Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahopAdhyAyazrImadyazovijayajIviracita daatriNshdvaatriNshikaaprkrnnm| bhAga-2 (8 thI 15 batrIzI) : parizIlana : pU.A.bha.zrI.vi. candraguptasU.ma. : prakAzaka : zrI anekAnta prakAzana jaina rIlijIyasa TrasTa : Arthika sahakAra : pU. gaNivarya zrI nayabhadra vi.ma.sA.nA sadpadezathI vardhamAna bhakti zve.mU.pU. irAnIvADI jaina saMgha - kAMdIvalI-vesTa, muMbaI. tathA - devakInagara zve.mU.pU. jaina saMgha - borIvalI-vesTa, muMbaI.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyavizArada mahAmahopAdhyAyazrImadyazovijayajIviracita dvAtriMzadvAtriMzikAprakaraNam / dvitIya bhAga [8 thI 15 batrIzI] 6 parizIlana />. pUjyapAda vyAkhyAnavAcaspati A.bha.zrI.vi. rAmacandra su.ma.sA.nA paTTAlaMkAra pU. paramazAsanaprabhAvaka A.bha.zrI.vi. mukticandra sU.ma.sA.nA ziSya pU. paramasamatAniSTha A.bha.zrI.vi. amaragupta sU.ma.sA.nA ziSya pU.A.bha.zrI.vi. candragupta su.ma.sA. 9prakAzana / zrI anekAnta prakAzana jaina rIlijIyasa TrasTa 6. Arthika sahakAra / > pU.A.bha.zrI.vi. rAmacandra su.ma.sA.nA paTTAlaMkAra pU.paM.pra.zrI bhadraMkara vi.ga.ma.sA.nA ziSyaratna pU.A.bha.zrI.vi. kuMdakuMda sU.ma.sA.nA ziSyaratna 108+66 vardhamAnatapanI oLInA ArAdhaka pU. gaNivarya zrI nayabhadra vi.ma.sA.nA sadupadezathI vardhamAna bhakti je.mU.pU. irAnIvADI jaina saMgha - kAMdIvalI-vesTa, muMbai tathA - devakInagara je.mU.5. jaina saMgha borIvalI-vesTa, muMbai.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dvAtriMzadvAtriMzikAprakaraNam - dvitIya bhAga ja AvRtti : prathama nakala : 500 1 mUlya : rUA. 800/- (seTanA : bhAga-1 thI 4) * prApti sthAna : * mukuMdabhAi Ara. zAha 5, navaratna phaleTsa, navA vikAsagRha mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007. * jatInabhAi hemacaMda zAha komala' chAparIyAzerI, mahIdharapurA, surata-395 003. * pramodabhAi choTAlAla zAha 102, vorA AziSa, paM. solIsITara roDa, malADa (isTa), muMbaI-400 097. * vijayakarabhAI kAMtilAla jhaverI premavardhaka phleTsa, navA vikAsagRha mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007. - sUryakAMtabhAi caturalAla zAha C/o. paMkaja ejansIjha : 22, sAivihAra, 'gurudeva' hoTalanI upara, mu.po. kalyANa (ji. ThANe) 421 401. sUcanA : A pustaka jJAnakhAtAnI rakamanA upayogathI chapAyeluM hovAthI tenI saMpUrNa kiMmata athavA yogya nakaro jJAnakhAtAmAM ApIne A pustakano upayoga karavA zrAvakone bhalAmaNa che. te mudraka : Tejas Printers F/5, Parijat Complex, Swaminarayan Mandir Road, Kalupur, AHMEDABAD-1. PH. (079) (O) 22172271 (R) 29297929 (M) 98253 47620
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha vAdadvAtriMzikA prArabhyataM / / dharmavyavasthAto vAda: prAdurbhavatIti tatsvarUpamihocyate A pUrve dharmavyavasthA kaI rIte thAya che te varNavyuM. dareka darzanakAro potapotAnI rIte dharmanI vyavasthA karatA hoya che. emAM kaI vyavasthA barAbara che ane kaI vyavasthA barAbara nathI. AvI zaMkA thavAthI tenA nivAraNa mATe vAdano Azraya karavo paDe che. tethI dharmavyavasthAnA nirUpaNa pachI have vAdanuM nirUpaNa karAya che. A rIte pUrvabatrIzInI sAthe saMgata A batrIzInI zarUAtamAM prathama zlokathI vAdanA prakArone jaNAvAya che zuSkavAdo vivAdazca dharmavAdastathAparaH / kIrtitastrividho vAda ityevaM tattvadarzibhiH // 8-1 // zuti-spaSTa: I8-1 "zuSkavAda, vivAda ane dharmavAda : A traNa prakArano vAda tattvadarzIoe jaNAvyo che." - A pramANe prathama zlokano artha khUba ja spaSTa che. dharmanI prApti mATe vAda eka adbhuta sAdhana che. paraMtu keTalIka vAra Agrahayukta valaNanA kAraNe vAda tattvanirNayanuM kAraNa na banatAM tattvavimukhatAnuM ja kAraNa banI jAya che. ethI vAdanA prakAronuM ahIM varNana karAyuM che. jijJAsA vAstavika rIte pariNamI rahe to vAdathI tattvanirNaya sudhI khUba ja saraLa rIte pahoMcI zakAya che. zrI gaNadharabhagavaMtonI sAthe karAyelAM vAdanA pariNAmathI ApaNe samajI zakIe chIe ke vAda kevo hovo joie. tattvanI jijJAsAne tattvanI pariNatimAM (tattvamatipattisvarUpa pariNatimAM) pariNAvavAnuM sAmarthya vAdamAM che. je vAda jijJAsArahita che tenAthI unmArga utpanna thAya che. bauddhAdi darzano enuM pragaTa udAharaNa che. vartamAnamAM vAda zabda lagabhaga vivAdamAM prasiddha che. paraMtu vastusthiti evI nathI. e vAta samajavA mATe A batrIzInuM adhyayana upayogI banaze. vAda-vivAdathI dUra rahenArAoe A dvAtrizikAnuM adhyayana sArI rIte karI levuM joie. pAramArthika arthanA talasparzI jJAna mATenA ekamAtra sAdhananI upekSA karavAthI ajJAnane kaI rIte dUra karAze? vAdano bhaya rAkhavAnI AvazyakatA nathI. kharekhara to bhaya jijJAsAnA abhAvano rAkhavAno che. jijJAsAnA abhAve vAda vivAdamAM pariName che. jijJAsA hoya to vivAdano saMbhava ja nathI. uparathI pUrvamAM uddabhavelA saghaLA ya vivAdo zAMta thAya che. 8-1 traNa prakAranA vAdamAMnA prathama zuSkavAdanuM nirUpaNa karAya che- vAda batrIzI : eka parizIlana
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ parAnoM laghutvaM vA vijaye ca parAjaye / yatroktau saha duSTena zuSkavAdaH sa kIrtitaH // 8-2 // pareti-yatra duSTenAtyantamAnakrodhopetacittena sahoktau satyAM / vijaye sati / parasya prativAdinaH paraH prakRSTo vA'nartho maraNacittanAzavairAnubandhasaMsAraparibhramaNarUpaH sAdhyatipAtanazAsanocchedAdirUpo vA / parAjaye ca sati laghutvaM vA "jito jaino'to'sAraM jainazAsanam" ityevamavarNavAdalakSaNaM bhavati / sa zuSkavAdo galatAluzoSamAtraphalatvAt kIrtitaH / / 8-2 / / duSTa evA prativAdInI sAthe je vAda karAya tyAre vAdamAM vijaya thAya to prativAdIne anartha thAya ane parAjaya thAya to zAsananI laghutA thAya; e vAdane "zuSkavAda' kahevAya che - A pramANe bIjA zlokano artha che. eno Azaya e che ke jyAM atyaMta mAna ane krodhathI yukta evA cittavALA duSTa prativAdInI sAthe jayAre vAda thAya tyAre vAdIno vijaya thAya to prativAdIne mahAna anarthanI prApti thavAno pUrato saMbhava rahe che. tene potAnuM mAna khaMDita thayAnI lAgaNIthI maraNa, citta(saccitta)no nAza, vairano anubaMdha ane tethI saMsAramAM paribhramaNa vagere doSo prApta thatA hoya che. tema ja prativAdInuM citta krodhayukta hovAthI AvezamAM koI vAra te sAdhutavAdI)ne mArI nAMkhe ane zAsananA uccheda vagerene paNa te kare. duSTa prativAdInI sAthe vAda karavAmAM ApaNo vijaya paNa thAya to ya e rIte mahAna anarthanI prApti thavAno pUrato saMbhava che. AvA duSTa prativAdInI sAthe vAda karatA jo vAdIno parAjaya thAya to zAsananI laghutA thAya. "jaino jitAyA tethI jaina zAsana asAra che.' - A pramANe loko bolavA lAge tenA kAraNe jainazAsanano avarNavAda thaze. A "zuSkavAda'nuM phaLa mAtra gaLuM ane tALavuM sukAvAnuM che arthAt "zuSkavAda'thI e sivAya bIjuM koI ja phaLa prApta thatuM nathI, mAtra kaMTha ane tALavuM sukAya che. buddhimAna AtmAoe AvA zuSkavAdathI dUra rahevuM joie. tattvanI jijJAsAnA abhAve mAtra carcA karavAnA irAdAthI "zuSkavAda'no AvirbhAva thato hoya che. jijJAsA nathI hotI, evuM nathI paraMtu te tattvaviSayaka na hovAthI vAda zuSka bane che. mAtra sAmA mANasane pachADavAnI vRtti hovAthI vAta karavA chatAM tattvanI prApti thatI nathI. vartamAnamAM lagabhaga AvI paristhiti vadhu jovA maLe che. carcA karanAro varga khUba ja jhaDapathI vadhato jAya che. jemane "carcAnI sAthe koI ja saMbaMdha nathI; evA loko jyAre carcA karavA nIkaLe che tyAre A "zuSkavAda' khUba ja parAkASThAe pahoMce che. rAjakAraNathI mAMDIne dareka kSetramAM "zuSkavAdano moTo vistAra che. ahIM e aMge kazo ja vicAra karavAno nathI. ahIM to mAtra lokottaramArgasaMbaMdhI tattva aMge ja vicAravAnuM che. "zuSkavAda' upara jaNAvyA mujaba nirarthaka che. vAdI ke prativAdI baMnne mATe lAbhadAyaka nathI. uparathI hAnikAraka che. zuSkavAdane vAda batrIzI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanArAoe lokottaramArgane paNa dhIre dhIre potAnA kAryakSetra tarIke AvarI lIdho che. potAnI zraddhahIna pravRtti dvArA svapratibhAthI bIjAne hataprabha banAvavAnuM kArya zuSkavAda kare che. tattva prAptinA sAdhanane A rIte sAmAnya janane tattvathI dUra rAkhavA mATe jayAre upayogamAM levAya tyAre upara jaNAvyA mujaba aniSTanI ja prApti thAya - te samajI zakAya evI vAta che. karavuM ke mAnavuM kazuM ja nahi ane mAtra vAto karavI : e "zuSkavAdano sthAyIbhAva che. enAthI chUTavA mATe tattvanI jijJAsAne prApta karyA vinA cAle evuM nathI. bhavanA svarUpanI vicAraNA karatA rahIe to koIka paLe e jijJAsA Avirbhata thaze, jethI bhaviSyamAM tattvasaMprAptino paramatAraka mArga saraLa banaze. I8-rA bIjA vivAda' svarUpa vAdanuM nirUpaNa karAya che chalajAtipradhAnoktirduHsthitenArthinA saha / vivAdo'trA'pi vijayAlAbho vA vighnakAritA // 8-3 // chaleti-duHsthitena daridreNa / arthinA lAbhakhyAtyAdiprayojaninA saha / chalamanyAbhiprAyeNoktasya zabdasyAbhiprAyAntareNa dUSaNaM, jAtizcAsaduttaraM, tAbhyAM pradhAnoktiH / vivAdo viruddho vAdaH / atrApi vivAde'pi / vijayAlAbhaH parasyApi cchalajAtyAyudrAvanaparatvAt / vA athavA / vighnakAritA atyantApramAditayA chalAdiparihAre'pi prativAdino'rthinaH parAbhUtasya lAbhakhyAtyAdivighAtadhauvyAt / bAdhate ca parApAyanimittatA tapasvinaH paralokasAdhanamiti / nAtrobhayathApi phalamiti bhAvaH / / 8-3 // mAna-sanmAnAdinA arthI evA daridra prativAdInI sAthe chaLa ane jAtinI pradhAnatA che jemAM evA vAdane vivAda kahevAya che. ahIM paNa vijayano lAbha thato nathI. athavA prativAdI taraphathI vidhvanI prApti thAya che." - A pramANe trIjA zlokano artha che. eno Azaya e che ke lAbha, khyAti, yaza ane pUjA-satkArAdinA arthI evA daridra mANasanI sAthe je vAda thAya che te vivAda svarUpa vAda che. lAbha vagerenA arthI jIvo manathI daridra hoya che. jenI tRSNA cikAra che; tene daridra kahevAya che. AvA daridro potAnI tRSNAne dUra karavAnA badale pUrNa karavA prayatnazIla banatA hoya che. game te rIte vijaya prApta karavA mATe chala ane jAtino paNa teo Azraya le che. anya (vivaNita-eka) abhiprAyathI bolAyelA zabdano bIjA abhiprAye artha karI dUSaNanA uddabhAvanane "chala" kahevAya che. jema ke "vattoDayaM; nepAlito navavasvavettA A devadatta nepALathI Avyo che; kAraNa ke AnI pAse navakaMbala (navI kAmaLI) che. A pramANe jaNAvanAra vaktAe ahIM nUtana (navuM) arthane jaNAvavAnA abhiprAyathI "nava' padano prayoga karyo che. tyAM "AnI pAse to eka ja kAmaLI che nava kyAM che?' - A pramANe nava padano artha "nava saMkhyA" kahIne vaktAnA kathanamAM je dUSaNa batAvAya che - te "chala che. lAbhAdinA eka parizIlana
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthI AtmAo 'vAda'mAM chaLano paNa upayoga niHsaMkocapaNe karatA hoya che. asad uttarane 'jAti' kahevAya che. sAmAnya rIte vAdIe sad athavA to asad hetuno prayoga karyo hoya tyAre tenA prayogamAM turata ja koi doSa na jaNAya to game te rIte sAdharmano AdhAra laine teno javAba Apavo, tene 'jAti' kahevAya che. jema ke 'zakvoDanisyaH zrRtatvAr yavat' - 'zabda anitya che, kAraNa ke temAM kAryatva che; ghaTanI jema' - A pramANe vAdIe jaNAvyA pachI kharI rIte hetvAbhAsanuM uddbhAvana karIne vAdInA siddhAMtamAM dUSaNa batAvavuM joie. tenA badale 'ghaTanI jema anitya che' e pramANe sAMbhaLIne e pramANe jaNAvavAmAM Ave ke - "zabda amUrta hovAthI tene AkAzanI jema nitya mAnavAno prasaMga Avaze." - A asad uttara svarUpa jAti che. lAbha, khyAti ke yaza vagerenA arthI janonI sAthe 'vAda' karavAmAM Ave to temAM upara jaNAvyA mujaba chaLa ane jAtinuM ja prAdhAnya rahetuM hoya che. evA vAdane 'vivAda' kahevAya che. te tattvaprApti mATe anukULa nathI; paraMtu pratikULa-virodhI hoya che. - - A vivAdamAM paNa vAdIne vijayano lAbha thavAnI AzA nahIMvat che. kAraNa ke prativAdI chaLa ane jAtinA udbhAvanamAM tatpara hoya che. AvA AtmAonI sAthe vAda ka2vAthI vAdamAM vijaya prApta karavAnuM khUba ja azakya bane che. ApaNI parama satya vastu paNa chaLa ane jAtinA kA2Ne satyasvarUpe tene siddha karavAnuM ghaNuM ja kaparuM bane che. Ama chatAM vAdI; khUba ja samartha hoya ane apramattapaNe vAta karI chaLa ane jAtino parihAra karI kadAca vijaya prApta paNa kare to prativAdIne lAbhAdine prApta karavAmAM vighna karanArA banavAno prasaMga Ave. kAraNa ke prativAdIno jaya na thAya ane ApaNo(vAdIno) jaya thAya to prativAdIne teno parAbhava thavAthI dhanAdino lAbha ke khyAti vagere prApta nahIM thAya. emAM nimitta; vAdIno vijaya bane che. parAbhava pAmelAne lAbha ane khyAti vagereno vyAghAta cokkasa che : te samajI zakAya che. A rIte lAbhAdinA arthane tenI prAptimAM vighnasvarUpa banavAnuM tapasvIo(pU. sAdhubhagavaMto) mATe ucita nathI. tapasvIjanoe AraMbhelI paraloka(mokSa)nI sAdhanAne tenAthI bAdhA pahoMce che. AthI samajI zakAze ke vivAdanA sthaLe vijaya prApta thAya ke na paNa thAya topaNa baMnne rIte vAdI mATe doSanuM ja kAraNa prApta thAya che. mATe vivAdathI paNa buddhimAne dUra rahevuM joie. // 8-3 have 'dharmavAda'nuM nirUpaNa karAya che-- : jJAtasvazAstratattvena madhyasthenAghabhIruNA / kathAbandhastattvadhiyA dharmavAdaH prakIrttitaH // 8-4 // jJAteti-jJAtaM svazAstrasyAbhyupagatadarzanasya tattvaM yena, evambhUto hi svadarzanaM dUSitamadUSitaM vA jAnIte / madhyasthena AtyantikasvadarzanAnurAgaparadarzanadveSarahitena, evambhUtasya hi supratipAdaM tattvaM bhavati / vAda batrIzI 4
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA aghabhIruNA pAtakabhayazIlena, evambhUto hyasamaJjasavaktA na bhavatIti / saheti gamyate / tattvadhiyA tattvabuddhyA / yaH kathAbandhaH sa dharmavAdo dharmapradhAno vAdaH prakIrtitaH / / 8-4 / / "pote svIkArelA zAstranA tattvanA jANakAra; madhyastha evA pApabhIru AtmAnI sAthe tattvanI buddhithI je vAta thAya che; tene dharmavAda kahevAya che." - A pramANe cothA zlokano artha che. Azaya e che ke jenI sAthe vAta karavAnI che; te vyakti potAnA zAstranI jJAtA hovI joie. je paNa zAstrane teo mAnatA hoya, tenA teo jJAtA hoya to sAmA mANasanI vAta sAMbhaLavAthI potAnA zAstrane doSathI rahita athavA sahita teo samajI zake che. anyathA potAnA darzanamAM doSa che ke nahi - te teo samajI zake nahi. AvA mANasonI sAthe vAta karavAthI koI lAbha na hovAthI potAnA zAstranA jJAtAnI sAthe vAta karavAnuM ahIM jaNAvyuM che. potAnA zAstranA jJAtA paNa potAnA darzana pratye atyaMta rAgI ane bIjAnA darzananI pratye atyaMta dveSI na hoya evA madhyastha hovA joie. AvA madhyastha AtmAone tattva sArI rIte samajAvI zakAya che. jyAM sudhI tattvanuM vAstavika jJAna na hoya tyAM sudhI svaparadarzananI pratye anukrame rAga-dveSa to hoya paraMtu te evA utkaTa na hovA joIe ke jethI tene laine bIjAnI vAta paNa ApaNe samajIne svIkArI nA zakIe ! madhyastha AtmAone potAnA ane bIjAnA darzana pratye anukrame atyaMta rAga ane atyaMta dveSa hoto nathI. tethI svazAstranA jJAtA evA madhyasthanI sAthe vAta karavI joie. svazAstranA jJAtA ane madhyastha AtmAo paNa pApanA bhIru hovA joie. jethI teo koI vAra bIjAnI vAta na samajAya topaNa asaMgata vAto kare nahIM. potAne samajAya nahi; tethI teo sAmA mANasanI vAta na paNa mAne paraMtu pote pApabhIru hovAthI jema-tema bolatA nathI. AthI ja vAta karavA mATe svazAstranA jJAtA, madhyastha evA pApabhIru AtmAo ja yogya che. AvA suyogya AtmAonI sAthe tattvanA nirNaya mATe vAta karavI joIe. potAnI vidvattA vagere pradarzita karavAno Azaya na hovo joIe. anyathA evA suyogya AtmAonI sAthenI paNa vAtacIta "dharmavAda' svarUpa nahIM bane. upara jaNAvyA mujaba svazAstranA jJAtA, madhyastha ane pApabhIru AtmAonI sAthe je kathAprabaMdha - vAtacIta tattvabuddhithI thAya che; temAM dharmanI pradhAnatA hovAthI tene "dharmavAda' kahevAya che. dharmanI prApti mATe "dharmavAda' eka adbhuta sAdhana che. e sAdhananI prApti mATenI yogyatA mATe; svazAstranuM jJAna, madhyasthatA ane pApabhIrutAnI apekSA che. vAta karavA mATenI e yogyatA na hoya to vAdI-prativAdI : baMnne mATe te vAda dharmanI prAptinuM kAraNa nahIM bane. dharmavAda dharma mATe che. I8-4o. dharmavAdanI dharmapradhAnatAne jaNAvavA vAdI-prativAdIne AzrayIne "dharmavAdanA phaLanuM nirUpaNa karAya che- eka parizIlana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAdino dharmabodhAdi vijaye'sya mahatphalam / Atmano mohanAzazca prakaTastatparAjaye // 8-5 // vAdina iti-vAdino vijaye sati / asya prAguktavizeSaNaviziSTasya prativAdino dharmaH zrutacAritralakSaNastasya bodhaH pratipattistadAdi / AdinA'dveSapakSapAtAvarNavAdAdigrahaH / mahadutkRSTaM phalaM bhavati / tataH prativAdinaH sakAzAt parAjaye cAtmano'dhikRtasAdho mohasyAtattvAdI tattvAdyadhyavasAyalakSaNasya nAzazca prakaTa ityubhayathApi phalavAnayamiti bhAvaH / / 8-5 / / dharmavAdamAM vAdIno vijaya thAya to te prativAdIne dharmabodha vagere phaLanI prApti thAya che ane prativAdI dvArA jo vAdIno parAjaya thAya to potAnA(vAdInA) mohano nAza thAya che - e spaSTa che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. teno Azaya spaSTa che ke jainadarzananA trikAlAbAdhita siddhAMtanA supratipAdanathI vAdIne dharmavAdamAM vijaya prApta karavAnuM khUba ja saraLa bane che. kAraNa ke sAme prativAdI paNa pUrve jaNAvyA mujaba svazAstrano jJAtA, madhyastha ane pApano bhIru che tema ja tattvano arthI che. satyanuM sArI rIte karAyeluM pratipAdana ane te paNa suyogyanI pratye; tethI vAdIno vijaya khUba ja saraLatAthI thAya. pariNAme prativAdIne dharmano bodha thAya che. prativAdI madhyastha ane tattvano arthI hovAthI tene vAdI pratye dveSa thato nathI. potAnuM darzana barAbara nathI.' - enuM jJAna thavAthI tene svadarzana pratye pakSapAta raheto nathI ane vAdInA (jainanA) darzananI yathArthatAnI pratIti thavAthI te darzananA te avarNavAda karato nathI. A rIte dharmavAdamAM vAdIne vijaya prApta thaye chate dharmabodha vagere svarUpa utkRSTa phaLa prApta thAya che. koI vAra vAdIno potAnI pratibhA vagere kAraNe prativAdI dvArA parAjaya thAya topaNa prativAdI upara jaNAvyA mujaba suyogya hovAthI ahaMkArAdi karato nathI. tema ja vAdI pratye tiraskArAdino paNa bhAva dhAraNa karato nathI. AvI sthitimAM vAdI potAno parAjaya kema thayo? pote kaI bhUla karI?... vagereno sArI rIte vicAra kare che, jethI tene samajAya che ke meM atattvamAM tattvano adhyavasAya karyo eTale parAjaya pAmavAno mATe prasaMga Avyo paraMtu te adhyavasAya barAbara nathI. A pramANe jANavAthI vAda karanAra pU. sAdhumahAtmAne prakaTa evo mohanAza prApta thAya che. atattvane tattva mAnavA svarUpa mohanA nAzathI vAdIne parAjaya pAmavA chatAM moTo lAbha thAya che. yogya AtmAnI sAthe vAta karavAthI upara jaNAvyA mujaba baMne rIte lAbha thAya che. vAdI ane prativAdIne lAbhanuM kAraNa dharmavAda' bane che. AthI samajI zakAze ke dharmanI prApti mATe AtmAnI yogyatA : e mukhya kAraNa che. svaparanA kalyANane karanArI e yogyatAnI koI paNa rIte upekSA nahi karavI joie. I8-pA. dharmavAdanI pradhAnatAne varNavIne te ja karavAyogya che - te jaNAvAya che- 6 vAda batrIzI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ ayameva vidheyastattattvajJena tapasvinA / dezAdyapekSayAnyo'pi vijJAya gurulAghavam // 8-6 // ayameveti-tattasmAt tattvajJena tapasvinA / ayameva dharmavAda eva vidheyaH / apavAdamAha-dezo nagaragrAmajanapadAdiH, AdinA kAlarAjasabhyaprativAdyAdigrahaH, tadapekSayA tadAzrayaNena / gurulAghavaM doSaguNayoralpabahutvaM vijJAya / anyo'pi vivAdaH kAryaH / / 8-6 / / "dharmavAda ubhayane hitakara hovAthI dezAdinI apekSAe tapasvIe e ja karavo joIe. tema ja doSa ane guNanI alpAdhikatAno vicAra karI bIjo paNa vAda karavo." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke upara jaNAvyA mujaba vAdI-prativAdIne vijaya ke parAjaya : baMnne rIte dharmavAda lAbhanuM kAraNa banato hovAthI tapasvI mahAtmAe te ja karavo joIe. paraMtu zuSkavAda ke vivAda karavo nahi. e paNa deza vagerene barAbara jANIne karavo joIe. anyathA ucita dezAdi na hoya to te dharmavAda vagere karavo nahi - e apavAda che. dharmavAdane karatAM pUrve vAdIe jovuM joie ke - kayo deza che; kayuM nagara che; kayuM gAma che; kayo kALa che; rAjA kevo che; sabhya-madhyastha kevA che ane prativAdI kevo che jyAM vAda karavAno che te deza, nagara ke gAma kutIrthionI adhikatAvALuM che ke alpatAvALuM che teno vicAra karIne tenI(kIrthionI) alpatAvALA dezAdimAM dharmavAda karavo. kALamAM paNa duSkALa ane sukALAdino vicAra karI ucita kALe ja vAda karavo joIe. jayAM vAda karavAno che tyAMno rAjA tattvano jANakAra che ke nahi; sabhya-madhyastha, pakSapAtathI rahita che ke nahi; prativAdI yogya che ke ayogya che ane vAdI svayaM vAda karavA mATe samartha che ke asamartha che... ityAdino vicAra karIne dharmavAda karavo joIe. rAjA vagere anukULa na hoya to dharmavAda nahi karavo joie. anyathA "dharmavAdanuM je pariNAma AvavuM joIe te nahi Ave. upara jaNAvyA mujaba dezakALAdino vicAra karI doSa ane guNanI anukrame alpatA ane bahulatAne jANIne apavAda vivAda paNa karavo, temAM koI doSa nathI. zuSkavAda mAtra na karavo. kAraNa ke tethI koI ja lAbha nathI. I8-6ll dharmavAda' karatI vakhate dezakALAdino vicAra karavo joIe e vAtane spaSTa karavA daSTAMta jaNAvAya che- atra jJAtaM hi bhagavAn yatsa nAbhAvyaparSadi / dideza dharmamucite deze'nyatra dideza ca // 8-7 // atreti-atra dezAdyapekSAyAM jJAtamudAharaNaM hi bhagavAn zrIvardhamAnasvAmI / yat sa na abhAvyaparSadi prathamasamavasaraNe'yogyasadasi dharma dideza / anyatra cocite pratibodhyajanakalite deze dharma dideza / / 8-7 / / eka parizIlana
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmavAdamAM dezAdinI apekSA rAkhavI joie : e vAtamAM bhagavAna zrI vardhamAnasvAmI daSTAMtarUpa che. ayogya parSadAmAM zrI mahAvIraparamAtmAe dharmadazanA na ApI. bIje yogya parSadAmAM teozrIe dharmadezanA ApI. A pramANe sAtamA zlokano artha che. eno Azaya pratIta che. zrI mahAvIraparamAtmAne kevalajJAnanI prApti thaye chate prathama samavasaraNamAM pratibodha pAmI zake evI parSadA na hovAthI zrI tIrthaMkaraparamAtmAe kSaNavAra ja dezanA ApI. paNa eka praharanI dezanA na ApI ane bIje pratibodha pAmI zake evA manuSyothI yukta parSadA(sabhA)mAM bhagavaMte dezanA ApI. AthI spaSTa che ke dharmadezanA ApatI vakhate deza, kALa ane sabhA vagereno vicAra karavAnuM Avazyaka che. evuM jo na hota to zrI tIrthaMkaraparamAtmAe evuM karyuM na hota. anyatranI jema ja prathama samavasaraNamAM paNa kSaNavAra dezanA ApavAnA badale eka prahara dezanA ApI hota. AthI samajI zakAya che ke dharmadezanA(dharmavAda) karatI vakhate deza, kALa vagereno vicAra karavAnuM Avazyaka che. I8-zA have dharmavAdano viSaya jaNAvAya che viSayo dharmavAdasya dharmasAdhanalakSaNaH / / svatantrasiddhaH prakRtopayukto'sadgrahavyaye // 8-8 // viSaya iti-dharmavAdasya viSayo dharmasAdhanalakSaNaH svatantrasiddhaH / sAGkhyAdInAM SaSTitantrAdizAstrasiddhaH / asadgrahasyAzobhanapakSapAtasya vyaye sati, prakRtopayuktaH prastutamokSasAdhakaH / dharmavAdenaivAsadgrahanivRttyA mArgAbhimukhabhAvAditi bhAvaH / / 8-8 / / dharmavAda'no viSaya; svataMtraprasiddha dharmasAdhana svarUpa che. asadgatano vyaya(vigama) thaye chate dharmavAdano viSaya mokSasAdhaka bane che. A pramANe AThamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - potapotAnA darzanamAM je je dharmanAM sAdhana tarIke prasiddha che; te te svarUpa, dharmavAdano viSaya che. te te dharmasAdhanono yathArtha nizcaya karavA mATe dharmavAda karavAno che. evA nirNaya pUrve "A ja (svadarzanaprasiddha ja) barAbara che.' - A pakSapAta sAro nathI kahevAto. evA azobhana pakSapAta svarUpa asadgatano vyaya-vigama thaye chate vAstavikatAttvika pakSapAta thAya che. tethI dharmavAdanA viSayabhUta dharmasAdhano mokSanAM sAdhaka bane che. kAraNa ke dharmavAdathI ja asadgahanI nivRtti thavAthI jIva mArgAbhimukha bane che. pariNAme mokSanI siddhi prApta thatI hoya che. dharmavAdanI vizeSatA che ke te asadgahanI nivRtti karAve che. ajJAnAdinA kAraNe potAnA darzanane ja sAruM mAnavAnI vRtti bIjA darzananI vAta sAMbhaLavA paNa pravRtta thavA detI na hatI. dharmavAdanA kAraNe bIjA darzananI vAta sArI rIte sAMbhaLavAdimAM AtmA tatpara bane che, jethI vAda batrIzI
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ jIvanI mArga tarapha dRSTi pravarte che. anukrame mArganI saMprApti thavAthI AtmAne mokSanI prApti thAya che. A rIte dharmavAda prakRta-mokSopayogI bane che. I8-8. dharmavAdanA viSayabhUta dharmasAdhanone varNavAya che yathA'hiMsAdayaH paJca vratadharmayamAdibhiH / padaiH kuzaladharmAdyaiH kathyante svasvadarzane // 8-9 // yatheti-yathA'hiMsAdayaH, AdinA sUnRtAsteyabahyAparigrahaparigrahaH, paJca / svasvadarzane vratadharmayamAdibhiH, tathA kuzaladharmAdyaiH padaiH kathyante / tatra mahAvratapadenaitAni jainairabhidhIyante / vratapadena ca bhAgavataiH, yadAhuste-"paJca vratAni paJcopavratAni," vratAni yamAH, upavratAni niyamAH" iti / dharmapadena tu pAzupataiH, yataste daza dharmAnAhu:-"ahiMsA satyavacanamastainyaM cApyakalpanA / brahmacaryaM tathA'krodho hyArjavaM zaucameva ca / / 1 / / santoSo guruzuzrUSA ityete daza kIrtitAH / " sAGkhyAsamatAnusAribhizca yamapadenAbhidhIyante-"paJca yamAH paJca niyamAH" tatra yamAH-"ahiMsA satyamastainyaM brahmacaryamavyavahArazceti", niyamAstu-"akrodho guruzuzrUSA zaucamAhAralAghavam / apramAdazceti" / kuzaladharmapadena ca bauddhairabhidhIyante, yadAhuste-"dazAkuzalAni, tadyathA-hiMsA steyAnyathAkAmaM paizUnyaM paruSAnRtam / sambhinnAlApaM vyApAdamabhidhyA dRgviparyayam // 1 // pApakarmeti dazadhA kAyavAGmAnasaistyajed / iti" atra cAnyathAkAmaH pAradAryaM, sambhinnAlApo'sambaddhabhASaNaM, vyApAdaH parapIDAcintanam, abhidhyA dhanAdiSvasantoSaH parigraha iti yAvat, dRgviparyayo mithyAbhinivezaH, etadviparyayAcca daza kuzaladharmA bhavantIti / AdipadAcca brahmAdipadagrahaH / etAnyeva vaidikAdibhirbahmAdipadenAbhidhIyante iti / / 8-9 // ahiMsA, satya vagere pAMca dharmasAdhanone potapotAnA darzanamAM vrata, dharma, yama ane kuzaladharma... vagere pado dvArA te te dArzanikoe jaNAvyAM che." - A pramANe navamA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke ahiMsA, satya, asteya, brahmacarya ane aparigraha: A pAMca dharmanAM sAdhana che. dareka darzanakArone abhimata e pAMceyanuM svarUpa vrata, dharma vagere pado dvArA te te darzanakAroe potapotAnA darzanamAM varNavyuM che. "ahiMsAdi pAMca mahAvrato che." ema kahIne mahAvrato svarUpe jainoe tenuM varNana karyuM che. ahiMsAdi pAMcane bhAgavatoe vrata tarIke varNavyAM che. teo kahe che ke pAMca vrato che ane pAMca upavrato che. ahiMsA, satya vagere pAMca yamane vrata kahevAya che ane zauca, saMtoSa, tapa, sajhAya(svAdhyAya) tathA izvaradhyAna - A pAMca niyamone upavrata kahevAya che. pAzupato dharmasAdhanabhUta ahiMsAdi pAMcane dharma tarIke varNave che. kAraNa ke teoe daza dharmo jaNAvyA che. ahiMsA, satyavacana, atainya(acaurya), akalpanA, brahmacarya, akrodha, Arjava, zauca, saMtoSa ane guruzuzraSA - A daza dharmo che. kalpanAnA abhAvane akalpanA eka parizIlana
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. asat khyAtinA viSayane kalpanA kahevAya che. saraLatAne Arjava kahevAya che. manavacana-kAyAnI pavitratAne zauca kahevAya che. sAMkhyo ane vyAsaRSinA matanA anuyAyIoe ahiMsAdi pAMcane yama tarIke varNavyA che. teo ema jaNAve che ke ke pAMca yama che; tema ja pAMca niyama che. ahiMsA, satya, asainya, brahmacarya, avyavahAra : A pAMca yama che. akrodha, guruzuzraSA, zauca, AhAranI laghutA tathA apramAdaH A pAMca niyama che. vyavahAranA abhAvane avyavahAra kahevAya che. AhAranI laghutA; dravya, pramANa, rasa ane TaMkanI apekSAe alpatA svarUpa che. eka dravya ke be dravyathI nirvAha thAya to vadhAre dravyo vAparavAM nahi. e dravya paNa alpapramANamAM ane alparasavALuM vAparavuM. tema ja divasamAM eka ke be vAra vAparavuM - ene AhAranI laghutA kahevAya che. nidrA - vikathAdinA abhAvane apramAda kahevAya che. bauddhoe A dharmasAdhanabhUta ahiMsAdinuM varNana kuzaLadharma tarIke karyuM che. akuzaladharmanA abhAva - viruddha dharma tarIke kuzaLadharmo prasiddha che. akuzaladharmane jaNAvatAM teoe kahyuM che ke hiMsA, steya, anyathAkAma, paizunya, paruSAvRta, saMbhinnAlApa, vyApAda, abhidhyA, daguviparyaya ane pApakarma: A daza prakAranAM akuzala; mana, vacana ane kAyAthI tyajavAM joie. paradArAnuM sevana: ene anyathAkAma kahevAya che. asaMbaddha bhASaNane saMbhinnAlApa kahevAya che. parane pIDA upajAvavAnI vicAraNAne vyApAra kahevAya che. dhanAdine vize asaMtoSa svarUpa parigrahane ahIM abhidhyA kahevAya che. mithyA abhiniveza svarUpa daviparyaya che ane paruSAgRta kaThora-asatya svarUpa che. A daza akuzalanA viparyayathI ahiMsA, asteya vagere kuzaLadharmo daza thAya che. A daza kuzaLadharmone ja vaidiko vagere brahma vagere pado dvArA jaNAve che. I8-9o. upara jaNAvyA mujaba ahiMsAdi dharmasAdhanone badhA ja darzanakAro te te pado dvArA varNavatA hovAthI badhA ja darzanakAro mokSamArganuM nirUpaNa kare che. tethI tenA nirNaya mATe dharmavAdanI AvazyakatA ja nahIM rahe : A zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che mukhyavRttyA kva yujyante na vaitAni kva darzane / vicAryametannipuNairavyagreNAntarAtmanA // 8-10 // mukhyeti-etAni ahiMsAdIni kva darzane yujyante, kva vA darzane na yujyante / etanmukhyavRttyA'nupacAreNa nipuNairdharmavicAraniSNAtairvicAraNIyaM / nAnyadvastvantaravicAraNe, dharmavAdAbhAvaprasaGgAd / avyagreNa svazAstranItipraNidhAnAdavyAkSiptena / antarAtmanA manasA / zAstrAntaranItyA hokazAstroktaprakArANAmahiMsAdInAmaprayujyamAnatA sphuTameva pratIyata iti svatantranItipraNidhAnenaiva viSayavyavasthA vicAryamANA phalavatIti bhAvaH / / 8-10 // 10 vAda batrIzI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ "dharmasAdhanabhUta ahiMsA vagere vAstavika rIte kayA darzanamAM ghaTe che ane kayA darzanamAM ghaTatA nathI - teno vicAra Avyagra evA mana vaDe nipuNajanoe karavo joIe." - A pramANe dazamA zlokano artha che. Azaya e che ke dareka darzanakAroe potapotAnI rIte vrata, dharma ane yama vagere pado dvArA ahiMsAdinuM varNana karyuM che. paraMtu te te darzanamAM varNavelA ahiMsA vagere te te darzanamAM saMgata che ke nahi te vicAravuM joIe. te vicAraNAthI cokkasa khyAla Avaze ke te ahiMsAdi kayA darzanamAM saMgata che ane kayA darzanamAM saMgata nathI. ane tethI je darzanamAM te saMgata nahi hoya te darzana mokSaprApaka nathI teno paNa cokkasa khyAla Avaze. te te darzanamAM ahiMsAdi ghaTe che ke nahi tenI vicAraNA; dharmanI vicAraNA karavAmAM jeo niSNAta che tevA nipuNoe karavI joIe. evA nipuNa jeo nathI temane tevI vicAraNA karavAno adhikAra nathI. ayogya ke ajJAnIne Ama paNa koI kAmano adhikAra to nathI ja. dharmanI vicAraNAmAM to koI paNa rIte temane tevo adhikAra apAyo nathI. nipuNoe mukhyapaNe eTale ke koI paNa prakAranA upacAra vinA ahiMsAdi kayA darzanamAM saMgata thAya che ane kayA darzanamAM saMgata thatA nathI; te vicAravuM joIe. bIjuM vicAravuM nA joIe. kAraNa ke bIjI vicAraNAmAM "dharmavAda'no saMbhava nathI. ahIM to dharmavAdane anulakSIne vicAravAnuM che. nipuNa AtmAoe te vicAraNA paNa avyagra manathI karavAnI che. pote je darzanamAM jaNAvelI ahiMsA... vagerenI vicAraNA karavA dhAre che; te darzananA ja zAstranI nIti(maryAdA)nA praNidhAnapUrvaka ja te vicAraNA karavI joie. ene ja mananI vyagratAno abhAva (avyagratA) kahevAya che. eka zAstramAM jaNAvyA mujabanI ahiMsA vagere zAstrAMtaranI nItithI saMgata na thAya : e spaSTa rIte samajI zakAya che. tethI potAnA darzananI nItinA praNidhAnathI ja ahiMsAdinA viSayanI vyavasthAno vicAra karavo joie. kAraNa ke evI vicAraNA karavAthI cokkasapaNe khyAla Ave che ke ahiMsAdi te te darzanamAM saMgata che ke asaMgata che. tethI ja e vicAraNA saphaLa bane che. je zAstrane AzrayIne "ahiMsAdi ghaTe che ke nahi' : eno vicAra karavAno AraMbha karyo hoya tyAre teno khyAla Ave e mATe svazAstrane choDIne bIjA zAstranI nItithI vicAraNAmAM mana jAya nahi tevI ekAgratA keLavI levI joie. svazAstranItithI ja vicAraNAmAM mana lAgI rahe to ahiMsAdinA viSayanI vyavasthAmAM tenI saMgatatA ke asaMgatatAno nirNaya karI zakAze. ll8-10nI nanu svatantranityApi dharmasAdhanavicAraNe pramANaprameyAdilakSaNapraNayane paratantrAdivicAraNamapyAvazyakamiti vyagratA'nuparame kadA prastutavicArAvasara ityata Aha svadarzananI nItine anusarIne paNa dharmasAdhanabhUta ahiMsAdinI vicAraNA karavAmAM "ahiMsAdi te te darzanamAM ghaTI zake che ke nathI ghaTatAM' - teno nirNaya thaI zake che paraMtu teno eka parizIlana
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ nirNaya karavAmAM pramANa, prameya ane vyavahAra vagerenAM lakSaNono (svarUpono) paNa vicAra karavo joie. tethI e rIte parataMtra ane svataMtra vagerenI vicAraNA Avazyaka banatI hovAthI mananI vyagratA to rahevAnI, aTakavAnI nahi. AvI sthitimAM dharmasAdhananI vicAraNA mATe avasa2 kyAre Avaze ? - A zaMkAnuM samAdhAna karavA jaNAvAya che-- pramANalakSaNAdestu nopayogo'tra kazcana / tannizcaye'navasthAnAdanyathArthasthiteryataH // 8-11 // pramANeti -pramANaM pratyakSAdi tasya lakSaNaM svaparAbhAsijJAnatvAdi tadAdeH / AdinA prameyalakSaNAdigrahaH / tasya tu dharmasAdhanaviSaye kazcanopayogo nAsti / ayamabhiprAyaH - pramANalakSaNena nizcitameva pramANamarthagrAhakamiti tadupayoga iti, na cAyaM yuktaH, yatastallakSaNaM nizcitamanizcitaM vA syAd ? Adye kimadhikRtapramANena pramANAntareNa vA ? / yadi tenaiva tadetaretarAzrayaH, adhikRtapramANAllakSaNanizcayastannizcayAccAdhikRtapramANanizcaya iti / yadi ca pramANAntareNa tannizcayastadAha tannizcaye pramANAntareNa tallakSaNanizcaye'navasthAnAttannizcAyakapramANe'pi pramANAntarApekSA'virAmAt / yadi ca pramANAntareNAnizcitameva lakSaNaM pramANanizcaye upayujyate itISyate, tadAha- anyathA'nyato'nizcitasya lakSaNasyopayoge'rthasthiteranyato' nizcitenaiva pramANenArthasiddheH / taduktaM haribhadrAcAryeNa - " pramANena vinizcitya taducyeta na vA nanu / alakSitAtkathaM yuktA nyAyato'sya vinizcitiH || 1 || satyAM cAsyAM taduktyA kiM tadvadviSayanizciteH / tata evAvinizcitya tasyoktirdhyAndhyameva hi || 2 ||" itthamatra pramANalakSaNAderanupayogaH samarthitaH / iyameva siddhasenasammatyA dRDhayannAha-yata iti, yata Aha vAdI siddhasena ityarthaH / / 8-11 / / "dharmasAdhananA viSayamAM pramANalakSaNAdino koi upayoga nathI. kAraNa ke pramANanA lakSaNano pramANAMtarathI nizcaya karavAmAM anavasthA Ave che. ane pramANanA lakSaNano nizcaya karyA vinA te dharmasAdhanano nirNaya kare che ema mAnavAmAM Ave to pramANanA lakSaNAdinA nirNaya vinA paNa dharmasAdhananA viSayanI siddhi thai zake che. ubhaya rIte dharmasAdhananA viSayamAM pramANalakSaNAdino koi upayoga nathI." - A pramANe agiyAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke-- "dharmasAdhanabhUta ahiMsAdinI te te darzanane anusarI vicAraNA mATe te te darzanamAM jaNAvelA pramANalakSaNAdino vicAra karavo joie. anyathA e vicAraNA prAmANika nahIM manAya A pramANenI zaMkAkAranI vAtanA samAdhAnamAM jaNAvyuM che ke pramANalakSaNAdinI vicAraNAno koi upayoga ahIM nathI. pratyakSa ane parokSa vagere pramANa che. tenuM lakSaNa 'svaparavyavasAyi jJAna' svarUpache. potAne ane svabhinnaparane jaNAvavAnAsvabhAvavALA jJAnane pramANa kahevAya che. svaparavyavasAyijJAnatva... vagere pramANanAM lakSaNo che. jJAnanA viSayane vAda batrIzI 12 -
