 47 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tene juo, je jIvana ane mRtyunI pUSThabhUmimAM chupAyeluM che pratyeka vyaktine jevI rIte jIvavAno adhikAra che tevI ja rIte maravAno adhikAra che. A baMne adhikAro sAthe keTalIka zarato joDAyelI che. kAyadAnI dRSTie jIvavAno adhikAra saune che, paraMtu maravAno adhikAra saune nathI. maravAno prayatna AtmahatyAno prayatna che ane AtmahatyA eka aparAdha che. AtmahatyA karanAra vyaktine sajA thAya che. mahAvIre munine maravAno adhikAra paNa Apyo che. temanA nirdeza mujabache kAraNothI bhojana karI zakAya che. temAM prathamache vedanAnuM upazamana. bIjuMche sevA, trIjuM che AMkhonI jovAnI zakti, cothuM che saMyama, pAMcamuM che prANadhArA ane chaThuM che dharmaciMtA. che kAraNothI bhojana karI zakAtuM nathI. 1. AtaMka 2. upasarga 3. brahmacaryanI titikSA 4. prANIdayA 5. tapanI ArAdhanA 6, zarIra-tyAga. muni anubhava kare ke A zarIranI have koI sArthakatA nathI, e dvArA koI navI upalabdhi nathI thatI, have te sAdhana rahyuM nathI. AvI sthitimAM te AhAratyAga karIne zarIrano tyAga karI zake che. zAMta ane saMtulita rIte mRtyu pAmavAno adhikAra jevI rIte eka munine che, tevI ja rIte eka gRhasthane paNa hoI zake che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 48 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusaraNa Aje paNa thaI rahyuM che vyakti mRtyu pAmavA mATe svataMtra che. paraMtu zuM te bIjAone mAravA mATe paNa svataMtra che kharI? A prazna aMge aneka prakAranAM citana che. eka prAcIna ciMtanapravAha hato, tenuM nAma hatuM duHkha-mocana saMpradAya. teno siddhAMta evo hato ke koI prANI duHkhathI taDapatuM hoya ane tenA bacavAnI ke sAjA thavAnI koI saMbhAvanA na hoya evI sthitimAM tenuM prANaviyojana karI zakAya che. A ciMtanapravAhanuM anusaraNa vIsamI sadImAM paNa thaI cUkyuM che. vartamAnamAM paNa A vicAradhArAnA samarthako jovA maLe che. AvA ciMtana pAchaLa dayAno bhAva sakriya che. nirNAyaka koNa? mAtra bhAvukatA zubha ane azubhanI kasoTI nathI banatI. e mATe yathArthanI apekSA hoya che. koI bIjAnA kaSTane joIne pIgaLI javuM, karuNAA thaI UThavuM, te eka vAta che ane kartavya ke dharmanuM nirdhAraNa karavuM te alaga vAta che. ghaNI vakhata evuM bane che ke tIvra kaSTathI pIDAtuM prANI paNa mRtyu nathI icchatuM. te jIvavAnuM jhaMkhe che ane evI kalpanAmAM rAce che ke eka divasa enuM kaSTaTaLI jaze. je prANI mRtyu na icche tene potAnI bhAvukatAnA AdhAre mArI nAkhavAnuM kaI rIte yogya gaNAya? kaSTathI taDapatuM prANI tenAthI mukta nahi ja thAya eno nirNaya kaI rIte karI zakAya? motanA mukhamAM jaIne paNa keTalAMka prANIo pharIthI jIvI jAya che ane lAMbA samaya sudhI jIvatAM paNa rahe che. javAbadArIne asIma na banAvIe kaSTa ane mRtyune eka ja dorAmAM parovI na zakAya. keTalAka mANaso kaSTapIDita thaIne maravAnI AkAMkSA karI zake che. temane evI IcchA thaI zake che ke eka Ijekzana sAthe ja potAnI jIvanalIlA samApta thaI jAya. AvI icchA eka bhAvAveza che, je kaSTasahiSNutAnA abhAve pedA thAya che. AvI sthitimAM kaSTasahiSNutA vadhe, ema zIkhavavuM ucita gaNAya ke pachI tene mArI nAkhavAnuM ucita gaNAya? bIjAo pratye ApaNI javAbadArInI eka maryAdA che. ApaNe javAbadArIne asIma na banAvIe. koIkane mArI nAkhavuM e ApaNI javAbadArIne asIma banAvavAno prayatna che. prakRtinI potAnI vyavasthA che. kaSTa sahanazaktithI para hoya che, tyAre vyakti mUcchita banI jAya che.' mahAvIranuM ahiMsA-darzana 49 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA che cittanI pavitratA bhagavAna mahAvIre ukta samasyAne ahiMsAnI dRSTie ukelI. temano dRSTikoNa che - AtmahatyA ane parahatyA - baMne hiMsAtmaka prayatno che. ahiMsA potAnA cittanI pavitratAmAMthI Ave che. rAga-dveSa ane mohano Aveza na hoya e che pavitratA. prANano moha paNa eka Avezache. bhale pachI te potAnA prANano moha hoya ke pachI koI bIjAnA prANano moha hoya. kaSTa na thAya te rAgAtmaka Avela che. huM kaSTa na pAmuM e paNa rAgAtmaka Aveza che. bIjuM koI kaSTa na pAme e paNa rAgAtmaka Aveza che. anAvezano saMkalpa e che ke ApaNe evuM AcaraNa karIe ke jethI svayaMne paNa kaSTa na thAya ane bIjAone paNa kaSTa na thAya. koIne kaSTa na thAya ane jo kaSTa Ave to tene sahana karavAnI kSamatA hoya. bhAvukatAno Aveza kaSTa Ave tyAre teno upacAra karavo te eka sAmAjika manovRtti che. parasparatA, sahayoga ane sahAnubhUti che. tenI potAnI sImA hoya che. kaSTathI taDapatA prANIne mArI nAkhavuM te sImAthI paranI vArache. jo koI evuM karI nAkhe to tene bhAvukatAno Aveza ja kahI zakAya. ene mAnyatA na ApI zakAya. ahiMsA ane karuNAnA nAme tene zI rIte mAnya karI zakAya? ahiMsAno anubaMdha kaSTasahiSNutA sAthe che, kaSTathI gabharAIne yena-kena prakAreNa mRtyu pAmavA sAthe nathI. kaSTanI sthitimAM zarIrane tyAgavAnI vAta AvI zake che, paraMtu tenuM sAdhana zuddha hovuM joIe, upavAsa athavA alpAhAra hovuM joIe. A sAdhanAmAM mukhya vAta Atmazuddhi banI jAya che, mRtyu prAsaMgika banI rahe che. je prayatnamAM kaSTane na sahana karI zakavuM ane mRtyu mukhya hoya te AvezapUrNa prayatna che. je prayatnamAM Atmazuddhi mukhya hoya, mRtyuprAsaMgika hoya, te anAvezapUrNa prayatna che. ahiMsAnI sImAmAM A bIjo prayatna ja mAnya thaI zake tema che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 50 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM jIvavA mATe ATalI badhI hiMsA Avazyaka che ? hiMsA jIvananI niyati che. zarIra ane hiMsA e baMne vacce koI bhedarekhA kheMcI zakAya kharI ? A eka praznache. evo prazna ke jenI upekSA karI zakAya tema nathI. zarIra mATe zuM na joIe ? bhojana, jaLa ane makAnathI mAMDIne senTa-zempU vagerene zarIra mATe jarUrI mAnI lIdhAM che. AvazyakatAonI sUci khUba lAMbI che. vaijJAnika yuganA vikAsa temaja vyAvasAyika buddhie AvazyakatAono akalpita vistAra karI mUkyo che. AvazyakatAo vadhe ane hiMsA na vadhe evuM zI rIte zakya che ? to pachI ahiMsAnI AkAMkSA zA mATe ? tenI carcA zA mATe ? zuM tenI koI apekSAche? mAnavInuM je AkarSaNa che te hiMsA dvArA pUrNa thaI rahyuM che. to pachI ahiMsA tene zuM Apaze ? hiMsA mulAyama jUttAM ApI zake che. ahiMsA nathI ApI zakatI. ghaNI badhI prasAdhana sAmagrI hiMsA ApI zakeche, ahiMsA nathI ApI zakatI. meM irenA (keneDAnI eka mahilA)ne pUchyuM ke tame elopathI davA kema nathI letAM ? temaNe kahyuM ke bAvIsa varSathI mArI AsthA jaina dharmamAMche. huM ahiMsAmAM vizvAsa dharAvuM chuM. te mArA mATe jIvanadharma che. pachI huM elopathI davA kaI rIte laI zakuM ? meM pharIthI pUchyuM ke jemAM mAMsa, IMDAM, zarAba vagerenI bheLaseLa mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 51 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na hoya evI davA levAmAM tamane zo vAMdho che ? te ekadama bolI UThyAM, mAMsa vagerenI bheLaseLa bhale na hoya, paraMtu te auSadhionI zodha mATe asaMkhya nirIha prANIonI hatyA thAya che tethI te zuddha kaI rIte gaNAya ? karuNA mANasane kyAMthI kyAM laI jAya che ! A hatI mArI mAnasika pratikriyA. krUratA mAnavIne kyAMthI kyAM laI jAya che, enuM sAmya che prANI jagatane krUra yAtanA ApIne banAvelI prasAdhana sAmagrI, sauMdarya ane sajAvaTanI sAmagrI. kastUrImRga, hAthI, geMDo vagere keTakeTalAM pazu-pakSIone mAravAmAM Aveche ! zodha-saMzodhana mATe mAravAmAM AvatA deDakA tathA vAMdarAonI saMkhyA to agaNita che. vikasita thavuM eTale mANasa tamAma prANIomAM zreSTha che. A kalpanAe hiMsAne uThUMkhala banAvI dIdhI che. 'na mAnuSAt zreSThata hi kiMcit' teno Azaya e ja hoI zake ke tene jevuM zarIra, mAnasika bauddhika vikAsa maLyo che evuM anya koI prANIne maLyuM nathI. eno phalitArtha evo na thaI zake ke te zreSTha che. tethI tenA mATe je kaMI karavAmAM Ave te kSamya che, yogya che. AjanA vaijJAnika vizvano abhyupagama evo banelo che ke mANasane bacAvavA mATe kAMI paNa karI zakAya. kAMI paNa karavAmAM aucityanuM koI atikramaNa nathI. zuM A jagatamAM mAtra mANasanuM ja astitvache ? zuM ekalo mANasa ja jIvI zake che ? vikasita thavAno artha avikasitanuM zoSaNa ane utpIDana nathI. teno artha che icchA ane apekSAono saMyama. hiMsAnA be stara bhagavAna mahAvIre kahyuM ke avisakita prANI viveka karI zakatuM nathI. mANasa vikasita che, tethI tenAmAM viveka karavAnI kSamatA che. te hiMsAne jIvananI niyati mAnavAchatAM tenAthI bacI zakeche. mahAvIre hiMsAnI samasyAne be starathI joI. hiMsAnuM eka stache arthahiMsA ane tenuM bIjuM starache anartha hiMsA - 'aTThA daMDe aNaTThA daMDe'. hiMsA anupAdeyache, tenechoDo. tenechoDIne jIvI zakAtuM nathI tevA ciMtanathI mana AMdolita thaI UThyuM. jiMjJAsA rajU thaI, bhaMte ! hiMsAchoDIne huM jIvI na zakuM. AcArya bolyA, tamArA manamAM jIvavAnI AkAMkSA che. zuM hiMsAnI paNa AkAMkSA che? mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 52 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nA, bilakula nahi. to mAtra ATaluM ja karo - jIvavA mATe je jarUrI na hoya tevI hiMsA choDI do. AMkha kyAre khUlaze ? hiMsAchoDavAno prAraMbha anAvazyaka hiMsAthI karo. e paNa Avazyaka nathI. A paNa Avazyaka nathI. je-je Avazyaka na hoya tene choDatA jAva. A 'naiti neti' pachI je bacaze, te jIvanano yathArtha haze, arthahiMsA haze. je samasyA che te arthahiMsAnI nathI. saghaLI mUMjhavaNa anartha hiMsAne kAraNe vadhI rahIche. prazna eche ke zuM Ajano mANasa arthahiMsA ane anarthahiMsAno viveka karI rahyoche kharo? zuM AjanA samAjazAstrIo ane arthazAstrIo arthahiMsAnI koI yAdI taiyA2 karavAmAM rasa dharAve che kharA ? zuM koI dharmagurue evI koI yAdI banAvI che kharI ? saMtulita bhojananI yAdI upalabdhache. tene zArIrika poSaNa mATe Avazyaka mAnavAmAM Aveche. manaspoSaNane kadAca eTaluM Avazyaka mAnavAmAM AvyuM nathI tethI ahiMsA ane anarthahiMsA vacce spaSTa bhedarekhA doravAmAM AvI nathI. vadhAre suvidhAo ApavI ane vadhAre padArtho bajAramAM upalabdha karAvavA e vyAvasAyika dRSTie yogya mAnI zakAya. jo mAnavIya cetanAne vyavasAyanI bhUmikAmAM besADavAmAM Avaze to tenuM paNa vyAvasAyIkaraNa thayA vagara nahi rahe. AjanA kizoro tathA yuvakone IndriyonAM AkarSaNo ghaTADavAnI vAta samajAvavAnuM saraLa nathI. te AkarSaNo sAthe eTalAM badhAM vahI cUkyAMche ke pravAhane vALavAnuM sUtra zodhavAnuM paNa muzkela banI rahyuM che. hiMsAnI vRddhi ja tenI bhayaMkaratAno ahesAsa karAvaze. tyAre AMkha khUlaze ane vivaza mAnavI pharIthI saccAI tarapha pAchA vaLavAnI vAta vicAraze. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 53 For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAH mAnasika tanAva ane nazo Hivyo mAnasika tanAvanuM kAraNa ahiMsA nirmaLa cetanAnI anubhUti che. rAga, dveSa ane moha vagere maLa che. enAthI cetanA malina thatI rahe che. rAganI uttejanA, vaiSanI uttejanA ane mohanI uttejanA - eno artha che cetanAnI malinatA. rAganI upazAMti, dveSanI upazAMti ane mohanI upazAMti - eno artha che cetanAnI nirmaLatA. mANasamAM rAga, dveSa ane mohanI prakRti sahaja che. padArthane uddIpana maLe che, te jAgI jAya che. padArthavAdI ane suvidhAvAdI dRSTikoNa cetanAnI nirmaLatA mATe, mAnasika zAMti mATe jokhama banelo che. eka lAlasA aMdara ne aMdara charI rahI che ke priya vastuno saMyoga thAya, teno viyoga na thAya. apriya vastuno viyoga thAya, teno saMyoga na thAya. mahAvIranI bhASAmAM te ArtadhyAna che. te mAnasika tanAvanuM mukhya kAraNa bane che. A rIte A prakAranI manovRttivALA lokono vyavahAra pAMca aMgomAM vibhakta hoya che - 1. vyavasAya vageremAM asaphaLatA maLatAM hInabhAvathI grasta thaI UThavuM. 2. bIjAnI saMpadA tarapha vismayathI abhibhUta thaI UThavuM. mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 54 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3. saMpadA prApta thatAM temAM Asakta thaI javuM. 4. bIjAonI saMpadAnI IcchA karavI. 5. vadhumAM vadhu saMpadAnA arjana mATe otaprota rahevuM. nazAnI AdatanuM pariNAma A spardhAnAM lakSaNo che ane mAnasika tanAvanAM kAraNo che. jema jema saMpadA vadhe che tema tema zabda, rUpa, rasa, gaMdha ane sparza pratye Asakti vadhI jAya che. eka tarapha saMpadAnI vRddhi, bIjI tarapha mAnasika tanAvonI vRddhi. jema jema tanAva vadhato jAya che tema tema mAdaka vastuo tarapha kheMcANa vadhe che. nazAnI Adata mAtra amIra lokomAM ja nathI hotI, garIba lokomAM paNa hoya che. tenuM kAraNa amIrI ane garIbI nathI paraMtu tanAva che. garIba mANasamAM abhAvane kAraNe tanAva pedA thAya che. amIra mANasamAM saMpadAnA atirekane kAraNe tanAva pedA thAya che. tanAvathI gherAyelo mANasa zAMti ane sukhanuM jIvana jIvI zakato nathI. tethI te mAdaka vastuonA zaraNe jAya che. sAcI vAta e che ke mANasa bAhya ghaTanAo, ghaTanAonA saMgharSothI utpanna ciMtAothI mukta rahIne jIvavA icche che. mAdaka vastuonA sevanathI thoDAka samaya mATe saghaLuM vistRta thaI jAya che. vismRtinI kSaNomAM eka sukhada anubhUti thAya che. te anubhUti e mAdaka dravyonA sevananI preraNA banI jAya che. tenuM pariNAma sukhada nathI. tamAku keTalI khataranAka che e vAta vaijJAnikonI ghoSaNAo dvArA pragaTa thaI rahI che. zarAba mAtra zarIra mATe ja nahi, vRttione badalavA mATe paNa khUba javAbadAra che. zarAba nahi pInAra mANasa eTalo krUra nathI banI zakato jeTalo zarAba pInAra mANasa banI jAya che. aparAdhI manovRttinuM nirmANa karavAmAM paNa zarAbano bahu moTo sahayoga che. asAmaMjasya icchA ane kriyAmAM khANI-pINI tathA AcAra-vicArane atyaMta gADha saMbaMdha che. A satya khUba prAcInakALathI pracalita che. ahiMsAnA vikAsanI prathama zarata che AhArazuddhi, mAdaka vastuonuM varjana. Ajano samaju mANasa hiMsAnI ghaTanAothI khUba ciMtita che. te icche che ke samAjamAM sukha zAMti rahe, mArAmArI, mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 55. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lUMTaphATa, upadrava ane hatyAonI zRMkhalA samApta thaI jAya. svastha samAja mATe A eka svastha parikalpanA che. kAryakAraNano siddhAMta eka vAstavikatA che. ahiMsAnA kSetramAM paNa te jovA maLe che. mANasa hiMsA nathI icchato paraMtu hiMsAnAM kAraNo icche che ! te ahiMsA icche che paraMtu ahiMsAnAM kAraNone nathI icchato ! kAraNanI samagratAmAM kAryane na icchavAno artha zo thAya? kAraNanI asamagratAmAM kAryane icchavAno artha zo thAya ? samasyA e che ke mANasanI icchA ane kriyA vacce sAmaMjasya nathI. A asAmaMjasya eka ajaba koyaDo banI rahyuM che. ahiMsAnA vikAsanuM sazakta sAdhanA mULa samasyA tanAvanI che. mAdaka vastunuM sevana tenA upacAra tarIke svIkRti pAmyuM che. hiMsAnI tIvratA tenuM eka pariNAma che. ApaNe hiMsAnI tIvratA nathI jhaMkhatA. Ajano vidyArthI ane yuvaka nazAnI AdatamAM paDI jAya tevuM ApaNe nathI icchatA. ApaNe tanAva paNa nathI icchatA paraMtu dinacaryA, AcAra-vicAra ane vyavahAra- samagra jIvana praNAlI tanAvanI vRddhi karanArAM banI gayAM che. AvI icchAno zo artha tathA tenuM pariNAma zuM? enAthI ApaNe ajANa nathI. badhuM ja jANavA chatAM mANasa saccAInI sAthe saMtAkUkaDI ramI rahyo che. zuM jIvana-praNAlIne badalI zakAya tema nathI? ativyastatA ane e dvArA utpanna tanAvane ghaTADI zakAya tema nathI ? zuM tanAva-visarjana mATe koI navo vikalpa zodhI zakAya tema nathI ? dhyAna bahu sAro vikalpa che tanAvamuktino ane bahu sAro upAya che padArthanI AMdhaLI doDa tathA spardhAjanita raghavATathI bacavAno. mahAvIranI bhASAmAM ahiMsAnA vikAsanuM eka sazakta sAdhana che - dharmadhyAna. jIvanamAM tenI saMgati aneka visaMgationo yogya upacAra che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 56. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAno AdhAra samatA ahiMsA jainadharmano mukhya siddhAMta che. A anuzruti che. te jainadharmanI oLakha banI gaI che, tene avAMchanIya kahI zakAya tema nathI. te paramadharma che. teno paNa asvIkAra thaI zake tema nathI. paraMtu dArzanika itihAsanuM adhyayana A khyAlane svIkRti ApatuM nathI. te anusAra mahAvIrano mULa siddhAMta samatAche. ahiMsA tenuM eka aMgache. mahAvIrano mukhya siddhAMta che bhAratamAM be paraMparAo atyaMta prAcIna che - zramaNa paraMparA ane brAhmaNa paraMparA. bhagavAna mahAvIra zramaNa paraMparAnA tIrthakara hatA. zramaNa paraMparAmAM sama zabdane sauthI vadhu mahattva ApavAmAM AvyuM. prAkRtano "sama' zabda saMskRtamAM traNa svarUpe vyAkhyAta banyo che sama - samatA zama - zAMti zrama - tapasyA, svAvalaMbana ane AtmanirbharatA. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 57 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIrano mukhya siddhAMta A tripadAtmaka 'sama' che. kALakrame evuM banyuM ke samatA pRSThabhUmimAM cAlI gaI ane ahiMsA pragaTa svarUpe AvI gaI. zuM ukta tripadI vagara ahiMsAnI kalpanA karI zakAya kharI ? hiMsAnuM bIja : kriyAno samuccaya prANano atipAta jIvananI samAptiche. hiMsAno khyAla enI ja sAthe joDAyelo che. e svAbhAvika paNa che. phaLa tarapha jeTaluM dhyAna kendrita thAya che, teTaluM bIja ta2pha kendrita thatuM nathI. hiMsAnuM bIjache - kriyAno samuccaya. tene aneka svarUpe joI zakAya che. mahAvIranA darzanamAM tenuM vargIkaraNa A rIte maLe che H 2. adattAdAna 4. parigraha 1. mRSAvAda 3. maithuna 5. krodha 7. mAyA 9. rAga 11. kalaha 13. paizunya 15. rita-arita 17. mithyAdarzana 6. mAna 8. lobha 10. dveSa 12. abhyAkhyAna 14. paraparivAda 16. mAyA-mRSA mAnasika viSamatA bIjanI sattA, urvara bhUmi, pANInuM siMcana vagere badhuM ja maLe chatAM bIja aMkurita na thAya e evI ja jhaMkhanA che. jema ke vAyumaMDaLamAM mIthena ojhona, nAITro oNksAIDa tathA kArbana oNksAInuM pramANa vadhe anechatAM pRthvInuM tApamAna na vadhe ! Jain Educationa International mANasano dRSTikoNa ArAma sAthe joDAyeloche. zarIrane jeTalo ArAma ApI zakAya, jeTalI suvidhA ApI zakAya temAM sArthakatAnI anubhUti thAyache. vaijJAnika spardhA paNa buddhigamya nathI thatI. navA navA AviSkAro tathA navA navA padArthonuM nirmANa, bajAramAM temanI bhIDa, upabhoktA dvArA teno upayoga - evuM eka cakra mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 58 For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ banI gayuM che. thoDAMka varSa sudhI Ama cAlyA kare che pachI avAMchanIya pariNAmanI ghoSaNA thAya che. upabhoktA teno eTalo badho gulAma banI jAya che ke pachI aniSTa pariNAmo jANavA chatAM temane choDI nathI zakato ane paryAvaraNanuM asaMtulana thaI rahyuM che ema jANavAchatAM vaijJAniko potAnA hAtha pAchA kheMcI nathI zakatA. A mAnasika viSamatA che. tenAthI hiMsAne saMjIvana maLe che. mAnasika viSamatAnuM eka bIjuM rUpa che - paristhiti sAthe sAmaMjasya sthApI na zakavuM. manavAMchita vastu maLavAthI khuza thavuM ane na maLavAthI nAkhuza thavuM, mananI viSama sthiti che. sukha-duHkha, jIvana-mRtyu, niMdA-prazaMsA - A badhI taMdrAtmaka sthitio che. mananI viSamatAne eka ja bhASAmAM samajI zakAya che. ahiMsAno mukhya AdhAra H samatA - samatAno eka AkAra che. tamAma jIvo pratye samatAnI anubhUti. tamAma jIvo zarIra, jAti, varNa vagere vaividhyathI vibhakta banelA che. vibhaktamAM avibhaktane zodhavuM te ahiMsAno mukhya AdhAra che. samatAvAdI daSTino vikAsa thayA vagara A zodha zakya banatI nathI. bheda ane abheda baMnene mahAvIra eka sAthe svIkAratA hatA. mAtra bheda ane mAtra abheda - baMne vyavahAra ane tarkathI aTavAyelA che. bheda ane abhedano samanvaya eka samAdhAna che. bhedamAM abheda zodhavAthI ja samatAno siddhAMta prANavAna bane che. viSamatAH kAraNa ane nivAraNa mananI viSamatA vyAvahArika jagatamAM aneka viSamatAo pedA kare che. vyavahAra ane siddhAMta vaccenuM aMtara avItarAga mANasanI sahaja pravRtti che. ghaNA loko A aMtarane toDavAno prayatna ja nathI karatA. keTalAka loko e dizAmAM prayatna kare che paraMtu lakSyabiMdu sudhI pahoMcavAmAM khUba lAMbo samaya lAgI jAya che. Arthika viSamatA mAnasika viSamatAnuM eka pariNAma che. samAjavAdI cetanAno vikAsa thayA vagara A samasyAnuM samAdhAna zakya nathI. tamAma jIvonI samatAnA nArA gajAvanArA loko potAnA mATe vadhArAnI suvidhAo jhaMkhe che. vadhArAnI mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 59. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ suvidhAo mATe vadhArAnuM dhana jhaMkhe che. jAtigata viSamatAnI pRSThabhUmimAM paNa mAnasika viSamatA charI rahI che. vyaktinA manamAM chupAyelo ahaMkAra potAnI uccatAnI dizAo zodhe che. bIjAonI nimnatA vagara potAnI uccatA arthapUrNa nathI banatI. tethI te jAti, raMga vagere mAdhyamo dvArA potAnA ahaMkAranuM poSaNa kare che. samAjamAM viSamatAne poSaNa maLI jAya che. mahAvIra dvArA pratipAdita samatAne vyApaka saMdarbhamAM jovI joIe. ahiMsAnI samajaNa mATe te atyaMta Avazyaka che. vyApaka samajaNanA abhAve koI mANasa kIDIne loTa khavaDAvavAmAM jAgarUka rahe che paraMtu mAnavInuM zoSaNa karavAmAM tene saMkoca thato nathI. A virodhAbhAsa samatAnI samajaNa dvArA ja khatama thaI zake che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 60 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA kArya che, kAraNa tathI Jain Educationa International ugravAdanuM mULa : nirmamatA samasyA hiMsAnI che ane samAja hiMsA nathI icchato, samasyA ugravAdanIche ane samAjane ugravAda pasaMda nathI. je pasaMda nathI te vadhI rahyuMche. prazna bIjo ja che. mahAvIre kahyuM hatuM, 'je sAme che tene juo. sAthe sAthe je sAme nathI tene paNa juo.' phaLa sAme hoya che, mULa pratyakSa nathI hotuM. hiMsA ane ugravAdanuM mULa che krUratA ane nirmamatA. samAjano zaktizALI varga durbaLa varga pratye atyadhika nirmama che. A nirmamatA ja hiMsA ane ugravAdanuM mULa che. jaTila che arthanI samasyA samAjano eka nAnakaDo bhAga sAdhana-saMpanna che. teno moTo bhAga sAdhanavihInache. saMpannatA ane vipajJatAnuM tAratamya eka hada sudhI kSamya paNa hoI zake paraMtu Aje te asIma banI rahyuM che. durbaLa varga samakSa rojIroTInI samasyA jaTila banelI che. peTa bharIne khAvAnuM na maLe evI sthitimAM hiMsA ane ugravAdane zuM rokI zakAya kharAM ? zuM polIsanA DaMDAmAM bhUkhanI jvALA mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 61 For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAMta karavAnI kSamatA che? artha ane kAma e baMne jaTila samasyAo che. A baMnemAM arthanI samasyA vadhu jaTila che. arthanuM mamatva vyaktine bAkInAM tamAma pratye nirmama banAvI de che. yugIna prazna ahiMsA, dayA ane karuNAnI cetanAne jagADavAnA aneka prayatno karavAmAM AvyA. te saphaLa na thayA. kadAca kyAMka saphaLa thayA to te khUba ochA pramANamAM. dharmasamakSa AjanA yugano eka prazna che. eka prabuddha vyaktie kahyuM, dharmadhanavAnone sahAro ApavA mATe che. ahiMsA ane karuNAnI vAta temanAM asAmAjika kAryo upara paDado DhAMkavA mATe che. dhanavAna loko eka tarapha garIbonuM zoSaNa kare che, bIjI tarapha dharmanA nAme thoDAka paisA kharcIne pratiSThA pAme che. meM kahyuM - dharmanuM prAraMbhabiMdu tyAgache. arthanI sAthe tene sIdho saMbaMdha nathI. to pachI te dhanavAnone sahAro zI rIte ApI zake? te zoSaNane protsAhana kaI rIte ApI zake ? te mANasane nirmama kaI rIte banAvI zake? mAro tarka temanA mana sudhI na pahoMcyo ane emano tarka mArA sudhI pahoMcato nahoto. ciMtananI AdhArabhUmikAo alaga hatI tethI tarka saphaLa na thayo. praznakartA dharmanA anuyAyIne dhArmika samajIne potAnuM ciMtana vyakta karatA hatA. huM dharmanA anuyAyI ane dhArmikane eka mAnato nahoto. tethI baMnenA tarka alaga alaga dizAomAM doDI rahyA hatA. anuyAyI ane dhArmika eka nathI ApaNe e satya bhUlI gayA chIe ke dharmanA anuyAyI ane dharma eka na hoI zake. anuyAyI eTale saMpradAyano anuyAyI. dhArmika eTale ahiMsAvratano ArAdhaka, saMpradAyano anuyAyI zoSaNa paNa karI zake che, krUra vyavahAra paNa karI zake che, bIjAo pratye nirmama paNa banI zake che. dhArmika vyakti AvuM karI zakatI nathI. evo Aropa che ke dharmanA nAme dharatI lohiyALa banIche. moTAM moTAM yuddho thayAM che, hiMsA ane hatyAo thayAM che. A Aropa yathArtha upara AdhArita nathI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 62 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI sAthe eka bhrAMta khyAla joDAyelo che. huM mAnI lauM ke dharmanA nAme krUratA ane nirmamatAno prayoga thayo che, dharatI lohiyALa thaI che to tarata ja prazna udbhavaze ke zuM dhArmika mANase dharatIne lohiyALa karI ke pachI dharmanA anuyAyIe? bhIDa anuyAyIonI che, dhArmikajanonI kyAMya bhIDa nathI. ApaNe dharmanA anuyAyI ane dhArmikano taphAvata bhUlIne potAnI ja jALamAM aTavAI jaIe chIe che. dhArmikanI vyAkhyA mahAvIre dharmanA anuyAyI ane dhArmika vacce eka bhedarekhA dorI. je ahiMsAno vatI hoya te dhArmika che. je vratI nathI te dharmanA anuyAyI che. vratI mANasa pazu upara vadhAre bhAra lAdato nathI. potAnA karmacArIo tathA AzritonI rojIroTIno viccheda karato nathI. te Akramaka nathI hoto. AvI sthitimAM dharma upara dharatIne lohiyALa karavAno AkSepa mUkI zakAya nahi. hiMsA: kAraNa ane nivAraNa hiMsA ghaNI vakhata vivazatAmAMthI phATe che. jo saMpanna loko krUratAthI mukta hoya to hiMsAnuM bIja aMkurita thaI zake nahi. jamInadAra loko bhUmihIno pratye karUNAzIla nathI hotA. meghAvI yuvako rojagAranI takothI vaMcita che. adAlato dvArA nyAyanI AzA kSINa banI jAya che. rAjanItijJo, polIsa ane aparAdhIonuM gaThabaMdhana yathArtha upara paDado pAtharI de che. A badhuM urvarA banI jAya che hiMsAnA bIja aMkuraNa mATe. jyAre jyAre hiMsA phATI nIkaLe che, tyAre tyAre ugravAda ane AtaMkavAdane khatama karavAnI vAta zarU thaI jAya che. ahiMsAmAM vizvAsa dharAvanArA loko ugravAdI ane AtaMkavAdInA hRdayaparivartananI vAta vicAravA lAge che. A baMne ciMtana saphaLa thatAM nathI. na to daMDAtmaka (zikSAtmaka) nIti saphaLa thAya che ke na to hRdayaparivartananI vAta AgaLa vadhe che. hiMsA kArya che, kAraNa nathI ApaNe loko kAryane dUra karavAnI vAta vicArIe chIe paraMtu kAraNa tarapha dhyAna ApatA nathI. hiMsA eka kArya che, te kAraNa nathI. tenuM kAraNa to sAmAjika mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 63. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane Arthika viSamatA che. tenuM kAraNa che saMpanna vargano vipanna varga pratyeno krUra vyavahAra, tenuM kAraNa che ucca varganI vilAsitA ane sukha-suvidhApUrNa jIvana, enuM kAraNa che nimnavarganI upekSA. A tamAma kAraNonI samApti thaI jAya to hiMsA ApoApa ochI thaI jAya. A saccAI tarapha rAjyasarakAra, samAjasevI saMsthAo ane dharmanA loko dhyAna Ape to eka samasyAnuM samAdhAna thaI zake. mAtra kAyado ane vyavasthAnI sImAmAM rahIne vicAravuM, ardhasainika baLonI TukaDIo niyukta karavI, polIsane vadhu sakSama banAvavI, atiAdhunika hathiyArono upayoga karavo e badhuM hiMsAnI samasyAnA ukela mATe paryApta nathI. A samasyAnA samAdhAnanuM mukhya kAraka che - zaktizALI varganA hRdayamAM karuNAno vikAsa. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 64. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 ahiMsAnuM hArda : karuNA Jain Educationa International ahiMsAno aMtarAtmA che karuNA samyak darzananI pAMca kasoTIo che - 1. zama - mAnasika zAMti 2. saMvega - mumukSA, baMdhanathI mukta thavAnI icchA 3. nirveda - anAsakti, vairAgya 4. anukaMpA - karuNA, dayA 5. Astikya - astitvano bodha, satyaniSThA AmAM cothI kasoTIche karuNA. darzana mithyA hoyache tyAre krUratA poSaNa pAme che. darzana badalAtAM ja krUratAnuM sthAna karuNA laI le che.'tamAma jIvo samAna che.' - A AtmatulA ane AtmaupamyanI anubhUti jeTalI prakhara bane che eTalI ja prakhara karuNA paNa thAya che. A ahiMsAno aMtarAtmA che. ahiMsAnuM AcaraNa karuNA upara avalaMbita che. mahAvIrane koI vyakti kaSTa ApatI tyAre mahAvI2 ema vicAratA ke mane nimitta banAvIne te potAnuM ahita karI rahyoche. Ama vicAratAM vicAratAM temanI karuNAchalakAI jatI. teo potAnuM kaSTa bhUlI jatA. A che karuNA zrImad rAjacaMdranI ghaTanA khUba jANItI che. temaNe koI eka vyakti mahAvIranuM ahiMsA-darzana 65 For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAthe hIrAno sodo karyo hato. hIrAnA bhAva vadhI gayA. sAmenI vyaktine pacAsa hajAra rUpiyAnuM nukasAna thatuM hatuM. zrImad rAjacaMdra te vyaktine bolAvIne kahyuM, "egrImenTano dastAveja mane Apo." teNe ghaNA Agraha pachI dastAvejano kAgaLa zrImad rAjacaMdrajInA hAthamAM mUkyo. temaNe e kAgaLa phADatAM kahyuM, "ApaNo sodo ahIM rada thAya che. rAjacaMdra pANI pI zake che, koInuM lohI nathI pI zakato." A che karuNA, je ahiMsAne abhivyakti Ape che. guru jillAmAM bidAsara nAmano kasabo hato. tyAM eka zrAvaka hatA. temanuM nAma hatuM uttamacaMda beMgANI, jayAcArya prati temane parama zraddhA hatI. akasmAtamAM temano yuvAna putra mRtyu pAmyo. temaNe ghaTanAnI zodha karI. koI jyotiSe kahyuM ke tamArI AMgaLImAM hIrAnI vIMTI che. te hIro tamArA mATe zubha nathI. tene tame vecI do. temanA mitre kahyuM - A hIro mane ApI de. huM koIne vecI daIza. uttamacaMdajI bolyA - A lo hIro. Ane kUvAmAM nAkhI Avo. mitre kahyuM - ATalo kImatI hIro kUvAmAM kevI rIte nAkhuM? Ane huM vecavA icchuM chuM. uttamacaMdajI bolyA - Ane vecavo nathI. Ane kUvAmAM ja nAkhI do. mitrae pharIthI vecavAno Agraha karyo. temaNe kahyuM - huM koI bIjAne putranA mRtyuthI duHkhI jovA nathI icchato. A e svara che jeNe ahiMsAnuM citrAMkana karyuM che. karuNAne jIvaMta karI che. kAlasaurika rAjagRhano prasiddha kasAI hato. te dararoja aneka pADAone mArato hato. tenA mRtyu pachI teno moTo putra sulasa teno uttarAdhikArI banyo. uttarAdhikArInI vidhi mATe eka pADAnI hatyA karavI jarUrI hatI. sulakumAra bhagavAna mahAvIrano zrAvaka hato. tenA manamAM karaNAnI dhArA pravAhita hatI. teNe tenA parivArajanone kahyuM. pADo mAravo mArA mATe saMbhava nathI. paNa tenI vAta koIe gaNakArI nahi. atyaMta Agraha sahita tenA hAthamAM talavAra pakaDAvI dIdhI. sulase talavAra calAvI, paraMtu pADAnI garadana para nahi, potAnA paga upara. pagamAMthI lohInI dhArA vahevA lAgI. parivArajanoe kahyuM - A tenA pitAno yogya uttarAdhikArI nahi banI zake. karuNAe sulasane ahiMsAnA mArga para pratiSThita karI dIdho. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 66 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAnAM be tabaMdhana: karuNA ane saMcama bhagavAna mahAvIra ahiMsAnA udgAtA hatA. teo bhagavAna buddhanI jema karuNAnA udgAtA nahotA. temanI ahiMsAnAM be taTabaMdhana hatAM - saMyama ane karuNA. mAtra karuNA keTalAka prasaMgomAM ahiMsAthI dUra jatI rahe che. tethI karuNAnI sAthe saMyama ane saMyamanI sAthe karuNAno yoga Avazyaka che. mahAvIre A yoganuM pratipAdana karyuM. duHkhamocananI sAthe joDAyelI karuNA mahAvIrane svIkArya nahotI. duHkhanA srota asaMkhyache. te badhA srotonI pUrti ahiMsAnA badale hiMsAne pratiSThita karI de che. A jokhamathI bacavA mATe ja ahiMsAnuM svarUpa niSedhanI bhASAmAM nirdhArita karyuM. na + hiMsA = ahiMsA - A jeTaluM nirdoSa che teTaluM nirdoSa vidhAyaka svarUpa nathI banI zakatuM. pravRtti H nivRtti jaina dharma nivRttimUlaka dharma che. tenuM prAraMbha bindu niSedha che. na karo, na bolo, navicAro - A sAmAnya vidhi che, utsarga mArga che. karo, bolo, vicAro A anivAryatA che, vizeSa vidhi che. apavAda mArga che. karo'mAMthI karavAnuM nIkaLe che, tyAM Asakti janme che. "na karo'mAMthI karavAnuM nIkaLe che tyAM anAsakti janme che. samiti hoya che, kartavyano viveka hoya che. nahi bolavAmAMthI bolavAnuM nIkaLaze, tyAM bhASAno viveka haze. ahiMsAno maulika hetu karuNAnI sAthe viveka Avazyaka che. jo A viveka hota to ekatarapha mANasanuM zoSaNa, bIjI tarapha dhana vaDe dharma kamAvavAnI vRtti na jAgata. karuNA krUratAno pratipakSa che. karuNApUrvaka vyavahAra eka sthULa pravRtti che. enuM sUkSmarUpa che - krUratAno vilaya. e dRSTikoNa parivartana dvArA ja saMbhava che. ahiMsAnuM maulika kAraNa samyagradarzana che. darzana jevuM samyapha bane che, ke tarata ja Asana DolI jAya che, karuNAnI pITha pratiSThita thaI jAya che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 67 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA I kAraNonI zodha hiMsA eka che, kAraNa asaMkhya che. karmavAdanI bhASAmAM hiMsAnuM kAraNa che - pUrvakRta karmano vipAka. vijJAnanI bhASAmAM hiMsAnuM kAraNa che - rasAyaNa. bhagavAna mahAvIre A kAraNanuM vargIkaraNa ApyuM hatuM. eka vargIkaraNa AcArAMgasUtramAM maLe che. temAM hiMsAnAM cAra kAraNono nirdeza che - 1. vartamAna jIvana mATe 2. prazaMsA, sanmAna ane pUjA mATe 3. janma, maraNa ane mocana mATe 4. duHkha pratikAraka mATe bIjuM vargIkaraNa prazna vyAkaraNa sUtranuM che. temAM hiMsAnAM paMdara kAraNono nirdeza che. 1. krodha 2. mAna . 3. mAyA 4. lobha 5. hAsya 6. vairA 7. rati 8. arati 9. zoka 10. bhoga 11. artha 12. karma 13. dharma 14. parAdhInatA 1pa. moha na mahAvIranuM ahiMsA-darzana 68 E Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenI sAthe eka saMketa karyo che ke hiMsAnAM kAraNo ATalAM ja nathI. seMkaDo kAraNo che. zodhanAM be pAsAM hiMsAnAM kAraNonI zodha moTebhAge bahAranA jagatamAM thAya che. bAhya jagatamAM hiMsAnAM kAraNo nathI, ema kahevuM satyane anukULa nahi gaNAya. te kAraNo bAhya jagatamAM che tema kahevuM satyathI sarvathA pratikULa che. tenAM kAraNo bahAranA jagatamAM paNa che ane bhItaramAM paNa che. tethI ApaNI zodhanAM be pAsAM banI jaze - bAhya ane bhItara. garIbI, Arthika viSamatA vagere hiMsAnAM kAraNo che, paraMtu mukhya kAraNa mAnasikatA che. te AMtarika kAraNa che. AMtarika kAraNonI yAdI khUba lAMbI che. mAtra mAnasikatA e ja tenuM kAraNa nathI. hiMsA: kArakatattva zarIranA stare hiMsAnAM AMtarika kAraNo be che - 1. nADI, taMtrIya asaMtulana 2. rAsAyaNika asaMtulana sUkSma zarIranA stare hiMsAnAM AMtarika be kAraNo che - 1. karmavipAka 2. dhUMdhaLuM AbhAmaMDaLa cetanAnA stare hiMsAnAM AMtarika kAraNo A pramANe che - 1. mAnasika tanAva 2. bhAvanAtmaka tanAva 3. niSedhAtmaka dRSTikoNa 4. mAnasika caMcaLatAno atireka 5. ahaM bhAvanA 6. hInabhAvanA 7. vaicArika Agraha ane mithyAdaSTikoNa pUrvokta paMdara kAraNomAM mATebhAge AMtarika kAraNo che. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 69 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnI sattA vyApaka che. kAraNo anekache ane kArya eka che. hiMsAnI sattA eTalA mATe vyApaka che ke tenAM kAraNo aneka che. garIba samAjamAM garIbInA kAraNe hiMsA thaI zake che. sAmyavAdI vyavasthAmAM garIbIno prazna nathI hoto. jIvanayApananAM sAdhanonI pUrtine prAthamikatA ApavAmAM AvIche, tyAM paNa hiMsA thAyache. samAcArapatrono eka saMvAda che ke 1987mAM soviyeta rUsamAM nava hajAra hatyAo thaI. A dvArA jANavA maLe che ke hiMsAnuM kAraNa eka nathI. amerikA jevA samRddha dezamAM dara varSe hajA2o hatyAo thAyache. ethI evuM tAraNa maLeche ke hiMsAnAM mULa khUba UMDAM hoya che ane te eTalAM badhAM prasarelAM hoya che ke teno eka bhAga unmulita thavAthI ja hiMsAnuM caityavRkSa utsUlita thaI jatuM nathI. samagra prArUpa taiyAra hoya ahiMsAnI dRSTie vicAranAra ciMtaka ahiMsaka samAjanI racanAnuM prArUpa rajU kare che. temAM mukhyatve vikendrita arthavyavasthA, zrama, svAvalaMbananI carcA thAya che. ahiMsaka samAjaracanAnI dizAmAM A tattvone apekSita kahI zakAya, paraMtu ATalAM tattvothI ahiMsaka samAjanI racanA paripUrNa thaI jAyache ema kahI zakAya nahi. e mATe ukta tamAma kAraNonI samIkSA karIne eka samagra prArUpa taiyA2 ka2vAnI AvazyakatA jaNAya che. ahiMsA : jIvanadarzana ahiMsAne mAtra upayogitAnA AdhAre ja svIkAravAmAM Ave to teno vikAsa zakya nathI. tene eka vyAvahArika pravRtti tarIke svIkAravAmAM Ave to paNa teno vikAsa zakya nathI. tenI AsthA, AtmAnubhUti, upayogitA ane pravRtti - A catuSpadI rUpe ja tenI svIkRti sArthaka nIvaDI zake. A samagra samIkSAne aMte je vicAra tarI Ave che, te ahiMsAne jIvanadarzana tarIke abhivyakta kare che. Aje te siddhAMta tarIke khUba ja carcita che. hiMsAthI saMtapta mAnavI tenI upayogitAno anubhava karI rahyo che. tethI te carcAno viSaya banI che, paraMtu A vidhimAM tenAM vikAsabIja aMkurita thaI zake nahi. tenA aMkuraNa mATe Avazyaka che - samagra dRSTinuM nirmANa,samagra krAMtinuM AhvAna ane jIvananuM samagrapaNe samarpaNa. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 70 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuM ahiMsaka samAjaracatA zakya che ? prazna ahiMsaka samAjaracanAno ahiMsaka samAjaracanAnuM svapra khUba madhuruM che. A samAjavAdI yugamAM vyakti ane vaiyaktikatAnI apekSAe samAja ane sAmAjikatA A zabdo vadhAre priya banelA jovA maLe che. ahiMsaka vyakti-nirmANanI apekSAe ahiMsaka samAjaracanAmAM vizeSa AkarSaNa che. mahAtmA gAMdhInA astitva pachI A zabdo vadhAre mIThAza dhAraNa karI rahyA che. prazna bahu jaTila che. samAjavAdI khyAlane AdhAre samAjanuM nirmANa thayuM. tenI samakSa vyaktinirmANano prazna upasthita thayo. samAjaracanA badalAI javA chatAM vyakti badalAtI nathI, pariNAme samAja samasyAo ane saMkaTono anubhava karI rahyo che. aparAdha, hatyA, anyAya ane krUratApUrNa vyavahAra samAja nathI karato, vyakti kare che. niyaMtraNa sAmAjika hoI zake paraMtu AcaraNa vaiyaktika ja hoya che. niyaMtraNa ane AcaraNa A baMne vacce ekatA sthapAI jAya to kharekhara navI samAjaracanAnI vAta vicArI zakAya. evuM itihAsamAM kyAreya banyuM nathI ane atyAre paNa banI rahyuM nathI. AvA saMjogomAM ahiMsaka samAjaracanAnuM svapra zI rIte sAkAra thAya? na mahAvIranuM ahiMsA-darzana 71 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdaya-parivartanano AdhAra : vyakti ahiMsaka samAjaracanAnI prathama zarata hRdaya-parivartana che. te ApaNA jagatanI sauthI moTI jaTila samasyA che. kAyado ane daMDavyavasthAne sAmUhika banAvI zakAya che, hRdaya-parivartanane sAmUhika banAvI zakAtuM nathI. hRdaya-parivartana mATe koI kAyado ke daMDavyavasthA na hoI zake. teno AdhAra ekamAtra vyaktinI potAnI icchA ja che. A svecchAnA AdhAre keTalIka vyaktio badalAI zake che, samAjano eka bhAga badalAI zake che, paraMtu samagra samAja badalAI jAya ema vicAravuM sahaja nathI. A asahajatAnuM kAraNa mAnavIya prakRti che. temAM ghaNI badhI taratamatA che. eka hajAra vyaktione bhegI karavAmAM Ave to te tamAmamAM lobhanuM tAratamya jovA maLaze, svArthanuM tAratamya jovA maLaze. mahattvAkAMkSA, sattA ane adhikAranI bhUkha vageremAM kalpanAtIta tAratamya jovA maLaze. A taratamatAnI sthitimAM samIkaraNa zI rIte thaI zake ? cetanAne badalavAnuM saraLa nathI. acetanane game te DhAMcAmAM DhALI zakAya che. cetana mATe te niyama lAgu nathI paDato. ghaNA loko evA che je ahiMsAmAM vizvAsa rAkhe che. hiMsAmAM niSThA rAkhanArA loko paNa ochA nathI. maitrI ane premamAM vizvAsa karanArA lokonI apekSAe dhRNAmAM vizvAsa karanArA lokonI saMkhyA vadhAre che. tyAga pratye samarpita loko keTalA che? bhautikatA pratye samarpita lokonI bhIDa vadhAre che. svecchAe saMpattinI sImA karanArA loko bahu ochA che. arthanI AMdhaLI doTamAM samagra samAja bhAga laI rahyo che. samAjaracanAH ahiMsAno eka prayoga prazikSita dvArA lokone badalI zakAya che. ahiMsA ane apiragrahanI dizAmAM prazikSaNa karI zakAya che. A ciMtana amRta nathI. temAM saccAI che. prazikSaNa eka prakriyA che hRdayane badalavAnI. paraMtu badhuM ja badalI zakAya che, evo dAvo koI nathI karI zakatuM. A nirAzAno dRSTikoNa nathI, yathArya che. ApaNe yathArthanI bhUmikA para ApaNAM kadama AgaLa vadhArIzuM to nirAzA nahi maLe. mAtra kalpanAnA AdhAre AgaLa vadhanArA asaphaLatAnI kSaNomAM nirAza thaI jAya | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 72 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ApaNe ahiMsaka samAjaracanAnuM svaprachoDavuM nathI. emAM yathArthano raMga bharavo che, samAjaracanA pote ahiMsAno eka prayoga che. samAjano AdhAra - ahiMsAnAM be rUpa che - naiRRyika ane vyAvahArika, naizcayika ahiMsA mAtra vyaktinI aMtazcetanA sAthe saMbaMdha dharAveche. te nitAMta vaiyaktika hoyache. vyAvahArika ahiMsAnI sAdhanA samAjanA saMdarbhamAM thAya che. hajAro loko ekasAthe rahe ane bIjAone kSati na pahoMcADe te vyAvahArika ahiMsAche. samAja mATe te mukhya AdhAra che. bIjAone kSati pahoMcADavAnI vAta samAjanA mULane hacamacAvI nAkhavAno prayatnache. evo prayatna thaI rahyo che. bIjA lokone vipakSa banAvIne potAne saMpanna banAvavAnI manovRttine kAraNe samAjano pAyo nabaLo paDeche. AvuM ja kaMIka cAlI rahyuM che. tethI ja keTalAka vicArakonA manamAM ahiMsaka samAjaracanAnI kalpanAe janma lIdho. te kalpanA khoTI ke kharAba nathI. Arogya bagaDe tyAre davA laIne ArogyanI mAvajata karavA jevI A pravRtti che. hakIkatamAM svAsthya mANasanA zarIrano ja prayatna che. roga-pratirodhaka zakti svayaM svAsthya che. tenI UNapa roga che. bIjAonAM AMsu upara potAnI snigdhatAnI vRddhinahi karavAno saMkalpa samAjanI roga-pratirodhaka zakti che. jo A zaktinuM punarjAgaraNa karavAmAM Ave to samAja svastha banI raheze. A ja che ahiMsaka samAjanI racanA. saMgharSa aMdhakAra ane prakAzano huM mAnuM chuM ke tamAma loko sAmAjika svAsthyanuM mUlyAMkana na karI zake.chatAM e dizAmAM eka jAgarukatAbharyo prayatna Avazyaka che. evA prayatnanA abhAve ghora aMdhakAranI kalpanA ja thaI zake. prakAzanI dizAmAM aneka prayatno karavA chatAM aMdhakAranuM astitva dUra thayuM nathI. zuM sUraja nahi Uge ? zuM jhuMpaDImAM dIvo nahi pragaTe ? zuM vIjaLI potAno prakAza nahi pAthare ? hAra mAnavAnuM aMdhakArane paNa mAnya na hoya tyAre zuM prakAza potAno parAjaya svIkArIne udAsa banI besaze ? saphaLatAnI cAvI che - prayatna ane puruSArtha, enA upara ja mANasano adhikAra che. te potAnA adhikArane nahi bhUle to ja tenI mAnavatA ciraMjIvI banaze, tyAre ja tenuM ahiMsaka samAjaracanAnuM svapra sAkAra banaze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 73 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddha ane ahiMsA . yuddha sArvajanika samasyA nathI - hiMsAnAM aneka svarUpa che. temAM sauthI bhayaMkara svarUpa yuddhanuM che. te vidhi ane kAnUnanI sImAthI para che. sAmAnya saMjogomAM hatyA eka zikSAtmaka aparAdha che. yuddhanI sthitimAM koInI hatyA karavI te puraskArayogya kArya che. yuddha atyaMta bhayaMkara che tethI sau koInuM dhyAna yuddha-varjanA tarapha jAya che. yuddha sArvajanika samasyA nathI. tenAthI prabhAvita sau koI thAya che, yuddha laDanArAM sau koI nathI hotAM. teno saMbaMdha zAsakavarga ane sainyavarga sAthe joDAyelo che, sAmrAjya-vistAranI AkAMkSA ane surakSA sAthe joDAyelo che. rAjya pAse zaktino saMgraha asIma thaI jAya che. tethI zAsananI khurazI upara beThelA loko jyAre icche tyAre raNabherI vagADI de che ane lokone mAthe yuddhanAM kALAM vAdaLo gherAI jAya che. cuddhaH eka khyAla bhagavAna mahAvIre ahiMsAnA sAmAnya nirdezo ApyA. temAM yuddhavarjanano nirdeza nathI. ahiMsAnA nirdezo sau koI mATe che. zAsakavarga ane mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 74. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sainyavarga mATe paNa che. tenuM pAlana karanArA loko koInA u52 AkramaNa karI zakatA nathI, yuddhano prAraMbha karI zakatA nathI. prAcInakALamAM keTalAka loko yuddhane protsAhana ApatA hatA. saMskRta sAhityamAM te viSayanAM aneka sUkto Aje paNa surakSita che. jema ke - jite ca labhyate lakSmI, mRte cApi surAMganA I kSaNabhaMgurako dai:, kA ciMtA maraNe raNe / / yuddhamAM mRtyu pAmanAra svargamAM jAyache, A mAnyatAne khUba vyApaka svarUpa ApavAmAM AvyuM. bhagavAna mahAvIre ukta mAnyatAnuM khaMDana karyuM. temaNe yuddhanAM mULa kAraNo vize vicAra karyo ane tenAM mULane siMcana na maLe tevI vidhiono nirdeza Apyo. zastranuM nirmANa mastiSkamAM yuddhanuM mULa zastrIkaraNa che. zastranuM nirmANa na thAya e vratane gRhasthanI AcAra-saMhitAmAM sthAna ApyuM. bhagavAne kahyuM ke zastranuM nirmANa mastiSkamAM thAya che. lokhaMDa vagere dvArA banatAM zastro nirjIva zastro che. prathama sajIva zastranuM nirmANa thAya che ane te ApaNA mastiSkamAM thAya che. tyAra pachI nirjIva zastranuM nirmANa thAyache. bhagavAne te sajIva zastranuM nirmANa na karavAnuM mArgadarzana ApyuM. sajIva ane nirjIva - baMne prakAranAM zastronuM nirmANa na thAya evI sthitimAM yuddhavarjanAnI vAta sahajarUpe phalita thaI rahe che. hiMsAnuM bIja pratyeka prANImAM AjanA vaijJAniko hiMsAnA mULanI zodhamAM DUbelA che. manovaijJAniko saMgharSane maulika manovRtti mAne che. AnuvaMzikI vaijJAniko hiMsAnuM mULa jInamAM zodhI rahyAche, paraMtu yuddhano tenI sAthe koI saMbaMdha nathI. hiMsAnuM astitva pratyeka prANImAM che. pazu ane pakSIo paNa laDe che. ekabIjAnI hatyA kare che, paraMtu temanAmAM yuddhano vikAsa thayo nathI. yuddha eka viziSTa kalAche, eka viziSTa vyavasthA che. pazu-pakSIomAM eTalo vikAsa nathI ke teo yuddhanI racanA karI zake. e to mAnavasamAjanI viziSTa bheTa che. bhagavAna mahAvIranI dRSTie hiMsAnAM bIja pratyeka prANImAM vidyamAna hoya che. temano saMbaMdha karma sAthe che. paraMtu hiMsA yuddha svarUpe phalita thAya te mATe mAtra karmanI javAbadArI nathI. tenI javAbadArI aneka mahAvIranuM ahiMsA-darzana 75 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaTakonI che - karma, mANasano taMtrIkAtaMtrIya vikAsa, sAmrAjyavAdI manovRtti, sAmAjika vAtAvaraNa vagere. ahiMsaka samAjaracanAno AdhAra mahAvIre gRhasthanI ahiMsAnuM eka svarUpa nirdhArita karyuM hatuM. hiMsAne traNa vibhAgomAM vibhakta karI : AraMbhajA, virodhajA ane saMkalpajA. AraMbhanA hiMsA jIvananirvAha mATe thatI hiMsA che. virodhajA hiMsA potAnA rakSaNa mATe thatI hiMsA che. saMkalpajA hiMsA Akramaka manovRtti dvArA thatI hiMsA che. mahAvIre saMkalpajA hiMsAne tyAgavAnI preraNA ApI. temanA mata mujaba jo anAkramaNanI vRttino vikAsa thAya to anAvazyaka hiMsAnI vyuharacanA ApoApa tUTI jAya. AkramaNa vagara virodhajA hiMsA athavA surakSA mATe thatI hiMsAno prasaMga ja pedA na thAya. jo mANasa AraMbhA hiMsA sAthe jIvato hoya to evA samAjane hiMsaka samAja na kahI zakAya. hiMsA, hiMsA che. AraMbhanA hiMsA paNa ahiMsA to nathI ja.chatAM te hiMsAnA AdhAre vyakti ke samAjane hiMsaka na kahI zakAya. je samAjamAM AkramaNakAraka pravRttio cAlatI hoya tenA mATe hiMsaka zabdano prayoga rUDha banI gayo. ahiMsaka samAjaracanAno eka AdhAra e ja che ke temAM AkramaNakAraka pravRttio na thatI hoya, yuddha na thatAM hoya. anAkramaNanI dIkSA huM AkramaNa nahi karuM - A vratano vadhumAM vadhu pracAra e ja yuddha-varjanAnuM amogha zastra che. samAjano moTobhAga A vatadIkSA thakI dIkSita thaI jAya to sattAnI khurazI upara beThelA lokomAM yuddhano unmAda pedA thaI zake nahi. prajAnuM baLa rAjyanA baLa karatAM vizeSa samartha hoya che. prajAnA samarthana vagara koIpaNa sarakAra yuddha laDI zakatI nathI. tethI yuddha-varjana mATe prajAne prazikSita karavI, anAkramaNanI dIkSA thakI dIkSita karavI e vadhu upayogI banI zake. rAjyanA stare thatA prayatno yuddha-varjanA mATe saphaLa nIvaDaze ke nahi te kahI zakAya tema nathI. paraMtu eTaluM cokkasa kahI zakAya ke prajAno aMkuza yuddhanA unmAda upara eka prakAranuM niyaMtraNa banI zake che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 76. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA maulika manovRti che? C[ ? hiMsA ane ahiMsAnA samarthananI paraMparA "ahiMsA sau koI mATe kalyANakAraka che." mahAvIranI A sthApanAnI pazcAdabhUmAM virodhano svara sAMbhaLI zakAya che. ahiMsAnA udbhavanI sAthosAtha hiMsAnA samarthanano paNa prAraMbha thaI gayo. mAtra sattAlolupa ane lohItarasyA loko ja hiMsAnuM samarthana karatA nathI. keTalAka dhArmika loko paNa hiMsAnA samarthanamAM agraNI hatA. AcArAMganuM eka sUkta tenuM > sAkSI che. keTalAka dArzaniko kahe che ke - - jIvonuM hanana karI zakAya che. - temanA upara zAsana karI zakAya che. - temane dAsa banAvI zakAya che, temane paritApa ApI zakAya che. - temanuM prANa-viyojana karI zakAya che. - emAM koI doSa nathI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 7. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI vicAradhArAno mahAvIre virodha karyo. temaNe ahiMsAnI sthApanA karI ane kahyuM ke - - jIvonuM hanana na karavuM joIe. - temanA upara zAsana na karavuM joIe. - temane dAsa na banAvavA joIe, temane paritApa na Apavo joIe. - temanuM prANa-viyojana na karavuM joIe. - ahiMsA sarvathA nirdoSa che. hiMsAnAM samarthana sUtro ahiMsA ane hiMsA baMnenA samarthananI paraMparA niraMtara cAlatI AvI che. vaijJAnika jagatamAM hiMsAnuM samarthana karavAmAM AvyuM ane ahiMsAnuM paNa samarthana karavAmAM AvyuM. hiMsA eka maulika manovRtti che. tethI tene choDI zakAtI nathI. hiMsA ane yuddhane ucita gaNAvanArA loko mATe vikAsavAdanA siddhAMtano upayoga paNa karavAmAM Avyo. mANasane hiMsA ane yuddhanI pravRtti potAnA pazu-pUrvajo pAsethI maLelI che - evo siddhAMta nirdhArita karavAmAM Avyo. tenA AdhAre mAnavasamAjane hiMsA tathA yuddha mATe mukta protsAhana maLyuM. AnuvAMzikI vijJAnanA kSetramAM evI ghoSaNA karavAmAM AvI ke mAnavIno hiMsaka vyavahAra tenI prakRtimAM AnuvAMzika svarUpe niyojita thAya che. vaijJAnika khyAlo, pUrvadArzanikonA khyAlanI navI AvRtti che. e dvArA hiMsA ane yuddhane khUba sahayoga maLyo che. hiMsAnA samarthanane paDakAra tAjetaramAM vividha zAkhAonA vIsa vaijJAnikonuM hiMsA viSaya upara eka saMyukta vaktavya sAMbhaLavA maLyuM. temAM hiMsAnA samarthanane paDakAravAmAM AvyuM. temanA mata mujaba - hiMsA na to ApaNI vikAsAtmaka prakriyAmAM che ke na to ApaNA jInamAM che. jIvavijJAna mAnavajAtinI viruddha yuddhapipAsAnI preraNA nathI. jevI rIte yuddha mANasanA mastiSkamAM prAraMbha pAme che tevI ja rIte zAMti paNa mANasanA | mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 78 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mastiSkamAM ja prAraMbha pAme che. mANasamAM yuddha ane zAMti baMneno AviSkAra tema ja vistAra karavAnI kSamatA che.' yuddha hiMsAno vizeSa prayoga vaijJAniko dvArA yuddha-varjanA, zAMti ane ahiMsAne samarthana vagere koI navI vAta nathI. e paNa pUrvadarzananuM mAtra punaruccAraNa ja che. mahAvIre hiMsA ane ahiMsA vize kahyuM hatuM ke - hiMsAnAM saMskArabIja pratyeka prANImAM hoya che. ahiMsAnAM saMskArabIja paNa sau koImAM hoya che. lobha, dveSa, moha ane mithyAdaSTikoNa - vagere AMtarika kAraNo, uddIpano tathA uttejanAtmaka bAhya kAraNo bhegAM thavAthI hiMsA phATI nIkaLe che. yuddha mATe vizeSa dakSatA (nipuNatA) jarUrI hoya che. tenI dakSatA mAtra mANasamAM ja hoya che. mANase te mATe aneka upakaraNono vikAsa karyo che. yuddhanI vyuharacanAno paNa vikAsa karyo che. hakIkatamAM e hiMsAno eka vizeSa prayoga che. prazna che pasaMdagIno ahiMsAnA vikAsanI taka, vAtAvaraNa, jJAna ane bhAvanAtmaka prayogo bhegAM maLe to hiMsAnAM saMskArabIjane siMcana na maLe. te niSkriya sthitimAM paDI rahe. A rIte ahiMsAnAM saMskArabIjane sicana na maLe to te paNa niSkriya banI jAya che. A eka biMdu che jyAM ApaNane pasaMdagI karavAnI taka maLe che. ApaNe kaI dizAmAM javuM : hiMsAnI dizAmAM ke ahiMsAnI dizAmAM, yuddhanI dizAmAM ke zAMtinI dizAmAM? ApaNe samAjane kaI dizAmAM laI javo che : hiMsA ane azAMtinI dizAmAM ke pachI ahiMsA ane zAMtinI dizAmAM? yuddhanI urvarA A biMdu upara pahoMcIne ApaNe punarvicAra karavo paDaze, AjanI zikSAdIkSA upara, mahattvAkAMkSI pravRttio upara. vartamAna zikSaNa bauddhikatA sAthe joDAyeluM che. arthazAstra ane rAjanIti zAstramAM mahattvAkAMkSAne protsAhana ApavAmAM AvyuM. e sAcuM che ke mahattvAkAMkSA vagara vikAsa kuMThita thaI jAya che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 79. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tethI tene protsAhana ApavAnI vAtane doSapUrNa na kahI zakAya. doSa e che ke temAM sImAnuM nirdhAraNa nathI. A asIma pravRtti hiMsA ane yuddha mATe urvarAche. yathArthavAdI gAlA mahAvIre gRhastha samakSa aparigrahanuM mahAvrata rajU karyuM nathI, tene icchAparimANanI vAta karI che. icchA ane mahattvAkAMkSAnI maryAdA AMko, tene asIma na banAvo. AvuM sImAkaraNa ahiMsAnI dizAmAM temaja yuddha-varjanAnI dizAmAM eka prasthAna che. hiMsA ane parigraha, icchA ane mahattvAkAMkSA jIvanayAtrAnAM anivArya aMgo che. tethI temanuM astitva na hoya evI kalpanA paNa karI zakAtI nathI. yathArthavAdI dArzaniko evo khyAla karI zake ke A badhAnI sImA hovI joIe. A sImAkaraNa e ja ahiMsA ane yuddhavarjanAno eka saphaLa saMkalpache. mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 80 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yuddha anivArya hoI zake, ahiMsaka nahi ( adhUrI ahiMsA AvavAthI zo lAbha? ane pUrNa ahiMsA sAmAjika jIvanamAM zakya nathI, to pachI karavuM zuM ? hiMsA AcaratA rahevuM ane ahiMsAne mAnatA rahevuM - eka vikalpa A hoI zake. bIjo vikalpa A pramANe hoI zake - hiMsA ane ahiMsAnI carcAmAM ja na paDavuM. je potAnuM kartavya hoya te pUrI tanmayatAsahita nibhAvavuM. ahiMsA samakSa A be vikalpo Ave che. 1 bhAMta gAlA che ahiMsAno vikAsa kramika thAya che. eka sAthe te UtarI Avato nathI. pratyeka mANasamAM hiMsAnA saMskAra saMcita hoya che. temane eka jhATake kSINa karI devA e koI sAmAnya vAta nathI. te mATe dIrghakAlIna sAdhanA jarUrI bane che. prathama samasyA ahiMsA pratye AsthAnI che. ghaNA loko tenA pratye anAsthAno svara uccAratA rahe che. AsthA hovA chatAM AcaraNa sahaja nathI banatuM. abhyAsa karatAM karatAM AcaraNanI paripakvatA Ave che. evuM ciMtana khAsa sArthaka nathI lAgatuM ke ahiMsAmAM AsthA dharAvanArA loko je kAMI kare te ahiMsA che. vItarAga je kAMI kare te ahiMsA che ema mAnI zakAya. hiMsAnuM mULa rAga ane dveSa che. koI sarAga vyakti potAnAM tamAma mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 81 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kAryone ahiMsaka samajIne cAle to te abhrAMta nathI. ahiMsAnA kSetramAM kAma karanArA loko kadAca A bhrAMtithI mukta nathI. teo potAnA dareka kAryane ahiMsaka mAnavA ane kahevAmAM ja saMtoSano anubhava kare che. pratyAkramaNa paNa hiMsA che. ukta mAnyatA thakI hiMsA ane yuddhane khUba protsAhana maLyuM che. koI deza upara AkramaNa karavuM te hiMsA che e vAtamAM sAmAnya rIte sau sahamata thaI jAya che. potAnA dezanA rakSaNa mATe yuddha karavuM emAM hiMsA che e vAta sAthe sau sahamata thatA nathI. bahumatI e pakSamAM che ke potAnA rakSaNa mATe zastra dhAraNa karavuM te dharma che, ahiMsA che. AkramaNa hiMsA che, pratyAkramaNa hiMsA nathI. AvA khyAle ahiMsAnA mULane nabaLuM pADyuM che. dezanA rakSaNa mATe laDavuM tene potAnuM nAgarika kartavya mAnI zakAya, paraMtu tene ahiMsA mAnavAno artha to e thayo ke ahiMsaka pratikAranI saMbhAvanA ja samApta karI devI. jo pratyAkramaNa ane hiMsaka pratikAra ahiMsaka pravRtti hoya to pachI ahiMsaka pratikAranI kalpanA ja na thaI zake. hiMsAne hiMsA tarIke svIkAryA pachI ja ahiMsaka pratikAranI vAta vicArI zakAya. hiMsA, hiMsA ja che. pratyAkramaNane anivArya hiMsA mAnavAmAM koI muzkelI nathI. pratyAkramaNakAro hiMsA karavA nathI icchatA, paraMtu AtmarakSaNa mATe hiMsA karavA teo majabUra banI jatA hoya che. AvI majabUrI pAchaLa je tarka rahelo che te samajAya che. chatAM majabUrI ke na-majabUrI je kAMI hoya te Akhare to hiMsA ja che. A majabUrI hiMsAmAMthI ja nIkaLe che. gaNAdhipati zrI pAse dilhI vizvavidyAlayanA keTalAka prAdhyApako AvyA. e vakhate bhArata ane pAkistAna vacce yuddha cAlI rahyuM hatuM. temaNe eka prasaMga rajU karyo. jijJAsAnA svaramAM temaNe kahyuM ke Apa ahiMsAmAM AsthA dharAvo cho. bhArata potAnA AtmarakSaNa mATe laDAI kare che. Apa tene ucita nahi ja mAno. gaNAdhipatizrIe kahyuM, bhArata eka deza che. tenA upara bhAratavAsIonuM mamatva che. mamatva parigraha che parigrahanA rakSaNa mATe yuddha cAlI rahyuM che. tene huM asvAbhAvika mAnato nathI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 82 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka ja vastranA be cheDA parigraha ane hiMsA baMne paraspara joDAyelAM che. parigraha mATe hiMsA thAya che ane hiMsA mATe parigraha thAya che te baMne eka ja vastranA be cheDAM che. eka cheDo rAkhavA iccho ane bIjA cheDAne choDavA iccho to e zakya nathI. chUTaze to baMne chUTaze, nahitara ekeya nahi chUTe ! mANasamAM eka mAnasika durbaLatA hoya che. te potAnA pratyeka kAryane ucita gaNAvavA icche che. te anucita kArya paNa kare che chatAM tene ucita gaNAvavAmAM saMtoSanI anubhUti kare che. hiMsAne ahiMsA mAnavAmAM ApaNe bhale mAnasika saMtuSTi anubhavIe, paraMtu ethI siddhAMtanuM rakSaNa karI zakatA nathI. rAgAtmaka ane dveSAtmaka pariNati hoya ane hiMsA na hoya e kyAreya zakya nathI. hiMsAmAM ahiMsAnI bheLaseLa na thaI zake zAzvata siddhAMtanI saMjogo sAthe samajUti na thaI zake. ahiMsAno zAzvata siddhAMta che - rAga-dveSa-mukta kSaNamAM jIvavuM. yuddhane rogamukta ane dveSamukta kSaNamAM na mUkI zakAya, bhale pachI te Akramaka hoya ke pratyAkramaka. AkramaNakArI pahela kare che ane pratyAkramaNakArI yuddhanI pahela karato nathI - A tarka samajAya tevo che. AkramaNakArI rAga-dveSa-yukta thaIne laDe che ane pratyAkramaNakArI rAgavaiSa-mukta thaIne laDe che - evI sthApanA thaI zakatI nathI. tethI jaina AcAryoe pratyAkramaNanI hiMsAne virodhajA hiMsA kahI che. AcArya bhikSunA zabdomAM hiMsAmAM ahiMsAnI bheLaseLa na thaI zake. jevI rIte taDako ane chAMyaDo baMne svataMtra che, te kyAreya parasparamAM bhaLI jatA nathI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 83 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsA ane indriyAnubhUti Jain Educationa International hiMsA bhayaMkara che. bhayabhIta thaIne ahiMsAnI vAta vicAravI e ahiMsAnI vizuddha preraNA nathI. ApaNA ghaNA badhA nirNayo zarIra ane indriyonI abhipreraNA thakI prerita hoya che. ApaNe zarIranA stare jIvIe chIe ane ApaNI jIvanayAtrA indriyo dvArA saMcAlita hoyache. zarIra ajara-amara rahe, koI vighna ke avarodha na Ave, koI ghA na pahoMcADe evI icchA sAthe ahiMsA joDAyelIche. paraMtu te ahiMsAnuM vizuddharUpa nathI. mane koI ghAyala na kare evI AkAMkSA che, paraMtu huM koIne ghAyala na karuM evI cetanA jAgRta nathI. zarIranI preraNAthI prerita ahiMsAmAM A virodhAbhAsa svAbhAvika che. pratyeka AtmA samAna che ahiMsAnI aMtaHpreraNA samatvAnubhUti che. teno vyApaka dRSTikoNa che pratyeka AtmA samAna che. jevI rIte mane sukha priya che ane duHkha apriya che. eka nAnakaDo choDa paNa du:khanI anubhUti kare che ane duHkha ApanArane te oLakhe che. tenAthI te Dare che. tenI pAse jatAM ja te prakaMpita thaI UThe che. vanaspati vaijJAnika vekasTare evA aneka prayogo karyA ane A satyanI jANakArI meLavI. adhyAtmanA AcAryoe potAnI aMtardiSTa dvArA A saccAIonI jANakArI ghaNA samaya pahelAM meLavI lIdhI hatI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 84 For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zarIranI yAtrA hiMsA sAthe joDAyelI che. "jIvo jIvasya jIvanama' A sUktamAM jIvananI yathArtha prakriyAnuM darzana che. mAtra moTI mAchalIo ja nAnI mAchalIone nathI khAtI. moTAbhAganAM prANIo potAnAthI nAnAM prANIone potAno bhakSya banAve che. tethI ema kahevAmAM koI atizayokti nahi gaNAya ke zarIranubhUtinA khetaramAMthI ahiMsAno pAka pedA thato nathI. indriyakrIDAonI olampikaH A jagatA indriyAnubhUti paNa ahiMsAnuM bIja vAvavA mATe urvarA nathI. indriyanuM jagata priyatA ane apriyatAnI kriIDAbhUmi che. ApaNA priya ane apriyabhAvo indriyomAM Utare che ane te priya-apriya saMvedana pedA kare che. priyatA pratye ApaNane AkarSaNa thAya che ane apriyatA pratye ApaNane vikarSaNa (apAkarSaNa) thAya che. indriyAnubhUtinI sImAmAM jIvanAra vyakti AkarSaNa ane vikarSaNanA cakravyuhane toDIne bahAra nIkaLI zakatI nathI. priya saMvedananI prApti mATe paNa hiMsAnA prasaMgo Ave che ane apriya saMvedananI samApti mATe paNa hiMsAnA prasaMgo Ave che. UMDANamAM UtarIne joIe to A jagata indriyakrIDAonI olampika che - ema kahI zakAya. jaya ane parAjayanuM cakra phUTabolanI ramata cAlI rahI hatI. dUra UbhelI eka vRddhA te nihALI rahI hatI. acAnaka tALIono gaDagaDATa thayo. vRddhAe eka yuvakane pUchyuM, A zuM cAlI rahyuM che ? yuvaka bolyo, phUTabolanI ramata cAlI rahI che. vRddhA - eka mANasa daDAne A bAju pheke che, bIjo tene pelI bAju pheke che. ema kema? yuvaka - pelI je rekhA che tene pAra karIne daDo bahAra nIkaLI jAya to jItI javAya. vRddhA - are, A te kevI nAdAnI che ! pahelAM rekhA doro ane pachI hArajIta karo ! A jIvana hAra-jIta sAthe cAlI rahyuM che. priya saMvedana pedA karanArI vastu maLI jAya to indriyo jItI jAya che ane apriya saMvedana pedA karanArI vastu maLe che to te hArI jAya che. A jaya ane parAjaya sAthe hiMsA joDAyelI che. IndriyAnubhUtinA kSetramAM ahiMsAnI prakalpanA ja zakya nathI. | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 85. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ indriyAnubhUtithI paranuM satya zarIra ane indriya e baMne anubhUtiothI para je saccAI che, tyAM ahiMsAnA bIjanuM aMkuraNa thAya che. huM zarIra nathI e indriyAnubhUtithI paranuM satyache. indriyonI mAMga pUrI karatA rahevuM e mAnavIya jIvananI sArthakatA nathI. te indriyAnubhUtithI paranI saccAI che. A saccAIo jema jema pragaTa thAya che tema tema ahiMsAno vikAsa thAya che. zarIranubhUti ane indriyAnubhUtinA jagatamAM mANasa vibhakta che. koI goro che, koI kALo che. gAro kALAne tuccha mAne che, tenA pratye hiMsAtmaka AcaraNa kare che. AvuM karanArA kAMI abhaNa loko ja nathI hotA. kyAM che zuddha buddhi? prazna udbhave che ke bhaNelo-gaNelo mANasa bIjA mANasa sAthe dhRNAbharyo vyavahAra kaI rIte karI zake? teno uttara khAsa jaTila nathI. zarIranubhUtithI prabhAvita buddhine kAraNe ema thAya che. zuddha buddhithI para evuM zakya nathI, paraMtu zuddha buddhi to kyAMya dUra rahI jAya che. ziyALAnI RtumAM havA ThaMDI thaI jAya che ane unALAnI RtumAM te lU banI jAya che. havAnI jema mAnavIya buddhi paNa prabhAvane grahaNa kare che. zarIranubhUtinA prabhAvane kAraNe te dhRNAnI jALa gUMthe che. raMgabhedanA AdhAre protsAhana pAmatI hiMsA dvArA jagatano ghaNo moTo bhAga AkrAMta che. Avazyaka che viveka indriyAnubhUtinI hiMsAnI mAtrA ghaNI moTI che. tenuM saMkalana karavuM e koI saraLa kAma nathI. nAkanI vAsanApUrti mATe keTa-keTalAM jIva-jaMtuone mAravAmAM Ave che! haraNone zA mATe mAravAmAM Ave che? ghorakhodIyA prANIne zA mATe mAravAmAM Ave che? sugaMdhI dravyo vagara nAkane tRpti thatI nathI. mANasane hiMsAnI citA nathI, tene ciMtA che indriyonI. jUtAM mulAyama hovAM joIe ! tvacAnI vAsanApUrti mATe koNa jANe keTa-kaTelA jIvone balinI vadI upara caDhAvavAmAM Ave che ! prasAdhana sAmagrI ane hiMsA vacce gADha saMbaMdha joDAyelo che. koI sAmAjika vyakti indriyone tRpti na Ape evuM to kadAca na kahI zakAya, paraMtu indriyonI tRpti mATe te kAMI paNa kare, koI sImA ja na jALave, koI viveka ja na rAkhe e to koI rIte vAMchanIya nathI. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 86 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lohIluhANa che dharmano itihAsa dharmanA rakSaNano prazna dhArmika vyaktine pajavato rahyoche. tenA rakSaNa mATe adharmanI madada levAmAM AvI che. mahAvIre dharmanAM traNa lakSaNo batAvyAM ahiMsA, saMyama ane tapa. ahiMsA dharmanuM prathama lakSaNa che. dharmanuM rakSaNa ahiMsA dvArA ja thaI zakeche. hiMsA dvArA saMpradAyanuM rakSaNa thaI zake, paraMtu dharmanuM rakSaNa na thaI zake. mAnavajAtie dharmanI pratimAne saMpradAyanA paridhAna sahita ja nihALIche. tenI samakSa paridhAnanuM rakSaNa prathama che tethI hiMsA dvArA dharmanuM rakSaNa karavAnI paraMparA zarU thaI gaI. A paraMparA koI navI nathI, te atyaMta prAcIna che. nyAyazAstramAM dharmanA rakSaNa mATe jAti, chaLakapaTa ane vitaMDAne pratiSThita ka2vAmAM AvyAM. sAmAjika kSetre dharmanA rakSaNanA bahAne aneka saMgharSo thayAM, aneka laDAIo laDavAmAM AvI. dharmano itihAsa lohIyALa che. dharmanA nAme lohI vahevaDAvavuM e to pANImAM Aga lAgavA jevI vAta che. dharma ahiMsA che ahiMsAtuM rakSaNa hiMsA dvArA ? dharmanA rakSaNanuM nAma khUba priya lAge che. e nAme prajAne uzkeravAnuM mahAvIranuM ahiMsA-darzana 87 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ khUba saraLa che. dharmanA netAoe prajAnI bhAvanAno durupayoga karyo che. temanI sAme prazna dharmano nahoto, prazna hato potAnA ahaMkAra ane mamakAranA rakSaNano. tenuM rakSaNa hiMsA dvArA thaI zake che. dharma to ahiMsA che. tenuM rakSaNa hiMsA dvArA kaI rIte zakya bane? "mAro dharma vyApaka bane, tamAma loko mArA dharmanA anuyAyI bane' - evA ciMtananA AdhAre aneka rAjAoe prajAnuM utpIDana karyuM. dharma hRdayaparivartana sAthe joDAyelo che. tene baLaprayoga sAthe joDI devAmAM Avyo. tenI saMgati zAstra sAthe hatI, paraMtu tenI saMgati zastra sAthe karI devAmAM AvI. A manovRttie dharmanA AtmAne ja dhrujAvI dIdho. adharma ane dharma vaccenI bhedarekhA ja kSINa thaI gaI. jyAM ahiMsA che tyAM dharma che. jyAM hiMsA che tyAM adharma che. dharma ane adharmanI vacce AvI bhedarekhA hatI. dharmanA rakSaNa mATe hiMsAnI vAta thatI hoya tyAM AvI bhedarekhA zI rIte TakI zake ? dharma, dharma che dharmanuM prathama sUtra che - ahaMkAra ane mamakAra, huM ane mArApaNuM - evA bhAvathI mukta thavuM. A sUtra upara amala karavAmAM na Avyo. dharmanA nAme ahaMkAra ane mamakArane poSaNa ApavAmAM AvyuM. "mAro dharma' A saMbaMdha svastha na rahyo. dharma sAthe "tAruM-mAruM' evo saMbaMdha na hoI zake. A to AdhyAtmika tattva che. tAruM-mAruM e saMbaMdha bhautika che. dharma, dharma che. emAM tAruM-mAruM nathI hotuM. jyAM tAruM-mAruM haze tyAM dharma, dharma nahi rahI zake. jarUrI che mastiSkIya prazikSaNa dharma mAnasika ane bhAvanAtmaka staranI mAMga che, tethI prajA tene choDI paNa nathI zakatI. tenuM hArda che ahiMsA. tenuM AcaraNa paNa nathI thatuM. A dvimukhI samasyA che. A samasyAnA mULamAM prazikSaNano abhAva che. ApaNuM mastiSka atyaMta sthitisthApaka che. tene prazikSita karI zakAya che, tene badalI zakAya che. hiMsAnuM prazikSaNa maLe to te hiMsaka banI zake che ane ahiMsAnuM prazikSaNa maLe to te ahiMsaka banI zake che. temAM jUnI AdatochoDavAnI ane navI AdatonuM nirmANa karavAnI kSamatA rahelI che. hiMsAnuM prazikSaNa vyApaka stare cAlI rahyuM che. ahiMsAnA prazikSaNanI kyAMya koI taiyArI nathI. pachI dharma ane ahiMsAnA vikAsanI vAta vicArI ja kema zakAya? mahAvIre eka moTA samUhane ahiMsA mATe prazikSita karyo mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 88 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato. temanI pAse je koI jatuM tene mahAvIra prazna pUchatA - tame kyAMthI AvyA cho? tamAre kyAM javAnuM che? - A baMne praznonI zodhamAM mastiSkanI gati badalAI jatI. te atItanA UMDANamAM jaIne potAne oLakhI leto athavA bhaviSyanI aMdhArI galIo pAra karIne prakAzanI pasaMdagI karI leto. ciMtanane dhyAnanA khUba UMDANamAM laI javuM e ja che mastiSkIya prazikSaNa. ahiMsAnuM svataMtra ciMtana jAge ahiMsA mATe mastiSkIya prazikSaNanI eka prakalpanA, eka yojanA Avazyaka che. enA vagara nizcita dizAmAM AgaLa vadhI zakAtuM nathI. ahiMsAno pATha ekaso vakhata vAMcI levA chatAM koI ahiMsaka nathI banI jatuM. pATha prazikSaNanuM eka aMga hoI zake, paraMtu te prazikSaNano saMpUrNa abhyAsakrama nathI. e mATe aneka tattvono samAhAra apekSita che. zastra-nirmANa, prayoga ane parIkSaNa mATe keTalIka moTI yojanAo ane kAryakramo cAlI rahyAM che. e mATe hiMsAmAM vizvAsa dharAvanArAonI eka moTI phoja taiyAra che. hiMsA svayaM niSedhAtmaka che. te pote te bhayaMkara che ja ane tenAM pariNAmo paNa bhayaMkara che. pariNAmanI bhayaMkaratA joIne loko ahiMsAnI vAta kare che. ahiMsAnuM svataMtra ciMtana nathI. ahiMsA svayaM vidhAyaka che ane tenAM pariNAmo paNa vidhAyaka che. paraMtu e mATe ApaNuM mastiSka taiyAra nathI. zuM mastiSkanA parivartananI vAta vicAravAmAM Avaze kharI? zuM AjanA vaijJAnika ane prAyogika yugamAM ahiMsAne prayoganI bhUmi prApta thaze kharI? A praznonA uttaro zodhavAnA che, ApaNe saue zodhavAnA che ane khAsa to e lokoe zodhavAnA che ke jeo hiMsAthI bhayabhIta nathI, paraMtu ahiMsAnI svataMtra sattAno svIkAra kare che ane jemanA kaMThe ahiMsAnI AvI svaralaharIyo avirata guMjatI rahe che - bhIyANaM piva zaraNaM, pakhINaM piva gayaNaM / _tisiyANaM piva salila, khuphiyANaM piva asaNaM // samudamajhe va potavahaNaM caupRyANaM va Asamaparya/ duphiyANaM va osavilaM, aDavImakhsava satyugamaNuM // na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 89 E Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMsAnI citsiA karI zakAya che ApaNane vizvAsa che ke hiMsA vagara jIvana nathI cAlatuM ane e vizvAsa sAvanirAdhAra paNa nathI. hiMsAnI bhASA che - koIne na mAro, jyAre jIvana-nirvAhanI sAthe mAravAnI vAta joDAyelI che. khetImAM hiMsA, rasoI banAvavAmAM hiMsA. to pachI e | vizvAsa sAco che ke hiMsA vagara jIvanayAtrA nathI cAlatI. jIvavuM hoya, jIvana calAvavuM hoya to hiMsA anivArya che. to pachI ahiMsAnI vAta zA mATe karavI ? eka prazna che, je jANe-ajANe manobhUmine khotarato paribhASAno AdhAra A prazna koI navo nathI, khUba jUno che. tenuM samAdhAna ghaNA samaya pahelAM zodhAyeluM che. ahiMsAnI paribhASA jIvonA maravA-na maravA para nirdhArita karavAmAM AvI nathI. tenA AdhAre nirdhArita karI paNa na zakAya. paribhASAno AdhAra vyaktinA bhItaramAM zodhavAmAM Avyo. maranAra koI bIjuM hoya che. bIjAnA AdhAre ahiMsAnI carcA karIe to koI paNa vyakti ahiMsaka na hoI zake. ApaNuM jagata jIvothI bhareluM che. A jagatanA pratyeka | mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 90 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IMca jeTalA bhAgamAM asaMkhya asaMkhya jIvo bharelA paDyAM che. tethI hiMsAthI koNa bacI zakaze? ghaNA vakhata pahelAM prazna pUchavAmAM Avyo hato ke, bhaMte ! jaLamAM jIva che, sthaLamAM jIva che, pahADamAM jIva che. sarvatra jIva ja jIva che. AvI avasthAmAM temanI hiMsAthI zI rIte bacI zakAya? gaNAdhipatizrIe uttara Apyo hato, bacavAnuM sAdhana tamArI bhItaramAM che. tamAro AtmA ja ahiMsA che ane AtmA ja hiMsA che. jo te apramatta hoya to ahiMsA che ane jo te pramatta hoya to hiMsA che. tamAro apramAda