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prameya kahevAya che, je dharmAstikAyAdi dravyo svarUpa che. tenA paNa guNaparyAyava dravyam... ityAdi anekAneka lakSaNo che. pramANalakSaNa ane prameyalakSaNonI vicAraNA karavAnuM ahIM Avazyaka nathI. tAtparya e che ke pramANanA lakSaNa vaDe nizcita ja pramANa arthagrAhaka bane to cokkasa ja pramANanA lakSaNano ahIM upayoga rahe; paraMtu te yukta nathI. kAraNa ke pramANano nizcaya karAvanAruM je pramANalakSaNa che; te pramANanuM lakSaNa nizcita che ke anizcita che - A be vikalpa che. emAM e pramANanuM lakSaNa nizcita che - e prathama vikalpa mAnI levAmAM Ave to emAM paNa be vikalpa che. pramANanuM lakSaNa adhikRtapramANathI nizcita che ke pachI pramANAterathI nizcita che? pramANanuM lakSaNa adhikRta (lakSyabhUta te ja) pramANathI nizcita che ema kahevAmAM Ave to "itaretarAzraya' doSa Ave che. kAraNa ke pramANanA lakSaNathI pramANano nizcaya ane pramANanizcayathI pramANanA lakSaNano nizcaya - A rIte ekabIjAnA nizcayathI ekabIjAno nizcaya karavAmAM itaretarAzraya doSa Ave che. tenA parihAra mATe ema kahevAmAM Ave ke pramANanA lakSaNano nizcaya; te pramANathI bIjA pramANa vaDe thAya che.' to anavasthAdoSano prasaMga Avaze. kAraNa ke pramANalakSaNanA nizcAyaka pramANanA nizcaya mATe pramANamAMtaranI apekSAno aMta nahIM Ave. pUrva pUrva pramANanA nizcaya mATe uttarottara pramANanI apekSA aviratapaNe cAlyA karaze, teno virAma nahi thAya. e anavasthAno parihAra karavA mATe ema jaNAvavAmAM Ave ke pramANanA nizcaya mATe pramANanA lakSaNano upayoga che. paraMtu pramANanA lakSaNanA nizcaya mATe pramANamAMtaranI apekSA nathI. arthAt pramANAMtarathI anizcita lakSaNa(pramANalakSaNa) ja pramANano nizcaya karAve che. tethI svataH nizcita pramANanA lakSaNanA nizcaya mATe pramANAMtaranI apekSA na hovAthI anavasthAno prasaMga Avato nathI. paraMtu A pramANe kahevAnuM barAbara nathI. te jaNAvatAM zlokanA chellA pAdamAM jaNAvyuM che ke - anizcita (pramANAMtarathI anizcita) evA lakSaNathI ja pramANanI siddhi thatI hoya to pramANathI anya (lakSaNAdi) dvArA anizcita pramANathI dharmasAdhanabhUta ahiMsAdi svarUpa arthanI siddhi thaI zake che. tethI pramANalakSaNAdino koI upayoga nathI. upara jaNAvelI vAta aMge zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAe zrI aSTaka prakaraNamAM pharamAvyuM che ke pramANanuM lakSaNa pramANathI nizcita karIne jaNAvAya che ke nizcita karyA vinA jaNAvAya che? A praznanA uttaramAM prathama pakSano svIkAra karavAmAM Ave to upara jaNAvyA mujaba itaretarAzraya athavA anavasthA doSano prasaMga Avaze. ane bIjA pakSano svIkAra karavAmAM Ave to je pote ja lakSaNathI lakSita (vinizcita) nathI evA pramANathI pramANanA lakSaNano vinizcaya nyAyasaMgata (yuktiyukta) kaI rIte bane ? Ama chatAM pramANanA lakSaNano tevA (alakSita) pramANathI vinizcaya thato hoya to pramANanA lakSaNanA vacananuM zuM prayojana eka parizIlana 13
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ che? (arthAtu koI nathI.) kAraNa ke pramANanA nizcaya vinA jo pramANalakSaNano vinizcaya thAya che to pramANalakSaNanA vinizcaya vinA paNa viSaya(dharmasAdhanAdi)no vinizcaya thaI ja jaze. tethI pramANano nirNaya karyA vinA pramANanA lakSaNanuM nirvacana karavuM te buddhinuM AMdhaLApaNuM che. A rIte aSTakaprakaraNamAM pramANalakSaNAdino upayoga nathI' - A vAtanuM samarthana karAyuM cha. mA vAtanI 4 dRDhatAnuM saMpAina 421. sobhA 'yataH' mA parnu upAhAna cha. tano artha e che ke upara jaNAvyA mujaba dharmasAdhanabhUta ahiMsAdinI vicAraNA mATe pramANalakSaNAdino koI upayoga na hovAthI zrI siddhasena divAkarasUrijIe paNa A pramANe kahyuM che. (je AgaLanA sothI 49||vaay che.) // 8-11 // zrI siddhasena divAkarasUrijIe je jaNAvyuM che te jaNAvAya che prasiddhAni pramANAni vyavahArazca tatkRtaH / pramANalakSaNasyoktau jJAyate na prayojanam // 8-12 // prasiddhAnIti-prasiddhAni loke svata eva rUDhAni, na tu pramANalakSaNapraNetRvacanaprasAdhanIyAni / pramANAni pratyakSAdIni / tathA vyavaharaNaM vyavahAraH nAnapAnadahanapacanAdikA kriyA / cazabdaH prasiddhatvasamuccayArthaH / tatkRtaH pramANaprasAdhyaH pramANalakSaNApravINAnAmapi gopAlabAlAbalAdInAM tathAvyavahAradarzanAt / tatazca pramANalakSaNasyAvisaMvAdijJAnaM pramANamityAderuktau pratipAdane / jJAyate upalabhyate na naiva prayojanaM phalaM / 'vartate neti' vaktavye 'jJAyate neti' yaduktamAcAryeNa tadativacanapAruSyaparihArArthaM / yastvatrAyamudayanasyopAlambhaH'-ye tu pramANameva sarvasya vyavasthApakaM, na tu lakSaNaM, tadapekSAyAmanavasthetyAhusteSAM "nindAmi ca pibAmi ceti" nyAyApAtaH / yato'vyAptyativyAptiparihAreNa tattadarthavyavasthApakaM tattadvyavahAravyavasthApakaM ca pramANamupAdadate tadeva tu lakSaNam / 'anuvAdaH sa' iti cedasmAkamapyanuvAda eva, na hyalaukikamiha kiJciducyate / na cAnavasthA vaidyake rogAdilakSaNavaDhyAkaraNAdau zabdAdivacca vyavasthopapatteH, tatrApi saMmugdhavyavahAramAzritya lakSaNaireva vyutpAdanAditi" / sa tvatra na zobhate, yato vayaM pramANasyArthavyavasthApakatve vyavahAravyavasthApakatve vA lakSaNaM na prayojakamiti bUmo na tu sarvatraiva tadaprayojakamiti / samAnAsamAnajAtIyavyavacchedasya tadarthasya tatra tatra vyavasthitatvAt / sAmAnyato vyutpannasya tacchAstrAdadhikRtavizeSapratItyaparyavasAnenAnavasthAbhAvAt kevalaM kevalavyatirekyeva lakSaNamiti nAdaraH, prameyatvAderapi padArthalakSaNatvavyavasthitarityanyatra vistaraH / vastuto dharmavAde lakSaNasya nopayogaH, svatantrasiddhAhiMsAdInAM tAdRzadharmAntarasaMzayajijJAsAvicAradvArakatattvajJAnenAsadgrahanivatteH / anyathaivopapatteritarabhinnatvena jJAnasya tatsAdhyasyAtrAnupayogAtsaMmugdhajJAnenaiva kAryasiddhirityatra tAtparyam / / 8-12 / / "pratyakSa vagere pramANo prasiddha che. tema ja pramANAdithI karAto snAna - pAnAdi vyavahAra (pravRtti) 55 / prasiddha che. prabhAsana nirvayanako prayo4 tuM nathI." - mA prabhArI vAda batrIzI
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke pratyakSa, anumAna Adi pramANo jagatamAM prasiddha che. te svataH (svabhAvathI) ja rUDha thayelAM che. pramANanuM lakSaNa karanArA zAstrakArazrInAM vacanothI pratyakSAdi pramANo siddha karAyelAM nathI. tema ja snAna, pAna, dahana (saLagAvavuM) rAMdhavuM vagere kriyA svarUpa vyavahAra paNa svayaM prasiddha che. kAraNa ke pramANalakSaNane vize jeo pravINa nathI evA govALiyA, bALako ane strIo vagere loko paNa tevA prakAranA snAna - pAna vagereno vyavahAra sArI rIte kare che. AthI samajI zakAya che ke pramANanA lakSaNa vinA ja pratyakSAdi pramANo ane tenAthI thatA snAna - pAna, dahana ke pacana vagere svarUpa vyavahAra prasiddha che. tethI pramANanA lakSaNa "avisaMvAdI jJAnane pramANa kahevAya che....... ityAdinuM koI ja prayojana dekhAtuM nathI. yadyapi A rIte pramANanA lakSaNanuM koI ja prayojana na hoya to pU. AcAryabhagavaMte A zlokamAM "jJAtha na' nA sthAne ("jaNAtuM nathI'nA badale) vartate ra (arthAt prayojana nathI) - A pramANe kahevuM joIe; paraMtu te pramANe (vartata ) kahevAthI atyaMta paruSa - kaThora vacanano prayoga thAya che. tethI tevo prayoga karyA vinA "jJAyate prayogana" Avo prayoga karyo che. jethI atyaMta kaThoratAno parihAra thAya che. ayogya vastunuM nirAkaraNa karatI vakhate paNa vacananI atyaMta paruSatA thAya nahi eno khyAla avazya rAkhavo joIe. pratikAra karavAno hovAthI thoDI paruSatA to rahevAnI ja. paraMtu tenI mAtrA vadhavI nA joIe - te A zlokathI sArI rIte jaNAvyuM che, je koI paNa rIte vismaraNIya nathI. A viSayamAM ahIM zrI udayanAcArya ("nyAyakusumAMjali' ityAdinyAyagraMthonA racayitA) upAlaMbha ApatAM jaNAvyuM che ke - jeo pramANane ja sarva vastunI vyavasthAne karanAruM mAne che ane pramANanA lakSaNane sarva arthanuM vyavasthApaka mAnatA nathI, kAraNa ke arthanI vyavasthA mATe pramANalakSaNanI apekSA rAkhIe to pUrve (zloka naM. 11mAM) jaNAvyA mujaba anavasthA Ave che; teo mATe nimitta rivAmi - arthAt huM (madirAdina) niMduM chuM ane pIuM chuM - A nyAya prApta thAya che. kAraNa ke arthanA vyavasthApaka pramANabhUta jJAnane ke lakSaNane svIkAratI vakhate avyApti ke ativyApti vagere doSano teo parihAra kare che. nirdoSa evA ja pramANane ane lakSaNane arthavyavasthApaka tarIke mAne che. tAdaza avyApti vagere doSathI je zUnya che tene ja to lakSaNa kahevAya che. A rIte, "lakSaNano upayoga nathI." - ema kahIne niMdA kare che ane arthavyavasthApanA mATe teno svIkAra kare che. niMditano svIkAra karavAthI upara jaNAvelo "nivAmi vivAmi 2' - A nyAya prApta thAya che. Azaya e che ke mithyAjJAnAdine laIne pramANabhUta pravRtti koI karatuM nathI. mithyAjJAnathI janya je pravRtti che; te phaLane prApta karAvanArI banatI nathI. pravRttijanya phaLane prApta karavA eka parizIlana 15
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANabhUta pravRtti karavI joIe, je pramANabhUta jJAnathI eTale ke phaLanI pratye avyabhicArI evA ja jJAnathI zakya bane che. te jJAna avisaMvAdI(cokkasapaNe phaLane prApta karAvanAruM) hoya che. visaMvAdI jJAna vyabhicArI hoya che. tene laIne pravRtti ke nivRtti karavAthI phaLanI prApti thatI na hovAthI jJAnanI visaMvAditAno - (vyabhicAra-ativyAtino) parihAra karavAnuM jarUrI che. AvI ja rIte vastunA yathArtha jJAna mATe tenuM lakSaNa upayogI bane che. e lakSaNa jo avyAptidoSathI (lakSyabhUta eka dezamAM nahi rahevA svarUpa doSathI) yukta hoya to te vastunA yathArthajJAnane karAvanAruM nahi bane. (dA.ta. zvetarUpAdinA kAraNe gAyasAmAnyanuM yathArtha jJAna nahi thAya.) te te zabdaprayogAdi svarUpa samagravyavahAranuM prayojaka lakSaNa hoya che. emAM avyAti vagere doSono parihAra karavAnuM Avazyaka che. anyathA prAmANika vyavahAra nahi thAya. AthI samajI zakAze ke arthavyavasthApaka jJAna ane vyavahAraprayojaka lakSaNamAM avyApti ane ativyApti vagereno parihAra karavAnuM Avazyaka che. A rIte lakSaNano upayoga karAya che ane lakSaNano upayoga nathI - ema kahevAya che, je "ninjAmi da pivana ' A nyAyane ucita che. A viSayamAM ema kahevAmAM Ave ke arthavyavasthApaka jJAnamAM ane sarva zabdaprayogAdisvarUpa vyavahAraprayojaka lakSaNamAM upara jaNAvyA mujaba avyAti vagere doSono parihAra paNa nisargathI ja thato hoya che. lakSaNAdinA svarUpanuM jJAna karyA vinA e prasiddha che. "A rajata che." - ema samajIne tene grahaNa karavA mATe pravRtti karyA pachI jyAre te prApta na thAya tyAre te jJAna sAcuM na hatuM - e samajAya che. te vakhate avisaMvAdI jJAna pramANa che... ityAdi pramANalakSaNanA jJAnanI AvazyakatA hotI nathI. jagatamAM je prasiddha che tene jaNAvIne mAtra anuvAda ja zAstra kare che. e dRSTie pramANalakSaNAdino upayoga nathI - ema kahIe chIe. AnA pratyuttaramAM taiyAyiko paNa ema ja kahe che ke ame paNa anuvAda ja karIe chIe. lokamAM je prasiddha nathI evI koI ja alaukika vAta ame jaNAvatA nathI. pramANalakSaNAdino upayoga prasiddhanA anuvAda mATe che. pramANanuM je lakSaNa karAya che tenA nirNaya mATe pramANAMtaranI apekSA che ke nahi.. ityAdi jaNAvIne pUrve je anavasthAnA doSano prasaMga jaNAvyo hato te paNa barAbara nathI. kAraNa ke jema vaidyaka zAstro lokamAM prasiddha evA rogAdinAM lakSaNonuM nirUpaNa kare che ane vyAkaraNazAstro jema lokamAM prasiddha evA zabdonuM nirUpaNa kare che tyAM pramANamAMtaranI apekSA na hovAthI anavasthAno viSaya manAto nathI, tyAM paNa saMmugdha - (jemane vaidyakazAstra ke vyAkaraNazAstra vagerenuM jJAna nathI tevA) - janonA vyavahArane AzrayIne rogAdinAM te te lakSaNo dvArA bIjA jIvone samajAvavAmAM Ave che. evI ja rIte ahIM paNa pramANalakSaNAdi dvArA lokamAM prasiddha 16 vAda batrIzI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthavyavasthA jaNAvAya che. tethI pramANalakSaNAdine jaNAvavAnuM koI prayojana jaNAtuM nathI - e kahevuM yukta nathI - A pramANe udayanAcArye upAlaMbha Apyo che. e upAlaMbha yogya nathI. kAraNa ke pramANathI arthavyavasthApanAmAM ane vyavahAranI vyavasthApanAmAM lakSaNanuM koI prayojana nathI - A pramANe amAruM kahevuM che. sarvathA pramANalakSaNAdinuM koI ja prayojana nathI A pramANe kahevAnuM tAtparya nathI. kAraNa ke samAnajAtIya (visaMvAdI jJAnAdi svarUpa pramANAbhAsAdi) ane asamAnajAtIya(ghaTapaTAdi)no vyavaccheda karavA mATe lakSaNa che - evI vyavasthA te te graMthamAM jaNAvI che. visaMvAti jJAna pramANama.. ityAdi pramANanA lakSaNathI visaMvAdi jJAnamAM ane ghaTapaTAdimAM prAmANyano vyavaccheda thAya che, je lakSaNanuM prayojana che. AthI lakSaNanuM koI ja prayojana nathI ema kahevAnuM ahIM tAtparya nathI... ityAdi samajI zakAya che. samAnajAtIya ane asamAnajAtIyano vyavaccheda karanAra lakSaNanuM lakSaNa; pachI enuM lakSaNa... ityAdi krame anavasthA doSano prasaMga to ahIM paNa che ja." A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke sAmAnyathI jene te te padArthonuM jJAna che; tene te zAstrathI adhikRta padArthanI vizeSa pratIti(jJAna) thaI gayA pachI jijJAsA zAMta thatI hovAthI anavasthAdoSano prasaMga raheto nathI. vaidyakazAstra ane zabdazAstrathI rogAdi lakSaNo vagerenuM ane yathArthazabdaprayogAdinuM jJAna thaye chate jema jijJAsA zAMta thavAthI anavasthAdoSano prasaMga Avato nathI tema ahIM paNa anavasthAno abhAva che. kahevAno Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba saMmugdha janone arthanI vyavasthA mATe pramANanI AvazyakatA hoya che, pramANanA lakSaNanI AvazyakatA hotI nathI. pramANanuM lakSaNa karyuM che?' AvI jijJAsA jene hoya che, te sAmAnyathI vyutpanna hoya che. tevA AtmAone zAstrathI pramANalakSaNanuM viziSTa jJAna thavAthI temanI jijJAsA zAMta thAya che. tethI jijJAsAnA abhAvamAM anavasthAno prasaMga Avato nathI. paraMtu, lakSaNa kevalavyatirekI ja hoya che e vAtamAM ame saMmata nathI. kahevAnuM tAtparya e che ke lakSaNathIQtarabhedanuM jJAna karAvavAnuM hoya che. pRthvI, jalAdi dravya ane guNAdi padArtha svarUpa nathI; jalAdithI bhinna che. kAraNa ke pRthvI gaMdhavatI che. (je je gaMdhavad hoya che te te ghaTAdi, jalAdithI bhinna che.) jayAM jayAM gaMdhavattvache tyAM tyAM svatara(jalAdi)bhinnatva che. A anvayavyApti mATe koi daSTAMta nathI. kAraNa ke pRthvImAtra pakSa che. jyAM jyAM gaMdhano abhAva che (jalAdimAM); tyAM tyAM svatara(jalAdi)nA bhedano abhAva che. dA.ta. jalAdi. A pramANe vyatirekavyApti mATe ja daSTAMta prApta thAya che. anvayadaSTAMtathI rahita evuM vyatirekadaSTAMtathI sahita gaMdhavattvasvarUpa lakSaNa kevalavyatirekI che. svatarabhedane siddha karavA mATe e rIte lakSaNa kevalavyatirekI ja hoya che - AvuM naiyAyiko kahe che. paraMtu padArthanuM prameyatva, zeya-vagere kevalAnvayI lakSaNa prasiddha hovAthI eka parizIlana
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ kevalavyatirekI ja lakSaNa hoya che - A vAtano ahIM Adara karAyo nathI. A viSayamAM adhika varNana anyatra karyuM che. e jANavAnI icchAvALAe tyAMthI jANI levuM joie. vastutaH dharmavAdamAM lakSaNano koI upayoga nathI. sarvatra pramANalakSaNanA upayoganA niSedhamAM ahIM tAtparya nathI. kAraNa ke asagrahanI nivRtti mATe dharmavAda che. pramANanA lakSaNa vinA paNa asadgahanI nivRtti thaI jatI hoya che. SaSTimaMtrAdi potapotAnA zAstramAM jaNAvelA ahiMsAdinI vyavasthA karatI vakhate te te zAstromAM tenI sAthe varNavelA ekAMtanityatva, pariNAmitva ke bhinnatvAdi je bIjA dharmo che te saMgata che ke asaMgata cheityAdi saMzayanA kAraNe ane te te dharmanA kAraNe te te zAstranirUpita ahiMsAdi dharmonI vyavasthA kaI rIte saMgata thAya... ityAdi jijJAsAnA kAraNe je vicAraNA thAya che tenAthI asahvAhanI nivRtti mATe upayogI evA tattvajJAnanI prApti thAya che, jethI ahiMsAdi dharmanA viSayamAM asadgaha raheto nathI. kAraNa ke ekAMtanityasvAdi dharmanI sAthe te ahiMsAdinuM svarUpa vagere susaMgata nathI - te samajAya che. A rIte ekAMtanityatvAdi dharma mAnavAno asaMdhraha nivRtta thAya che. temAM lakSaNathI siddha karAtA svarabhedajJAnanI apekSA rahetI nathI. sAmAnya rIte AtmA vagere padArthonA; svatara(ajavAdi)bhinnatva svarUpe jJAna mATe lakSaNano upayoga hoya che. paraMtu tenA upayoga vinA ja upara jaNAvyA mujaba te te jIvAdi padArthonuM jJAna saMmugdha(lokaprasiddha) jJAnathI ja thaI jAya che. tethI dharmavAdamAM lakSaNano koI upayoga nathI - e spaSTapaNe samajI zakAya che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke A zlokano paramArtha samajavA mATe thoDI dArzanika paribhASA samajI levAnuM Avazyaka che. dharmavAdanA nirUpaNamAM prasaMgathI nIkaLelI pramANalakSaNAdinI carcA ApaNane binajarUrI lAge te banavAjoga che. paraMtu dharmavAdathI jyAre ahiMsAdi dharmanI vyavasthAno nirNaya karavAno hoya tyAre pramANalakSaNAdinI vadhu paDatI ciMtAmAM samaya gumAvIne mULabhUta vastunI vicAraNA rahI nA jAya e kahevAnuM ahIM mukhya tAtparya che. sAmAnya samajaNa ane saraLatAthI lokamAM suprasiddha evI vAto khUba ja saraLatAthI samajI zakAya che. e mATe pramANa - lakSaNAdinI vicAraNA Avazyaka jaNAtI nathI. enA vinA paNa ahiMsAdi dharmanI vyavasthAno nirNaya lokanA vyavahArAdithI karI zakAya che, je A pUrve upara jaNAvyuM che ja. sAmAnya jano je rIte lakSaNAdinA jJAna vinA pramANa ane tenAthI karAtI kriyAomAM pravarte che tema dharmavAdathI paNa lakSaNAdinA jJAna vinA ahiMsAdi dharmanI vyavasthA karI zakAya che... eTaluM jaNAvavAnuM ahIM tAtparya che. pramANalakSaNAdino sarvathA upayoga nathI : e pramANe jaNAvavAnuM ahIM tAtparya na hovAthI udayanAcArye Apelo upAlaMbha ahIM zobhato nathI. II8-1rI nanvarthanizcayArthameva lakSaNopayogaH, tena jJAnaprAmANyasaMzayanivRttau tanmUlArthasaMzayanivRttyA'rthanizcayasiddherityAzaGkAyAmAha 18 vAda batrIzI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthanizcaya mATe ja lakSaNano upayoga che. je jJAnathI arthano nirNaya karavAno che te jJAna pramANabhUta hovuM joIe. e jJAnanA prAmANyamAM ja zaMkA thAya to tenAthI arthano saMzaya thaze, arthano nizcaya nahIM thAya. lakSaNathI jJAnanA prAmANyaviSayaka saMzaya dUra thavAthI arthaviSayaka saMzaya paNa dUra thAya che, jethI arthanA nirNayanI siddhi thAya che. A rIte arthanirNaya mATe lakSaNano upayoga hovAthI dharmavAdamAM pramANAdinA lakSaNano koI upayoga nathI." A kahevAnuM ucita nathI - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che na cArthasaMzayApattiH pramANe'tattvazaGkayA / tatrApyetadavicchedA tvabhAvasya sAmyataH // 8-13 // na ceti-na ca pramANe'tattvazaGkayA'prAmANyazaGkayA arthasaMzayApattiH / lakSaNaM vineti gamyaM / tatrApi pramANalakSaNe'pi / etadavicchedAdaprAmANyazaGkAyAH svarasotthApitAyA anuparamAt / hetvabhAvasya zaGkAkAraNAbhAvasya / sAmyataH tulyatvAt / pramANalakSaNa iva pramANe'pi zaGkAkAraNAbhAve zaGkAyA anutpatterityarthaH / / 8-13 // lakSaNa vinA pramANamAM atattva(aprAmANya)nI zaMkA paDavAthI arthanA saMzayanI Apatti Avaze : A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke pramANanI jema pramANalakSaNamAM paNa aprAmANyanI zaMkAno viccheda thato nathI. baMne sthAne zaMkAnA kAraNabhUtanA abhAvanuM sAmya che." - A pramANe teramA zlokano akSarArtha che. bhAvArtha e che ke - "A rajata che". ityAdi jJAnamAM jo aprAmANyanI zaMkA paDe to tenA viSayabhUta rajatamAM paNa zaMkA paDe. paraMtu lakSaNathI jayAre e jJAna pramANa che evo nirNaya thAya eTale tenA viSayabhUta rajatano paNa nirNaya thaI jAya che. tethI e rIte arthanA nizcaya mATe lakSaNano upayoga che : A pramANe kahevAnuM yogya nathI. kAraNa ke jema pramANamAM aprAmANyanI zaMkA paDe tema pramANalakSaNamAM paNa evI zaMkA paDI zake che. potAnI meLe svarasathI pramANalakSaNane vize A lakSaNa pramANa haze ke nahi - AvI zaMkAne utpanna thatI rokanAra koI nathI. Ama thavAthI pramANanA aprAmANyanI paNa zaMkA thavAnA kAraNe lakSaNano upayoga karavA chatAM arthano saMzaya thaI ja jaze. tethI pramANanuM lakSaNa ahIM arthanA nizcaya mATe nirupayogI che. - yadyapi pramANanA lakSaNamAM aprAmANyanI zaMkA thavAnuM koI kAraNa nathI. tethI arthano nizcaya upara jaNAvyA mujaba thaI zake che. paraMtu jema pramANalakSaNamAM aprAmANyanI zaMkA thavAmAM hetu-kAraNano abhAva che; tema pramANamAM paNa aprAmANyanI zaMkA thavAmAM kAraNano abhAva che. tethI tevI zaMkA na thavAthI arthano nizcaya thaI zake che. e mATe lakSaNano upayoga karavAnI AvazyakatA nathI... ityAdi spaSTa che. I8-1all eka parizIlana
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahiMsAdidharmasAdhanagrAhakaM hi pramANaM pareSAM SaSThitantrAdikaM svasvazAstrameva tatra cAhiMsAdigrahaNAMze sarvatantraprasiddhatvena na kadApi saMzayastadvizeSAMze tu bhavannayamanukUla eva, na caikAMze zaGkitaprAmANyajJAnamitarAMzasyApyanizcAyakamiti yuktaM, ghaTapaTasamUhAlambanAd ghaTAMze prAmANyasaMzaye paTasyApyanizcayApatterityA zayavAnAha prakArAMtarathI 'lakSaNa anupayogI che' te jaNAvAya che. Azaya e che ke ahiMsAdi svarUpa dharmanA sAdhanane jaNAvanAra pramANa, bIjA darzanakAronA mATe SaSTitaMtra vagere potapotAnAM zAsra ja che. te zAstramAM je ahiMsAdi jaNAvyA che te dharmasAdhano sarvadarzanonA zAstramAM varNavelAM hovAthI te aMge kyAre paNa saMzaya thavAnuM koi ja kAraNa nathI. tenA vizeSa svarUpamAM eTale ke te ahiMsAdi dharmasAdhano barAbara che ke nahi ? te te darzanamAM te saMgata che ke nahi ?... ityAdi viSayamAM saMzaya thai zake che. paraMtu Avo saMzaya thAya e to paramArthanA nirNaya mATe anukULa ja che. yadyapi anyadarzanakAroe AtmAdine ekAMte nitya, apariNAmI ane sthiraikasvabhAvI vagere svarUpe varNavyA che. tenA aprAmANyano nizcaya thavAthI tatsahacarita ahiMsAdi dharmasAdhanomAM paNa aprAmANyano saMzaya vagere thavAthI tenI yathArthatAno nirNaya nahIM thAya. paraMtu A rIte eka aMza(ekAMtanityatvAdi aMza)mAM prAmANyanI zaMkA vagere paDe tethI itarAMza(dharmasAdhanabhUta ahiMsA vagere)mAM paNa zaMkA vagere paDe ane tethI teno nizcaya na thAya : e kahevAnuM yukta nathI. anyathA eka aMzanA saMzayAdithI tenA bIjA aMzano nirNaya na thAya - ema mAnI levAmAM Ave to ghaTapaTanA samUhAlaMbanajJAnathI jyAre tenA aMzabhUta ghaTanA prAmANyamAM saMzaya vagere hoya tyAre tenA aparAMza paTano paNa nirNaya na thavAno prasaMga Avaze... A Azayane laine jaNAvAya che-- arthayAthAtmyazaMkA tu tattvajJAnopayoginI / zuddhArthasthApakatvaM ca tantraM saddarzanagrahe // 8-14 // artheti--arthasyAhiMsAderyAthAtmyasya svatantraprasiddhanityAzrayavRttitvAnityAzrayavRttitvAdeH zaGkA tu vicArapravRttyA tattvajJAnopayoginI / tatazca pratIyamAnaM zuddhArthasya sarvathA zuddhaviSayasya vyavasthApakatvaM [sthApakatvaM] pramitijanakatvaM / saddarzanasya zobhanAgamasya grahe svIkAre / tantraM prayojakaM / tadgrahe ca tata eva dharmasAdhanopalambhAt kiM lakSaNeneti bhAvaH / / 8-14 / / "arthanA yathArtha svarUpanI zaMkA to tattvajJAna mATe upayoginI bane che. zuddha arthanA yathArthajJAnanuM je janaka che; te saddarzananA svIkAra mATe prayojaka bane che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. Azaya e che ke SaSTitaMtrAdi zAstromAM sAmAnyathI sarvajanaprasiddha dharmasAdhanabhUta ahiMsAdinuM nirUpaNa karyuM che. sAthe sAthe AtmAdi padArthonuM paNa nirUpaNa karyuM vAda batrIzI 20
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. te te zAstramAM varNavelA ekAMtanitya ke ekAMta-anitya evA AtmA vagerenuM jJAna thavAthI temAM ahiMsAdi dharmasAdhano ghaTe che ke nahi... ityAdi svarUpe ahiMsAdimAM; potapotAnA darzanazAstraprasiddha ekAMtanityAdi svarUpa AzrayavRttitva vagerenI zaMkA thAya che. tene ahiMsAdi svarUpa arthanA mAthAbhyanI zaMkA kahevAya che. A zaMkA tattvajJAnanI pratye arthAt ahiMsAdi dharmasAdhananA nizcaya mATe upayogI bane che. kAraNa ke te zaMkA ahiMsAdi dharmasAdhananA yathArthasvarUpanI vicAraNAmAM pravRtta thayelI che. e vicAraNAthI AtmAdi padArthonA vAstavika svarUpano nirNaya thavAthI ahiMsAdi dharmasAdhanono zuddhaviSaya(zuddha Azraya) kevo hovo joie tenuM tAttvika jJAna thAya che, jethI tAttvika jJAnanuM kAraNabhUta kayuM darzana che - tenI pratIti thAya che. ane tenAthI mumukSu AtmAo sadarzanano svIkAra kare che. A rIte e zaMkA "tattvajJAnanI pratye upayoginI bane che. sadarzanano svIkAra thavAthI te darzanano graha ja yathArtha evA ahiMsAdi dharmasAdhanono upalaMbha karAve che. tethI lakSaNa(pramANalakSaNAdi)nuM koI ja prayojana nathI. kahevAnuM tAtparya e che ke saghaLAMya darzanazAstroe ahiMsAdi dharmasAdhanonuM nirUpaNa karavA sAthe AtmAdinuM svarUpa varNavyuM che. ekAMte nitya ke ekAMte anitya vagere svarUpe AtmAdi hoya to temAM ahiMsAdi dharmo rahI zakatA (saMgata thatA) nathI ane tethI te te svarUpe AtmAdinuM nirUpaNa karanArAM zAstromAM ahiMsAdi dharmasAdhano yathArtha kaI rIte saMbhave? AvI zaMkAthI je vicAraNA thAya; tethI AtmAdinA yathArthasvarUpanA pratipAdaka zAstra-darzanano sahaja rIte svIkAra zakya bane che, jethI tyAM pratipAdana karAyelAM ahiMsAdi dharmasAdhanono yathArtha svarUpe nizcaya thAya che. emAM pramANalakSaNAdino koi ja upayoga nathI - e samajI zakAya che. I8-14 ahiMsAdi dharmasAdhanasvarUpa arthanI yathArthatAnA jJAna mATe AtmAdinI yathArthatAno vicAra karavA jaNAvAya che- tatrAtmA nitya eveti yeSAmekAntadarzanam / hiMsAdayaH kathaM teSAM kathamapyAtmano'vyayAt ? // 8-15 // tatreti-tatra dharmasAdhane vicAraNIye / AtmA nitya eva iti yeSAM sAGkhyAdInAmekAntadarzanaM / teSAM hiMsAdayaH kathaM mukhyavRttyA yujyanta iti zeSaH / kathamapi khaNDitazarIrAvayavaikapariNAmenApi Atmano'vyayAdakhaNDanAt / na hi buddhigataduHkhotpAdarUpA hiMsA sAGkhyAnAmAtmani pratibimbodayenAnupacAritA sambhavati / na vA naiyAyikAnAM svabhinnaduHkharUpaguNarUpA sA, Atmani samavAyena pratibimbasamavAyayoreva kAlpanikatvAt / na ca kathamapi svaparyAyavinAzAbhAve hiMsAvyavahAraH kalpanAzatenApyupapAdayituM zakyata eka parizIlana 21
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ iti / tadidamAha-"niSkriyo'sau tato hanti hanyate vA na jAtucit / kaJcitkenacidityevaM na hiMsA'syopapadyate" / / 8-15 / / dharmanA sAdhanabhUta ahiMsAdinI vicAraNAnA viSayamAM "AtmA nitya ja che' AvuM je sAMkhyAdinuM ekAMtadarzana che; temane tyAM koI paNa rIte AtmAno vyaya (khaMDana) thato na hovAthI mukhyapaNe hiMsA vagere kaI rIte saMgata thAya?" - A pramANe paMdaramA zlokano akSarArtha che. A kathananuM tAtparya e che ke AtmAne sarvathA nitya mAnanArA sAMkhyo ane naiyAyiko che. koI paNa rIte tenI utpatti ke teno nAza thato nathI, te sthira eka svabhAvavALo che. AvA prakAranA temanA ekAMtadarzanamAM koI paNa rIte hiMsA vagereno saMbhava nathI. kAraNa ke te kUTastha - sthira eka svabhAvavALo hovAthI khaMDita thayelA zarIravayavanI sAthe eka pariNAma mAnIe topaNa AtmAno vyaya zakya nathI. anyathA AtmAnA e svabhAvanI hAni thaze. yadyapi sAMkhyadarzanamAM prakRtinA vikArabhUta buddhinA duHkhanuM pratibiMba puruSa-AtmAmAM paDavA svarUpa je duHkhanI utpatti che tasvarUpa hiMsA saMgata che. tema ja naiyAyikonA matamAM AtmAthI sarvathA bhinna evo teno duHkhasvarUpa guNa; samavAyasaMbaMdhathI AtmAmAM rahevAthI tasvarUpa hiMsA saMgata che. paraMtu pratibiMba kAlpanika hovAthI ane samavAya paNa kAlpanika hovAthI tene laIne hiMsA vagere saMgata nathI; aupacArika che, mukhya nathI. jyAM puSpAdinA saMnidhAnathI sphaTikamAM je lAla rUpa vartAya che, tenI jema buddhimAM rahelA duHkhanuM je pratibiMba puruSaAtmAmAM paDe che te kAlpanika che, vAstavika nathI. tema ja AtmAthI sarvathA bhinna evuM duHkha samavAyasaMbaMdhathI rahe topaNa te vAstavika - (tenA guNasvarUpa) banI zake nahi, te aupacArika ja banI rahe che. koI paNa rIte AtmAnA paryAyano vinAza mAnavAmAM na Ave to seMkaDo kalpanA karavAthI paNa hiMsAno vyavahAra ghaTI zakato nathI. kalpanA vAstavikatAnuM bIja nathI.. ityAdi bhaNAvanAra pAsethI athavA to muktAvalI vagerenuM adhyayana karIne samajI levuM joie. zrI aSTakaprakaraNamAM e vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke sarvathA kriyAthI rahita evo vibhu akartA evo AtmA koinAthI haNAto nathI ane koIne haNato nathI. tethI hiMsA upapanna (saMgata) banatI nathI. Azaya e che ke koI paNa vastu potAnAM kAryo krame karIne athavA ekI sAthe kare. sarvathA nitya sthira eka svabhAvavALI vastu anaMtAnaMta kALanAM badhAM kAryo ekI sAthe kare te pratyakSathI bAdhita che ane krame karIne kare to tema karavAthI tenA aneka svabhAva mAnavA paDe... vagere kAraNe ekAMtanityapakSe kriyAno saMbhava ja nathI. tethI tyAM hiMsA vagere vAstavika rIte saMgata nathI.. ItyAdi anya graMthathI samajI levuM joIe. ahIM to mAtra dizAsUcana che. vistArathI A viSaya anyatra (zrI vItarAgastotranI TIkA vagere sthaLe) varNavyo che. 8-1pa - 22 vAda batrIzI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekAMtanityAdipakSamAM teoe jaNAvelA hiMsAdinA saMbhavane jaNAvIne tenA asaMbhavane jaNAvAya che manoyogavizeSasya dhvaMso maraNamAtmanaH / hiMsA taccenna tattvasya siddherarthasamAjataH // 8-16 // mana iti-manoyogavizeSasya smRtyajanakajJAnajanakamanaHsaMyogasya dhvaMsa Atmano maraNaM taddhiMsA / iyaM hyAtmano'vyaye'pyupapatsyate / atisAnnidhyAdeva hi zarIrakhaNDanAdAtmApi khaNDita iti lokAnAmabhimAno nAyaM vizeSadarzibhirAdaraNIya iti cenna, tattvasyoktadhvaMsatvasya arthasamAjato'rthavazAdeva siddheH / smRtihetvabhAvAdeva smRtyajananAccaramamanaHsaMyogasyApi saMyogAntaravadeva nAzAt / tathA ca neyaM hiMsA kenacit kRtA syAditi susthitameva sakalaM jagat syAt / / 8-16 / / / manoyogavizeSano dhvaMsa e AtmAnuM maraNa che; te hiMsA che - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke te manoyogavizeSano dhvaMsa tenA kAraNasamudAyathI ja siddha che." - A pramANe soLamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke sAmAnya rIte jJAnamAtranI pratye AtmamanaHsaMyoga kAraNa che ane jJAna smRtinuM kAraNa che. maraNa samaye je jJAna thAya che tenAthI smRti thatI nathI. smRtine utpanna karanAra jJAnanI pratye je AtmamanaHsaMyoga che ane smRtinI pratye kAraNa nahIM bananAra jJAnane utpanna karanAra evo je AtmamanaHsaMyoga che e baMnne judA che. eka maraNAvasthAnI pUrveno che ane bIjo maraNakSaNAvyavahita pUrvekSaNavRtti che... ahIM skRtinA ajanaka evA jJAnanA kAraNabhUta AtmamanaHsaMyogavizeSanuM grahaNa karavAnuM che. A manaHsaMyogavizeSanA dhvaMsa svarUpa AtmAnuM maraNa che ane te hiMsA che. A hiMsA AtmAno vyaya na thAya topaNa upapatra (saMgata) thaI zakaze. AkAzamAM koI paNa jAtano vyaya na thavA chatAM AkAzaghaTanA saMyogano dhvaMsa saMbhavI zake che tema manaHsaMyogavizeSanA dhvasanI upapatti zakya bane che. "AtmAno koI paNa rIte vyaya thato na hoya to AtmA khaMDita thayo.. vagere vyavahAra kaI rIte saMgata thAya?' AvI zaMkA karavI nahi. kAraNa ke zarIranI sAthe atyaMta sAMnidhya hovAthI zarIranA khaMDanathI "AtmA paNa khaMDita thayo. AvA prakAranuM abhimAna lokane thAya che. zarIra ane AtmA : e bemAM bhedanA jJAnane dhAraNa karanAra vizeSadarzI prAjJa puruSone te AbhimAnika pratIti Adara karavA mATe ucita nathI. tethI upara jaNAvyA mujaba AtmamanaHsaMyogavizeSanA dhvaMsa svarUpa maraNane hiMsA mAnavAthI AtmAno kathaMcit vyaya na thavA chatAM hiMsA upapanna thaI zake che. paraMtu e barAbara nathI. kAraNa ke, tAdaza AtmamanaHsaMyogavizeSano dhvaMsa tenA kAraNasAmagrIthI ja thaI zake che. tenA mATe koie prayatna karavAnI jarUra nathI, ke jethI tevA eka parizIlana 23
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ prayatnane laIne hiMsaka vagereno vyavahAra mAnavo paDe. smRtinI kAraNasAmagrI tyAM vidyamAna na hovAthI smRtinI utpatti thatI nathI. caramamanaHsaMyoga paNa bIjA saMyoganI jema nAza pAme che. te mATe koinA prayatnanI apekSA nathI. Azaya e che ke AtmamananA saMyogavizeSano ke caramamanaHsaMyogano dhvaMsa svAbhAvika maraNa vakhate je rIte thaI jAya che te rIte ja koInA prahArAdithI thatA maraNa (hiMsAthI thatA maraNa) vakhate manaHsaMyogavizeSano ke caramamanaHsaMyogano dhvaMsa thaI zake che. tethI tyAM koie paNa hiMsA karI che - ema mAnavAnI AvazyakatA nathI. AthI jagata samagra hiMsAdi pApanA bhaya vinAnuM thavAthI susthita banaze - e samajI zakAya che. pApanA bhaya vinAnI sarva vastu aniSTa che - e na samajAya evI vAta nathI. 8-16ll Atmana ekAntanityatvAbhyupagame duussnnaantrmaahAtmAne ekAMte nitya mAnavAmAM dUSaNAMtara jaNAvAya che- zarIreNApi sambandho nityatve'sya na sambhavI / vibhutvena ca saMsAraH kalpitaH syAdasaMzayam // 8-17 // zarIreNApIti-nityatve sati asya AtmanaH zarIreNApi samaM sambandho na sambhavI / nityasya hi zarIrasambandhaH pUrvarUpasya tyAge vA syAdatyAge vA ? Adye svabhAvatyAgasyAnityalakSaNatvAnnityatvahAniH / antye ca pUrvasvabhAvavirodhAccharIrAsambandha eveti / vibhutvena cAbhyupagamyamAnena hetunA saMsAro'saMzayaM kalpitaH syAt, sarvagatasya paralokagamanarUpamukhyasaMsArapadArthAnupapatteH / athavA vibhutve ca saMsAro na syAt, syAccedasaMzayaM kalpitaH syAditi yojanIyaM / tadidamuktaM-"zarIreNApi sambandho nAta evAsya sAta: I tathA sarva tatvISya saMsArAtvitaH III" ti ll8-17nI AtmAne ekAMte nitya mAnavAmAM Ave to teno zarIranI sAthe saMbaMdha saMbhavita nathI ane AtmAne vibhu(sarvagata) svarUpe mAnI levAmAM Ave to teno saMsAra kalpita thaze athavA tenA saMsArano saMbhava ja nathI. hoya to cokkasa-saMzaya vinA e (saMsAra) kalpita haze." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke AtmAne nitya mAnanArane pUchavuM joIe ke nitya(ekAMte nitya) evo AtmA zarIranI sAthe saMbaMdha kare (joDAya) to; pUrvasvarUpano tyAga karIne kare ke pUrvasvarUpano tyAga karyA vinA kare. baMnne vikalpamAM doSa che. nitya AtmA potAnA pUrvasvarUpano tyAga karIne zarIranI sAthe saMbaMdha kare che - A pahelA | vikalpano svIkAra karAya to e rIte svabhAva(pUrvasvarUpAdi)no tyAga karavo te anityanuM lakSaNa hovAthI potAnA ekAMtanityatvanI (svabhAvanI) hAni thavA svarUpa doSano prasaMga Ave che. tenA nivAraNa mATe "nitya AtmA pUrvasvarUpano tyAga karyA vinA zarIranI sAthe saMbaMdha kare che.' - A 24 vAda batrIzI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjA vikalpano svIkAra karavAmAM Ave to upara jaNAvyA mujabano svabhAva-hAnino prasaMga to na Ave paraMtu pUrvasvabhAva, uttarasvabhAvano virodhI hovAthI tenA tyAga vinA zarIranA saMbaMdhano saMbhava ja nathI. Azaya samajI zakAya che ke zarIranI sAthe saMbaddha thavAnI pUrve AtmAnuM svarUpa zarIrAsaMbaddha hatuM. teno tyAga karIne te zarIrasaMbaddha banI zake paraMtu tethI svabhAvanI hAni thAya che. zarIrAsaMbaddhatvano tyAga na kare to te zarIrasaMbaddhatvano virodhI hovAthI zarIrasaMbaddhatvanI vidyamAnatAmAM zarIrano saMbaMdha ja nahIM thAya. A rIte ekAMtanityapakSamAM baMnne rIte doSa che. AtmAne vibhu(sarvagata-lokavyApI) mAnavAmAM Ave to eka bhavathI bIjA bhavamAM javA rUpa eTale ke paralokagamanasvarUpa vAstavika (upacArarahita-mukhya) saMsAranI upapatti thatI nathI. athavA upara jaNAvelA zlokamAM vimatrena A sthAne vimutve 2' - Avo pATha samajI laIe to upara jaNAvyA mujaba vibhu evA AtmAne saMsArano saMbhava ja nathI ane hoya to te niHsaMdeha kalpita che, mukhya-vAstavika nathI - A pramANe artha samajavo. A vAtane jaNAvatAM zrI aSTakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke - "AtmAne nitya mAnavAthI ja teno zarIranI sAthe saMbaMdha zakya banato nathI ane te sarvagata hovAthI teno akalpita-mukhya (vAstavika upacArarahita) saMsAra paNa saMgata thato nathI." I8-1NA para: zateAtmAne ekAMte nitya mAnanArA saMsArane upapanna karatAM jaNAve che- adRSTAd dehasaMyogaH syAdanyatarakarmajaH / itthaM janmopapattizca na tadyogAvivecanAt // 8-18 // adRSTAditi-adRSTAt prAgjanmakRtakarmaNo labdhavRttikAt / dehasaMyogo'nyatarakarmajaH syAt / Atmano vibhutvenobhayakarmAbhAve'pi dehasya mUrtatvenAnyatarakarmasambhavAditi / itthaM janmanaH saMsArasyopapattirUva'lokAdau zarIrasambandhAdevordhvalokagamanAdivyapadezopapatteH / itthamapi vibhutvAvyayAt pUrvazarIratyAgottarazarIropAdAnaikasvabhAvatvAcca na nityatvahAniH, ekatra jJAne nIlapItobhayAkAravadekatroktaikasvAbhAvyAvirodhAt kAryakramasya ca sAmagryAyattatvAdityAzayaH / siddhAntayati-na tadyogasya zarIrasaMyogasyAvivecanAt / tathAhi-kimayamAtmazarIrayorbhinno vA ? Aye tatsambandhabhedAdikalpanAyAmanavasthA / antye ca dharmidvayAtiriktasambandhAbhAve'tiprasaGga iti / / 8-18 / / koI ekanI kriyAthI utpanna thanAra zarIrasaMyoga adaSTathI thAya che, A rIte janma(saMsAra)nI upapatti zakya bane che - A pramANe nahi kahevuM joIe; kAraNa ke zarIrasaMyoganuM vivecana karyuM nathI." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pUrvajanmamAM upArjita evA vipAkonukha thayelA karmanA kAraNe AtmAnI sAthe zarIrano saMyoga eka parizIlana 25
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ bemAMthI ekazarIra)nI kriyAthI utpanna thAya che. AtmA vibhu hovAthI AtmA ane zarIra : ubhayanI kriyAno abhAva hovA chatAM mUrta evA zarIranI(anyataranI) kriyAnA kAraNe e zarIrasaMyoga thAya che. A rIte te svarUpa saMsAra(janma)nI upapatti thAya che. Urdhvaloka ke adholoka vageremAM rahelA te te zarIranI sAthe saMbaMdha thavAthI AtmAnA Urdhvagamana ke adhogamanAdino vyavahAra thato hoya che. Ama chatAM AtmAnA vibhutvano vyaya thato na hovAthI ane pUrvazarIranA tyAgapUrvaka uttarazarIrane grahaNa karavAno eka svabhAva ja hovAthI AtmAnA nityatvanI hAni thatI nathI. eka ja jJAnamAM naLAkAra ane pItAkAra svarUpa ubhayAkAra jema saMgata manAya che tema pUrvazarIratyAgottarazarIropAdAnaika svabhAva mAnavAmAM koI virodha nathI. A rIte anaMtAnaMta uttara zarIro grahaNa karavAnA eka svabhAvavALo AtmA hoya to krame karIne eka eka uttara zarIrane te kema grahaNa kare che, eka kALamAM badhAnuM grahaNa kema karato nathI ?' - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke kAryano krama tenI sAmagrIne AdhIna che. jema jema sAmagrIno yoga thato jAya tema tema tadanukUla kArya thatuM jAya. A pramANe AtmAne nitya (ekAMte nitya) mAnanArAno Azaya che. te viSayamAM jaNAvAya che - to vivecanA - Azaya e che ke AtmAne ekAMte nitya mAnanArA je rIte zarIranA saMyogane laIne janma-saMsAranI upapatti kare che te barAbara nathI. kAraNa ke zarIranA saMyoganuM vivecana karI zakAya evuM nathI. jema ke - A AtmazarIrasaMyoga AtmA ane zarIrathI bhinna che ke abhinna che? A be vikalpamAMthI prathama vikalpa mAnavAmAM Ave to AtmA ane zarIrathI bhinna evA saMyogane rAkhavA mATe navA (saMyogathI atirikta) saMbaMdhanI kalpanA karavI paDe che. tyAra pachI tenA mATe paNa eka bIjo saMbaMdha... ityAdi kalpanAthI "anavasthAdoSa'no prasaMga Ave che. tethI bIjo vikalpa mAnavAmAM Ave to anavasthA to nahi Ave paraMtu atiprasaMga Avaze. arthAt jayAM (mRtAvasthAmAM) AtmA ane zarIrano saMyoga hoto nathI; tyAM paNa e saMbaMdha mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke AtmA ane zarIraH A be dharmone choDIne anya koI ja ahIM saMbaMdha mAnyo nathI. baMnne dharmIo svarUpa ja saMbaMdha mAnyo che; ane te to che ja... ityAdi samajI zakAya che. ll8-18 AtmAne vibhu mAnavAmAM dUSaNAMtara jaNAvAya che AtmakriyAM vinA ca syAnmitANugrahaNaM katham / kathaM saMyogabhedAdikalpanA cApi yujyate ? // 8-19 // Atmeti-Atmano yAvatsvapradezairekakSetrAvagADhapudgalagrahaNavyApArarUpAM kriyAM vinA ca / mitANUnAM niyatazarIrArambhakaparamANUnAM grahaNaM kathaM syAt ? sambaddhatvAvizeSe hi lokasthAH sarva eva te gRoran vAda batrIzI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ na vA kecidapi avizeSAd / adRSTavizeSAnmitANugrahopapattirbhaviSyatIti cenna, adRSTe puNyapAparUpe sAGkaryAjjAtirUpasya vizeSasyAsiddheH / mitANugrahArthasya vizeSasya jAtirUpasyAdRSTakalpanApekSayA kriyAvattvarUpasyAtmanyeva kalpayituM yuktatvAt / tatsaGkocavikocAdikalpanAgauravasyottarakAlikatvenAbAdhakatvAccharIrAvacchinnapariNAmAnubhavasya sArvajanInatvena prAmANikatvAcceti bhAvaH / tathA AtmanaH kriyAM vinA niyatazarIrAnupravezAnabhyupagame sarveSAM zarIrANAM saMyogAvizeSeNa sarvabhogAvacchedakatvApattibhiyA tadAtmabhoge tadIyAdRSTavizeSaprayojyasaMyogabhedAdikalpanApi kathaM yujyate ? anantasaMyogabhedAdikalpane gauravAd / avacchedakatayA tadAtmavRttijanyaguNatvAvacchinnaM prati tAdAtmyena taccharIratvena hetutve tu bAlyAdibhedena zarIrabhedAdvyabhicAraH / avacchinnatvasambandhena tadvyaktiviziSTe tadvyaktitvena hetutve tu sutarAM gauravamiti na kiJcidetadadhikaM latAyAm / / 8-19 / / "AtmAnI kriyA vinA zarIraprAyogya paramANuonuM grahaNa kai rIte zakya che ? tema ja saMyogavizeSAdinI kalpanA paNa kai rIte yogya che ?' - A pramANe ogaNIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke AtmAne vibhu mAnavAmAM Ave to te niSkriya hovAthI potAnA sarva pradezothI eka kSetramAM rahelAM pudgalone grahaNa karavAnI kriyA karI na zake ane tethI e kriyA vinA, zarIrano AraMbha karanArA niyata paramANuonuM grahaNa kai rIte zakya bane ? kAraNa ke AtmAne vibhu mAnavAmAM Ave to teno saMbaMdha jagatanA badhA ja padArtho sAthe hovAthI saMbaMdhamAM koi vizeSatA na hovAnA kAraNe vibhu AtmA vaDe lokanI aMdara rahelA samagra paramANuonuM grahaNa thAya athavA koinuM paNa grahaNa na thAya. kema ke grahaNa ane agrahaNamAM koi niyAmakavizeSa nathI. 'adRSTavizeSanA kAraNe parimita paramANuonuM grahaNa AtmA kare che.' - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke zarIra-prayojaka puNyapApasvarUpa adRSTamAM; sAMkaryadoSa AvavAthI jAtisvarUpa vizeSanI siddhi thatI nathI. zarIraprayojaka puNya svarUpa adRSTamAM vRtti e jAtisvarUpa vizeSa; bhogajanaka puNyamAM nathI. zarIraprayojaka pApasvarUpa adRSTamAM puNyatva nathI. ane zarIraprayojaka puNyasvarUpa adRSTamAM e jAtivizeSa ane puNyatva baMnne che. arthAt tAdezavizeSAbhAvavat puNyamAM (bhogajanaka puNyamAM) puNDatva vRtti che ane puNyatvAbhAvavat tAdaza pApamAM tAdeza vizeSa vRtti che. tema ja zarIraprayojaka puNyasvarUpa adRSTamAM tAdRzavizeSa ane puNyatva baMnne vRtti che. A rIte puNyatvAdinI sAthe sAMkarya hovAthI zarIraprayojaka - adRSTavizeSavRtti jAtivizeSanI siddhi thatI nathI. yadyapi sAMkaryane badhA ja doSAdhAyaka mAne che evuM na hovAthI zarIraprayojaka - adRSTavizeSavRtti jAtivizeSanI siddhi thai zake che ane te svarUpe mitANugrahaNanI upapatti zakya che. paraMtu A rIte mitANugrahaNanI upapatti mATe upara jaNAvyA mujaba adRSTamAM eka parizIlana 27
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAtivizeSasvarUpa vizeSanI kalpanA karavA karatAM AtmAmAM ja kriyAnI kalpanA karavAnuM ucita che. arthAt "AtmA potAnI kriyA vaDe te te kSetramAM avagADha pudgalonuM grahaNa kare che', ema mAnavAnuM ucita che. "A rIte AtmAne kriyAvAna-avibhu mAnIe to te te zarIranI apekSAe AtmAmAM saMkoca ane vikoca AdinI paNa kalpanA karavI paDaze, e gauravanI apekSAe to AtmAne vibhu mAnavAmAM ja lAghava che." A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke AtmAne vibhu mAnavAmAM je mitANugrahaNanI anupapatti thAya che te anupapattinA kAraNe AtmAmAM avibhutvanI siddhi thAya che. A siddhinA uttarakALamAM AtmAmAM saMkoca ane vikocAdinI kalpanA karavAnuM gaurava thAya che. paraMtu te AtmAnA "avibhutva'nI siddhimAM bAdhaka nathI. yadyapi A rIte sarvatra gauravadoSanI bAdhakatA nahi rahe; paraMtu zarIrAvacchinna (zarIranA pramANa mujaba) parimANano AtmAmAM badhAne ja anubhava thato hovAthI AtmAnI saMkoca ane vikoca (vikAsazIla) avasthAnI kalpanA prAmANika hovAthI te gaurava doSAdhAyaka nathI. aprAmANika gaurava doSAdhAyaka che ja. upara jaNAvyA mujaba AtmAne avibhu (sakriya) mAnavo joie. AtmAne jo e rIte avibhu mAnavAmAM na Ave to AtmAmAM koI paNa jAtanI kriyA na hovAthI e kriyA vinA koi niyata zarIramAM teno praveza mAnI zakAze nahi. cokkasa koI eka zarIramAM pravezanA abhAvamAM sAmAnya rIte badhAM ja zarIronI sAthe teno AtmAno) saMyoga samAna hovAthI sarva zarIro dvArA karAtA bhogano anubhava AtmAne thaze. arthAt AtmA je bhogano anubhava kare tenA avacchedaka(Azraya) sarva zarIrone mAnavAM paDaze. tenA (te prasaMganA) nivAraNa mATe ema kahevAmAM Ave ke te te AtmAnA bhoga(sukhaduHkhAdinA sAkSAtkAra)nI pratye te te AtmAnA adaSTathI prayojya(adaSTanA kAraNe thavAvALA) saMyogavizeSa kAraNa che. A saMyoga vizeSa hovAthI dareka (sarvazarIra) saMyogane kAraNa mAnavAnI AvazyakatA nathI." A pramANe mAnavAthI anaMta saMyogavizeSanI kalpanA karavI paDatI hovAnA kAraNe gaurava thAya che. Azaya e che ke AtmAnA adekhathI utpanna thanAra che te zarIrano saMyoga bhinna bhinna hovAthI tadAzraya zarIramAM te te AtmAne bhoganI prApti thaI zake che. tethI sarvazarIramAM bhoganA prasaMganuM nivAraNa karI zakAya paraMtu tema mAnavAthI anaMta saMyogavizeSanI kalpanA karavI paDatI hovAthI khUba ja gaurava thAya che. A gaurava na thAya e mATe ema kahevAmAM Ave ke avacchedakatA saMbaMdhathI te AtmAnA janyaguNonI pratye tAdAbhyasaMbaMdhathI te zarIra kAraNa che. A pramANe mAnavAthI anaMta saMyogavizeSanI kalpanAnA kAraNe je gaurava thatuM hatuM te nahi thAya. nyAyanI paribhASAne samajanArA samajI zake che ke, avacchedakatAsaMbaMdhathI AtmAnA janya guNo zarIramAM utpanna thAya che. zarIramAM utpanna thanArA e guNonI pratye zarIra tAdAtmasaMbaMdhathI (arthAt zarIra 28 vAda batrIzI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ pote ja) kAraNa bane che. kacchatAnyAvacchatrAvRttinanyAtvAchitrAryatAnirUpatatAlAsthisaMvaMthAvacchinnavAravA zarIramAM che - A pramANe mAnavAthI te te zarIramAM ja bhoganI siddhi thaze. jethI sarvazarIramAM AtmAno saMyoga hovA chatAM sarva zarIra dvArA bhogano prasaMga nahi Ave; paraMtu bAlya avasthA yuvAvasthAdinA bhedathI zarIrano bheda hovAthI te te avasthAmAM utpanna thayelA bhoga(janya jJAnAdi guNa)sthaLe tenAthI judI avasthAvALA te te zarIrano abhAva hovAnA kAraNe vyabhicAra (kAryanA adhikaraNamAM te te kAraNano abhAva hovAthI) Ave che. tenA nivAraNa mATe bAlyAdi avasthAmAM rahelA te te zarIrAvacchinna AtmAmAM utpanna thanArA te te janya guNonI pratye te te bAlyAdi avasthAnA zarIrane te te vyakti svarUpe (zarIratvena nahi, kAraNa mAnI laie to upara jaNAvyA mujaba vyabhicAra nahi Ave; kAraNa ke te te janyaguNonA adhikaraNamAM te te zarIrano abhAva nathI... paraMtu A rIte te te zarIrane te te vyaktisvarUpe kAraNa mAnavAthI gaurava khUba ja spaSTa che... ityAdi samajI zakAya che. tethI AtmAne vibhu mAnavA vagerenI vAtamAM tathya nathI. A viSayamAM adhika varNana syAdvAda kalpalatAmAM che. jijJAsuoe tyAMthI ja e jANI levuM joie. 9-1lA upara jaNAvyA mujaba ekAMtanityapakSamAM AtmAne vibhu manAto hovAthI hiMsA vagere saMgata thatA nathI, te jaNAvyuM. have ekAMta-anityapakSamAM paNa te saMgata nathI - e jaNAvAya che- anityaikAntapakSe'pi hiMsAdInAmasambhavaH / nAzahetorayogena kSaNikatvasya sAdhanAt // 8-20 // anityeti-anityaikAntapakSe'pi kSaNikajJAnasantAnarUpAtmAbhyupagame'pi hiMsAdInAmasambhavo mukhyavRttyA'yogaH / nAzahetorayogena kSayakAraNasyAyujyamAnatvena / kSaNikatvasya kSaNakSayitvasya sAdhanAt / iyaM hi pareSAM vyavasthA-nAzahetubhirghaTAde zastato bhinno'bhinno vA vidhIyeta ? Adhe ghaTAdestAdavasthyam / antye ca ghaTAdireva kRtaH syAditi svabhAvata evodayAnantaraM vinAzino bhAvA iti / itthaM ca hiMsA na kenacitkriyata ityanupaplavaM jagatsyAditi bhAvaH / / 8-20 // "vastunA vinAzanA hetu saMgata na hovAthI vastumAtramAM kSaNikatva siddha karAya che. tethI ekAMta-anityapakSano svIkAra karAya che. e anityapakSamAM hiMsAdino saMbhava nathI." - A pramANe vazamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke - "badhuM ja kSaNika che." A pramANe mAnanArA bauddha darzanamAM kSaNika jJAnanA saMtAna (dhArA-pravAha-paraMparA) svarUpa AtmA manAya che. temanA pakSamAM paNa hiMsAdi mukhya-tAttvika rIte saMbhavatA nathI. kAraNa ke teoe nAzanA hetuono yoga thato na hovAthI vastumAtrane svabhAvathI ja vinAzI mAnI che. kSaNavAramAM ja potAnI meLe kSaya pAmavAno vastuno svabhAva che. bauddho nIce jaNAvyA mujaba kahe che. eka parizIlana
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAzanAM kAraNo dvArA ghaTapaTAdino je nAza karAya che te nAza; ghaTapaTAdithI bhinna che ke abhinna cheH A be vikalpa che. jo ghaTano nAza ghaTathI bhinna hoya to ghaTanuM astitva kAyama ja che ane jo e nAza ghaTathI abhinna hoya to nAzanA hetue ghaTane ja karyo che ema ja kahevuM paDe. AthI samajI zakAze ke vastumAtranA nAzanA kAraNanI kalpanA zakya nathI; tethI svabhAvathI ja utpattinA anaMtara kSaNamAM vinAza pAmavAvALA bhAvo che. bauddhonI evI mAnyatA hovAthI temanA mate koi paNa hiMsA karatuM nathI ane tethI jagatamAM koI ja upaplava nahi rahe. I8-2vA nanu janaka eva hiMsakaH syAdato na doSa ityatra janakaH kiM santAnasya kSaNasya vA iti vikalpyAdye doSamAha upara jaNAvyA mujaba bauddhonA mate AtmAno koI ja nAza karatuM na hovAthI AtmAnI hiMsA vagere saMgata thatI nathI. tenI saMgati karavA mATe ema kahevAmAM Ave ke je janaka che te ja hiMsaka che. A pramANe mAnavAthI hiMsA vagere upapanna thaI zake che, to A viSayamAM be vikalpo uddabhave che. saMtAnanA janakane hiMsaka kahevAya che ke kSaNanA janakane hiMsaka kahevAya che? A be vikalpamAMnA Aghavikalpane jaNAvavApUrvaka temAM doSane jaNAvAya che na ca santAnabhedasya janako hiMsako mataH / sAMvRtatvAdajanyatvAd bhAvatvaniyataM hi tat // 8-21 // na ceti-na ca santAnabhedasya hiMsyamAnazUkarakSaNasantAnacchedenotpatsyamAnamanuSyAdikSaNasantAnasya janako lubdhakAdihi~sako bhavet, tadvisadRzasantAnotpAdakatvenaiva taddhiMsakatvavyavahAropapatteriti vAcyaM, sAMvRtatvAt kAlpanikatvAt santAnabhedasya / ajanyatvAd lubdhakAdyasAdhyatvAt / taddhi janyatvaM hi bhAvatvaniyataM sattvavyAptaM, sAMvRtaM ca kharaviSANAdivadasadeveti bhAvaH / / 8-21 // "saMtAnavizaSano janaka hiMsaka thaze' e pramANe mAnavAnuM barAbara nathI. kAraNa ke saMtAnavizeSa kAlpanika che; ananya che. sarvo(bhAva7) janyatvanuM vyApaka che." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke bauddhonA mate bhAvamAtra kSaNasvarUpa che. ghaTAdi kSaNonI paraMparA svarUpa saMtAna che. pUrvapUrvakSaNa uttara-uttara-kSaNanA janaka che. janaka pUrvekSaNa che, te uttarakSaNanA nAzaka banI zake ema nathI. tethI je jeno janaka che teno te nAzaka che - evo artha abhipreta nathI. paraMtu je janaka che te tenAthI avyavahita pUrvano nAzaka che : Avo artha abhipreta che. zikArI hiMsaka che ane zUkarAdi hiMsyamAna che. zUkarAdi svarUpa hiMsyamAna saMtAnano uccheda karIne tenAthI visadaza bhaviSyamAM utpanna thanAra manuSyAdi saMtAnano janaka zikArI che. te ja hiMsaka thaze. visadaza saMtAnano te utpAdaka hovAthI temAM hiMsakatvano vyavahAra saMgata che. 30 vAda batrIzI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ arthAt tene hiMsaka manAya che - A pramANe kahI zakAya evuM nathI. kAraNa ke saMtAnavizeSa kAlpanika che. kAlpanika vastu sat nathI asat che. sad janya hoya che. asadu (kharazRMgAdi) janya hotA nathI. tethI kharazRMgAdinI jema asadu evA saMtAnavizeSa ajanya hovAthI zikArI vagerene tenA janaka(hiMsaka) mAnI zakAze nahi. tethI 'saMtAnavizeSanA janaka hiMsaka che' e kahI zakAya evuM nathI. I8-21il. dvitIye tvaahuttarakSaNano janaka pUrvekSaNano hiMsaka che.' - A bIjA vikalpamAM dUSaNa jaNAvAya che narAdikSaNahetuzca zUkarAderna hiMsakaH / zUrAnsaphormara mArataH II8-22aa. narAdIti-narAdikSaNahetuzca lubdhakAdiH zUkarAdehi~sako na bhavati, zukarAntyakSaNenaiva vyabhicArasya hiMsakatvAtivyAptilakSaNasya prasaGgataH / mriyamANazUkarAntyakSaNo'pi jhupAdAnabhAvena narAdikSaNaheturiti lubdhakavat so'pi svahiMsakaH syAditibhAvaH / / 8-22 / / manuSyAdi kSaNanA kAraNabhUta lubdhakAdi(zikArI vagere)ne zUkarAdinA hiMsaka mAnI zakAze nahi. kAraNa ke zukarAdinA aMtya kSaNanI sAthe vyabhicArano prasaMga Ave che. A pramANe bAvIsamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke zUkarAdinA aMtya kSaNanA uttarANa svarUpa je narAdi kSaNa che, tenA janaka lubdhakAdine; zUkarAdinA hiMsaka tarIke mAnavAnuM ucita nathI. kAraNa ke te narAdi kSaNano janaka jema lubdhakAdi che tema zUkarano aMtya kSaNa paNa che. maratA evA zUkarano aMtyakSaNa paNa upAdAna (pariNAmI - samavAyikAraNa) bhAve narAdikSaNano hetu che. narAdikSaNano hetu hovAthI lubdhakanI jema zUkarano aMtyakSaNa paNa potAno hiMsaka che - ema mAnavAno atiprasaMga (vyabhicAra) Avaze. zUkarAdinA aMtyakSaNamAM narAdikSaNahetutva che paraMtu tyAM hiMsakatva manAtuM nathI. AthI samajI zakAze ke zUkarAdi aMtyakSaNamAM vyabhicArano prasaMga Avato hovAthI uttara kSaNano janaka; pUrvekSaNano hiMsaka che.' - A pramANe mAnavAnuM ucita nathI. I8-2rA iSTApattau vyabhicAraparihAre tvAha "svadhvaMsanI pratye sva paNa kAraNa hovAthI zUkaranA aMtya kSaNane tenA vinAzanI pratye kAraNa mAnavAnuM ISTa hovAthI svamAM svahiMsakatva ISTa ja che tethI vyabhicArano prasaMga Avato nathI." - A pramANe kahevAnuM ucita nathI, te jaNAvAya che- anantarakSaNotpAde buddhalubdhakayostulA / naivaM taviratiH vApi tata: zAstrAdatiH I8-2rUA. eka parizIlana
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ anantareti-anantarakSaNotpAde svAvyavahitottaravisadRzakSaNotpAde hiMsakatvaprayojake'bhyupagamyamAne iti gamyaM / buddhalubdhakayostulA sAmyamApadyeta, buddhalubdhakayoranantarakSaNotpAdakatvAvizeSAd / evamuktaprakAreNa tadviratihiMsAviratiH kvApi na syAt / tataH zAstrAdInAmahiMsApratipAdakazAstrAdinAmasaGgatiH syAt / na caitadiSTaM parasya-"savve tasaMti daMDena savvesiM jIvitaM priyaM / attAnaM upamaM kattA neva hanne na thAta ||kA" DratyAdhAma) raravupamati 8-2rUA. "potAnA anaMtarakSaNa(visadaza kSaNa)nI utpattinI pratye potAne hiMsaka mAnavAmAM Ave to buddha ane lubdhaka : e baMnnemAM sAmya Avaze ane tethI koI paNa sthAne hiMsAnI viratino saMbhava nahi rahe. tethI ahiMsAdi pratipAdaka zAstronI asaMgati thaze." - A pramANe trevIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke svAvyavahitottara visadaza kSaNanI utpattine vize hiMsakatvanuM prayojakatva mAnI levAmAM Ave to buddha ane luLaka baMnnemAM sAmyano prasaMga Avaze. tAtparya e che ke zUkarAdinA aMtya kSaNa pachI je visadaza narAdi kSaNanI utpatti thAya che, te videza kSaNanI utpattinA kAraNe tenA nimittabhUta pUrvekSaNamAM hiMsakatva manAya che. tethI hiMsakatvano prayojaka tAdaza visadazakSaNano utpAda che. A rIte svAvyavahitottara visadazakSaNanA utpAdaka tarIke hiMsakatva mAnI levAmAM Ave to lubdhaka ane buddhamAM sAmya Avaze. kAraNa ke visadaza tAdaza kSaNanA utpAdaka baMnne che. e dRSTie baMnnemAM koI vizeSatA nathI, paraMtu sAmya che. A rIte hiMsAthI virAma pAmavAnuM koI paNa rIte zakya nahIM bane tethI ahiMsAdi pratipAdaka zAstra ane tadanusAra apAtA upadeza vagere asaMgata thaze. "A vAta iSTa ja che." - A pramANe bauddho kahI zakaze nahi. kAraNa ke sarve tAMti.. ityAdi AgamathI teoe jaNAvyuM che ke badhA prahArAdithI trAsa pAme che. badhAne jIvavAnuM priya che. potAnI jema badhA jIvone mAnIne koine paNa haNe nahi ane haNAve nahi. A rIte hiMsAthI virAma pAmavAnuM jaNAvanArAne hiMsAdithI virAma pAmavAnuM asaMbhavita bane te ISTa na ja hoya - e samajI zakAya che. 8-2all. ekAMtanitya ane ekAMta-anitya pakSamAM ahiMsA saMgata nathI e jaNAvIne have satya vagere saMgata thatA nathI - e jaNAvAya che- ghaTante na vinA'hiMsAM satyAdInyapi tattvataH / etasyA vRttibhUtAni tAni yadbhagavAJjagau // 8-24 // ghaTanta iti-ahiMsAM vinA satyAdInyapi na ghaTante / yata etasyA ahiMsAyA vRttibhUtAni tAni satyAdIni bhagavAn jagau sarvajJo gaditavAn / na ca sasyAdipAlanIyAbhAve vRttau vidvAn yatata iti / nanu hanmIti saGkalpa eva hiMsA, tadyogAdeva ca hiMsakatvaM, tadabhAvAcyAhiMsAyAstatazca tadvRttibhUtasatyAdInAM 32 vAda batrIzI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAnupapattiriti cenna, hanmIti saGkalpakSaNasyaiva sarvathA'nanvaye kAlAntarabhAviphalajanakatvAnupapatteH, kathaJcidanvaye cAsmatsiddhAntapravezApAtAccetyadhikamanyatra / / 8-24 // "ahiMsA vinA satya vagere vAstavika rIte ghaTatA nathI; kAraNa ke ahiMsAdinI vRtti (vADa) svarUpe te satya, acaurya, brahmacarya ane aparigrahane bhagavaMte kahyA che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya khUba ja spaSTa che ke je kAraNe zrI sarvajJabhagavaMta zrI tIrthaMkara paramAtmAe ahiMsAdharmanI rakSA mATe vADa jevA satya vagerene jaNAvyA che. te kAraNe ahiMsAdharmanI saMgatine laIne ja satya vagere saMgata thaI zake che. upara jaNAvyA mujaba ekAMtanitya ke ekAMta-anitya pakSamAM ahiMsA saMgata na hovAthI tenI rakSA mATe vADatulya satyAdi paNa saMgata nathI. dhAnyAdi rakSaNa karavA yogya vastunA abhAvamAM koi paNa vidvAna vADa mATe prayatna karato nathI - e samajI zakAya che. AthI spaSTa che ke ahiMsA saMgata na bane to tenI rakSA mATenA satya vagere paNa saMgata na ja bane. huM Ane haNuM' Avo saMkalpa ja hiMsA che. tevA saMkalpane dhAraNa karanAramAM ja hiMsakatva manAya che. e saMkalpano abhAva ahiMsA che. A rIte ahiMsAnI saMgati thatI hovAthI tenI rakSA mATe vADasvarUpa je satya vagere jaNAvyA che te paNa saMgata ja che, tethI koI anupapatti thatI nathI : A pramANe kahevAnuM paNa ucita nathI. kAraNa ke "huM Ane haNuM" A saMkalpAtmaka kSaNa sarvathA(niranvaya) naSTa thato hovAthI kAlAMtare(janmAMtaramAM) prApta thanAra phaLa(narakAdi gati vagere)nI pratye te kAraNa banI zakaze nahi. tethI tenAthI virAma pAmavA svarUpa ahiMsA ane tenI vADa svarUpa satya vagerenI kalpanA paNa saMgata nahi thAya. hiMsAne saMgata karavA mATe ema kahevAmAM Ave ke tAdaza kSaNano tarjanyasaMskArAdisaMbaMdhanI vidyamAnatAmAM nAza thAya che arthAt kathaMcit (sAvya) nAza thAya che, jethI kAlAMtarabhAvI evA phaLanI pratye te kAraNa banI zake che to ema mAnavAthI amArA(jainanA) siddhAMtane mAnavAno prasaMga Avaze... ityAdi anya graMthomAM jaNAvyuM che. jijJAsuoe te te graMthonA adhyayanathI te jANI levuM joIe. ahIM to dizAsUcana ja karyuM che. ll8-24ll ekAMtanitya ke ekAMta-anitya pakSamAM ahiMsAdi ghaTatA nathI to te kayA pakSamAM saMgata thAya che - te jaNAvAya che- maunIndre ca pravacane yujyate sarvameva hi / nityAnitye sphuTaM dehAd bhinnAbhinne tathAtmani // 8-25 // maunIndra iti-maunIndre vItarAgapratipAdite ca vacane sarvameva hi hiMsAhiMsAdikaM yujyate / nityAnitye tathA sphuTaM pratyakSaM dehAdinnAbhinne Atmani sati / tathAhi-Atmatvena nityatvamAtmanaH pratIyate, anyathA eka parizIlana 33
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ paralokAdyabhAvaprasaGgAt / manuSyAdinA cAnityatvam, anyathA manuSyAdibhAvAnucchedaprasaGgAt / dharmigrAhakamAnena tatra nityatvasiddhAvanityatvadhiyaH zarIrAdiviSayakatvamevAstviti cenna, dharmigrAhakamAnena trailakSaNyakalitasyaiva tasya siddheghaTAdhupAdAnasyeva jJAnAdyupAdAnasya pUrvottaraparyAyanAzotpAdAnvitadhuvatvaniyatatvAt / tathA ca bhrAntatvAbhrAntatve paramArthasaMvyavahArApekSayA pareSAM na jJAnasya viruddhe, yathA caikatra saMyogatadabhAvau, tathA dravyato nityatvaM paryAyatazcAnityatvaM nAsmAkaM viruddham / anapekSitaviziSTarUpaM hi dravyaM, apekSitaviziSTarUpaM ca paryAya iti / tathA zarIrajIvayormUrtAmUrtatvAbhyAM bhedaH, dehakaNTakAdisparza vedanotpattezcAbheda iti / taduktaM-"jIvasarIrANaM pi hu bheAbheo tahovalaMbhAo / muttAmuttattaNao chikkaMmi ya veyaNAo a / / 1 / / " na cedevaM brAhmaNo naSTo brAhmaNo jAnAtItyAdivyavahArAnupapattiH vinA brAhmaNasya vyAsajyavRttitvamityAdikamupapAditamanyatra / / 8-25 / / zarIrathI bhinnabhinna evo nityAnitya AtmA jemAM manAya che te maunIndra zrI vItarAgaparamAtmAnA pravacanamAM ahiMsA vagere badhuM ja spaSTa rIte ghaTe che." - A pramANe pacIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke zrI vItarAgaparamAtmAthI pratipAdana karAyelA pravacanamAM AtmAne nityAnitya manAyo che ane AtmAne zarIrathI bhinnabhinna manAya che. tethI AvA AtmasvarUpavALA pravacanamAM hiMsA, ahiMsA, paraloka, puNya, pApa vagere badhuM ja spaSTapaNe ghaTe che. AtmatvanI apekSAe AtmA nitya manAya che. AtmAne e rIte nitya mAnavAmAM na Ave to paralokagamana ane mokSa vagere saMgata nahi thAya. enA abhAvano prasaMga Avaze. kAraNa ke AtmA nitya na hoya to tenA astitvanA abhAvamAM paralokagamanAdi zakya nathI. manuSyAdinI apekSAe AtmA anitya che. e rIte AtmAne anitya na mAnIe to kyAre paNa manuSyAdibhAvano nAza nahi thAya. sadAne mATe e ja bhAvanuM astitva raheze. tethI AtmatvanI apekSAe AtmAmAM nityatva ane manuSyAdinI apekSAe anityatva hovAthI tyAM nityAnityatva spaSTa che. "jJAnAdi bhAvasvarUpa kArya hovAthI tenuM koI paNa upAdAnakAraNa hovuM joie. dA.ta. ghaTanuM upAdAnakAraNa mRpiMDa che. zarIrAdimAM jJAnAdinI kAraNatA bAdhita hovAthI jJAnAdinA upAdAnakAraNa tarIke AtmadravyanI siddhi thAya che. A dharmigrAhaka pramANa che. A pramANathI AtmatvasvarUpe AtmAmAM nityatva siddha thayA pachI AtmAmAM je anityatvanI pratIti thAya che te zarIrAdiviSayaka che. kAraNa ke nityatva jyAM hoya tyAM anityatva manAya nahi. baMnnene paraspara virodha che." - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke dharmigrAhakamAnathI AtmAmAM nityatva siddha thatuM nathI. paraMtu ailakSaNyanI siddhi thAya che. ghaTanuM upAdAna mRtapiMDa jema pUrvaparyAyano nAza; uttaraparyAyano utpAda ane mRdravya(mATI)rUpe pRvatva(sthiti) - A traNa 34 vAda batrIzI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSaNathI yukta che tema Atmadravya paNa e traNa lakSaNathI yukta jJAnAdinA upAdAnarUpe siddha thAya che. temAM paryAyanI apekSAe anityatva ane dravyanI apekSAe niyatva che. eka ja dravyamAM nityatva ane anityatva mAnavAmAM koI virodha nathI. "paramArthathI jJAnamAM bhrAMtatva che ane saMvyavahAranI apekSAe abhrAMtatva che." AvI mAnyatAvALAne jema brAMtatva ane abhrAMtatva mAnavAmAM koI virodha nathI; tema ja eka ja vRkSamAM zAkhAnI apekSAe kapi(vAMdaro)saMyoga ane mULanI apekSAe kapisaMyogano abhAva mAnavAmAM jema virodha nathI tema manuSyAdinI apekSAe AtmAmAM anityatva ane AtmatvanI apekSAe nityatva mAnavAmAM koI ja virodha nathI. AthI samajI zakAze ke dravyanI apekSAe vastu nitya che ane paryAyanI apekSAe vastu anitya che. vastunA viziSTa svarUpanI jyAre apekSA(vivaphA) na hoya tyAre te dravya tarIke jaNAya che ane jyAre tenA viziSTa svarUpanI vivekSA hoya che tyAre te paryAyasvarUpe jaNAya che. dA.ta. mRdu ane ghaTa vagere. analiviziSTarU5 divya ane viziSTajha paryAya A anukrame dravya ane paryAyanuM svarUpa varNavyuM che. khUba ja ochA zabdomAM saraLa rIte vastasvarUpane mArmika zailIthI jaNAvavAnI graMthakAra paramarSinI addabhuta kaLAnuM ahIM darzana thAya che. AvI ja rIte zarIra ane AtmAne bhedabheda che. zarIra mUrta(rUpI) che ane AtmA amUrta che. mUrtatva ane amUrtatvanI apekSAe zarIrathI AtmA bhinna che. arthAt mUrtatva ane amUrtatvane laine te baMnnemAM bheda che. zarIrane kAMTA vagereno sparza thavAthI AtmAne vedanAno anubhava thAya che. enI apekSAe zarIra ane AtmAmAM abheda che. A vAtane jaNAvatAM anyatra kahyuM che ke- "jIva ane zarIramAM bhedabheda che. kAraNa ke tevo ja (bhedabhedano ja) upalaMbha thAya che. mUrtitva ane amUrtatvanA kAraNe bheda che. zarIranA sparze vedanA thAya che; tethI abheda che." A rIte zarIra ane AtmAmAM bhedabheda mAnavAmAM na Ave to vAtALo naSTa ane vAhano nAnAti A pratIti saMgata nahIM thAya. kAraNa ke vAhita zabdano artha brAhmaNanuM zarIra karIe to brAhmaNa jANe che. A pratIti zakya banatI nathI ane vAhana zabdano artha brAhmaNano AtmA karIe to "brAhmaNa nAzI gayoA pratIti saMgata thatI nathI. baMnne pratItinA AdhAre naSTa thavAnI kriyAnA Azraya tarIke brAhmaNanuM zarIra ane jJAnanA Azraya tarIke brAhmaNano AtmA e baMnne artha vahiAna zabdathI vivakSita che, je zarIra ane AtmA bhinnabhinna hoya to ja zakya bane che. AthI samajI zakAze ke brAhmaNanuM zarIra ane AtmA baMnne sarvathA bhinna hoya to upara jaNAvyA mujabanI baMnne pratItine saMgata karavA brAhmaNatvane vyAsajyavRtti mAnavAno prasaMga Avaze. ghaTapaTobhayatvajema vyAsajayavRtti dharma che paraMtu jAti nathI tema brAhmaNatva paNa zarIrAtmobhayavRtti dharma mAnavo paDaze, tene jAti nahIM manAya. tethI pratItinA anurodhathI zarIra ane AtmAne eka parizIlana 35
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ kathaMcit abheda che ema mAnIne ja brAhmaNatvane jAti mAnI zakAze ane tene vyAsajayavRtti dharma mAnavAnA prasaMgane dUra karI zakAze... ityAdi anya graMthamAM graMthakArazrIe jaNAvyuM che. I8-25 AtmAne nityAnitya ane zarIrathI bhinnabhinna mAnavAthI je rIte hiMsA saMgata thAya che; te jaNAvAya che- pIDAkartRtvato dehavyApattyA duSTabhAvataH / tridhA hiMsAgamaproktA na hIthamapahetukA // 8-26 // pIDeti-pIDAkartRtvataH pIDAyAM svatantravyApRtatvAt / dehasya vyApattirvinAzastayA kathaJcittadvyApattisiddhiriti bhAvaH / duSTabhAvato hanmIti saGklezAt / tridhA jinaproktA hiMsA / itthamuktarUpAtmAbhyupagame / na hyapahetukA heturahitA bhavati / / 8-26 / / "pIDA karavAthI, dehano vinAza thavAthI ane duSTa bhAvathI hiMsA thAya che. AgamamAM varNavelI e traNa prakAranI hiMsA, A rIte AtmAne nityAnityAdi svarUpa mAnavAthI heturahita banatI nathI. (saMgata thAya che.)" - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sAmA jIvane pIDA pahoMcADavAnuM kAma karavAthI hiMsA thAya che. AgamamAM jaNAvelI A hiMsA AtmAne ekAMte nitya ke anitya mAnavAthI zakya thatI nathI. nityekasvabhAvamAM kartutva mAnI zakAtuM nathI. anyathA svabhAvahAnino prasaMga Ave che. ekAMte anitya mAnavAthI AtmA e kAryanA phaLane prApta karI zakaze nahi; jethI kRtanAzAdi doSano prasaMga Ave che. AtmAne nityAnitya mAnavAthI e prasaMga AvatA nathI. paryAyanI apekSAe svabhAvamAM parivartanAdi saMgata che. zarIrano nAza karavAthI hiMsA thAya che. AgamamAM jaNAvelI A hiMsA zarIrathI AtmAne ekAMte bhinna ke abhinna mAnavAthI saMgata thatI nathI. kAraNa ke tethI AtmAne kAMi ja thatuM nathI, je kAMI thAya che te jaDa zarIrane ja thAya che. paraMtu zarIrathI AtmAne kathaMci bhinnabhinna mAnavAthI zarIranA vinAzathI te svarUpe AtmAno vinAza siddha thAya che. tethI hiMsA saMgata bane che. AvI ja rIte huM Ane haNuM AvA duSTabhAvasvarUpa saMklezanA kAraNe hiMsA thAya che - ema AgamamAM jaNAvyuM che. AtmAne ekAMte anitya ke nitya mAnavAthI pUrve jaNAvyA mujaba (24mA zlokamAM jaNAvyA mujaba) e hiMsA saMgata thatI nathI. AtmAne kathaMci nityAnitya mAnavAthI e saMklezanA kAraNe kAlAMtare phaLa prApta thaI zakatuM hovAthI hiMsA saMgata thAya che... ItyAdi vicAravAthI samajI zakAze ke AgamamAM jaNAvelI hiMsA sahetuka che, heturahita nathI. II8-26ll. atraiva prakArAntareNAsambhavaM dUSayitumupanyasyati 36 vAda batrIzI