ane pramAda ja ahiMsA ane hiMsAnAM kAraNa bane che. ahiMsAnuM kAraNa che apramAda ane hiMsAnuM kAraNa che pramAda. hiMsAH bhASA ane paribhASA bhASA ane paribhASAno viveka karavo atyaMta Avazyaka che. hiMsAnI bhASA prANaviyojana sAthe joDAyelI che ane tenI paribhASA pramAda sAthe joDAyelI che, avirati sAthe joDAyelI che. pramAda spaSTa che. avirati spaSTa che. te eka AMtarika AkAMkSA che. upara rAkhano Dhagalo che ane aMdara Aga saLagI rahI che. bahAranI Aga jaladI bujhAI jAya che ane aMdaranI Aga saLagatI rahe che. ghaNA loko bahArathI khUba zAMta hoya che, bahArathI e khUba bhoLA lAge che, paraMtu kyAreka kyAreka evA loko visphoTa karI de che. evA vakhate carcAno eka svara guMje che - AvA zAMta mANase Avo visphoTa kaI rIte karyo ! ApaNe bAhyarUpanA AdhAre nirNaya karIe chIe tethI Avo prazna udbhavavo asvAbhAvika nathI. hiMsAnAM be rUpa mahAvIre vyaktitvanI oLakha mATe aMdaranI ane bahAranI baMne kasoTIone joDI dIdhI. keTalAka loka pramAdane ghaTADavAnI vAta to vicArI le che paraMtu aviratine ghaTADavA tarapha temanuM dhyAna jatuM nathI. sAcA arthamAM temane tenI khabara paNa nathI hotI. te dareka jvALA nIce chupAyelo eka taNakho che. A darzananA AdhAre hiMsAnAM be rUpa banI jAya che - 1. hiMsAnI avirati 2. hiMsAnI pravRtti mahAvIranuM ahiMsA-darzana + 91 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyaktitvanuM parivartana aviratinA kAraNe ApaNane hiMsAnI pravRtti bahu moTI samasyA lAge che, paraMtu hakIkatamAM te mULa samasyA nathI. e to mAtra eka abhivyakti che. mULa samasyA che - avirati. vyakti aMta:karaNamAM hiMsAthI virata nathI hotI tethI udIpanano saMyoga thatAM ja zAMta vyakti paNa azAMta banI jAya che, ahiMsAmAM vizvAsa dharAvanAra vyakti hiMsA upara UtarI Ave che. vyaktitvanuM AvuM parivartana aviratinA kAraNe thAya che. ApaNuM dhyAna pravRtti upara vizeSa kendrita hoya che, avirati tarapha nahi. mahAvIranI ahiMsA-vikAsanI prakriyAnuM prathama aMga samyaka darzana che ane bIjuM aMga virati che. hiMsA pratye mithyAdRSTikoNa banelo che. te hiMsAne bhaDakAvI rahyo che, ciraMjIva banAvI rahyo che. ghaNA loko eTalA mATe hiMsAmAM rasa laI rahyA che ke temano ahiMsA pratyeno dRSTikoNa sAco nathI. teo ahiMsAne kAyaronuM hathiyAra samaje che athavA to asaphaLatAnuM kAraNa mAne che. ahiMsA dvArA samasyAo ukelI zakAya evuM teo mAnatA ja nathI. hiMsA, bhaya, daMDazakti dvArA je thaI zake che te ahiMsA dvArA kyAreya thaI zakatuM nathI evA daSTikoNane AdhAre teo cAlatA hoya che. A dRSTikoNathI hiMsAne protsAhana maLI rahyuM che. jarUra che vaijJAnika draSTikoNa apanAvavAnI hiMsAnuM bIjuM samarthana tattva avirati che. tene kAraNe bIjAone pajavavAmAM, temanuM zoSaNa karavAmAM rasa paDe che. aviratinA stare pahoMcIne hiMsA ghaTADavAnI vAta vicAravAmAM Ave to sAcA arthamAM samasyAnuM nidAna thaI zake che. Aje manovijJAna cetanAnA sUkSma staronI jANakArI meLavI rahyuM che. teNe avacetana ane acetana mana sAthe joDAyelI vAsanAonI mAhitI meLavI lIdhI che. tenAthI mAnasika cikitsAmAM saphaLatA maLI che. aviratinuM jJAna thatAM hiMsAnI cikitsAmAM saphaLatA maLI zake che. hiMsAnI UNapa ane ahiMsAnA vikAsa mATe jarUrI che vaijJAnika dRSTikoNa apanAvavAnI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 92 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International ahiMsA jane zAMti For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA ane zAMti bhagavAna mahAvIre kahyuM - sacce bhayanaM - satya ja bhagavAna che. jyAM satya che tyAM ahiMsA che. jyAM satya che tyAM zAMti che. satya, ahiMsA ane zAMti e traNeya paraspara sAthe joDAyelAM che ane temane kyAreya alaga pADI zakAtAM nathI. prazna che ahiMsAnI pratiSThAno ahiMsAnI vAta tyAM sudhI phalita nahi thAya jyAM sudhI mANasanA jIvanamAM saMyamane pratiSThA nahi maLe. mane Azcarya e vAtanuM che ke ahiMsAnI vAto karanArA loko paNa icchA saMyama upara dhyAna ApatA nathI. icchAonI vRddhi dvArA hiMsAne poSaNa maLe che. jyAM sudhI icchAno saMyama nahi thAya tyAM sudhI ahiMsAnI vAtanuM koI sArthaka pariNAma nahi maLe. Arthika viSamatA AjanI mukhya samasyA che. vyaktigata svAmitva asIma banI rahyuM che. vyaktigata svAmitvanuM na hovuM vyAvahArika nathI, paraMtu vyaktigata svAmitvanuM asIma hovuM anyAya che. ahiMsAnI pratiSThA mATe ahiMsA pUrve parigrahanA sImAMkana upara dhyAna ApavuM Avazyaka che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 95 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAnI prasthApanAmAM eka mahattvanuM pAsuM che - suvidhAvAdI daSTikoNa badalavo te. ApaNe pradUSaNathI ciMtita chIe, trasta chIe, paraMtu suvidhAvAdI dRSTikoNa pradUSaNa pedA karI rahyo che e tarapha ApaNuM dhyAna ja jatuM nathI. huM jANuM chuM ke samAjasuvidhAne choDI na zakAya, paraMtu te asIma na bane eTalo viveka to Avazyaka che. jo suvidhAono vistAra satata cAlu raheze to ahiMsAnuM svama yathArthamAM pariNata nahi thAya. hiMsAH kAraNonI zodha sUryamAMthI aMdhakAra varase e bhAre acarajanI vAta che. ethI paNa moTA acarajanI vAta che sAmAjika jIvanamAM hiMsAno vistAra thavo. sAmAjika jIvananI AdhArazilA che - parasparatAnuM samAdhAna. eka vyakti bIjI vyaktine sahyoga Ape, koI koIne avarodharUpa na bane. AcArya umAsvAtie darzanajagatane eka mahattvanuM sUtra ApyuM. samAjadarzananA kSetramAM paNa tenuM khUba mahatva che. temanuM sUtra che - "parasparopagraho jIvAnAm - paraspara ekamekane sahayoga Apavo. jIvanuM e AcaraNache. samAja eTale saMbaMdhonuM jIvana. zAMtipUrNa saMbaMdhomAM samAja phUlephAle che. tanAvapUrNa saMbaMdhomAM te karamAI jAya che. vyakti vyakti vacce, rASTra rASTra vacce tanAva na hoya evI ApaNI bhAvanA che. jo tanAva hoya to tene kaI rIte dUra karI zakAya tenA upAyo ApaNe zodhavAnA che. hiMsAnAM kAraNone pAMca vargomAM vargIkRta karI zakAya: mAnasika tanAva niSedhAtmaka dRSTikoNa mAnasika caMcaLatA nADItaMtrIya asaMtulana jaiva-rAsAyaNika asaMtulana A viSayamAM anya khyAlo paNa maLe che - hiMsAnuM bIja jInamAM che. hiMsAnuM bIja vAtAvaraNamAM che. hiMsAnuM bIja maulika manovRttimAM che. A vaijJAnika khyAlo sivAya dArzanika khyAla evo che ke hiMsAnA bIja mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 96 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmasaMskAromAM che. A khyAlonA vistAramAM ApaNe nathI javuM. ukta vargIkaraNanAM pAMca sUtro upara dhyAna kendrita karIe to ApaNe ApaNA lakSya sudhI pahoMcI zakIzuM, hiMsAmAM ghaTADo karI zakIzuM ane ahiMsAno vistAra karI zakIzuM. ahiMsaka saMsthAonuM potAnuM pleTaphorma hovuM joIe zuM A kArya ahiMsAnA viSayamAM prayoga ane prazikSaNa vagara karI zakAya kharuM? eka prAcIna kalpanAche ahiMsA eka jaLAzayache. satya, acaurya, brahmacarya ane aparigraha tenI surakSAnA setubaMdha che - "ahiMsA payasa: pAlibhUtAnyajyavratAniyata. eka bIjI kalpanA rajU karavA icchuM chuM. samasyAnuM mULa kAraNa parigraha che. hiMsA tenuM pariNAma che. Arthika samasyAe hiMsAnI samasyAne jaTila banAvI dIdhI che. asatya, corI tenI parikramA karI rahyAM che. kalaha ane yuddha e hiMsAnAM zikharo che. mahAvIranI A vANImAM anubhavano sAkSAtkAra thAya che. ApaNe gaNAdhipati tulasInA sAMnnidhyamAM ekaThA thayA chIe. A samAgama mAtra vAtacIta pUrato sImita na rahe, paraMtu ahiMsAnA eka maMcanI AdhArazilA banI javo joIe. ahiMsAnA kSetramAM kAma karanAra svayaMsevI saMsthAono saMyukta rASTrasaMghamAM eka maMca hovo joIe. huM eka bIjuM sUcana karavA icchuM chuM ke ahiMsAnA kSetramAM kAma karanAra svayaMsevI saMsthAono potAno eka maMca hovo joIe, saMyukta rASTrasaMgha hovo joIe. tenuM potAnuM arthazAstra hovuM joIe, samAjazAstra hovuM joIe, AcArasaMhitA hovI joIe. jo ApaNe A vAta prastuta nahi karIe to ahiMsA vizvamAnasamAM potAnuM sthAna banAvI nahi zake. ahiMsAnI saphaLatAnAM sUtro eka tarapha ahiMsAnI vAta cAlI rahI che ane bIjI tarapha zikSaNamAM ahiMsA mATe koI sthAna nathI. vartamAna zikSaNa mAtra bauddhika vikAsa sudhI ja sImita che. jyAM sudhI ApaNA zikSaNamAM bauddhika vyaktitvanI sAthe bhAvanAtmaka vyaktitvanA vikAsanI vAta nahi joDAya, tyAM sudhI ahiMsAnI vAta vyartha thaI jaze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 97 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNAdhipati tulasI agrima varSa (1989)ne yogakSema varSa rUpe ujavI rahyA che. e varSano mukhya udeza che - AdhyAtmika vaijJAnika vyaktitvanuM nirmANa. evuM vyaktitva jemAM adhyAtma ane vijJAna baMne samAnapaNe samAyelAM hoya. mAtra adhyAtma ja khUba upayogI hotuM nathI ane mAtra vijJAna khUba khataranAka hoya che. A saMtulana eka samasyA che, jenuM samAdhAna zodhAI rahyuM che yogakSema varSamAM. jo A konpharansamAM bhAga lenArA yogakSema varSa ujave to ahiMsA saphaLa thaI jaze. AdhyAtmika-vaijJAnika vyaktitvanA nirmANa mATe keTalIka vAto tarapha dhyAna doravuM jarUrI che - - pravRtti-nivRttinuM saMtulana - anukaMpI-parAnukaMpI taMtranuM saMtulana - mastiSkanA jamaNA ane DAbA paDakhAnuM saMtulana A konpharansamAM bhAga lenArA A saMtulanane sAdhI zake to ahiMsAnuM eka rUpa jagatanI sAme prastuta thaze ane A konpharansa A saMtulananA sUtrane loko sudhI pahoMcADavAmAM saphaLa thaI jaze. huM AzA rAkhuM chuM ke - A saMtulananuM sUtra A konpharansanA mAdhyamathI loko sudhI pahoMcaze ane ahiMsAne vizvavyApI pratiSThA maLaze. jo evuM thaze to ahiMsA mATe Ayojita A konpharansa baporanA sUryanI jema camakI UThaze. ahiMsAnuM zubha ane tejasvI rUpa praphuTita thaI zakaze. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana 98 E Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ picyuTarI glenDanuM parIkSaNa thavuM joIe Jain Educationa International vartamAna samAja hiMsAthI du:khI che. e mATe ahiMsAnI mAMga vadhI rahI che. vizvanA khoLAmAM ahiMsAnI carcA prabaLa thaI che, enuM mUlya vadhyuM che. mAtra ahiMsAnI carcA-vicAraNAthI ja koI sArthaka pariNAma AvI jaze e A zakya nathI lAgatuM. zuM ahiMsAne zaktizALI banAvavAno koI kAryakrama ApaNI pAse che ? zuM ahiMsAnuM prazikSaNa ApavAnI koI yojanA che ? karoDo-karoDo sainikone yuddha ane ahiMsAnuM prazikSaNa maLeche. zuM ahiMsAnA kSetramAM paNa AvAM prazikSaNa cAlI rahyAMche? A jvalaMta prazna pratyeka ahiMsaka vyakti samakSa che. ahiMsaka prazikSaNanA prayoga vizvamAM be zaktioche - baLa-prayoganI zakti ane hRdaya-parivartananI zakti. baLa-prayoganI zakti bahu vikAsa pAmI rahI che ane hRdayaparivartananI zaktino vikAsa upekSita che. hRdaya-parivartana ahiMsAno prANa che. hRdayano matalaba mAtra paMpiMga karanAruM hRdaya nathI. prekSAdhyAnanA saMdarbhamAM jene hRdaya kahevAya che, te mastiSkano eka bhAga hAipothelemasa che. ApaNA mahAvIranuM ahiMsA-darzana 99 For Personal and Private Use Only. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je Imozansa che, bhAvache temanuM utpatti sthaLa che limbika sisTama ane teno eka bhAga hAipothelemasa. ApaNe cetana stara para ahiMsAnI vAta karIzuM to loko tene nahi mAne, ApaNe ApaNA udezamAM saphaLa nahi thaIe. ahiMsAnA prazikSaNa mATe cetanAnA sUkSma staro sudhI javuM apekSita che. ApaNA zarIranI aMdara be sUkSma zarIra che - zaTala boDI (tejasa zarIra) ane zaTaleTa boDI (kArpaNa zarIra). ahiMsAnA prazikSaNa mATe A zarIro sudhI pahoMcavuM jarUrI che. eka pustaka che - prekSAdhyAna anuprekSA. temAM hRdaya-parivartananA trevIsa prayoga samAviSTa che. te badhA ahiMsAnA prazikSaNanA prayoga che. mAtra siddhAMtamAM ApaNane vizvAsa nathI. siddhAMta ane prayoga - baMneno yoga maLe to parivartananI zakyatA thaI zake che. ahiMsAnI pratiSThA mATe prayatnazIla vyakti ahiMsAnI mAtra carcA ja na kare, enA prazikSaNanI prAyogika paddhati paNa zIkhe, jarUrI che. karoDo sainikone yuddhanuM prazikSaNa apAya che. zuM hajAro lokone ahiMsAnuM prazikSaNa na ApI zakAya? mAtra siddhAMtanuM zuM pariNAma hoya che, A saMdarbhamAM A kathA aprAsaMgika nahi gaNAya. eka kavi mahAzaya eka zeTha pAse gayA. zeThane potAnI pasaMdagInI sArI kavitAo saMbhaLAvI. zeTha kavitAone sAMbhaLIne khuza thaI gayA. temaNe kavine dhanyavAda ApatA kahyuM - tame kAle Avajo. huM tamane eka maNa anAja ApIza. kavi khuza thaIne jato rahyo. bIjA divase savAre te zeThanA ghera pahoMcyo. zeThe pUchyuM - kavi mahAzaya! kema AvyA cho? kavi bolyo - zeThajI ! kAle tame ja kahyuM hatuM eka maNa anAja ApavAnuM. zeThe hasatAM-hasatAM kahyuM - kharA kavi thayA cho ! kone anAja ApavAnuM che? tame mane bolIne khuza karyo ane meM tamane bolIne khuza karyA. have koI levaDa-devaDa bAkI nathI. prAyogika upakrama ja kAragara Aje kaMIka AvuM ja cAlI rahyuM che. vaktA bolIne zrotAne rAjI karI de che ane zrotA dhanyavAda ApIne vaktAne khuza karI de che. paraMtu tenuM koI sthAyI pariNAma nathI hotuM. jyAM sudhI ApaNI pAse koI prazikSaNAtmaka kAryakrama nahi hoya, tyAM sudhI ahiMsAnI vAta saphaLa nahi thAya. jo A vicAradhArAne vyApaka banAvI zakAya to prazikSaNano mArga prazasta thaI zake che. | mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 100. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya zrI tulasIe ghaNI vakhata kahyuM che - huM vAcika dharmamAM vizvAsa nathI rAkhato. tenI sAthe koI evo prayogAtmaka kAryakrama hovo joIe, jenA thakI vyaktinuM hRdaya badalAI jAya. aneka vyakti krodhathI duHkhI che. krodha siddhAMtathI ke koI dharmanA upadeza mAtrathI chUTI jAya, te zakya nathI lAgatuM, paraMtu prayogathI tenuM chUTavuM zakya che. eka vyakti nazAnI AdatathI pIDita che, te Draga le che. tene eka evA viziSTa caitanya-kendra para dhyAna karAvavAthI nazAnI Adata samApta thaI zake che. e prayogathI vyaktinI aMdara eka rAsAyaNika parivartana ghaTita thAya che ane nazAnI AdatathI mukti maLe che. khedano viSaya ApaNA zarIranI aMdara ahiMsAnI svica paNa vidyamAna che ane hiMsAnI svica paNa vidyamAna che. e ApaNA para nirbhara che ke ApaNe kaI svica ona karavI ane kaI svica opha karavI. jo ahiMsAnA prazikSaNanI trivarSIya ke paMcavarSIya yojanA rajU karavAmAM Ave, ane A ahiMsA ane vizvazAMti saMmelanamAM bhAga lenArA pratinidhio te yojanAnI kriyAnvitInI javAbadArI UThAve to hiMsAnI sAme eka sazakta ahiMsAtmaka zakti pedA thaI jAya. e atyaMta khedanI vAta che ke Aje zikSaNanuM taMtra sarakAranA hAthamAM che. jo te prajAnA hAthamAM hoya ane temAM ahiMsAnA zikSaNano upakrama joDI devAmAM Ave to ahiMsAnI eka zaktizALI peDhI taiyAra thaI jAya. jIvana jIvanavijJAnanA prazikSaNano pAThyakrama che. jo tene zikSaNanA kSetramAM lAgu karavAmAM to tenAM Azcaryajanaka pariNAmo prApta thaI zake. prasthAnanuM AraMbhabiMdu hiMsA eka pariNAma che, pravRtti nathI. pravRttinI samApti vagara pariNAmane TALI zakAtuM nathI. vRkSa laherAI rahyuM hoya ane ApaNe phaLane miTAvavA icchIe to te zakya nathI. ApaNe ahiMsAnA mULa sudhI pahoMcIye, tenA upara prahAra karIe to ApaNane tenAM nizcita pariNAmo prApta thaze. Aje zAMtinI vAta karanArA lokonuM dhyAna yuddha-varjana, niHzastrIkaraNa vagere upara aTakI gayuM che. e badhA upara dhyAna kendrita thavuM anAvazyaka nathI. paraMtu ApaNuM dhyAna eka vakhata e dizAmAMthI khasavuM joIe. eka svastha samAjamAM dararoja mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 101. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hatyAo thaI rahI che, AtmahatyAo vadhatI jAya che, aparAdhanI jANe ke paraMparA cAlI rahI che. jo A badhI bAbato tarapha dhyAna ApavAmAM nahi Ave to ApaNe bhaTakI jaIzuM. ahiMsAnI dizAmAM prasthAnanuM A ja AraMbhabiMdu hovuM joIe. prekSAdhyAnano spaSTa khyAla che ke zarIra, mana ane bhAva svastha bane tyAre ja samAja svastha banI zake che. jo zarIra, mana ane bhAva svastha na hoya to sAmAjika svAthyanI kalpanA paNa karI zakAya nahi. sAmAjika svAthya eka pariNAma che, pravRtti nathI. svastha samAjanI saMracanA ApaNo prathama udeza hovo joIe. jo svastha samAjanI saMracanA zakya bane to yuddha ane zastrIkaraNano svara paNa pragaTa nahi thAya. yuddha ane zastrIkaraNa rogI mastiSkanI nipaja che. eka vakhata meM kahyuM hatuM ke je loko sattAnA sarvocca zikhare beThA che, jemanA hAthamAM dezanuM bhAgya che, te vyaktionI piTyuTarI glenDanuM dara traNa mahine parIkSaNa thavuM joIe. temanI piTyuTarI glenDa svastha ane sakriya che ke nahi e vAta pramANita karatA rahevuM joIe. jyAre vyaktinI piTyuTarI glenDa niSkriya bane che athavA to rogI bane che tyAre yuddha ane zastrIkaraNanI vAta UbhI thAya che. piTyuTarI glenDa, jene prekSAdhyAnanI bhASAmAM darzanakendra kahevAmAM Ave che, te aMtardaSTinuM mahattvanuM kendra che. jo sattA upara beThelA rAjanItijJo, rakSaNamaMtrI, rakSaNasaciva ane sainika adhikArIonuM darzanakendra (piTyuTarI glenDa) jAgRta thaI jAya to yuddha ane zastrIkaraNa mAtra kalpanAlokanI vAta banI rahe. darzanakendra ApaNuM trIjuM netra che, ApaNI prajJAnuM kSetra che. ApaNane be AMkho che. eka AMkha priyatAnuM saMvedana kare che, bIjI AMkha apriyatAnuM saMvedana kare che. darzanakendra trIjI AMkha che. te na to priyatAnuM kSetra che ke na to apriyatAnuM kSetra che, paraMtu e samatAnuM kSetra che. gItAmAM zrIkRSNa kahe che - samavaM yoga ucyate - samatA e ja yoga che. bhagavAna mahAvIre kahyuM - samayA dhamma mudAhare muNI - samatA e ja dharma che. samatA e ja ahiMsA che. apekSA e che ke ApaNuM saunuM trIjuM netra jAge, samatAnI cetanA jAge, to ahiMsAnI cetanA ApoApa pratiSThita thaI jaze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 102, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMyukta rASTra jevo eka maMca bane - mANasa sAmrAjyavAdI manovRttithI grasta hoya che. kSetra badalAya to paNa tenI e manovRtti nathI badalAtI. sattAnA AdhAre sAmrAjyano vistAra thato rahyo che, vaicArika ane dhArmika sAmrAjyavAda paNa chera pAmatA rahyA che. vaicArika ane dhArmika sAmrAjyavAdI manovRttie mAnavajAtane jokhamamAM mUkI dIdhI che ane Aje paNa te khataranAka che. hiMsAnuM kAraNaH ekAdhikAravAdI manovRtti vicAra ane saMpradAya e avAMchanIya ja che nathI. avAMchanIya che. ekAdhikAranI manovRtti. eka saMpradAyanA anuyAyIo ema icche che ke samagra jagatamAM amAro saMpradAya phelAya ane sau koI amArA saMpradAyane ja anusare. AvI ekAdhikAravAdI manovRttie hiMsA ane yuddhane janma Apyo che. potAnA saMpradAyane vistAravAnI eka paddhati che pracAra, jo pracAra dvArA teno lAvo na thAya to bIjI paddhati apanAvavAmAM Ave che ane te che baLaprayoga. ItihAsa sAkSI che ke saMpradAyanA vistAra mATe baLa-prayogano sahAro ghaNI vakhata levAmAM Avyo che. baLAtkArapUrvaka mata parivartana karAvavAmAM AvyuM che. AvI sthitimAM saMpradAyane 4 mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 103 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAtra vaicAriktA ane dhArmikatA sAthe joDI zakAya nahi. te joDAI jAya che eka jAti ane ekAdhikAranI pravRtti sAthe. vyakta svarUpe ApaNane dekhAya che sAMpradAyika Agraha ane sAMpradAyika kaTTaratA, paraMtu tenI pazcAdbhUmAM chupAyelI hoya che ekAdhikAra ane prabhutva-vistAranI manovRtti. saMpradAyanuM hovuM anivArya prakriyA che saMpradAyo hatA che ane raheze. jo ApaNe evI kalpanA karIe ke saMpradAyo hoya ja nahi to te azakya bAbata che. azakya eTalA mATe ke jyAre vicAranI svataMtratA hoya tyAre saMpradAyanuM hovuM svIkRta banI rahe che. jo ApaNe kalpanA karIe ke eka saMpradAya, eka vicAra ane eka ja dRSTikoNa banI jAya to te atikalpanA gaNAze. mAnavajAtinA vikAsamAM te bAdhaka banaze. enAthI vikAsa kuMThita thaze. jo tamAma loko eka ja dRSTie vicAravA lAgI jAya to te mAnavasamAjanuM sauthI moTuM durbhAgya haze. pAMceya AMgaLIone je divase eka ja karI devAmAM Avaze, te divase ApaNI saghaLI kAryakSamatA samApta thaI jaze. saMpradAyanuM hovuM e anivArya prakriyA che. ApaNe ekAdhikAravAdI manovRtti aMge vicAra karavo joIe. saMpradAyanI sAthe baLa-prayoganI zakti na joDAya to samasyAnA samAdhAnamAM eka DagaluM AgaLa vadhI javAya. bhAratIya ciMtanamAM vaicArika svataMtratAne khUba mahattva ApavAmAM AvyuM che. paraMtu jagatamAM keTalAka saMpradAyo evA paNa che ke jeo vaicArika svataMtratAmAM vizvAsa dharAvatA nathI. teo baMdUkanI aNIe potAnI vAta manAvavAmAM vizvAsa dharAve che. AvI sthitimAM matAMdhatAnuM mAthu UMcakAya te asvAbhAvika nathI. samasyA che dharmamizrita jAti ane jAtimizrita dharma Aje sAMpradAyikatAnI samasyAthI aneka loko pIDita che. teo icche che ke temanI samasyAnuM koI samAdhAna maLe. samAdhAna mATe be varganA loko javAbadAra che. prathama naMbare rAjanItinA loko ane bIjA naMbare dharmakSetranA loko. AjanI sthiti evI che ke pakSIya zAsana ane ekAdhikAra mATe rAjanaitika pakSo sAMpradAyikatAne uttejanA ApI rahyA che. AjanI jAtIya samasyA paNa sAMpradAyikatA sAthe joDAyelI che. tene sarvathA alaga karI zakAya tema nathI cUMTaNI A dizAmAM khUba javAbadAra mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 104 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. potAnA pakSanA vijaya mATe sAMpradAyika kaTTaratAno prazna tadana gauNa karI devAmAM Ave che. bIjA javAbadAra che dhArmika loko. teo potAnA prabhutvanA vistAra mATe pralobhana ane baLa-prayogano Azaro le che. tenA dvArA dharmAtaraNano kAryakrama calAve che. huM mAnuM chuM ke dharmAtaraNanI svataMtratAne rokI zakAya nahi ane rokavI paNa na joIe, paraMtu je dharmAtaraNa sAthe pralobhana ane baLa-prayoga joDAyelAM hoya, te dharmAtaraNa nathI. kharekhara to te sAmrAjyavAdI pravRttinuM ja eka aMga che. je dharmomAM dharma ane jAtinuM ekIkaraNa mAnya che tyAM A samasyA khUba jaTila banI gaI che. koI jaina vaiSNava banI jAya ane koI vaiSNava jaina banI jAya to emAM dharma-parivartana to che, paraMtu e koI samasyA nathI. jaina ane vaiSNava koI jAti nathI. baMne eka ja jAtinA loko che. A mAtra vaicArika parivartana che. paraMtu koI hiMdu musalamAna ke IsAI bane athavA to koI musalamAna IsAI ke hiMdu bane to te parivartana samasyA baMnI jAya che ane evA parivartane ja sAMpradAyika kaTTaratAne sudaDha banAvI che. Aje bhAratamAM hiMduo ane musalamAno nAnI nAnI ghaTanAomAM sAmasAme AvI jAya che. mAtra dharma ane saMpradAyano prazna hota to AvuM kyAreya na thAta. A samasyA che. dharmamizrita jAtinI ane jAtimizrita dharmanI. mULabhUta samasyAo be che mAnavasamAja jAti, rAjanIti ane dharma e traNeyanI mizrita vyavasthAno zikAra banI raheze tyAM sudhI sAMpradAyika kaTTaratA ane matAMdhatAno upAya saraLa nahi bane. ApaNI samakSa sAMpradAyika samasyA sAthe saMkaLAyelI mULabhUta be samasyAo che - prathama sAmrAjyavAdI ke ekAdhikAravAdI manovRtti, bIjI dharma, rAjanIti ane jAtinuM ekIkaraNa. A baMne samasyAone ukelyA vagara sAMpradAyika kaTTaratAnI samasyAno ukela kevI rIte Avaze? A vAta atyaMta vimarzanIya che. sAMpradAyikatA mULa samasyA nathI sAMpradAyika kaTTaratAnuM mULa bIja dhRNA che. teno aMkura che - "dharma jokhamamAM che evo nAro. ciMtananA UMDANamAM javAthI evo anubhava thAya che ke sAMpradAyikatA koI mULa samasyA nathI. ApaNe mULa samasyAne joI rahyA nathI. samasyA dvArA UpajelI samasyA ja ApaNI najara sAme tarI rahI che. eka mANasa evo pAgala na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 105 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hato ke jenI pITha upara koI mukko mAre to te pAchaLa joto nahoto. paraMtu te tenI AgaLa cAlanArA mANasane mukko mArI deto hato. zuM evuM ja jovA nathI maLatuM? jo sAMpradAyikatA samasyA hota to tene vaicArika stare ukelI zakAI hota. paraMtu jyAre vaicArika bhinnatA mAthAno duHkhAvo hoya ja nahi to vicAranA stare tenI pIDAne zI rIte samApta karI zakAya? sAMpradAyika e loko che ke jeo bIjAone toDavAnI nIti upara cAle che. bIjAone toDavAnI nIti eTale ja sAMpradAyikatA. tenuM samAdhAna ApaNe zodhavA icchIe to jAti-parivartanavALI vAta aMge gaMbhIra ciMtana thavuM Avazyaka che. Avazyaka to e paNa che ke dharma, rAjanIti ane jAtinuM ekIkaraNa na thAya paraMtu te vaicArika svataMtratAno prazna che tethI ema kahevuM mArA mATe muzkela che ke evuM koIna mAne. AvuM mAnI levA chatAM jo ApaNe pralobhana ane baLa-prayoganA pAyAne nabaLo pADavAmAM saphaLa thaIe to ApaNI samasyAno eka thAMbhalo to cokkasa DagamagI jaze. samAdhAna-sUtra avAra-navAra jAtIya ane sAMpradAyika tophAno thatAM rahe che ane keTalAka kaTTarapaMthI loko evAM tophAnone uzkeratA rahe che. e vAta AjanA ziSTasamAja mATe kharekhara zaramanI vAta che ke saMyukta rASTrasaMghamAM sarvathA virodhI hitAvALAM rASTronuM eka maMca para AvavuM ane AMtararASTrIya samasyAo vize vicAravuM, tenuM samAdhAna zodhavuM - jo zakya banyuM hoya to zuM te zakya na banI zake ke sAMpradAyika samasyAonA samAdhAna mATe paNa saMyukta rASTrasaMgha jevo koI zaktizALI maMca bane ane tyAM samagra vizvanA loko ekasAthe besIne sAMpradAyikatAne kAraNe pedA thanArI samasyAo aMge vicAra kare ane temanAM samAdhAna zodhe? gaNAdhipati zrI tulasIe A prakAranA maMcanI vAta dharmasaMpradAyo samakSa prastuta karI hatI. jo evuM banI zake to zatAbdIothI vavAyelAM dhRNAnAM bIja, viSamUlaka bhAvanAo vagerene samApta karIne mAnavasamAjane vaicArika stare svataMtra temaja bhinna mAnavA chatAM bhAvanAnA stare tenI ekAtmakatAne joI zakAya. te mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 106 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rASTrIya ekatAtA | saMdarbhamAM dharma ekatAno svara khUba sAro che, paraMtu ekatA kyAreya svamanA sahAre zakya banatI nathI. ekatA mATe nakkara bhUmikA hovI joIe, majabUta AdhArazilA hovI joIe, phAunDezana majabUta hovuM joIe. kyAreya kAcA pAyA upara pAMca mALanuM makAna UbhuM karI zakAya nahi. jyAM sudhI jIvanamAM tapasyAna Ave, tyAga na Ave tyAM sudhI ekatAne vikhaMDita karanArAM tattvo yathAvata raheze. tyAga dvArA ane paramArtha dvArA ja ekatAnI vAta zakya banI zake che. ApaNe ekatAnI vAta khUba vicArIe chIe, paraMtu tapasyAnI vAta bahu ochI vicArIe chIe. suvidhA ane svArthanI vAta ApaNe khUba vicArIe chIe, paraMtu paramArthanI vAta bahu ochI vicArIe chIe. asaMtulananuM mukhya kAraNa Aje samagra vAtAvaraNa ja alaga prakAranuM thaI rahyuM che. ApaNo daSTikoNa nitAMta padArthavAdI ane suvidhAvAdI banI rahyo che. samAjamAM jIvanArAM sAmAjika prANIo padArthothI alaga thaIne jIvI zakaze, paraMtu suvidhAono bhoga nahi kare evI kalpanA ja karI zakAtI nathI. paNa jyAM jIvana ekAMgI Rs - @ " mahAvIranuM ahiMsA-darzana 107 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hoya che tyAM saMtulana DahoLAI jAya che. AjanI sauthI moTI samasyA asaMtulananI che. ApaNA mastiSkamAM be paTala che - jamaNuM paTala ane DAbu paTala. je DAbu paTala che te bhASA, gaNita, tarka vagere mATe javAbadAra che. je jamaNuM paTala che te anuzAsana, caritra, adhyAtma, aMtardRSTi vagere mATe javAbadAra che. Aje ema lAge che ke zikSaNasaMsthAo mAtra DAbA paTalane ja jAgRta karavAmAM sakriya che. jamaNuM paTala sUteluM ne sUteluM rahe che. AvA saMjogomAM vikhaMDana ane vighaTananI vAta na Ave to bIjuM zuM Ave? ApaNe jevuM bIja vAvIe tenAthI bhinna phaLanI kalpanA ja zI rIte karI zakIe? vartamAna zikSaNa saMsthAo vyaktine mAtra bauddhika banAvI rahI che. adhyAtma, caritra ane anuzAsananA vikAsano vartamAna zikSaNamAM koI upakrama nathI. asaMtulananuM A eka mukhya kAraNa che. dharma: vartamAna sthiti jIvananuM eka tattvo dharma - jemAM ApaNe jIvI rahyA chIe, zvAsa laI rahyA chIe, e paNa Aje saMdigdha banI gayuM che. tene dharmane badale saMpradAya kahevAnuM vadhu pasaMda karavAmAM Ave che. dharmanI vAta kahevAnuM jaTila banI gayuM che. Aje saMpradAyanI vAta vadhu cAle che ane tethI ekatAnI AzA rAkhavI nirarthaka che. jyAM sudhI jAtivAda ane saMpradAyavAdano unmAda mANasanA magaja upara savAra raheze tyAM sudhI ApaNe ekatAnI vAta vicArI paNa nahi zakIe. vartamAna dharme jAtivAda ane saMpradAyavAdane khUba protsAhana ApyuM che. saMpradAyavAdanuM kAma toDavAnuM che. jAtivAdanuM kAma toDavAnuM che, vighaTana karavAnuM che. AvA saMjogomAM rASTrIya ekatAnI vAta eka samasyA ja banI rahe che. dharmanAM traNa tattvo che - adhyAtma, naitikatA ane upAsanA. jo rUpakanI bhASAmAM kahevuM hoya to dharmanuM pakSI Aje taraphaDI rahyuM che. tenI baMne pAMkho kApI nAkhavAmAM AvI che. adhyAtmanI pAMkha paNa kApI nAkhavAmAM AvI che ane ? naitikatAnI pAMkha paNa kApI nAkhavAmAM AvI che. bacI che mAtra upAsanA. upAsanAnI pAMkhe dharma paNa taDapato hoya tema dekhAya che. dareka jagAe karmakAMDa ane upAsanA cAlI rahyAM che. naitikatA Aje vicitra sthitimAM pahoMcI gaI che. bhAratane adhyAtmapradhAna ane dhArmika deza kahevAmAM Ave che, paraMtu naitikatAnI je mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 108 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthiti Aje bhAratamAM che tene mATe ApaNe gauravapUrvaka koI vAta karI zakIe tema nathI. adhyAtma aMge paNa ApaNA dezanI sthiti kAMI bahu sArI nathI. bhAratanA loko adhyAtmanA nAme bhAratanI bahAra jaI rahyA che, paraMtu bahAra jaIne teo adhyAtmanI vAta ochI kare che ane paisA vadhu bhegA kare che. tyAga, tapasyA, paramArtha ane balidAnanI vAto jANe ke kalpanAlokanI vAto banI gaI che ! aNuvataH mAnavIya AcArasaMhitA gaNAdhipati tulasIe dharmane AvI sthitimAMthI ugAravA mATe aNuvrata AMdolananuM pravartana karyuM. aNuvrata AMdolana eka mAnavIya AcArasaMhitA che. vartamAnayugamAM rASTrIya hita mATe jeTaluM sahAyaka aNuvrata AMdolana thaI zake tema che eTaluM kadAca bIjuM ApaNe zodhavuM paDaze. aNuvratano niyama che ke, "huM jAtinA AdhAre koIne paNa UMcA ke nIca nahi mAnuM, saMpradAyanA AdhAre huM koInI dhRNA nahi karuM, koIne nIco dekhADavAno prayatna nahi karuM, koInI TIkA nahi karuM." jyAM sudhI ApaNA jIvanamAM A mULabhUta vAto na Ave tyAM sudhI ApaNe ekatAnI vAta vicArI na zakIe. eka zabdamAM kahevuM hoya to vikhaMDita vyaktitva dvArA ekatAnI vAta vicArI ja na zakAya. ApaNuM vyaktitva khaMDita vyaktitva che. akhaMDa vyaktitva dvArA ja ekatA ane akhaMDatatAno svara sArthaka banI zake. AjanI mukhya apekSA e che ke akhaMDa vyaktitvanuM nirmANa karavAmAM Ave. zikSaNa saMsthAo ane dharmazakti e baMne upara akhaMDa vyaktitvanA nirmANanI, samagra vyaktitvanA nirmANanI javAbadArI che. vyApaka dRSTikoNa, udAra ciMtana, caritrano vikAsa, tapasyA ane sahiSNutAnI zakti. A tamAma bAbato e vyaktitvamAM samAviSTa che. javalaMta praznA AjanI sthiti atyaMta vicitra banI gaI che. dharmanA kSetramAM paNa koI vyaktinA jIvanane badalavAnI vAta kahevAmAM AvatI nathI. dharma e ja vAta zIkhavADI rahyo che ke nAma japo, bhakti karo. A bhaktivAdanA ekAMgI khyAla dharmane dUSita banAvI mUkyo che. vyaktitvanA rUpAMtaraNanI vAta samApta thaI gaI. bhagavAnanuM nAma japo, mALA pheravo, savAra-sAMja sAdhuonAM darzana karavA jAva, maMdiramAM mAthuM Tekavo ane potAnA avaguNonI mAphI mAgatAM kaho ke - mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 109 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prabhu, mare avaguNa citta na dharo, samadarzI huM nAma tihAro, cAho to pAra karo." AjanuM badhuM ya pApa sApha-mApha. pachInA divase pUrI taiyArI sAthe pApakarmamAM joDAI jAva. vartamAnamAM dharmanI sthiti AvI ja banI gaI che. huM ghaNI vakhata eka prazna pUchuM chuM ke bhAratanI vastI keTalI che? javAba maLe che eka abaja. mAro bIjo prazna hoya che ke emAM dharmanI bhAvanAvALA lokonI saMkhyA keTalI? uttara maLe che - paMcyAzI karoDa. paMdara karoDa loko nAstika hoI zake. keTalAka jUnA nAstika ane keTalAka navA nAstika. mAro trIjo prazna hoya che - paMcyAzI karoDamAMthI saMpUrNa naitikatA ane ImAnadArIpUrvaka jIvana jIvanArA - loko keTalA? mAro A prazna sAMbhaLIne teo kiMkartavyavimUDha banI jAya che. koI spaSTa uttara ApI zakatA nathI. Akhare temaNe e vAta svIkAravI paDe che ke paMcyAzI karoDamAMthI bhAgye ja ekAda karoDa loko ImAnadAra haze. zakya che ke eTalA paNa na hoya! eno artha e thayo ke bhAratamAM ekAda karoDa ImAnadAra dhArmika loko che ane coryAzI karaDo loko dhArmika che paraMtu naitika nathI, imAnadAra nathI. AvI dhArmika vyaktio mATe kaTu chatAM yathArtha vizeSaNa hoya che - beImAna dhArmika. Aje beImAna dhArmika loko vadhu che, imAnadAra dhArmika loko khUba ochA che. dharmanI A vAstavika sthiti che. ApaNe kevI rIte kalpanA karI zakIe ke dharma dvArA jIvanamAM parivartana, rASTrIya cetanAnuM parivartana ane ekatAnI sthitinuM nirmANa karI zakAya? Aje ApaNA mATe ane dharmanA kSetramAM jIvatA loko mATe prathama jarUra che dharma aMge punarvicAra karavAnI, dharmakrAMtinI. gaNAdhipati zrI tulasIe A svarane prakharapaNe bulaMda karyo hato. zikSaNanA kSetramAM krAMti Ave jIvananuM bIjuM tattvache zikSaNa. jevI rIte dharmakrAMtinI jarUra che tevI ja rIte zikSaNanA kSetre paNa krAMti thavI Avazyaka che. zikSaNanA kSetramAM eka navuM abhiyAna zarU thavuM joIe. ekAMgI ane bauddhika vyaktitva banAvanAruM zikSaNa akhaMDa vyaktitvanuM nirmANa karI zakatuM nathI. samagra vyaktitva mATe cAratattvono saMtulita vikAsa Avazyaka che. zarIrabaLa, manobaLa, buddhibaLa ane bhAvanAtmaka baLa - A cAreyano vikAsa thayA vagara akhaMDa vyaktitvanuM nirmANa zakya nathI. khaMDita vyaktitva dvArA vartamAna samasyAnuM samAdhAna zodhI zakAya nahi. zikSaNa mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 110 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsthAomAM zarIrabaLanA vikAsa mATe keTalAka upakramo cAlI rahyA che. bauddhikabaLanI vRddhinA aneka upakramo cAlI rahyA che. jUnA jamAnAmAM nAlaMdA ane takSazilA jevI ekAda be saMsthAo hatI ke je buddhibaLanA nirmANa mATe satata prayatnazIla hatI. paraMtu Aje evI saMsthAo agaNita banI gaI che. Aje bauddhika vyaktionI koI taMgI nathI paraMtu mAnasika ane bhAvanAtmaka daSTie saMpanna vyaktitva khUba ochAM jovA maLe che. ApaNe buddhi dvArA ghaNI badhI samasyAone ukelavAno prayatna karIe chIe, paraMtu jyAM sudhI ApaNI aMtaradRSTi vikAsa nahi pAme tyAM sudhI samasyAonI paraMparA anaMta ja banI raheze. eka samasyAno ukela maLe e pahelAM bIjI be navI samasyAo pedA thaI jaze. jyAM sudhI bhAvAtmaka vikAsa nahi thAya tyAM sudhI samasyAonA pUrathI bacI nahi zakAya. krUratA zA mATe? vartamAna samasyAonuM eka kAraNa karuNAno abhAva che. chellI aDadhI zatAbdIthI krUratA khUba vadhatI rahI che ane karuNA ghaTatI rahI che. saMvedanazIlatAno doro kSINa thato rahyo che. mANasa samAja pratye saMvedanazIla hoya, bIjAone te potAnA samAna samaje, bIjAonI pIDAne potAnI pIDA samaje evAM tathyo Aje lagabhaga vismRta thaI rahyAM che. mAnavInI hatyA karavI e Aje taNakhaluM toDavA jevI sAmAnya vAta banI gaI che. thoDAka dhana mATe, pralobhana mATe ane tadana tuccha ghaTanAne kAraNe mANasanI hatyA karavAnI vAta sAmAnya banI gaI che. AvI krUratAno vikAsa zI rIte thayo? enuM bIjuM kAraNa che bauddhika vikAsanI sAthe bhAvAtmakavikAsa tarapha pUratuM dhyAna na ApavuM. jo bauddhika vikAsa ane bhAvAtmaka vikAsa saMtulita hota, samAMtara hota, mastiSkanA DAbA paTalanI sAthe sAthe jamaNA paTalano vikAsa paNa thato rahyo hota to ApaNe Aje AvI jaTila samasyAono sAmano karavo paDyo na hota. rASTrIya ekatA jevI samasyA aMge ciMtA karavAnI jarUra ja na hota. vyaktikatva saMtulita bane manobaLa ane bhAvanAbaLa kyAreya buddhi dvArA vadhI zakatAM nathI. manobaLanA abhAve ja ApaNI sahanazakti ghaTI rahI che. ApaNe koIpaNa muzkelIne sahana na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 111 E Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI zakatA nathI. koI paNa samasyA sAme Ave che ane mANasa gabharAI jAya che. Aje jeTalo mAnasika tanAva vadhyo che eTalI ja vyakti vadhu asahiSNu banI che. zarIrabaLa ane buddhibaLa to vadhatAM jAya che paraMtu jIvananuM mahattvanuM pAsuM - bhAvabaLa - upekSita che. zuM A asaMtulana mANasane rASTrIya ekatAnI dizAmAM laI jaze kharuM? mane lAge che ke jyAM sudhI ApaNe saMtulita vikAsanI dizAmAM prasthAna nahi karIe tyAM sudhI rASTrIya ekatAnI dizAmAM ApaNuM prasthAna zakya nahi bane. e eka viDaMbaNA che ke ApaNe rASTrIya ekatAnI vAta vicArIe chIe. ApaNI ekatA paDozI sAthe paNa nathI, parivAra sAthe paNa nathI, bhAI sAthe paNa nathI ! asaMtulita vyaktitva A badhA mATe javAbadAra che. je divase ApaNuM vyaktitva saMtulita banaze te divase ekatAno svara ApoApa guMjI UThaze. aNuvrata AMdolane je AcArasaMhitA rajU karI che te rASTrIya ekatAnI dizAmAM prasthAnanuM eka mAdhyama banI zake tema che. paraMtu mAtra AcArasaMhitA dvArA parivartana thaI zakatuM nathI. parivartana mATe vyaktitvanuM rUpAMtaraNa Avazyaka che. Adhunika bhASAmAM ema kahI zakAya ke rAsAyaNika parivartananI jarUra che. jyAM sudhI vyaktinAM kemikala ane aMtaHstrAvI graMthionA srAva badalAze nahi tyAM sudhI vyakti badalAI nahi zake. prazna rASTrIya ekatAno A vaijJAnika yuge ApaNane aneka navI daSTio ApI che. ApaNane e jANavAnI sagavaDa thaI che ke kevI rIte vyaktine badalI zakAya ? kRSi vizvavidyAlayomAM ghaNI badhI vAto badalavAmAM AvI rahI che. drAkSanAM bIja badalI nAkhavAmAM AvyAM che. bIja vagaranI drAkSa paNa pedA karI devAmAM AvI che. bIjA badalI nAkhavAmAM Ave che, rUpa badalI nAkhavAmAM Ave che, bIja vagaranAM phaLo paNa pedA karavAmAM Ave che. A badhA saMskaraNanA prayogo che. ApaNI samakSa sauthI moTo prazna mANasane badalavAno che. saghaLI cIjo badalAI jaze paraMtu mANasa nahi badalAya to samasyAo jemanI tema raheze. rASTrIya ekatAno prazna thAya ke parivAranI ekatAno prazna hoya, A tyAre ja zakya bane che ke jyAre bhAvAtmaka vikAsa tarapha ApaNuM dhyAna kendrita thAya. mANasa bhAvanAnA stare jIve che. te kyAreka sukhI thAya che to kyAreka duHkhI thAya che. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 112 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAreka te rAgabhAvathI gherAI jAyache to kyAreka te dveSathI bharAI jAyache. mANasa A bhAvanAothI prabhAvita jIvana jIve che ane ApaNe bhAvanAtmaka vikAsanI apekSA karI rahyAchIe. mULarasparzI draSTi jAge mahAvIre jIvananI be daSTio batAvI - siMhadaSTi ane zvAnadaSTi. upamA dvArA A vAta samajAvavAmAM AvI. siMhane goLI mAro to siMha goLI tarapha dhyAna nahi Ape paraMtu jeNe goLI mArI haze tenA upara e trATakaze. tame kUtarA tarapha patharo nAkho to te patharAne cATavA lAgaze, jeNe patharo nAkhyo che enA tarapha e dhyAna nathI Apato. siMhanI dRSTi mULa samasyAne pakaDanArI dRSTiche ane kUtarAnI dRSTi samasyAne TALavAnI dRSTi che. tenI dRSTi mULa sudhI pahoMcatI nathI. jo ApaNe rASTrIya ekatA vize gaMbhIratApUrvaka vicAra karavo hoya ane te samasyAnuM samAdhAna ApavuM hoya to ApaNe tenA mULa sudhI javuM paDaze. loko vicAreche ke paMjAbanI samasyAche, AsAmanI samasyAche ane mijoramanI samasyA che. samasyAnA eka pAsAne ApaNe sparzIe chIe paraMtu samasyAnA mULa sudhI ApaNe jatA nathI. samasyAnA samAdhAna mATe tenA mULa sudhI javuM jarUrI hoyache. ApaNe ApaNI kaTTaratAne kAraNe bIjAonA manamAM saMdeha pedA karI daIechIe. bahumatIne paNa saMdeha thaI jAya che. potAnI bhAvanAno garva paNa thAya che. bhAvanAno Avo garva meM pote sAMbhaLyo che. eka bahubolA mANase amane kahyuM hatuM ke, Apa samudramAM eka TApu samAna cho. chatAM Apa AvI vAta karI rahyA cho ? e sAMbhaLIne huM daMga banI gayo. jyAM moTI saMkhyAno ke bahumatano garva hoya che tyAM AvI vAta pedA thAya to Azcarya na thavuM joIe. samAdhAnanI dizA Aje ekatAnA prazna aMge gaMbhIratApUrvaka ciMtana karavuM Avazyaka che. e ciMtana mAtra rAjanIti dvArA ja na thavuM joIe. huM ema vicAruM chuM ke Aje evA ciMtana mATe eka samanvaya samiti hovI joIe. temAM dharmaguru hoya, rAjanetA hoya, samAjanetA hoya, arthazAstrI hoya, mAnavazAstrI hoya ane zikSaNazAstrI hoya. aneka prakAranA loko eka raMgamaMca upara besIne samasyA aMge vicAra kare. samanvita prayatna ane samanvita vicAra ja ApaNane koI samAdhAnanI phormyulA mahAvIranuM ahiMsA-darzana 113 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI pahoMcADI zakaze. ekalA rAjanetA potAnA erakaMDIzana kAryAlayamAM besIne koI samasyA aMge vicAra karaze to te polIsa ane lazkaranI madadathI ekatA TakAvavAno prayatna karaze, paraMtu prajAnA dimAgamAM te ekatAnI vAta dRDha nahi karI 213. huM ema nathI mAnato ke dharma dareka vAtamAM paryApta nIvaDI zake che. dharma badhuM ja karI zake che evo amAro vizvAsa nathI. dharma koI jAduI lAkaDI nathI ke jene pheravavAthI badhuM thaI jAya ! jarUra che vivekanI Aje samanvita prayatno karavAnI jarUra che, vivekanI jarUrache, vizleSaNanI jarUra che. pitAe potAnA putrone kahyuM - beTA ! gAya ane govALa vacce zo taphAvata hoyache ? eka putra tarata Ubho thaIne bolyo, pitAjI ! vAta bilakula spaSTache ke gAya dUdha Ape che ane govALa dUdha dohe che. bIjo putra bolyo, e vAta barAbara nathI. pitAe pUchyuM to pachI zo taphAvata che ? eNe kahyuM, gAya zuddha dUdha Ape che ane govALa temAM pANI bheLave che. Aje A taphAvata samajavAnI jarU2 che. ApaNe dUdha ApanAra ane pANI bheLavanAranA taphAvatane samajI zakIe, ApaNI vivekacetanA jAge ane ApaNA aMtaHkaraNanI cetanA jAge. je cetanAmAM potAnA mATe nahi paraMtu sau koI mATe samAna tako hoya. jo samanvayanI AvI cetanA jAgI jAya to rASTrIya ekatAnuM svama yathArtha banI zake. te sivAya rASTrIya ekatAnI kalpanA haMmezAM adhUrI ja raheze. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 114 For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sukha-duHkhanA mULa sotanI zodha jainadarzanamAM pratyeka vastuno vicAra saMdarbha sahita karavAmAM Avyo che. saMdarbhanAM aneka biMduo hoI zake. tenAM ochAmAM ochAM cAra biMdu che - dravya, kSetra, kALa ane bhAva. dravyanI apekSAe sukha ane duHkha prANInI anubhUti che. sukha ane duHkha ApaNAM Flakson saMvedanache. temanuM astitvana to padArthamAM hoya che ke na koI ghaTanAmAM hoya che. tarkazAstramAM upAdAna ane nimitta e baMne daSTie vicAra karavAmAM Ave che. sukha ane duHkhanAM upAdAna ApaNA aMtaraMgamAM che, bAhya jagatamAM tenAM nimitto hoI zake paraMtu tenI sattA nathI. padArtha nathI Apato sukha ke duHkha vyavahAra jagatamAM sukha ane duHkhanuM AropaNa bAhya padArthomAM karavAmAM AvyuM che. ISTa padArtha sukha ApanArA ane aniSTa padArtho duHkha ApanArA mAnavAmAM AvyA che. A khyAlanA AdhAre mANasa vadhumAM vadhu ISTa padArthone saMgraha karavAmAM ane aniSTa padArthone dUra karavAmAM pravRtta rahe che. nimittone vadhAre paDatuM mahattva ApavAne kAraNe ApaNI jAgarukatA e dizAmAM vadhI | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 115 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaI ane upAdAna pratye ApaNI jAgarukatA ochI thaI gaI. tethI ApaNe padArtho pratye jeTalA jAgaruka chIe teTalA potAnA pratye nathI. ApaNI sukha-duHkhanI tamAma kalpanAo padArtha sAthe joDAyelI che. tethI ApaNe e vyaktine bhAgyazALI samajIe chIe ke jenI pAse padArthono moTo saMgraha hoya che. jenI pAse padArthono saMgraha nathI hoto tene ApaNe bhAgyazALI mAnatA nathI. zuM padArtha kharekhara sukha Ape che? zuM padArtha kharekhara duHkha Ape che? jo padArtha sukha ke duHkha Apato hota to game te vyaktine te sukha-duHkha ApI zake. paraMtu mRta vyaktine padArtha dvArA sukha-duHkha jevuM kazuM ja maLatuM nathI. ethI e spaSTa thAya che ke sukha-duHkhano sIdho saMbaMdha ApaNI saMvedanAtmaka cetanA sAthe che, padArtha sAthe nathI. eka jIvita vyakti jenAmAM cetanA vidyamAna che, te vyakti sUtelI hoya tyAre tene padArthano bharapUra saMgraha paNa sukha-duHkha Apato nathI. koI virakta vyaktine paNa padArtha sukha-duHkha ApI zakato nathI. A tamAma ghaTanAothI e spaSTa thAya che ke sukhaduHkhanuM saMvedana e vyaktino potAno AMtarika prazna che. bAhya padArtha sukha-duHkhanuM uddIpana banI zake che, paraMtu tenA mULa srota banI zakatA nathI. sukha ane duHkhano mULa srotA sukha-duHkhanA mULa srota beche - (1) zarIra, (2) zuddha ane azuddha caitanya. ApaNA zarIramAM eka prANavidyuta (vAITala enarjI ane bAyo ilekTrIsiTI) che, ApaNA zarIramAM keTalAMka rasAyaNo che ane ApaNA zarIramAM keTalIka graMthio che. ApaNI jaivika vidyutamAM thanArAM vizeSa prakAranAM prakaMpano sukha ane duHkha pedA kare che. e ja rIte rAsAyaNika prakaMpano dvArA paNa sukha-duHkhanAM saMvedano pedA thAya che. sukha ane duHkhanI graMthio paNa e ja kAma kare che. A prakaMpanonA abhAve anukULa ke pratikULa ghaTanA ghaTavA chatAM sukha ke duHkhanuM saMvedana thatuM nathI. AtmA ja sukha-duHkhano kartA che. jaina darzanano A dhruva siddhAMta che. teno saMbaMdha karmavAda sAthe che. pratyeka zubha ke azubha AcaraNa sAthe karma paramANuonI viziSTa saMracanA hoya che. teno jema jema paripAka thAya che tema tema sukha ke duHkhanuM saMvedana jAge che. teno paripAka rAsAyaNika ane vidyuta prakaMpano svarUpe pragaTa mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 116 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAyache. hakIkatamAM vidyutIya prakaMpano ja sukha-duHkhanuM saMvedana karAveche. A biMdu u52 A5Ne sukha ane suvidhA vacce bhedarekhA dorI zakIe chIe. suvidhA ane sukha eka nathI bIjI vyakti suvidhA ApI zake che paNa sukha nathI ApI zakatI. jo koI vyakti anya koI vyaktine sukha ApI zake to 'AtmA ja sukha-duHkhano kartA che' e siddhAMtanI prAmANikatA khatama thaI jAya. siddhAMtanI prAmANikatA ke aprAmANikatA e paNa mukhya prazna nathI. mukhya prazna to eche ke saMvedanA caitanyagata hoya che. te padArthagata nathI. bIjI vyakti muzkela paristhiti pedA karI zake che, paraMtu duHkha nathI ApI zakatI. muzkelI ane duHkha e be eka ja nathI. muzkela paristhitimAM paNa mANasa sukhI rahI zake che ane suvidhApUrNa paristhitimAM paNa mANasa duHkhI thaI zake che. A saMdarbhamAM mahAvIra, buddha, Isu vagere adhyAtma puruSonI jIvanaghaTanAnuM adhyayana ukta niSkarSanI puSTi kare che. temane duHkhI karavAnA aneka prayatno karavAmAM AvyA. chatAM teo duHkhI na thayA. bhagavAna mahAvI2 upa2 eka govALa prahAro karI rahyo che ane teo enA upara karuNAnI varSA varasAvI rahyAche. bhagavAna buddha upara devadatta prahAro karI rahyochechatAM buddha zAMtache. mahA prabhu Isune zULInI sajA ApavAmAM AvI rahIche chatAM teo sajA ApanArAo mATe maMgaLa kAmanA karI rahyAche. zuM teo ane A badhI vAto sAcAM che ? jo sAcAM hoya to enuM phalita e ja gaNAya ke AMtarika parivartana thayA pachI bAhya paristhitio prabhAvita karI zakatI nathI. anuprekSA : enTIboDInA nirmANano upakrama AMtarika parivartana mATe anuprekSA ane prekSAnA prayogonI upakSA karI zakAya nahi. anitya, azaraNa, anyatva ane ekatva A cAra anuprekSAo mAnasika temaja bhAvanAtmaka duHkhanI cikitsAnA mahattvapUrNa prayogo che. saMyoga ane viyoganA cakramAM jIvatI vyakti sukha-duHkhanA saMvedanathI zI rIte bacI zake ? anukULano yoga thavAthI sukhanuM saMvedana thAya che to teno viyoga thavAthI mahAvIranuM ahiMsA-darzana 117 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ duHkhanuM saMvedana thAya che. anitya anuprekSAno abhyAsa AvAM saMvedanothI mANasane bacAve che. jevI rIte sukha-duHkhanI anubhUti AMtarika che evI ja rIte tenAthI bacavAno prayatna paNa AMtarika ja che. tene "boDIane "enTIboDI'nA siddhAMta dvArA samajI zakAya che. anuprekSAno prayoga cetanAnA stare "enTIboDI'nuM nirmANa che. mANasa vyavahAranA stare samUhabaddha che ane hakIkatamAM te ekalo che. vyavahAranA stare tenA aneka saMrakSakache, hakIkatamAM te trANarahita che. vyavahAranA stare te sau koI sAthe joDAyelo che, hakIkatamAM te sauthI bhinna che. niSkarSanI bhASAmAM kahI zakAya ke ekatva, azaraNa ane anyatva e vAstavika satya che. temano abhyAsa mANasane saMvedanothI bacAve che. mAtra jJAnano artha ApaNI cetanAnA be stara che - (1) saMvedananuM stara, (2) jJAnanuM stara. saMvedananA stare duHkha ane sukhanuM cakra cAle che. jJAnanA stare te cakra aTakI jAya che. e avasthAmAM sahaja AnaMda pragaTa thAya che. te ahetuka ane nimittothI para hoya che. te paristhitithI prabhAvita ane bAdhita nathI thato. te jJAnanI bhUmikA prekSA dvArA prApta karI zakAya che. jema jema jJAtA ane dRSTAbhAvanI cetanA vikasita thAya che tema tema saMvedanA kSINa thatI jAya che ane jJAna vikasita thatuM rahe che. A mAtra jJAnanI sAdhanA Aje paNa karI zakAya che. mAtra jJAna eTale koruM jJAna, saMvedanazUnya jJAna. niSkarSa e che ke potAnI jAtane samajIne ja mANasa sukhaduHkhanAM rahasyone samajI zake che, sukha-duHkhanA mULa srotane zodhI zake che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 118 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matanuM astitva ? mana atyaMta caMcaLa che, evo eka sAmAnya khyAla che. mana caMcaLa che e saccAI paNa che. te zuM che? A aMge ghaNA lokone jANakArI nathI. tethI teo mananI caMcaLatAne eka koyaDo banAvI beThA che. hakIkatamAM te koyaDo nathI. ApaNI jANakArI AgaLa vadhe to ghaNI badhI mAnasika mUMjhavaNone ApaNe ukelI zakIe. ApaNuM vyaktitva zarIra ane cetanAnI joDa che. ApaNe jANIe chIe saMvedana karIe chIe, anubhava karIe chIe - A badhuM cetanA dvArA thaI rahyuM che. ApaNA vyaktitvamAM mananuM sthAna maulika nathI. temAM maulika ' sthAna cetanAnuM che. mana ApaNA zarIranuM sahacArI tattva che. jevI rIte bhASA zarIra sAthe joDAyelI che evI ja rIte mana paNa zarIra sAthe joDAyeluM che. jevI rIte bhASAne zarIrathI alaga karI zakAtI nathI evI ja rIte manane paNa zarIrathI alaga karI zakAtuM nathI. vyaktitvanuM mULa tattva zarIra, bhASA ane mana e traNeya paudgalika che, acetana che. cetanA sAthe joDAIne te sacetananI jema kAma kare che. A traNeyamAM zarIra sthAyI tattva che. bhASA ane mana utpanna thAya che ane vinaSTa thAya che. temane utpanna karavAM 1 mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 119 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane vinaSTa karavAM te ApaNA hAthamAM che. ApaNe icchIe to bolI zakIe chIe ane na icchIe to bolAvanuM baMdha karI zakIe chIe. ApaNe icchIe to vicArI zakIe chIe ane na icchIe to vicAravAnuM baMdha thaI zake che. A icchA ApaNA vyaktitvanuM mULa tattva che ane te manathI pache. jo icchA manathI utpanna thatI hota to vicAravAnI ke na vicAravAnI icchAno prazna na hota. pachI icchA upara manano adhikAra hota, paraMtu mana upara icchAno adhikAra na hota. hakIkta e che ke icchAno mana upara adhikAra che, icchA upara manano adhikAra nathI. mana mULa samasyA nathI icchA ane icchAjanita saMskAro cetanA sAthe joDAyelA che. te zarIra, bhASA ane mana traNeyane prabhAvita kare che. ApaNA sthULa zarIramAM vyakta thanArI cetanAnuM nAma citta che. citta ane mana baMne eka ja nathI. citta ApaNI cetanA che ane mana cittanuM sahayogI acetanataMtra che. icchA ane saMskAra cittamAM pragaTa thAya che. e abhivyaktinI avasthA eTale bhAva. e bhAva mAnasika stare AvIne manobhAva bane che. mana bhAvonuM vAhaka che, utpAdaka nathI. tethI, mULa samasyA mana nathI. mULa samasyA che icchA, vRtti ane saMskAra. cittavRttiH mananuM utpAdaka tattva mana eka pravRtti che tethI caMcaLatA tenI prakRti che. tene kyAreya sthira karI zakAtuM nathI. tenI be avasthAo che - vyagra ane ekAgra. jyAre te aneka viSayo upara gatizIla bane che tyAre tenI vyagra avasthA hoya che. A vyagratA tanAva pedA kare che. abhyAsa dvArA vyagratAne samApta karIne manane ekAgra-eka AlaMbana upara gatizIla karI zakAya che. cittanI vRttio manane utpanna kare che. enuM tAtparya e che ke caMcaLa citta manane utpanna kare che. te sthira thaI jatAM mana vinaSTa thaI jAya che. te cittanI caMcaLatA sAthe utpanna thAya che ane tenI sthiratA thatAM vinaSTa thaI jAya che. tethI tene apratiSTha kahevAmAM Ave che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 120 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cittanI caMcaLatAnAM traNa rUpa che - ciMtana, anuprekSA ane bhAvanA. ciMtanaH temAM viSayanI sImA nathI hotI. temAM mukta bhAve vicAra cAle che, vikalpo Ave che ane navA navA viSayo pedA thAya che. anuprekSA: te viSaya upara thanAruM anuciMtana che. temAM nizcita viSaya upara ja vikalpo karavAmAM Ave che. koI anityanI anuprekSA kare che tyAre te padArthanA anitya svabhAvanuM ja ciMtana kare che. temAM mukta ciMtana hoya che, viSaya nathI badalAto, vikalpo badalAtA rahe che. - bhAvanAH temAM eka viSayaka vikalpanI punarAvRtti thAya che. anuprekSAmAM vikalpa bevaDAto nathI. AmAM te bevaDAvavAmAM Ave che tyAre te bhAvanA banI jAya che. japa eno ja eka prakAra che. bhAvanAmAM ciMtana ane karma e baMnenI punarAvRttio karavAmAM Ave che. ciMtananI apekSAe anuprekSAnI sImA nAnI che. tenI apekSAe temAM caMcaLatAnuM pramANa ochuM thaI jAya che. anuprekSAnI bhAvanAmAM cittanI caMcaLatA vadhAre ochI thaI jAya che chatAM temAM ekAgratAnuM e biMdu nathI banatuM ke jene dhyAna kahI zakAya. anuprekSA ane bhAvanA karatAM karatAM citta niruddha thaI jAya che, te AlaMbana upara ekAgra thaI jAya che tyAre te dhyAnanA rUpamAM badalAI jAya che. ciMtana - aneka viSaya, aneka vikalpa anuprekSA - eka viSaya, aneka vikalpa bhAvanA - eka viSaya, eka vikalpanI punarAvRtti. dhyAna - eka viSaya, eka vikalpa, punarAvRtta athavA nirvikalpa. citta ane mana eka nathI sAmAnya rIte citta ane manane ekAWka mAnavAmAM Ave che. paraMtu hakIkatamAM te ekArthaka nathI. manovijJAnamAM cittanA arthamAM mukhyatve manano prayoga karavAmAM Avyo che. citta ane mananI ekatA mAnavAthI samasyAnuM samAdhAna nathI maLatuM. samasyA e che ke zuM mana svayaMsaMcAlita che ke pachI te koI bIjA dvArA saMcAlita che? jo te svayaMsaMcAlita hoya to pachI tene vazamAM karavAnI vAta nirarthaka banI mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 121. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahe che. e ja rIte vyagra ane ekAgra thavAnI vAta paNa arthahIna banI jAya che. tenuM niyAmaka citta che. tenI vyagratA ane ekAgratA citta upara nirbhara che tethI ApaNuM dhyAna citta ane mana e baMnenI sImA upara kendrita thavuM jarUrI che. saMcAlaka che citta. smRti, kalpanA, manana, IhA, apoha, mArgaNA, gaveSaNA, ciMtA ane vimarza A badhAM mananAM kAryo che. A badhAM mAnasika kAryo cittanA sahayogathI ja saMpanna thAya che. tenA sahayoga vagara mana kazuM ja karI zakatuM nathI. zarIranI kriyA sAthe tenI tulanA karI zakAya che. hAthanI AMgaLIo cAle che ane aneka kAryo saMpanna thaI jAya che, paraMtu te kArya cittano sahayoga prApta thayA pachI ja saMpAdita thAya che. kriyA karavI e zarIranuM kAma che, tenuM saMcAlana karavuM e cittanuM kAma che. barAbara evI ja rIte mAnasika kriyAnI sAthe cittano yoga banI rahe che. A saMbaMdhanI daSTie ghaNI vakhata citta ane manane eka ja mAnI levAmAM Ave che. vyavahAramAM temane eka ja mAnavAmAM koI muzkelI nathI paDatI, paraMtu dhyAnasAdhanAnI kSaNomAM te muzkelI sAme tarI Ave che. jo dhyAna manano ja eka khela hoya to pachI vAMdarAnI sthiratAne paNa tenI caMcaLatAnuM ja eka pradarzana mAnavuM joIe. dhyAnanA vikAsanuM prathama caraNa che vikalpa dhyAna ane bIjuM caraNa che nirvikalpa dhyAna. te samAdhinI avasthA che ane dhyAnanuM vAstavika svarUpa e ja che. AvI sthiti mananI tamAma pravRttio samApta thayA pachI ja upalabdha thAya che. bIjA zabdomAM mana vinaSTa thaI gayA pachI ja nirvikalpa avasthAno anubhava thAya che. A avasthAmAM mana vilIna thaI jAya che. cittanI vRttio vilIna thaI jAya che paraMtu citta vilIna nathI thatuM. A biMdu upara citta ane mananI alagatAno anubhava karI zakAya che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 122 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananI sArthakatA C[ ? mANasanuM nADItaMtrA tamAma prANIo karatAM vadhAre vikasita che. tenI mastiSkIya kSamatA agamya ane AkalanathI parache. temAM mana, buddhi ane atIndrIya cetanA e tamAmanAM kendro banelAM che. manathI para buddhi ane buddhithI para indriya cetanAnuM astitva che. ciMtana mAnasika prakriyAche. tenA dvArA mANase khUba vikAsa karyo che. tenI sAthe smRti ane kalpanA joDAyelI che. smRti, kalpanA ane ciMtana e traNeyanA yoge vikAsanA cakrane gatizIla banAvyuM che. mAnasika ciMtana sAthe kAma ane artha e baMneno vikAsa thayo che. pazumAM > kAma che paraMtu artha niyojananI kSamatA tenAmAM nathI. mAnavIe kAmane paNa vikasita karyo che ane tenI pUrti | mATe arthanuM sAdhana paNa zodhyuM che, tenuM niyojana paNa karyuM che. kAma ane artha e baMne maLIne mANasanA dazya jIvanacakrane pUrNa banAve che. tenA AdhAre sArthakatAnI mImAMsA karIe to ema kahI zakAya ke jeNe kAma ane arthano saMtulita vikAsa karyo che te mAnavajIvana sArthaka che, bAkInuM vyartha ke nirarthaka che. sArthakatAnI vyAkhyA buddhi ane mana atIndriya cetanAnAM madhya dvAra che. tenuM eka kiraNa manane ajavALe che to bIjuM kiraNa atIndriya cetanA tarapha jAya che. tene dazyajIvananI sArthakatAno siddhAMta mAnya nathI hoto. jIvana je dazya che, te mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 123 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eTaluM ja nathI. tenI sAthe adazya paNa joDAyeluM che. pratyeka mANasa be jagata sAthe joDAyelo che. te aMtarajagatamAM rahe che ane bAhya jagatamAM jIve che. prathama adazya che ane bIjuM dazyache. prathama sUkSma che ane bIjuM sthULa che. prathama indriya ane mana dvArA ajJAta che ane bIjuM enA dvArA jJAta che. ajJAta ane jJAta e baMne dIpone eka karI dIdhA vagara mahAdvIpa banato nathI, e baMne khaMDone bhegA karyA vagara vyaktitva akhaMDa banatuM nathI. khaMDita vyaktitvanA AdhAre sArthakatAnI vyAkhyA paNa ApI zakAtI nathI. adazya jagatamAM caitanya ane AtmAnuM astitva che. te niraMtara vikAsanI dizAmAM sakriya che. e vikAsanuM sAdhana che dharma. indriya cetanAnA stare dharmanuM svataMtra mUlya upasthita karI zakAtuM nathI. tenA svataMtra mUlyanI pratiSThA atIndriya cetanAnA stare ja karI zakAya che. A bhUmikA aciMtana ane amanaskanI bhUmikA che. tyAM ciMtana che, paraMtu mana ke ciMtana mATe avakAza nathI. jyAM mananA tamAma khela samApta thaI jAya che tyAM ja tenI anubhUti thAya che. svArtha ane parArtha e baMne mananI sImAmAM uchera pAme che. paramArtha tenI sImAthI para che. jo ApaNe akhaMDa vyaktitvanA AdhAre sArthakatAne vyAkhyAbaddha karIe to kahevuM paDaze ke dharma, kAma ane arthano saMtulita vikAsa ja mAnavajIvananI sArthakatA che. prazna mAnavajIvananI sArthakatAno. AdimAnava paththarayugamAM jIvato hato, Ajano mANasa aNuyugamAM jIvI rahyo che. paththarayugathI aNuyuga sudhInI yAtrAmAM ciMtana eka sazakta mAdhyama rahyuM che. tenA abhAve mANasa baLada jevo ja rahyo hota, je hajAro varSa pahelAM paNa gADIno bhAra khecato hato ane Aje paNa khecI rahyo che. ciMtanano vikAsa pote ja mAnavajIvananI sArthakatA che. jo mANasanA vikAsanuM caramabiMdu, ciMtana ja hota to A sArthakatA upara tene atyaMta garva thAta, paraMtu ciMtana tenA vikAsanuM caramabiMdu nathI. mAnavImAM vikAsanI anaMta saMbhAvanAo che. tenAmAM maulika manovRttio che. te ciMtanane viparIta dizAmAM paNa laI jAya che. tenA upara niyaMtraNa karavuM e paNa sArthakatAno eka AdhAra che. te niyaMtraNa ciMtana dvArA nahi, aciMtana ane nirvicAranI bhUmikAmAM ja zakya che. vicAra vikAsanI sAthe thanAro bauddhika vikAsa caritra vikAsano nizcita vikalpa nathI Apato. nirvicAranI bhUmikAmAM caritra vikAsano nizcita anubaMdha che. tethI mAnavajIvananI sArthakatAne vicAra ane nirvicAra e baMnenA vikAsa dvArA ja vyAkhyAbaddha karI zakAya. vartamAnanI samasyA e che ke sArthakatAne mAtra vicAranA mAdhyamathI ja vyAkhyAbaddha karavAmAM AvI rahI che. A manodazAmAM parivartana jarUrI che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 124 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mastiSka niyaMtraNa ane jaivika ghaDI mANasano mUDa satata badalAto rahe che. eka ja divasamAM paNa mUDa ekasarakho raheto nathI. kyAreka te zAMta hoya che ane kyAreka te uttejita thaI UThe che. kyAreka te prasanna hoya che ane kyAreka te viSaNa thaI jAya che. jema jema bhAvacakra badalAtuM rahe che tema tema mUDa paNa badalAto rahe che. mANasanI kAryakSamatA paNa satata badalAtI rahe che. eka ja divasamAM tenAM aneka rUpa thaI jatAM hoya che. tenuM kAraNa zuM che? tenI zodha hajAro varSa pahelAM paNa karavAmAM AvI hatI ane Aje paNa vaijJAniko tenI zodha karI rahyA che. prAcIna zodhano niSkarSa A che - svaracakra ane Adhunika zodhano niSkarSa che - jaivika ghaDI. mastiSka, A prANazakti, svara ane kALa emanA sahayogathI jIvanano eka laya bane che. tenuM yaugika nAma che svaracakra athavA svarodaya ane vaijJAnika nAma che jaivika ghaDI. mANasano svara caMdra ane sUryathI prabhAvita thAya che. tethI pratidina tathA dara pakhavADiye zvAsanI gati alaga alaga bane che. sUryodaya vakhate svaracakrano niyama A pramANe che - mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 125 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zukla pakSa (sUryodaya vakhate) kRSNapakSa (sUryodaya vakhate) tithi 1. DAbo svara (IDA nADI) 1. jamaNo svara (piMgalA nADI) 2. DAbo svara 2. jamaNo svara 3. DAbo svara 3. jamaNo svara 4. jamaNo svara (piMgalA nADI) 4. DAbo svara (IDA nADI) 5. jamaNo svara 5. DAbo svara 6. jamaNo svara 6. DAbo svara 7. DAbo svara 7. jamaNo svara 8. DAbo svara 8. jamaNo svara 9. DAbo svara 9. jamaNo svara 10. jamaNo svara 10. DAbo svara 11. jamaNo svara 11. DAbo svara 12. jamaNo svara 12. DAbo svara 13. DAbo svara 13. jamaNo svara 14. DAbo svara 14. jamaNo svara pUrNimA 15. DAbo svara 15. jamaNo svara Asvara parivartanano prAkRtika niyama che. zvAsasvayaM saMcAlita ane icchA saMcAlita pravRttionI vaccenuM saMparka sUtra che. te svayaMsaMcAlita paNa che ane tenA upara aicchika niyaMtraNa paNa karI zakAya che. zvAsa-niyaMtraNa dvArA mastiSka taraMga, hormonanA srAva tathA cayApacayanI kriyA upara paNa niyaMtraNa karI zakAya che. manovaijJAnikonAM navAM saMzodhano dvArA jANavA maLyuM ke svaracakranI jema jamaNA-DAbA mastiSka paTalonuM paNa eka cakra che. mastiSkano eka paTala nevuMthI so miniTa sudhI sakriya rahe che tyAra pachI te niSkriya thaI jAya che. bIjo paTala sakriya thaI jAya che. oTonomika nADItaMtranA be bhAga che : perAsimpatheTika (parAnukaMpI IDAnADI) ane simpatheTika (anukaMpI piMgalAnADI). perAsimpatheTika nADItaMtra zArIrika kriyAone maMda kare che. | mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 126. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ simpatheTika nADItaMtra zArIrika kriyAone uttejita kare che. anuloma-viloma zvAsapaddhati dvArA tenA upara saMtulana sthApI zakAya che. bhAvanAonuM udgama sthAna limbika taMtrano eka bhAga - hAIpothelemasa che. sUkSma zarIranA bhAvanAM prakaMpano sthULa zarIranA mastiSkamAM Ave che ane hAIpothelemasamAM te pragaTa thAya che. pachI mana sAthe joDAIne manobhAva bane che. tenA AdhAre ApaNo vyavahAra saMcAlita thAya che. layabaddha dIrghazvAsa dvArA limbikataMtra upara niyaMtraNa karI zakAya che. zvAsa ane mastiSkanAM cakrono jaivika ghaDI sAthe gADha saMbaMdha che. viliyama phulIzanA mata mujaba puruSanI zakti, sahiSNutA ane sAhasanuM samayacakra trevIsa divasanuM hoya che. bIjo mata evo che ke mANasamAM buddhimatAnuM samayacakra trIsa divasanuM hoya che. strIomAM grahaNazIlatA tathA aMtardarzananuM samayacakra aThyAvIsa divasanuM hoya che. A samayacakra pratyeka kozikAmAM prApta che. mAnavInI sahaja pravRttio - bhUkha, nidrA, jAgaraNa vagere samayabodhaka jIvanaghaDI sAthe joDAyelI che. prANadhArAno pravAha zarIranAM aMgomAM haMmezAM ekasarakho nathI raheto, te badalAto rahe che. tenuM parivartana cakra A pramANe che - savAre traNa vAgyAthI pAMca vAgyA sudhI phephasAM savAre pAMcathI sAta vAgyA sudhI moTuM AMtaraDuM savAre sAtathI nava vAgyA sudhI peTa savAre navathI agiyAra vAgyA sudhI plIhA anyAzaya bapore agiyArathI eka vAgyA sudhI hRdaya bapore ekathI traNa vAgyA sudhI nAnuM AMtaraDuM bapore traNathI pAMca vAgyA sudhI utsarjanataMtra sAMje pAMcathI sAta vAgyA sudhI kiDanI sAMje sAtathI nava vAgyA sudhI hRdayanuM pAtaLI cAmaDInuM paDa rAtre navathI agiyAra vAgyA sudhI zvasanataMtra, pAcanataMtra, utsarjanataMtra rAtre agiyArathI eka vAgyA sudhI mUtrAzaya rAtre ekathI traNa vAgyA sudhI yakRta na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 127 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prANa ane zvAsa - e baMne mastiSka niyaMtraNa mATe atyaMta upayogI tattvo che. prANa ApaNI jaivika zakti che. tenA dvArA ApaNAM zarIra, vANI, mana, zvAsocchvAsa, indriyo ane jIvana saMcAlita che. zvAsa prANazakti dvArA grahaNa karavAmAM AvatI paudgalika vargaNA che. e baMnenA niyamo samajIne mastiSkanI zaktiono anapekSita upayoga karI zakAya che. vaijJAniko jaivika ghaDI viSe je saMzodhano karI rahyA che te saMzodhano yoga ane adhyAtmanA kSetre svaracakra ane RtucakranA nAme thayAM hatAM. eka varSamAM cha Rtuo hoya che. te RtuomAM zArIrika, mAnasika ane bhAvanAtmaka stare mANasa badalAto raheche. A eka sthULa tathyache. mANasa dararoja badalAyache. teno svabhAva jevo prAtaHkALe hoyache tevo madhyAhnakALe nathI raheto. jevo madhyAhna kALe hoyache tevo sAMje nathI raheto. A parivartananuM kAraNa Rtucakra che. pratyeka mANasa eka divasamAM samagra Rtucakrano anubhava kare che. prathama prahara vasaMta madhyAhna aparAta saMdhyA madhyarAtri zarada aparAtri hemaMta samagra RtucakramAM thatAM parivartano A dainika RtucakramAM paNa thAya che. divasa daramyAna ekasarakho mUDa nathI raheto. tenuM kAraNa Rtucakra che. mastiSkanI kriyA svaracakra, prANacakra, samayacakra ane Rtucakra sApekSa che. A sApekSatAne samajIne saphaLatAnI dizAmAM AgaLa vadhI zakAya che. Jain Educationa International grISma prAvRt (varSARtu) varSA mahAvIranuM ahiMsA-darzana 128 For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSaNano eka dastAveja Jain Educationa International buddhi ane prajJA A baMne zabdo bhAratIya sAhityamAM ciraparicita che. gItAnA sthitapajJa ane uttarAdhyayananA prajJa tathA mahAprajJanA vizeSa artha che. AjanI zikSaNapaddhatimAM smRtinuM sAcuM mUlyAMkana karavAmAM AvyuMche. temAM buddhinuM mahattva ochuMAMkavAmAM AvyuMche ane prajJAnuM mUlyAMkana to kadAca thayuM ja nathI. buddhino saMbaMdha nirNaya ane nizcaya sAthe ja che ane prajJAno saMbaMdha aMtardaSTi (IMTyuzana) tathA caritra sAthe che. liMkananI AkAMkSA abrAhama liMkana vizvanI ciMtanazIla temaja aMtardiSTa- saMpanna vyaktio paikInI eka vyaktiche. temanI pAragAmI dRSTi smRtinA jharokhAnI bahAra pahoMcI ane temaNe prajJAno sAco artha samajyo hato. temaNe potAnA putrane mAtra smRtinuM saMgrahAlaya banAvavAnuM ucita mAnyuM nahotuM. temaNe evuM ichyuM hatuM ke mAro putra smRtisaMpanna hovA uparAMta buddhizALI ane prajJAvAna paNa bane. temaNe potAnA putranA zikSaNa aMge adhyApaka vargane je eka patra lakhyo, temAM sthitaprajJanuM pUrNadarzana samAyeluM che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 129 For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e patra zikSaNanI vAstavika paddhatino eka aitihAsika ane mahattvapUrNa dastAveja che. temano patra A pramANe hato - mArA dIkarAne zikSaNa meLavavAnuM che. huM jANuM chuM ke dareka vyakti yogya nAgarika nathI hotI. ane vaLI sau koI moTA thaIne satyanA pUjArI paNa nathI banatA, chatAM maherabAnI karIne mArA bALakane tame evuM zikSaNa Apajo ke te dareka duSTa vyakti mATe eka Adarza nAyaka ane dareka svArthI rAjanItijJa mATe eka niSThAvAna saMgharSavAdI nAyaka banI rahe... mArA dIkarAne e paNa zIkhavADajo ke jyAM zatruo hoya che tyAM mitro paNa hoya che. huM jANuM chuM ke tene AvuM zikSaNa prApta karavAmAM khUba samaya lAgaze. mahenata dvArA kamAyelo eka Dolara pAMca pAunDa karatAM adhika hoya che. tene jIvanamAM hAravAnuM ane jItavAnuM gaurava sahita svIkArI levAnuM zikSaNa paNa Apajo. tene IrSAthI dUra rAkhavAno prayatna karajo. maherabAnI karIne tene mauna rahIne hasavAnuM rahasya zIkhavADajo... tene pustakonA vismayabharyA jagatathI paricita karajo ane pahADo upara khilelAM phUlonAM ciraMtana rahasyo paNa samajAvajo. tene e paNa zIkhavADajo ke nakala karavA karatAM sanmAnapUrvaka asaphaLa thavuM e vadhAre garimApUrNa che. tene e paNa kahejo ke asaphaLatAne kAraNe je AMsu vahe temAM koI zarama nathI.... tene e paNa kahejo ke bhale AkhI duniyA tene mATe gerasamaja kare chatAM te potAnA uparano vizvAsa akabaMdha rAkhe. teNe bhadraloko sAthe bhadratApUrvaka tathA duSTa loko sAthe samrAIpUrvaka vyavahAra karavo joIe. mArA putrane tame satata eTaluM kahetA rahejo ke te bhIDano eka sAmAnya mANasa na bane. tene ema kahejo ke te sau koInuM bhale sAMbhaLe paraMtu satyanI cALaNIthI cALIne sAMbhaLe ane jue ane pachI evA satyamAM je bhalAI hoya tene ja grahaNa kare. jo ApanA mATe zakya hoya to tene duHkhanI kSaNe hasavAnuM ane sukhaduHkhanA jJAnathI mukta rahevAnuM zIkhavADajo. kRpA karIne tene vadhu paDatI madhuratAthI bacavAnuM kahejo. tene e paNa kahejo ke potAnI buddhi ane potAno parasevo vecatI vakhate sauthI vadhAre kiMmata karanArAothI dUra rahe, paraMtu potAnA hRdaya ane AtmAnA mUlyane paNa te samaje. loTuM agnimAM baLavAthI majabUta thAya che, tethI tene snehano tApa Apajo, mAtra lADa na karazo. tene vairyavAna thavAnuM sAhasa Apajo ane zaurya mATe pairyanuM mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 130 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zikSaNa Apajo. tene potAnAM kRtyomAM garimApUrNa AsthAbodhano pATha bhaNAvajo, tyAre ja te mAnavatAnI garimAmAM vizvAsa dharAvaze. prAsaMgikatA sAthe saMtAkUkaDI rASTrapati abrAhama liMkanano patra keTalAka prazno pedA karI rahyoche. zuM hAra ane jItanA gauravane saharSa svIkArI levAnI vAta AjanuM zikSaNa zIkhavADI zake che kharuM ? IrSyAthI dUra rAkhavAno pATha AjanuM zikSaNa bhaNAvI zake che kharuM ? nakalakhora thavA karatAM sanmAnapUrvaka asaphaLa rahevAnuM zuM Aje garimApUrNa che kharuM ? zuM AjanI zikSaNapaddhatimAM teno AdhAra maLI zake tema che kharo ? zuM duHkhanI kSaNe hasavAnuM ane sukha-duHkhanA jJAnathI mukta rahevAnuM zikSaNa AjanA koI paNa vidyArthIne ApavAmAM Ave che kharuM ? zuM dhairyanA vikAsanI vAta Aje vAMchanIya mAnavAmAM Aveche kharI ? vartamAna jIvananAM adhIrAI, asahiSNutA, takavAdIpaNuM ane vilAsitAnI bharatIe parivAra temaja samAjane samasyAonA parighamAM keda karI dIdhAM che. A avasthAmAM ukta patra vizeSa prAsaMgika banI rahe che. paraMtu acarajanI vAta che ke AjanA zikSaNavido ane zikSaNa adhikArIo A prAsaMgikatA sAthe paNa saMtAkUkaDI ramI rahyA che. temane jeTalo vizvAsa smRti ane buddhinA vikAsa u52che teTalo vidyArthIne niSThAvAna ane javAbadAra vyakti banAvavA upara nathI. bhaNelA-gaNelA lokonAM ToLAM AjIvikA mATe nokarInI zodhamAM Amatema athaDAtAM rahe che. tyAre ema vicAravA majabUra thavuM paDe che ke zikSaNanI sAthe pAyAnI tAlIma joDavI joIe. jethI bekAronuM pUra na Ave, dareka vidyArthI vidyAlayamAMthI zikSaNa prApta karyA pachI bahAra nIkaLIne potAno vyavasAya karIne AjIvikA kamAI zake. zikSaNanA kSetramAM te pachInuM pagaluM che. tenI paNa Aja sudhI lagabhaga upekSA ja thatI rahIche. zuM pAyAnI tAlIma dvArA ja zikSaNanI samasyA ukelI zakAze ? je rASTromAM bekArI nathI, bhaNelA-gaNelA loko mATe tyAM nokarInI taMgI nathI. te rASTromAM paNa mAnavIya mUlyonI samasyA ochI nathI. vartamAnamAM hiMsA, aparAdha, AkramakatA, bauddhika vikAsanI mAyAjALa, bhraSTAcAra ane anuzAsanahInatAthI bacavA mATe naitika temaja AdhyAtmika mUlyonuM zikSaNa paNa atyaMta anivArya che. tAtparyanI bhASAmAM kahI mahAvIranuM ahiMsA-darzana 131 Jain Educationa International abrAhama liMkana For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zakAya ke vidyArthI mATe zikSaNanI tripadI bane che - bauddhika vikAsanuM zikSaNa, utpAdakazramanuM zikSaNa ane AdhyAtmika vikAsanuM zikSaNa. khoTuM paNa nahi, saphaLa paNa nahi AdhyAtmika zikSaNano prazna atyaMta jaTila banelo che. naitika zikSaNanI carcA zikSaNavidoe avAra-navAra karI che. te AdhyAtmika zikSaNanuM ja eka aMga che. e carcA paNa eka mUMjhavaNa banI gaI che. vibhinna saMpradAyonI upasthitimAM kayA saMpradAya dvArA mAnya.AdhyAtmikatA ane naitikatAnuM zikSaNa vidyArthIne ApavuM joIe ? A mUMjhavaNanuM eka valaya banI gayuM che ke jemAM pravezavA mATe koI daravAjo nathI. AdhyAtmika ane naitika zikSaNa kevI rIte ApavuM te bIjI samasyA che. ghaNA badhA zikSaNavidoe tenuM eka samAdhAnasUtra ApyuM che. te e che ke vidyArthIne mahApuruSonI kathAo bhaNAvavI joIe. vArtAonA mAdhyama dvArA naitika niyamo pratye AkarSaNa jagADavuM joIe, naitikatAnA siddhAMto ane niyamo bhaNAvavA joIe. A samAdhAnasUtrane khoTuM to na kahI zakAya. paraMtu tene saphaLasUtra paNa kahI zakAya tema nathI. Avazyaka che gaMbhIra ciMtana AdhyAtmikatA ane naitikatA mAnavInI AMtarika AsthAno prazna che. te AsthA jagADavA mATe AMtarika parivartana jarUrI che. rASTraprema, mAnavatAno prema, saMtulita samAjavyavasthA ane pAripArzvika vAtAvaraNa vagere temAM sahayogI bane che. paraMtu AdhyAtmika ane naitika vikAsanuM mULa kAraNa vyaktinuM AMtarika parivartana che. jyAM sudhI e tarapha ApaNuM dhyAna AkarSita nahi thAya tyAM sudhI ApaNe sAMskRtika, AdhyAtmika ane naitika cetanAne jagADavAmAM saphaLa thaI zakIzuM nahi, rASTrapati abrAhama liMkananI zikSaNanI kalpanA pUrNa karI zakAze nahi. tatkAlIna pradhAnamaMtrI rAjIva gAMdhIe navI zikSaNanItinI rASTravyApI carcAno je bhagIratha prayatna karyo hato tenI saphaLatAmAM zraddhA vyakta karI zakAze nahi. tethI zikSaNa aMge eka vakhata pharIthI gaMbhIra ciMtana jarUrI che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 132 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Arogya upara dharmano prabhAva ( mANasa A jagatanuM sarvazreSTha prANI che. tenI zreSThatAno mApadaMDa che - tenuM vikasita nADItaMtra. mANasane jevuM nADItaMtra maLyuM che tevuM anya koI prANIne maLyuM nathI. A garimApUrNa upalabdhi mATe tene sarvazreSTha kahI zakAya che. tenA mastiSkanI saMracanA atyaMta jaTila che. teno merudaMDa khUba zaktizALI che. tene asthimajjAnI viziSTatA prApta che. asthiracanA mAtra eka mALakhuM nathI, mAtra eka AdhAra nathI; temAM aneka vizeSatAo kSAyelI che. sudaDha asthiracanAvALI vyakti ja mana upara niyaMtraNa keLavI zake che, mAnasika ekAgratA sAdhI zake che. asthiracanAnI sAthe Arogyano paNa gADha saMbaMdha che. mAtra potAnAmAM ja rahenAra svastha (svasmin tiSThati iti svastha ) kahevAya che. svasthanI A vyutpatti bIjA naMbaranI che. tenI prathama naMbaranI vyutpatti che - jenAM asthi sArAM hoya, te svastha (sudhu asthi yasya sa svastha ) gaNAya che. mAnavInA saMskAro asthi ane majjAmAM samAyelA hoya che. jevA saMskAra tevA vicAra, vyavahAra ane AcAra. zarIra ekaluM nathI Arogyano saMbaMdha mAtra zarIra sAthe nathI. zarIra, mana ane bhAvanA mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 133. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ e traNeyano yogya samanvaya eTale ja Arogya. ghaNA loko svastha rahevA mATe poSaka dravyo tarapha dhyAna ApI rahyA hoya che. te zArIrika Arogyano eka muddo banI zake, paraMtu zarIra ekaluM nathI e to eka samanvaya che. ekaluM zarIra svastha rahI zakatuM nathI. mana svastha hoya to zarIra paNa svastha haze. jo mana svastha nahi hoya to zarI2 kyAMthI svastha raheze ? hajAro varSa pUrve AyurvedanA AcAryoe A saccAIno anubhava karyo hato. roga be prakAranA hoya che - zArIrika ane mAnasika, vartamAna AyurvijJAnanA mata mujaba manokAyika rogonI yAdI khUba lAMbI che. manokAyika rogo mana ane zarIra baMnenI rugNatAmAMthI pedA thanArA rogache. kAyika rogonI cikitsA auSadhi dvArA karI zakAyache. manokAyika rogo mATe auSadhi paryApta nathI manobhAvone badalyA vagara tenI cikitsA zakya nathI. Arogyano mULa sota Arogyano mULa srotache bhAvonI vizuddhi. ApaNuM samagra jIvana bhAvadhArA dvArA saMcAlita che. bhAva thakI mana prabhAvita thAyache ane mana dvArA zarIra prabhAvita thAya che. jeTalA niSedhAtmaka bhAvo (negeTiva eTITyUTsa) che, te tamAma rogone nimaMtrita karanArAche. krodha niSedhAtmaka bhAvache. teno vega aneka rogone nimaMtrita kare che. lohInuM UMcuM dabANa, hRdayaroga vagere mATe te vizeSa javAbadArache. lobha paNa niSedhAtmaka bhAva che. teno vega bhojana pratye aruci, maMdAgni jevA rogo pedA kareche. IrSyA ane ghRNA dvArA alsara vagere rogo utpanna thaI jAyache. bhAvo dvA2A utpanna thanArA rogonuM lAMbu vivaraNa AyurvedanA graMthomAM maLe che. AjanA vaijJAniko paNa bhAva ane roganA saMbaMdhanAM saMzodhanomAM khUba AgaLa vadhyA che. ArogyanAM pAMca lakSaNo ArogyanAM pAMca lakSaNo A pramANe che : (1) zArIrika dhAtuo ane rasAyaNonuM saMtulana (2) prANanuM saMtulana (3) indriyonI prasannatA (4) mananI prasannatA (5) bhAvonI prasannatA Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 134 For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtulita AhAra dvArA dhAtuo ane rasAyaNonuM saMtulana bane che. A saMtulanano saMbaMdha bhojana sAthe che e spaSTa che. teno saMbaMdha dharma sAthe che e khUba aspaSTa che. bhojanano saMyama karavo te eka tapasyA che ane tapasyA dharma che. je vyakti kolesTerola vadhAranArI cIjo vadhu pramANamAM khAya che tenI dhamanIo kaThinatA tathA hRdayarogathI mukta rahI zakatI nathI. je vyakti vadhu pramANamAM namaka khAyache te lohInA UMcA dabANa ane kiDanInI bImArIothI zI rIte bacI zake ? vadhu pramANamAM khAMDa khAnAra vyakti zuM esIDITI ane DAyAbiTisane niyaMtrita nathI karI rahI ? ApaNA zarIra mATe bhojana jeTaluM jarUrI che eTalo ja jarUrI che bhojanano saMyama athavA asvAdanuM vrata. ekAgratA : dharmanuM AMtarika tattva jIvanayAtrA mATe mananI caMcaLatA jarUrIche. te sImAthI AgaLa vadhI jAya che tyAre tene kAraNe Arogya prabhAvita thAya che. prathama mAnasika Arogya ane tyArapachI zArIrika Arogya. caMcaLatA ghaTADavI e mAtra mAnasika zAMtinI ja sAdhanA nathI, te zArIrika ArogyanI paNa sAdhanA che. mananI ekAgratA dharmanuM AMtarika tattva che. ArogyanuM paNa te eka mahattvanuM aMga che. ArogyanA traNa AdhAraH AhAra, nidrA ane brahmacarya - e traNeyane ArogyanA AdhAra mAnavAmAM Ave che. AhAra-saMyamanI jema nidrAno saMyama paNa Avazyaka che. ati nidrA Arogya mATe hitakAraka nathI. sAmAnya rIte divase nidrA levAnuM vAjabI nathI. jo Avazyaka hoya to khUba ochA samaya mATe nidrA laI zakAya. e mATe aDadho kalAka ghaNoche. eka kalAka to vadhu paDatoche. rAtre paNa avasthA pramANe pAMca, cha ke sAta kalAkanI nidrA paryApta che. jAgarukatA dharmanuM mahattvanuM aMga che. dharmanI ArAdhanA ArogyanI ArAdhanA AhAra-saMyama, nidrA-saMyama, brahmacarya ane vidhAyaka bhAva e badhAM dharmanAM prANa tattvoche. temanI ArAdhanA dharmanI ArAdhanA che ane sAthe sAthe ArogyanI sAdhanA paNa che. Aje dharmanI ArAdhanA ochI thAya che ane saMpradAyanI ArAdhanA vizeSa thAya che. sAMpradAyika AcArasaMhitAne dharma mAnanArA lokonI saMkhyA ghaNI moTI mahAvIranuM ahiMsA-darzana 135 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. dharmanuM mULa tattva alaga na hoI zake. temAM deza-kALano taphAvata paNa nathI hoto. jo tyAga ane tapasyAnA prayogo jIvanamAM karavAmAM Ave to sAMpradAyikatAnI samasyA paNa ghaTI zake che ane Arogya paNa sAruM rahI zake che. keTalAka roga AgaMtuka hoya che. ghA paDavo, hADakuM tUTI javuM vagere. keTalAka roga saMkrAmaka hoya che. keTalAka roga karmaja hoya che. A tamAma rogo Arogyane nabaLuM pADe che. A bahumukhI ane bahusaMkramI yugamAM koI mANasa ekalo nathI raheto, prabhAvita thayA vagara paNa nathI raheto. AvI sthitimAM ArogyanA mULa tattvanI zodha Avazyaka bane che, te che prANa. dharmanI ArAdhanAno uddeza zarIranI vadhu paDatI caMcaLatA. vANInI vadhu paDatI caMcaLatA. mananI vadhu paDatI caMcaLatA. zvAsanI tIvra gati. AhArano asaMyama. bhogano asaMyama. niSedhAtmaka bhAva A badhAM prANane kSaNa kare che. AyurvijJAnanI bhASAmAM roga-nirodhakakSamatA (rogapratikAraka zakti) ane Atma-rakSA- praNAlI (imyuna sisTama)ne DahoLI nAkhe che. pariNAme bImArIonA bIjane uchera pAmavAnI taka maLe che. dharmanI ArAdhanAno prathama udezache- bhAvanAnI vizuddhi, mananI ekAgratA ane AtmAnI anubhUti. tenuM parokSa pariNAma che - prANane prabaLa banAvavo. prANa prabaLa bane che tyAre Arogyano pravAha ApoApa pravAhita thaI UThe che. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 136 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAkRtika citsiA ane rogopacAra zArIrika Arogya, mAnasika Arogya, bhAvanAtmaka Arogya ane sAmAjika Arogya vagere paraspara sAthe anubaMdha dharAve che. temAM prathama sthAna bhAvanAtmaka ArogyanuM che. bhAva svastha hoya to mana svastha hoya che. mana svastha hoya to zarIra svastha hoya che. zarIra, mana ane bhAva e traNeya svastha hoya to samAja svastha hoya che. bhAvanAnuM Arogya AhAravihAra ane prAkRtika jIvana upara khUba nirbhara che. Aje prAkRtika cikitsA zabda atyaMta pracalita che. koI rogIne cikitsA zabda dvArA AzvAsana maLe che tethI tenuM pracalana ahetuka paNa nathI. hakIkatamAM prAkRtika cikitsAne badale prAkRtika jIvana zabda vizeSa yogya che. prAkRtika jIvananA mULa AdhAra bImArInuM bahu moTuM kAraNa aprAkRtika rIte jIvavuM e che. teno upacAra che - prAkRtika rIte jIvavuM. mATI, pANI, taDako ane havA vagere prAkRtika tattvo che. ApaNuM zarIra je pudgala-paramANuothI baneluM che temAM pArthiva, jalIya, Agneya, vAyavIya tattvono samanvaya che. tattvavidyAnA na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 137 E Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mata mujaba pagathI kamara sudhIno bhAga pArthiva che. peTanI AsapAsano bhAga jalIya che. nAbhinI AsapAsano bhAga Agneya che. peTanI uparano bhAga vAyavIya che. A tattvone AdhAre pIta, zveta, rakta ane nIlA raMganA prayogo karavAmAM Ave che. te sUryakiraNa cikitsAnuM AdhArasUtra che. A tattvonA AdhAre vibhinna mudrAono vikAsa karavAmAM Avyo. aMguSThamAM agni tattva, tarjanImAM vAyu tattva, madhyamAmAM AkAza tattva, anAmikAmAM pRthvI tattva temaja kaniSThAmAM jala tattva saMnihita che. A tattvonuM saMcAlanasUtra prANa che. prANa, mATI, jaLa, havA ane taDako vagere prAkRtika jIvananA mULa AdhAro che. temanuM asaMtulana roga pedA kare che. e rogane maTADavA mATe temano upayoga karavAmAM Ave che tyAre te prAkRtika cikitsAnAM upacAra-sAdhano banI jAya che. Arogya eTale prANanuM saMtulana zarIramAM vijAtIya dravyo saMcita thavAM e roga che. prAkRtika cikitsAnA kSetramAM roganI A ja vyAkhyA svIkRta che. vijAtIya tattvo saMcita thaIne prANazaktine asaMtulita karI mUke che. prANazaktinuM asaMtulana e ja rogache. yoganA kSetramAM roganI A ja vyAkhyA svIkRta che. mATI vagere tattvo zarIramAMthI vijAtIya tattvone bahAra kADhI nAkhe che. prANazakti saMtulita ane zarIra svastha thaI jAya che. A rIte prAkRtika cikitsA ane yoga cikitsA vacce gADha saMbaMdha che. ApaNe prANI chIe, prANa dvArA ja ApaNuM jIvana saMcAlita che. ApaNI Indriyo prANa dvArA prANita thaIne ja potAnA viSayo jANe che. ApaNI bhASA, mana ane zarIra e badhAM tenI ja sakriyatAthI sakriya thaI rahyAM che. prANa svastha to saghaLuM svastha. svAsthano artha che - prANanuM saMtulana. Arogya eTale prANa-saMtulana. mULa zakti che AyuSmANa AyurvedamAM pAMca prANa nirUpita che - 1. prANa, 2. apAna, 3. udAna, 4. samAna, 5. vyAna. jainadharmamAM dasa prANonuM pratipAdana che - mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 138 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) sparzendriya prANa (6) manobaLa (2) rasanendriya prANa (7) vacanabaLa (3) ghrANendriya prANa (8) kAyabaLa (4) cakSurindriya prANa (9) zvAsocchavAsa prANa (5) zrotrendriya prANa (10) AyuSya prANa AmAM AyuSya prANa mULa zakti che. e ja che ApaNI jIvana-zakti. tenA ja AdhAre zarIra potAnuM kArya kare che. nADItaMtra, vividha rasAyaNo ane tamAma dhAtuo zarIra prANane adhIna rahIne potAnuM kArya kare che. AyuSya ane zarIra e baMne zaktionI vacce setu che - zvAsocchavAsa prANa. samagra jIvana jIvavuM ke akALe kALano koLiyo banI javuM, zarIranuM samyagatie cAlavuM athavA to lathaDAtA cAlavuM e badhAmAM zvAsocchavAsanuM mahattvapUrNa yogadAna che. dIrghazvAsa pUrNa jIvana jIvavAmAM sahAyaka bane che. nAnA zvAsa akALa mRtyune AmaMtraNa Ape che. zvAsanA rahasyane samajyA vagara ArogyanA rahasyane samajI zakAtuM nathI. mithyAzvAsane kAraNe aneka rogo pedA thAya che. zvAsa levo e eka kalA che, eka vijJAna che. ghaNA loko samyapha rIte zvAsa levAnuM ja nathI jANatA. yoganuM mULa sUtra zvAsa ane ArogyanuM mULa sUtra paNa che zvAsa. AyuSya, zarIra ane zvAsocchavAsanI prANa zakti yogya rIte kArya karatI hoya to indriya, vacana ane mananI prANazakti paNa yogya rIte potAnuM kArya kare che. sparzacikitsA, rasacikitsA, gaMdhacikitsA, zabdacikitsA ane rUpacikitsA A pAMca cikitsA paddhatio pAMca indriyo sAthe saMbaMdha dharAve che. ArogyanA saMdarbhamAM indriya prANanI upekSA karI zakAya nahi. AMkha, kAna, nAka, jIbha ane tvacA e badhAM cikitsAnAM sArAM mAdhyamo che. te mAtra cikitsAnAM ja nahi, ArogyanAM paNa sArAM mAdhyamo che. svAthya ane dhvani prakaMpana ApaNe vacanaprANanuM paNa sAcuM mUlyAMkana karavuM joIe. vaijJAnika jagatamAM dhvani prakaMpano upara ghaNAM kAryo thayAM che. parAdhvani dvArA aneka kAryo saMpAdita | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 139. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thaI rahyAM che. sAdhanAnI daSTie dhvani prakaMpanonuM khUba mahattva che to ArogyanI dRSTie paNa enuM mahattva ochuM nathI. eka mumukSu vidyArthinI yakRtanI bImArIthI pIDAtI hatI. lAMbA samaya sudhI davA levAchatAM koI lAbha thayo nahi. tenI sAdhanA ane adhyayanamAM avarodha pedA thato hato. teNe potAnI samasyA mArI sAme rajU karI. meM tene "huM dhvanino prayoga karavA kyuM. traNa mahinA pachI tenuM yakRta tadana svastha thaI gayuM. dhyAnanI zakti, saMkalpanI zakti ene ekAgratAnI zakti paNa vadhI tathA tenuM zarIra paNa svastha thaI gayuM. huM e niSkarSa upara punaH dhyAna kendrita karavA IcchuM chuM ke Arogya ane dhvani-prakaMpano vacce gADha saMbaMdha che. roganA be prakAra - zarIra ane mana baMnenI paraspara nirapekSa vyAkhyA thaI zakatI nathI. e baMne nitAMta sApekSache. zarIrathI mana prabhAvita thAya che ane manathI zarIra prabhAvita thAya che. zarIra svastha to mana svastha, mana svastha to zarIra svastha. zarIra rogI bane che tyAre mana paNa rogI bane che ane mana rogI bane che tyAre zarIra rogamukta rahI zakatuM nathI. zarIramAM utpanna thayelo roga manane rogI banAve che, tene "someTo sAikika DisIsa' kahevAmAM Ave che. manamAM utpanna thayelo roga zarIrane rogI banAve che, tene "sAIko someTika DisIsa' kahevAmAM Ave che. AyurvedamAM AdhiSThAna bhedane kAraNe roganA be prakAro pADavAmAM AvyA che - 1. zarIranA adhiSThAnathI thato roga - zArIrika roga 2. mananA adhiSThAnathI thato roga - mAnasika roga vartamAna bImArIonuM mukhya kAraNa tAva vagere zArIrika roga che. krodha vagere mAnasika roga che. unmAda, apasmAra vagere rogo zarIra ane mana baMnenA yogathI pedA thAya che. A trIjo prakAra baMnenA saMyogathI thAya che. mananA rogo prathama manane pIDita kare che, pachI zarIrane. zarIranA rogo prathama zarIrane pIDita kare che, pachI manane. mAnasika siddhinA abhyAsa dvArA mAtra mana ja svastha nathI thatuM, zarIra paNa svastha thAyache. yogavidyAnuM mukhya sUtra che, bhAvanAtmaka svAthya, mAnasika svAthya. manano viSaya che ciMtana. ciMtana na karavuM, aticiMtana karavuM temaja khoTI rIte ciMtana karavuM e mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 140 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ traNeya roganAM kAraNo bane che. vartamAna jaTila bImArIonuM mukhya kAraNa zuM nakArAtmaka ciMtana ja nathI? vidhAyaka ciMtana karavAnuM bahu ochA loko jANe che. svastha jIvana jIvavA mATe vicAravuM kema? e viSaya upara gaMbhIratAthI manana ane nididhyAsana thavuM jarUrI che. mahattvapUrNa upacAra prekSA dhyAnanI paddhatimAM caitanya kendra prekSAnuM sthAna mahattvapUrNa che. AyurvijJAnanA mata mujaba graMthionA srAvanuM asaMtulana roganuM mukhya kAraNa che. caitanya kendra ane aMtaHstrAvI graMthio vacce najIkano saMbaMdha che. caitanya kendro e che ke jyAM cetanAnI saghanatA hoya che. AyurvedamAM temane marmasthAna tarIke oLakhavAmAM Ave che. te ApaNAM vidyuta cuMbakIya kSetro che. te jAgRta ane sakriya thAya che tyAre prANa-zakti barAbara kArya kare che. prekSAdhyAnanI paddhatimAM tera caitanya kendro upara prekSAnA prayogo karavAmAM Ave che. te caitanya kendra A pramANe che - 1. zaktikendra 8. cAkSuSakendra 2. svAthya kendra 9. apramAda kendra 3. taijasa kendra 10. darzana kendra 4. AnaMdakendra 11. jyotikendra 5. vizuddhi kendra 12. zakti kendra 6. brahmakendra 13. jJAna kendra 7. prANakendra zaktikendrathI cittanI yAtrA zarU karo. pratyeka caitanya kendra upara be be miniTanI prekSA karo. be miniTa laghumastiSkanI prekSA karo. Avo aDadho kalAkano prayoga zArIrika ane mAnasika rogo mATeno mahattvano upacAra banI raheze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 141. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAsuo badalAya to vahuonuM baLI maravAnuM baMdha thAya ! vahuo zA mATe baLI mare che? - A eka saLagatI samasyA che. aneka lokonA mukhe A samasyA sAMbhaLavA maLe che. tenuM samAdhAna lokasabhAnA prAMgaNamAM, medAnamAM ane bajAramAM paNa zodhavAmAM Ave che, paraMtu haju sudhI teno uttara maLyo nathI. suvidhAvAda, mahenata vagara mAla meLavI levAnI manovRtti, pradarzana ane moTAI. A badhI moTI moTI khAIo che, temane pAra karyA vagara samAdhAna sudhI pahoMcI zakAya tema nathI. mANasamAM krodha, ahaMkAra ane lobhanAM che saMskArabIja hayAta che. siMcana maLatAM ja te aMkurita ane pallavita thaI UThe che. te pallavita thatAM vahuo paNa saLagI zake che, pitA paNa saLagI zake che ane dIkaro paNa saLagI zake che. krodhaprerita hatyAo cAlI rahI che. dahejano prazna sIdhesIdho krodha sAthe joDAyelo nathI. teno saMbaMdha suvidhAvAda, maphatanuM khAvAnI vRtti, pradarzana ane moTAI sAthe che. dahejanI samasyAH ApattionA parighamAM vaijJAnika yugamAM suvidhAvAdI dRSTikoNa khUba pAMgaryo che. prAcIna mANasa | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 142 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muzkelIone sahana karatAM karatAM paNa jIvato hato. Ajano mANasa muzkelIo sahita jIvavA taiyAra nathI. te Arthika muzkelIomAM jIvavA paNa nathI mAgato, abhAvanuM jIvana jIvavA paNa nathI mAgato ane RtuonI muzkelIonuM jIvana jIvavA paNa nathI mAgato. sAmAjika avamUlananuM jIvana paNa jIvavA nathI mAgato. dahejanI samasyA A badhI muzkelIonA parighamAM che. je loko Arthika abhAvanuM jIva jIvI rahyA che temanA mATe daheja Arthika abhAvanI samasyAnuM samAdhAna che. je loko motana karavA nathI mAgatA ane maphatanuM dhana hajama karavA jhaMkhe che temane daheja dvArA moTI moTI AzAo hoya che. bhAratIya sAhityamAM evI aneka kathAo ane ghaTanAo maLe che je ApaNI puruSArthaparAyaNa saMskRtine jagADe che. eka rAjakumAre rAjAne kahyuM ke huM mArA puruSArtha upara vizvAsa dharAvuM chuM tethI huM mArA puruSArtha dvArA je kamAIza e ja khAIza. huM koIno Azrita thaIne jIvavA nathI mAgato. eka rAjakumArIe rAjAne kahyuM ke huM bIjAnA bhAgya upara jIvavA nathI mAgatI. potAnA zrama upara mane pUrNa vizvAsa che. tethI Apa mArI ciMtA na karazo. mane mArA puruSArtha dvArA je kAMI prApta thaze te ja mArA mATe sarvasva banI raheze. AvuM ciMtana udAtta saMskRtinuM ciMtana che. je samAja potAnA bhAgya upara, potAnA puruSArtha upara bharoso nathI karato ane maphatamAM maLelA dhana upara bharoso kare che te kyAreya UMcAInA zikhare pahoMcI zakato nathI. mUlyAMkana padArthanuM avamUlyana yuvatInuM moTarasAIkala, kAra, reDiyo, TrAnjhisTara, TI.vI., phrIjha vagere aneka padArtho che. A padArtho vartamAna mAnavInAM sAthI-saMgI banI cUkyAche. e tamAmanI pUrti daheja dvArA thAya evI kalpanA paNa paryApta mAtrAmAM daDha thaI cUkI che. A kalpanAe padArthanuM mUlya vadhArI dIdhuM ane paraNita yuvatInuM avamUlyana karI dIdhuM. bhAratIya lagnasaMsthA eka pavitra anubaMdha sahita cAlI rahI che. temAM vara ane vadhuno saMbaMdha bAhya nathI, khUba UMDANano che. bAdazAhe gujarAtanA rAjakumAra jayasiMhano hAtha potAnA hAthamAM pakaDI lIdho ane kahyuM, tArA pitAjI mRtyu pAmyA che ane tuM hajI bALaka che. bola, tuM zuM karI zakIza? bALaka jayasiMhe javAba Apyo, hiMdu lagnavidhimAM vara eka vakhata vadhUno hAtha pakaDI le che pachI tene jIvanabhara nibhAve mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 143. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, tenuM rakSaNa kare che. tame to mArA baMne hAtha pakaDI lIdhA che. have mane koI vAtanI ciMtA nathI. A vAta upara bAdazAha prasanna thaI UThyo ane rAjakumArano rAjyAbhiSeka karI dIdho. hiMdu samAjanI A sAMskRtika paraMparAne Aje daheja kalaMkita karI rahyuM che. bIjAone rakSaNa ApavAnI vAta to dUra gaI, paraMtu eka asahAya yuvatInI potAnA ja gharamAM hoLI saLagAvI devAmAM Ave che ! AvI hoLI saLagAvanArA loko e che ke jeo dharmamAM zraddhA dharAve che, pote karelAM karmonuM phaLa bhogavavAmAM vizvAsa dharAve che. eka tarapha dharma ane bIjI tarapha eka vyaktine jIvatI saLagAvI devI ! A evaDo moTo virodhAbhAsa ane eTaluM moTuM Azcarya che ke jenA vize vicArI paNa nathI zakAtuM ane tenA vize kazuM kahI paNa nathI zakAtuM. jarUra che eka abhiyAnanI vadhumAM vadhu daheja meLavavAnI manovRtti mAtra abhaNa lokomAM ja nathI. A manovRtti evA lokomAM paNa jovA maLe che ke jeo khUba bhaNelA che. bauddhikatA dahejanI A bImArIno ilAja nathI. teno ilAja che- karuNAno vikAsa, mAnavIya dRSTikoNa ane saMvedanazIlatAnA sUtranI anubhUti. suvidhAvAdI tathA pradarzananA dRSTikoNe karuNAno srota sUkAvI dIdho che. tene pharIthI vaheto karavA mATe eka abhiyAnanI apekSA che, eka AMdolananI jarUra che. lobha ane suvidhAvAdanI manovRtti vyaktine kaThora banAvI mUke che. e kaThoratAnA tApathI saMvedanAno rasa sUkAI jAya che. padArtha ane mANasa e baMnemAM mANasanuM mUlya adhika che. A saccAIne prakAzamAM lAvavAnuM Avazyaka che. A kArya mATe koI eka navI vyavasthAnuM ciMtana thavuM joIe. dahejanI vyavasthA khUba prAcIna thaI cUkI che. temAM parivartana lAvavAnuM keTaluM zakya banaze te kahI zakAya tema nathI. prAcIna sAhityamAM dahejanAM moTAM moTAM varNano maLe che. jANavA maLe che ke A vyavasthA hajAro varSa prAcIna che. agAu e svAbhAvika hatI, Aje te atyaMta vikRta banI gaI che. virodha kono? eka tarka rajU thAya che ke pitA potAnI putrIne kaMIka Ape to emAM khoTuM zuM che? A takano virodha karI zakAya tema nathI. virodha eno karavAno che ke je mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 144 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dahejanI AsapAsa viSavRkSo pedA thaI gayAM che. aNuvrata AMdolanamAM dahejanI vikRtine dUra karavAnA be upAyo ApavAmAM AvyA che - 1. daheja mATe TharAva na karavo. 2. dahejanuM pradarzana na karavuM. A be upAyono vistAra karIe to keTalIka saMbhAvanAo vize vicArI zakAya che, keTalAka vikalpo rajU karI zakAya tema che. e vikalpo upara sAmUhika carcA ane sAmUhika ciMtano thavAM joIe. dahejanuM nirdhAraNa vivAha pUrve ciMtananuM prathama biMdu e che ke vivAha sAthe dahejano saMbaMdha na rahevo joIe. pitA potAnI putrIne je kAMI Ape tenuM nirdhAraNa vivAha pUrve thaI jAya ane vivAha saMbaMdha karanArane agAuthI tenI khabara hoya. AvI spaSTatAno artha e thaze ke saMbhAvanAnA AdhAre saMbaMdha karanArA loko ochI kiMmata maLavAthI lagna pachI navavadhUne pajaveche, pIDA Ape che, maheNAM mAre che - evI sthiti nahi rahe. vivAhakakSanuM niyojana ciMtananuM bIjuM biMdu e che ke vivAha prasaMge ApavAnI prathA samApta karI devAmAM Ave. eno artha e thaze ke vivAhano saMbaMdha mAtra vadhUsAthe che, tenI sAthe AvanArI sAmagrI sAthe nahi. atyAre levaDa-devaDanI prathAmAM sAmagrInuM mahattva khUba vadhI gayuM che, vadhUnuM mahattva khUba ochuM thaI gayuM che. kyAreka kyAreka to ema lAge che ke jANe vivAha dhana sAthe thaI rahyo che, kanyA sAthe nahi! A kAryane AgaLa vadhAravA mATe aNuvrata samiti aMtargata eka vivAha kakSanuM niyojana jarUrI che. te kakSanuM kArya lokasaMparka, aNuvratanA saMkalpone pratyeka vyakti sudhI pahoMcADavA ane vivAhane dahejanA dAnavathI mukta karavAnuM raheze. mahilAo AgaLa Ave suvidhAvAdI ane lAlacu manovRtti choDAvavAnuM sAva saheluM nathI. emAM ghaNI badhI muzkelIo che. sauthI moTI muzkelI to e che ke mahilAo pote ja mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 145 10 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahilAone pratADita kare che. jo sAsuo badalAI jAya to vahuonuM baLI maravAnuM baMdha thaI jAya. aNuvrata samitinA vivAha kakSanuM saMcAlana mahilAo kare ane dahejaprathAnA umUlana mATe mahilAo AgaLa Ave to A kAryane gati maLI zake. ahiMsA-sUryane lAbhajanita hiMsAno rAhu grasI rahyo che. tenuM viSabharyuM vikiraNa lokacetanAne viSAkta banAvI rahyuM che. teno virodha atyaMta Avazyaka che. vyakti ane samAja baMnenuM Arogya e virodha para nirbhara che. tenI cikitsA mATe pratyeka vyakti jAgaruka banaze evI saMbhAvanA sahita ApaNe AgaLa vadhIe. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 146 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyanti harzana Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bauddhika vikAsa khUba Avazyaka che - tene kyAreya ochA mahattvano kahI na zakAya, paraMtu koIpaNa cIjane sarvasva samajI levAthI eka khoTo khyAla baMdhAI jAyache. Aje kaMIka evuM ja banI gayuMche. eka ciMtanano viparyAya, eka bauddhika bhrAMti pedA thaI gaIche. AjanI zikSaNasaMsthAomAM eMzIthI nevuM TakA jeTalo hisso bauddhikavikAsa mATeno hoyache ane mAMDa dasa TakA jeTalo hisso zArIrika vikAsa mATe hoI zake che. ApaNuM astitva, ApaNuM vyaktitva mAtra buddhi pUratuM ja maryAdita nathI hotuM. mANasane adhyayana pachI parivAramAM, samAjamAM, samudAyamAM jIvavAnuM hoya che ane temAM bauddhikavikAsa khUba ocho upayogI bane che. temAM vyavahAranI vizeSa apekSA raheche. vyavahAranI pAchaLa ApaNuM eTITyUDa hoyache. ApaNA jIvana sAthe A be zabdo khUba mahattvapUrNa rIte joDAyelA che - eTITyUDa ane bihevIara - dRSTikoNa ane vyavahAra. vyaktine tenA vyavahAra dvArA oLakhavAmAM Aveche. mAnasika saMtoSa ane asaMtoSa, mAnasika tanAva ane mAnasika tanAvathI mukti - A badhuM ApaNI buddhi sAthe jeTaluM joDAyeluM nathI, teTaluM ApaNA vyavahAra sAthe joDAyeluM che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 149 Jain Educationa International yathArthatI samasyA ukelIe For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvananAM traNa pAsAM vartamAna yuga vaijJAnika yugache. vaijJAnika dRSTie ema mAnI levAmAM AvyuM che ke mAnavInA pratyeka vyavahAranI pAchaLa eka rasAyaNa hoya che. kyAMka kyAMka nyUro TrAnsamITara hoyache, kyAMka kyAMka kemikala hoya che ane te ApaNA vyavahArane niyaMtrita kare che. jyAM sudhI ApaNe rAsAyaNika parivartananI prakriyAne samajI letA nathI, yogika rAsAyaNika parivartanane prayogamAM lAvatA nathI tyAM sudhI ApaNA vyaktitvano sarvAMgI vikAsa thaI zakato nathI. jIvanamAM traNa bAbato atyaMta Avazyakache - eka svastha, zAMta ane saMtulita jIvana jIvavA mATe sauthI prathama bAbata che niyaMtraNanI kSamatA, bIjI bAbata che jJAnanI kSamatA. jJAnamAM tenAM tamAma pAsAM samAI jAya che - samajaNa, aMDarasTenDiMga, khyAla vagere. trIjI bAbatache AnaMdanI anubhUti. A traNa bAbato jo ApaNA bauddhika vikAsa sAthe na hoya to ApaNuM jIvana khataranAka banI jAya che. eka kAra jaI rahI hatI. cAra rastA upara eka polIsa Ubho hato. teNe kArane rokatAM kahyuM, thobho ! DrAyavare pUchyuM, zA mATe ? polIse kahyuM, lAITa nathI chatAM gADI kema calAvo cho ? DrAyavare kahyuM, tame jaladI bAjumAM khasI jAva, mArI kArane breka paNa nathI ! jyAre kArane lAITa paNa na hoya ane breka paNa na hoya, tyAre DrAIviMga kevuM khataranAka banI rahetuM hoya che ! je jIvanamAM lAITa paNa nathI hotI ane breka paNa nathI hotI te jIvana paNa kAranI jema ja khataranAka banI rahetuM hoya che. jIvanamAM prakAza khUba ja jarUrI che ane eTaluM ja jarUrIche niyaMtraNa paNa. e baMne bAbato hoya to ja jIvanamAM AnaMdanI anubhUti thAya che, ApaNe je kAMI kArya karIe temAM AnaMdano anubhava tyAre ja thAyache. mAnasika tanAva - menTala Tenzana AjakAla eTaluM badhuM rahetuM hoyache ke dareka bAbatamAM mANasa tanAvapUrNa banI rahe che. AvI avasthAmAM jIvanano koI artha raheto nathI, jIvanano koI AnaMda paNa raheto nathI. kSayopazama : niyaMtraka praNAlI - eka svastha, zAMta ane saMtulita jIvana jIvavA mATe prathama zarata che niyaMtraNanI kSamatAno vikAsa karavo. potAnI niyaMtraNanI kSamatA vikasAvIe. te Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 150 For Personal and Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kyAMya bahArathI lAvavAnI jarUra nathI. pratyeka vyakti pAse niyaMtraNanI kSamatA che. AjanA mastiSka vaijJAniko e vAta pratipAdita karI cUkyA che ke krodhanI praNAlI ApaNA mastiSkamAM hoya che tevI ja rIte krodhane niyaMtrita karavAnI praNAlI paNa ApaNA mastiSkamAM ja hoya che. baMne praNAlIo sAthe sAthe, samAMtare kAma karatI hoya che. A bAbatano ApaNe pote ja kyAreka kyAreka anubhava karatA hoIe chIe. jyAre krodha karIe chIe tyAre aMdarathI evo avAja Ave che ke, thobhI jAva, thoDoka vicAra karo. atyAre ATalo badho gusso na karazo - Avo avAja aMdarathI kyAMthI Ave che? A avAja pelI praNAlImAMthI Ave che ke je niyaMtraka praNAlI che ane je sAthesAthe niyaMtraNa karatI hoya che. ApaNI jeTalI vRttio che, ApaNA jeTalA Avego che, ApaNAM jeTalAM Imozansa che - pasaMsa che, temanI sAthe te tamAmanA niyaMtraNanI praNAlIo paNa kAma karatI hoya che. karmazAstramAM be zabdo Ave che - audayika bhAva ane kSAyopathamika bhAva. A baMne zabdo atyaMta mahattvapUrNa che. audayika bhAva eTale ImozansanuM pragaTa thavuM, Avega-saMveganuM pragaTa thavuM. kSAyopathamikabhAva dvArA temanA upara niyaMtraNanI kSamatA prApta thAya che. teno artha che - pratyeka Avega-saMvega upara niyaMtraNa karavAnI praNAlI. krodha Ave che, krodha upara niyaMtraNa karI zakAya che. bhaya lAge che to bhaya upara niyaMtraNa paNa karI zakAya che. hIna bhAvanA (inphirIyAriTI kopleksa) Ave che to tenA upara paNa niyaMtraNa karI zakAya che ane ahaMnI bhAvanA (supirIyAriTI komleksa)Ave che to tenA upara paNa niyaMtraNa karI zakAya che. pratyeka saMvega upara niyaMtraNa karI zakAya che. jo ApaNe niyaMtraNanI A praNAlIne samajIe nahi to ApaNA jIvananuM eka pAsuM adhUruM ja rahI jAya che. prekSAdhyAnano udeza niyaMtraNanI praNAlI samajavAno ane tenI kSamatA vikasAvavAno che. saMveganuM kAraNa keTalAMka varSa agAu ame sau rAjasthAnanA ramaNIya pahADI pradeza mevADamAM cAturmAsa karI rahyA hatA. tyAM prekSAdhyAnanI eka zibiranuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. mahArASTrathI Avelo eka parivAra e zibiramAM joDAyo hato. temAM eka yuvatI bhAga laI rahI hatI. tenA sasarA mRtyu pAmyA hatA. e mRtyuno tene na mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 151 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ evo prabaLa AghAta lAgyo ke te rAta divasa bhayano anubhava karatI hatI. satata becena rahetI hatI. tenI evI bhayagrasta mAnasika paristhitine kAraNe tenAM parivArajano paNa becena rahevAM lAgyAM. Akho divasa te bhayathI AkrAMta rahetI hatI. bhAre samasyA banI gaI hatI. teNe dasa divasanI prekSAdhyAna zibiramAM dhyAnano prayoga karyo. zibira-samApti prasaMge teNe parivAranAM svajanone kahyuM ke tenI mAnasika sthitimAM lagabhaga eMzI TakA sudhAro thayo hato. tene bhaya lAgavAnuM lagabhaga baMdha thaI gayuM hatuM. A bhaya zI rIte baMdha thayo? tene bhaya zA mATe lAgato hato? jyAre ApaNI kamajorInI praNAlI sakriya thaI jAya che, koI baTana dabAI jAya che - svica ona thaI jAya che tyAre koIne koI saMvega jAgI jAya che. koIkanAmAM krodha, koIkanAmAM ahaMkAra, koIkanAmAM lAlaca, koIkanAmAM Dara to koIkanAmAM kAmavAsanA vagere tIvra thaI jAya che, paraMtu jo tenI sAthe sAthe ApaNe saMvega niyaMtraNanI praNAlIne jANI lIdhelI hoya to ApaNe te saMvegomAMthI mukti meLavI zakIe chIe, baTana dabAvI zakIe chIe, tenA upara kAbU meLavI zakIe chIe. jo te praNAlInuM jJAna na hoya to "DaoNkTare zaraNaM gacchAmi' - DaoNkTaronA zaraNamAM javuM paDe che. jIvananI prathama zarata laMDanamAM eka vyakti mAnasika cikitsaka pAse gaI. teNe DaoNkTarane kahyuM, DaoNkTara sAheba ! huM mAnasika daSTie atyaMta parezAna chuM, asvastha chuM. mane koI evI davA Apo ke jethI mane zAMti maLe. DaoNkTare kahyuM, meM tamArI mAnasika sthitinuM adhyayana karI lIdhuM che. huM tamane atyAre koI davA ApavA icchato nathI. paraMtu mAre tamane eka salAha ApavAnI