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe maunIndra pravacanamAM hiMsAno saMbhava hovA chatAM prakArotarathI bIjI rIte) teno saMbhava nathI : e jaNAvIne tenuM nirAkaraNa karAya che hanturjAgrati ko doSo hiMsanIyasya karmaNi / prastitvamAve vAcatrapi muthA va: 8-27ii. hanturiti-hiMsanIyasya karmaNi hiMsAnimittAdRSTe / jAgrati labdhavRttike sati / hantuH ko doSaH ? svakarmaNaiva prANino hatatvAt, tatkarmapreritasya ca hanturasvatantratvenAduSTatvavyavahArAt / tadabhAve ca hiMsanIyakarmavipAkAbhAve ca / anyatrApyahiMsanIye'pi prANini prasakti hiMsApattiriti hiMsA'sambhavapratipAdakaM vaco mudhA'narthakam / / 8-27 / / jenI hiMsA thaI rahI hoya evA hiMsanIya jIvanuM azubha karma udayamAM AvyuM hoya tyAre te jIvane haNanArane kayo doSa che? hiMsanIya jIvanA azubha karmano vipAka na hoya to hiMsanIya prANInI jema ahiMsanIya prANInI paNa hiMsAno prasaMga Avaze - A, hiMsAnA asaMbhavane jaNAvanAruM vacana nirarthaka che." A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke je koInI paNa je koi jyAre paNa hiMsA kare che tyAre te hiMsanIya prANInuM azubha karma udayamAM AvyuM hovAthI tene laine te jIva hiMsA kare che. kharI rIte to te te prANIo potapotAnA karmathI ja haNAyelA che. tenA karmathI prerAyela prANI svataMtra na hovAthI parAdhInatAne kAraNe haNavAnI pravRtti karanArAno koI ja aparAdha nathI. tethI temAM duSTatvano vyavahAra nahi karavo joie. hiMsanIya prANInA karmano udaya hiMsAmAM kAraNa nathI ane hiMsaka ja emAM kAraNa che : ema mAnI levAmAM Ave to ahiMsanIya prANInI paNa hiMsA karavAno prasaMga Avaze. tethI hiMsanIyanI hiMsAmAM hiMsakane koI doSa na hovAthI hiMsAno vAstavika rIte saMbhava ja nathI, A pramANe bIjAo dvArA kahevAya che paraMtu te arthahIna che. - e sattAvIsamA zlokano bhAvArtha che. ll8-27 upara jaNAvyA mujaba hiMsAnA asaMbhavane jaNAvanAruM vacana ne kAraNe arthahIna che te jaNAvAya che- hiMsyakarmavipAke tu yad duSTAzayanimittatA / hiMsakatvaM na tenedaM vaidyasya syAd riporiva // 8-28 // hiMsyeti-hiMsyasya prANinaH karmavipAke sati / yadyasmAt / duSTAzayena hanmIti saGklezena nimittatA pradhAnahetukarmodayasAdhyAM hiMsAM prati nimittabhAvo hiMsakatvaM / tena kAraNenedaM hiMsakatvaM riporiva vaidyasya na syAt, tasya hiMsAM prati nimittabhAve'pi duSTAzayAnAttatvAt / tadidamAha-"hiMsyakarmavipAke'pi eka parizIlana 37.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ nimittatvaniyogataH / hiMsakasya bhavedeSA duSTA duSTAnubandhataH ||1 ||" parapreritasyApi cAbhimarAderiva duSTatvaM vyapadizyata eva / hiMsyakarmanirjaraNasahAyatve'pi ca tathAvidhAzayAbhAvAnna hiMsakasya vaiyAvRttyakaratvavyapadeza rUti draSTavyam / / 8-28aa "hiMsanIya prANInA azubha karmano udaya thaye chate te prANInI hiMsAmAM bIjA prANIno duSTAzaya jethI nimitta bane che, e nimittatA hiMsakatva che, tethI zatrunI jema vaidyamAM hiMsakatA manAtI nathI." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke hiMsanIya prANInA karmano udaya thAya tyAre te svarUpa mukhya kAraNe thanArI hiMsAmAM; 'Ane huM haNuM' - Avo bIjAno(hiMsakano) saMklezasvarUpa duSTAzaya nimitta bane che. e nimittatA ja hiMsakanuM hiMsakatva che. AthI samajI zakAze ke hiMsAnI pratye hiMsanIya prANInA azubha karmano udaya pradhAna - mukhya kAraNa che ane hiMsaka prANIno tAdezasaMkleza svarUpa duSTAzaya nimitta che, tasvarUpa hiMsakatva che. tethI AvI jAtinuM hiMsakatva zatrumAM manAya che. paraMtu zastrakriyAne karanAra vaighamAM manAtuM nathI. kAraNa ke vaidyane evo duSTa Azaya nathI. zastrakriyAjanya hiMsAmAM vaidya nimitta hovA chatAM e nimittatA duSTAzayane AdhIna nathI. tethI zatrunI jema vaidyamAM hiMsakatva manAtuM nathI. A vAtane jaNAvatAM zrI aSTakaprakaraNamAM jaNAvyuM che ke-- "hiMsanIya prANInA azubha karmano vipAka hovA chatAM tenI hiMsAmAM nimitta banavAthI A hiMsA duSTa AzayanA kAraNe hiMsA karanAra mATe doSanuM kAraNa bane che. pU. gurubhagavaMtAdine nirjarAmAM sahAyaka banavAnA kAraNe sahAyakane jema vaiyAvacca karanAra tarIke varNavAya che tema hiMsA karanAra paNa hiMsanIyanAM azubha karmonI nirjarAmAM nimitta banI sahAyaka thato hovAthI tene duSTa nahi manAya - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke hiMsA karanArane 'Ane huM hasuM...' ityAdi saMklezasvarUpa duSTa Azaya hovAthI nirjarAmAM sahAyaka thavAno Azaya nathI. tethI tevA prakAranA AzayanA abhAvanA kAraNe hiMsakamAM vaiyAvacca karanAra tarIke vyavahAra karavAmAM Avato nathI... ityAdi barAbara samajI levuM joie. 8-28 / / A rIte hiMsA vagereno maunIndra pravacanamAM saMbhava hovAthI tenI virati vagereno paNa tyAM ja saMbhava che - te jaNAvAya che-- itthaM sadupadezAdestannivRttirapi sphuTA / sopakramasya pApasya nAzAt svAzayavRddhitaH // 8- 29 // itthamiti - itthaM pariNAminyAtmani hiMsopapattau / satAM jJAnagurUNAmupadezAdeH / AdinA abhyutthAnAdiparigrahaH / tadAha - " abbhuThANe viNae parakkame sAhusevaNAe ya / saMmaddaMsaNalaMbho virayAviraIi vAda batrIzI 38
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ viraIe / / 1 / / " sopakramasyApavartanIyasya / pApasya cAritramohanIyasya nAzAt / tannivRttirapi hiMsAnivRttirapi / sphuTA prakaTA / svAzayasya zubhAzayasya na kamapi hanmItyAkArasya vRddhito'nubandhAt / / 8-29 / / A rIte pariNAmI AtmA vagerene mAnavAthI pU. gurudevAdinA sadupadezazravaNAdinA kAraNe sopakrama pApano nAza thato hovAthI pariNAmanI vRddhine laIne hiMsAnI nivRtti spaSTa che." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya spaSTa che ke pUrve jaNAvyA mujaba AtmAne pariNAmI nityAnitya ane zarIrathI bhinnabhinna mAnavAthI maunIndranA pravacanamAM hiMsAdino saMbhava hovAthI jJAnI gurubhagavaMtonA upadezazravaNathI tema ja teozrInI pratye vinaya AcaravAdithI hiMsAdithI nivRtta thavAnuM paNa zakya bane che. pU. gurudevazrIne jotAMnI sAthe UbhA thavuM, teozrI Ave tyAre levA mATe sAme javuM, teozrIne besavA mATe Asana ApavuM... vagere abhutthAnAdi vinaya che. A aMge zAstramAM jaNAvyuM che ke - "abhutthAna, vinaya, dharmamAM parAkrama ane sAdhu mahAtmAonI sevAthI samyagdarzana, dezavirati ane sarvaviratino lAbha thAya che. jJAnI gurubhagavaMtonA upadezAdithI sopakrama-apavartanIya(anikAcita) evA cAritramohanIyasvarUpa pApakarmano nAza thavAthI hiMsAdithI nivRtti zakya bane che. cAritramohanIyakarmanA udayathI avirati hoya che. cAritramohanIyakarmanA tAdaza nAzathI virati prApta thAya che. cAritramohanIyakarmanA nAza mATe pU. gurubhagavaMtonA paramatAraka upadezanuM zravaNa, abhyatthAnAdi vinaya ane saMyamamAM puruSArtha vagere prabaLa sAdhano che. cAritra-mohanIyakarma nikAcita na hoya to tenI sthiti ane rasanuM apavartana te sAdhanothI thAya che ane tethI te pApakarmano nAza thavAthI hiMsAdinA pariNAmathI nivRttinI prApti thatI hoya che. hiMsAdinI pravRttino abhAva ane tenA pariNAmano abhAva e baMnnemAM ghaNo pharaka che. cAritramohanIyakarmanA nAza vinA paNa hiMsAdinI pravRtti aTakI zake che. paraMtu hiMsAdinA pariNAmanI nivRtti to cAritramohanIyakarmanA nAza vinA zakya nathI. e karmanA nAzathI "Ane huM haNuM' - AvA saMklezanI nivRtti thAya che ane koIne paNa huM na haNuM'... ityAdi zubha pariNAmano satata anubaMdha cAlato hovAthI te zubha pariNAmanI vRddhi thAya che. paraMtu A badhuM maunIndra zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka pravacanamAM ja saMgata che, anya darzanomAM e badhuM saMgata banatuM nathI. paramArthathI hiMsA, ahiMsA vagere vyavasthA ahIM zrI jaina darzanamAM ja saMgata che. II8-2lA jJAnI gurubhagavaMtonA upadezazravaNAdithI sopakrama evuM cAritramohanIyakarma nAza pAme che - e barAbara; paraMtu cAritramohanIyakarma sopakrama che ke nirupakrama che - e kaI rIte jaNAya?... ityAdi zaMkAnuM samAdhAna jaNAvAya che- " eka parizIlana
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathArucipravRttyA ca vyajyate karma tAdRzam / saMzayaM jAnatA jJAtaH saMsAra iti hi zrutiH // 8-30 // tathArucIti-tathArucyA sadAcArazraddhayA pravRttyA ca / tAdRzaM svaprayalopakramaNIyaM karma vyajyate / pravRttirevopakramaNIyakarmAnizcayAdupAyasaMzaye kathaM syAditi cedarthAnarthasaMzayayoH pravRttinivRttyaGgatvAdityAzayavAnAha-saMzayamAnarthagataM jAnatA heyopAdeyanivRttipravRttibhyAM paramArthataH saMsAro jJAta iti hi sthitiH prekSAvatAM maryAdA / tathA cAcArasUtraM-"saMsayaM parijANato saMsAre parinnAte bhavati, saMsayaM aparijANato saMsAre aparinnAte bhavatIti" ||8-30 // "upadezazravaNa, abhyatthAnAdi vinaya vagere sadAcAranI zraddhA ane tenI pravRttine joIne te te AtmAnuM cAritramohanIya karma sopakrama che - e jaNAya che. saMzayanA jANakAre saMsAra jANI lIdho che - ema AgamanuM vacana che." - A pramANe trIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke AtmAne upara jaNAvyA mujabanA pU. gurubhagavaMtanA upadezazravaNamAM tema ja teozrInI pratye AcaravA yogya abhyatthAnAdi vinaya vagere sadAcAranI zraddhA thAya ane AtmA temAM pravRtti kare to tethI potAnA tAdaza prayatna vaDe cAritramohanIyakarma upakrama lagADavA yogya che - ema jaNAya che. tevA prakAranI zraddhA ane pravRtti cAritramohanIyakarmanA upakrama mATe kAraNabhUta che. yadyapi cAritramohanIyasvarUpa karma upakrama pAmavA yogya hoya to ja upadezazravaNAdinA viSayamAM zraddhA, pravRtti thavAnI che. tAdaza pApakarmanI upakramaNIyatAno nizcaya ja na hoya to zraddhA, pravRttino saMbhava nathI. kAraNa ke upAya(pravRtti)mAM saMzaya hovAthI arthAt pravRttithI pApakarmano upakrama thaze ke nahi - Avo saMzaya hovAthI upAyamAM pravRtti ja azakya che. paraMtu arthano saMzaya ane anarthano saMzaya anukrame pravRtti ane nivRttinuM aMga che - e AzayathI jaNAvAya che... saMzayaM nAnatA.. ityAdi. Azaya e che ke AnAthI lAbha thaze ke nahi? Avo saMzaya hoya topaNa tAdaza arthanA saMzayathI pravRtti thAya che ane AnAthI mane nukazAna thaze ke nahi Avo saMzaya hoya to tAdeza anarthanA saMzayathI nivRtti thAya che - e spaSTa che. A rIte artha(lAbha)nA saMzayathI upAdeyamAM pravRtti thAya che ane anarthanA saMzayathI heyamAM nivRtti thAya che. A pravRtti ane nivRttinA kAraNe paramArthathI saMsAranuM jJAna thayeluM manAya che. buddhimAna puruSonI e maryAdA che. AthI ja zrI AcArAMgasUtramAM pharamAvyuM che ke arthagata saMzaya ane anarthagata saMzayanA jJAnavAnane saMsAra parijJAta che ane evo saMzaya jene nathI tene saMsAranuM jJAna paNa nathI. mAruM karma upakramaNIya haze evI saMbhAvanAthI tatvayukta upadezazravaNAdimAM paNa pravRttino saMbhava che. kAraNa ke te arthagata saMzayathI zakya che. I8-30nA upara jaNAvyA mujaba saMbhAvanAprayukta viratisvarUpa ahiMsA vagere ja pAramArthika che - te jaNAvAya che- 40 vAda batrIzI
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ apavargatarorbIjaM mukhyA'hiMseyamucyate / satyAdIni vratAnyatra jAyante pallavA navAH // 8-31 // sAvati-spaSTa: 8- "mokSasvarUpa vRkSanA bIjabhUta A ahiMsA mukhya kahevAya che ane e bIjamAMthI satya, acaurya vagere to svarUpa navA pallavo utpanna thAya che." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke zrI vItarAgaparamAtmAe AtmAdinuM ja svarUpa varNavyuM che; tene yathArtha svarUpe mAnavAmAM na Ave to hiMsAdi pApo ane tenAthI sarvathA virAma pAmavA svarUpa ahiMsAdi vrato vagere koI paNa rIte saMgata nahi thAya. jema dharma pAramArthika che tema tenAM sAdhano paNa pAramArthika che. pUrve jaNAvyA mujaba hiMsAnI viratino saMbhava hovAthI A ahiMsA mukhya che, aupacArika nathI. mokSanI prApti mATe te mULabhUta kAraNa hovAthI tene apavargatanA bIjasvarUpe varNavI che ane tenA kAraNe Avirbhata satya, acaurya vagere vratone nUtana pallava tarIke varNavyA che. A badhAnI tAttvikatAnuM mULa zrI vItarAgaparamAtmAnuM paramatAraka pravacana che. 8-31 prakaraNArthano upasaMhAra karAya che- viSayo dharmavAdasya nirasya matikardamam / saMzodhyaH svAzayAditthaM paramAnandamicchatA // 8-32 // viSaya iti-matikardamamAdAveva pramANalakSaNapraNayanAdiprapaJcam / / 8-32 / / "buddhinA kAdavane dUra karIne potAnA zubhAzayathI dharmavAdanA viSayane paramAnaMdasvarUpa mokSane icchatA AtmAe sArI rIte zodhavo joie."... A pramANe batrIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke dharmanuM svarUpa, tenA hetuo ane tenuM phaLa : sAmAnya rIte e dharmavAdanA viSaya che. dharmanI pAramArthika vicAraNAmAM mukhyapaNe eno vicAra karavAmAM Ave che. tenI vicAraNAnA aMte dharmano yathArtha rIte nirNaya karIne mumukSu AtmA paramapadano arthI banI dharmanI ArAdhanAmAM prayatnazIla bane to paramapadanI prApti dUra nathI. dharmanI ArAdhanAnA prAraMbhamAM ja pramANa, prameya vagerenA lakSaNanA praNayana, parIkSAdinI carcAmAM paDavuM - vagerene ahIM buddhinA kAdava tarIke jaNAvyo che. buddhi mokSe laI jAya che. e mokSamArgamAM ja jo kAdava hoya to kevI vikaTa paristhiti sarjAya - e ApaNe sArI rIte samajI zakIe chIe. je mArge zraddhAthI javAnuM che; tyAM buddhi vighna nAkhavAnuM kAma kare tyAre te buddhi kAdavavALI bane che. jijJAsA tattvajJAnanuM sAdhana che, paraMtu e jijJAsA evI to na ja hovI eka parizIlana 41
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ joIe ke je zraddhAne naSTa kare ane buddhine kAdavagrasta kare. mumukSu AtmAoe dharmanI tAtvikatA samajAya eTale dharmanI ArAdhanAnI zarUAtamAM pramANa-prameyAdinA lakSaNAdinI carcAmAM paDavAnI AvazyakatA nathI. dharmanI ArAdhanAmAM sthiratA keLavI lIdhA pachI e carcA bAdhaka nahIM bane. samartha dArzaniko paNa jo mokSamArgane prApta karavA asamartha banyA hoya to A matikaImane laine ! ajJAna ane AgrahaH A baMnnenuM jora vadhe eTale matikadama paNa vadhavAno. aMte A zlokamAM graMthakAra paramarSinA jaNAvyA mujaba matikaImane dUra karI dharmavAdanA viSayane zodhavAnA prayatnathI ApaNe sau paramAnaMdanA bhAjana banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. ll8-3ro. | ti vAdaziA analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / .. vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // vAda batrIzI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ [atha kathAdvAtriMzikA prArabhyate / / vAdanirUpaNAnantaraM tatsajAtIyA kathA niruupytevAdanA nirUpaNa pachI have tenI samAna kathAnuM nirUpaNa karAya che arthakAmakathA dharmakathA mizrakathA tathA / kathA caturvidhA tatra, prathamA yatra varNyate // 9-1 // ___ arthati-arthakathA kAmakathA dharmakathA tathA mizrakathA evaM caturvidhA kathA / tatra prathamA'rthakathA sA / yatra yasyAM varNyate pratipAdyate // 9-1 // A pUrvenI AThamI batrIzImAM vAdanuM nirUpaNa karyuM. tattvanA nirNaya mATenuM e adbhuta sAdhana che. dharmavAdathI dharmanI vAstavikatAno jema nirNaya thAya che; tema kathAthI paNa dharmanI vAstavikatAno nirNaya thAya che. e apekSAe vAdanI sajAtIya(samAna) kathA che. tethI vAdanA nirUpaNa pachI A batrIzImAM kathAnuM nirUpaNa karAya che. kathAmAM vAdanuM sAmya hovA chatAM bIjI aneka rIte temAM pharaka che. "vAda zabda sAMbhaLatAMnI sAthe nisargathI ja ugratA pratIta thatI hoya che. vAdI-prativAdInA pakSo AMkha sAme AvatA hoya che ane teno viSaya dharma ja jaNAto hoya che. kathAmAM AvuM hotuM nathI. nisargathI ja tenuM svarUpa saumya hoya che. vAdI-prativAdInA pakSa hotA nathI ane temAM viSayo vividha hoya che. kathA zabdano koI adbhuta prabhAva che ke jenA zravaNamAtrathI ja adbhuta ramaNIya dazya kalpanAmAM upasthita thatuM hoya che. ghare ghare AvI kathAo cAlatI hoya che. keTalIka kathAo kharekhara ja vyathAne harI letI hoya che ane keTalIka vyathAne vadhArI jatI hoya che. emAMthI bhavavyathAne dUra karanArI kathAne udezIne mukhyapaNe ahIM vicAra karAya che. bhavanI vyathAne vadhAranArI kathAnuM prasaMgathI nirUpaNa karIne bhavanI vyathAne sarvathA dUra karanArI kathAnuM nirUpaNa A batrIzIthI karAyuM che. "arthakathA, kAmakathA, dharmakathA ane mizrakathA : A cAra kathA che. emAMnI prathama kathA te che ke jemAM (have pachI jaNAvAze) te varNavAya che..." A pramANe pahelA zlokano artha che. eno bhAvArtha khUba ja spaSTa che. te te nAma uparathI jate te kathAno sAmAnya artha samajI zakAya che. zlokano cothA pAdathI prathama kathAnA varNananI zarUAta karI che. bIjA zlokanA aMte teno saMbaMdha che. baMnne zlokomAM jaNAvelA arthanuM anusaMdhAna karavAthI zlokArtha spaSTa rIte pratIta thAya che. I9-1 prathama kathAmAM je varNavAya che, te jaNAvAya che vidyA zilpamupAyazcAnirvedazcApi saJcayaH / dakSatvaM sAmabhedazca, daNDo dAnaM ca yatnataH // 9-2 // eka parizIlana - 43
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vidyeti-vidyAdayo'rthopAyA yatra varNyante sA'rthakatheti bhAvaH / / 9-2 / / "vidyA, zilpa, upAya, nirveda, saMcaya, dakSatva, sAma, bheda, daMDa ane dAna ityAdi arthaprAptinA upAyo jyAM yatnathI varNavyA che, tene arthakathA kahevAya che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. maMtra, taMtra ane jayotiSa vagere vidyAo arthopArjanAdinA upAyonuM varNana karanArI arthakathA che. prAsAdAdine nirmANa karavA aMgenA zilpazAstrAnusAra arthopArjanAdinA upAya svarUpa zilpanuM varNana karanArI kathA arthakathA che. AvI ja rIte vANijyAdi upAyonuM jemAM varNana karavAmAM AvyuM hoya te kathA arthakathA che. arthopArjanAdimAM nirveda(kaMTALo) na karavo; yogya samaye mAla bharI rAkhavo; mUDI pUratA pramANamAM bhegI karavI vagere saMcaya paNa arthopArjanAdino upAya che. tenuM varNana karanArI arthakathA che. vyApArAdinI nipuNatA; saumya bhASaNa; bIjAne tyAM janArA grAhakone toDavA; koI paisA vagere na Ape to zikSA-daMDa karavo ane avasare avasare grAhakone bheTa vagere ApIne khuza rAkhavA. ityAdi arthaprApyAdinA upAyonuM jemAM khUba ja upayogapUrvaka varNana karavAmAM AvyuM hoya - te kathA arthakathA che. AvI to kaMIkeTalIya arthakathAo prasiddha che. vartamAnapatro ane pustako dvArA e kathAo vistaratI ja jAya che. arthanA upArjana, saMvardhana ane saMrakSaNa mATe anekAneka jAtanI yojanAo ApaNane aneka mAdhyamothI jANavA maLe che. e badhA ja mAdhyamothI cAlatI kathAo "arthakathA' che. 9-rA bIjI "kAmakathA'nuM svarUpa varNavAya che- rUpaM vayazca veSazca, dAkSiNyaM cApi zikSitam / kRSTa kRtaM dAnubhUta, mitIyAyAM ca saMstavaH || -rA rUpamiti-rUpaM sundaraM, vayazcodagraM, veSazcojjvalaH, dAkSiNyaM ca mArdavaM, zikSitamapi viSayeSu, dRSTamadrutadarzanamAzritya, zrutaM cAnubhUtaM ca, saMstavazca paricayazca, dvitIyAyAM kAmakathAyAM / rUpAdivarNanapradhAnA chAmawthetvarthaH ||2-rUA. "rUpa, vaya, veSa, dAkSiNya, zikSita (abhyasta) joyeluM, sAMbhaLeluM, anubhaveluM ane paricaya vagerenuM varNana jemAM karAya che te bIjI kAmakathA che." - A pramANe trIjA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke rUpa, vaya, veSa vagere kAmanAM sAdhano che. viSayano bhogavaTo e kAma che. sAmAnya rIte viSayanA bhoga-anubhava dvArA sukhano anubhava karavA mATe je IcchAya che tene kAma kahevAya che. kAma zabdano artha khUba ja prasiddha hovAthI te samajAvavAnI AvazyakatA nathI. bolatAMnI sAthe artha pratIta thAya evo kAma zabda jyAre paNa zravaNAdino viSaya bane che; tyAre kSaNavAra to teno abhilASa anAdikALanA abhyAsathI thaI 44 kathA batrIzI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ jAya emAM Azcarya nathI. vicitratA anubhavyA pachI paNa e anAdikALanA saMskAra naSTa thatA nathI. enA anubaMdhanuM sAtatya satata anubhavavA maLe evA e vicitra saMskAro che. viSayonuM suMdara svarUpa; bhogasamartha yauvanAdi vaya; AkRSTa kare evAM ujjavaLa vastrAdinuM paridhAna; svabhAvanI mRdutA; kAmanA viSayonuM parijJAna; joyelI, sAMbhaLelI tema ja anubhavelI adbhuta vastu ane viSayono atyaMta nikaTano paricaya... vagere kAmanAM sAdhano che. tenA jJAnathI kAmanI abhilASA dvArA jIva tenI prApti vagere mATe prayatnarata bane che. A rIte rUpAdinuM (kAmane uddezIne) varNana jemAM karAya che, te kathA kAmakathA che. kAmane heya mAnIne rUpAdinuM asArAdi svarUpe jemAM varNana karAya che te kAmakathA nathI. kAmamAM pravRtti karAvavAnA uddezathI jyAre kAmapradhAna kathA karAya che tyAre te rUpAdinA varNananA prAdhAnyavALI kathAne ahIM kAmakathA tarIke varNavI che... ityAdi vivekapUrvaka samajI levuM. 9-3 have trIjI dharmakathAnuM svarUpa varNavAya che tRtIyAkSepaNI caikA, tathA vikSepaNI parA / anyA saMvejanI nirvajanI ceti caturvidhA // 9-4 // tRtIyeti-tRtIyA dharmakathA ca ekA AkSepaNI, tathA parA vikSepaNI, anyA saMvejanI, ca punarnirvejanI phati vaturvidhA ll-4|| trIjI dharmakathA - 'AkSepaNI, vikSepaNI, saMvejanI ane nirvejanI A cAra prakAranI che." A cothA zlokano artha spaSTa che. dharmapradhAna kathAne dharmakathA kahevAya che. upara jaNAvyA mujaba tenA cAra prakAra che. dareka prakAranuM varNana have pachI karAya che. sAmAnya rIte te te zabdanA artha uparathI tenuM svarUpa samajI zakAya che. zrotAonA cittane tattva pratye AkRSTa kare evI kathAne AkSepaNIkathA kahevAya che. tattvanI pratye zrotAonA cittane je vikSipta kare tene vikSepaNIkathA kahevAya che. saMvegane prApta karAvanArI kathAne saMvejanIkathA kahevAya che ane zrotAone nirvedane prApta karAvanArI kathAne nirvejanIkathA kahevAya che. saMvega ane nirvedanuM varNana have pachI te te zlokamAM jaNAvAze. 9-4o. cAra prakAranI dharmakathAmAMthI pahelI AkSepaNIkathAnuM nirUpaNa karAya che AcArAd vyavahArAcca, prajJaptedRSTivAdataH / AdyA caturvidhA zrotuzcittAkSepasya kAraNam // 9-5 // AcArAditi-AcAraM vyavahAraM prajJaptiM dRSTivAdaM cAzritya AdyAkSepaNI caturvidhA / zrotuzcittAkSepasya tattvapratipattyAbhimukhalakSaNasya apUrvazamarasavarNikAsvAdalakSaNasya vA kAraNam / / 9-5 / / eka parizIlana 45
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmakathAmAM prathama je ApaNIkathA che; tenA AcAra, vyavahAra, prajJapti ane dRSTivAdaH A cAranA kAraNe cAra prakAra che. AcArAdinA kAraNe zrotAnA cittanA AkSepanuM e kathA kAraNa bane che. tethI te kathAne AkSepaNIkathA kahevAya che. (AcArAdinuM svarUpa chaThThA zlokamAM jaNAvyuM che.)" - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. je kathAnA zravaNathI zrotAnuM citta tattvanI pratipatti(svIkAra)ne abhimukha bane che; tene ApaNIkathA kahevAya che. "nityameva A Ama ja che' - AvI mAnyatA tattvapratipattisvarUpa che. dharmanI kathAnA zravaNAdinuM e tattvapratipatti phaLa che. sAmAnyathI koI paNa kathA zrotAne tattvapratipatti karAvavAnI bhAvanAthI pravartatI hoya che. kathA sAMbhaLavAmAtrathI tattvapratipatti thatI nathI. paraMtu bodha ane mImAMsA (tattvanI | vicAraNA) dvArA tattvamatipatti thAya che. ApaNIdharmakathAnA zravaNathI sAkSAt tattvamatipatti thatI na hovA chatAM tene abhimukha zrotAnuM citta bane che. athavA; dharmakathAnI prAraMbhAvasthAmAM zrotAne tattvAtattvano evo koI vicAra hoto nathI ke jene laine te tattvapratipattine abhimukha cittavALo bane tethI ahIM zrotAnA cittano AkSepa eka prakAranA AnaMdanA anubhava svarUpa samajavo. AcArAdinuM varNana sAMbhaLavAthI zrotAne apUrva evA zAMtarasAsvAdano anubhava thAya che, jethI citta tyAM ja Alipta rahe che. AcArAdinI adbhutatAnI jema jema pratIti thatI jAya che tema tema zrotAne viSayakaSAyanI zAMtAvasthAno anubhava thato jAya che ane tethI zrotAnuM citta apUrva evA zAMtarasanA AsvAdamAM lIna bane che. dharmakathAno hetu prayojana) ja e che ke jIvane zamanI prApti thAya. je viSayakaSAyanI pariNatinA kAraNe jIvano saMsAra che, tenI samAdi avasthAne prApta karyA vinA jIvanA saMsArano aMta kaI rIte thAya? dharmanuM svarUpa ja saMsArano aMta lAvanAruM che. AthI samajI zakAze ke dharmakathA apUrva evA zamarasanA varNanathI garbhita hovI joIe. dharmakathAno sthAyIbhAva "zama che. tenA varNananA AsvAdathI zrotAnuM citta AkSita rahe che. zrotAnA cittane AkSita banAvavAnuM kArya ApaNI svarUpa prathama dharmakathAnuM che. I9-pA. jenA kAraNe ApaNIdharmakathAnA cAra prakAra jaNAvyA che; te AcArAdi cAranuM svarUpa jaNAvAya che- kriyA doSavyapohazca, sandigdhe sAdhubodhanam / zrotuH sUkSmoktirAcArAdayo granthAn pare jaguH // 9-6 // kriyeti-kriyA locAsnAnAdikA / doSavyapohazca kathaJcidApannadoSazuddhyarthaprAyazcittalakSaNaH / sandigdhe saMzayApanne'rthe / sAdhu madhurAlApapUrvaM / bodhanamuttarapradAnaM / zrotuH sUkSmoktiH sUkSmajIvAdibhAvakathanam / 46 kathA batrIzI
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcArAdayaH krameNAcAravyavahAraprajJaptidRSTivAdA abhidhIyante / pare AcAryA AcArAdIn granthAn jgutairAgAramAnati bhAva: IS-ddA "kriyA; doSa dUra karavA; saMzayAnvitane sArI rIte samajAvavuM ane zrotAne sUkSma bhAvone jaNAvavA; tene anukrame AcAra; vyavahAra; prajJapti ane daSTivAda kahevAya che. bIjA AcAryabhagavaMto te te graMthone AcAra, vyavahAra, prajJapti ane dRSTivAda kahe che." - A pramANe chaThThA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke mokSasAdhaka dharmanI pratye zrotAnuM citta AkRSTa bane e mATe karAtI prathama dharmakathAmAM mukhyapaNe pU. sAdhubhagavaMtonA AcAronuM varNana karAya che. jagatanA jIvone jovA ane sAMbhaLavA paNa na maLe evA pU. sAdhubhagavaMtonA utkaTa AcAronuM varNana A AcArakathAmAM karavAmAM Ave che. loca karavo; dezathI ke sarvathA kyAre paNa snAna na karavuM ane niravadya rasakasa vagaranI bhikSAne grahaNa karavI... vagere pU. sAdhumahAtmAone uddezIne je kriyAo vihita che te AcAra svarUpe ahIM varNavAya che. sarvaviratisaMbaMdhI kriyAo svarUpa AcAranuM varNana sAMbhaLavAthI zrotAone Azcarya ane bahumAna thAya che. potAnA AcAranI apekSAe khUba ja duSkara e AcAra che ane koI paNa rIte e AcarI ja zakAya evA nathI - AvI mAnyatAne dhAraNa karanArane e AcAranuM sAkSAt darzana thAya tyAre ahobhAva (sAzcarya bahumAna) utpanna thAya - e samajI zakAya che. e ahobhAva ja pachI zrotAnA cittane AkRSTa banAve che. atyaMta kaThora evA te locAdi AcAronuM pAlana karatI vakhate pramAdAdinA kAraNe koI doSa thaI jAya to tenI AlocanAdi dvArA zuddhi thaI zake che, jethI AtmA doSathI mukta bane che... ItyAdinuM varNana vyavahArakathAthI karAya che. prApta thayelA che te doSonI zuddhi mATe je prAyazcitta che; tene ahIM vyavahAra kahevAya che. AcAranI zuddhine jALavavA mATe e eka anivArya sAdhana che. enA varNanane sAMbhaLavAthI anaMtajJAnI bhagavaMtoe karelA anugrahanI pratIti thavAthI jIvanuM citta temAM Alita bane che. roganI cikitsA karanArAdinI te te vAto sAMbhaLavAmAM jema citta tanmaya bane che tema ahIM paNa vyavahArakathAnA avasare banatuM hoya che. A vyavahArakathAthI paNa jIvanuM citta; anaMtajJAnIoe upadezelA paramatAraka dharmane abhimukha thatuM hoya che. anyathA paramatAraka dharmanA AcAramAM anupayogAdinA kAraNe koI doSa thai javAno pUrNa saMbhava hoya ane tyAre tenI zuddhino koI upAya jANavA na maLe to zrotAnuM citta; paramatAraka dharmathI vimukha thaI jAya. tethI A vyavahArakathA paNa eka AkSepaNIkathA che - e samajI zakAya che. trIjI ApaNIkathA prajJaptinA kAraNe thAya che. ApaNe zrotAne je AcArAdi samajAvatA hoie tyAre zrotAne koI arthamAM saMzaya thAya to tene dUra karavA mATe saumya! vatsa ! ityAdi madhura vacanonA prayogapUrvaka te te cokkasa arthane jaNAvavAnuM je kathAmAM bane che te kathAne eka parizIlana 47
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ prajJaptithI thayelI AkSepaNIkathA kahevAya che. vaktAnA vacananI madhuratAnA kAraNe zrotAnuM citta dharma tarapha AkarSAya che. vaktA ane zrotAnA saMvAdathI garbhita A kathA paNa zrotAnA cittane Alipta karanArI che. emAM mukhyapaNe padArtha karatAM; padArthanuM nirUpaNa karanAranI madhura zailI kAraNa bane che. . zrotAnI apekSAe sUkSma jIvAdi bhAvonuM pratipAdana je kathAthI karAya che te cothI dRSTivAdanA kAraNe thanArI AkSepaNIkathA kahevAya che. keTalAka zrotAo sUkSmapadArthane jANavAnI ruci dharAvatA hoya che. temanI te rucine anurUpa sUkSmabuddhigamya evA jIva, karmavargaNA, tenA baMdhaudaya tema ja tenA pariNAma vagere svarUpa sUkSma padArthonuM varNana karavAthI tenA zravaNamAM zrotAne apUrva AnaMda Avato hoya che, jethI e padArthone varNavatA dharmane vize tenuM citta AkRSTa bane che. bIjA AcAryabhagavaMto AcArAdinuM svarUpa jaNAvatAM te te graMthone AcArAdi jaNAve che. kAraNa ke te te graMthathI AcArAdinuM nirUpaNa karAyuM che. nirUpaka-graMthane nirUpaNIya-AcArAdi upacArathI kahI zakAya che. AcArAMgasUtra vagere AcAra che. vyavahArasUtra vagere vyavahAra che, bhagavatIsUtra vagere prajJapti che ane anuyogadvAra vagere sUtro daSTivAda che. te te sUtrane anulakSIne pravartatI AkSepaNIkathA cAra prakAranI che - e samajI zakAya che. ll9-6ll ApaNIkathAnuM kArya jaNAvAya che- rti prajJapitaH zrotA, triI rUva nAtha ! divyAstravanna hi kvApi, moghAH syuH sudhiyAM giraH // 9-7 // kveriti-vyat: 2-7ii. AcAra, vyavahAra, prajJapti ane daSTivAda dvArA samajAvavAmAM Ave to zrotA citramAM aMkita mANasanI jema sthira thaI jAya che. divya astra jema kyAre paNa niSphaLa jatuM nathI tema buddhimAnanI vANI kyAre paNa niSphaLa kaI rIte jAya?" - A pramANe sAtamA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya evo che. ApaNI kathAmAM varNavAtA AcArAdinA zravaNathI zrotA citramAM Alekhita mUrtinI jema sthira thaI jAya che. jemAM rasa paDe temAM AvI sthiratA duniyAmAM prasiddha che. artha ane kAmanI kathAmAM kaMIkeTalIya vAra ApaNane anubhavavA maLatI e sthiti sarvajanaprasiddha che. paraMtu dharmakathAnA zravaNathI evI citrasthatA kvacit anubhavAtI hoya che. arthakAmanI kathAmAM kalAko vItI jAya to ya samayanuM bhAna rahetuM nathI. dharmakathAmAM evI sthiti AkSepaNIkathAthI thatI hoya che. buddhimAna puruSonI vANInI e vizeSatA che ke tenA zravaNathI zrotA temAM tanmaya banI jAya che. zrotAnI rucine anukULa vANInA prayogathI zrotAnA haiyAne vIMdhavAnI adbhuta kalA 48 kathA batrIzI
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ buddhimAnone varelI hoya che. devatAsaMbaMdhI mUkeluM astra jema lakSyane vIMdhyA vinA rahetuM nathI tema buddhimAnonI vANI paNa zrotAonA haiyAne vIMdhyA vinA rahetI nathI. zrotAnI ruci, ene naDatA rAgAdi doSo, tenAthI mukta banAvavAnA avaSya upAyo vagereno pUrNa khyAla buddhimAnane hoya che ane marmasthAna upara ghA karavAnI ananyasAdhAraNa pratibhA buddhimAna evA dharmakathikane prApta thAya che. tethI dharmakathA karavAno ekamAtra adhikArI buddhimAnane hoya che. temane choDIne bIjAo jo dharmakathA kare to te zrotAo mATe vivakSita phaLane prApta karAvanArI banatI na hovAthI te amogha nathI banatI, niSphaLa jAya che. I9-LA AkSepaNIkathA jene laIne amodha-saphaLa bane che; te jaNAvAya che vidyA kriyA tapo vIrya, tathA samitiguptayaH / AkSepaNIkalpavallyA makaranda udAhRtaH // 9-8 // vidyeti-vidyA jJAnamatyantApakAribhAvatamobhedakaM / kriyA cAritraM / tapo'nazanAdi / vIryaM karmazatruvijayAnukUlaH parAkramaH / tathA samitaya IryAsamityAdyAH / guptayo manoguptyAdyAH / AkSepaNIkalpavallyA makarando rasa udAhRtaH / vidyAdibahumAnajananenaiveyaM phalavatIti bhAvaH / / 9-8 / / vidyA, kriyA, tapa, vIrya tema ja samiti ane guptio; AkSepaNI svarUpa kalpavelaDInA rasa tarIke varNavI che." - A pramANe AThamA zlokano artha che. dharmasvarUpa kalpavRkSanI velaDI svarUpa ApaNIkathA che. te velaDInA rasa vidyA, kriyA ane tapa vagere che. e vidyAdi svarUpa rasane utpanna karavAthI ja AkSepaNIkathA phaLavatI che. anyathA vidyAdinuM kAraNa e kathA na bane to te niSphaLa manAya che. zrotAne vidyA vagerenI jenAthI prApti na thAya te kathA nirarthaka bane che. vidyA; jJAnane kahevAya che. atyaMta apakAra karavAnA svabhAvavALuM evuM je bhAvatamam (ajJAna) che, tenA nAzane karanAruM jJAna che. Ama to jJAnanuM svarUpa suprasiddha che. ahIM varNaveluM tenuM svarUpa yAda rAkhavuM joIe. ajJAna svarUpa bhAvAMdhakAranA kAraNe ApaNane atyaMta apakAra thAya che. aMdhakAranI apakAritAno ApaNane pUrato khyAla che. tethI teno nAza karavA mATe ApaNe zakya eTalo prayatna karIe chIe. paraMtu bhAvAMdhakAranI atyaMta apakAritAno ApaNane saheja paNa khyAla nathI, jethI tenA nAza mATe prayatnano leza paNa thato nathI. sAcuM kahuM to tenA nAzano vicAra ja Avato nathI. pU. gurubhagavaMtanI paramatAraka dharmadazanAnA zravaNathI ApaNA ajJAnano nAza thAya che. ajJAnanAzakavidyAnI prApti te ApaNI kathAno eka rasa che. ajJAnano e rIte nAza thavAthI jJAnanA phaLa svarUpe AtmAne cAritranI prApti thAya che. jJAna game teTaluM maLe paraMtu ajJAnano nAza na thAya to cAritranI prApti koI paNa rIte nahi thAya. jJAnAvaraNIya karmanA kSayopazamathI jJAna maLe che ane mithyAtvamohanIyanI maMdatAdinA eka parizIlana 49
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNe ajJAnano nAza thAya che. anyadarzana-prasiddha avidyA ke moha vagere jeo samaje che temane ajJAna ane jJAnano abhAva : e baMnnemAM je bheda che te samajatAM vAra nahIM lAge. kriyAo aneka jAtanI che. ApaNA mATe kriyAo koi navI vastu nathI. paraMtu sarvasaMvarabhAvane anukrame je prApta karAve che te cAritrasvarUpa kriyAnI ahIM vivakSA che, je cAritramohanIyakarmanA kSayopazamathI prApta thatI hoya che. AkSepaNIkathAsvarUpa kalpavelaDIno e paNa rasa che. cAritranI kriyAthI navA karmabaMdhane rokavA chatAM bhUtakALamAM bAMdhelAM karmanI nirjarA mATe tapa vihita che. bAra prakAranA tapano lagabhaga saune paricaya che. AkSepaNIkathAnA puNyazravaNathI zrotAne tapadharmanI prApti thAya che. navA karmabaMdhane rokyA pachI bhUtakALanA karmanI nirjarA mATe tapa vinA bIjuM koi sAdhana nathI. anazanAdi ane prAyazcitAdi svarUpa tapa AkSepaNIkathAno rasa che. vidyA, kriyA ane tapanI prApti mATe mukhyapaNe AtmAnuM vIrya kAraNa che. sukhanA bhogamAM ane duHkhanA pratikAramAM e vIrya(baLa, utsAha, parAkrama...)no upayoga sArI rIte thato hoya che. paraMtu karmazatru upara vijaya prApta karavA mATe e che ke kema, te vicAravuM paDe tevuM che. AkSepaNIkathAnA zravaNathI e vIrya karmazatrune jItavA mATe banatuM hoya che. AtmAnuM aciMtya vIrya che. artha ane kAma mATe atyAra sudhI eno upayoga jeTalo karyo che; tenI koi gaNatarI nathI. pU. gurubhagavaMtanI dharmakathAnA zravaNathI AtmAne te vIrya karmazatrunI upara vijaya prApta karavA mATe anukULa bane che. dharmakathAno e prabhAva che ke jethI AtmAne vIryaMtarAyakarmano suMdara kSayopazamabhAva prApta thAya che. chaThThA ane sAtamA guNasthAnakethI AgaLa vadhavA mATe ane tyAM sthira rahevA mATe vIryanI prApti khUba ja anivArya che. dharmI gaNAtA vargamAM e taraphanuM lakSya lagabhaga jovA maLatuM nathI. ullAsa vadhe athavA thAya to dharma karIe e vAta jovA maLe paraMtu ullAsa meLavIne dharma karavAnI vAta Aje lagabhaga nAza pAmavA lAgI che. apekSAe vicArIe to samajAze ke vIryaMtarAyano kSayopazama sarva siddhionuM mULa che. e kSayopazama AkSepaNI kathAthI prApta thAya che. tethI tenA rasa tarIke ahIM vIryane varNavyuM che. A rIte ullAsa pAmatA vIryathI vizuddha tapamAM prayatnazIla banelA AtmAo pAMca samiti ane traNa guptimAM khUba ja apramatta hoya che. AzravanA nirodha mATe pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana che. karmabaMdhane aTakAvavA mATe Azravano nirodha vihita che. AkSepaNIkathAnA anavarata zravaNathI samiti tathA guptinA pAlana mATe anukULatA prApta thAya che. samiti-guptinuM svarUpa supratIta che. vidyA, kriyA ane tapa vagerenI pratye bahumAna utpanna karAvavA dvArA ja A AkSepaNI dharmakathA phaLavatI che. anyathA vidyAdi pratye bahumAna na thAya to e kathAno koi artha nathI. mAtra kAnane priya lAge eTalA mAtrathI kathA phaLavatI nathI. zrotAnuM haiyuM vIMdhAya e rIte kathA batrIzI 50
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ karAyelI kathAthI upara jaNAvyA mujaba zrotAne AkSepaNIkathA svarUpa kalpavelaDInA rasa svarUpa vidyA, kriyA vagerenI prApti thAya che, je zrotAnA cittane kathAmAM AkRSTa kare che. II9-8. bIjI vikSepaNIkathA svarUpa dharmakathAnuM nirUpaNa karAya che- svaparazrutamithyAnyavAdoktyA sakramotkramam / vikSepaNI caturdhA syAd RjormArgAbhimukhyahRt // 9-9 // sveti-svaparazrute svasamayaparasamayau, mithyAnyavAdau mithyAvAdasamyagvAdau, tayoruktyA pratipAdanena / saGkramotkrama pUrvAnupUrvIpazcAnupUrvIsahitaM yathA syAttathA / caturdhA vikSepaNI syAt / tathA ca sampradAya:"vikkhevaNI sA cauvvihA pannattA, taM jahA-sasamayaM kahittA parasamayaM kahei, parasamayaM kahittA sasamayaM kahei, micchAvAyaM kahittA sammAvAyaM kahei, sammAvAyaM kahittA micchAvAyaM kahei / tattha puTviM sasamayaM kahittA parasamayaM kahei sasamayaguNe dIvei parasamayadose uvadaMsetti, esA paDhamA vikkhevaNI gatA / idANiM bitiyA bhaNNati-puTviM parasamayaM kahittA tasseva dose uvadaMseti puNo sasamayaM kaheti guNe ya se uvadaMseti, esA bitiyA vikkhevaNI gayA / idANiM tatiyA-parasamayaM kahittA tesu ceva parasamaesu je bhAvA jiNappaNIehiM bhAvehiM saha viruddhA asaMtA ceva viappiyA te puvvaM kahittA dosA tesiM bhAviUNa puNo jiNappaNIyabhAvasarisA ghaNakkharamiva kahavi sobhaNA bhaNiA te kaheti. ahavA micchAvAdo NatthittaM bhaNNati, sammAvAdo atthittaM bhaNati / tattha puTviM NAhiyavAdINaM diTThIo kahittA pacchA atthittapakkhavAdINaM diTThIo kahei, esA tatiA vikkhevaNI gayA / idANiM cautthA vikkhevaNI - sA vi evaM ceva, NavaraM puTviM sobhaNe kahei pacchA itaretti / evaM vikkhivai soyAraM / iyaM ca Rjormugdhasya / mArgAbhimukhyahRt svarUpato mArgarucihIM / / 9-9 / / saMkrame athavA utkrame sva ane para zrutanA tema ja mithyA ane samyagvAdanA kathanathI cAra prakAranI vikSepaNI kathA mugdha zrotAnA mArganI rucine haNanArI che." - A pramANe navamAM zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke svazruta(jainadarzana) ane paraphyutane AzrayIne tema ja mithyAvAda ane samyagvAdane AzrayIne vikSepaNIkathAnA cAra prakAra thAya che. svazrutanA varNanapUrvakanI parahyutanA varNanavALI vikSepaNIkathA; parazrutanA varNanapUrvakanI svazrutanA varNanavALI vikSepaNIkathA; mithyAvAdanA varNanapUrvakanI samyagvAdanA varNanavALI vikSepaNIkathA tema ja samyagvAdanA varNanapUrvakanI mithyAvAdanA varNanavALI vikSepaNIkathA : A cAra prakAranI vikSepaNIkathA che. e cAra prakAranI vikSepaNa kathAnA viSayamAM pUrvamaharSioe jaNAvyuM che ke zAstramAM cAra prakAranI vikSepaNI kathA jaNAvI che. svazrutane jaNAvIne parazrutane jaNAve che, parazrutane jaNAvIne svazrutane jaNAve che, mithyAvAdane kahIne samyagvAda jaNAve che ane samyagvAdane eka parizIlana 51
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahIne mithyAvAda jaNAve che. A cAra prakAranI kathAmAM pahelI vikSepaNIkathA te che ke jemAM pahelA svasamaya(jainazAsanAnusAra)nuM pratipAdana karIne jainetara darzanAnusAra-parasamayanuM pratipAdana karAya che. te vakhate svasamaya(siddhAMto)nA guNo darzAvIne parasamayanA doSo jaNAvAya che - A pahelI vikSepaNIkathA che. bIjI vikSepaNIkathA tene kahevAya che ke jemAM parasamayanuM pratipAdana prathama karAya che ane tyAre tenA doSonuM paNa nirUpaNa karAya che. tyAra pachI svasamayanuM nirUpaNa karAya che ane tyAre tenA guNo paNa jaNAvAya che. have trIjI vikSepaNIkathAnuM svarUpa jaNAvAya che. prathama paradarzananuM nirUpaNa karIne te te darzanamAM je bhAvo(padArtho); zrI jinezvaradevoe prarUpelA bhAvothI viruddha che ane asadvikalpelA che. tenuM varNana karIne temAM rahelA doSonuM paribhAvana karavAmAM Ave ane tyAra pachI te te darzanomAM ghuNAkSa2nyAye je bhAvo zrI jinezvaradevoe prarUpelA bhAvo jevA che tene AzrayIne jaNAvavAmAM Ave ke te bhAvo sArA jaNAvyA che. AvI kathA trIjI vikSepaNI kathA che. athavA prathama mithyAvAdanuM nirUpaNa karIne pachI samyagvAdanuM nirUpaNa karAya tyAre trIjI vikSepaNIkathA kahevAya che. 'nathI' (AtmA nathI, paraloka nathI, karma nathI... ityAdi) - A pramANe jaNAvavuM te mithyAvAda kahevAya che ane 'che' - A pramANe jaNAvavuM te samyagdAda kahevAya che. AthI samajI zakAze ke prathama nAstikavAdInI dRSTie nirUpaNa karIne pachI AstikavAdInI dRSTie jemAM nirUpaNa thAya che te trIjI vikSepaNIkathA che. have cothI vikSepaNIkathAnuM nirUpaNa karAya che. A cothI vikSepaNIkathA upara jaNAvyA mujaba trIjI vikSepaNI kathA jevI ja che. phakta emAM prathama samyavAdanuM nirUpaNa karAya che ane pachI mithyAvAdanuM nirUpaNa karAya che. A pramANe cAre ya vikSepaNIkathAo zrotAnA cittane vikSipta kare che. sAmAnya rIte zrotAone tevo koi dharmano gADha paricaya hoto nathI. mAMDa mAMDa dharma samajavAnI zarUAta thAya tyAM viSayAMtara thavAthI cittanI sthiratA naSTa thAya che. citta caMcaLa thavAthI mArganA jJAnanI vAta to dUra rahI paNa je thoDI-ghaNI mArga pratye abhiruci meLavI hatI tene dUra karavAnuM kArya vikSepaNIkathA kare che. uttama vastu paNa ApatAM na AvaDe to uttama vastu pratyenI ruci nAza pAme H e samajAya evuM che. 9-9 Rju zrotAonI mArgAbhimukhatAne vikSepaNIkathA je rIte dUra kare che te jaNAvAya che-- atiprasiddha siddhAntazUnyA lokAdigA hi sA / tato doSadRgAzaGkA syAd vA mugdhasya tattvadhIH // 9-10 // atiprasiddheti - hi yataH sA vikSepaNI / atiprasiddha AcArAdivatsAmpratamapi prasiddho yaH siddhAntastacchUnyA, anyathA hi vidhipratiSedhadvAreNa vizvavyApakatvAt svasiddhAntasya tacchUnyakathAyA evA kathA batrIzI 52
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ prasiddhiH / lokapadArtho rAmAyaNAdiH, AdinA vedasAGkhyazAkyasiddhAntAdigrahaH, teSu gacchatIti lokAdigA / tata uktahetojumate rAmAyaNAdikathAyAM zrUyamANAyAM kathakadattayA doSadRzA "aho matsariNa ete" ityevaMrUpA zaGkA syAdekendriyaprAyasya, syAdvA tatra zobhanArthazravaNAdiyamapi pramANameveti tattvadhIracireNa siddhAntaprAmANyadhIvirodhinI / / 9-10 // atyaMta prasiddha evA siddhAMtothI zUnya (rahita) ane lokAdi padArthone anusaranArI te vikSepaNIkathA hovAthI tenAthI mugdha zrotAne doSadaSTinA kAraNe zaMkA thAya athavA tattvabuddhi thAya." - A pramANe dazamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - A vizvamAM vidhi athavA niSedha mukhe svasiddhAMto (jainadarzanaprasiddha) sarvatra prasiddha che. dareke (dareka darzanakAre) potAnA darzanamAM kAM to tenuM pratipAdana karyuM che ane kAM to tenuM nirAkaraNa karyuM che. A rIte svasiddhAMta atyaMta prasiddha che. tenAthI zUnya kathA upalabdha nathI. tethI atiprasiddha AcArAdinI jema vartamAnamAM paNa je siddhAMto prasiddha che, tenAthI zUnya evI kathAnI ahIM vivakSA che. yamaniyamAdi AcAronI jema vartamAnamAM mArgAnusArIpaNAnA nItiniyamonA siddhAMtathI paNa je kathA zUnya hoya ane lokaprasiddha rAmAyaNAdi tema ja vidvajjanomAM prasiddha veda, zAkya, sAMkhya vagerenA siddhAMtone anusaranArI hoya te vikSepaNIkathA che. AvI rAmAyaNAdinI kathA sAMbhaLatI vakhate; kathA karanAre je doSo darzAvyA hoya te doSanA darzanathI mugdha zrotAne ema thAya ke "aho ! A loko mAtsaryavALA che, sAruM to emane dekhAtuM ja nathI.... ityAdi prakAranI zaMkAte ekendriyajevA (taddana jaDa jevA) zrotAne thatI hoya che. athavA te kathAne sAMbhaLatI vakhate je paNa thoDuM sAruM sAMbhaLavA maLe tyAre zrotAne ema thAya ke "A paNa barAbara(pramANa) che. A rIte te zrotAne te vAtamAM prAmANyanuM jJAna thAya che, je kharekhara to thoDA samayamAM siddhAMtanA prAmAyanuM virodhI bane che. e prAmANyanuM jJAna jayAM sudhI hoya tyAM sudhI siddhAMtanA prAmANyanuM jJAna thatuM nathI. ahIM yAda rAkhavuM joie ke dharmakathAsvarUpa vikSepaNI kathAnuM nirUpaNa karavAnuM ahIM tAtparya che. pAramArthika dharmane samajAvavAthI dharmakathA dharmakathA tarIke thatI hoya che. e apekSAe dharmakathA svasamayane AzrayIne pravarte che. sahaja rIte zrotA jyAre mArgane abhimukha thAya tyAre upara jaNAvyA mujabanI vikSepaNIkathA zrotAnA cittane vicalita banAve che ane tethI thoDA ja samayamAM zrotAnI mArgaruci nAza pAme che. AthI samajI zakAya che ke dharmakathA karanAre vikSepaNIkathA karavAthI zakya prayatna dUra ne dUra ja rahevuM joie. zrotAne mAgabhimukha banAvavAnA badale tenI mArga pratyenI ruci ja guma thaI jAya - e keTaluM vicitra che?... te samajI paNa nA zakAya, evI vAta nathI. 9-10nA asyA akathane prApte vidhimAha eka parizIlana
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAvyA mujaba A vikSepaNIkathA karavI nA joie te samajAya che. paraMtu e mujaba vikSepaNIkathA karavAmAM na Ave to paradarzanamAM doSonuM darzana karAvI nahi zakAya, tethI te kaI rIte karavuM te aMge jaNAvAya che - kSiptvA doSAntaraM dadyAt, svazrutArthaM parazrute / vyAkSepe cocyamAne'sminmArgAptau dUSayedadaH // 9-11 // kSiptveti-svazrutArthaM parazrute kSiptvA tatra doSAntaraM dadyAd yathA svazrutasya dADhyaM bhavati parazrutasya cApratipattiriti / tathAhi-yathA'smAkamahiMsAdilakSaNo dharmaH sAGkhyAdInAmapyevaM hiMsAnAma bhaveddharmo na bhUto na bhaviSyatItyAdi vacanAt / kiM tvasAvapariNAminyAtmani na yujyate, ekAntanityAnityayorhisAyA abhAvAditi / vA'thavA'smin parazrute ucyamAne zobhanohazAlinaH zrotukkSepe mArgAbhimukhyalakSaNe jAte'daH parazrutaM dUSayed / itthaM hi dUSaNArthaM kevalasyApi tasya kathanaM prAptaM / tadidamuktaM-"jA samaeNa puTviM akkhAyA taM chubhejja parasamae / parasAsaNavakkhevA parassa samayaM parikahei / / 1 / / " / / 9-11 / / "parakRtamAM svadhRtArthane nAMkhIne parakRtamAM doSAMtara jaNAvavA athavA pazritanuM nirUpaNa karatI vakhate zrotA mArgaprAptimAM abhimukha thayo che - ema dekhAya pachI parakRtamAM doSa jaNAvavA." - A pramANe agiyAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke svasamayano je artha che tene parasamayamAM nAMkhIne arthAtu baMnne eka ja che : ema jaNAvIne parakRtamAM doSAMtara jaNAvavA ke jethI zrotAne svazrutamAM daDhatA prApta thAya ane te parazrutano svIkAra na kare. zrotAne e pramANe jaNAvatAM pharamAvavuM ke - jema amAro ahiMsAdi svarUpa dharma che tema sAMkhya vagereno paNa ahiMsAdi svarUpa dharma che. "hiMsA(hiMsAdi) svarUpa dharma thAya -' evuM thayuM nathI ane thavAnuM nathI - ityAdi vacano hovAthI amArI jema ja sAMkhya vagereno paNa dharma ahiMsAdi svarUpa che. paraMtu sAMkhyAdidarzanamAM AtmA ekAMte apariNAmI tema ja ekAMte anitya.. vagere svarUpe manAto hovAthI ahiMsAdi dharma ghaTato nathI. kAraNa ke ekAMtanitya ke ekAMta - anitya pakSamAM hiMsAdi saMbhavatA nathI. (A pUrve vAdabatrIzImAM e jaNAvyuM che.) A rIte svazrutamAM varNavelA arthane parakRtArthanI sAthe jaNAvIne parakRtArthanI asaMgati jaNAvavAthI zrotA asaMgata evA parasamayane svIkArato nathI, tethI svasamayamAM te daDha bane che. athavA je vakhate pazritanuM varNana karAtuM hoya tyAre sArI vicAraNAne karato evo zrotA mArgaprAptine vize mArmAbhimukha thayo che - ema jaNAya to parakRtamAM dUSaNa batAvavAM. A rIte parahyutamAM dUSaNa jaNAvavA ekalA parasamayanI kathA paNa karI zakAya che. te pramANe anyatra jaNAvyuM che ke "je vAta prathama svasamayamAM jaNAvI hoya te parasamayamAM nAMkhavI. parazAsanamAM 54 kathA batrIzI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ doSa jaNAvavA 52samayane jaNAvavuM.' (pratamAM chapAyelA zlokamAM 'ghoghyamAne' A pAThanA sthAne 'voghyamAne' Avo pATha hovo joie.) 9-11|| zrotuH parasamayadUSaNe mAdhyasthyaM jJAtvaiva vikSepaNI kathanIyeti phalitamAha upara jaNAvyA mujaba pa2samayamAM dUSaNa jaNAvavAnuM tAtparya hoya tyAre zrotAnuM mAdhyasthya che ke nahi - te jANIne pachI ja vikSepaNIkathA karavI joie e spaSTa thAya che, te jaNAvAya che-- kaTukauSadhapAnAbhAM, kArayitvA ruciM satA / iyaM deyAnyathA siddhi, rna syAditi vidurbudhAH // 9-12 // tuti-spaSTaH / / 1-125 "zrotAne kaDavI davAnA pAna jevI mArga pratyenI rucine utpanna karAvIne vidvAna dharmopadezake A vikSepaNI dezanA (kathA) ApavI (ka2vI) joie. anyathA tevI rucine karAvyA vinA te dezanA karavAthI koi ja siddhi thatI nathI - ema vikSepaNIkathAnA jANakAro kahe che." A pramANe zlokano artha spaSTa che. graMthakArazrIe A bAramA zlokano artha spaSTa che : eTaluM ja jaNAvyuM che. tethI vizeSa kazuM ja jaNAvyuM nathI. paraMtu e arthano vicAra karavAthI samajI zakAze ke vikSepaNIkathA; rucino abhAva hoya to te siddhinuM kAraNa banatI nathI. dharmadezanAnA zravaNathI tattvajJAnanI prApti dvArA paramAtmatattvanI samprApti thatI hoya che. dharmakathA ka2nA2no e ekamAtra uddeza hoya che. zrotAne mArga pratye ruci na hoya to e uddeza siddha thato nathI. Ama to vikSepaNIkathA sAmAnyathI ka2vAnI nathI paraMtu upara jaNAvyA mujaba parasamayamAM dUSaNa batAvavAnuM jyAre Avazyaka bane tyAre te kathA karavAno prasaMga Ave che. AvA prasaMge zrotAne ruci jAge tyAM sudhI pratIkSA karyA vinA bIjo koi upAya nathI. e mATe jarUra paDe zrotAne ruci jAge tevo prayatna paNa karavo joie. rogIne kaDavI davA pivarAvavA mATe jema aneka upAya karavA paDe che tema ahIM zrotAne evI ruci prApta karAvavA paNa prayatna karavo paDe. sAmAnya rIte rogIne davA levAnI icchA thAya paraMtu kaDavI davA levAnI icchA na hoya. tema ahIM paNa dharmazravaNanI icchA hovA chatAM parasamayamAM dUSaNa batAvatI vakhate tene aruci thavAno saMbhava che. tethI dhAryuM pariNAma lAvavA mATe zrotA keTalo madhyastha che te jANI levuM joie. dharmabiMdumAM A aMgenA ucita vidhinuM varNana che. jijJAsuoe tyAMthI te jANI levuM... kahevAno Azaya eTalo ja che ke zrotA mArgavimukha bane nahi H eno pUrato khyAla rAkhI parasamayamAM dUSaNa jaNAvavA vikSepaNIkathA karavI joie. II9-12 eka parizIlana 55
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ have trIjI dharmakathAnuM varNana karAya che- matA saMvejanI svAnyadehehapretyagocarA / yayA saMvejyate zrotA vipAkavirasatvataH // 9-13 / / mateti-yayA kathayA / vipAkavirasatvato vipAkavarasyAt pradarzitAt / zrotA saMvejyate saMvegaM grAhyate / sA saMvejanI / svAnyadehehapretyagocarA svazarIraparazarIrehalokaparalokaviSayA caturvidhA matA / atrAyaM sampradAyaH-"saMveaNI kahA caubvihA pannattA, taM jahA-AyasarIrasaMveaNI, parasarIrasaMveaNI, ihaloasaMveaNI, paraloasaMveaNI / tattha AyasarIrasaMveyaNI jahA-jameyaM amhaccayaM sarIraM evaM sukkasoNiyamaMsavasAmedamajjaTThiNhArucammakesaromaNahadaMtaannAdisaMghAtaniSphaNNattaNeNa muttapurIsabhAyaNattaNeNa asuiti kahemANo soyArassa saMvedaM uppAetti, esA attasarIrasaMveaNI / evaM parasarIrasaMveaNI vi parasarIraM erisaM ceva asui / ahavA parassa sarIraM vaNNemANo soArassa saMvedamuppAetti, parasarIrasaMvedaNI gatA / idANI ihaloasaMveyaNI jahA-savvameva mANusattaNaM asAramadhuvaM kadalIthaMbhasamANaM erisaM kahaM kahemANo dhammakahI sotArassa saMvedamupAeti, ihaloasaMveyaNI gayA / iyANiM paralogasaMveyaNI jahA-devA vi issAvisAyamayakohalohAiehiM dukkhehiM abhibhUyA kimaMga puNa tiriyanArayA eyArisaM kahaM kahemANo dhammakahI soArassa saMvedamuppAe tti, esA paraloasaMveyaNI gatA" iti / / 9-13 / / je kathA vaDe temAM varNavelA vipAkanI virasatAne laIne zrotAne saMveganI prApti thAya che te saMvejanIkathA; svazarIra, parazarIra, A loka ane paraloka: A viSayone AzrayIne cAra prakAranI varNavI che." - A pramANe teramA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke svazarIra, parazarIra, A loka ane paralokanI asAratAdinuM varNana karanArI kathAnA zravaNathI zrotAne vipAkanI virasatAnI pratIti thAya che, jethI zrotA saMvega(mokSano abhilASa)ne prApta kare che. A saMvegane prApta karAvanArI kathAne 'saMvejanI kathA kahevAya che. svazarIra, parazarIrAdi viSayanA bhedathI te cAra prakAranI che. A kathAnuM varNana karatAM pUrvanA mahApuruSoe nIce mujaba pharamAvyuM che. | saMvejanI kathA cAra prakAranI varNavI che. AtmazarIrasaMvejanI; parazarIrasaMvejanI; IhalokasaMvejanI ane paralokasaMvejanI. A cAra prakAranI saMvejanI kathAmAM pahelI saMvejanIkathAnuM svarUpa varNavatAM jaNAvyuM che ke "A je amAruM zarIra che; te zukra, zoNita, mAMsa, carabI, meda, majjA, hADakAM, snAyu, cAmaDuM, keza, roma, nakha ane AMtaraDAdinA saMghAta(piMDa-samudAya)thI niSpanna che; tethI tema ja mUtra ane viSTAnuM bhAjana hovAthI azuci (apavitra-gaMdu) che." - A pramANe kahIne je kathAthI zrotAne saMvega prApta karAvAya che; te kathAne "AtmazarIrasaMvejanI kathA kahevAya che. AvI ja rIte bIjAnA zarIranI apavitratAnuM varNana karIne je kathAthI zrotAne saMvega 56 kathA batrIzI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ prApta karAvAya che te kathAne parazarIrasaMvejanI kathA kahevAya che. athavA zarIranuM varNana karIne bIjA zrotAne saMvega prApta karAvAya che. tethI te kathAnA "parazarIrasaMvejanI kathA kahevAya che. IhalokasaMvejanIkathA tene kahevAya che ke je kathAthI zrotAne "A badhuM manuSyapaNuM asAra, adhruva, keLanA staMbha jevuM che... ityAdinuM varNana karIne saMvega prApta karAvavAmAM Ave. ahIM vaktAnI apekSAe "Ihaloka' manuSyabhava che. enA sivAyanA devAdibhavo paraloka che. manuSyabhava-saMbaMdhI asAratAdinuM varNana karIne zrotAne saMvega prApta karAvanArI kathA IhalokasaMvejanI kathA che. paraloka-saMvejanI kathAnuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke "IrSyA, viSAda, mada, krodha ane lobha vagere kAraNe duHkhathI devo paNa abhibhUta che to tiryaMco ane nArakIonAM duHkho aMge zuM kahevuM?" AvA prakAranI kathAne kahenArA dharmakathika mahAtmAo zrotAne saMvega prApta karAve che. teozrIe kahelI te kathAne "paralokasaMvejanI kathA kahevAya che. ll9-1all have saMvejanIkathAnA rasa(sAra)nuM varNana karAya che- vaikriyAdayo jJAnatapazcaraNasampadaH / zubhAzubhodayadhvaMsaphalamasyA rasaH smRtaH // 9-14 // vaikriyeti-vaikriyAdayo guNA iti gamyaM / tatra vaikriyarddhikriyanirmANalakSaNA / AdinA jaGghAcAraNAdilabdhigrahaH / tathA jJAnatapazcaraNasampadastatra jJAnasampaccaturdazapUrviNa ekasmAdaghaTAderghaTAdisahasranirmANalakSaNA / tapaHsampacca "jaM annANI kammaM khavei" ityAdilakSaNA / caraNasampacca sakalaphalasiddhirUpA / ete guNAH sampadazca / zubhodayasyAzubhadhvaMsasya ca phalamasyAH saMvejanyA rasaH smRtaH / / 9-14 / / zubhakarmanA udayanuM ane azubhakarmanA dhvasanuM phaLa vaikriya Rddhi vagere guNo tema ja jJAna, tapa ane cAritranI saMpatti che te A saMvejanIkathAno rasa che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke zubhakarmanA(puNyanA) udayathI ane azubha karmanA kSayathI guNo ane saMpatti prApta thAya che. AtmAne tapanA sAmarthyathI prApta thayelA vIryanA sAmarthyathI vaikriyalabdhi tema ja jaMghAcAraNa, AkAzagamana vagere labdhio prApta thAya che - e guNo che. tema ja jJAnAdinA prabhAve prApta thanArI siddhio saMpatti che. cauda pUrvane dharanArA mahAtmAo eka ghaDA vagerethI hajAro ghaDA banAvI zake che. te jJAnasaMpatti che. anekAneka varSa koTI(karoDo varSa) vaDe ajJAnI je karma khapAve che te karmo eka ja zvAsozvAsamAM jJAnI khapAve che... vagere tapanI (AtyaMtara tapanI) saMpadA che ane sakala phaLanI siddhi(mokSa) svarUpa saMpadA cAritranI che. A guNo ane saMpadA zubhakarmanA udayathI ane azubhakarmanA dhvasathI prApta thAya che. e guNa ane saMpadA saMvejanI kathAno rasa che. saMvejanIkathAmAMthI eno anavarata pravAha vaheto hoya che. je kathAmAM Avo pravAha vaheto na hoya te kathA saMvejanI hotI nathI. sva-parazarIranI eka parizIlana
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ azucitA ane A loka-paralokanI duHkharUpatAdinuM varNana saMveganuM kAraNa na bane evuM kavacida ja bane. laghukarmI AtmAone e varNananA zravaNathI saMveganI prApti saraLa rIte thAya che. ahIM je rIte saMvejanI kathAnA rasanuM varNana karyuM che, enAthI judI rIte paNa tenuM varNana anyatra upalabdha che. graMthakArazrInA Azaya mujaba te samajI levuM joie. 9-14 have cothI nirvejanIdharmakathAnuM svarUpa varNavAya che caturbhaGgI samAzritya, pretyehaphalasaMzrayAm / pApakarmavipAkaM yA, bUte nirvejanI tu sA // 9-15 // caturbhaGgImiti-yA kathA pApakarmavipAkaM / pretyehaphalasaMzrayAmihalokaparalokabhogAzritAM / catubhaGgIM samAzritya bUte / sA tu nirvejanI caturbhireva bhaGgaH pratipAdyamAnaizcaturvidheti bhAvaH / atrAyaM sampradAyaH-"idANiM nivvedaNI-sA cauvvihA pannattA, taM jahA-ihaloe duccinnAI kammAiM ihaloe duhavivAgasaMjuttAi bhavaMti / taM jahA-corANaM pAradAriyANaM evamAdI esA paDhamA nivvedaNI / idANiM bitiyA nivvedaNI-ihaloe ducciNNA kammA paraloe duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, taM jahA-neraiyANaM anami bhave kayaM kammaM nirayabhAvaphalaM dei, esA bitiyA nivveyaNI / iyANiM tatiA nivvedaNI-paraloe duccinnA kammA ihaloe duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM ? jahA-bAlappabhitimeva aMtakulesu utpannA khayakoDhAiehiM rogehi dArideNa ya abhibhUyA dIsaMti, esA tatiyA nivvedaNI / idANiM cautthA nivvedaNI-paraloe duccinnA kammA paraloe duhavivAgasaMjuttA bhavaMti, kahaM ? jahA-puTviM duccinnehiM kammehiM jIvA saMDAsatuMDehiM pakkhIhi uvavajjaMti tau te narayappA uggANi kammANi a saMpunnANi tAe jAtIe pUriti, pUriUNa narayabhave vediti, esA cautthA nivveyaNIgayA / evaM ihalogo paralogo ya paNNavayaM paDucca bhavati / tattha panavayassa maNussabhavo ihalogo, sesA u tiNNi vi gaIu paralogo" ||9-15 / / A loka ane paraloka saMbaMdhI phaLane AzrayIne thanArA cAra bhAMgAnI apekSAe pApakarmanA vipAkanuM varNana je kathA kare che te kathAne "nirvejanIkathA' kahevAya che. arthAtu pratipAdana karAtA cAra bhAgAnA kAraNe nirvejanI kathA cAra prakAranI che." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. eno Azaya varNavatAM pUrvamahApuruSoe pharamAvyuM che ke - nirvejanI kathA cAra prakAranI che. te cAra prakAra nIce jaNAvyA mujaba che. nirvejanIkathAne nirvedanI kathA paNa kahevAya che. A lokamAM duSTapaNe AcarelAM karmo A lokamAM duSTa vipAkathI yukta (duSTa phaLane ApanAra) thAya che. dA.ta. corI ane parastrInuM sevana vagere karanArA cora ane vyabhicArI vagerene A lokamAM AcarelAM te te duSkarmo A lokamAM duHkhane ApanArAM bane che. A pahelI nijanI kathA che. 58 kathA batrIzI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ have bIjI nirvedanI (nirvejanI) kathAnuM varNana karAya che. A lokamAM duSTapaNe karelAM kama paralokamAM duHkha-vipAkathI yukta bane che. dA.ta. nArakIone pUrvabhavomAM karelAM temanAM duSkarmo nArakInA bhavamAM duHkha ApanArAM thAya che. A bIjI nirvedanI kathA che. have trIjI nirvedanI kathA varNavAya che. paralokamAM duSTapaNe AcarelAM duSkarmo A lokamAM duHkhavipAkathI yukta bane che. dA.ta. bAlyakALathI ja aMtakuLomAM janmelA ane kSaya, koDha... vagere rogothI ane daridratAthI parAbhava pAmelA jIvo dekhAya che. gayA bhavamAM karelA karmanA udaye te jIvo A manuSyapaNAmAM duHkha bhogavI rahyA che. A trIjI nirvedanI kathA che. have cothI nirvejanIkathA varNavAya che. paralokamAM duSTapaNe AcarelAM dukhakarmo paralokamAM duHkhavipAkathI yukta thAya che. dA.ta. pUrvamAM AcarelAM duSTa karmonA kAraNe jIvo tIkSNa mukhavALAM pakSIomAM utpanna thAya che. tyAra pachI teo tyAM narakamAyogya badhAM (je bAkI hatAM te) karmone pUrNa kare che ane tyAra pachI narakanA bhave tenA vipAka anubhave che. - A cothI nirvedanI kathA che. ahIM pUrve jaNAvyA mujaba prajJApaka(vaktA-kathA kahenAra) mahAtmAnI apekSAe manuSyabhava A loka che ane bAkInA bhavo paraloka che. tethI spaSTa che ke pakSInA bhavasvarUpa paralokamAM karelAM duSkarmone narakanA bhava svarUpa paralokamAM bhogave che. te cothI nirvedanI kathAno viSaya che. A pramANe cAra prakAre pApakarmanA duHkha svarUpa vipAkanA varNanane sAMbhaLavAthI zrotAo bhavathI nirvedane prApta kare che tethI A kathAne nirvedanI-nirvejanIkathA kahevAya che, je upara jaNAvyA mujabanA cAra bhAgAne AzrayIne karAya che tethI cAra prakAranI che. tiryaSyapaNuM, nArakapaNuM ane kharAba manuSyapaNuM zrotAne nirvedanuM kAraNa bane che. pApanA phaLa svarUpe prApta thanArI te te sthitine joIne nirveda thAya : e asaMbhavita nathI. I9-15aa. nirvejanIkathAnA rasanuM varNana karAya che stokasyApi pramAdasya pariNAmo'tidAruNaH / varSamAnaH pravajona nirvenanyA rasaH mRta: 2-1ddI to cApati-spaSTa: I6-1ddA. "alpa paNa pramAdano pariNAma atyaMta dAruNa che. A pramANe vistArathI varNana karAto te pariNAma nirvejanI kathAno rasa-sAra che." - A pramANe soLamA zlokano artha spaSTa che. nirvejanIkathAnA svarUpano vicAra karavAthI samajAze ke e kathAnA zravaNathI bhava pratye nirveda prApta karavAno eka ja Azaya che. e Azaya siddha thAya ane eno koi paNa rIte vyAghAta na thAya: e kathA karanAre jovuM joie. bhava pratye saheja paNa Asakti thaI jAya to bhavano nirveda prApta karavAnuM zakya nahi bane. eka parizIlana 59
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ A saMsAramAM sukha ApanArAM sAdhano paramArthathI na hovA chatAM ajJAnane AdhIna banI kaMIkeTalAya padArthone sukha ApanArA ApaNe mAnI laIe chIe. ApaNI mAnyatAnI vicitratA tyAre parAkASThAe pahoMce che ke jayAre pApane paNa ApaNe sukhanuM sAdhana mAnI laie chIe ane e mujaba sukhanI prApti mATe pApa karavAnI pravRtti zarU karIe chIe. pU. bhavanitAraka gurubhagavaMtanI pAse dharmakathAnA zravaNathI e vicitratA samajAya eTale jIva pApathI virAma pAmavA mATe prayatna kare che. Ama joIe to sAmAnya rIte rAga, dveSa ane moha: A traNanA kAraNe jIva pApamAM pravarte che. mithyAtva, avirati, kaSAya, yoga ane pramAda : A karmabaMdhanAM kAraNa che. jayAM sudhI e kAraNo che tyAM sudhI AtmA satata karmano baMdha kare che. mithyAtva, avirati ane kaSAyanI apekSAe pramAdanI bhayaMkaratA adhika che. chaThThA guNasthAnake pahoMcyA pachI paNa pramAdane dUra karavAnuM kAma ghaNuM ja kaparuM che. zrutakevalI mahAtmAone paNa nigodAdi avasthAmAM javuM paDatuM hoya to te pramAdane laine. A saMsArathI mukta thavA mATe tatpara banelA mahAtmAone pramAdanI bhayaMkaratAno khyAla to hoya ja. paraMtu ene dUra karavA mATe paNa eka prakArano pramAda thato hoya che. mithyAtvAdine AdhIna na bananArA paNa pramAdane AdhIna banatA jovA maLe tyAre pramAdanI bhayaMkaratA spaSTapaNe pratIta thAya che. zlokanA pUrvArdhamAM pramAdanI bhayaMkaratA mArmika rIte varNavI che. alpa evA pramAdano pariNAma(vipAka) atyaMta bhayaMkara che. "upadeza-prAsAda' vagere graMthamAM A viSayamAM yazodhara rAjAdinuM dRSTAMta jaNAvyuM che, je mumukSu AtmAoe yAda rAkhavuM joIe. prANIvadha koI paNa saMyogomAM nahi karavAnuM sattva dharAvatA hovA chatAM nahi jevA pramAdane paravaza banI loTanA kUkaDAno vadha karyo to temane sAta bhava sudhI aneka jAtanA duHkhanA vipAko anubhavavA paDelA... ityAdi prasiddha caritra A viSayamAM smaraNIya che. nidrA, vikathA, viSaya, kaSAya ane madirA - A pAMca pramAda tema ja ajJAna, saMzaya, smRtibhraMza, viparyAsa, azubhayoga, dharmamAM anAdara, rAga ane dveSa - A ATha pramAda prasiddha che. eno alpa paNa aMza atyaMta dAruNa vipAkano anubhava karAvanAra che... ityAdi nirvejanIkathAmAM vistArathI varNavAya che, jene ahIM nirvejanIkathAnA rasa tarIke varNavAya che. A kathAnuM varNana karatI vakhate zrotAne pramAdanI bhayaMkaratAno khyAla Ave te rIte e rasa jaLavAya e mATe apramatta banI rahevuM joie./9-16ll upara jaNAvyA mujabanI cAra prakAranI dharmakathAomAMthI kaI kone kahevI te jaNAvAya che AdAvAkSepaNIM dadyAcchiSyasya dhanasannibhAm / vikSepaNI gRhIte'rthe vRddhyupAyamivAdizet // 9-17 // bAvAvati-spaSTa: //6-17nI kathA batrIzI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSyane sauthI prathama dhananA jevI ApaNIkathA svarUpa dezanA ApavI joIe. tyAra pachI zrotA dvArA artha grahaNa karAya chate tenI vRddhinA upAya jevI vikSepaNI kathA kahevI." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke- pUrve jaNAvelI dharmakathA ziSyane ApavI joie. anya graMthamAM ziSyane vaineyaka tarIke varNavyo che. je vinaya Acare che, rAta ane divasa vinayathI ja je jIvana vitAve che tene vaineyaka-ziSya kahevAya che. evA ziSyane dharmakathA saMbhaLAvavI. dharmano arthI hoya paraMtu vinayI na hoya to tene dhamadazanA ApavI nA joie. pU. gurudevazrInA paramatAraka vacanane mAnavA svarUpa ja ahIM mukhya vinaya che. zAsana karI zakAya evI jenAmAM yogyatA che; tene ziSya kahevAya che. zAstrIya paribhASAmAM ene prajJApanIya tarIke varNavAya che. evA prajJApanIya AtmAone ja dharmakathA kahevI. bIjAone evI kathA kahevAthI koI lAbha nathI. yogya ziSyane paNa sauthI prathama pUrve jaNAvyA mujabanI ApaNIkathA kahevI. e ApaNIkathA dhana jevI che. AjIvikA mATe dhana jema mukhya sAdhana che tema dharmakathAmAM mukhya AkSepaNIkathA che. AjIvikAno AdhAra jema dhana che tema bAkInI dharmakathAono AdhAra AkSepaNI kathA che. mohathI tattva pratye jIva AkarSAya nahi to te jIvo pratye dharmakathAno koI upayoga nathI. tattva pratye AkRSTa zrotAne khUba ja saraLatAthI tattva samajAvI zakAya che. AkSepaNIkathAmAM jaNAvelA arthane ziSya grahaNa karI le pachI e artha(dhanajevA artha)nI vRddhinA upAya jevI vikSepaNIkathA kahevI. ApaNI pAse dhana hoya to tenI vRddhi mATenA jema upAyo yojAya che tema AkSepaNIkathAthI jaNAvelA arthanI daDhatAdi mATe tenA upAya tarIke vikSepaNIkathA kahevI joie. II9-1LA. ziSyane prathama ApaNI ane pachI viparIkathA kahevI joIe. AvuM zA mATe ? te jaNAvAya che AkSepaNyA kilAkSiptA, jIvAH samyaktvabhAginaH / vikSepaNyAstu bhajanA, mithyAtvaM vA'tidAruNam // 9-18 // AkSepaNyeti-AkSepaNyAkSiptA AvarjitAH kila jIvAH / samyaktvabhAgino yogena samyaktvalAbhavanto'sati pratibandhe tathAvarjanena mithyAtvamohanIyakarmakSayopazamopapatteH / vikSepaNyAstu sakAzAt phalaprAptau bhajanA kadAcittataH samyaktvaM labhante kadAcinneti / tacchravaNAttathAvidhapariNAmAniyamAdatidAruNaM mahAbhayaGkaraM mithyAtvaM vA tataH syAt / jaDamatInAmabhiniviSTAnAM / taduktaM-"akkhevaNivakkhittA je jIvA te lahaMti sammattaM / vikkhevaNIibhajjaM gADhayarAgaM ca micchattaM // 1 // " / / 9-18 // eka parizIlana
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ "AkSepaNIkathAthI AkSipta banelA jIvo samyakatvanA bhAjana bane che. vikSepaNIkathAthI to phaLanI prAptimAM bhajanA che. arthAt koI vAra phaLa prApta thAya che. ane koI vAra phaLa maLatuM nathI. athavA koI vAra atyaMta bhayaMkara mithyAtvanA pariNAmane prApta kare che..." tethI zarUAtamAM ApaNIkathA karIne pachI ja vikSepaNIkathA karavI... A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke ApaNIkathAthI Avarjita thayelA jIvo samyakatvanA bhAjana bane che. arthAt samyagdarzanane prApta kare che. kAraNa ke koi paNa jAtano tevo pratibaMdha na hoya to tattvanI pratye thayelA AvarjanathI mithyAtvamohanIya-karmano kSayopazama thAya che. anAdikALathI mithyAtvAdinA kAraNe tattva pratye khUba ja aruci hatI. ApaNIkathAnA zravaNathI tattva pratye zrotAo Avarjita bane che. tethI mithyAtvamohanIyakarmano kSayopazama thAya che, je jIvane samyagdarzananI prAptinuM kAraNa bane che. AkSepaNa kathAnA badale sauthI prathama vikSepaNI kathA karavAmAM Ave to koI vAra tenAthI phaLa prApta thAya che ane koI vAra nathI paNa thatuM. AthI spaSTa che ke samyakatvaprApti svarUpa phaLanI pratye vikSepaNIkathAmAM bhajanA che. kAraNa ke vikSepaNIkathAnuM zravaNa karavAthI saMvega-nirvedano pariNAma thAya ja evo niyama nathI. jIvavizeSanI yogyatAe koI vAra vikSepaNIkathAnA zravaNathI koine samyaktvanI prApti thAya che. paraMtu koI vAra jaDabuddhivALA abhinivezI zrotAne samyagdarzananI to prApti thatI nathI, paraMtu gADhatara evA mithyAtvane te prApta kare che. zrI dazavaikAlikasUtranI niryuktimAM e aMge jaNAvyuM che ke- "ApaNIkathAthI AkSipta jIvo samyakatvane prApta kare che. vikSepaNIkathAthI e aMge bhajanA che. arthAt koI vAra e phaLa maLe che athavA nathI maLatuM. gADha evI mithyAtvadazAne jIva pAme che." vikSepaNa kathAne sAMbhaLanAro zrotA jaDabuddhivALo hoya to tene te kathAnA zravaNathI ema ja thAya che ke "A lokono svabhAva ja niMdA karavAno che. emane bIjAnuM sAruM dekhAtuM ja nathI...' ityAdi abhinivezanA kAraNe AvA zrotAne parasamayamAM batAvelA doSonuM jJAna thatuM nathI. tethI pUrvano mithyAtvano pariNAma gADhatara bane che. A rIte koI vAra zrotAnI jaDatAnA kAraNe vikSepaNIkathA aniSTa phaLane ApanArI bane che. ll9-18l vikSepaNyAH parikarmitAyA eva guNAvahatvaM nAnyatheti samarthayannAha upara jaNAvyA mujaba vikSepaNIkathA ekAMte phaLane ApanArI na hovAthI te parikarmita hoya to ja guNanuM kAraNa bane che. anyathA te guNanuM kAraNa banatI nathI, te jaNAvAya che- AdyA yathA zubhaM bhAvaM, sUte nAnyA kathA tathA / yAdRgguNaH syAt pIyUSAt, tAdRzo na viSAdapi // 9-19 // kathA batrIzI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adyeti-pIyUSavanneyaM svarUpato guNAvahA, kiM tu vacchanAgavatparikarmitaiveti tAtparyam / / 9-19 / / "pahelI dharmakathA jema zubha bhAvane utpanna kare che tevo zubha bhAva bIjI kathAthI utpanna thato nathI. jevo guNa amRtathI thAya che tevo guNa viSathI paNa thato nathI." - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. teno Azaya e che ke ApaNIkathA amRta jevI che. svarUpathI ja te guNanuM kAraNa bane che. amRtane jema parikarSita karavuM paDatuM nathI tema AkSepaNIkathAne paNa parikarSita karavI paDatI nathI. svarUpathI ja te guNanuM kAraNa bane che. vikSepaNIkathA viSa jevI che. viSa parikarmita karAya to te auSadha svarUpe guNanuM kAraNa bane che. yogya vaidyanA upadezathI yogya rIte yogya jIvo tenuM jo Asevana kare to te jIvone te parikarmita viSa rogAdinA nivAraNa dvArA guNanuM kAraNa bane che. AvI ja rIte vikSepaNIkathA pU. gItArthamahAtmAe yogya rIte abhinivezathI rahita zrotAone upadezelI hoya to tenA zravaNathI guNanI prApti thatI hoya che. AvI rIte parikarmita javikSepaNIkathA parikarmita viSanI jema guNanuM kAraNa banatI hoya che. paraMtu amRtasvarUpa AkSepaNIkathAthI jevo guNa thAya che; tevo guNa A viSatulya (parikarmita paNa) vikSeparIkathAthI thato nathI. e samajI zakAya che. 9-1lA. cAra prakAranI kathAmAMnI chellI cothI mizrakathA'nuM svarUpa jaNAvAya che dharmArthakAmAH kathyante, sUtre kAvye ca yatra sA / mizrAkhyA vikathA tu syAd, bhaktastrIdezarAGgatA // 9-20 // dharmati-yatra sUtre kAvye ca dharmArthakAmA militAH kathyante / sA mizrAkhyA kathA, saGkIrNapuruSArthAbhidhAnAt / vikathA kathAlakSaNavirahitA tu syAt / bhaktastrIdezarAGgatA bhaktAdiviSayA / yadAha-"itthikahA bhattakahA rAyakahA corajaNavayakahA ya / naDanaTTajallamuTTiyakahA u esA bhave vikahA / / 1 / / " / / 9-20 // je sUtramAM ane kAvyamAM dharma, artha ane kAma bhegA kahevAya che tene mizrakathA kahevAya che. kAraNa ke temAM dharma, artha vagere puruSArthonuM saMkIrNa kathana che. kathAnA lakSaNathI je rahita che, tene vikathA kahevAya che. tenA bhakta, strI, deza ane rAjA : A cArane AzrayIne cAra prakAra che." - A pramANe vazamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke sAmAnya rIte lokamAM, vedamAM ane svadarzanamAM mizrakathA prasiddha che. sUtrasvarUpe ke kAvyasvarUpe dharma, artha ane kAma puruSArthanuM jayAM saMkIrNa varNana karAya che te mizrakathA che. lokamAM rAmAyaNa, mahAbhArata vagere, vedamAM yajJakriyA vagere ane svadarzanamAM taraMgavatI vagere svarUpa mizrakathA che. A rIte cAra prakAranI kathAnuM nirUpaNa karIne have kathAthI viparIta evI vikathAnuM svarUpa "vizvathA tu..." ityAdi padothI jaNAvAya che. eka parizIlana