che. tame ApaNA dezanA suprasiddha vidUSaka premAlDInI pAse pahoMcI jAva. tenI sAthe ekAda aThavADiyuM rahIne pachI mArI pAse Avajo. tyAre huM tamane davA ApIza. pelA mANase mAthe hAtha mUkatAM kahyuM, are, DaoNkTara sAheba ! huM pote ja premAlDI chuM, huM konI pAse jAuM? DaoNkTara salAha ApatA hatA ke, gremAlhI pAse jaIne tame eka saptAha raho. Ama karavAthI tamArI mAnasika pIDA zAMta thaI jaze. DaoNkTaranI pAse premAlDI pote ja bImAra banIne Avyo hato ! mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 152 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM sudhI niyaMtraNa karavAnI potAnI kSamatAno vikAsa karavAmAM Avato nathI, jyAM sudhI potAnA Imozansa upara niyaMtraNa karavAnI ApaNI kSamatA vadhatI nathI, tyAM sudhI TrekvelAIjharsa, zAmaka davAo ane zAmaka prayogo ApaNane bacAvI zakatAM nathI. ApaNA jIvananI prathama zarata che - niyaMtraNano vikAsa. te pratyeka vyakti mATe jarUrI che, bhale pachI te vyakti bhaNelI-gaNelI hoya ke abhaNa hoya. ApaNe evA lokone joyA che ke jeo khUba bhaNelA-gaNelA hoya, khUba vidvAna hoya, chatAM temanuM pArivArika jIvana eTaluM duHkhI hoya che ke jenI koI hada nathI hotI. bhaNatara dareka bAbatamAM upayogI nathI banatuM. jIvananuM eka pAsuM che bhaNatara. adhyayana ApaNuM eka pAsuM che. ApaNe jo tamAma pAsAMnI upekSA karavA lAgIe, temane nakAravA lAgIe to jIvana cAlI zake nahi. pIniyala piyUTarI karatAM vadhu zaktizALI che mastiSkanA keTalAka viziSTa bhAga ApaNA vyavahAranA niyAmaka hoya che. jo temane sakriya karavAmAM Ave to ApaNI niyaMtraNa kSamatA vadhI zake che. kapALano madhyabhAga ke jene prekSAdhyAnamAM jyotikendra kahevAmAM Ave che - te ApaNA Imozanala eriyAno mahattvapUrNabhAga che. manovijJAnanI bhASAmAM te kaSAya jAgaraNanuM kSetra che, Imozanala eriyAche. limbika sisTama ane hAIpothelemasanuM A kSetra, jyAM ApaNI saghaLI bhAvadhArAo pedA thAyache ane vadheche - jo e kSetra upara ApaNuM niyaMtraNa hoya to ApaNe saMvegonI dRSTie, AvegonI dRSTie atyaMta Azvasta thaI zakIe. je vyakti A pIniyala glaMDanA kSetra upara dhyAna kare che, tenI niyaMtraNanI kSamatA vadhI jAya che. pIniyala gleMDa ghaNI badhI vRttione kiMTrola kare che. meDikala sAyansamAM piyUTarI gleDane mAsTara gleMDa kahevAmAM Ave che. vijJAnanA kSetramAM pIniyala gleMDa upara hajI khUba ochuM kAma thayuM che. atyAre keTaluMka kAma cAlI rahyuM che. ApaNo e spaSTa anubhava che ke pIniyala gleDa piTyuTarI gleDanI apekSAe vadhAre zaktizALI che. bhAratIya yogavidyAmAM A sthAnane vizeSa mahattva ApavAmAM AvyuM che. jeTaluM niyaMtraNa ane jeTalI zakti pIniyala gleMDa sAthe che, teTalI piyUTarI gleMDa sAthe nathI. jo A sthAna ApaNA niyaMtraNamAM hoya to vRttio upara sahaja rIte niyaMtraNa AvI jAya che. dasa bAra varSanA bALakamAM niyaMtraNanI kSamatA vadhAre hoya che ane sittera mahAvIranuM ahiMsA-darzana 5 153 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ varSanA vRddha mANasamAM niyaMtraNanI zakti ochI thaI jAya che. gharaDo mANasa jeTalo cIDiyo hoya che teTaluM nAnuM bALaka cIDiyuM nathI hotuM. nADItaMtra ane graMthitaMtra nabaLuM hoya to gusso vadhu Ave che ane vyakti cIDiyA svabhAvanI banI jAya che. pachI te niyaMtraNa ochuM karI zake che. tenuM kAraNa darzAvatAM kahevAmAM AvyuM ke, dasabAra varSa sudhI pIniyala gleMDa khUba sakriya rahe che ane te tamAma hormonsanA srAva upara niyaMtraNa paNa rAkhe che. tyAra pachI te niSkriya thavAnuM zarU thAya che. tenI niSkriyatA keTalIka samasyAo pedA kare che. jo ApaNe niyaMtraNanI kSamatA vadhArI zakIe to ApaNA jIvananuM eka pAsuM khUba sAruM banI jAya che. parAvidhAH aparAvidhA jIvananuM bIjuM pAsuM te jJAnanuM pAsuM che. jJAna mAtra bauddhika vikAsa upara ja AdhArita nathI. ApaNA mastiSkamAM be bhAgache - jamaNuM paTala ane DAbuM paTala - leTa hemIsphIyara ane rAITa hemIsphayara. DAbuM paTala jene upaniSadamAM aparAvidyA kahevAmAM Ave che te bhASA, gaNita, tarka vagere mATe javAbadAra che ane mastiSkano bIjo bhAga ke jene parAvidyA kahevAmAM Ave che te iTyUzana, aMtardaSTi, caritra vagere mATe javAbadAra che. AjanI zikSaNa saMsthAomAM DAbo bhAga khUba sakriya thaI jAya che, paraMtu jamaNo bhAga suSupta ja rahI jAya che. A asaMtulane aneka samasyAo pedA karI che. Aje sau koI phariyAda kare che ke hiMsA khUba vadhI rahI che, aparAdho khUba vadhI rahyA che, Akramaka vRttio khUba vadhI rahI che. nAnakaDuM bALaka paNa egresiva thaI UThe che. AkramakatA spaSTa rIte jhaLakI rahI che, vadhI rahI che. A samasyA mAtra bhAratamAM ja nahi, samagra vizvamAM pajavI rahI che. kumArapALa desAI gujarAtI sAhityanA eka jANItA lekhaka che. temaNe temanI amerikA yAtrAnAM keTalAMka saMsmaraNo saMbhaLAvyAM. temaNe kahyuM ke, huM mArA eka mitra pAse beTho beTho vAtacIta karI rahyo hato. te daramyAna e mitrano dasa-bAra varSano putra khUba tophAna karI rahyo hato. mArA mitre tene kahyuM, beTA, jarA zAMta rahe. ame vAto karI rahyA chIe. tuM tophAna na karIza. pitAnI vAta sAMbhaLIne e bALaka bolyo, pappA! tame kevI vAta karo cho? tame mane rokavAno prayatna karazo to huM tamane zUTa karI daIza! hiMdustAnano vikAsa hajI A kakSAe pahoMcyo nathI. amerikAmAM Akramaka mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 154 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ manobhAva eTalI hade vikasI gayA che ke koI vyaktine mArI nAkhavI e koI khAsa vAta nathI rahI. samagra jagatanI te phariyAda che ke Aje hiMsAtmaka vRttio khUba vadhI rahI che, paraMtu te zA mATe vadhI rahI che? ApaNe tenA kAraNa aMge vicAra karIe. ghaNI vakhata kahevAmAM Ave che ke A badhuM bhaNatarane kAraNe vadhI rahyuM che. huM tene sAcuM nathI mAnato. bhaNatarane kAraNe A badhuM nathI vadhyuM, bhaNataranuM te kAma nathI. A badhuM eTalA mATe cAlI rahyuM che ke bIjA pakSa tarapha ApaNuM dhyAna ja nathI. niyaMtraNa tarapha ApaNuM dhyAna nathI. niyaMtraNanuM je bIjuM pAsuM che - aMtardaSTi jagADavI, potAnI atIndriya cetanA jagADavI te tarapha ApaNI gati ke pragati nathI. ApaNI pAse khUba atIndriya cetanA che. tene jagADavI Avazyaka che. AnaMdanI zodha trIjI vAta che AnaMda. Aje mahAvidyAlayonA prAMgaNamAM mAdaka padArthonA sevananI pravRtti khUba vadhI rahI che. samAjamAM paNa tenuM pracalana vadhI rahyuM che. A pravRtti kema vadhI rahI che? tenI pAchaLa eka AkarSaNa che. AkarSaNa vagara koIpaNa cIja vadhI zakatI nathI. mANasanuM temAM AkarSaNa che. "sigAreTa na pIvo' - e vAtamAM eTaluM AkarSaNa nathI, jeTaluM AkarSaNa sigAreTa pIvAmAM che. Aje sigAreTa ane zarAba jevI cIjo to tadana gauNa banIche. khUba sAmAnya banI gaI che. tenA badale have to ghaNAM badhAM Dragsa ane heroIna jevA padArthonuM pracalana vadhI rahyuM che. e badhAMnI tulanAe sigAreTa to kAMI ja nathI. nazAnI A pravRtti ATalI badhI tIvra kema banI rahI che? tenuM kAraNa che - AnaMdanI zodha. mANasa AnaMda jhaMkhe che. mastI icche che. mANasa potAnA jIvanamAM mastInI kSaNo mANavA utsuka hoya che. evI kSaNo tene nathI maLatI tyAre te nazo kare che. jethI thoDAka samaya mATe te mastInA anubhavamAM DUbI jAyache. A bahu moTuM AkarSaNa che, jenAthI kheMcAIne te sigAreTa vagere nazIlA padArthono prayoga kare che. vikalpa ApaNI aMdara che prazna udbhave che ke zuM teno koI vikalpa nathI? vikalpa ApaNI aMdara ja che. AnaMdano vizuddha vikalpa ApaNI aMdara che. jo ApaNae aMdaranA AnaMdane jagADIzuM nahi to ApaNe nazAmAM javuM paDaze. bIjo koI upAya nathI. tene rokI zakAya tema paNa nathI. jo aMdaranA AnaMdane jagADI levAmAM Ave to pachI nazo 4 mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 155 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karavAnI koI jarUra rahetI nathI. atIta ane bhaviSyathI mukta thaIne vartamAnamAM jIvavuM e AnaMdanA srotane pragaTa karavAnuM uttama sAdhana che. bhUta ane bhaviSya - e baMnethI aLagA thaIne jo vartamAnanA pravAhamAM cAlI zakAya to eTalo badho AnaMda jAgI UThaze ke pachI nazo karavAnI koI jarUra ja nahi paDe. prekSAdhyAnanA eka prazikSaka TrenamAM pravAsa karI rahyA hatA. e TrenamAM eka musalamAna parivAra paNa hato. prazikSake joyuM to musalamAna parivAramAM paraspara jhaghaDo cAlato hato, saMgharSa cAlI rahyo hato. teNe e tarapha dhyAna ApyuM. parivAranA tamAma loko eka yuvakane kahetA hatA, tuM khUba sigAreTa pIve che, sigAreTa pIvAnuM choDI de. pelA loko sigAreTa pIvAnI manAI karatA hatA ane e yuvaka eka pachI eka sigAreTa saLagAvato jato hato. eka sigAreTa bujhAtI ane bIjI saLagI UThatI. yuvaka kaheto hato ke huM sigAreTa choDI zakuM tema nathI. A kAraNe aDadho kalAka sudhI tIvra saMgharSa cAlyo. thoDAka samaya pachI jhaghaDo jarAka zAMta paDyo. prazikSake kahyuM, bhAI ! huM tane eka vAta kahevA mAMguM chuM. tuM sigAreTa pIvAnuM bhale nachoDI zakato hoya, paraMtu huM tane eka navI sigAreTa pIvAnuM zIkhavADI dauM to? yuvaka bolyo, jo koI navI rIta maLI jAya to huM choDI zakuM. emAM zuM? prazikSake kahyuM, jyAre tuM sigAreTano kaza kheMce che tyAre tane majA Ave che? yuvake hakAramAM mAthuM halAvyuM. jyAre tuM dhUmADo kADhe che tyAre paNa tane majA Ave che? yuvake kahyuM, hA. prazikSake kahyuM, tuM khUba jhaDapathI zvAsa le. sigAreTano kaza kheMcato hoya e rIte zvAsa le ane khUba jhaDapathI zvAsa bahAra kADha, jANe dhUmADo kADhato hoya ! pelA yuvakane A salAha anukULa lAgI. teNe e prayoga zarU karyo. thoDAka samaya pachI tene AnaMdanI anubhUti thavA lAgI. sigAreTa pratyenI vistRSNA jAgI gaI. teNe saMkalpa karatAM kahyuM ke, huM kyAreya sigAreTa choDI zakavAno nahoto, paraMtu huM have navI sigAreTa pIvAnuM zIkhI gayo chuM tethI kurAnanA sogaMda khAIne kahuM chuM ke havethI huM sigAreTane hAtha nahi lagADuM. AnaMdano srota zvAsa sAthe ApaNI cetanA joDAI jAya che tyAre ApaNe vartamAnamAM jIvavAnuM zIkhI jaIe chIe. mANasa vartamAnamAM jIvavAnuM zIkhI le to AnaMdano bhItarano srota khUlI jAya che.jyAre bahArathI AnaMda levAnI jarUriyAta ghaTI jAya mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 156 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che tyAre na to sigAreTanI jarUra paDe che ke na to niyamanuM atikramaNa karIne manoraMjananA sAdhano apanAvavAnI jarUra paDe che. apekSAo khUba ghaTI jAya che. ApaNe A mAdaka padArthonA sevananI vAtane kAnUnI niyaMtraNa - bahAranA kAnUno lAdIne kyAreya dUra karI zakatA nathI, jyAM sudhI ApaNA bhItaranA AnaMdane jagADI na laIe. je vyaktie vartamAnanI kSaNane jovAnuM zarU karI dIdhuM haze, vartamAnanA pravAha sAthe potAnI jAtane pravAhita karavAnuM zarU karI dIdhuM haze te vyaktine bhItaramAMthI eTalo badho AnaMda maLaze ke jenI kalpanA paNa na thaI zake. mastiSkanI kSamatA jagADIe ApaNI niyaMtraNanI kSamatAno srota, ApaNA aMtarajJAnano, aMtaradRSTino srota ane ApaNA AnaMdano srota - A traNeya srota ApaNI bhItaramAM che. temanA upara eka AvaraNa ane dhULa-kacaro jAmI gayAM che. jo ApaNe prayoga dvArA te AvaraNa ane dhULa-kacaro dUra karI zakIe ane bhItaranA e strotone pragaTa karI zakIe to eka navA ja jIvanano prAraMbha thaI zake, eka navA ja vyaktitvanuM nirmANa thaI zake, navI peDhInuM nirmANa zakya banI zake. e peDhImAM, e vyaktimAM mAtra jIvananI tamAma saphaLatAono ja vikAsa nahi thAya, sAmAjika Arogya ane rASTrIya cAritrano paNa vikAsa thaze. te vyakti evI banI jaze jANe AjanuM erakaMDIzana makAna! bahArathI garamI Ave ke ThaMDI Ave teno koI ja prabhAva tenA upara nahi paDe. sarvathA aprabhAvita avasthA! e ja rIte ApaNe prayoga dvArA mastiSkane bAhya vAtAvaraNathI aprabhAvita banAvI zakIe chIe. vartamAna vaijJAniko jaNAve che ke eka sAmAnya vyakti potAnI mastiSkIya kSamatAono mAtra sAta-ATha TakA bhAga ja upayogamAM le che. bAkInI tamAma mastiSkIya kSamatAo suSupta ja rahI jAya che. thoDoka moTo mANasa haze to te potAnA mastiSkanI nava-dasa TakA kSamatA upayogamAM le che. vadhumAM vadhu dasa-bAra TakA kSamatA upayogamAM le che. dasa-bAra TakA mastiSkIya kSamatAono prayoga karanAra vyakti jagatanI asAdhAraNa vyakti gaNAya che. ApaNI eMzI-nevuM TakA kSamatAo suSupta ja rahI jAya che. jo ApaNe te kSamatAone jagADI zakIe to jagatano nakazo badalAI jAya. tene jagADavAno upAya bahAra kyAMya nathI. tene jagADavAnA tamAma upAyo ApaNI bhItaramAM che. A vAta je divase samajAI jaze te divase ApaNA vyaktitvano sarvAgI vikAsa sahajarIte zakya banI jaze. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 157 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samagra AkAzamAM praznArtha cihno lAgI gayAMche. mAnavInuM jIvana samasyA-saMkula che. te agaNita samasyAothI bharAyeluM che. eTalI badhI samasyAo che ke eka jIvana zuM, aneka jIvana vItI jAya to paNa enuM samAdhAna na thAya ane je divase samasyAo nahi 2he, te divase e zuM karaze ? potAno samaya kevI rIte vitAvaze ? eka jALa jevuM patharAyuMche. samasyAo paNa cAleche, samAdhAna paNa cAleche. jIvanano A kramache - samasyAo AvatI rahe, ukelAtI rahe. lorDa mAunTa beTane nausenAnuM prazikSaNa lIdhuM. prazikSaNa saMpUrti vakhate parIkSake tene pUchyuM, yuvaka ! tAre jahAja calAvavAnuM che. e vakhate jo tophAna Ave to tuM zuM karIza ? mAunTa beTane kahyuM ke huM laMgara nAkhI daIza. parIkSake pUchyuM, pharIthI tophAna Ave to zuM karIza? mAunTa beTane kahyuM, pharIthI laMgara nAkhIza ! parIkSake trIjI vakhata e ja prazna pUchyo, ane mAunTa beTane trIjI vakhata paNa e ja javAba Apyo. parIkSakano haveno prazna A pramANe hato, eTalAM badhAM laMgara tuM kyAMthI lAvIza ? mAunTa beTane pUrNa AtmavizvAsapUrvaka kahyuM, jyAMthI tophAna Avaze tyAMthI ja laMgara paNa Avaze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana Jain Educationa International 158 samasyAnA be eMgala For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samasyAnAM be rUpa jyAMthI samasyAo Ave che tyAMthI ja samAdhAna paNa Ave che. jo ApaNe samasyAonuM vargIkaraNa karIe to be prakAranI samasyAo jovA maLe cheyathArthanI samasyA ane kalpanAnI samasyA. A baMne samasyAothI mANasa gherAyelo rahe che. jeTalI bhautika samasyAo che, Arthika samasyAo che te yathArthanI samasyAo che. ema na kahI zakAya ke dhyAna dvArA te samasyAonuM samAdhAna thaI jaze. khetI karyA vagara peTa bharAtuM nathI. je bhautika samasyAo che, padArthanI samasyAo che te samasyAonuM samAdhAna zrama ane buddhi dvArA thaze. kAlpanika samasyAo mAnasika samasyAo che. mANasa mAtra yathArthanI samasyAothI ja gherAyelo nathI, paraMtu mAnasika samasyAothI paNa te pIDita che. khoTI mAnyatAo, khoTA khyAlo, khoTAM sAmAjika mUlyo vagere mAnasika samasyAo che. dahejanI samasyA, bheLaseLanI samasyA ane evI jeTalI paNa samasyAo che te mAnasika samasyAo che. ApaNe evA mApadaMDa banAvI lIdhA che, evAM mUlyo nirmita karI dIdhAM che ke jenI pUrti mATe ghaNuM badhuM cUkavavuM paDe che, ghaNuM badhuM bhogavavuM paDe che. yathArthanI samasyA ane mAnasika samasyAnI sAthe bhAvanAtmaka samasyA joDAyelI che. dhyAnanuM mukhya prayojana mAnasika ane bhAvanAtmaka samasyAone ukelavAnuM che. ema mAnavuM yogya nathI ke dhyAna dvArA badhuM ukelI zakAya athavA to dhana dvArA badhuM ja thaI zake. te baMnenI potapotAnI maryAdAo che. duHkhanuM kAraNa keTalAka loko evA che ke jemanI samakSa bhautika samasyAo nathI, Arthika samasyAo nathI paraMtu teo mAnasika samasyAo ane bhAvanAtmaka samasyAothI prasta hoya che. meM bhAratanA suprasiddha udyogapatine mArI samakSa raDatAM joyA che ane atyaMta saMvedanAtmaka rIte raDatAM joyA che. temanuM duHkha joIne koIpaNa vyaktinA manamAM karuNA jAgI zake che. meM vicAryuM ke A zuM? AvuM zA mATe? tene koI Arthika samasyA nathI, tene koI yathArtha samasyA nathI, paraMtu bhAvanAtmaka samasyA atyaMta prabaLa che. e ja duHkha che ane duHkhanuM kAraNa che. kalakattAmAM bhAratanA atisamRddha udyogapatinI patnI gaNAdhipatizrI pAse mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 159. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI. vAtacIta daramyAna teNe kahyuM, gurujI ! huM ApanI pAsethI mArgadarzana meLavavA AvI chuM. gaNAdhipatizrIe pUchyuM, bolo, zI bAbata che? te bahene raDatAM raDatAM kahyuM, gurujI ! A jagatamAM huM jeTalI duHkhI chuM eTaluM duHkhI kadAca bIjuM koI nahi hoya. Apa mane zAMti ane sukhano mArga batAvo. gaNAdhipati e vAta sAMbhaLIne avAku banI gayA. dhyAnanuM mukhya prayojana jemanI pAse arabonI saMpati che, moTAM moTAM kArakhAnAM che chatAM teo kahe che ke ame jeTalAM duHkhIchIe teTaluM duHkhI A jagatamAM koI nathI! AvuM sAMbhaLIne khUba Azcarya thAya che. A yathArthanI samasyA nathI. A to mAnasika ane bhAvanAtmaka samasyA che. vRttio badalavI, khyAlo badalavA, khoTI mAnyatAo badalavI vagere dhyAnanuM mukhya prayojana che. AjakAla ema kahevAmAM Ave che ke dhyAna karo jethI tamAruM blaDaprezara saMtulita thaI jaze, lohInuM dabANa yogya thaI jaze. tamArI amuka bImArI maTI jaze, Ama thaI jaze - tema thaI jaze! mArI daSTie A tamAma vAto dhyAnane bhaTakAvanArI che. dhyAnanuM e mukhya prayojana nathI. ghaNI badhI bImArIo ane khAsa karIne je sAIkosomeTika bImArIo che, te dhyAna dvArA maTI zake che e kharuM, paraMtu dhyAnanuM te mukhya prayojana nathI. e to gauNa vAta che. AcArya bhikSu haMmezAM kahetA ke mANasa khetI karaze anAja mATe. jyAre anAja pedA thaze tyAre tenI sAthe palAla paNa Ugaze, tUDI paNa Ugaze. anya paNa aneka cIjo ApoApa UgI nIkaLaze. paraMtu e to prAsaMgika che. mukhya vAta to anAja pedA thAya te che. e ja rIte dhyAnanuM mukhya prayojana potAnA cittane pavitra banAvavAnuM, nirmaLa banAvavAnuM, khyAlone samyapha banAvavAnuM, dRSTikoNane samyapha banAvavAnuM che. jyAre dRSTikoNa badalAya che tyAre ghaNI badhI bAbato badalAI jAya che. kAlpanika samasyAo mAnasika samasyA che. te dhyAna dvArA badalAI jAya che. mAnasika ane bhAvanAtmaka samasyAo e baMnene maTADavA mATe koI padArtha upayogI nathI thato. jagatamAM bIjuM koI sAdhana nathI. potAnA cittane vyavasthita karavuM, niyojita karavuM ane potAnA dRSTikoNane samyak banAvavo e ja teno eka mAtra upAya che. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 160 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ghaNI badhI dArzanika samasyAo paNa Ave che. punarjanma eka dArzanika samasyA che. pUrvajanma, AtmA, paramAtmA vagere aMge paNa dArzanika samasyAo che. paraMtu e samasyAomAM vizeSa mUMjhavaNa nathI. je padArtha sUkSma hoyache, ApaNI buddhithI 52 hoya che, tene ApaNe samajavAno prayatna karI zakIechIe. jo te na samajAya to bhaviSyamAM samajavA mATe tene choDI daI zakIe chIe. paraMtu temAM tAtkAlika aTavAI javAnI jarUra paDatI nathI. viDaMbanA dhArmika jagatanI eka vakhata amArI sAme AtmA vizenI eka praznAvali AvI. meM teno uttara lakhyo. ghaNA badhA prazno hatA, temAM eka prazna AtmA ane punarjanma aMgeno hato. meM lakhyuM ke huM AtmAne mAnuM chuM paraMtu jANato nathI. mArA e uttarane kAraNe cakacAra pedA thaI gaI. te vakhate mAruM nAma muni nathamala hatuM. e ja nAmathI dArzanika viSayo upara samagra sAhitya racyuM hatuM. aneka prabuddha jaina vidvAnoe lakhyuM ke muni nathamalajI nAstika banI gayA che. Astika mANasa evuM kaI rIte kahI zake ke, 'huM AtmAne jANato nathI ?' ane AvuM kahenAra vyakti nAstika ja hoI zake, muni to hoI ja na zake. vAtAvaraNa ugra banI gayuM. gaNAdhipatizrI pAse lAMbA lAMbA aneka patro AvyA. temAM lakhyuM hatuM ke muni nathamalajIe AvuM kema lakhyuM ? zuM teo nAstika banI gayA che ? gaNAdhipatizrIe mane pUchyuM, tame A zuM karI nAMkhyuM ? meM jaNAvyuM ke meM sAcuM ja lakhyuMche. 'huM AtmAne mAnuMchuM, paraMtu jANato nathI.' vAta khUba AgaLa vadhI gaI. ghaNA loko AvyA. mArI sAthe vAtacIta karavA beThA. meM kahyuM, kaho, zI vAta che ? temaNe kahyuM, tame AvuM zI rIte lakhI nAkhyuM ke, huM AtmAne jANato nathI ? AtmAne jANyA vagara koI vyakti Astika banI ja na zake evI amArI vyAkhyA che. meM kahyuM ke, meM khUba samajI vicArIne lakhyuM che ane anubhavapUrvaka lakhyuM che. temaNe pUchyuM, kevI rIte ? meM kahyuM, zuM tame loko AtmAne jANo cho ? temaNe kahyuM, hA. ame to badhuM jANIe chIe. temaNe udAharaNo ApavAnuM zarU karyuM. AtmAnA astitva vize amuka graMthamAM Ama lakhyuM che, amuka graMthamAM Ama lakhyuM che, amuka graMthamAM Ama lakhyuM che. temaNe dasa udAharaNo ApI dIdhAM. meM kahyuM, are bhAI sAheba ! tame mAtra mahAvIranuM ahiMsA-darzana 161 11 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAMca-dasa udAharaNo ja Apocho. mAtra udAharaNo ja ApavAM hoya to huM ApanI samakSa so udAharaNo ApI zakuM chuM. paraMtu Apa pote ja vicAra karo ke, graMthakAre lakhyuM ane Apa emanI vAtano prayoga karI rahyA cho. Apa tene mAnI laIne karI rahyA cho ke jANIne karI rahyA cho ? amuka graMthakAre lakhyuM ane Apa temanI vAta mAnIne cAlI rahyA cho. jANavuM eno artha to che sAkSAtkAra, pratyakSIkaraNa. zuM Apane AtmAnuM sAkSAt jJAna che ? meM AgaLa kahyuM ke, mAnavuM e kyAreka khUba khataranAka paNa bane che ane mAnavuM e kyAreka jarUrI paNa hoya che. kAraNa ke mAnyA vagara ApaNuM kAma cAlatuM nathI. nAnuM bALaka mAtAnI vAta na mAne te zakya nathI, paraMtu te bALaka pacAsa varSano thaI gayA pachI paNa mAtAnI ja vAtane manato rahe to e paNa khataranAkache. dhArmika jagatamAM A eka bahu moTI viDaMbanA banI gaIche ke sau koI mAnyatAnA AdhAre cAle che. jANavAno prayatna koI karatuM nathI. mAnavA ane jANavA vacceno taphAvata mAnavuM ane jANavuM e be vacce khUba taphAvata che. jeTalA dArzanika vivAdo pedA thayAche e tamAma vivAdo mAnavAne kAraNe ja pedA thayAche. jANanAra vyakti kyAreya matabheda pedA nathI karatI. jeTalA tarka pedA thAya che, vikalpo pedA thAya che te mAnyatAnA AdhAre ja pedA thAya che. jyAM mAnavAnI vAta Ave che tyAM tarkanI tamAma avadhAraNAo samApta thaI jAya che. jANavuM atyaMta jarUrI che ane AtmAnuzIlana karyA vagara AtmAnA UMDANamAM UtaryA vagara koI vyakti kazuM ja jANI zakatI nathI. te mAtra mAnyatAnA AdhAre cAlyA kareche. AtmAche ke nahi, punarjanma che ke nahi, paramAtmA che ke nahi A tamAma mAnyatAone ApaNe ema kahIne choDI devI joIe ke Ama kahevAmAM Ave che, graMthomAM Ama lakhyuM che. ApaNe jANavAno prayoga karavo joIe. potAnI jAtane jANavAno jeTalo prayatna che te jANavAno prayatnache. be pravAho thaI jAyache - eka che jANavAno ane bIjo che mAnavAno. baMne pravAhone najara sAme rAkhIne ApaNe cAlavuM joIe. jyAM mAnavAnI vAta hoya tyAM ApaNe evo Agraha na karavo joIe ke huM jANI rahyochuM ane je loko jANI le che temanA mATe mAnavAnI vAta samApta thaI jAyache. ApaNA jIvanamAM A baMne mahAvIranuM ahiMsA-darzana 162 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAbato sAthe sAthe cAlaze. jema jema jANavAnI kSitija vistaratI jaze, tema tema mAnavAnI maryAdA ochI thatI jaze. jo jANavAno prayatna ja nahi karIe to samagra jIvana mAnavAmAM ja vItI jaze. siddhAMta Avyo kyAMthI? vijJAne jANavAno prayatna karyo yaMtro dvArA. sUkSma cIjone jANavA mATe sUkSma sAdhanonI jarUra paDe che. vijJAne mAIkroskopa, Teliskopa vagere jevAM sUkSmadarzaka yaMtrono vikAsa karyo. adhyAtmanA lokoe atIndriya cetanAno vikAsa karyo. ApaNI aMdara atIndriya cetanA che, te indriya cetanAthI paranI cetanA che. tenA dvArA paNa sUkSma satyone jANI zakAya che. keTalAMka varSa pUrve meM eka lekha lakhyo hato. dilhI yunivarsiTInA eka adhyApake te lekha vAMcyo. temaNe eka patrakArane pUchyuM ke, A lekhaka koNa che? lekhake A lekhamAM eka vAta A pramANe lakhI che ke zarIranA koIpaNa avayava dvArA joI zakAya che, sAMbhaLI zakAya che, svAda pArakhI zakAya che, sparzI zakAya che - pAMceya indriyonuM kArya eka AMgaLI dvArA karI zakAya che, eka indriya dvArA karI zakAya che. koI paNa avayava dvArA pratyeka indriyanuM kAma karI zakAya che ! Avo siddhAMta vaLI kyAMthI Avyo? jaivika rAsAyaNika prakriyAmAM kadAca so varSa pachI A hAIpothIsisa Avaze. atyAre Avo siddhAMta kyAMthI Avyo ? patrakAre mAruM nAma kahyuM ane teo mArI pAse AvyA. meM kahyuM ke, A siddhAMta e atIndriya cetanA dvArA pratipAdita che. atIndriya cetanA pratyeka vyakti pAse che. te cetanAne vikasita karI zakAya che. ekAgratAnA prayogo dhyAna dvArA ApaNe je cIja meLavI zakIe chIe te atIndriya cetanAno vikAsa che ane jyAre te thaI jAya che tyAre ApaNI mAnasika ane bhAvanAtmaka samasyAo khUba ochI thaI jAya che, sameTAI jAya che. vyakti ekAgra bane, potAnA bhItaranA UMDANamAM javAno abhyAsa kare to aneka bAbato badalAvAnI zarU thaI jAya che. mANasa caMcaLatAmAM rahevAnuM jANe che, paraMtu ekAgra thavAnuM khUba ochuM jANe che. eka prayoga che- AhArayogano. teno artha che -khAtI vakhate dhyAna karo. koLiyo mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 163 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hAthamAM lo ane jyAM sudhI te nIce na UtarI jAya tyAM sudhI dareka kriyAne barAbara jotA raho. koLiyo lIdho, hAtha UMcakyo, koLiyo moMmAM mUkyo, tene cAvavAnuM zarU karyuM, tenI aMdara lALa bhaLI rahI che, te nIce UtarI rahyo che, annanaLI dvArA te nIce UtarI gayo che. A rIte bhojananI pratyeka kriyA pratye jAgarUka rahevuM tene barAbara jANatA rahevuM, te AhArayoga che. bIjo prayoga che-gamanayogano. jyAre cAlIe, pratyeka kadama UThe, paga UMcakAya, tyAre barAbara jANatA rahIe ke, paga UMcakAI rahyo che. A paga AgaLa vadhyo, A paga pAchaLa rahyo, A paga AgaLa vadhyo, A paga pAchaLa gayo ane huM AgaLa jaI rahyo chuM. pratyeka kriyAne jAgarukatApUrvaka jANatA rahIe. dhyAna eTale mAtra aDadho kalAka AMkho baMdha karIne besI javuM eTalo ja artha nathI. dhyAna to cetanAnuM pUrNa parivartanache, TrAnsaphormezana che, rUpAMtaraNa che. zaktisaMcayanuM sUtra zarIra, vANI ane mana e traNeya sAdhano che, jenA dvArA ApaNe kAma karIe chIe. samasyA e che ke e traNeya saMgAtha karatAM nathI. e traNeya vacce alagatA pedA thaI gaI che. zarIra kyAMka beThuM che ane mana kyAMka bhaTake che. pratyeka vyakti potAnI rIte mALA jape che, potAnA ISTanuM nAma le che, pUjA kare che. temane pUchavAmAM Ave ke jyAre tame bhagavAnanuM bhajana karo cho, mALA japo cho, iSTanuM dhyAna dharo cho tyAre zuM tamAruM mana sAthe sAthe cAle che kharuM ke anyatra bhaTakI jAya che? mAtra eTaluM ja karo cho ke bIjuM paNa kAMI karo cho? temano uttara maLaze ke zarIra to e kAma kare che, paraMtu tyAre mana kyAMka bIje bhaTakatuM hoya che. AyurvedanA eka khUba prasiddha AcArya thaI gayA -caraka. temaNe kahyuM, 'tanmanA bhujIta' bhojanamAM mana lagAvIne bhojana karavuM joIe. ApaNuM mana kyAMka bIjI jagAe hoya ane zarIra ApaNI sAthe hoya to ApaNI UrjAno, zaktino khUba vyaya thAya che. UrjAne, zaktine saMcita rAkhavAnuM prathama sUtrache - zarIra ane mana baMne sAthesAthe cAlavAM joIe. A dhyAna covIsa kalAka karI zakAya che. dareka vyakti potAnI bhUTI upara, pota-potAnA kAma upara lAgelI che. saue potapotAnA kAma upara javAnuM hoya che. jo dhyAna dvArA evI bhUmikA upara pahoMcI javAya ke zarIra ane mana baMnene sAthesAthe calAvI zakAya, to jIvanamAM saphaLatAno vikAsa thaze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 164 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ekAgratAnuM pariNAma amAruM prAraMbhika adhyayana saMskRtanA mAdhyamathI thayuM. ame mAtra be zloka kaMThastha karI zakatA hatA. e vakhate kaMThastha karavAnI paraMparA hatI. hajAro zloko kaMThastha karavA paDatA hatA. ekAgratAno vikAsa karatAM karatAM evI sthiti banI gaI ke eka divasamAM ArAmathI eka so zloko kaMThastha thaI jatA. saMskRta ane prAkRta bhASAo khUba kaThina che. ame tenA so zabdo nahi, so zloko ArAmathI kaMThastha karI letA hatA ! ghaNA badhA saMto avadhAnano prayoga kare che. kalAko sudhI prazno sAMbhaLatA rahe che. teo aneka kalAko vItI gayA pachI paNa tamAme tamAma prazno rajU karI zake che, jaTilamAM jaTila gANitika prazno vacce ja ukelI nAkhe che. darzako pratikriyArUpe udgAra uccAre che ke, A prayoga koI rIte komyuTara karatAM Utarato nathI. balka koyUTara paNa AvuM karI zakatuM nathI. A zakti kyAMthI Ave che? e loko AvuM kaI rIte karI zake che? jyAre zarIra ane mana ekasAthe thaI jAya che tyAre evI sthiti sahaja banI jAya che. . eka prayoga che - AzukavitAno. saMskRtamAM AzukavitA karavI khUba muzkela hoya che. AzukavitA eTale zIghrakavitA. jevo viSaya ApavAmAM Ave, samasyA ApavAmAM Ave ke tarata ja dhArA-pravAharUpe saMskRtanAM paghomAM te viSaya, te samasyA upara bolatAM javuM. AzukavitA karanAra vyakti saMskRtanAM jaTilatama paghomAM bolatI rahe che, chaMdamaya padyomAM bolatI rahe che. saMskRtanA evA evA chaMdo hoya che ke jenA eka zlokanAM cAra caraNa ane eka eka caraNamAM vIsa-vIsa akSaro ke mAtrAo hoya che. A samagra siddhi ekAgratA dvArA sahaja zakya bane che. dRSTi spaSTa rahe. dhyAna caMcaLatAnI samasyAne miTAvI zake che, paraMtu yathArthanI samasyAne miTAvI zakatuM nathI. koI rASTra upara tenuM zatru-rASTra AkramaNa kare ane moracA upara tamAma sainiko dhyAna lagAvIne besI jAya to tenuM pariNAma zuM Ave te sau jANe che. khetI karavAnI hoya ane kheDUta ema vicAre ke taDako khUba tIvra che. AvA taDakAmAM koNa mahenata kare ? khetI karavAne badale te dhyAna lagAvIne besI jAya to sau bhUkhyA ja rahe. teNe potAnA puruSArtha ane zrama dvArA ja potAnAM kAryo pAra pADavAM paDaze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 165. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jagatamAM kAlpanika samasyAo paNa ochI nathI. ghaNAM badhAM vairavirodha, zatrutA, parasparanI jhaMjhaTa, pArivArika-sAmAjika ane rASTrIya kalaha, mAnasika ane kAlpanika samasyAone kAraNe thAya che. dhyAna dvArA ja temanI sAme laDI zakAya che. e samasyAonA samAdhAnamAM sainiko upayogI nahi bane, polIsa upayogI nahi bane ane kAnUna paNa upayogI nahi bane. temAM mAtra dhyAna ja saphaLa nIvaDaze. ApaNe baMnenuM svataMtra mUlyAMkana karavuM joIe. jyAM dhyAnanuM mahattva hoya tyAM tenuM aMkana karIe, jyAM zramanuM mahattva hoya tyAM tenuM aMkana karIe. A baMne saccAIonuM samAna mUlyAMkana ja jIvanane samasyAothI sarvathA mukta karI zake che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana : 166. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Adha zaMkarAcAryaH vyaktitvanAM traNa pAsAM e vyakti zakti-saMyojanamAM saphaLa nIvaDe che ke je anekatAmAM ekatAnI pratiSThA kare che. ekatAzUnya anekatA ane anekatAzUnya ekatA baMne vyartha che. darzananA be pravAho jANItA che. keTalAka dArzaniko anekatA ane bhedane mukhya mAne che, jyAre keTalAka dArzaniko ekatA ane abhedane prAdhAnya Ape che. zaMkarAcArye AdhyAtmika ane sAMskRtika ekatA tarapha bhAratIya samAjanuM dhyAna kheMcyuM hatuM. temaNe bhAratanA cAra khUNAomAM cAra maTho (uttaramAM jyotirmaTha, pazcimamAM dvArakA maTha, dakSiNamAM zRMgerImaTha, pUrvamAM govardhana maTha)nI sthApanA karIne prAMtIya alagatAnI samasyAnuM samAdhAna ApyuM hatuM. teo keralamAM janmyA hatA, temanI mAtRbhASA malayAlama hatI. temaNe sAhitya saMskRtamAM lakhyuM. bhASAkIya ekatAnI dizAmAM A eka mahattvanuM pagaluM hatuM. bhaktinI vyAkhyA AcArya zaMkaranuM vyaktitva traNa pAsAMomAM vikasita thayuM hatuM. teo mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 167 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaktinA upAsaka hatA. temanA vyaktitvanuM eka pAsuM che - zAkta. temanA vyaktitvanuM bIjuM pAsuM che AdhyAtmikatA. teo adhyAtmanA atala UMDANamAM UtaratA hatA. karmakAMDanI sAme jJAnanI pratiSThA te yuganI apekSAnI eka viziSTa saMpUrti hatI. karmakAMDanI bahulatAthI bhAratIya samAja abhibhUta thaI rahyo hato. mAtra svargalakSI pravRttinA siddhAMte bhAratIya cetanAne sapATI uparanI banAvI dIdhI hatI. evI manodazAne badalavAmAM AcArya zaMkaranuM yogadAna mahattvapUrNa che. bhaktivAdI khyAlo paNa akarmaNyatA ane AtmavimukhatA pedA karI rahyA hatA. AcArya zaMkare bhaktinI anivAryatAne nakArI nahi, tenuM svarUpa badalI nAkhyuM. temanI bhaktinI vyAkhyA satyanI zodhanI vyAkhyA che - 'mokSakAraNasAmagrayAM bhaktireva garIyasI / svasvarUpAnusaMdhAnaM, bhaktiribhidhIyate / / jJAnanAM bAdhaka tattvo laukika dRSTie lokasaMgrahanuM mahattva che. AdhyAtmika vyakti mATe tenuM mahattva nathI. zaMkarAcArye lokavAsanA, zAsravAsanA ane dehavAsanA e traNeyane jJAna mATe bAdhaka gaNAvyAM - lokavAsanayA janto zAsravAsanayApi ca / dehavAsanayA jJAnaM, yathAvazeva jAyate / / temanI AdhyAtmika avadhAraNAe cetanAnA UMDANane sparzavAnI dizA ApI. temanuM AdhyAtmika vyaktitva temanI saphaLatAno aka zaktizALI srota hato. teo mahAna dArzanika hatA, te temanA vyaktitvanuM trIjuM pAsuMche. advaitanI sthApanAmAM temanI meghA avirata gatie vahI hatI. temanI sUkSmadarzI daSTi ane anubhUtipUrNa tarkoe temane dArzanika jagatamAM zIrSastha banAvI dIdhA. advaitano prathama graMtha zaMkarAcAryanA guru gauDapAde upaniSadonA AdhAre advaitavAdanI sthApanA karI hatI. mAMDUkya upaniSadanA AdhAre temane 'mAMDUkyakArikA' lakhI. te advaita mahAvIranuM ahiMsA-darzana 168 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vedAMtano prathama graMthache. bAdarAyaNe brahmasUtra lakhyuM. temAM aupaniSada brahmavAdanI dArzanika rajUAta che. zaMkarAcArye tenA para zArIraka bhASya lakhyuM ane advaita vedAMtane prabaLa yuktio tathA tarko sahita pratiSThita karyuM. e vakhate sAMkhya, mImAMsA, bauddha ane naiyAyika - vagere tarkanAM kSetromAM atyaMta prasiddha thaI cUkyA hatA. bauddha ane naiyAyakomAM tArkika AghAta ane pratighAta cAlatA hatA. jaina AcAryo anekAMta ane nayavAdanuM anugamana karI rahyA hatA tethI temanI tarkazailI anya darzano karatAM alaga hatI. eka tarapha karmakAMDanI jaTilatA, bIjI tarapha tarkanI rukSatAne kAraNe bhAratIya samAjanI snigdhatA ochI thaI cUkI hatI. vedAMtanA brahmamAM na to karmakAMDanI jaTilatA hatI ke na to pramANa ane prameyanI siddhimAM anuprANita thanArI tArkika rukSatA hatI. tethI 'brahmasatyam' no siddhAMta bhAratIya janamAnasamAM vasI gayo. nAgArjunathI prabhAvita gauDapAda bauddha dArzanika nAgArjunathI atyaMta prabhAvita hatA. nAgArjune zUnyane ja paramatattva mAnyuM. temanA mata mujaba paramatattva na sat che, na asat che, na sat ane asat baMne che ke na to e baMnethI bhinna che. temaNe 'saMvRtti satya' ane 'pAramArthika satya' e baMne satyo dvArA jagatane samajAvavAnuM darzana ApyuM. jagatanA viSayamAM advaitano dRSTikoNa paNa A ja che. te pramANe drazya prapaMca, mithyA ane asat che. Ama gauDapAda ane zaMkarAcArya vasubaMdhunA vijJAnavAda tathA nAgArjunanA zUnyavAdanI pazcAdbhUmAM upasthita jaNAya che. anekAMtanA saMdarbhamAM dArzanika vidvAnoe bauddhadarzananA AlokamAM vedAMtadarzanano abhyAsa karyo tethI ukta khyAla pracalitache. jo jainadarzananA be naya - nizcaya naya ane vyavahAra naya, dravyArthika athavA paryAyArthika nayonA AlokamAM vedAMtanuM adhyayana karavAmAM AvyuM hota to eka navuM ja tathya prApta thayuM hota. AcArya zaMkare satyane traNa kakSAomAM vibhAjita karyuM - prAtibhASika, vyAvahArika, pAramArthika, temAM vyAvahArika ane pAramArthika e be kakSAonI tulanA nizcaya ane vyavahAra nayanI sAthe thaI zake che. saMvRtti satya ane vyAvahArika kakSAnI tulanA karI zakAya che, paraMtu nAgArjunanA mahAvIranuM ahiMsA-darzana 169 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAramArthika satya ane zaMkarAcAryanA pAramArthika satya vacce koI saMbaMdha nathI. AcArya kuMdakuMda dakSiNa bhAratamAM janmyA hatA. e ja bhUmi ane e ja kSetra temanI tapobhUmi hatI. advaita darzana ane AcArya kuMdakuMdanA nizcaya tathA dravyArthika nayanA pratipAdanamAM acarajapreraka samAnatAche. zaMkarAcAryane jaina darzananA graMtho ochA upalabdha thayA ema mAnavAmAM Aveche. temaNe anekAMtanA viSayamAM je prazno rajU karyA te mULa sparzI nathI. e aMge aneka vidvAnoe evo abhimata pragaTa karyo ke temane jaina darzananA maulika ane prAmANika graMtho upalabdha na thayA tethI temaNe anekAMtanA viSayamAM AvA prazno rajU karyA. jo mULa graMtho upalabdha hota to kadAca AvuM na thAta. zakya che ke temane pramANa mImAMsA ane jJAna mImAMsA viSayaka maulika graMtho upalabdha na thayA hoya, paraMtu AcArya kuMdakuMdanA graMthothI teo avazya paricita hovA joIe. te haju vikalpasiddha tathya che. tene pramANasiddha karavA mATe gaMbhIra adhyayananI AvazyakatAche, paraMtu ukta saMbhAvanA svIkAravA mATe paryApta kAraNo upalabdha che. jIvanamuktanuM lakSaNa zaMkarAcArya mAtra dArzanika nahotA. temanAM mAtra dArzanika vaktavyothI lokamAnasa prabhAvita nathI thayuM. jo teo mAtra dArzanika hota to tarkanI jALamAM pote aTavAI jAta ane bIjA lokone paNa aTavAvI deta. temanAmAM adhyAtma ane darzana baMneno yoga hato. temanI eka vizeSatA hatI. Atmika anubhUtinI chAyAmAM uchera mApatuM darzana adhika spaSTa ane adhika grAhya hoyache. madhyakAlIna darzananI paraMparAmAM Avo yoga thoDAka AcAryone ja prApta thayo che. ghaNA badhA dArzaniko mAtra tArkika thayAche. temanA tarka muzkelIthI samajAyache. paraMtu samajAyA pachI te dhyeya tarapha AgaLa laI jatA nathI. AdhyAtmika vyakti atIta ane bhaviSyanI bArIo baMdha karIne vartamAnamAM jIvavAnuM jANe che tethI te bhItaramAM atarkanuM jIvana jIveche ane bahA2 tarkano upayoga kareche. zaMkarAcAryanI bhASAmAM jIvanamuktanuM lakSaNa A pramANe che - atItAnanusaMdhAnaM, bhaviSyadavicAraNam| audAsInyamapi prApte, jIvanamuktasya lakSaNam // mahAvIranuM ahiMsA-darzana 170 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkarAcArya: eka zalAkA puruSa temanA dArzanika vicAronA prasAramAM temanI adhyAtma anuprANita buddhie kAma karyuM che. sAthe sAthe temanuM zaktirUpa paNa temAM sahayogI rahyuMche. teo maMtrasiddha puruSa hatA. temaNe potAnI maMtrazaktino prayoga lokasaMgraha mATe karyo. temanA digvijayamAM darzananI zakti sAthe sainika zaktino paNa prayoga thayo hato. temanA abhiyAnane kAraNe bauddhadharmanuM abhiyAna ThIka ThIka nabaLuM paDyuM. anya dArzaniko paNa te abhiyAnathI prabhAvita thayA vagara na rahyA. 