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ eno Azaya spaSTa che. bhaktakathA, strIkathA, dezakathA ane rAjakathA - A cAra prakAranI vikathA che. arthakathA ane kAmakathA jevI ja jaNAtI vikathAmAM thoDo pharaka che. kathA, sAmAnyathI te te puruSArthane siddha kare che. jyAre vikathA temAM aMtarAyasvarUpa bane che. jemAM maLe kAMI nahi ane mAtra vAto ghaNI - evuM svarUpa vikathAnuM che. eka prakAranA anarthadaMDa svarUpa vikathA che - ema kahI zakAya. bhojanAdi svarUpanuM varNana karanArI prathama vikathA che. strInA svarUpanuM varNana karanArI bIjI vikathA che. deza-rASTranA svarUpanuM varNana karanArI trIjI vikathA che ane rAjAdinuM varNana karanArI cothI vikathA che. vikathAo khUba ja prasiddha che. koI paNa rIte te karavA jevI nathI... e kahevAnI jarUra nathI. ochA vadhatA pramANamAM enAM kaDavAM phaLono svAda ApaNane anubhUta ja che. paraMtu vikathAnI pakkaDamAMthI chUTavAnuM khUba ja kaparuM che. samayano sadupayoga karavAnuM jANe e eka ja sAdhana che - ema samajIne ApaNe vikathAmAM pravartatA hoIe ema lAgyA vinA nahi rahe. zrI dazavaikAlikasUtranI niryuktimAM vikathAnuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke strIkathA, bhaktakathA, rAjakathA, caurakathA, janapada(deza)kathA, naTakathA, nartakakathA, jallakathA ane muSTikakathA... vagere vikathA che. cAmaDAnA doraDA(paTTA) upara caDhIne ramanArane jalla kahevAya che. mallane muSTika kahevAya che. AthI samajI zakAze ke vikathAnA AvA to keTalAya prakAro varNavI zakAya che. divase divase vikathAnA viSayomAM khUba ja jhaDapathI vadhAro thato jAya che. svAdhyAyamAM tIvra ruci keLavyA vinA vikathAnI kathAmAMthI bahAra nIkaLavAnuM koI paNa rIte zakya nathI. Aje nahi to kAle vikathA upara virAma mUkavo ja paDaze. 9-20nA kathA ane vikathAnuM nirUpaNa karIne have prajJApakane AzrayIne akathAdi svarUpe te bane che arthAta prajJApakane AzrayIne kathAo AzayavizeSane laine akathAdi svarUpa bane che, te jaNAvAya che- prajJApakaM samAzritya, kathA etA api kramAt / vathA vivathA vA , thA vA bhAvamevataH FB- prajJApakamiti-prajJApakaM vaktRpuruSavizeSaM samAzritya etA uktalakSaNAH kathA api akathA vikathAH kathA vA syuH / bhAvabhedata AzayavaicitryAt samyakzrutAdivat / tata eva puruSArthapratipattyabhAvatadvirodhatatpratipattiphalabhedAt / taduktaM-"eyA ceva kahAo pannavagaparUvagaM samAsajja / akahA kahA va vikahA havijja parisaMtaraM pappa / / 1 / / atra prajJApakaprarUpakamityatra karmadhArayAzrayaNAdavabodhakaprarUpako vyAkhyAto gharaTTabhramaNakalpazca vyavacchinno, dvandvAzrayaNe tu dvitve bahuvacanApattirityavadheyam / / 9-21 / / "kathA kahenAra(prajJApaka)ne AzrayIne A kathAo paNa krame karIne akathA, vikathA ane kathA svarUpe bhAvabhedathI bane che." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. kahevAno bhAva 64 kathA batrIzI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ e che ke, vaktA puruSavizeSane AzrayIne; pUrve varNavelI te kathAo AzayavizeSanA kAraNe akathAsvarUpa athavA vikathAsvarUpa athavA kathAsvarUpa bane che. jema eka ja AcArAMgAdi lokottarazruta samyagdaSTi ane mithyAdRSTithI parigRhIta hoya to te anukrame samyakazruta ane mithyAzruta rUpe pariName che tema ahIM paNa prajJApakane AzrayIne bhAva(Azaya)vizeSe te kathAo akathA, vikathA athavA kathA svarUpe pariName che. tethI anukrame puruSArtha(dharmAdi)nI pratipatti(svIkAra)no abhAva; puruSArthano virodha ane puruSArthanI pratipatti svarUpa phaLa(kAya) thAya che. e phaLanA bhedathI(vizeSathI) te kathAo anukrame akathA, vikathA ane kathA svarUpe thatI hoya che. puruSArthanI pratipattino abhAva akathAthI thAya che. puruSArthano virodha vikathAnuM kArya che ane kathAnuM kArya puruSArthanI pratipatti che. e phaLavizeSane AzrayIne kathAo anukrame akathA, vikathA ane kathA svarUpe pariName che. prajJApakanA bhAvavizeSe e phalavizeSa che. zrI dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM prajJApakane AzrayIne A kathAomAM akathAdinuM prAdhAnya hoya che te jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - prarUpaka evA prajJApakane AzrayIne zrotAvizeSane pAmIne A kathAo akathA, vikathA ke kathA svarUpa bane che. A gAthAmAM "pannavAva' Avo pATha che. tyAM prajJApaka evA prarUpaka Avo artha abhipreta che. e artha karavAthI avabodhaka evA prarUpakanuM grahaNa thAya che. ghareDa mujaba bolanAra vaktAno tethI vyavaccheda thAya che. ahaTTanA bhramaNanI jema samajaNa vagara cIlAcAlu bolanAra prarUpakanI ahIM vivakSA nathI. samajadAra ane avasarAdinA jANakAra evA prajJApakaprarUpakane AzrayIne zrotAnI vizeSatAe upara jaNAvelI kathAo akathAdi bane che. pannavAparavAM ahIM upara jaNAvyA mujaba karmadhAraya samAsanI virakSA na karIe ane "prajJApaka ane prarUpaka' - A pramANe dvandrasamAsanI vivakSA karIe to dvitvanA viSayamAM bahuvacananA prayogano prasaMga Avaze. jethI "pannavA vo' Avo pATha mAnavAno prasaMga Avaze. AthI samajI zakAze ke prarUpaka prajJApaka hovA joIe. dharmakathAdine karanArA prajJApaka na hoya to temanA dvArA karAtI kathAnA kAraNe iSTano lAbha nahi thAya. dharmAdinI prApti karavI : e kathAzravaNanuM mukhya prayojana che. e prayojananI siddhi; kathAnA prarUpaka mahAtmAnI kathAnA zravaNane AdhIna che. prarUpaka prajJApaka na hoya to pariNAma kevuM Ave te ApaNe samajI zakIe chIe. vaktAno avabodha ja zrotAne avabodhanuM kAraNa banato hoya che. zrotA to abudha hoya che paraMtu tene avabuddha banAvavAnuM kArya; prajJApaka prarUpaka kare che. A prajJApakane AzrayIne Azayabhede kathAo akathAdi svarUpa bane che. I9-21 pUrve kathA akathA bane che... A pramANe jaNAvyuM. tyAM akathAnuM svarUpa jaNAvAya che- mithyAtvaM vedayan bUte, liGgastho vA gRhasthitaH / yat sA'kathAzayodbhUteH, zroturvaktranusArataH // 9-22 // eka parizIlana
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ mithyAtvamiti-mithyAtvaM vedayan vipAkenAnubhavan / liGgastho dravyapravajito'GgAramardakAdiprAyo, gRhasthito vA kazcidyad bUte sA'kathA / zroturvaktranusArato vaktrAzayAnuguNyenaivAzayodbhute rbhAvotpatteH prativiziSTaphalAbhAvAt / tadidamuktaM-"micchattaM veyaMto jaM annANI kahaM parikahei / liMgattho va gihI vA sA mAM sigA samaU III" II-22 mithyAtvanA udayavALo dravyathI pravajyA grahaNa karanAra athavA gRhastha je kahe che te akathA che. kAraNa ke vaktAnA Azaya mujaba zrotAne bhAvanI prApti thAya che." - A pramANe bAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke vipAka(rasa) vaDe mithyAtvamohanIyakarmano je anubhava kare che tevA dravyathI ja pravrajyAne dhAraNa karanArA aMgAramaIkAdi AcArya jevA athavA gRhasthapaNAmAM rahelA evA koI paNa je kAMI bole che te akathA che. kAraNa ke vaktAno jevo Azaya-bhAva hoya te mujaba ja zrotAne bhAvanI utpatti thatI hoya che. ahIM vaktA mithyAtvanuM vipAkathI vedana karato hovAthI zrotAne tadanurUpa tenI ja prApti thatI hoya che. pUrve paNa zrotA eno anubhava karato hato ane kathAzravaNa pachI paNa teno ja vizeSe karI anubhava karavAnuM thAya che. tethI prativiziSTa (pUrvatana karatAM vilakSaNa) phaLanI prApti thatI nathI. kathAzravaNanuM prayojana prativiziSTa phaLane pAmavAnuM che. enA abhAvamAM ahIM kathA, kathA rahetI nathI. paraMtu akathAsvarUpe pariName che. e vAtane jaNAvatAM zrI dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM (3juM adhyayana gAthA-209) pharamAvyuM che ke; "dravyathI ja pravrajayAne dhAraNa karanArA athavA gRhastha evA ajJAnI mithyAtvamohanIyakarmano anubhava karanArA je kathAne kahe che te kathAne AgamamAM akathA kahI che." ahIM kathA kahenArane ajJAnI tarIke je varNavyA che; te temanA mithyAtvamohanIyakarmanA vedana(vipAkanA anubhavonA kAraNe varNavyA che. jJAnAvaraNIyakarmanA kSayopazamathI game teTaluM (sADA nava pUrva jeTaluM paNa) jJAna maLe toya te vakhate mithyAtvamohanIyakarmano udaya hoya to jJAnane ajJAna kahevAya che ane evA jJAnIne ajJAnI kahevAya che. kAraNa ke jJAnanA phaLa svarUpe temane virati prApta thatI nathI. jenuM je phaLa che; tenAthI te phaLa na maLe to te vAstavika rIte vastu nathI hotI. yadyapi upara jaNAvyA mujaba mithyAtvamohanIyakarmanA anubhavane karavAnA kAraNe te te AtmAne jo ajJAnI kahevAtA hoya to gAthAmAM milkato vecaMto A pramANe pada hovAthI tethI ja ajJAnI artha jaNAya che. AthI gAthAmAM gaM sannALI- A pramANe sannAnI padanuM grahaNa anarthaka che. kAraNa ke je mithyAtvanuM vedana kare che te ajJAnI ja hoya che. mithyAtvInA grahaNathI ajJAnInuM grahaNa thaI ja jAya che. tethI trALI" A padanuM koI prayojana nathI. paraMtu mithyAtvamohanIyakarmanuM pradezathI vedana karanArA samyagdaSTi(kSAyopathamika samyakatvavaMta) AtmAo upara jaNAvyA mujaba ajJAnI hotA nathI. mithyAtvanuM vedana karanArA ajJAnI ja hoya che. Avo niyama nathI. tethI kathA batrIzI
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ "mannA' padanuM grahaNa nirarthaka nathI. vipAkathI(rasa-anubhAgathI) mithyAtvamohanIyakarmanuM vedana karanArA niyame karI ajJAnI hoya che. mithyAtvamohanIyakarmanAM zuddha daLiyAMno anubhava karanArA samyagdaSTi AtmAo ajJAnI nathI, jethI annAnI A padathI samyagdaSTi AtmAono saMgraha thato nathI.. ityAdi samajI levuM joie. 9-12 kathA kathAsvarUpe jyAre bane che tyAranuM tenuM svarUpa varNavAya che- jJAnakriyAtapoyuktAH, sadabhAvaM kathayanti yat / jagajjIvahitaM seyaM, kathA dhIrairudAhRtA // 9-23 // jJAneti-jJAnakriyAtapobhiryuktAH / sadbhAvaM paramArthaM yat kathayanti jagajjIvahitaM / seyaM dhIraiH kathodAhRtA, nirjarAkhyaphalasAdhanAd, vaktuH zrotuzca kuzalapariNAmotpAdanAda, anyathA tu tatra bhajanApi syAditi / tadidamuktaM-"tavasaMjamaguNadhArI jaM caraNarayA kahaMti sabbhAvaM / savvajagajjIvahiaM sA u kahA phesikA dhame chA" II -2rUA. jJAna, kriyA ane tapathI yukta evA mahAtmAo je jagatanA jIvone hitakara evA paramArthane kahe che tene dhIra zrI tIrthaMkaraparamAtmAoe A kathA tarIke varNavI che." - A pramANe trevIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke A kathA kahenArA mahAtmAo jJAna, kriyA ane tapathI yukta hovA joie. zrotAonA hita mATe kathAne karanArA mahAtmAo mArganA jJAtA AcArasaMpanna ane icchAnA nirodha svarUpa tapamAM nirata hoya to dhAraNA mujaba teo anugraha karI zake che. ajJAna TaLe, saMvara prApta thAya ane nirjarAthI karmano vigama thAya to zrotAonuM ekAMte hita siddha thayA vinA nahi rahe. AvA paramAtmAo jagatanA jIvonA hitanA kAraNabhUta paramArthane kahe che. A kathAne dhIra evA zrI tIrthaMkara paramAtmAdie kathA tarIke varNavI che. kAraNa ke e kathAthI zrotAne kuzala pariNAma utpanna thAya che ane vaktAne nirjarAsvarUpa phaLanI prApti thAya che. AvI kathAthI paNa jo zrotAne evA kuzala pariNAmanI prApti na thAya to zrotA mATe te kathA kathArUpe pariNamatI nathI. AthI samajI zakAze ke A kathA kathAsvarUpe bane che ane nathI paNa banatI. A vAtane jaNAvatAM zrI dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM pharamAvyuM che ke- "tapa-saMyamaguNane dharanArA, cAritramAM pratibaddha evA mahAtmAo, sarvajagatanA jIvonA hita svarUpa paramArthane je kahe che; tene AgamamAM kathA tarIke varNavI che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke zrI dazavaikAlikasUtranI niryuktinI gAthA naM. 208mAM vA EaaN ja viET vendra - A pramANe kathA, thA ane vikathA Avo krama che. tethI ahIM e eka parizIlana 67
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ krame zloka naM. 22-23 ane 24thI e rIte varNana karyuM che. anyathA zloka naM. 21mAM jaNAvelA krame akathAnA nirUpaNa pachI vikathAnuM nirUpaNa karavuM joie. I9-23 kathA jyAre vikathAsvarUpa bane che; tyAranuM tenuM svarUpa varNavAya che yaH saMyataH pramattastu, bUte sA vikathA matA / kartRzrotrAzaye tu syAd, bhajanA bhedamaJcati / / 9-24 // ya iti-yaH saMyataH pramattaH kaSAyAdivazagastu bUte / sA vikathA matA / tathAvidhapariNAmanibandhanatvAt / taduktaM-"jo saMjao pamatto rAgaddosavasago parikahei / sA u vikahA pavayaNe pannattA dhIrapurisehiM / / 1 / / " kartRzrotrAzaye tu bhedamaJcati sati bhajanA syAt, taM prati kathAntarApatteH / / 9-24 / / je saMyata mahAtmA pramatta thaIne kathAne kare che; te kathAne vikathA kahevAya che. kAraNa ke te kathAthI kartA ane zrotAne puruSArthapratipattinA virodhano pariNAma prApta thAya che. paraMtu e baMnnenA AzayamAM vizeSatA hoya to zrotAnI apekSAe te kathA vikathAsvarUpa banatI nathI. arthAt kathAnA vikathAsvarUpamAM bhajanA(hoya paNa ane na paNa hoya) thAya che." - A pramANe covIsamA zlokano sAmAnyartha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke saMyamI mahAtmAo jayAre kaSAya - viSaya-nidrAdi pramAdane paravaza banI je kahe che tene AgamamAM vikathA tarIke varNavI che. kAraNa ke pramAdane AdhIna banI karAyelI kathA zrotA ane vaktAnA puruSArthapratipattinA virodhI pariNAmanuM kAraNa bane che. vikathAnuM ane pramAdavaza karAyelI kathAnuM kArya eka ja hovAthI tevI kathAne vikathA tarIke varNavI che. zrI dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM e viSayamAM pharamAvyuM che ke, "rAga ane dveSane vaza banelo pramatta evo saMyata (madhyastha nahIM, rAgadveSane AdhIna banelo) je kahe che tene pravacana(Agama)mAM zrI tIrthaMkara paramAtmAdi dhIra puruSoe vikathA tarIke varNavI che." kaSAyAdi paravaza banI kathA kahenAranA AzayanA kAraNe zrotAne paNa tenA jevo ja bhAva AvavAthI e kathA baMnne mATe vikathAsvarUpa pariName che. paraMtu yogyatAvizeSanA kAraNe zrotAne puruSArthapratipattino pariNAma prApta thAya to zrotAne AzrayIne e kathA kathAtara bane che. A rIte vikathAnA svarUpanA viSayamAM bhajanA che. AzayavizeSe akathA, kathA ane vikathAnuM svarUpa samajavuM joie. yogya vaktA ane zrotAne AzrayIne kathAnuM svarUpa kathAsvarUpe rahe che. anyathA te akathAdisvarUpe pariName che. 9-24mAM pU. zramaNabhagavaMtoe jevI kathA karavI nA joie - te jaNAvAya che- sandhukSayanti madanaM, zRGgAroktairudarciSam / kathanIyA kathA naiva, sAdhunA siddhimicchatA // 9-25 // 68 kathA batrIzI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zRMgArarasanAM vacanothI uddIpta (jAjavalyamAna) evA kAmane je kathAo uttejita kare che tevI kathA; siddhine icchatA evA pU. sAdhubhagavaMte kahevI nahi." - A pramANe pacIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke sAmAnya rIte mohanIyakarmanA prabaLa udayathI viSayasevananI icchA svarUpa kAma uddIpta hoya che. agni - jevA kAmanA vikAro javALAonI jema pragaTapaNe jaNAya che. zRMgArarasanAM poSaka evAM vacanothI je kathAo e kAmane prajavalita kare che, evI kathA siddhine icchatA evA pU. sAdhumahAtmAe nahi karavI joIe. anAdi-anaMta A saMsAramAM ApaNane siddhi maLI nathI; enuM kAraNa viSayanI Asakti che. siddhinI pratibaMdhaka e Asaktino koI paNa rIte sarvathA nAza na thAya tyAM sudhI siddhinI prApti zakya nathI. viSayanI Asakti vadhe evI koI paNa pravRttithI mohanIyakarma gADha rIte baMdhAya che. kathA kahenArA pU. zramaNabhagavaMta svaparanI siddhine icchatA hovAthI svaparasiddhino bAdha karanArI kathA teozrIe nahIM kahevI joIe. mukhyapaNe zrotAnI viSayanI pariNati maMda paDe ane sarvathA naSTa thAya... ityAdi AzayathI kathA karavA mATe vaktA prayatnazIla bane che. tyAre vaktAe eTalo to upayoga rAkhavo joIe ke pote kahelI kathAne sAMbhaLIne zrotAne mohano udaya thAya nahi. zrotAnA mohanA udayane zamAvavo e kathAnI siddhi che. AvI siddhine IcchatA evA zramaNabhagavaMte mohanuM uddIpana karanArA evA zRMgArarasanAM poSaka vacanothI kathA nahi karavI joie - kAraNa ke tenAthI zrotAne akuzala bhAvanI prApti thatI hoya che. 9-2pA have vaktAe kevI kathA karavI joIe te jaNAvAya che taponiyamasArA tu, kathanIyA vipazcitA / saMvedaM vA'pi nirveda, yAM zrutvA manujo vrajet // 9-26 // "buddhimAna vaktAe tapa ane niyama sArabhUta jemAM che; tevI kathA karavI joIe, je sAMbhaLIne manuSya saMveda ane nirvedane prApta kare." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. vidvAna evA vaktAe anazanAdi bAhya tapa ane prAyazcittAdi AvyaMtara tapanuM mukhyapaNe varNana jemAM thAya tevI kathA karavI joie. karmanI nirjarA mATe tapa pradhAnatama sAdhana che. vartamAnamAM karmabaMdha na thAya topaNa bhUtakALamAM bAMdhelAM karmanI nirjarA thAya nahi to AtmAne mokSanI prApti nahIM thAya. bAra prakAranA tapathI ATha karmanI nirjarA thAya che. prANAtipAta, mRSAvAda vagere pAMca AzravothI virAma pAmavuM; manaHzudhyAdi svarUpa zauca, saMtoSa vagere svarUpa niyama che. karmabaMdhano pratibaMdha karavA mATe niyamonuM pAlana anivArya che... ityAdi rIte tapa ane niyamanI pradhAnatAe vidvAna mahAtmAe kathA karavI joie. eka parizIlana 69
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ te kathAnA upayogapUrvaka zravaNathI zrotAne saMvega (saMveda) ane nirvedanI prApti thAya che. yogya zrotAne saMvega(mokSanI abhilASA) ane nirveda(saMsAra uparano kaMTALo)nI prApti mATe vidvAna vaktA dvArA karAtI kathA prabaLa kAraNa bane che. kAraNa ke zrI dazavaikAlikasUtranI niryuktimAM jaNAvyA mujaba A kathA virAgapUrNa hoya che. A lokasaMbaMdhI ke paralokasaMbaMdhI koi paNa jAtinA phaLanI AzaMsA svarUpa nidAna(niyANA)thI rahita hoya che. virAgasahita kathAnA zravaNathI zrotAne saMveda ane nirvedanuM kAraNa A kathA bane - e samajI zakAya che. A kALamAM AvA vidvAna kathA karanArano sadyoga prApta thavo : e eka adbhuta yoga che. II9-26ll. kathA kaI rIte karavI te jaNAvAya che mahArthApi kathA'kathyA, pariklezena dhImatA / arthaM hanti prapaJco hi, piThakSmAmiva pAdapaH // 9-27 // "buddhimAna vaktAe pariphleza vaDe mahAna arthavALI paNa kathA kahevI nahi. kAraNa ke vRkSa jema potAnI pIThikAnI bhUmine potAnA vistArathI bhedI nAMkhe che tema kathAno vistAra pariphlezanA kAraNe arthane haNe che." A pramANe sattAvIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke arthathI mahAna evI kathA paNa buddhimAna evA vaktAe evI rIte vistArathI kahevI nA joie ke jethI potAne ane zrotAne pariphleza prApta thAya. kathAnA zravaNa vakhate zrotAne saMkleza thAya to te kathAno artha zrotA samajI zakato nathI. jethI kahevAnI vAta ja marI jAya che. vAta kahetA vaktAne kleza thAya ane te samajatA zrotAne kleza thAya evI rIte vAta karavAno koI ja artha nathI. zrI dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM A viSayane anulakSI pharamAvyuM che ke mahArthavALI paNa kathA bahuparikleza na thAya te rIte kahevI. arthAtu atyaMta vistArapUrvaka kahIne artha gahana banavAthI parikleza thAya te rIte kathA na kahevI. kAraNa ke atyaMta vistArathI kathA karavAnA kAraNe te bhAvArthano nAza karanArI bane che. tethI buddhimAna vaktAe mahAna arthavALI paNa kathA atyaMta vistArathI kahevI nahi. I9-27LA koI vAra vistArathI paNa kathA karavAmAM doSa nathI - te jaNAvAya che prapaJcitajJaziSyasyAnurodhe so'pyadoSakRt / sUtrAdimetoDanuyostrividhaH mRtaH ri-28 vistArathI kahelA arthane samajI zake evA ziSyano anurodha hote chate kathAsaMbaMdhI prapaca paNa doSanuM kAraNa nathI. AthI ja sUtrAthadinA krame anuyoga traNa prakArano varNavAya 70 kathA batrIzI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. eno bhAvArtha e che ke A pUrve jaNAvyA mujaba mahAna arthavALI paNa kathA parikleza na thAya e rIte atyaMta vistArathI na kahevI - te jaNAvyuM che. paraMtu atyaMta vistArathI jaNAvelA arthane grahaNa karavA ziSya jo yogya hoya to ziSyanA anurodha(AgrahapUrNa IcchA)thI evI kathA karavAmAM koI doSa nathI. kathAno prapacca - vistAra ekAMte duSTa nathI. kathaSyi, evA(vistAraruci) ziSyanA anurodhathI atyaMta vistArathI kathA karavAmAM koI doSa nathI. tethI ja anuyoganA traNa prakAra varNavyA che. sAmAnya rIte sUtranA arthanuM varNana karavuM: tene anuyoga kahevAya che. sauthI prathama sUtranA anusAra artha jaNAvavA svarUpa sUtrArthAnuyoga nAmano prathama anuyoga che. tyAra pachI sUtranI niyuktinA artha sAthe sUtrano artha jaNAvavA svarUpa niryuklimizrita sUtrAthanuyoga - e dvitIya anuyoga che ane tyAra bAda bhASya, cUrNi ane TIkA vagerene AzrayIne thatA samagra arthanI sAthe sUtrano artha jaNAvavA svarUpa samagra (niravazeSa) sUtrArthAnuyoga A trIjo anuyoga che. jo pUrve jaNAvyA mujaba atyaMta vistArathI kathA karavAnI ja na hoya to A rIte varNavelA anuyoganA bhedo anizcitkara thaze. tethI samajI zakAze ke zrotA-ziSyanI ruci vagerene AzrayIne atyaMta vistArathI paNa kathA karavAmAM koI doSa nathI. zrotAnI ruci ane kSamatAdine joyA vinA karAyelo kathAprapagya doSAdhAyaka che. I-28 kathA karanAranI paTutAdinuM varNana karavA dvArA kathA karavA saMbaMdhI vidhine jaNAvAya che- vidhyudyamabhayotsargApavAdobhayavarNakaiH / kathayanna paTuH sUtramaparicchidya kevalam // 9-29 // vidhi, udyama, bhaya, utsarga, apavAda, tadubhaya ane varNaka... ityAdi svarUpe sUtrane jANyA vinA mAtra je kathA kare che te paTu nipuNa) nathI." - A pramANe ogaNatrIzamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke vidhi, udyama, bhaya ane utsarga... vagere saMbaMdhI sUtranA vibhAgane jANIne te dvArA te te sUtrane anulakSI kathA karanAra kharekhara ja paTu che. arthAt vidhi vagereno khyAla rAkhI te te saMbaMdhI sUtranI kathA vaktAe karavI joIe. evo koI khyAla rAkhyA vinA sUtrano pariccheda na karatAM kathAne karanAra paTu (hoziyAra) nathI. vidhisUtra, udyamasUtra, bhayasUtra, utsargasUtra, apavAdasUtra, ubhaya(tadubhaya)sUtra ane varNakasUtra.... vagere prakAre sUtro aneka prakAranAM che. zrI tIrthaMkara paramAtmAe upadezelAM te te anuSThAno kaI rIte karavAM joie te jaNAvanArAM vidhisUtro che. "saMpatte mivarSAnaMbhi (zrI dazavaikAlika sUtra, a.-5)..." ItyAdi sUtro vidhisUtro che. bhikSAno kALa prApta thAya tyAre eka parizIlana
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ munibhagavaMte saMbhrAMtirahita ane mUccharahita thaIne A kramanA yoga vaDe bhAta pANInI gaveSaNA karavI' ityAdi jaNAvIne te te sUtromAM piMDAdigrahaNa vagereno vidhi jaNAvyo che. "raMgano samUha jato rahI pILAM paDI gayelAM vRkSonAM pAMdaDAM jema paDI jAya che tema manuSyanuM jIvana kSaNika che. mATe he gautama! eka samaya paNa pramAda karavo yogya nathI.".. ityAdi arthane jaNAvanArAM kumattikaMku (zrI uttarAdhyayana sUtra, a.-10)... ityAdi sUtro udyama sUtro che. te udyama karavAnuM jaNAve che. narakane vize mAMsa, lohI vagerenuM je je sUtrothI varNana karavAmAM AvyuM che, te narakAdino bhaya dekhADavA mATe prasiddha vastune laIne ja karavAmAM AvyuM che. kharI rIte to vaikriyazarIromAM te hotAM nathI. tema ja duHkhanA vipAkonuM je varNana karAya che te te varNano; bhaya pedA karAvIne pApanI nivRtti karAvavA mATe che. evAM varNanovALAM vipAkasUtrAdi bhayasUtro che. "ityAdi cha javanikAyano svayaM daMDana AraMbhe...' ityAdi arthane jaNAvanArAM "pti chaE nIvaniyAnuM (zrI dazavaikAlika sUtra, a.-4)..." ityAdi utsargasUtro che. "guNathI adhika athavA samAna evo nipuNa sahAyaka na maLe to pApakarmano tyAga karI tema ja kAmabhoganI Asaktino tyAga karI ekalo paNa vicare'. ityAdi arthane jaNAvanArAM "ra yA naminnA ni . (zrI uttarAdhyayana sUtra, a.-32) ityAdi tema ja chedagraMthonAM sUtro apavAdasUtro che. apavAda ane utsarga jemAM eka sAthe varNavelA hoya te tadubhaya (utsargopavAda) sUtro che. "ArtadhyAna thatuM na hoya to samyapha prakAre roga sahana karavo; paraMtu AdhyAna thatuM hoya to vidhipUrvaka rogano pratikAra karavA prayatnazIla banavuM... ityAdi arthane jaNAvanArA 'rakSAmAve saMpna diyAsiyavyako vAdI'... vagere sUtro tadubhayasUtro che. tema ja jJAtAdharmakathAdinAM sUtro varNakasUtro che. temAM mahApuruSonAM jIvanacaritro ane nagara vagerenAM varNana karAyelAM hovAthI te varNakasUtro che. AvI ja rIte svasamaya-parasamaya; vyavahAra-nizcaya ane jJAna, kriyA vagerenuM varNana karanArAM aneka prakAranAM sUtro che. te te prakAre te te sUtronA viSayavibhAgane samajyA vinA jeo nirUpaNa karye rAkhe che teo paTu nipuNa) nathI hotA. jeo upara jaNAvyA mujaba vidhyAdisUtronA viSaya-vibhAgane samajIne kathA kare che; teo paTu che. -2 upara jaNAvyA mujaba vidhyAdi sUtronA viSaya-vibhAgane jANyA vinA kathA karavAthI je viparIta phaLanI prApti thAya che - te jaNAvavApUrvaka kathAnA viSayamAM adhikArI jaNAvAya che- evaM hokAntabuddhiH syAt, sA ca samyaktvaghAtinI / vibhajya vAdino yuktA, kathAyAmadhikAritA // 9-30 // "A pramANe vidhi, udyama ane bhaya vagere sUtrono pariccheda karyA vinA dezanA ApavAthI ekAMtabuddhi utpanna thAya che ane te samyakatvano ghAta karanArI bane che. tethI vidhyAdisUtranA 72 kathA batrIzI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayano vibhAga karIne anekAMtavAda(syAdvAda)ne jANanArAmAM kathA karavAnI adhikAritA (yogyatA) ucita che." A pramANe trIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke jJAnAvaraNIyAdi karmanA prabaLa udayathI kathA karanArAne jyAre te te sUtranA vidhi, udyama ane bhaya vagere viSayonA vibhAganuM jJAna nathI rahetuM tyAre mUDhanI jema ekAda vastune pakaDIne kathA karavAnuM cAlu rAkhe che, jethI sUtrakA2 52marSinA Azayane samajavAnuM banatuM nathI. jamAli vagere nihnavo A viSayamAM suprasiddha dRSTAMto che. samyagnAnAdine prApta karyA pachI paNa zAstrakA2 52marSionI apekSA samajI na zakavAdinA kAraNe teonI kathA ekAMtabuddhinuM ja kAraNa banI; jethI potAnA samyaktvaguNano to ghAta thayo ja, paraMtu kaMi-keTalAya bhavyAtmAonA samyaktvAdi guNono tenAthI ghAta karavAmAM te kathA kAraNa banI. tethI evA vAdIone kathA karavAno adhikAra apAyo nathI. adhikRtapaNe karAtI kathA sva-paranA samyaktvAdi guNono ghAta karanArI che - eno khyAla rAkhI vaktA ane zrotAe kathA karavAmAM ane zravaNamAM pravRtta thavuM joie. anyathA samyaktvAdi guNono ghAta thayA vinA nahIM rahe. AthI spaSTa rIte samajAze ke kathA kahevAnI yogyatA badhAmAM nathI manAtI. vidhyAdi sUtranA viSayano vibhAga karIne syAdvAdane AzrayIne je mahAtmA kathA karI zake; teozrImAM tevI yogyatA manAya che... ityAdi barAbara samajI levuM joie. A dharmakathAnI pravRtti; samyaktvAdi guNonI prApti mATe vihita che. je kathA samyaktvAdi guNono ghAta karanArI bane te kathAne ka2nA2A kharekhara ja kathA kahevA mATenI adhikAritA(yogyatA)ne dhAraNa karanArA nathI. anadhikArI loko uttamottama vastunA mahattvane ghaNI ja hAni pahoMcADe che. tethI khUba ja apramatta banI evA anadhikArI vaktAothI ApaNe dUra rahI; adhikArI kathA karanArA ApaNI upara anugraha karI zake evI yogyatA prApta karavA prayatnazIla banI rahevuM joie. 9-30nA adhikRta dharmakathA karanArAnI stavanA karAya che-- vidhinA kathayan dharmaM, hIno'pi zrutadIpanAt / varaM na tu kriyAstho'pi mUDho dharmAdhvataskaraH // 9-31 // "vidhipUrvaka dharmakathAne karanAra zrutajJAnane prApta karAvato hovAthI kriyAthI hIna hoya to paNa sAruM che. paraMtu kriyAniSTha hovA chatAM mUDha evo dharmamArgano cora hoya to sAruM nathI." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sAmAnyathI kathA karanAra kriyAvAna hoya ane te vidhipUrvaka kathA kare to zrotAnA zrutajJAnane te dedIpyamAna kare che. paraMtu te kriyAniSTha na hoya topaNa vidhipUrvaka kathA karavAthI zrotAnA zrutajJAnane ujjavaLa banAve che. zrotAnA zrutajJAnane dedIpyamAna banAvavAnuM sAmarthya kathA karavAnI vidhimAM che. vidhipUrvakanI kathAnA kAraNe eka parizIlana 73
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlAdi jIvone svasvaprAyogya dezanAzravaNathI apekSita zrutajJAna prApta thAya che. zrI SoDazakaprakaraNAdimAM varNavela dezanAvidhithI kathA karavAmAM Ave to cokkasa ja zrotAnA upakAranuM te kAraNa bane che. anyathA zrotAnI yogyatAdino vicAra karyA vinA avidhipUrvaka karAyelI che te kathA parasthAnadezanAsvarUpa bane che ane tethI zrotAne mahAna apAyanuM kAraNa bane che. AvI dezanA ApanArA kharekhara to mUDha che. dharmasvarUpa mArganA teo cora che. AvA loko game teTalI uttamottama kriyAmAM sthita hoya to paNa te sArA nathI. potAnI mUDhatAnA kAraNe bIjAne mUDha banAvavAnI temanI pravRtti sArI manAtI nathI. kriyAmAM rahelA hovA chatAM teo mArgastha na hovAthI temane sArA nathI mAnyA... ityAdi samajI zakAya che. 9-31. prakaraNArthano upasaMhAra karAya che- itthaM vyutpattimAtrAyAM, kathayan paNDitaH kathAm / svasAmarthyAnusAreNa, paramAnandamaznute // 9-32 // sandhukSayantItyAdyArabhyASTazlokI prAyaH sugamA vidhisUtrAdivivekazcAnyatra prapaJcita iti / / 9-32 / / "potAnuM jeTaluM jJAna che eTalA pramANamAM potAnA sAmarthyane anusAra paMDita AtmA kathAne karatA paramAnaMdane prApta kare che." - A pramANe batrIsamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke buddhimAna vaktAne kathA kahevAno adhikAra che. e buddhimAne paNa jeTalA pramANamAM potAne zrutajJAna maLyuM hoya teTalA pramANamAM ja kathA karavI joIe. je viSayamAM evuM jJAna maLyuM na hoya to te viSayane AzrayIne kathA nahi karavI joie. vyAkaraNa, nyAyAdi-darzanazAstra, sAhitya, cAra prakaraNa, traNa bhASya, karmagraMtho, prakaraNo, caritro, Agama ane anya darzanonA AcAragraMtho ityAdi anekAneka viSayonuM jeTalA pramANamAM jJAna hoya tene anusarIne te te viSayane anulakSIne dharmakathA karavI joIe. zrotAo upara prabhAva pADavA mATe Aje je viSayanI jANakArI nathI te viSayane anulakSIne ghaNI vAra kathA karavAnuM sAhasa keTalAka vaktAo kare che, tevuM nA karavuM. je viSayamAM jANakArI hoya te viSayamAM paNa potAnI nirUpaNa karavAnI zaktino vicAra karIne dharmakathA karavI joIe. zratanA paramArtha sudhI pahoMcavA mATe matijJAnano viziSTa kSayopazama apekSita che. zrutajJAnanuM akSaranI dRSTie sAmya hovA chatAM matijJAnanA kSayopazamanA kAraNe kRtArthajJAnamAM taratamatA hoya che. asAdhAraNa vidvattA ane adbhuta pratibhAH e baMnnemAM ghaNuM aMtara che. upakAra mATe pratibhA Avazyaka che, je matijJAnanA kSayopazamavizeSathI prApta thAya che. ahIM "svasAmarthya svarUpe tenuM varNana che. keTalIka vAra sArA vidvAno, padArthanuM nirUpaNa karatAM karatAM khUba vistAra karI pote ja gUMcavAI jatA hoya che. emAM 74 kathA batrIzI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhyapaNe pratibhAno abhAva kAraNa bane che. AvA saMyogomAM kathA karanArA kathAthI anugraha karI zakatA nathI. tethI buddhimAna vaktAe potAnA jJAnanA pramANamAM svasAmarthyane anusarIne dharmakathA karavI joie. AvI rIte dharmakathAne kahenArA buddhimAna dharmadezako paramAnaMdasvarUpa mokSane prApta karanArA bane che. zrI tIrthaMkaraparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba karAtI koI paNa pravRtti mokSanuM kAraNa che. paramatAraka zrI vItarAgaparamAtmAnA zAsananI prabhAvanAne karanArI A dharmakathAthI mokSanI prApti thAya - e samajI zakAya che. aMte upara jaNAvyA mujaba vidhyAdisUtranA viSaya-vibhAgano pariccheda karI dharmakathA karanArApU. gurudevazrInI pAse vidhipUrvaka kathAnuM puNyazravaNa karI ApaNe sau paramAnaMdasvarUpa mokSa prApta karavA prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. 9-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM kathAdvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha yogalakSaNadvAtriMzikA prArabhyate / / kathAnirUpaNAnantaraM tatphalabhUtasya yogasya lakSaNaM nirUpyate A pUrvenI batrIzImAM kathAnuM nirUpaNa karyuM. e mujaba dharmakathAdinA zravaNathI kathAnA phaLa svarUpa yoganI prApti thAya che. e yoganA lakSaNanuM nirUpaNa karAya che mokSeNa yojanAdeva yogo patra nirucyate / lakSaNaM tena tanmukhyahetuvyApAratAsya tu // 10-1 // mokSeNeti-yogo hi yogazabdo hi / atra loke pravacane vA / mokSeNa yojanAdeva nirucyate vyutpAdyate / tenAsya yogasya tu tanmukhyahetuvyApAratA lakSaNaM / niruktArthasyApyanatiprasaktasya lakSaNatvAnapAyAt / / 10-1 / / navamI kathAbatrIzImAM varNavelI kathAnA zravaNathI zrotAne je yogasvarUpa phaLanI prApti thAya che; te yoganI jijJAsA hovAthI tenA(yoganA) lakSaNanuM nirUpaNa A batrIzImAM karAya che. "je kAraNathI zrI vItarAgaparamAtmAnA pravacanamAM "mokSA yoganAdeva co:" ("mokSanI sAthe joDI Apato hovAthI ja yoga kahevAya che.") - A pramANe thoDA zabdanI vyutpatti jaNAvAya che; te kAraNe A yoganuM "mokSanA mukhya kAraNabhUta vyApAratA" lakSaNa che.' - A pramANe prathama zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke "jona' zabda yonanA yo: A vyutpattithI niSpanna che. A vyutpattinA sAmarthyathI "mahAnaMdasvarUpa mokSanI sAthe je joDI Ape che; te mokSanA mukhya kAraNabhUta AtmavyApArane yoga kahevAya che.' - A pramANe thoDA zabdano artha pratIta thAya che. mokSakAraNabhUta AtmAnA saghaLAya vyApAra A rIte yoga kahevAya che. kAraNa ke te dareka vyApAramAM mokSa-mukhyakAraNavyApAratA svarUpa yoganuM lakSaNa che ja. jyAM yoganuM lakSaNa che te yoga che, e samajI zakAya che. A zlokamAM je vo zabda che, teno artha yogazabda che, lakSyabhUta yogano bodhaka te jovA zabda nathI. satra ahIM je satra pada che teno artha loka athavA pravacana che. yoninAdeva yojaH - A pramANe vyutpatti sarva lokamAM manAtI nathI tethI satra padathI pravacana artha vivakSita che. maunIndra pravacanamAM e vyutpattine AzrayIne "yo zabda vyutpAdita che. "mokSA yojanAdeva yo: - mokSanI sAthe joDI ApavAthI ja yoga che." - A pramANe jo zabdanI vyutpatti che. tethI mokSanI pratye kAraNabhUta mukhyavyApAratA : A yoganuM lakSaNa che. Azaya e che ke zrI vitarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba pU. sAdhubhagavaMto niravagha vasati, navakalpI vihAra ane bhikSATanAdi je je pravRtti kare che; te badhI ja kriyAono samudAya mokSaprAptinuM yogalakSaNa batrIzI
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya kAraNa che. te kAraNa svarUpa AtmAno vyApAra; AtmAne mokSanI sAthe joDI Ape che tethI te yoga che ane te vyApAramAM rahelI vyApAratA : e yoganuM lakSaNa che. A rIte mokSe yoganAdeva A vyutpattinA kAraNe thoDA zabdano artha, "mokSamukhyakAraNavyApAratA thAya che. e vyutpatyarthane ahIM lakSaNa svarUpe varNavyuM che, je yukta nathI. kAraNa ke lakSaNa vyutpajyarthathI bhinna hoya che." - A pramANe nahIM kahevuM. kAraNa ke vyutpajyartha atiprasakta (vyabhicArI alakSyamAM paNa vRtti) na hoya (anatiprasakta hoya, to tene lakSaNa mAnavAmAM koI bAdha nathI. arthAt anatiprasakta evA nitArtha(vyutpatyartha)mAM lakSaNatva mAnavAmAM koI doSa nathI. 10-1 mokSanA mukhya kAraNabhUta AtmavyApAramAM mukhyatva kaI apekSAe varNavyuM che? A praznanuM samAdhAna karAya che arthAt tanuSyade,vyApAratA-AyogalakSaNaghaTaka mukhyatvanuM nirUpaNa karAya che mukhyatvaM cAntaraGgatvAt phalAkSepAcca darzitam / carame pudgalAvarte yata etasya sambhavaH // 10-2 // mukhyatvaM ceti-mukhyatvaM ca antaraGgatvAd mokSaM pratyupAdAnatvAt / phalApekSAt phalajananaM pratyavilambatvAcca / darzitaM pravacane / yato yasmAccarame pudgalAvarte etasya yogasya sambhavaH / itthaM hyabhavyadUrabhavyakriyAvyavacchedaH kRto bhavati, ekasya mokSAnupAdAnatvAdanyasya ca phalavilambAditi dhyeyam ||10-2|| "A yoga; mokSanI pratye aMtaraMga kAraNa hovAthI ane mokSanI pratye vinA vilaMbe kAraNa banato hovAthI temAM mukhyatva mokSanI pratye mukhya kAraNatA) varNavyuM che. kAraNa ke A yogano saMbhava caramAvartamAM che. enI pUrve teno saMbhava ja nathI." - A pramANe bIjA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke mokSanI pratye yoga mukhya kAraNa che. sAmAnya rIte kAryamAtranI pratye kAraNasAmagrI hetu banatI hoya che. aneka kAraNonA sahakArathI kAryanI utpatti thAya che. tema mokSasvarUpa kAryanI utpatti paNa kALa, tathAbhavyatvano paripAka, ratnatrayInI ArAdhanA, kevalajJAnanI prApti... vagere kAraNonA samudAyathI thatI hoya che. emAM mukhya kAraNa yoga che. kAraNa ke te aMtaraMga kAraNa che. yogamAM aMtaraMgakAraNatA mAnavAnuM kAraNa e che ke te mokSanI pratye upAdAnakAraNa che. ghaTanuM upAdAnakAraNa mATI che. paTanuM upAdAnakAraNa taMtu che. mRttikA (mATI) ghaTasvarUpe pariName che ane taMtu paTasvarUpe pariName che. je kAraNa kAryasvarUpe pariName che te kAraNa te kAryanuM upAdAnakAraNa manAya che. ahIM mokSakAraNabhUta AtmavyApAra kSAyikabhAve mokSasvarUpe pariName che tethI te AtmavyApArasvarUpa yoga mokSanuM upAdAnakAraNa che. kAryanA arthInI pravRtti tenA eka parizIlana
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdAna - kAraNamAM thAya che. ghaTArthI niyame karI mRttikAnuM upAdAna kare che ane paTArthI niyama karI taMtumAM pravRtti kare che. AvI ja rIte mokSanA arthI paNa tevA prakAranA Atma - vyApAra svarUpa yoganuM upAdAna kare che. mokSanuM upAdAna - kAraNa hovAthI yogane aMtaraMga kAraNa manAya che ane tethI tene laIne mokSanI pratye yoganI mukhya kAraNatA che. taduparAMta sAmAnyapaNe phaLanI prAptinA avyavahita pUrvakALamAM je kAraNa vRtti hoya che; arthAt je kAraNanA avyavahita uttarakALamAM kAryanI utpatti thAya che, te kAryanI pratye te kAraNa mukhya bane che. phaLane utpanna karatI vakhate vinA vilaMbe je phaLane utpanna kare che te kAraNane mukhya manAya che. yogane choDIne manuSyajanma, Adiza, AryakuLa, sadaguruno yoga ane dharmazravaNa vagere kAraNonI prApti thavA chatAM te vakhate mokSanI prApti nA thaI ane yoganI prApti thavAthI mokSanI prApti thAya che. AthI samajI zakAya che ke mokSasvarUpa phaLanI utpattimAM yoganA kAraNe vilaMba thato nathI. phaLanI pratye vinA vilaMbe te kAraNa hovAthI mukhya kAraNatA yogamAM che. e vAtane spaSTa rIte jaNAvatAM zlokanA uttarAddhamAM jaNAvyuM che ke mokSanA kAraNabhUta yogano saMbhava caramAvartamAM che. Azaya e che ke anaMtI utsarpiNI ane avasarpiNI kAla pramANa eka pudgalaparAvarta kALa che. AvA anaMtAnaMta pudgalaparAvarta A saMsAramAM Aja sudhImAM ApaNe vitAvyA che. A anAdi-anaMta saMsAramAM eka pudgala-parAvartakALathI vadhAre kALa jIvane paribhramaNa karavAnuM na hoya tyAre te jIvane mATe caramAvartakALano prAraMbha thAya che. A caramAvartakALamAM ja jIvane mokSakAraNabhUta AtmavyApAra svarUpa yoganI prApti thaI zake che. e pUrve acaramAvarta kALamAM mokSopayogI manuSyajanmAdi sAmagrI maLavA chatAM "yoga'nI prApti thatI nathI. AthI samajI zakAze ke mozopayogI anya sAmagrInI prApti karatAM yoganI prApti pachI mokSanI prApti satvara thAya che. tethI vinA vilaMbe mokSanI prAptinuM kAraNa hovAthI yoga mukhya kAraNa che. mokSanA upAdAnanA kAraNe ane mokSanI prApti vinA vilaMbe karAvato hovAnA kAraNe yogane mukhyasvarUpe kAraNa mAnavAthI abhavyanI ane dUrabhavyanI kriyAno anukrame vyavaccheda karAya che arthAt e kriyAne yogasvarUpa mAnavAmAM AvatI nathI. kAraNa ke abhavyanI kriyA kyAre ya mokSanuM upAdAna banatI nathI ane dUrabhavyanI kriyAo khUba ja vilaMbe mokSanuM kAraNe bane che, jethI temAM mokSanI kAraNatA ke mokSanI mukhya kAraNatA mAnavAnuM zakya nathI ane tethI te yogasvarUpa paNa nathI. II10-rA. caramapugalaparAvartakALamAM ja yogano saMbhava che. enI pUrvenA pudgalaparAvartakALamAM yogano saMbhava nathI te daSTAMtapUrvaka jaNAvAya che- na sanmArgAbhimukhyaM syAdAvarteSu pareSu tu / mithyAtvacchanabuddhInAM diGmUDhAnAmivAGginAm // 10-3 // yogalakSaNa batrIzI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ neti-spaSTa: 10-rUA. caramAvartane choDIne bIjA AvantamAM (acaramAvartakALamAM) mithyAtvAdithI AcchAdita buddhivALA jIvo dimUDha prANIonI jema sanmArgAbhimukhatAne pAmI zakatA nathI." - A pramANe trIjA zlokano artha che. Ano Azaya e che ke chellA pudgala parAvartakALane choDIne anya pudgalaparAvartakALamAM jIvonI buddhi mithyAtvamohanIyakarmathI AcchAdita hovAthI sanmArga(mokSasAdhaka mAga)sanmukha teo thaI zakatA nathI. e kALamAM jIvonI evI yogyatA ja hotI nathI ke jethI teone sanmArgAbhimukhatA prApta thAya. dimUDha prANIone jema kazuM ja sUjhatuM nathI tema acaramAvartavartI jIvone sanmArga samajAto nathI. mithyAtvamohanIyakarmano udaya; Ama to caramapudgalaparAvartakALamAM paNa hoya che. paraMtu acaramAvartakALanA kAraNe jIvane, te vakhate sanmAgabhimukhatA prApta thatI ja nathI. baMnne (acaramAvarta ane caramAva7) avasthAnA mithyAtvamohanIyakarmanA udayamAM A rIte pharaka che. kALanA bhede evo bheda mAnyA vinA cAle evuM nathI. kAraNa ke caramAvartakALamAM paNa mithyAtvamohanIyakarma utkRSTa sthiti ane utkRSTa rasavALuM udayamAM saMbhavI zake che. Ama chatAM caramAvartakALamAM sanmArgAbhimukhatA prApta thAya ane acaramAvartakALamAM te prApta na thAya emAM mukhyapaNe te te kALanI prayojakatA spaSTapaNe samajI zakAya che. 10-3ll acaramAvartakALavArtA jIvonuM svarUpa varNavAya che- tadA bhavAbhinandI syAt, saJjAviSkambhaNaM vinA / dharmakRt kazcidevAGgI, lokapaGktikRtAdaraH // 10-4 // tadeti tadA'carameSvAvarteSu / aGgI prANI / sajJAviSkambhaNamAhArAdisaJjJodayavaJcanalakSaNaM vinA / kazcideva dharmakRd laukikalokottarapravrajyAdidharmakArI / lokapaGktau lokasadRzabhAvasampAdanarUpAyAM kRtAdaraH dyana: cAt II90-4 acaramAvartakALamAM bhavAbhinaMdI, lokapaMktimAM AdaravALo ane AhArAdi saMjJAnuM viSkramaNa karyA vinA dharmane karanAro koika ja hoya che." - A pramANe cothA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke acaramAvartAkALamAM prANIo bhavAbhinaMdI hoya che. saMsAramAM ja AnaMda pAmanArA e jIvonI avasthAnuM varNana have pachI pAMcamA zlokathI karAze. acaramAvavartI jIvo AhArAdi (bhaya, maithuna, parigraha) saMjJAne rokI zakatA nathI, koi jIva to laukika ane lokottara evI pravrayAne paNa grahaNa kare che. paraMtu e lopaMktimAM karAyelA Adara svarUpa che. loko jevuM kare che; tenA jevuM karavAnA bhAvane laine ja thato e prayatna hoya che. enI pAchaLa zraddhA ke jJAna vagere hotAM nathI. mithyAtva ane ajJAnanI mAtrA eka parizIlana
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ tyAM cikAra hoya che. tethI te dharmathI saMsArasvarUpa ja phaLa prApta thAya che. mokSanI prApti thatI nathI. AthI samajI zakAze ke acaramAvartakALamAM yogano saMbhava ja nathI. II10-jA bhavAbhinaMdI jIvonAM lakSaNo jaNAvAya che- kSudro lobharatirdIno, matsarI bhayavAn zaThaH / ajJo bhavAbhinandI syAniSphalArambhasaGgataH // 10-5 // kSudra iti-kSudraH kRpaNaH / lobharatiJciAzIlaH / dInaH sadaivAdRSTakalyANaH / matsarI parakalyANaduHsthitaH / bhayavAn nityabhItaH / zo mAyAvI / ajJo mUrkhaH / bhavAbhinandI "asAro'pyeSa saMsAraH sAravAniva lakSyante / dadhidugdhAmbutAmbUlapaNyapaNyAGganAdibhiH / / 1 / / " ityAdivacanaiH saMsArAbhinandanazIlaH / syAdbhaved / niSphalArambhasaGgataH sarvatrAtattvAbhinivezAdvandhyakriyAsampannaH / / 10-5 // , mAMgavAnA svabhAvavALo, dIna, mAtsaryavALo, nityabhayabhIta, mAyAvI, mUrkha ane niSphaLa evI kriyAone karanAra bhavAbhinaMdI che." - A pramANe pAMcamA zlokano akSarArtha che. zudra eTale kRpaNa. potAnI pAsenI sArI vastuno koI paNa rIte upayoga nahi karavAnI vRtti : e kRpaNatA che. vastu na hoya ane tethI tenA upayogano abhAva jaNAya. paraMtu eTalA mAtrathI tyAM kRpaNatA manAya nahi. sArI vastu hovA chatAM teno upayoga ja na karavAnI vRtti khUba ja gADha mamatvane jaNAvanArI che. bhavAbhinaMdI jIvo AvA kRpaNa hoya che. bhavAbhinaMdI jIvonuM bIjuM lakSaNa lobhamAM rati che. tomarati nA sthAne anyatra nAmarati Avo pATha che. baMnneno artha "yAkhyAzIla varNavyo che. lAbhanuM kAraNa, apekSAe lobha che ane lobhanuM kArya lAbha che. baMnnemAMthI koI ekamAM rati thaze to tenA kAraNe bIjAmAM paNa rati thavAnI ja. e ratinA kAraNe jIva, lobhanA viSayane mAMgyA vinA nahIM rahe. dhIre dhIre pachI to jIvano te te vastuo mAMgavAno svabhAva thaI jAya che, je lobhane utkaTa banAve che. utkaTa banelA kaSAyo bhavamAM ja ramaNa karAve che. AsaktinA kAraNe ja bhavamAM AnaMda Ave che. vastu sArI che mATe AnaMda nathI. kharekhara to vastu sArI lAge che mATe AnaMda Ave che. bhava sAro na lAge to temAM AnaMda AvavAnuM vAstavika koI ja kAraNa nathI. bhavamAM AnaMda pAmanAra jIvo dIna hoya che. sadAne mATe jemaNe kalyANa joyuM nathI; te jIvone dIna tarIke ahIM varNavyA che. AvA jIvo nahIM jevA paNa sukhamAM AnaMda pAme che ane bhaviSyamAM AthI vadhAre ane sAruM maLaze - evI AzAmAM ne AzAmAM jIvyA kare che. je maLyuM che te barAbara che. Aja sudhI AvuM paNa kyAM maLyuM hatuM? kadAca maLyuM paNa hoya to ya kyAM rahyuM che?". vagere dIna jano vicAratA hoya che. evI vicAraNAnA kAraNe temane bhavamAM ja AnaMda Ave. tyAMthI khasavAnuM saheja paNa mana thAya nahi - e spaSTa che. 80 yogalakSaNa batrIzI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAbhinaMdI jIvo mAtsaryane dhAraNa karatA hoya che. bIjAnA kalyANane joine teo je duHkha dhAraNa kare che; tene mAtsarya kahevAya che. potAnuM to Aja sudhI kalyANa thayuM nathI ane bIjAnA kalyANane joine teo duHkhI thAya che. AvA svabhAvanA kAraNe temane kalyANakArI mArga prApta na thavAthI temanI pAse je che emAM ja AnaMda mAnI teo te vastuthI calAvI le che, jethI temane bhavamAM ja AnaMda Ave che. AvA jIvonuM pAMcamuM lakSaNa bhaya che. AdAna, apayaza, maraNa vagere sAta prakAranA bhaya prasiddha che. bhavAbhinaMdI jIvo sadAne mATe bhayabhIta ja hoya che. potAnI iSTa vastune koi lai to nahi jAya ne ? koi eno nAza to nahi kare ne ?... ityAdi aneka jAtanI AzaMkAne laine teo bhayAnvita ja rahetA hoya che. koi paNa vyakti pratye temane vizvAsa hoto nathI. darekane zaMkAnI najare jovAthI satata bhayabhIta thaine ja temane jIvavuM paDe che. samagra jIvana sukhanAM sAdhanone sAcavavAmAM ane duHkhanAM sAdhanone AvatAM rokavAmAM pUrNa karanArA AvA jIvone kyAre paNa nirbhaya avasthAno anubhava thato nathI. AvI sthitimAM moTA bhAge potAnI evI sadoSa avasthAnI jANa bIjAne thAya nahi : e mATe potAnA pragaTa doSone chupAvavA mAyA karavI paDe che. AvA mAyAvI(zaTha) jIvo bhavAbhinaMdI che. AvA jIvo zaTha(luccA) hoya che. potAnuM iSTa sAdhavA mATe game te vyaktine game te samajAvI potAnuM dhAryuM karAvI levAnI je vRtti che te eka jAtinI mAyA-zaThatA che. mokSamArganI sAdhanA(yoganI sAdhanA)mAM pravRtta hoya tevA jIvo mAyAthI dUra rahe che. bhavAbhinaMdI jIvo mAyAthI pUrNa hoya che. doSathI mukta banavAnA badale doSone chupAvavAnuM kArya khUba ja kharAba che, mAyA karAve che. bhavAbhinaMdI jIvonuM sAtamuM lakSaNa mUrkhatA che. tenAthI yukta evA ajJa jIvo bhavAbhinaMdI che. temanI kSudratA vagerenA kAraNe temane jJAna maLatuM nathI. tethI ja to teo ajJamUrkha hoya che. duniyAnI koi paNa vastumAM mUrkhane koi paNa prakArano adhikAra ApavAmAM Avelo nathI. tevI ja rIte ahIM paNa yoganA viSayamAM te ajJa jIvone koi paNa prakArano adhikAra ApavAmAM Avelo nathI. sarva siddhiothI AtmAne sarvathA dUra karavAnuM kArya ajJatA kare che. tethI samajI zakAze ke bhavAbhinaMdI jIvo je paNa thoDI-ghaNI dharmakriyAo lokapaMktinA AdarapUrvaka kare che, tenAthI temane koi ja phaLa prApta thatuM na hovAthI teo niSphaLa evI dharmakriyAomAM ja rakta hoya che. A jIvone abhiniveza ghaNo hoya che. tethI samartha gurubhagavaMto paNa temane samajAvI zakatA nathI. dareka vastumAM atattvano ja abhiniveza hovAthI vaMdhya(niSphaLa) kriyAomAM teo saMgata hoya che ane je karIe chIe te barAbara che - A adhyavasAyathI kriyAne phaLaprada karI zakatA nathI. eka parizIlana 81
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSudratA vagere lakSaNathI jaNAtA "bhavAbhinaMdI' jevo hoya che. teo kahetA hoya che ke asAra evo paNa A saMsAra; dahIM, dUdha, pANI, tAMbUla (mukhavAsa), puSpa, sArabhUta dravya ane strI vagerenA kAraNe sAravALo jaNAya'... ityAdi vacano dvArA saMsAranuM abhinaMdana karavAnA svabhAvavALA teo hovAthI temane bhavAbhinaMdI kahevAya che. 10-pA bhavAbhinaMdI jIvonuM svarUpa jaNAvIne have lokapaMktinuM svarUpa jaNAvAya che lokArAdhanaheto ryA malinenAntarAtmanA / kriyate sakriyA sA ca lokapaGktirudAhRtA // 10-6 // loketi-lokArAdhanaheto .kacittAvarjananimittaM / yA malinena kIrtispRhAdimAlinyavatA antarAtmanA cittarUpeNa kriyate sakriyA ziSTasamAcArarUpA / sA ca yoganirUpaNAyAM lokapaGktirudAhRtA thoLazAstraoN: 190-ddA "lokanA cittane Avarjita karavA malina evA cittathI je sakriyA karAya che, tene yoganA nirUpaNanA viSayamAM yoganA jANakAroe lokapaMkti tarIke varNavI che." Azaya e che ke ziSTa puruSoe AcarelI je kriyAo che, tene sakriyAo kahevAya che. AvI sakriyAo paNa kharI rIte zuddha citta vaDe AtmAnA kalyANanI bhAvanApUrvaka karavAnI che. paraMtu te kriyAo; lokonA cittane potAnI tarapha AkarSavA mATe potAnI kIrti vagere sarvatra vistare... ityAdinI spRhA vagerethI malina thayelA citta vaDe karavAmAM Ave to yogazAstranA jJAtAo yoganirUpaNanA avasare te kriyAne lokapaMkti tarIke varNave che. sAmAnya rIte bhavAbhinaMdI jIvo AhAra, upadhi, pUjA(satkArAdi) Rddhi ane rasagAravAdimAM pratibaddha hoya che. te badhAnA rAgathI teo dharmakriyAo kare che. e rAga cittasaMbaMdhI mala che. rAga, dveSa ane moha (ajJAna) : A traNa mala che. AvA malathI yukta je citta che; tene malina aMtarAtmA kahevAya che, je bhAvamanasvarUpa che. malina evA aMtarAtmAthI upara jaNAvyA mujaba je kriyA karAya che, te prAyaH lokanA cittane khuza karavA mATe karAya che. loko kare che mATe karavuM, lokamAM sAruM dekhAze ane loko sArA mAnaze... ityAdi AzayathI karAtI sakriyAo lokapaMkti svarUpa che. yogasvarUpa kriyAo ane lokapaMktisvarUpa kriyAomAM upara-uparathI joIe to sAmya ghaNuM ja dekhAya che. paraMtu baMnnenA phaLamAM ghaNuM ja aMtara hoya che. AvA prasaMge khUba ja upayogapUrvaka vicAravuM joie. /10-6ll lokapaMktithI karAyelI dharmakriyAthI viparIta phaLa prApta thAya che, te jaNAvAya che- yogalakSaNa batrIzI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahatyalpatvabodhena, viparItaphalAvahA / bhavAbhinandino lokapaDktyA dharmakriyA matA // 10-7 // mahatIti-mahati adharIkRtakalpadrucintAmaNikAmadhenau dharme / alpatvabodhena atitucchakIrtyAdimAtrahetutvajJAnena viparItaphalAvahA durantasaMsArAnubandhinI / bhavAbhinandino jIvasya / lokapaGktyA dharmakriyA matA / nAtra kevalamaphalatvameva kiM tu viparItaphalatvamiti bhAvaH / / 10-7 / / mahAna evA dharmamAM alpatAnuM jJAna thavAthI(karavAthI); bhavAbhinaMdI jIvone lokapaMktithI karAtI dharmakriyA duraMta saMsArano anubaMdha karAvanArI thAya che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke - kalpavRkSa, ciMtAmaNiratna ke kAmadhenu karatAM paNa atyadhika mAhAbhya dharmanuM che. potAnA mAhAtmanA kAraNe dharme kalpavRkSa ke ciMtAmaNi vagerenuM mAhAbhya rahevA ja dIdhuM nathI. kAraNa ke kalpavRkSa vagere mAMgyA pachI A lokanA ja vinazvara evA phaLane Ape che. paraMtu dharma to zrI vItarAga paramAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba tenI ArAdhanA karanArane mAMgyA vinA paramapadasvarUpa mokSaphaLa sudhInAM phaLa Ape che. tethI ciMtAmaNi ke kalpavRkSa vagerene dharme taddana ja nIcA(hIna) banAvyA che. kalpavRkSAdinI apekSAe atyadhika mahAna evA dharmane atyaMta tuccha evA kIrti vagere A lokanA ke paralokanA phaLanA kAraNa svarUpe jANavAthI mahAna evI vastumAM alpatAno bodha karAya che. A rIte karAyelI dharmanI laghutApUrvakanI kriyA; duHkhe karIne jeno aMta Ave evA sudIrgha saMsArano anubaMdha karanArI bane che. lokapaMktithI karAyelI dharmakriyA bhavAbhinaMdI jIvone phaLa ApanArI banatI nathI. paraMtu upara jaNAvyA mujaba viparIta(aniSTa) phaLane ApanArI bane che. AthI samajI levuM joIe ke zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba mokSanA AzayathI karAtI kriyA ja saphaLa che; e AzayathI judA koI AzayathI karAtI dharmakriyA niSphaLa ja nahi, viparIta phaLane ApanArI che. "lokapaMktithI karAtI paNa dharmakriyA aMte to dharmakriyA ja che ne? lokapaMktinA kAraNe, je phaLa maLavuM joIe te maLe nahi; ochuM maLe. paraMtu emAM ekAMte lAbha che, nukasAna kAMI nathI."... ityAdi mAnyatA dharAvanArAe upara jaNAvelI vAta yAda rAkhavI joie. // 10-LA je lokapaMktinA kAraNe bhavAbhinaMdI jIvone dharmakriyA viparIta phaLavALI bane che, te lokapaMkti koI vivekIne zubhapariNAma mATe thaI zake che - te jaNAvAya che dharmArthaM sA zubhAyApi dharmastu na tadarthinaH / klezo'pISTo dhanArthaM hi klezArthaM jAtu no dhanam // 10-8 // dharmArthamiti-dharmArthaM samyagdarzanAdimokSabIjAdhAnanimittaM / sA lokapaGkti nisanmAnocitasambhASaNAdibhizcitrairupAyaiH zubhAya kuzalAnubandhAya api / dharmastu tadarthino lokapaGktyarthino na zubhAya / eka parizIlana 83
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ hi yato dhanArthaM klezo'pISTo dhanArthinAM rAjasevAdI pravRttidarzanAt / klezArthaM jAtu kadAcid dhanaM neSTaM, na hi "dhanAnme klezo bhavatu" iti ko'pIcchati prekSAvAn / tadidamuktaM-"dharmArthaM lokapaGktiH syAt kalyANAGga mahAmateH / tadarthaM tu punardharmaH pApAyAlpadhiyAmalam / / 1 / / " tathA "(yuktaM) janapriyatvaM zuddhaM saddharmasiddhiphaladamalaM / dha(saddha)rmaprazaMsanAderbIjAdhAnAdibhAveneti // 10-8 / / te lokapaMkti dharmanI prApti mATe zubha anubaMdhakAriNI paNa bane paraMtu lokapaMktinA arthIne dharma zubha anubaMdha mATe thato nathI. kAraNa ke dhana mATe kleza paNa iSTa hovA chatAM kleza mATe dhana ISTa kyAre paNa manAtuM nathI." - A pramANe AThamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke loko dAna Ape che, atithionuM sanmAna kare che ane avasarocita saMbhASaNa (vArtAlApa) kare che... ityAdi upAyonuM anusaraNa karavAthI anusaraNa karanArane kuzala anubaMdhanI prApti thAya che ane tenA yoge samyagdarzana, jJAna ane cAritra svarUpa mokSanA bIja svarUpa dharmanI prApti thAya che. A rIte lokapaMkti dharmanuM nimitta bane che ane tenAthI kuzala anubaMdha paDe che. AthI samajI zakAze ke dharma mATe lokapaMktino Adara zubha mATe thAya che. AnAthI taddana viparIta e che ke dharma lokapaMkti mATe zubha banato nathI. lokamAM mAnasanmAna maLe, lokamAM sArA dekhAie, A lokanA sukhAdi maLe... ityAdi AzayathI je dharma karAya che te dharma lokasaMjJA mATe che. Avo dharma sAro nathI. AvA dharmathI kuzala anubaMdha paDato nathI. A vAtanuM samarthana karatAM zlokanA uttarArdhathI daSTAMta jaNAvAya che. eno Azaya spaSTa che. sarva janaprasiddha che. dhana mATe loko rAjAnI sevA(nokarI) vagere aneka kaSTo sahana karatA hovAthI dhana mATe kaSTa ISTa manAya che. paraMtu kyAre paNa kleza mATe dhana ISTa manAtuM nathI. kAraNa ke dhanathI mane kaSTa thAya - AvI bhAvanA koI paNa buddhimAna rAkhato nathI. yogabiMdu graMthamAM (zloka naM. 90) A vAta jaNAvatAM pharamAvyuM che ke- "dAna, sanmAna ane ucita saMbhASaNa vagere aneka prakAranA upAya vaDe; samyagdarzanAdi mokSanA bIjanA AdhAna mATe lokapaMkti buddhimAnone kalyANanuM aMga bane che. paraMtu tucchabuddhivALA jIvone lokapaMktinA mATe karAyelo sadAcAra svarUpa dharma atyaMta pApa mATe thAya che. tema ja SoDazakaprakaraNamAM (4-7) pharamAvyuM che ke "zuddha ucita evuM janapriyatva; tenAthI dharmanI prazaMsAdinA kAraNe bIjAdhAnAdi (puNyAnubaMdhI puNyanI prApti vagere) thatuM hovAthI sArI rIte dharmasiddhisvarUpa phaLane ApanAruM thAya che. kahevAno Azaya e che ke "yuktajanapriyatna e dharmasiddhinuM liMga che. artha ane kAmanI siddhinuM kAraNa banavAnA kAraNe ApaNe janapriya banIe to evI janapriyatA, dharmasiddhinuM liMga nathI. tethI te janapriyatA ayukta che. mAtra dharmanI siddhinA kAraNe janapriyatva hoya to te dharmasiddhinA liMga svarUpa hovAthI yukta manAya che. AthI ja A janapriyatna zuddha hoya che. emAM rAgAdi doSono AvirbhAva hoto nathI. 84 yogalakSaNa batrIzI
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvuM zuddha janapriyatva svaparane sArI rIte dharmasiddhisvarUpa phaLane ApanAruM bane che. ApaNo zuddhadharma joIne dharmaprazaMsAdine karavAthI bIjAne puNyAnubaMdhI puNya svarUpa bIjAdhAnAdi prApta thAya che... ityAdi zrI SoDazakaprakaraNanA parizIlanamAMthI samajI levuM joIe. ahIM to kahevAnuM tAtparya eTaluM ja che ke jema janapriyatna dharma mATe thAya che tema lokapaMkti paNa upara jaNAvyA mujaba dharma mATe thAya che. ityAdi upayogapUrvaka samajI levuM. /10-8ll, A viSayamAM ja thoDI vizeSatAne jaNAvAya che- anAbhogavataH sA'pi dharmahAnikRto varam / zubhA tattvena naikA'pi praNidhAnAdhabhAvataH // 10-9 // anAbhogavata iti-anAbhogavataH sanmUrchanajaprAyasya svabhAvata eva vainayikaprakRteH sApi lokapaGktyA dharmakriyApi / dharmAhAnikRto dharme mahattvasyaiva yathAsthitasyAjJAnAdbhavotkaTecchAyA abhAvena mahatyalpatvApratipattedharmahAnyakAriNo varamanyApekSayA manAk sundarA / tattvena tattvataH puna:kApi praNidhAnAdyabhAvato naikApi varaM / praNidhAnAdInAM kriyAzuddhihetutvAt / / 10-9 // lokapaMktithI karelI dharmakriyA viparIta phaLane ApanArI che - A pramANe sAtamA zlokamAM jaNAvyuM che. e aMge thoDI vizeSatA A zlokamAM jaNAvI che. "anAbhoga(jJAnavizeSano abhAva)vALA AtmAnI lokapaMktithI karAyelI paNa dharmakriyA; dharmanI hAni(laghutA)ne karanArAnI dharmakriyA karatAM sArI che. tattvadRSTie baMnnemAMthI eka paNa sArI nathI. kAraNa ke baMnne sthAne praNidhAnAdino abhAva che." - A pramANe navamA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke anAbhogavALA eTale ke samUrzima jevA viziSTa samajaNa vagaranA) svabhAvathI ja vinayAdinI prakRti jemanI che tevA jIvo lokapaMktithI je dharmakriyA kare che te dharmakriyA paNa; A pUrve jaNAvyA mujaba dharmanI laghutA karanArAnI dharmakriyA karatAM thoDI sArI che. kAraNa ke anAbhoganA kAraNe lokanA cittanA ArAdhanamAM tatpara hovA chatAM yathAsthita dharmAdinuM jJAna na hovAthI bhavanI utkaTa icchAnA abhAve mahAna evI dharmakriyAmAM alpatA(laghutA - A lokAdinA sukhanA hetu svarUpe dharmane mAnavAthI laghutA thAya che.)ne te karato nathI. A rIte dharmahAnine nahi karavAnA kAraNe tenI dharmakriyA dharmahAnine karanArAnI dharmakriyAnI apekSAe thoDI sArI che. vAstavika rIte to lokapaMktithI karAyelI te baMnnemAMthI eka paNa kriyA sArI nathI. kAraNa ke tyAM praNidhAna, pravRtti vagere pAMca Azayono abhAva che. kriyAnI zuddhimAM praNidhAnAdi pAMca Azayo to hetu che ane teno ja ahIM abhAva che. tethI jayAM kAraNano abhAva hoya tyAM kAryanI siddhi kaI rIte thAya? II10-lA. eka parizIlana
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ taanevaahje praNidhAnAdi pAMca AzayonA kAraNe dharmakriyA zuddha bane che, te praNidhAnAdine jaNAvAyache- praNidhAnaM pravRttizca, tathA vighnajayastridhA / siddhizca viniyogazca, ete karmazubhAzayAH // 10-10 // praNidhAnamiti-karmaNi kriyAyAM zubhAzayAH svapuSTizuddhyanubandhahetavaH zubhapariNAmAH / puSTirupacayaH, zuddhizca jJAnAdiguNavighAtighAtikarmahrAsotthanirmalatetyavadheyam / / 10-10 / / "praNidhAna, pravRtti, traNa prakArano vidhvajaya, siddhi ane viniyoga - A karma(kriyA)mAM zubhAzayo che." - A pramANe dazamA zlokano artha che. tenuM tAtparya e che ke A praNidhAnAdi dharmakriyAmAM zubhAzayasvarUpa che. AtmapariNAmasvarUpa kriyAnI puSTi, zuddhi ane anubaMdhanA kAraNabhUta e praNidhAnAdi zubha pariNAmasvarUpa che. puSTi puNyanA upacaya svarUpa che ane jJAnAdi AtmaguNono ghAta karanArA jJAnAvaraNIyAdi karmanA brAsathI prApta thanArI nirmaLatAne zuddhi kahevAya che. puSTi ane zuddhi zabda khUba ja prasiddha che. teno artha samajAvavo paDe evuM nathI. dharma, AtmAno pariNAmavizeSa che. vihita AcaravAno AtmapariNAma ahIM kriyA che. e kriyAnA pariNAmanI jema jema abhivRddhi thAya tyAre te kriyA puSTa bane che ane jJAnAvaraNIyAdi karmanA hAsathI(kSayopazama vagerethI) te nirmaLa bane che. te nirmaLatA ja ahIM zuddhisvarUpa che. zarIramAM mAMsa vagerenA saMcayathI jema puSTi manAya che ane tenA milanA dUra thavAthI jema nirmaLatA samajAya che tema ahIM paNa kriyA karavAthI je puNyabaMdha thAya che; te puNyanA upacaya svarUpa puSTi che ane jJAnAvaraNIyAdi pApakarmanA vigamathI prApta thatI nirmaLatA zuddhi che ane uttarottara puSTi ane zuddhi prApta thatI rahe te anubaMdha che. praNidhAnAdi AzayavizeSane laIne puSTi ane zuddhi sAnubaMdha bane che. niranubaMdha puSTi ane zuddhi phaLapradAna mATe samartha banatAM nathI. praNidhAnAdi pAMca Azaya vinAnI dharmakriyA zuddha na hovAthI tuccha ane asAra che. parizuddha dharmakriyAnI prApti mATe praNidhAnAdi Azayane pAmavA mATe prayatnazIla banavuM joIe. I10-10nA praNidhAna nAmanA AzayanuM svarUpa jaNAvAya che praNidhAnaM kriyAniSThamadhovRttikRpAnugam / paropakArasAraM ca cittaM pApavivarjitam // 10-11 // yogalakSaNa batrIzI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ praNidhAnamiti-praNidhAnaM kriyAniSThamadhikRtadharmasthAnAdavicalitasvabhAvam / adhovRttiSu svapratipannadharmasthAnAdadhastAdvartamAneSu prANiSu kRpAnugaM karuNAnvitaM / na tu hInaguNatvena teSu dveSasamanvitaM / paropakArasAraMca parArthaniSpattipradhAnaM ca / cittaM pApavivarjitaM sAvadhaparihAreNa niravadyavastuviSayam / / 10-11 / / adhikRta kriyAmAM rahelA, potAnI apekSAe hIna guNavALAomAM kRpAthI yukta; paropakAranI pradhAnatAvALA ane pApathI rahita evA cittane praNidhAna kahevAya che." - Azaya e che ke rAgAdi malanA apagamathI puSTi ane zuddhivALuM je citta che tasvarUpa ja dharma che. e citta AtmAnA adhyavasAya svarUpa che. bAhya dharmakriyAo tenuM kAraNa hovAthI upacArathI dharma kahevAya che. praNidhAnAdi pAMca Azayo paNa vAstavika rIte AMtara dharmanA vizeSaNabhUta che. bAhyadharmakriyAomAM paNa te upacArathI vivakSAya che. ahIM je cittane praNidhAnasvarUpe varNavyuM che, te cittane yAda rAkhyA vinA cAle evuM nathI. dharmane mokSadAyI banAvavAnuM kAma e citta kare che. sAmAnya rIte je koI paNa dharmAnuSThAna karavAnuM dhAryuM hoya tene adhikRta dharmasthAna kahevAya che. zrI vItarAga paramAtmAnI AjJA mujaba e anuSThAna karatI vakhate manathI vicalita nahIM banavuM joIe. dravya, kSetra, kALa, bhAva, vidhi vagere saMbaMdhI vicalitatA aneka prakAranI che. je koI paNa anuSThAna (pUjA-sAmAyika vagere) karavAnuM hoya te aMge dravyAdi niyata ja hoya che. paraMtu jyAre saMyogavaza dravyAdimAM viSamatA UbhI thAya tyAre calAvI levAnI je vRtti che, te vicalita avasthA che. "A nathI to A cAlaze" "Ama nahi to Ama"... ityAdi adhyavasAya mananI vicalita avasthAne jaNAve che. "A nathI to te meLavyA vinA nahi ja cAle" "Ama kema nahi ? Ama ja karavAnuM che. ityAdi adhyavasAya mananI avicalita avasthAne jaNAve che. karavA dhArelA anuSThAna prasaMge dravyAdine AzrayIne saheja paNa calAvI levAnI vRttino abhAva, cittane kriyAniSTha banAve che. anaMtajJAnIoe te te anuSThAna aMge dravya, kSetra, kALa, bhAva, vidhi ane uddeza vagerene AzrayIne maryAdA darzAvelI che. te maryAdAthI vicalita nA thavuM ane avicalita svabhAvavALA banavuM - te praNidhAna che. ApaNe je dharma karatA hoie ane je rIte karatA hoie tenI apekSAe jeo hinadharmavALA hoya temane vize kRpA karuNA)vALuM citta hovuM joIe. paraMtu teo hIna guNavALA hovAthI temanI pratye dveSa na Avavo joie. "ame kevo dharma karIe chIe? kevI rIte karIe chIe? dhArIe to zuM na thAya? kazuM ja azakya nathI.' ityAdi prakAre hanaguNavALA pratye cittamAM dveSa na dharavo : e praNidhAna che. Ama paNa prANImAtra pratye dveSa karavAno na hovAthI hanaguNavALA pratye paNa dveSa karavAno nathI. AvA prasaMge karmapariNatinI viSamatAno vicAra karI kRpAnvita banavuM joIe. ApaNI pAsenAM ghara, dukAna vagere bhogAdi sAdhanonI apekSAe eka parizIlana 87.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ evA hIna bhogAdi sAdhanovALA pratye ApaNane koI Sa Avato nathI. tethI hanaguNavALA pratye kharI rIte to veSa karavAnuM koI ja kAraNa nathI. upara jaNAvyA mujaba kriyAniSTha ane adhovRttikRpAnuga citta paropakArapradhAna hovuM joie. sAmAnya rIte zrI tIrthaMkaraparamAtmAnI AjJA mujaba karAtuM koi paNa anuSThAna svapara upakAranuM kAraNa banatuM hoya che. paraMtu zakti hoya to te mujaba bIjAnuM kAma karI ApavAnI vRtti rAkhavI joIe. je kAma ApaNe anAyAse karI zakatA hoIe tyAre koI vAra te kAma bIjAthI zataprayatna paNa thaI zakatuM nA hoya tethI te kAma karavAthI sva-parane vizeSa lAbha thato hoya che. AmAMthI ja dharmasiddhinA bIjA liMgasvarUpe dAkSiNya prApta thatuM hoya che. praNidhAnayukta citta pApathI rahita hoya che. je koI paNa dharmAnuSThAna karavAnuM dhAryuM hoya te anuSThAna karatI vakhate sAva(pApa)no parihAra karavA vaDe niravadyasvarUpe karavuM joie. bhagavAna zrI tIrthaMkara paramAtmAnI AjJA mujaba jo anuSThAna karAya to te sahajapaNe ja niravadya banI rahe che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelAM saghaLAM ya anuSThAno niravadya che. zrI vItarAgaparamAtmA kyAre paNa sAvadha anuSThAnano upadeza Ape nahi. sAvadya anuSThAnano upadeza ApanArA; zrI vItarAgaparamAtmA ja nahi, teozrInA anuyAyI paNa hotA nathI. praNidhAnanA abhAve niravagha anuSThAna paNa sAvadya banatuM hoya che. graMthakAra paramarSi mahAmahopAdhyAyajI mahArAjAe zrI SoDazaka prakaraNanI TIkAmAM "niravadyavastuviSaya' - A padathI sUcita arthane pharamAvatAM jaNAvyuM che ke - adhikRta dharmAnuSThAnanI siddhi mATe dararoja je karavuM joie te niravadya vastunuM je dhyAna (satata upayogI che - tene praNidhAna kahevAya che. sUkSma rIte e vAta samajI levI joIe. ApaNe jayAre paNa koI anuSThAna karavAno nirNaya karIe tyAre te anuSThAna mokSanuM kAraNa bane evI bhAvanA saheje hoya - e samajI zakAya che. jayAM sudhI mokSanI prApti thatI nathI tyAM sudhI AraMbheluM dharmAnuSThAna satata cAlu rAkhavAnuM lakSya hovuM joIe. anyathA mokSanI prApti thatI nathI. koI paNa dharmAnuSThAna mokSanuM kAraNa na bane to mAnavuM paDe ke e dharmAnuSThAna pUrNa-siddha thayuM nathI. tenI siddhi thAya e mATe dararoja siddhine anukULa je karavAnuM jarUrI che, teno khyAla mumukSue rAkhavo joIe - A praNidhAna che. 10-11 pravRtti nAmanA bIjA AzayanuM nirUpaNa karAya che- pravRttiH prakRtasthAne yatnAtizayasambhavA / anyAbhilASarahitA cetaHpariNatiH sthirA // 10-12 // pravRttiriti-pravRttiH prakRtasthAne'dhikRtadharmaviSaye / yatAtizayasambhavA pUrvaprayatnAdhikottaraprayalajanitA / anyAbhilASeNAdhikRtetarakAryAbhilASeNa rahitA / cetaso'ntarAtmanaH pariNatiH sthirA ekAgrA svaviSaya eva yatnAtizayAjjAtA tatraiva ca tajjananItyarthaH / / 10-12 // yogalakSaNa batrIzI 88