'brahmasatyaM jaganmithyA'nA darzane lokamAnasane AMdolita karyuM. ethI sAMskRtika ekatAne protsAhana paNa maLyuM, sAthe sAthe lokomAM vartamAna jIvana pratye akarmaNyatAnAM saMskAra bIja paNa aMkurita thavA lAgyAM. niHsaMdeha bhAratIya meghAmAM zaMkarAcArya eka zalAkA puruSa hatA. temanAmAM AdhyAtmika, dArzanika ane maMtrazakti e traNeyano vilakSaNa yoga hato. chellI sahasrAbdImAM gupta sAmrAjya kAlIna suvarNayuganI punarAvRtti na thaI zakI. saMkIrNa vaiyaktikatA, akarmaNyatA ane pArasparika saMgharSane kAraNe bhAratIya samAjamAM ThIka ThIka vera-vikheratA AvI. e tamAma vera-vikheratAchatAM te potAnA astitvane TakAvI rAkhI zakyuM temAM advaita vedAMta ane tenA pravartakanA avadAnane kyAreya bhUlI zakAya tema nathI. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 171 For Personal and Private Use Only. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanane jIvavuM eTale satyane jIvavuM darzana koI AkAzI uzyana nathI, zekhacallInI kalpanA ke pUjArInuM svapra nathI. te yathArtha che. tane jIvI zakAya che. mahAvIre darzanane jIvyuM hatuM tethI temaNe je kahyuM e ja jIvyA ane je jIvyA e ja kahyuM. darzananA kalpavRkSanuM eka amara phaLa che - kaheNI ane karaNI vacce samAnatA. rAga-dveSanA AvezamAM jIvanArA mANasonI kaheNI ane karaNI vacce khUba aMtara hoya che. jema jema vItarAgatA tarapha gati thatI jAya che tema tema kaheNI ane karaNI vaccenuM aMtara ghaTatuM jAya che. vItarAgatAnA biMdu upara pahoMcatAM ja kaheNI ane karaNI sarvathA samAna banI jAya che. yathAvAdI tathAkArI banavuM e vItarAganI oLakha che. yathAvAdI tathAkArI na hovuM e evItarAganI oLakha che. AsthAH artha ane phalitArtha jaina darzanamAM AsthA rAkhavI eTale avItarAgathI vItarAga tarapha jIvanayAtrAno prAraMbha karavo. teno phalitArtha e che ke kaheNI ane karaNI vaccenA taphAvatanA biMduthI kaheNI ane karaNInI samAnatAnA biMdu tarapha prasthAna karavuM. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 172 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka prazna che jainamuni samakSa ane eka prazna che jainazrAvaka samakSa - zuM e dizAmAM gati zarU thaI che ke nahi? AgaLa vadhyAcho ke nahi? A praznano uttara zodhavo e ja che jainadarzanane jIvavuM. jainadarzanane jIvavuM eTale satyane jIvavuM, yathArthana jIvavuM. satya ane bAjunA be alaga nathI koIke bhagavAna mahAvIrane pUchyuM - bhaMte ! dharma kyAM rahe che? bhagavAna - zuddha AtmAmAM. bhaMte ! zuddha AtmAnI oLakha zI che? bhagavAna - RjutA, saraLatA. bhaMte ! RjutA zuM che? bhagavAna - je satya che. bhaMte ! satya zuM che? bhagavAna - je RjutA che. RjutA ane satyane alaga pADI zakAtAM nathI. satyanA cAra prakAra che - zarIranI RjutA bhAvanI RjutA bhASAnI RjutA avisaMvAdI pravRtti - kaheNI-karaNInI samAnatA. vratanuM sthAna bIjuM che keTalAka ciMtako kahe che ke jainadharmamAM ahiMsA upara khUba bhAra mUkavAmAM Avyo che. satya upara koI bhAra mUkAyo nathI. AvuM ciMtana koI ekAda jaina vyaktinI vartamAna jIvana-praNAlImAMthI pedA thaI zake che. jaina darzana ane tenI vAstavika jIvana-praNAlImAMthI AvI bhrAMti pedA thaI zake nahi. ahiMsA eka vrata che. mahAvIranA darzanamAM vratanuM sthAna bIjuMche. samyak darzana ane samyakatvanuM sthAna prathama che. je samyapha che te satya che ane je satya che te samyaka che. satya ane mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 173 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyak darzananI prApti vagara ahiMsAnI ArAdhanA yathArtharUpe kyAMthI zakya bane? sajjAnuM prathamo dharma AcAraH prathamo dharma: A ghoSa atyaMta pracalita che. jaina darzanano ghoSa enAthI judo che. bhagavAna mahAvIre kahyuM - "paDhamaM nANuM tao dayA' - prathama jJAna, pachI AcaraNa. AcAra jJAnano sAra che. "nANassa sAra AyAro' jJAnano artha mAtra tathyo ane ghaTanAone jANavAM eTalo ja nathI. teno artha che samyak darzananI chatrachAyAmAM upajatuM jJAna. mithyAdarzananAM valayomAM je jJAna thAya che te rAga ane dveSathI prabhAvita hoya che. tethI te jJAnane jainadarzanamAM ajJAna mAnavAmAM Aveche. jaina zAsanamAM jJAna ene ja mAnavAmAM Ave che ke jenA dvArA padArtha pratye virAga ane zreya pratye anurAga pedA thAya, jenA dvArA maitrInI cetanA jAge ane samatAnI anubhUti vikase. samyak darzana vagara samyak jJAna zakya nathI. samyak jJAna vagara samyak AcaraNa zakya nathI. jainadarzanamAM samyak darzananuM sthAna prathama, samya jJAnanuM sthAna bIjuM ane samyak AcaraNanuM sthAna trIjuM che. samyak darzana ane samyaka jJAna vacce taphAvatanI carcA na karIe to evo ghoSa bane che ke - "sajjAnuM prathamo dharma lokazruti ane vAstavikatA jainadarzana mAtra kriyAvAdI nathI ane mAtra jJAnavAdI paNa nathI. te jJAna ane kriyA baMnenI yuti svIkAre che. jJAna vagara kriyA ane kriyA vagara jJAna baMne adhUrAM che. sAdhanAnI paripUrNatA e baMnenA samanvaya thakI ja thAya che. ahiMsA eka kriyA che, eka AcaraNache. jainadarzana ahiMsA upara vadhAre bhAra mUke che tevI eka lokazruti banI gaI che. hakIkata kaMIka bIjI ja che. jainadarzanano bhAra kazAya upara nathI. te samanvayavAdI ane sApekSavAdI darzana che tethI koI eka aMza upara te bhAra na mUkI zake. te jeTalo bhAra jJAna upara mUke che, eTalo ja AcAra upara mUke che ane jeTalo bhAra AcAra upara mUke che eTalo ja jJAna upara mUke che. baMne pAsAM saMtulita che. trAjavAnuM koI paNa palluM halakuM ke bhAre nathI. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 174 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ virAganuM mahattva samyapha darzanano vikAsa na thAya tyAM sudhI mANasa zarIrane ja potAnuM astitva mAne che ane padArthane potAno samaje che. te ahaMkAra ane mamakAra rAgane vadhAre che. ethI duHkhanuM cakra vadhe che. samyak darzanano vikAsa thatAM sau prathama A bhrAMti tUTe che. huM zarIra nathI", "mAruM astitva enAthI alaga che', "huM AtmA chuM, cetana chuM, zarIra acetana che". AtmA ane zarIranA bhedanuM jJAna spaSTa thAya che tyAre rAganAM mULa hAlI UThe che. virAganuM mULa kAraNa AtmA ane zarIranuM bhedavijJAna che. A bhedavijJAna mAtra zabda nathI, eka anubhUti che. A anubhUti jeTalI prakhara hoya che eTalo ja vairAgya paNa prakhara thaI jAya che. AtmA ane zarIranuM bhedavijJAna thatAM "A padArtha mAro che evI kalpanAo samApta thaI jAya che. zarIra ane padArtha rAgane vadhAre che, zarIra ane padArtha baMnenI bhedAnubhUti satyano daravAjo kholI nAkhe che. samyak darzana puSTa bane satyano eka artha che - je jevuM che tene te ja svarUpe jANavuM. eTale ke padArthanuM yathArtha jJAna. A satyanuM mULa mAtra jJAnAtmaka che, AcArAtmaka nathI.samagra satya e che ke jenuM mUlya jJAnAtmaka paNa hoya ane AcArAtmaka paNa hoya. samyapha darzananA abhAve jJAnAtmaka mUlyavALuM satya vikasita thaI zake che, paraMtu AcArAtmaka mUlyavALuM satya vikasita thaI zakatuM nathI. eka rAgI mANasa priya vastune ahitakara jANavAchatAM tene tyAgI nathI zakato.tene ekAMza satya upalabdha che. te ahitakarane ahitakara jANe che chatAM virAgane daDha karanAra bhedavijJAna tenAmAM nathI. tethI te ahitakarane ahitakara jANavAchatAM tene choDI zakato nathI. jainadarzanane tyAre ja jIvI zakAya ke jyAre samyaka darzana puSTa bane, bhedavijJAnano abhyAsa paripakva bane. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 175. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzanamAM rASTrIya ekatAmAM tattvo bhAvAtmaka ekatAnuM prathama sUtra pratyeka vyakti apUrNa che. apUrNatAno artha vikAsanI apUrNatAche. kSamatA che paraMtu te vikasita nathI. apUrNatAthI pUrNatAnI dizAmAM prasthAna karavAnuM mAdhyama dharma che. jaina darzanamAM e ja dharmane utkRSTa maMgala mAnavAmAM Ave che. ahiMsA, saMyama ane tapa e traNa tenAM rUpa che. asaMyama ane sukhavAda ke suvidhAvAda e badhAM samAjamAM vighaTana pedA karanArAM tattvo che. temanI sAdhanA mATe anekAMta daSTino vikAsa Avazyaka che. bhAvAtmaka ekatAnuM prathama sUtro samyak darzana che. anekAMta samyaka darzana che. sApekSatA ane samanvayarUpe teno vyavahAra karI zakAya che. pratyeka vyaktimAM potAnA vicAro mATe Agraha hoya che. te potAnA vicArane bIjAnA vicAranI apekSAe vadhAre mahattva Ape che. AvA Agrahane kAraNe vaicArika saMgharSa pedA thAya che. e ja rIte jAti ane samAjamAM paNa vaicArika athaDAmaNo thAya che. A vaicArika hiMsA bhAvAtmaka ekatAne naSTa karI de che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 176 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMgrahanI manovRtti saMgharSanuM kAraNa pratyeka vyaktimAM arthasaMgraha (dhanasaMgraha)nI vRtti hoya che. te vadhumAM vadhu arthasaMgraha icche che. saMgrahanI A manovRtti paNa saMgharSa ane athaDAmaNo pedA kare che. nimnavarganA lokomAM uccavarga pratye sabhAvanA nathI. tenuM kAraNa spaSTa che ke uccavarga nimnavargathI nirapekSa thaIne jIvavA icche che. te potAnAM sukha-suvidhAo ja vadhAravA icche che. AvI vaiyaktika suvidhAvAdI manovRttie samAja ane rASTrane toDavAmAM mukhya bhUmikA nibhAvI che. ekAtmakatAnuM sUtra anekAMtanuM prathamatattva sApekSa che. pratyeka vicAra sApekSa hoya che. eka vyakti potAnA vicArane sAcA mAne che, te ThIka hoI zake, jyAre te potAnA vicArane sApekSa mAne. bIjAonA vicAra sAthe teno samanvaya sthApI zake. pANI jIvana che, tenA vagara jIvana cAlI zakatuM nathI. e vicAra sAco che, paraMtu bhojananI apekSAe sAco che. jyAre zvAsa ane pANInI tulanA karavAmAM Ave tyAre ema ja kahevuM paDaze ke, zvAsa jIvanache. pANI jIvana calAvavAnuM eka sAdhana che. eka tattva bIjA tattva sAthe guMthAyeluM che. eka vicAra bIjA vicAra sAthe joDAyelo che. A guMthaNI ane joDanI sApekSatA samajIne ja ekAtmakatAno vikAsa karI zakAya che. gatimAM baMne paga sApekSa che. eka paga AgaLa vadhe che, bIjo paga pAchaLa rahI jAya che. pAchaLano paga AgaLa Ave che ane AgaLavALo paga pAchaLa rahI jAya che. AvA gauNa ane mukhyabhAvathI samAjanI vyavasthA ane rASTranI ekAtmakatA cAlI zake che. Agraha bAdhaka che Agraha gati ane vikAsa baMnemAM bAdhaka che. Aje samAjamAM jAtIyatA, bhASA, prAMtIyatAnA Agraho uchera pAmI rahyA che. A badhAM vighaTanakAraka tattvo che. koIpaNa bhASAnuM mahattva hoI zake che, paraMtu tenuM eTaluM mahattva na hoI zake ke te bhAvAtmaka ekatAne vikhaMDita karI de. jAtinI upayogitA hoI zake, paraMtu mAnavatAmAM tIrADo pedA kare eTaluM mahattva tene na ApI zakAya. mahAvIranuM ahiMsA-darzana 17 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sApekSatAnAM pratIka jaina darzanano dhruva siddhAMta che ke mULabhUta rIte mAnavajAti eka ja che. te upayogitA ane vyAvahArikatAnI dRSTie aneka lokomAM vibhakta che. upayogitA maulikatAnuM atikramaNa kare e vAta asaMgata che. rASTronAM ekamo paNa upayogitAnA AdhAre banyAM che, paraMtu te zAMtipUrNa jIvana tyAre ja jIvI zake ke jyAre sApekSatAnAM sUtrothI baMdhAyelAM hoya. sApekSatA eTalI badhI joDAyelI che ke koIpaNa rASTra alaga thaIne ekaluM jIvI zake nahi. eka rAjadhAnImAM seMkaDo rASTronA dUtAvAsonuM astitva e paNa sApekSatAnuM pratIka che. ahiMsAno prathama mukAmAM ApaNe sau sApekSa chIe. A satya hRdayaMgama karI lIdhA pachI ja samanvayanI vAta AgaLa vadhI zake che. sApekSatAnI anubhUti thAya che tyAre samanvaya dvArA paraspara saMbaMdha sthapAya che. sApekSatA ane samanvayanI dizAmAM prasthAna ahiMsAno prathama mukAma bane che. hiMsA dvArA mAMga pUrI thaI jAya che, saphaLatA jaladI maLI jAya che evo vizvAsa mAnavInA manamAM daDha ane rUDha thaI gayo che. kyAreka saphaLatAno AbhAsa maLI paNa jAya che tethI tene puSTi maLI jAya che. vyApaka saMdarbhamAM tene joIe to khabara paDe che ke mAnavajAtinuM sauthI vadhu aniSTa hiMsAe karyuM che. bhagavAna mahAvIra, bhagavAna buddha ane mahAtmA gAMdhIe A saccAI tarapha samAjanuM dhyAna kheMcyuM hatuM. tema chatAM hiMsAnuM pAsuM atyaMta prabaLa che, tene bhAre samarthana maLe che. rASTrIya vighaTana hiMsAno ja eka taNakho che. hiMsAnI samasyA mAnavajAti eka che e siddhAMtanI vAta che. vyAvahArika vAta tenAthI judI che. karma, saMskAra, vicAra, ruci ane AcAranI dRSTie pratyeka mANasa bhinna che. e bhinnatA ja saMgharSa, hiMsA ane tanAvanuM kAraNa bane che. jemanAmAM AvezanI prabaLatA hoya te loko hiMsAmAM vizvAsa kare che. bauddhika lokoe tene ochuM protsAhana nathI ApyuM. | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 178. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsAnI samasyA che ke tamAma mANaso samAna nathI. hiMsAne teno lAbha maLI rahyo che. acetanane ekarUpa karI zakAya che. cetanane baLapUrvaka ke Akasmika rUpe ekarUpa karI zakAtuM nathI. tenI ekarUpatAno eka upAya che ane te che prazikSaNAtmaka abhyAsa. prazikSaNa ane abhyAsa dvArA yaugalika samAjanI kalpanA karI zakAya che. yaugalika zabda te samAjanuM pratinidhitva kare che ke jemAM krodha, mAna, mAyA, lobhano Aveza ochAmAM ocho hoya che. pariNAme te ahiMsaka ane aparigrahI samAja bane che. ukta kaSAya catuSTayanI tIvratAe samAjamAM hiMsA ane parigrahanI samasyAne jaTila banAvI dIdhI che. rASTrIya ekatAnuM AdhAra sUtra ApaNo Agraha e vAta upara che ke samAja ahiMsaka bane, aparigrahI bane. paraMtu te zakya nathI. kaSAyanI tIvratA ane ahiMsaka samAjanI racanA e baMne virodhI bAbato che. kaSAyanI tIvratA ane anekAMtano prayoga e baMne ekasAthe zakya nathI. anekAMta, sApekSatA, samanvaya, ahiMsA, aparigraha vagerenI AdhArazilA kaSAya upara niyaMtraNa hovuM te che. bhAvAtmaka ekatA ane rASTrIya ekatAnuM AdhArasUtra paNa A ja che. jaina vADmayanuM prasiddha sUtra che kaSAyamukti kIla muktideva kaSAyanI mukti e ja mukti che. bhale pachI samasyAnI mukti hoya ke dehanI mukti hoya. ApaNA zikSaNa sAthe kaSAya-niyaMtraNanI vAta joDyA vagara ApaNe bhAvAtmaka ekatAnI vAta vicArI zakatA nathI. jainadarzane e bAbata upara bhAra mUkyo che ke mULane siMco, mAtra phUla ane pAMdaDAMne na siMco. ApaNe pAMdaDAM ane phUlo upara aTakI jaIe chIe, mULa sudhI pahoMcavAnI vAta khUba ochA loko kare che. mULasparzI nIti dvArA ja rASTrIya ekatAnuM saMvardhana karI zakAya che. . .. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 179 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmatI | vaijJAtikatA jainadharma vaijJAnika dharma che. vartamAnayuga vaijJAnika yugache tethI koIpaNa dharmane vaijJAnika kahevAmAM gauravano anubhava thAya che. AvI gauravAnubhUtinI bhASAmAM jainadharmane vaijJAnika dharma kahevAnuM sahaja-saraLa che. huM e saraLa bhASAno prayoga karI rahyo nathI. tenI vaijJAnika prakRtine dhyAnamAM rAkhIne tene vaijJAnika dharma kahI rahyo chuM. manuSya ja pramANa che jainadharmanI vaijJAnika prakRtinuM prathama sUtra che- svayaM A che satyanI zodha. jainadarzananA mata mujaba mANasane satya koI anirvacanIya sattA dvArA upalabdha thatuM nathI. te svayaM potAnI sAdhanA dvArA satyanI zodha kare che ane tene upalabdha thAya che. manuSya ja sauthI moTuM pramANa che. e ja Agama ane zAstra che. bhagavAna mahAvIre puruSanA prAma panuM pratipAdana karyuM. koI graMthanuM prAmANya temane mAnya nathI. jainadarzananI vicAradhArAne svIkAranAra vyakti, puruSanI anuyAyI hoya che, koI graMthanI anuyAyI nathI hotI. satya anaMta che. pratyeka dravyamAM anaMta paryAyonuM astitva hoya che. navA | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 180. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navA paryAyo janma le che ane jUnA jUnA paryAyo nAza pAmatA rahe che. tethI koI paNa dravya ekarUpa nathI hotuM. jeTalI kSaNo eTalAM ja enAM rUpa. A vividha rUpo ane vividha paryAyone jANavA mATe pratyeka kSaNe zodhanuM dvAra khulluM rAkhavuM paDe che. zAzvatanI sAthe cAlanArA azAzvatane jANyA vagara dravyanA yathArya rUpane jANI zakAtuM nathI. tethI pratyeka deza ane kALamAM pratyeka vyaktine satyanI zodhano adhikAra maLelo che. satyanAM be pAsAM eka vyakti kevalI ke sarvajJa banI jAya che. te satyane samagratAthI jANI le che, joI le che. tema chatAM satyanI zodhanuM dvAra baMdha thaI jatuM nathI. kevalI satyane jANI zake che, paraMtu tenA samagrarUpane vANI dvArA vyakta karI zakato nathI. ApaNo zabdakoza sImita che. mANasanI bolavAnI zakti sImita che. AyuSyanI zakti paNa sImita che. tethI koI paNa vyakti samagra satyane kyAreya kahIne vyakta karI zakatI nathI. samagra satya kahI zakAtuM nathI. tethI satyanI zodhanuM dvAra haMmezAM khulluM rahe che. ApaNuM jagata parivartanazIla che. samAja paNa parivartanazIla che. jainadarzana parivartana ane aparivartana e baMnene satyanAM be pAsAM samaje che. aparivartana vagara parivartananI ane parivartana vagara aparivartana ke zAzvatanI vyAkhyA karanAruM darzana vaijJAnika na hoI zake. anekAMta daSTimAM dravya parivartana ane aparivartana baMnenuM samanvita rUpa che. jaDanuM paNa ravataMtra astitva che AcArya hemacaMdra lakhyuM -prabhu! anyatIrthiko ApanA atizayono asvIkAra kare che, paraMtu yathArthavAdano asvIkAra kevI rIte karaze? yathArthavAdI daSTikoNamAM jaDanI sattA asvIkRta nathI hotI. jainadarzana mAtra caitanyanI sattAno ja svIkAra nathI karatuM, temAM jaDanI sattA paNa svIkRta che. cetana ane jaDa baMnenuM svataMtra astitva che. jaDa tattva pratyakSa che. teno asvIkAra karI zakAya nahi. tene mAnasamRSTi mAnavuM e paNa eka jaTila prakriyA che, tethI jaDanuM svataMtra astitva yuktisaMgata ane naisargika che. | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 181. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svataMtra kartutvano svIkAra vaijJAnika dharmanI eka kasoTI che - potAnAM kAryo mATe potAne ja javAbadAra mAnavuM. ghaNA loko potAnA kArya mATe potAne javAbadAra nathI mAnatA, teo paristhiti ke paramasattAne javAbadAra gaNAvIne potAnI javAbadArImAMthI chaTakavAno prayatna kare che. huM zuM karuM, paristhiti ja evI hatI tethI AvuM kArya thaI gayuM! huM zuM karuM, paramAtmAnI evI ja marajI hatI tethI ema thaI gayuM !paramAtmAnI IcchA vagara eka pAMdaDuM paNa hAlatuM nathI to pachI kartutvane huM kaI rIte mArA mAthe laI lauM ? AvI paristhiti ane paramasattAnI parataMtratAe mAnavInI svataMtratA tathA javAbadArI upara paDado pADI rAkhyo che. jyAM sudhI mANasa karma mATe potAnI javAbadArIno anubhava na kare, tyAM sudhI te potAnI svataMtra cetanAno vikAsa karI zakato nathI. svataMtra cetanAno vikAsa thAya e AjanI khUba moTI apekSA che. tenA abhAve vikAsamAM avarodha bananArA aneka mAnasika bhrama pedA thayA che. evI bhrAMtiomAM jIvanAra vyakti potAnI yAMtrika cetanAthI mukta thaI zakatI nathI. karma sarvesarvA nathI karmano siddhAMta dharmanI vaijJAnikatAnuM svayaMbhUsAkSya che. ghaNA badhA dharmo karmanA siddhAMtano svIkAra kare che paraMtu tenI ekAMgitAno svIkAra karIne mANasane yaMtra banAvI de che. je kAMI bane che badhuM karma dvArA ja thAya che e cetanAnuM yAMtrikIkaraNa che. hakIkatamAM te ISTa nathI. karma mAnavInI cetanAne prabhAvita karanAruM eka tattva che. te sarvesarvA nathI. kALa, svabhAva, puruSArtha, niyati vagere aneka tattvo che ke je mANasanI cetanAne prabhAvita kare che. cetanA mAtra prabhAvita ja nathI, aprabhAvita paNa che. jo mAtra prabhAvita hovAnI vAta hoya to tenuM potAnuM astitva jokhamamAM paDI zake che. tenAmAM aprabhAvita rahevAnI kSamatA che ke jethI te potAnA astitvane TakAvI rAkhI zake che. A samanvita prakriyA dvArA mANasanAM bahumukhI vyaktitva ane tenAM vividha kAryonI vyAkhyA ApI zakAya che. vyAkhyAno A sarvAgINa ane samanvita dRSTikoNa ja dharmanI vaijJAnikatA che. ekAMgI dRSTikoNa dharmane avaijJAnika banAvI mUke che. sApekSatA ane samanvayano dRSTikoNa vartamAna ciMtananI eka pravitra dhArA che. tenA dvArA satyanA mahAsAgaranA atala UMDANanuM nimajjana karI zakAya che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 182 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AyurvedamAM grathitaMtra vartamAna AyurvijJAne jeTalo vikAsa karyo che tenuM mULa kAraNa che - nita navI zodho ane tenuM prAyogika parIkSaNa. Ayurveda prAcInakALamAM atyadhika vikasita hatuM. Aje teno vikAsa moTe bhAge avarodhAyelo che. jo Ayurvedane vikasita karavuM hoya to tene Adhunika meDikala sAyansanA saMdarbhamAM ja vikasita karI zakAya tema che. Ayurvedano atIta jeTalo samRddha hato teTalo vartamAna nathI. vizuddha bhAratIya saMpadA jayapuramAM gaNAdhipatizrInA sAMnidhyamAM rAjasthAna sarakAranA zikSaNa vibhAge eka saMgoSThinuM Ayojana karyuM hatuM. temAM tatkAlIna zikSaNamaMtrI, zikSaNasaciva, zikSaNa vibhAganA variSTha adhikArIo, vizvavidyAlaya ane meDikala kaoNlejanA prophesaro tathA aneka prabuddha vyaktio bhAga laI rahI hatI. "prekSAdhyAna ane jIvanavijJAnanA pariprekSyamAM bhAvAtmaka vikAsa' e carcAno mukhya viSaya hato. vyaktinI vRttio kevI rIte badalI zakAya? eTiTyUTa - svabhAvamAM parivartana kevI rIte lAvI zakAya ? AdatomAM parivartana karI rIte zakya bane ? temane mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 183 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ badalavAnI prAyogika vidhi zI che? vagerenA saMdarbhamAM pravacana daramyAna meM krodha ane nazAnI AdatanA niyamana mATe keTalAka prayogo raju karyA. te viSaya upara thayelI carcA sAMbhaLIne meDikala kaoNlejanA vAIsa prinsipAla abhibhUta thaI UThyA. temaNe acarajabharyA zabdomAM pUchyuM - A badhA siddhAMto ane prayogo Ape kyAMthI grahaNa karyA? A siddhAMto AvyA kyAMthI? tenA jJAnano mULa srota kayA dezamAMthI Avyo che? meM kahyuM ke A badhuM ApaNA dezamAM ja upalabdha che. bhAratanA adhyAtmazAstravidoe tenuM vistRta vivecana karyuM che. AyurvedanA prAcIna graMthamAM paNa tenI saMketalipi upalabdha che. tenI kyAMyathI AyAta karavAmAM AvI nathI jo ke ApaNuM vartamAna meDikala sAyansa moTe bhAge AyAtita che, paraMtu te vizuddha bhAratIya saMpadA che. vAisa prinsipAle kahyuM, Apa je siddhAMtonI carcA karI rahyA cho, je bhAvAtmaka parivartananI vAta karI rahyA cho, te kadAca vartamAna meDikala sAyansamAM so varSa pachI Avaze! Aje to tenuM mAtra parikalpanA (hAIpothIsisa) svarUpe ja astitva che. prAcIna bhAratano AtmA che. saMskRta ane prAkRta hakIkatamAM ApaNe ApaNI prAcIna paraMparAthI paricita nathI. prAcIna jJAnanI vizeSatAonuM ApaNane jJAna nathI ane tenuM jJAna Aje zakya paNa nathI. kAraNa spaSTa che - AyurvijJAnanA vartamAna vidyArthIo mAtra traNa-cAra zatAbdIonA vijJAnanA parighamAM poSaNa pAmatA siddhAMto, zodha riporTo ane prayogo aMge ja jANakArI dharAve che. bhAratIya ciMtanamAM hajAro varSa pUrve je vaijJAnika anveSaNo ane prayogo thayAM, je jJAna lAMbA samaya sudhI thayelAM prayogo-parikSaNo ane anubhavo dvArA ApaNA ciMtana sAthe joDAyuM, tenAthI AjanA vidyArthIo sarvathA aparicita che. A aparicayanuM kAraNa che - jANavAnA mAdhyamano abhAva. prAcIna jJAnane prakAzamAM lAvavAmAM mAtra be ja mAdhyamo che - saMskRta ane prAkRta. jyAM sudhI A bhASAonuM adhikRta jJAna prApta thatuM nathI tyAM sudhI prAcIna bhAratIya AtmA, bhAratIya ciMtana sAthe ApaNo saMparka zI rIte zakya bane ? saMparkasUtra ja vicchinna rahe, sAdhanano abhAva rahetoja sAdhya sudhI pahoMcavAnuM zI rIte zakya bane? vartamAnamAM prAcInathI aparicaya eTalo badho vadhI gayo che ke prAcIna ciMtananI zreSThatAo sAthe na mahAvIranuM ahiMsA-darzana 184 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ApaNo saMbaMdha sarvathA vicchinna thaI gayo che, thato rahyo che. zodhano navo saMdarbha AyurvijJAnanA pariprekSyamAM ja ApaNA prAcIna jJAnane tulanAtmaka svarUpe laIe. yoganA ApaNA prAcIna graMthomAM amRtasrAvanI khUba carcA che. gorakSA paddhati joIe, haThayoganA graMtho joIe ke taMtrazAstranuM adhyayana karIe temAM amRtasrAvanI carcAno prasaMga vAraMvAra jovA maLe che. jainadarzanamAM karmavAda vize vyApaka sAhityanuM kheDANa thayuM che. karmavAdanA saMdarbhamAM eka zabdano prayoga thayo che - anubhAga-vipAka. anubhAgano vipAka eTale ke ravipAka. e ja rIte Adhunika AyurvijJAnamAM prayukta zabda che - aMtaHstrAvI graMthio ane temanA dvArA thatuM hormonsanuM sikrezana. sikrezana eTale stravaNano srAva, rasAyaNano rasa zabda seturUpe dhyAna kheMce che. jema ke amRtano srAva, rasavipAka ane rasano srAva -- rasAyaNa. A tamAma zabdo svAbhAvika rIte ja vicAravA mATe majabUra kare che. jyAre yogamAM tenuM varNana maLe che tyAre tenAthI Ayurveda kevI rIte vaMcita rahI zake? kAraNa ke yoganA siddhAMto Ayurveda sAthe saMbaMddha rahelA che. yogIoe potAnI aMtaradRSTi dvArA potAnA zarIrane jANavAno prayatna karyo che. AyurvedanA puraskartA vidvAna caraka, dhavaMtari vageree potAnI aMtardRSTi dvArA auSadhio, vanaspatio vagerene jANavAno prayatna karyo. te jJAna mAtra bauddhikastara sudhI sImita na rahyuM, tethI Ayurvedano vikAsa mAtra bauddhikastare ja nahi, paraMtu sAdhanAnI pazcAdbha upara thayo che, aMtardRSTinA AdhAre thayo che. dhavaMtari: atIndriyajJAnathI saMpanna hatA jaina jJAnamImAMsAmAM jJAnanA pAMca prakAro batAvAmAM AvyA che. temAM be jJAna parokSa che - mati ane zrata, traNa jJAna pratyakSa che - avadhijJAna, mana:paryavajJAna, kevalajJAna. pratyakSajJAna eTale atIndriyajJAna. jaina sAhityamAM spaSTa ullekha maLe che ke dhavaMtari avadhijJAnI hatA. teo atIndriyajJAnathI saMpanna hatA. evo ullekha jainabhASyomAM maLe che. tethI kahevAmAM Ave che ke AyurvedanA siddhAMto atIndriyajJAna dvArA zodhavAmAM AvyA che. eka anya paNa sakArAtmaka ciMtana maLe che. Ayurveda vizeSajJone zirA, majjA-zotha vagere mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 185 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gahana viSayonI vyApaka jANakArI hatI to graMthitaMtra jevo enI sAthe ja saMbaMdha dharAvato mahattvano viSaya emanAthI aLago rahI jAya te zakya nathI lAgatuM. ethI e spaSTa thAya che ke ema thayuM nathI. paraMtu ema kahevAmAM paNa saMkoca na thavo joIe ke vartamAnayugamAM AyurvedanuM adhyayana khUba pAchaLa rahI gayuM che. tenuM adhyayana atyaMta sImita thaI gayuM che. chellI cAra-pAMca zatAbdIomAM Ayurveda atyaMta upekSita rahyuM che. tenI upekSAnuM pariNAma e che ke AyurvedamAM zarIrazAstranuM gahana adhyayana nitAMta Avazyaka che, paraMtu Aje te thatuM nathI. aSTAMgahRdaya, suzruta vagere keTalAka mukhya Ayurvedika graMthonuM udAharaNa laIe. A gaMbhIra graMtho Aje khAsa vaMcAtA nathI. aSTAMgahRdaya to khUba ocho vaMcAto haze. meM tenI TIkA joI to anubhava thayo ke e gahana viSayonI jevI paryApta TIkA thavI joIe te thaI nathI. mAtra zabdono artha Apavo te eka vAta che. paraMtu e ja zabdo tathA viSayo upara gahana adhyayana ane anubhavathI chalochala jJAna hovuM e bIjI vAta che. keTaluM badhuM vistRta jJAna vartamAna vaijJAnika yugamAM Ayurveda sAthe joDAyeluM che ! AyurvijJAnaH vartamAna sthiti keTalAMka varSa pUrve meDikala koleja - jayapuranI lAyabrerImAM javAno prasaMga banyo. mArI jijJAsA hatI pIniyala gleMDa vize kaMIka vizeSa jANavAnI. ame AcArya mahodayane pUchyuM ke zuM ahIM pIniyala gleMDa vizenuM koI sAruM pustaka che? temaNe uttara Apyo ke e viSaya upara amArI jANakArI khUba ja ochI che. jo ke e viSaya upara atyAre atyaMta vyApaka sAhitya AvI cUkyuM che, chatAM tene paryApta kahI zakAya tema nathI. ame joyuM ke tyAM pratyeka graMthi viSe vyApaka sAhitya hatuM, paraMtu yugIna apekSAo mATe te paryApta nahotuM. ApaNe vijJAnanA vikasita yugamAM jIvI rahyA chIe. A yugamAM pratyaka viSaya upara eTaluM vizALa jJAna, anveSaNa ane prayogonI AvazyakatA che ke atyAra sudhImAM racAyelA vizALa graMtho alpa ja lAge che. AyurvedanA kSetramAM paNa tenI bahu moTI apekSA che, AvazyakatA che. jyAM sudhI tenI sAthe gahana adhyayana, anveSaNa ane prayogo nahi joDAya, tyAM sudhI lokomAM tenI pratiSThA vyApaka nahi bane. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 186 E Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navuM tathyaH hRdaya be che. prekSAdhyAnanA saMdarbhamAM amane eka navuM tathya upalabdha thayuM ke hRdaya eka nahi, be hovAM joIe. eka hRdaya ApaNI bhAvadhArAnuM vAhaka che. je hRdaya ApaNA bhItaramAM dhabake che te ApaNI bhAvadhArAnuM vAhaka na hoI zake. koI bIjuM hRdaya ja bhAvadhArAnuM vAhaka banI zake. tethI amAruM ciMtana evuM rahyuM ke hRdaya eka nahi, be che. amadAvAdanA suprasiddha vaidya sva. zrI goviMdaprasAdanA ghera eka Ayurveda saMgoSThinuM Ayojana thayuM hatuM. temAM aneka Ayurveda-vizeSajJo ane viziSTa vyaktio bhAga laI rahI hatI. meM kahyuM - meDikala sAyansanA AdhAre ApaNe je niSkarSa upara pahoMcyA chIe te mujaba ApaNane hRdaya beche eka nathI. ApaNuM A bIjuM hRdaya mastiSkamAM hovuM joIe. hAIpothelemasa je ApaNI liMbika sisTamano eka bhAga che te ApaNuM bIjuM hRdaya che. enA ja AdhAre ApaNA prekSAdhyAnanA prayogo paNa bIjA hRdayanA pariprekSyamAM cAlI rahyA che. mArA vaktavyanI saMpannatA pachI vaidyapravara goviMdaprasAde potAnI eka noMdha batAvI. hakIkatamAM temaNe e ja divasomAM eka lekha lakhyo hato. AyurvedamAM hRdaya be che evuM ja e lekhanuM mukhya pratipAdana hatuM. e jANIne mane saMtoSa thayo ke je dhAraNA keTalAka veravikhera niSkarSonA AdhAre ame taiyAra karI hatI tene eka puSTa AdhAra maLyo hato. kriyAtmaka prayAsa apekSita che. eka hRdaya e che ke je dhabake che. bIjuM hRdaya ApaNA mastiSkamAM che, je ApaNI samagra bhAvadhArA mATe javAbadAra che. tyAM ja tamAma bhAva pedA thAya che, saMyamita thAya che ane mana upara Utare che. jevI rIte prAcIna siddhAMtonA AdhAre ApaNane ATaluM mahattvapUrNa tathya upalabdha thayuM ke ApaNane hRdaya beche ane te paNa sarvathA vijJAnasaMmata, e ja rIte graMthitaMtra vize niHsaMdeha AyurvedamAM aneka mahattvapUrNa jANakArI che. te tarapha ApaNuM dhyAna hajI sudhI jaI zakyuM nathI. jo e viSaya upara gahana anveSaNa ane anusaMdhAna zarU thAya to keTalAMka navAM tathyo prApta thaI zake tema che. evo kriyAtmaka prayAsa apekSita che ke je A dizAmAM navI kSitijo khullI kare. mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 187. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vartamAna samasyAnA saMdarbhamAM bhagavAna mahAvIra dareka yugane potapotAnI samasyAo hoya che. keTalIka samasyAo sAmayika hoya che ane keTalIka samasyAo zAzvata hoya che. krodha, ahaMkAra, lobha, bhaya ane vAsanAnI samasyAo zAzvata che. e badhI maulika vRttio che. e maulika manovRttiothI samAja haMmezAM AkrAMta rahyo che. A manovRttio sAmayika samasyAo pedA kare che. samasyAno mULa srota che bhagavAna mahAvIrano dRSTikoNa UbhayasparzI hato. teo mULano sparza karatA hatA ane sAthe sAthe DALAM-pAMdaDAMne paNa sparzatA hatA. bhagavAna mahAvIre kahyuM ke - krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAra tamAma samasyAonAM mULa che, tethI temanuM unmelana karo. je vyakti temanuM unmelana kare che te samasyAnA mULa upara prahAra kare che. A mULasparzI dRSTikoNane siMhavRtti kahevAmAM Ave che. siMha upara goLI tAkavAmAM Ave che tyAre te goLI tarapha nathI joto, paraMtu goLI tAkanAra tarapha doDe che. tene samApta karavAno prayatna kare che. jeno dRSTikoNa mULasparzI hoyache mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 188 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te AvI paDelI samasyAomAM aTavAto nathI, paraMtu samasyA pedA karanArI maulika samasyAnuM unmUlana ka2vA tarapha dhyAna Ape che. bhagavAna mahAvIre hiMsA ane parigrahanI samasyAnA mULa unmUlanane khUba mahattva ApyuM. teo prathama vyakti hatA ke jemaNe aparigraha ane ahiMsA upara atyaMta bhAra mUkyo. temanI dRSTimAM hiMsA ane parigraha mULa samasyA nathI. parigraha lobha dvArA pedA thatI samasyA che. hiMsA e lobha, krodha, bhaya vagere aneka kAraNe pedA thanArI samasyA che. samAdhAnanAM AdhArasUtro bhagavAna mahAvIre samasyAone be dRSTie mUlavI. sthULa dRSTie joIe to hiMsA ane parigrahanI samasyA najara sAme Aveche ane sUkSma dRSTie joIe to krodha ane lobhanI samasyA najara sAme Ave che. hiMsA ane parigrahanI samasyAnA nivAraNa mATe temaNe eka AcArasaMhitA taiyAra karI. tenAM AdhArabhUta sUtro A pramANe che - - huM niraparAdha trasa prANInI saMkalpapUrvaka hiMsA nahi karuM, bIjAo pAse paNa evI hiMsA nahi karAvuM. - huM khAsa karIne bIjA mANasone baLapUrvaka anuzAsita karavAno, temanA upara AkramaNa karavAno, temane parAdhIna banAvavAno, temane aspRzya mAnavAno, temane zoSita ke visthApita karavAno parityAga karuM chuM. huM A ahiMsA aNuvratanI surakSA mATe vadhabaMdhana, aMgabhaMga, atibhAraAropaNa, khAdya, peya, viccheda ane Aga lagADavA jevAM krUra karmothI dUra rahIza. - huM corI karelI cIja kharIdavI, rAjya dvArA niSiddha vastuonI AyAtanikAsa karavI, asalIne badale nakalI mAla vecavo, bheLa-seLa karavI, khoTAM tolamApa karavAM tathA lAMca-ruzvata levI vagere vaMcanApUrNa vyavahArothI dUra rahIza. - huM parigrahanA vyaktigata svAmitvanI maryAdA rAkhIza. jamIna, ghara, sonuM, cAMdI, ratna, dhana-dhAnya, pazu-pakSI, dhAtu, gRha sAmagrI, yAna-vAhana vagere cokkasa mahAvIranuM ahiMsA-darzana 189 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maryAdAthI vadhAre nahi rAkhuM. - huM padArthonA bhoga-upabhoganI maryAdA pALIza. te badhAno AvazyakatA karatAM vadhAre saMgraha nahi karuM. - zastronuM nirmANa ke vecANa nahi karuM. saMcama kAlika satya che bhagavAne ukta AcArasaMhitAmAM je saMkalpa tarapha saMketa karyo che te saMkalpo Aje paNa eTalA ja prAsaMgika ane mahattvapUrNa che jeTalA te samaye hatA. zastrIkaraNanI samasyA te samaya karatAM Aje vadhAre vikaTa che. saMgraha ane bhraSTAcAranI samasyA paNa ochI vikaTa nathI. padArtho ochA che ane upabhoktAo vadhAre che. A saMdarbhamAM vastuonA vadhu upabhoganI samasyA paNa ochI jaTila nathI. sRSTi saMtulana vidyA (IkolojI)no siddhAMta che ke vastunA upabhoganI maryAdA karavI joIe kAraNa ke bhoktAo vadhu che ane bhogya vastuo ochI che. tethI upabhoganI parisImA atyaMta anivArya che. bhagavAna mahAvIre A siddhAMtanuM pratipAdana saMyamanI daSTie karyuM hatuM. saMyamanA A siddhAMto sAmayika samasyAonA samAdhAna mATe Aje paNa atyaMta upayogI che. saMyama saikAlika satya che tethI tenI upayogitA pratyeka deza ane kALamAM rahe che. ' mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 190. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzana ane koyUTara A Helyen keTalAMka varSothI ApaNe ekavIsamI zatAbdInI carcA sAMbhaLI rahyA hatA. bhUtapUrva pradhAnamaMtrI sva. rAjIva gAMdhIe AhvAna karyuM hatuM ke - "TekanolojInA vadhumAM vadhu vikAsanI sAthe ekavIsamI sadImAM praveza thavo joIe. navo yuga supara komyuTara ane yaMtramAnavano yuga haze. ekavIsamI sadI tarapha sau koInI mITa maMDAyelI hatI. temAM pravezanI taiyArIo zarU thaI cUkI hatI. ekavIsamI sadInA saMdarbhamAM eka UNapano anubhava thaI rahyo che. ApaNe ekavIsamI A che sadImAM yAMtrika vikAsa sahita praveza to karyo, paraMtu - prAcyavidyAone visarI jaIne. bhAratanA gaNitajJo, adhyAtmavido tathA satyasaMdhisuoe je vikAsanAM pAsAM rajU karyA hatAM te Aje paNa atyaMta mahattvapUrNa che, paraMtu ApaNe te bhUlI jaIne tathA bahArathI keTaluMka AyAta karIne ekavIsamI zatAbdImAM praveza karyo che. A kharekhara eka visaMgati che. komyuTaraH navInatama zodhano AdhAra eka jarmana vidvAnane pUchavAmAM AvyuM ke, Apa komyuTara aMge je adyatana mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 191 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMzodhano karI rahyA cho, teno AdhAra zo che? temaNe kahyuM, amane jaina sAhityanA mAdhyama dvArA A badhI mAhitI upalabdha thaI che. kobyuTara aMge Aje ghaNA loko jANe che. jema jema A kSetramAM vikAsa thato jAya che, te jotAM eka divasa evo paNa AvI zake ke mANasa dvArA nirmita eka vidyuta mastiSka mANasa upara ja niyaMtraNa karavA lAge ! sarakArI komyuTaranA AdhAre cAlaze, kArakhAnAM komyuTaranA AdhAre cAlaze, yuddho koyUTaranA AdhAre laDAze, aMtarikSa yAtrAo komyuTaranA AdhAre thaze. jIvananA je koI mahattvanA vyavahAro ane kAryakramo che te tamAma komyuTara dvArA saMcAlita thatA haze. koyUTaranI traNa vizeSatAo mAnavAmAM Ave che. (1) jaTilatama gaNatarI (2) zIvratama vega (3) nyUnatama samaya ukelAto koyaDo jaina darzananI mAnyatA che ke kevala jJAnI saghaLuM jANe che. prazna udbhavI zake ke koI eka vyakti ATalI badhI cIjone eka sAthe kevI rIte jANI zake? A koyaDo have ukalI rahyo che. koyUTara eka bhaugolika zakti che. jo te paNa ATalA vegathI kAma karI letuM hoya to kevaLajJAna to caitanyanI asIma zakti che. tenA dvArA aneka padArthone eka sAthe jANI levAmAM acarajanI koI ja vAta nathI. jagatanA prabuddha mANaso tene Azcarya gaNAve che ke koyUTara jaTilatama gaNatarIne tIvratama vegathI nyUnatama samayamAM ukelI de che. prazna e che ke zuM A tadana navI ja kalpanAche? A saMdarbhamAM pUrvanI carcA karavI apekSita che. vizALa jJAnabhaMDAra, je jaina paraMparAmAM AgamanA nAme oLakhavAmAM Ave che te jJAnabhaMDAranA eka bhAgane pUrva kahevAmAM Ave che. tenA jJAnanI vizALatAne jaina AcAryoe aneka upamAo dvArA rajU karI che - 'tamAma nadIonI reta ekaThI karavAmAM Ave, tamAma rajakaNone ekatrita karavAmAM Ave tema chatAM eka pUrvanuM jJAna tenA karatAM adhika che. tamAma samudronuM pANI ekatrita karavAmAM Ave to enA jalakaNothI paNa mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 192 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ eka pUrvanuM jJAna adhika che. keTalo vizALa che A jJAnarAzi ! hAthInI upamA dvArA paNa tenI rajUAta thaI che, paraMtu A upamAo adhika vyApaka che. eka pUrvanI jJAnarAzi ATalI badhI vizALa che! ATalI vizALa jJAnarAzine vAMcavAnuM kaI rIte zakya che? ATalI vizALa jJAnarAzine yAda rAkhavAnuM ane tenuM punarAvartana karavAnuM paNa kaI rIte zakya che? A eka moTo prazna che. jyAM sudhI jaTilatama gaNatarI, tIvratama vega ane alpatama samayavALI vAtano sumeLa thAya nahi tyAM sudhI e zakya banI zake nahi. pUrvajJAnanI sAthe traNeya (jaTilatama gaNatarI, tIvratama vega, alpatama samaya) siddhAMto joDAyelA hatA. mahAprANa dhyAna: eka samAdhAna komyuTara yaMtramastiSka che, vidyutanuM mastiSka che. te mANasanI buddhinuM sahAyaka mastiSka che. prAcIna kALamAM mastiSkanA koyUTarane A traNa siddhAMtonA AdhAre eTaluM badhuM vikasita karavAmAM AvyuM hatuM ke jenI ApaNe kalpanA paNa karI zakatA nathI ke, tenA aMge vicAra paNa karI zakatA nathI. A eka pUrvanI jJAnarAzinI carcA che. evA cauda mahAgraMtho,jemAM Abaddha jJAnarAzi mATe koI upamA ja nathI, te anupameya che. je vyaktie AvA cauda pUrvonuM jJAna prApta karyuM che, te kevI rIte tene yAda rAkhaze, ane kevI rIte tenuM pratyAvartana karaze? A praznanA samAdhAna mATe mahAprANa dhyAnanA yoganuM AlaMbana levAmAM AvyuM. A tIvratama vega mahAprANa dhyAnano vikAsa che. je vyakti mahAprANa dhyAnano vikAsa karI le che, te vyakti jarUra paDe to aDatAlIsa miniTanI samayamaryAdAmAM eTalI vizALa jJAnarAzine smRtimAM bharI le che. kalpanAtIta satya komyuTaramAM aneka yuniTa che, aneka ekaka che. eka che samasyAnuM ekama, eka che smRtinuM ekaka, eka che gaNatarInuM ekaka ane ekache samAdhAnanuM ekaka. samasyA, smRti, gaNatarI ane samAdhAna e cAra komyuTaranA mukhya kAryo che. prazna thayo ke zuM eka caturdazapUrvI, ATalA vizALa jJAnarAzine yAda karanAra vyakti | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 193 12 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenuM uccAraNa paNa karI zake kharI? uttara ApavAmAM Avyo ke caturdazapUrvI aDatALIsa miniTamAM mAtra smRti ja nathI karI leto, paraMtu tenuM uccAraNa paNa karI le che. aDatAlIsa miniTamAM aDatALIsa zlokonuM uccAraNa karavuM sahaja che, paraMtu eTalA vizALa jJAnarAzinA uccAraNanI to kalpanA paNa thaI zake tema nathI. sAmAnya mANasa mATe A buddhigamya vAta nathI. aDatALIsa miniTamAM ATalA moTA jJAnarAzinuM mAtra smaraNa ja nahi, paraMtu uccAraNa paNa zakya che e vAta kahevAmAMya ati saMkoca thAya che. te kalpanAthI paranI vAta che, paraMtu satya che. evuM thaI zake che. meDikala sAyansamAM e vAtane pakaDavAmAM AvI che ke ApaNI pratyeka kozikAnuM potAnuM vIjaLIghara hoya che ane ApaNA mastiSkane ochAmAM ochI vIsa volTa vidyutanI jarUrata hoya che. ApaNA zarIra pAse pUratA pramANamAM vidyuta che. A zarIranI aMdara eka vidyuta zarIrache, taijasa zarIrache. sAdhanA dvArA taijasa zarIrane vikasita karI levAmAM Ave to eTaluM jhaDapI, tIvratama vegathI uccAraNa zakya banI zake che jenI koI kalpanA paNa karI na zakAya ! samasyA nivezanI AcArya bhadrabAhunepALamAM mahAprANa dhyAnanI sAdhanA karI rahyA hatA. temanI pAse bhaNavA mATe ziSyo AvyA. temaNe kahyuM ke huM atyAre mahAprANa dhyAnanI sAdhanAmAM beThelo chuM. tethI pUro pATha ApI zakIza nahi. e zakya che ke koI vyakti mahAprANa dhyAnanI sAdhanA karI le ane potAnA ziSyane karAvI le to thoDI ja vAramAM cauda pUrvonuM jJAna tenAmAM niviSTa karI zakAya che. Aje komyuTaramAM paNa niveza (inapuTa)nI samasyA che. koyUTara grahaNa to ghaNuM karI zake che, paraMtu tene rAkhanAra ATalI badhI bAbatone ekasAthe rAkhI ja nathI zakato. kevI rIte kare, jo niveza karanAra koI guru hoya, ane potAnA ziSyamAM saghaLuM jJAna bharI devA mAgato hoya, paraMtu te evuM kaI rIte karI zake ? ziSyamAM saMkrAMta karavAnI kSamatA gurumAM nathI ane grahaNa karavAnI kSamatA ziSyamAM nathI. jo e ja vyaktine mahAprANa dhyAnanI sAdhanAmAM niSNAMta karI devAmAM Ave to cauda pUrvonuM vizALa jJAna alpa samayamAM prApta thaI zake che. na mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 194 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karmavAda ane gaNita jaina sAhityane cAra bhAgomAM vaheMcavAmAM AvyuM che caraNakaraNAnuyoga, dravyAnuyoga, dharmakathAnuyoga ane gaNitAnuyoga. gaNitano eka pUro bhAgache. jainadarzanamAM karmavAdano khUba vikAsa thayo che. karmanI bAbatamAM jeTalo vikAsa jainadarzane karyo che, eTalo koI bhAratIya darzane nathI karyo. karmanI carcA badhA darzanamAM upalabdha che, paraMtu karmavAdanuM jeTaluM vikasita rUpa jainadarzanamAM che. eTale koInAmAM nathI. karmavAda ane gaNita - baMne joDAyelAM che. gaNitanI sUkSmatAomAM pahoMcyA vagara karmavAdane samajI zakAto nathI. tethI jainomAM karmavAdane samagra rUpe jANanArA vyakti che ke nahi, A praznano uttara Apavo muzkela che. zIrSa prahelikA gaNitano viSaya atyaMta sUkSmache. gaNatarInA traNa vibhAga karavAmAM AvyA - saMkheya, asaMkhyaya ane anaMta - pahelAM saMkheyanI paribhASA joIe : jaina AgamonA punaruddhAranI daSTie jainadharmanA AcAryo tathA sAdhuonI be saMgatio thaI. teo vallabhI vAcanA ane mAdhurI vAcanAnA nAmathI prasiddha che. saMkhyAnuM aMtima biMduche - zIrSa-prahelikA. mAdhurI vAcanAnA AcAryonA mata anusAra copana aMka ane eka so cALIsa zUnya je saMkhyAmAM hoya che, te zIrSaprahelikAche. vallabhI vAcanAnA mata anusAra sittera aMka ane ekaso eMzI zUnya - baso pacAsa akSarovALI saMkhyA zIrSa-prahelikA kahevAya che. kalpanA karo ke ATalI moTI saMkhyA mATe keTalA moTA komyuTaranI apekSA rahe! A ja saMkhyAne koI pUrvadhara tatkAla ApanI samakSa prastuta karI deze, koI komyuTaranI madada vagara ! pUrvadharanuM mastiSka eTaluM vikasita hoya che ke te jaTilatama gaNitIya samasyAone turata ukelI de che. vicitra upamA eka aMkIya komyuTara hoya che ane bIjuM mApaka-anumApaka. aMkIya komyuTarathI kALane mApI zakAya che. zIrSa-prahalikA aMtima saMkhyA che. tyAra pachI saMkhyAnI sImA samApta thaI gaI ane asaMkhyanI sImAno prAraMbha thayo. saMkhyAne mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 195 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNI zakAya che, asaMkhyane kevI rIte darzAvI zakAya ? jaina AcAryoe te mATe eka upamAnI prasthApanA karI. te upamAnI carcA atyaMta vicitra che. cAra yojanano eka kUvoche. eTalo moTo kUvo ke jemAM lADanuM ane sujAnagaDha jevAM be zahero samAI jAya ! te vALathI khIcokhIca bharelo che. te yaugalika jIvonA vALa ke je mANasanA vALa karatAM asaMkhya gaNA pAtaLA ane sUkSma hoya che. have Apa temAMthI eka vALa bahAra kADho. pahelo vALa bahAra kADhyA pachI eka so varSa bAda bIjo vALa bahAra kADho. so-so varSonA aMtarAlathI eka-eka vALa kADhatAM kADhatAM jyAre te kUvo khAlI thAya tyAre eka palyopama thAya ! kalpanA to karo ke cAra yojana lAMbo-pahoLo e UMDo vizALa kUvo kyAre khAlI thAya ? evA dasa koDAkoDa palyopamano eka sAgara hoya che. kyAM sudhI pahoMcI zakAze ? samayanI ethI paNa ghaNI moTI saMkhyAnuM varNana jaina sAhityamAM maLe che. AjanA kompyUTara yugamAM A avizvasanIya lAgatI bAbato pratye eka vizvAsa jAgyoche, tenI saccAI mATenI zaMkA dUra thaI gaI che. Aje paNa paDakAra eka graMtha lakhavAmAM Avyoche - ' kaSAya pAhuDa'. te pUrvamAMthI taiyAra karelo che. prAcya sAhityamAM traNa prakAranAM pada hoya che - jaghanyapada, madhyamapada ane utkRSTapada. gautama gaNadhare soLa hajAra madhyama padonA AdhAre A graMthanuM nirmANa karyuM. eka madhyamapadanuM parimANa juo. be koDAkoDa ekasaTha lAkha, sattAvana hajA2, baso bAvana karoDa ane bAsaTha lAkha ATha hajAra akSaronuM eka madhyamapada hoya che. evAM soLa hajAra madhyamapadothI 'kaSAya pAhuDa'nuM nirmANa karavAmAM AvyuM ! A vAta navalakathAmAM kalpita gapagoLA jevI lAgI zakeche. jo tene navalakathAno gapagoLo mAnI levAmAM Ave to paNa zuM kompyUTaranA siddhAMtane na jANanAra vyakti ATalI moTI kalpanA karI zake kharI ? vaijJAniko prathama kompyUTaranI kalpanAo karatA rahyA ane temaNe evI aneka adbhuta kalpanAo karIche. ame joyuM ke vaijJAnikonI aMtarikSayAtrA pachIthI zarU thaI, pahelAM to aMtarikSayAtrAnI vArtAo lakhAI. kompyUTaranI kathAo pahelAM prakAzamAM AvI, tyAra bAda kompyUTaranuM nirmANa thayuM. eka tarapha kalpanAo, Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 196 For Personal and Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kathAo ghaDAtI rahI, bIjI tarapha saMzodhano cAlatAM rahyAM ane eka divasa kalpanA satya banI gaI, kathAo najare joyelI ghaTanAo banI gaI. jo ApaNe jaina sAhityamAM prastuta A vAtone kalpanA paNa mAnI laIe to eTalI moTI kalpanAo karanAruM mastiSka kopyuTarathI paNa vadhu moTuM haze, vadhAre vikasita haze ! jaina AcAryoe je jJAnarAzino vikAsa karyo, jJAnarAzinI je kalpanA rajU karI te Aje paNa navuM Azcarya che, ajAyabI che ane koyUTarayugIna vyakti samakSa eka paDakArarUpa che. ApaNuM mastiSka pazcimanI dizAmAM mane ghaNI vakhata mAnasika kheda thAya che ke bhAratamAM janmelA vidvAnoe bahAranI tarapha jeTaluM dhyAna kendrita karyuM, teno eka so mo bhAga paNa bhAratIya cetanA ane bhAratIya AtmA tarapha kendrita karyo hota to kadAca ghaNuM sAruM thAta, paraMtu tevuM na thayuM. tenuM kAraNa che - vizALa jJAnarAzi saMskRta ane prAkRta bhASAmAM nibaddha che ane Aje tenI upekSA zarU thaI gaI che. saunuM saghaLuM dhyAna aMgrejI bhASA upara kendrita thaI gayuM che. huM aMgrejI bhASAno virodhI nathI, tenuM adhyayana paNa huM karuM chuM, paraMtu teno jyAM, jeTalo upayoga thavo joIe eTalo ja karavo joIe. te bhASAne eka AMtararASTrIya bhASA tarIke svIkArI zakAya, bhaNI zakAya, upayogamAM laI zakAya; paraMtu je bhASAno saMbaMdha potAnI cetanA ane potAnA AtmA sAthe hoya, tene bhUlI jaIne tene badale bIjI bhASA tarapha javuM te AtmahatyA karatAM jarAya ochuM nathI. vidyA, vijJAna ane sAdhanAnA kSetramAM bhAratanI prajAe kharekhara AtmahatyA karI che ema kahevAmAM mane koI ja saMkoca nathI. DaoN. rAdhAkRSNane eka vakhata kahyuM hatuM ke, ApaNuM mastiSka pazcima tarapha kAma karI rahyuM che. AgaLanuM mastiSka tadana zUnya che ane pAchaLanuM mastiSka kAma karI rahyuM che eno artha e thayo ke pazcima tarapha ApaNuM mastiSka joDAyeluM che, pUrva tarapha ApaNuM mastiSka nathI. jyAre mastiSka pazcimamAM lAgI jAya ane pUrvamAM na rahe tyAre tenuM pariNAma kevuM Ave tenI carcA karavAnI jarUra nathI. eka pRSThano abhuta graMtha ApaNA vizALa jJAnarAzine ApaNe khoyo che, chatAM Aje paNa khUba che. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 197 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAre zarU zarUmAM komyuTara banyuM tyAre tenuM kada moTuM hatuM, tenI gati khUba dhImI hatI. atyAre evA prayatno saphaLa thaI rahyA che ke komyuTaranuM kada nAnAmAM nAnuM bane ane tenI gati tIvramAM tIvra bane. jaina AcAryoe "bhUvalaya' nAmanA eka graMthanI racanA karI. te graMtha mAtra eka ja pRSThano che, jemAM mAtra AMkaDA lakhelA che. beMgloranA eka vidvAne te eka pRSThanA AdhAre sattAvana bhASAo zodhI kADhI, gaNitanI hajAro phormyulAo zodhI kADhI. temano dAvo che ke, jagatamAM koI paNa bhASA evI nathI ke je emAMthI na kADhI zakAya ! gaNitanI koI evI phormyulA nathI, ke je A graMthamAMthI na maLI zake. avadhAnaH eka prayoga komyuTaranA saMdarbhamAM jo jainadarzananA siddhAMtone najara sAme rAkhavAmAM Ave to A kSetramAM hajI paNa vadhAre gati thaI zake tema che. gaNitanI eka vyavasthA che jene bhaMga kahevAmAM Ave che. be zabdo maLe che - gamika ane bhaMga. jyAre anumApaka komyuTarano abhyAsa karavAmAM Ave tyAre gamikanI vAta samajAya che. pUrvonuM jJAna paNa sUtrarUpe eTaluM moTuM nahotuM, jeTaluM artharUpe hatuM. sUtra to saMkhyAparimANa hatAM, paraMtu artha atyaMta vistRta hato. maMgavyavasthA paNa khUba adbhuta che. eka ja vAtanA eTalA badhA bhaMga banI jAya che, seMkaDo-hajAro sudhInA vikalpo banI jAya che ! mANasanI aMdara evI kSamatA vikasita thAya che ke te eka sAthe aneka vastuo grahaNa karI le che. jaina munio avadhAna vidyAno eka prayoga kare che. temAM eka vyakti zloka vAMce che, bIjI vyakti raMga batAve che, trIjI vyakti vAta kare che, cothI vyakti saMgIta saMbhaLAve che. Ama dasa vyaktio eka ja samaye dasa prakAranAM vividha kAryo kare che. avadhAnakAra te tamAma bAbatone eka sAthe grahaNa karI le che ane kalAko pachI tene te ja svarUpe rajU kare che. avadhAnanA kSetramAM eka sAthe eka hajAra pAMcaso praznonA uttaro apAI cUkyA che. cetanA tarapha prasthAna thAya koyUTara mANasanuM sahAyaka yaMtra che, e koI AzcaryanI vAta nathI. jaina darzananA be pAribhASika zabdo che - kSayopazama ane udaya. kSayopazamano utkarSa na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 198 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che tyAre vyaktinI kSamatAno abhuta vikAsa thAya che. grahaNa kSamatAnA bAra vikalpo A pramANe bane che - 1. bahugrahaNa 7. nizrita grahaNa 2. alpa grahaNa 8. anizrita grahaNa 3. bahuvidha grahaNa 9. asaMdigdha grahaNa 4. ekavidha grahaNa 10. saMdigdha grahaNa 5. kSipragrahaNa 11. dhruva grahaNa 6. ciragrahaNa 12. adhruva grahaNa A bAra siddhAMto koyUTaranA vikAsa mATe atyaMta mahattvanA che. je vyakti potAnA mastiSkane koyUTara banAvavA Icche te vyakti paNa A kSamatAono vikAsa karI zake che. jaina AcAryo dvArA pradatta siddhAMto ApaNA vikAsa mATe atyaMta mahattvanA che. jo te tarapha ApaNuM thoDuMka paNa dhyAna jAya ane temane samajavAno prayatna karavAmAM Ave to ekavIsamI sadImAM thayelo praveza mAtra pazcimanA AdhAre, mAtra yAMtrikatAnA AdhAre ja nahi, paraMtu yAMtrika vikAsanI sAthosAtha potAnI cetanAnA vikAsathI paripUrNa banI raheze. A cetanA taraphanuM prasthAna mAnavajAti ane samAja mATe adhikatama kalyANakArI banI raheze. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 199 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aMtarAtmA indrabhUti gautamano bhagavAne kahyuM - gautama! tuM eka kSaNa mATe paNa pramAda na karIza. "samaya goyam mA pamAyae" - apramAdanuM A sUtra sau koI mATe prakAzanuM sUtra che. bhagavAna mahAvIra apramAdanA saMdezavAhaka hatA. te saMdezane sau prathama jhIlyo gautame. nAma H laulsion indrabhUti, gotra gautama. nAma AvaraNanI pAchaLa DhaMkAI gayuM ane gotra AgaLa AvI gayuM. gautama vedanA pAragAmI vidvAna brAhmaNa hatA. mahAvIra kSatriya rAjakumAra hatA. gautama vaidika che paraMparAnA saMvAhaka hatA. mahAvIra zramaNa paraMparAnA sUtradhAra hatA. mahAvIra batrIsa varSanI uMmare kevalI banyA. gautama te vakhate pacAsa varSanA hatA. mahAvIra guru banyA ane gautama ziSya banyA. trIsa varSa sudhI baMne sAthe rahyA. botera varSanI uMmare mahAvIranuM nirvANa thayuM. mahAvIra ane gautama baMne zarIrathI ja nahi, aMtaHkaraNathI paNa najIka hatA. gautamanA manamAM mahAvIra pratye rAga hato. te rAge aMtarAyanuM eka kavaca pedA karI dIdhuM. gautama eka vakhata ciMtananI mudrAmAM beThA hatA. manamAM eka prazna jAgyo ke mArA ziSyo kevalI banI gayA ane huM hajI akevalI chuM? na mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 200 | Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A prazna udAsInuM vAtAvaraNa nirmita karyuM. mahAvIre e sthiti joI ane temane AmaMtrita karIne kahyuM, gautama! tuM lAMbA samayathI mArI sAthe snehabaMdhane baMdhAyelo che. cirakALathI tuM mAro prazaMsaka banI rahyo che. ghaNA vakhatathI tArI mArI sAthe paricayache. dIrghakALathI tuM mArI sevA karI rahyo che. cirakALathI tuM mAro anugAmI rahyo che. cirakALathI tuM mane anukULa vartana karato rahyo che. he gautama! pAtharvavartI deva janmamAM tuM mAro sAthI hato. manuSya janmamAM paNa tuM mAro saMbaMdhI rahyo che. mAro ane tAro saMbaMdha cira prAcIna che. have AgaLa paNa, A zarIratyAga pachI ApaNe baMne tulya banIzuM, ekArtha banIzuM. tAro ane mAro artha alaga nahi hoya, prayojana alaga nahi hoya, kSetra paNa abhinna ja haze. tyAM ApaNA be vacce koI taphAvata nahi hoya. koI ja judApaNuM paNa nahi hoya. gautama! A badhuM thoDAka ja samayamAM thavAnuM che, to pachI tuM khinna zA mATe che? jaina AgamomAM bhagavAna sAthe gautamanA saMvAda ane praznottarI vizALa parimANamAM upalabdha che. bhagavAne temane zraddhAnuM saMbaLa tathA tarkanuM baLa baMne baLa ApyAM. jijJAsAnI jAgRti mATe bhagavAne kahyuM ke, je vyakti saMzayane jANe che te saMsArane jANe che. je vyakti saMzayane nathI jANatI te saMsArane nathI jANatI. e ja preraNAnA phaLa svarUpe temane jyAre jyAre saMzaya thayo, kUtuhala jAgyuM, zraddhA thaI ke tarata ja teo bhagavAna pAse pahoMcyA ane samAdhAna meLavyuM. tarka sAthe zraddhAne saMtulita karatAM bhagavAne kahyuM - gautama! keTalAka loko prayANa vakhate zraddhAzIla hoya che ane aMta sudhI zraddhAzIla ja banI rahe che. keTalAka loko prayANa vakhate zraddhAzIla hoya che, paraMtu pachIthI saMdehazIla banI jAya che. keTalAka loko prayANa vakhate saMdehazIla hoya che, pachIthI zraddhAzIla banI jAyache. keTalAka loko prayANa vakhate saMdehazIla hoya che ane aMta sudhI saMdehazIla ja banI rahe che. | mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 201. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jemanI zraddhA asamyaka hoya che, temanAmAM sArA ke kharAba tamAma tattvo asamyak pariNata thAya che. jemanI zraddhA samyapha hoya che temanAmAM samyapha ane asamyapha tamAma tattvo samyak pariNata thAya che. tethI he gautama ! tuM zraddhAzIla bana. je zraddhAzIla che, te ja meghAvI che. je vijaya (AtmA)mAM vizvAsa nathI dharAvato te vijetA (paramAtmA) banI zakato nathI. je vijayanA patha (upAsanA mArga)mAM vizvAsa nathI dharAvato, te vijetA banI zakato nathI. je vijetAnI sattAmAM vizvAsa nathI dharAvato te vijetA banI zakato nathI. tethI AtmA nathI ema na vicArIza, paraMtu AtmA che ema vicAra. upAsanA mArga (saMvara-nirjarA) nathI evuM na vicArIza, paraMtu ema vicAra ke upAsanA mArga che. paramAtmA nathI evuM na vicArIza, paraMtu paramAtmA che ema vicAra, parama astitvano pravAha vahAvatAM bhagavAne kahyuM, he gautama! loka-aloka, jIva-ajIva, dharma-adharma, baMdha-mokSa, puNya-pApa, vedanA-nirjarA, krodha-mAna, mAyA-lobha, prema-dveSa, naraka-tiryaMca, manuSya-deva, siddhi-asiddhi, sAdhu-asAdhu, kalyANa-pApa A badhuM che enuM saMjJAna karavuM joIe, paraMtu te nathI evuM saMjJAna na karavuM joIe. tamAma padArtho nitya ja che ane saghaLuM duHkha ja duHkha che evo ekAMta dRSTikoNa na hovo joIe. vastunA svarUpane samajavAnI yathArya daSTio - naya-anaMta che. duHkha hiMsA-prasUta che. AtmA svayaM AnaMdamaya che. anAtmAno nirodha ja zAMti che. bhagavAna dvArA karma-akarma, baMdha ane muktino marma pAmI, satyanI ArAdhanA karIne gautama svayaM mukta (vijetA) banI gayA. mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 202 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMghapuruSa : eka sArthaka parikalpanA vyakti-vyaktinI ekasUtratA eTale saMgha. eka ja dorAmAM maNakA parovavAmAM AvyA ane mALA banI gaI. samatAnA sUtramAM cetanAne parovavAmAM AvI ane saMgha banI gayo. saMghapuruSa eka biMba che. tenuM pratibiMba pratyeka vyaktimAM hoya tevI apekSA che. prAcIna kALamAM vIrATane puruSa svarUpe rUpAyita karavAnI paraMparA hatI. loka puruSa - samagra lokane eka puruSa rUpe rUpAyita karavAmAM Avyo. AgamapuruSa - AgamanA vizALa jJAnarAzine eka puruSamAM rekhAMkita karavAmAM Avyo. e ja rIte yogakSema varSanA prasaMge samagra saMghane, caturvidha dharmasaMghane puruSa rUpe Alekhita karavAmAM Avyo che. saMghapuruSa: navAMga mImAMsA saMgha eka puruSa che. puruSanAM aneka aMga hoya che, prANavAna aMga hoya che jenA dvArA te saMcAlita thAya che. tenAM nava aMga che. saMghapuruSane navAMgI AkAre citrita karavAmAM Avyo che. puruSanuM sauthI mukhya aMgache -mAthuM. tene mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 203 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttamAMga kahevAmAM Ave che. sauthI uttama aMga. A saMgha puruSanuM uttamAMga, mastiSka che - AcAra. puruSanA zarIranuM bIjuM mahattvanuM aMga che - karoDaraju, je sahaja vRttionuM niyaMtraNa kare che ane jyAMthI samagra zarIramAM nADIono saMcAra thAya che. saMgha puruSanI karoDarajju che - jinavANI. zarIranuM eka mukhya aMga, jenuM nAma ja che - mukha. eTale ke mukhya. saMgha puruSanuM mukhya aMga che - anuzAsana. saMghapuruSano kaMTha che - svAdhyAya, jyAMthI saMparka sthapAya che, bhASA udabhave che, pragaTa thAya che. vyakti ekathI be bane che ane samAja racAya che. tenuM mAdhyama che - bhASA. svAdhyAya, ke je saMghapuruSano kaMTha che te vyaktine rUpAyita karavAno upakrama che. bhAra vahana karavA mATe majabUta khabhAnI jarUra paDe che. A saMghapuruSano khabho che - vinaya. vinamratAmAM, vinayamAM eTalI badhI zakti che ke te moTAmAM moTo bhAra UMcakI zake che. pavitratA tenI UrjasvitA bane che, prANa-zakti bane che. saMghapuruSanuM hRdaya che - dhyAna, je jIvana-zaktinuM pratIka che, prANa-zaktinuM pratIka che ane pavitratAnuM paNa pratIka che. saMghapuruSanuM udarache - racanAtmaka dRSTikoNa, tamAma aMgo hoya, paraMtu peTa na hoya, udara na hoya to tamAma aMgo pota-potAnI jagAe Thappa thaI jAya che, besI rahe che. koI kAma thatuM nathI. ApaNI UrjA dararoja vaparAya che ane dararoja pedA thAya che. ApaNe bhojana karIe chIe. udaranuM kAma che - pacAvavuM, rasa banAvavo, zakti pedA karavI, UrjA pedA karavI. UrjAno, prANano mukhya srota che - ApaNuM udara. A saMghapuruSanuM udarache - racanAtmaka ane sarjanAtmaka dRSTikoNa, jenA dvArA dararoja UrjA pedA thatI rahe che, UrjAno srota akhaMDa banI rahe che. saMghapuruSanA hAtha che - sAdhu-sAdhvIo. jagatamAM puruSa ja eka evuM prANI na mahAvIranuM ahiMsA-darzana * 204 - Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke je potAnA be hAtha UMcA karI zake che, upayogamAM laI zake che. anya sau prANIo copagAM che, cAra paga vaDe cAlanArAM che. be paga vaDe cAlanAra ane be hAtha vaDe kAma ka2nA2 jagatamAM eka mAtra koI prANI hoya to teche puruSa. mANase jeTalo vikAsa karyo che te be hAthanA AdhAre ja karyoche. jo A be hAtha na hota to koI vikAsa thayo na hota. sabhyatAno vikAsa, saMskRtino vikAsa, kalAno vikAsa, jJAnano vikAsa, lipino vikAsa - tamAma vikAsa A be hAthoe ja karyo che. ApaNA saMgha puruSanA be hAtha che - sAdhu ane sAdhvI. temaNe A saMghane vikasita karyo che, AgaLa vadhAryo che. saMghapuruSanA be paga che - zrAvaka ane zrAvikA. udara paNa hoya, hAtha paNa hoya, mastiSka paNa hoya, paraMtu jo paga na hoya to gati thaI zake nahi. AgamanuM eka prasiddha vAkya che - ThappAI~, vaNijjAIM. eka jagAe besI rahIzuM to vikAsa ane gati zUnya banI jaze. gati mATe paga hovA jarUrI che. paga AdhAra baneche. maMtrI muni maganalAlajInI bhASAmAM ApaNA terApaMtha dharmasaMghano AdhAra, paga-zrAvaka saMgha rahyo che. zrAvakasaMghamAM atUTa niSThA rahelI che. teno saMkalpa che - eka AcArya, eka AcAra ane eka vicArano je siddhAMta saMgha dvArA nirupita che teno svIkA2 ka2vo ane bIjI tamAma vAtothI alaga rahevuM. zrAvakonI niSThAe terApaMtha dharmasaMghane ekachatra akhaMDa ane Aja sudhI ekarUpamAM rAkhavAmAM khUba moTuM yogadAna ApyuM che. A be paga - zrAvaka ane zrAvikAo, A saMghapuruSanA sudRDha AdhAra baneche. saMghapuruSanuM pUrNacitra prastutache - jenA be pagache, be hAtha che, udara che, hRdaya vizALa che, kaMTha mukhara che, spaSTa che, jenuM mukha suMdara che, karoDarajju majabUta che ane jenuM mastiSka atyaMta zaktizALI che - te che ApaNo saMghapuruSa. saMghapuruSa H nava vizeSatAo saMghapuruSane ApaNe cirAyu banAvavA kema icchIe chIe ? ApaNe tenI pAsethI zuM zIkhavAnuM che ane tenI cirAyunI kalpanA thakI ApaNe zuM prApta karavAnuM che ? Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 205 For Personal and Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te vyakti, te saMgaThana zaktizALI ane prANavAna hoyache, jenAmAM A nava aMgono saMtulika vikAsa thaI jAya che. prathama aMga che - AtmAnuzAsana. saMghapuruSano niyAmaka anuzAstA che - AcArya. tenI pAsethI ApaNe AtmAnuzAsana zIkhavAnuM che. bIjuM aMga che - jinavANI. saMghapuruSanI karoDarajju che - jinavANI. tenI pAsethI ApaNe parasparatAno sahaja vikAsa zIkhavAno che. v trIjuM aMga che - anuzAsananiSThA. zarIramAM sau prathama mukhane jovAmAM Ave che. zarIranuM sauMdarya mukhamAM samAyeluM che. anuzAsananiSThAmAM ApaNuM sauMdarya samAyeluM che. ApaNe AtmAnuzAsana paNa zIkhavAnuM che ane sAthesAthe anuzAsananiSThA paNa zIkhavAnI che. mAtra AtmAnuzAsana nahi. mAtra AtmAnuzAsanane AdhAre vyakti, vyakti ja banI rahe che. te saMghanI nathI thatI. AtmAnuzAsananI sAthe sAthe anuzAsananiSThAno yoga karavAnoche. te yoga saMgha ane vyakti baMne mATe kalyANakArI bane che. cothuM aMgache - svAdhyAya. kaMThano ApaNe upayoga karavAno che, abhivyaktinI kSamatA pragaTa karavAnI che. vicAra ane bhAvanAnA saMpreSaNanI te kSamatA jagADavAnI che, jethI ApaNe ApaNA vicAro ane ApaNI bhAvanAonA saMpreSaNanI kSamatA AgaLa vadhArI zakIe. majabUta khabhA javAbadArInA bhAnanA pratIka che. temanI pAsethI ApaNe javAbadArInuM bhAna meLavavAnuM che - javAbadArInA bhAnano vikAsa karavAno che. e vinaya nathI ke jemAM vyakti mAtra hAtha joDIne besI rahe, paraMtu vinayano phalita ApaNe meLavavAno che - javAbadArInuM bhAna. potAnI javAbadArInuM bhAna karI zakIe. chaThThuM aMgache - dhyAna. dhyAnano uddezache - hRdayaparivartana. je jIvananuM eka mahattvanuM pAsuM baneluM che. tenA dvArA cetanAnI nirmaLatAno vikAsa karavAno che, potAnI cetanAnI nirmaLatA vadhAravAnI che. aMtaHcetanAne vadhAre nirmaLa ane pavitra karavAnI che. Jain Educationa International mahAvIranuM ahiMsA-darzana 206 For Personal and Private Use Only. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAtamuM aMgache - sarjanAtmaka dRSTikoNa. tenuM pratIka che - udara, udara zaktino srota che. te zaktisrota sAthe joDAI rahevAnuM che. evo daDha saMkalpa hovo joIe ke ame zaktisrota sAthe niraMtara joDAyelA rahIzuM. sarjanAtmaka dRSTikoNa dvArA zaktino srota udghATita thaI jAya che. je vyakti zaktisrota sAthe joDAyelI rahetI nathI. te eka divasa potAnI zaktine upayogamAM laI zake che, paraMtu bIjA divase khAlI thaI javAnI sthitimAM AvI jAya che. zaktisrota sAthe niraMtara joDAyelAM rahevuM e vikAsanAM zikharone spezavA samAna che. A pAThane daDhatApUrvaka hRdayaMgama karanAra vyakti lakSita zikharane pAmI zake che. AThamuM aMga che - sAdhu-sAdhvI. temanA dvArA kartavyabodha ane kAryakSamatAno vikAsa karavAno che. jenAmAM potAnA kartutvano bodha (bhAna) nathI hoto te potAnI kAryakSamatAno ahesAsa nathI karato, te koI paNa kAryamAM saphaLa thaI zakato nathI. kartavyabodha saphaLatAnuM mukhya ghaTaka che. - navamuM aMga che - paga. saMghapuruSanA paga che - zrAvaka ane zrAvikA. temanI pAsethI ApaNe gatizIlatA meLavavAnI che. gatizIlatA eTale zAzvata ane parivartanamAM vizvAsa, zAzvata ane parivartanano yoga na to mAtra zAzvata ke na to mAtra azAzvata. zAzvata ane parivartanano yoga ja gatizIlatA ApI zake che. saMghapuruSaH eka parikalpanA yogakSema varSano mukhya uddaghoSa che - saMghapuruSa cirAyu bane. te saMghapuruSanuM samagra rUpe rekhAMkana A svarUpe karI zakAya : zarIrano saMghapuruSano phalita avayava avayava mastiSka AcAra AtmAnuzAsana karoDarajju jinavANI. parasparatAno vikAsa mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 207 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hRdaya dhyAna mukha anuzAsana anuzAsananiSThA kaMTha svAdhyAya abhivyaktinI kSamatAno vikAsa skaMdha (khabhA) vinaya javAbadArInuM bhAna cetanAnI nirmaLatA udara sarjanAtmaka dRSTikoNa zaktisrotanuM udghATana sAdhu-sAdhvI kartavyabodha ane kAryakSamatAno vikAsa zrAvaka-zrAvikA gatizIlatA A che navAMgI saMghapuruSa. saMghapuruSanAM nava aMgo ane saMghanAM nava aMgonI nava vizeSatAo. A vizeSatAonuM pratyeka vyakitae potAnA jIvanamAM avataraNa karavAnuM che. jo ema thAya to, saMghapuNyanuM A eka rUpaka, eka parikalpanA sArthaka thaI jaze. hAtha paga mahAvIranuM ahiMsA-darzana - 208 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahiMsA svataMtra ciMtaol ahiMsA mATe mastiSkIyaprazikSaNa. enA vagara nizcita dizAmAM AgaLa vadhI zakAtuM nathI. ahiMsAno pATha ekaso vakhata vAMcI levA chatAM koi ahiMsaka nathI banI jatuM. pATha prazikSaNanuM eka aMga hoi zake, paraMtu te prazikSaNano saMpUrNa abhyAsakrama nathI. e mATe aneka tatvono samAhAra apekSita che. zastra-nirmANa, prayoga ane parIkSaNa mATe keTalIka moTI yojanAo ane kAryakramo cAlI rahyAM che. e mATe hiMsAmAM vizvAsa dharAvanArAonI eka moTI phoja taiyAra che. hiMsA svayaM niSedhAtmaka che. te pote to bhayaMkara che ja ane tenAM pariNAmo paNa bhayaMkara che. pariNAmanI bhayaMkaratA joine loko ahiMsAnI vAta kare che. ahiMsAnuM svataMtra ciMtana nathI. ahiMsA svayaM vidhAyaka che ane tenAM pariNAmo paNa vidhAyaka che. paraMtu e mATe ApaNuM mastiSka taiyAra nathI. zuM mastiSkanA parivartananI vAta vicAravAmAM Avaze kharI ? zuM AjanA vaijJAnika ane prAyogika yugamAM ahiMsAne prayoganI bhUmi prApta thaze kharI ? A praznonA uttaro zodhavAnA che, ApaNe sIe zodhavAnA che ane khAsa to e lokoe zodhavAnA che ke jeo hiMsAthI | bhayabhIta nathI, paraMtu ahiMsAnI svataMtra sattAno svIkAra kare che ane jemanA kaMThe ahiMsAnI AvIsvaralaharIyo avirata guMjatI rahe che. bhagavAna mahAvIranA 2600mAM janma kalyANaka varSanI ujavaNI prasaMge A ciMtana vizeSa mahatva dharAve che. jIvana For por anekAnta bhAratI prakAzana, nava PHOS I For Personal and private Use o Jain Educationa intentati www.jalnelibrary.org