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ "adhikRta(ka2vA mATe nizcita karelA) dharmanA viSayamAM prayatnAtizayathI thayelI e dharmasthAnane choDIne bIjA koinI paNa icchAthI rahita evI sthira cittanI je pariNati che; tene pravRtti kahevAya che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. Azaya e che ke praNidhAnapUrvaka je anuSThAna karavAnuM nizcita karyuM hoya te anuSThAnanA avasare, pahelAM karelA prayatna karatAM adhika prayatnathI je anuSThAna karAya che, te pravRtti nAmanA AzayapUrvakanuM anuSThAna kahevAya che. keTalIka vAra dharma karavAnuM nakkI karyA pachI karatI vakhate pariNAma paDI jatA hoya che. AvA vakhate anuSThAna karavA mATe utkaTa prayatna karavo paDato hoya che. potAne prApta thayelI zaktino pUrato upayoga karavo paDe che. A rIte yatnAtizayathI adhikRta dharmane karavAnA AzayavizeSane pravRtti nAmano Azaya kahevAya che. A Azaya daramyAna adhikRta dharmakAryane choDIne bIjuM koi paNa kArya karavAnI abhilASA hotI nathI. Arabdha kArya ka2vAnA prasaMge bIjA koi paNa kAryane karavAnI icchA thAya to adhikRta kArya siddha na thAya H e samajI zakAya che. pravRtti nAmanA Azaya daramyAna evuM banatuM nathI. 'yogaviMzikA'nI TIkAmAM graMthakArazrIe A AzayanuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke pravRttimAM kriyA jaladIthI samApta karavAno Azaya hoto nathI. adhikRta dharmasthAnane choDIne anya kArya ka2vAno ahIM abhilASa hoto nathI. tethI adhikRta kriyA jaladI pUrNa karavAnI icchA na hoya e spaSTa ja che. baMnnenuM tAtparya eka ja che. je anuSThAna karavAnuM nakkI karyuM che; te vidhipUrvaka karavAthI avazya phaLane ApanAruM bane che. evo paramavizvAsa hovAthI, phaLa pratye evI koi utsukatA na hovAthI Arabdha kriyA jhaTa pUrI karavAnI icchAno ahIM abhAva hoya che. AvI rIte autsukya na hovAthI ane anyAbhilASA paNa na hovAthI adhikRta dharmanA viSayamAM mana, vacana ane kAyAnI ekAgratApUrvaka cittanI sthira pariNativALo pravRtti nAmano Azaya prApta che. lokaprasiddha dararojanI te te kriyAomAM A pravRtti nAmano Azaya spaSTapaNe jovA maLe che. paraMtu dhArmika kriyAomAM te bhAgye ja jovA maLe. anAdikALanA kusaMskAro AtmAnA zuddha svarUpane evI rIte rokIne beThA che ke jethI ema ja lAgyA kare ke azuddha svarUpa ja ApaNuM svarUpa che. AvI sthitimAMthI bahAra AvavA mATe ApaNe je koi dharma karavAno nirNaya karyo hoya tene vizuddha rIte karyA vinA cAle evuM nathI. mAtra dharma ka2vAthI e sthitimAM koi paNa rIte parivartana zakya nathI. praNidhAna ane pravRtti AzayathI adhikRta dharma vizuddha bane che. svaviSayamAM (adhikRta dharmanA upAyamAM) je utkaTa prayatna che; tene laine adhikRta dharmamAM pravRtti thAya che. zrI SoDaSakaprakaraNamAM tatreva tu pravRtti: zubhasAropAyasakRtAtpanna.... ityAdi rIte pravRttisvarUpa AzayanuM varNana karyuM che. teno Azaya e che ke adhikRta dharmanA viSayamAM suMdara sArabhUta upAyathI atyaMta saMgata je pravRtti thAya che, te pravRttisvarUpa AzayapUrvakanI che. adhikRta eka parizIlana 89
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dharmanA upAyo suMdara hovA joie ane nipuNatAthI yukta hovA joIe. adhikRta dharma karatI vakhate je pravRtti karIe chIe; te jotAMnI sAthe temAM sacavAtI vidhi-jayaNA vagere kAraNe jonArane ema lAge ke sarasa che ane karanAra hoziyAra che. AvI pravRttine zubha sAropAyathI saMgata kahevAya che. vivaNita dharmAnuSThAnamAM atizaya prayatna karavAthI pravRtti zubha ane sArabhUta upAyathI saMgata bane che. AthI samajI zakAze ke tyAM ja - adhikRta dharmasthAnamAM; yatnAtizayathI janya pravRtti pravRttisvarUpa AzayanI jananI (kAraNa) che... ahIM jijJAsu janoe yogaviMzikA eka parizIlana ane zrI SoDazaka eka parizIlanamAM jaNAvelI vAtanuM smaraNa karI samajavA prayatna karavo, jethI ahIMnA graMthanA Azayane samajavAnuM thoDuM saraLa banaze. 10-12ll. have 'vidhvajaya" svarUpa AzayanuM varNana karAya che bAhAntarvyAdhimithyAtvajayavyaGgyAzayAtmakaH / kaNTakajvaramohAnAM jayairvighnajayaH samaH // 10-13 // ___ bAhyeti-bAhyavyAdhayaH zItoSNAdayo'ntAdhayazca jvarAdayo mithyAtvaM bhagavadvacanAzraddhAnaM, teSAM jayastatkRtavaiklavyanirAkaraNaM tadvyaGgyAzayAtmakaH / kaNTakajvaramohAnAM jayaiH samo vighnajayaH / itthaM ca hInamadhyamotkRSTatvenAsya trividhatvaM prAguktaM vyaktIkRtaM / tathAhi-kasyacitpuMsaH kaNTakAkIrNamArgAvatIrNasya kaNTakavighno viziSTagamanavighAtahetuH, tadrahite tu pathi pravRttasya nirAkulaM gamanaM saMjAyate, evaM kaNTakavighnajayasamaH prathamo vighnajayaH / tathA tasyaiva jvaravedanAbhibhUtazarIrasya vihvalapAdanyAsasya nirAkulaM gamanaM cikIrSorapi tatkartumazaknuvataH kaNTakavighnAdapyadhiko jvaravighnaH, tajjayastu nirAkulapravRttihetuH, evaM jvaravighnajayasamo dvitIyo vighnajayaH / tasyaiva cAdhvani jigamiSordiGmohakalpo mohavighnastenAbhibhUtasya preryamANasyApyadhvanInairna gamanotsAhaH kathaJcitprAdurbhavati, tajjayastu svarasato mArgagamanapravRttihetuH, evamiha mohavighnajayasamastRtIyo vighnajaya iti phalaikonneyAH khalvete / / 10-13 // kAMTA, tAva ane mohanA jayanI jema; bAhyavyAdhi, aMtavyadhi ane mithyAtva upara vijaya - A traNa prakAranA jayathI jaNAto Azaya svarUpa vidhvajaya che." - A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke bAhyavyAdhi svarUpa zIta ane uSNa vagere parISaho che. aMtavyadhi svarUpa tAva vagere rogAdi parISaha che. bhagavAnanA vacana pratye azraddhA svarUpa mithyAtva che. zItoSNAdi parISaha, rogAdi parISaha ane mithyAtvA: A traNanA kAraNe adhikRta dharmanI ArAdhanAmAM je vikalatA Ave che, tenuM nirAkaraNa karavuM - tene bAhyavyAdhi vagere traNano jaya kahevAya che. A jayathI abhivyakta thato AtmAno je AzayavizeSa che tene vidhvajayasvarUpa Azaya kahevAya che, je krame karI kaMTakajaya, javarajaya ane mohajaya samAna traNa prakArano che. A rIte varNana karavAthI bloka naM. 10mAM "vidhvajaya traNa prakArano che. A pramANe jaNAvyuM 90 yogalakSaNa batrIzI
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatuM te spaSTa karyuM. zItoSNAdi bAhya parISahajaya hInavidhvajaya svarUpa che, rogAdiparISahajaya madhyamavidhvajaya svarUpa che ane mithyAtvajaya utkRSTa vinajaya svarUpa che. Ama to vidhvajaya eka prakArano che. paraMtu vidhvajayanA pratiyogI vipna hIna, madhyama ane utkRSTa svarUpe traNa prakAranA che. tethI tenI vivakSAe vidhvajaya traNa prakArano jaNAvyo che. kahevAnuM tAtparya e che ke koi mANasa koI eka iSTa sthAne pahoMcavAnI icchAthI prayANanI zarUAta kare ane kAMTAvALA mArge javAnuM thAya tyAre te kAMTAnA viddhe te mANasane mArge sArI rIte javAmAM vyAghAta thavAthI kAMTAnuM vighna viziSTagamana(saraLa rIte javA)mAM aMtarAya svarUpa bane che. kAMTAthI rahita mArga hoya to cAlanArane te mArgamAM koI paNa jAtanI AkuLatA vinA javAnI anukULatA prApta thAya che. AvA prakAranA keTakavipnanA jaya jevo prathama vidhvajaya (hInavidhvajaya) che. vivakSita sthAne pahoMcavAnI bhAvanApUrvaka mArgamAM prayANa karanAranuM zarIra tAva vagerenI vedanAthI grasta hoya to; nirAkulapaNe javAnI icchA hovA chatAM tenA paga khUba ja vihvaLatApUrvaka paDatA hovAthI nirAkulapaNe te gamana karI zakato nathI. kAMTAnA vighna karatAM paNa javara (rogAdi) vipna moTuM che. tenA jayathI mArgamAM nirAkula pravRtti thAya che. A rIte javara (rogAdi) vignanA jaya samAna bIjo madhyama vidhvajaya che. vivakSita sthAne pahoMcavA mATe prasthita AtmAne dizAbhrama jevuM mohaviSma che. tenA jayathI AtmAne te te sthAne nirAkulatApUrvaka pahoMcavAnuM zakya bane che. paraMtu mohAdi (trIjA prakAranA vipna)thI parAbhava pAmelA AtmAne tenA AsapAsanA mArgagAmIo "jAva jAva! A ja rasto che...' ityAdi vacanothI, javA mATe preraNA karatA hoya to paNa javA mATe utsAha vadhato nathI ane teo tyAM ja UbhA rahI jAya che. dilmohanA jaya jevA A trIjA utkRSTa vidhvajayathI nisargathI ja mArgagamananI pravRtti thAya che. mithyAtvAdi vino dimohajevAM che. teno vijaya prApta karavAnuM khUba ja Avazyaka che. te te prakAranI mArgagamananI pravRtti svarUpa phaLane joIne tenI pUrve rahelA vidhvajayanuM anumAna karIne ja te te vidhvajayano nirNaya karI zakAya che. - sAmAnya rIte dareka kAryamAM vipno to AvatAM ja hoya che. e vighnothI gabharAIne jo kArya paDatuM mUkI devAmAM Ave to duniyAmAM koI paNa mANasa koI paNa kArya kyAre paNa karI ja nahi zake. e vidgone jItIne badhAM ja kArya karavAnuM sattva meLavI levAya to te badhAM kAryo pUrNa karI zakAya. mokSamArganI sAdhanA daramyAna paNa prAyaH upara jaNAvyA mujaba zItoSNAdi bAhya; rogAdi atyaMtara ane mithyAtva vagere aneka jAtinAM vighno AvatAM ja hoya che. AvA vakhate mumukSu AtmAo zarIranI ciMtA choDI mAtra iSTasiddhinuM ja lakSya rAkhe ane gurupArataMtrya keLavI le to hIna, madhyama ane utkRSTa vighnone jItavAnuM adbhuta sAmarthya teo prApta karI eka parizIlana 91
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakaze. duniyAnuM koi evuM kSetra nathI ke jyAM vighnajaya karavAnuM anivArya na hoya. game te kAraNe dharmakSetramAM Aje vighnajaya aMge ghaNI ja upekSA sevAya che. vighnajayasvarUpa Azayane prApta karavA mATe paNa upara jaNAvelAM traNa vighnamAMthI koi vighna naDe che - ema mAnyA vinA cAle evuM nathI. game te rIte anavasthAne aTakAvI upara jaNAvyA mujaba sattva meLavI ane gurupArataMtrya keLavI vighnono jaya meLavavA prayatnazIla banI rahevuM joie. / / 10-13 / / cothA siddhisvarUpa AzayanuM nirUpaNa karAya che-- siddhistAttvikadharmAptiH, sAkSAdanubhavAtmikA / kRpopakAravinayAnvitA hInAdiSu kramAt / / 10-14 // siddhiriti - siddhiH tAttvikasyAbhyAsazuddhasya na tvAbhyAsikamAtrasya dharmasyAhiMsAderAptirupalabdhiH / sAkSAdanupacAreNa / anubhavAtmikA Atmana AtmanA saMvittirUpA jJAnadarzanacAritraikamUrtikA / hInAdiSu kramAt popAravinayAnvitA, dIne pAnvitA, madhyame vArAnvitA, adhio = vinayayuttA ||10-14|| "sAkSAt anubhava svarUpa tema ja hIna, madhyama ane adhika(utkRSTa)mAM anukrame kRpA, upakAra ane vinayaguNathI yukta evI tAttvika dharmanI je prApti che tene siddhi kahevAya che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke tAttvika dharmanI prAptine siddhi kahevAya che. abhyAsathI (punaH punaH AsevanathI) zuddha banelA dharmane tAttvika dharma kahevAya che. abhyAsadazApanna dharmane tAttvika mAnatA nathI. A tAttvika dharmanI prApti upalabdhisvarUpa che. upalabdhi sAkSAtkArasvarUpa che. adhikRta ahiMsAdi svarUpa tAttvika dharmanI upalabdhi upacArathI rahitapaNe anubhavAtmakarUpe hoya to te siddhi svarUpa bane che. praNidhAnAdi traNa AzayanI prApti pachI A cothA Azayane pAmavAnuM saraLa che. AtmA e dharmanI sArI rIte anubhUti(saMvedana) kare che; je jJAna, darzana ane cAritranI ekarUpa avasthAmAM pariNata hoya che. jJAna, darzana ane cAritra H A tritayAtmaka dharma che. jJAnAdinA kSayopazamabhAvAdi svarUpa e dharma AtmapariNatisvarUpa che. enuM upacArarahita je AtmAne saMvedana thAya che, tasvarUpa siddhi nAmano Azaya che. A Azaya daramyAna mumukSu AtmAone potAnI apekSAe hInaguNavALA pratye kRpA hoya che. madhyama(lagabhaga potAnA jevA)guNavALA pratye upakAra karavAnI arthAt potAne maLelA dharmane prApta karAvavAnI bhAvanA hoya che ane potAnI apekSAe jeo guNathI adhika che temanI pratyenA vinayAdithI yukta A siddhi hoya che. 'yogaviMzikA'nI TIkAmAM mahAmahopAdhyAyajI mahArAjAe A AzayanuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke adhikaguNavALA pU. gurudevAdinI pratyenA vinaya, bahumAna ane vaiyAvRtya ityAdithI yukta, hInaguNavALA pratyenA dAna, dayA, temanA yogalakSaNa batrIzI 92
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhane dUra karavAnI bhAvanA... ityAdithI yukta ane madhyama guNavALA pratyenA upakArathI yukta evI adhikRta dharmasthAna svarUpa ahiMsAdi dharmanI aticArarahita je prApti che tene siddhi kahevAya che. artha-kAmanI siddhi vakhate adhika guNavALA vagerenI pratye jema vinaya, bahumAna vagere pratIta thAya che tema adhikRta dharmanI siddhi vakhate paNa upara jaNAvyA mujaba vinaya, bahumAna vagere guNo hovA joie. anyathA siddhi tAttvika nahIM bane. 10-14 have viniyogasvarUpa pAMcamA AzayanuM nirUpaNa karAya che- anyasya yojanaM dharma, viniyogastaduttaram / kAryamanvayasampattyA, tadavandhyaphalaM matam // 10-15 // anyasyeti-anyasya svavyatiriktasya yojanaM dharme'hiMsAdau viniyogaH / taduttaraM siddhyuttaraM kAryaM / tadanvayasampattyA'vicchedasiddhyA / avandhyaphalamavyabhicAriphalaM mataM / svaparopakArabuddhilakSaNasyAnekajanmAntarasantatodbodhena prakRSTadharmasthAnAvAptihetutvAt / / 10-15 / / bIjAne dharmamAM joDavA : tene viniyoga kahevAya che. te siddhinA uttarakALamAM thanAruM kArya che. viccheda na thavAthI te avaSyaphaLavALuM manAya che." - A pramANe paMdaramA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke, potAne je ahiMsAdi dharmanI siddhi thaI che, te dharmamAM bIjAne joDavA arthAt te dharma bIjAne prApta thAya tema karavuM, tene viniyoga svarUpa Azaya kahevAya che. adhikRta-dharmanI siddhi prApta thayA pachI A viniyoga karavAno che. viniyogathI uttara uttara kSaNamAM adhikRta dharmanI janmAMtaramAM paNa prApti thatI hovAthI te dharmano viccheda thato nathI. paraMtu uttarottara teno saMbaMdha cAlu hovAthI tenuM phaLa avazya prApta thAya che. je anuSThAna A viniyoga nAmanA AzayathI yukta hoya che, te anuSThAna svaparanA upakAranI buddhisvarUpe aneka janmomAM pragaTa thAya che. tethI tenAthI praSTi dharmasthAnanI prApti thAya che. Azaya e che ke adhikRta dharmAnuSThAnanI siddhinA uttarakALamAM potAne prApta thayelI siddhinI jema bIjAne paNa te prApta karAvavA mATe viniyoga nAmano Azaya upayogI bane che. sva ane para AtmA upara upakAra karavAnI buddhi (adhyavasAya) svarUpa A viniyoga bhaviSyamAM aneka janmAMtaramAM satata udhrodha pAme che. tethI parama prakRSTa dharmasthAnanI (sAyikabhAve te te dharmanI) siddhi prApta thAya che. temAM viniyogasvarUpa Azaya hetu bane che. graMthakAra paramarSie "yogavizikA'nI TIkAmAM khUba ja spaSTapaNe "viniyoga"nuM svarUpa samajAvatI vakhate jaNAvyuM che ke- potAne prApta thayelA dharmane bIjA AtmAomAM paNa saMpAdita karavo : te viniyoga che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA paramatAraka upAya mujaba A eka parizIlana 93
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ viniyoga karAto hovAthI aneka janmo sudhI tenI paraMparA pravarte che. tethI anukrame prakRSTa dharmasthAnanI prApti thavAthI te mokSanI pratye avadhya kAraNa bane che. 10-1pI. praNidhAnAdi sAmAnya rIte kriyA svarUpa jaNAtA hovA chatAM te tenAthI abhivyaMgya AzayavizeSa svarUpa che. e Azayarahita kriyA anarthakAriNI che te jaNAvAya che etairAzayayogaistu, vinA dharmAya na kriyA / pratyuta pratyapAyAya, lobhakrodhakriyA yathA // 10-16 // etairiti-etaiH praNidhAnAdibhirAzayayogaistu vinA dharmAya na kriyA bAhyakAyavyApArarUpA / pratyutAntarmAlinyasadbhAvAtpratyapAyAyeSyamANapratikSavighnAya / yathA lobhakrodhakriyA kUTatulAdisaGgrAmAdilakSaNA / taduktaM-"tattvena tu punarnekApyatra dharmakriyA matA / tatprakRtyA[vRttyA]divaiguNyAllobhakrodhakriyA yathA / / 1 / / " l/10-1ddI. A praNidhAnAdi pAMca Azaya vinA bAhyakAyavyApArasvarUpa kriyA dharma mATe thatI nathI paraMtu lobha ane krodhanI kriyAnI jema apAya mATe thAya che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A pUrve caramAvartakALamAM ja yoganI prApti zakya che. anya acaramAvartakALamAM e zakya nathI. Ama jaNAvIne tenuM ja kAraNa che te jaNAvatAM pharamAvyuM hatuM ke acaramAvartakALamAM je kriyAo thAya che te badhI praNidhAnAdi AzayathI rahita hovAthI dravyakriyA(tuccha kriyA)svarUpa che. tenuM kAraNa A zlokathI jaNAvAyuM che ke praNidhAnAdi Azayano jemAM saMbaMdha nathI evI kriyA bAhya zarIranI kriyA svarUpa che. AtmAnA vizuddha pariNAmathI rahita e kriyA che. evI kriyAthI dharmanI prApti to thatI nathI paraMtu tenAthI pratyapAya thAya che. icchAnA viSayathI viruddha (tenA pratirodhaka) evA vipnane pratyapAya kahevAya che. bhaviSyakALamAM jene prApta karavAnI icchA che te viSayanA pratipakSasvarUpa vinane pratyapAya kahevAya che. dharmakriyA puSTi ane zuddhi mATe karAya che. praNidhAnAdi Azaya vinA karAtI dharmakriyA puSTi ane zuddhinuM kAraNa banatI nathI. paraMtu dharmanI laghutA karavAnA kAraNe pApabaMdha thAya che. jema lobhanA kAraNe karAtI khoTAM mAna-mApAM karavAdinI lobhakriyA tema ja krodhanA saMgrAma yuddha vagerenI krodhakriyAthI koI lAbha to nathI paraMtu pratyapAya (karmabaMdhAdi svarUpa) ghaNo thAya che. tema praNidhAnAdi AzayanA yoga vinAnI kriyAthI dharma to thato nathI paraMtu pratyapAya ghaNo ja thAya che. A vAtane jaNAvatAM yogabiMdumAM pharamAvyuM che ke- tAtvika rIte; anAbhoganA kAraNe karAtI dharmakriyA ane lokapaMktithI dharmanI laghutAne karanArI karAtI dharmakriyA : baMnnemAMthI eka paNa dharmakriyA upAdeya manAtI nathI. kAraNa ke e baMnne kriyAomAM pravRtti, viSNajaya vagere 94 yogalakSaNa batrIzI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azayano abhAva che. jema lobhakriyA ane krodhakriyA lAbhanuM kAraNa banatI nathI. paraMtu pratyapAyanuM kAraNa bane che tema dharmakriyA paNa ajJAna ane dharmanI hAni karavAnA kAraNe saMmata banatI nathI paraMtu pratyapAya mATe thAya che. 10-16 // praNidhAnAdi Azayarahita kriyA dharma mATe thatI nathI. tethI je siddha thAya che; te jaNAvAya che-- tasmAdacaramAvartteSvayogo yogavartmanaH / yogyatve'pi tRNAdInAM ghRtatvAdestadA yathA / / 10-17 // tasmAditi - tasmAtpraNidhAnAdyabhAvAd / acaramAvarteSu / yogavartmano yogamArgasya / ayogo'sambhavaH / yogyatve'pi yogasvarUpayogyatve'pi / tRNAdInAM / tadA tRNAdikAle / yathA ghRtatvAderayogaH / tRNAdipariNAmakAle tRNAderghRtAdipariNAmasvarUpayogyatve'pi ghRtAdipariNAmasahakAriyogyatAbhAvAdyathA na ghRtAdipariNAmastathA prakRte'pi bhAvanIyam / ata eva sahakAriyogyatAbhAvavati tatra kAle kAryAnupadhAnaM tadyogyatAbhAvavattvenaiva sAdhayitumabhipretyAha haribhadrasUriH [yogabindau 13-14 zloka-yugalaM ]"tasmAdacaramAvarteSvadhyAtmaM naiva yujyate / kAyasthititaroryadvattajjanmasvAmaraM sukham ||1|| taijasAnAM ca jIvAnAM bhavyAnAmapi no tadA / tathA cAritramityevaM nAnyadA yogasambhavaH ||2||" iti / / 10-17 / / "praNidhAnAdi Azayano abhAva hovAthI acaramAvarttakALamAM yogamArganA yogano (saMbaMdhano) abhAva hoya che. te vakhate yogamArganI svarUpayogyatA hovA chatAM tRNAdimAM ghInA pariNAmanA abhAvanI jema acaramAvarttakALamAM yogamArgano ayoga hoya che." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke aca2mAvarttakALamAM yogamArganI prAptinI svarUpayogyatA hovA chatAM praNidhAnAdi Azayano abhAva hovAthI yogamArganI prAptino saMbhava nathI. je kALamAM ghAsa vagere hoya che; te kALamAM tRNAdi (ghAsa vagere) pariNAmamAM ghI vagere pariNAma svarUpa thavAnI yogyatA (svarUpayogyatA) hovA chatAM tRNAdi-pariNAmanA kALamAM jema dhRtAdi (ghI vagere) pariNAma thato nathI tema aca2mAvarttakALamAM yogamArganI prAptinI svarUpayogyatA hovA chatAM yogamArganI prAptinI koi ja saMbhAvanA hotI nathI. acaramAvarttakALamAM yogamArganI prAptinI svarUpayogyatA hovA chatAM kAlAdi sahakArIkAraNanI yogyatAno abhAva che. tethI ja sahakArIkA2NanI yogyatAnA abhAvavALA kALamAM je kAryano abhAva hoya che, te yogyatAnA abhAvane laine ja che H te siddha karavAnA abhiprAyathI zrI haribhadrasUrimahArAjAe 'yogabiMdu'mAM (zloka naM. 93-94) jaNAvyuM che ke- 'lokapaMkti mATe karAtI dharmakriyA adharmasvarUpa hovAthI acaramAvarttakALamAM adhyAtmasvarUpa yoga prApta thato nathI. anaMtI utsarpiNI ane avasarpiNI kAla pramANa utkRSTa svakAyasthitivALA vanaspatikAyanA jIvane eka parizIlana 95
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMtAnaMta vanaspatinA janmomAM jema devasaMbaMdhI sukha prApta thatuM nathI tema acaramAvartakALamAM adhyAtma prApta thatuM nathI. devasaMbaMdhI sukhonI prAptinAM kAraNa aNuvrato ane mahAvrato vagere che. tenI prApti vanaspatikAyanA anaMtAnaMta janmomAM kyAre paNa thatI nathI. kahevAnuM tAtparya e che ke vanaspatikAyanA te jIvane devasaMbaMdhI sukhanAM kAraNono ja abhAva hovAthI kAryabhUta devasaMbaMdhI sukhano abhAva che. Ama hovA chatAM te jIvamAM te sukhanI yogyatA kALane laIne nathI tema jaNAvyuM che. AthI samajI zakAya che ke sahakArI kAraNonI yogyatAnA abhAvavALA kALamAM kAryanI anutpatti jIvanI ayogyatA(yogyatvAbhAva)nA kAraNe che. anyathA te te kAraNanA abhAvane laIne kAryanI prApti thaI na hoya tyAre jIvanI ayogyatAdinuM varNana nirarthaka banI jAya che... ityAdi barAbara samajI levuM joie. tema ja "yogabiMdumAM upara jaNAvelI vAtanA anusaMdhAnamAM jaNAvyuM che ke tejaskAya ane vAyukAyanA, manuSyapaNAne paNa prApta karavA mATe ayogya evA bhavya jIvone paNa dezathI ke sarvathI cAritrano saMbhava nathI, tema acaramAvartakALamAM yogano saMbhava nathI. teukAya ane vAukAyanA jIvo marIne manuSyagatimAM utpanna thatA nathI tethI temane cAritranI prApti na thAya. paraMtu Ama chatAM cAritranI prApti mATe teo ayogya che ema jaNAvyuM che; te upara jaNAvelI vAtanA samarthanane sUcave che. ||10-1NI, yoganI (yogamArganI) prApti mATe acaramAvartakALa ayogya che - e jaNAvIne have yogya kALane jaNAvAya che- navanItAdikalpastaccaramAvartta iSyate / atraiva vimalo bhAvo gopendro'pi yadabhyadhAt // 10-18 // navanItAdIti-navanItAdikalpo ghRtapariNAmanibandhananavanItadadhidugdhAditulyaH / tat tasmAt / caramAvarta iSyate / yogapariNAmanibandhanam / atraiva caramAvarta eva vimalo bhAvo bhavAbhiSvaGgAbhAvAdbhavati / yadgopendro'pi abhyadhAdbhaGgyantareNa / / 10-18 / / "tethI yogamArganI prApti mATe mAkhaNa, dahIM vagere jevo caramAvartakALa manAya che. A kALamAM ja nirmalabhAvanI prApti thAya che. gopendra nAmanA vidvAne paNa prakAratarathI te jaNAvyuM che." - A pramANe aDhAramA zlokano sAmAnya artha che. tenuM tAtparya e che ke, vRtAdi pariNAma mATe mAkhaNa, dahIM ke dUdha vagereno pariNAma jema kAraNa bane che tema yogamArganI prApti mATe caramAvartakALa navanIta(mAkhaNa) vagere jevo manAya che. arthAtu yoganI prApti mATe zaramAvartakALa kAraNa bane che. A caramAvartakALamAM ja nirmaLa evA bhAvanI prApti thAya che. kAraNa ke 96 yogalakSaNa batrIzI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ A kALamAM bhavAbhiSyaMgano abhAva hoya che. nisargathI ja A kALamAM evA prakAranI bhavanI pratye Asakti hotI nathI ke jethI yogamArganI prAptimAM avarodha Ubho thAya. yoganI prAptimAM sauthI moTo avarodha ja bhavAbhivaMgano che. ca2mAvarttakAlavattva jIvone bhavAbhiSyaMga evo utkaTa koTino hoto nathI ke jethI yogamArgane prApta karavAnI temanI yogyatA nAza pAme ane yogamArganI prApti thAya nahi. sahakArIkAraNasAmagrI prApta thAya eTale caramAvarttakALamAM yogamArganI prApti thai jAya che. A vAtane prakArAMtarathI nIce jaNAvyA mujaba gopendra paNa jaNAvI che, je have pachInA zlokathI jaNAvAya che. 10-18|| gopendra je jaNAvyuM che; te jaNAvAya che-- anivRttAdhikArAyAM prakRtau sarvathaiva hi / na puMsastattvamArge'smijijJAsApi pravarttate // 10-19 // anivRtteti--anivRttaH pratilomazaktyAntaralIno'dhikAraH puruSAbhibhavanarUpo yasyAstasyAM prakRtau / sarvathaiva hi sarvaireva prakAraiH / apunarbandhasthAnasyApyaprAptAvityarthaH / na naiva puMsaH tattvamArge'smin vaktumupakrAnte / jijJAsApi jJAtumicchApi kiM punastadabhyAsa ityapizabdArthaH pravartate saJjAyate / / 10-19 / / "sarva prakAre ja (koi paNa rIte) adhikAranI nivRttithI rahita prakRti hoya tyAre A tattvamArgamAM puruSane jijJAsA paNa prApta thatI nathI." - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke pratilomazaktithI aMtaralIna thayo che puruSano abhibhava karavA svarUpa adhikAra jeNIno evI prakRti hote chate arthAt puruSano abhibhava karavAnA svabhAvavALI prakRti hote chate, koi paNa rIte e svabhAvamAM saheja paNa parivartana thayeluM na hovAthI apunabaMdhasthAna(apunarbaMdhakadazA)nI paNa prApti thayelI na hovAthI; jenuM nirUpaNa karAya che te A yogamArgane vize (tattvamArgane vize) puruSane jANavAnI icchA paNa thatI nathI. to pachI te viSayano abhyAsa kyAMthI thAya ? - A pramANe TIkAno yathAzrutArtha che. kahevAno Azaya e che ke sAMkhyadarzananI mAnyatA mujaba puruSa ane prakRti A mULabhUta be tattvo che. puruSa cetana, avikArI, ekAMte phUTasthanitya che. zuddha sphaTikanI jema nirmaLa ane koi paNa kAryano akartA che. prakRti jaDa che. sAkSAt ane paraMparAe te te kAryane utpanna karanArI che. pariNAmInitya che. prakRtithI mahat(buddhi)tattva utpanna (AvirbhUta) thAya che. mahattattvathI ahaMkAra ane ahaMkArathI agiyAra indriyo (pAMca zravaNa vagere jJAnendriya, vAk, pANi, pAda, pAyu ane upastha - A pAMce karmendriyo ane mana) tema ja zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza - A pAMca tanmAtrAo utpanna thAya che. pAMca tanmAtrAothI anukrame AkAza, teja, jala, pRthvI ane vAyu - A pAMca mahAbhUto AvirbhUta thAya che. puruSa vagere cAra, agiyAra indriyo, eka parizIlana 97
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcatanmAtrA ane paMcamahAbhUto - A pacIsa tattvo sAMkhyAbhimata che. upara jaNAvyA mujabano sRSTikrama che. tenAthI taddana viparIta krame pralaya che. je jemAMthI AvirbhAva pAme che te temAM lIna thAya che. (vilaya pAme che.) jethI te te svarUpe tenuM astitva pratIta thatuM nathI. samagra jagatanI sRSTi ane pralayano e krama che. Ane anulomakrama kahevAya che. AnAthI viparIta kramane pratiloma kahevAya che. nyAyanI paribhASAmAM pratiyogitA ke svAbhAvavatta saMbaMdha svarUpa pratiloma sAmarthya samajI zakAya.. ityAdi tenA jJAtA pAsethI barAbara samajI levuM joie. ahIM to zlokArthane samajavA mATe upayogI aMza ja varNavyo che. II10-19lA upara jaNAvelI vAtane daSTAMta dvArA spaSTa karAya che sAdhikAraprakRtimatyAvarte hi niyogataH / pathyeccheva na jijJAsA kSetrarogodaye bhavet // 10-20 // sAdhikAreti-sAdhikArA puruSAbhibhavapravRttA yA pravRtti(kRti)stadvatyAvarte hi / niyogato nizcayataH / jijJAsA tattvamArgaparijJAnecchA na bhavet / kSetrarogodaya iva pathyecchA / kSetrarogo nAma rogAntarAdhArabhUtaH kuSTAdirogaH / tato yathA pathyApathyadhIviparyAsastathA prakRte'pi / / 10-20 // puruSano abhibhava karavA svarUpa adhikAravALI prakRti jemAM che evA kALamAM (arthAt evA kALamAM vartatI prakRtinA kAraNe) nizcaye karI, koDharogAdi hote chate pathya-saMbaMdhInI icchAnI jema jANavAnI (tattvamArgane jANavAnI) icchA thatI nathI." - A pramANe visamAM zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke avAMtara rogonA AdhArabhUta koDharogAdi svarUpa kSetrarogano jyAre AvirbhAva thAya che tyAre rogIne pathya vAparavAnI icchA thatI nathI. tema upara jaNAvyA mujaba sAdhikAra prakRti hoya tyAre te kALamAM AtmAne tattvamArga jANavAnI icchA (jijJAsA) thatI nathI. sAMkhyadarzanaprasiddha puruSAdi tattvanA parijJAna mATe kharI rIte to te darzanano abhyAsa yogya rIte karI levo joIe. tyAM sudhI; karmarahita AtmAnuM je zuddha svarUpa che tenA jevuM puruSatattva che, ATha karmaprakRtionuM ja svarUpa che tenA jevuM prakRtitattva che ane kSayopazamabhAvanuM je mana che tenA jevuM buddhitattva che - e samajIne upara jaNAvelI vAtane samajavA prayatna karavo joie. AtmA ke mana jyAre paNa khUba ja utkaTa koTinuM sarva keLavI le che tyAre karmanuM jora cAlatuM nathI. paraMtu jyAre ApaNo AtmA ane mana sAva ja zithila bane che tyAre karma nahIM - jevuM hoya toya tenuM jora vadhI jAya che. eno anubhava to ApaNane saune che. koi paNa jAtanuM karma jyAre AtmAdine dabAvIne paravaza banAve che tyAre karmathI AtmA abhibhUta bane che. AthI taddana viparIta rIte AtmAdi baLavAna banI karmane paravaza na bane to karma abhibhUta bane che. 98 yogalakSaNa batrIzI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ sattvazALI puNyAtmAonA jIvanamAM evuM ApaNane jovA maLatuM hoya che. zrI tIrthaMkara paramAtmA ane teozrInI paramatAraka AjJA mujaba ArAdhanA karanArA mahAtmAonI apekSAe karma taddana ja balIna che. jyAre ApaNe karmanI apekSAe baLahIna chIe. ApaNI A avasthAne sAMkhyadarzananI paribhASAmAM puruSAbhibhavasvarUpa prakRtyadhikAra kahevAya che. AvI avasthAmAM puruSane tattvamArganI jijJAsA paNa prApta thatI nathI. zlokamAM jaNAvelI vAtano thoDo khyAla Ave; eTalA mATe ahIM thoDo prayatna karyo che. bAkI to sAMkhyadarzananI vAta ekAMtanityAdinI temanI mAnyatA pramANe saMgata nathI - e avasare jaNAvyuM che ane avasare jaNAvAze. koDha vagere kSetraroganA kAraNe jema pathya ane apathyane AzrayIne apathya ane pathyanI buddhi svarUpa viparyAsa thAya che tema ahIM paNa sAdhikAraprakRtinA kAraNe tattvamArganI jijJAsA paNa thatI nathI. e samajI zakAya evuM che. //10-20nA sAdhikAra prakRti hoya tyAre tattvamArganI jijJAsA paNa thatI nathI, e je rIte cokkasa karAya che - te jaNAvAya che. puruSAbhibhavaH kazcit, tasyAmapi hi hIyate / yuktaM tenaitadadhikamupariSTAd bhaNiSyate // 10-21 // puruSeti-tasyAmapi hi jijJAsAyAmapi hi satyAM / kazcit puruSAbhibhavaH prakRte hIyate (prakRtehIyate) nivartate / na hokAntenAkSINapApasya vimalo bhAvaH sambhavati / tenaitadgopendroktaM yuktam / adhikamapariNAmyAtmapakSe tadabhibhavatannivRttyAdyanupapattilakSaNamupariSTAdagrimadvAtriMzikAyAM bhaNiSyate / / 10-21 // "tatvamArganI jijJAsA hote chate prakRti dvArA thato puruSAbhibhava thoDo nivRtta thAya che. tethI gopendra je A jaNAvyuM che te yukta che. A sivAya temaNe je jaNAvyuM che te viSayamAM have pachI jaNAvAze." - A pramANe ekavIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke A saMsAramAM anAdikALathI prakRtithI puruSano abhibhava thato ja Avyo che. temAM koI paNa prakAre saheja paNa hrAsa (ghaTADo) na thAya to tattvanI jijJAsA paNa thatI nathI. A pramANe A pUrve jaNAvyuM che. teno nirNaya je rIte karAya che te A zlokathI jaNAvAya che. enuM tAtparya spaSTa che ke tattvamArganI jijJAsAmAM paNa (arthAt tattvamArganA abhyAsAdimAM ja nahIM) prakRtithI thato puruSano abhibhava kAMIka paNa ocho thAya che. kAraNa ke ekAMte koI paNa aMze jenuM pApa kSaya pAmyuM nathI; tene vimala bhAva prApta thAya e zakya nathI. tattvamArganI jijJAsA svarUpa vimala bhAva jo prApta thayo hoya to tyAM mAnavuM joIe ke kAMIka puruSAbhibhava ocho thayo che. tethI zloka naM. 19mAM jaNAvelI gopendranI vAta barAbara che. e sivAya AtmAne ekAMte apariNAmI mAnavAthI teno abhibhava, tenA abhibhavanI nivRtti vagere je eka parizIlana 99
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte anupapanna thAya che, te badhuM have pachInI batrIsImAM jaNAvAze. ahIM to yoganA svarUpanuM nirUpaNa karavAnuM udiSTa che. eTale tene upayogI ahIM jaNAvyuM che. 10-21 A rIte acaramAvartakALamAM yogamArganI prApti thatI nathI - e spaSTapaNe jaNAvIne tethI je nizcita thAya che te jaNAvAya che- bhAvasya mukhyahetutvaM tena mokSe vyavasthitam / tasyaiva caramAvarte kriyAyA api yogataH // 10-22 // bhAvasyeti-tena bhAvasyAntaHpariNAmasya mokSe mukhyahetutvaM vyavasthitaM / tena sa eva yoga ityuktaM bhavati / tasyaiva yogatazcaramAvarte kriyAyA api mokSe mukhyahetutvam, atastasyA api yogatvamiti / / 10-22 / / tethI mokSanI pratye bhAvanI mukhya hetutA che; te vyavasthita (pramANathI pratiSThita) che. tethI te bhAva ja yoga che - e nizcita thAya che. te aMtaHkaraNanA pariNAma svarUpa bhAvAtmaka yoganA saMbaMdhathI caramAvartakALamAM kriyAmAM paNa mokSa pratye mukhyakAraNatA che. tethI te kriyA paNa yogasvarUpa che. A pramANe bAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya lagabhaga spaSTa che. aMtaHpariNAmasvarUpa bhAva che. mokSanI pratye mukhya kAraNa te ja che. caramAvartakALamAM ja tenI prApti thAya che. acaramAvartakALamAM koI paNa rIte tenI prApti thatI ja nathI. A rIte mokSanI pratye bhAva mukhya kAraNa hovAthI te yogasvarUpa che. te yoganA saMbaMdhanA kAraNe te te kriyAo paNa mokSanI pratye mukhya hetu bane che. tethI te paNa yoga svarUpa che... ityAdi spaSTa che. // 10-2rI/ aMtaHpariNAma svarUpa bhAva mokSanI pratye kAraNa bane; paraMtu bAhya kriyAo tenAthI taddana vilakSaNa hovAthI te mokSanI pratye kaI rIte kAraNa bane ? A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- rasAnuvedhAt tAmrasya, hematvaM jAyate yathA / kriyAyA api samyaktvaM, tathA bhAvAnuvedhataH // 10-23 // rasAnuvedhAditi-tAmrasya rasAnuvedhAt siddharasasamparkAd yathA hematvaM jAyate / tathA kriyAyA api bhAvAnuvedhataH samyaktvaM mokSasampAdanazaktirUpam / / 10-23 / / zlokArtha spaSTa che ke siddharasanA saMparkathI tAMbu jema suvarNa bane che; tema aMtaHpariNAma svarUpa bhAvanA anuvedhathI kriyA paNa samya arthAta mokSane prApta karAvavAnI zaktivALI bane che. siddharasajevA bhAvanA acittva sAmarthyathI bAhyakriyAo paNa aMtaHpariNAmasvarUpa banI jAya che, jethI mokSa saMpAdanane anukULa evA sAmarthyathI pUrNa bane che.. ityAdi sugama che. 10-23 upara jaNAvyA mujaba bhAvanA anvedhathI kriyA paNa mokSa prApta karAvavA samartha bane che - e pramANe jaNAvyuM. tyAM bhAvano anuvedha je rIte upayogI bane che - te jaNAvAya che 100 yogalakSaNa batrIzI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvasAtmye'ta evAsyA bhaGge'pi vyaktamanvayaH / suvarNaghaTatulyAM tAM buvate saugatA api // 10-24 // bhAveti-ata evAsyAH kriyAyA bhAvasAtmye svajananazaktyA bhAvavyAptilakSaNe sati / bhaGge'pi tathAvidhakaSAyodayAnAze'pi / vyaktaM prakaTam / anvayo bhAvAnuvRttilakSaNaH / tadvyaktyabhAve'pi tacchaktyanapagamAd / ata eva tAM bhAvazuddhAM kriyAM saugatA api suvarNaghaTatulyAM buvate / yathA hi suvarNaghaTo vidyamAno'pi na svarNAnubandhaM muJcati evaM zubhakriyA tathAvidhakaSAyodayAdagnApi zubhaphalaiveti / tdidmuktN"bhAvavRddhiratoDavaa sAnuvarje moDayam jIyateDacerI tatsavavaTamin IIchA" rUti 10-24 bhAvanA anuvedhathI kriyAmAM mokSasaMpAdanane anukULa evI zakti AvatI hovAthI ja bhAvanuM sAmya hote chate, kriyAno koI vAra bhaMga thAya topaNa bhAvanA anvaye pragaTa hoya che. AthI ja te bhAvazuddha kriyAne bauddhoe suvarNanA ghaDA jevI mAnI che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke caramAvartakALamAM mokSanI pratye mukhya hetu svarUpa je bhAva che tenA anuvedhathI kriyA paNa mokSanI pratye mukhya hetu bane che. tethI kriyAnuM bhAvasAmya hote chate eTale ke bhAvane utpanna karavAnI zakti vaDe bhAvathI vyApta kriyA hote chate; koI vAra tevA prakAranA kaSAyanA udayanA kAraNe (kaSAyamohanIyakarmanA udayanA kAraNe) kriyAno nAza thAya topaNa bhAvanI anuvRtti cAlu ja hoya che, te pragaTa rIte samajI zakAya che. kAraNa ke bhAvaviziSTa kriyA svarUpa tathyaktino abhAva hovA chatAM tyAM bhAvAnukUla zaktino apagama thato nathI. AthI ja AvI bhAvazuddha kriyAne bauddhoe sonAnA ghaDA jevI varNavI che. jema sonAno ghaDo bhedAto hoya to paNa sonAnA anubaMdha(suvarNatva)no tyAga karato nathI. tema tevA prakAranA kaSAyanA udayathI zubhakriyA bhagna thatI hoya to paNa zubha phaLane ApanArI bane che. arthAt te zubhabhAvanA anubaMdhano tyAga karatI nathI. yogabiMdumAM e vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke "mithyAtvamohanIyAdikarmanA suMdara layopazamathI bhAvanI vRddhi avazya thAya che. anubaMdhavALuM evuM prazastaphaLane ApavAvALuM zubha anuSThAna sonAnA ghaDA jevuM che. - ema bIjAoe paNa varNavyuM che.' bhAvanI vRddhi mATe mithyAtvamohanIyakarmano hrAsa anivArya che. koI paNa anuSThAna mithyAtvamohanIyakarmanA vigamathI sahita hoya to ja te bhAvAnuvedhathI yukta bane che. anyathA bhAvathI rahita hoya che. AthI samajI zakAze ke yogasvarUpa anuSThAnanI prApti mATe satsayopazama Avazyaka che. anAdikAlIna mithyAtvamohanIyakarmanA prabaLa udayathI je anuSThAna thAya che te mATInA ghaDA eka parizIlana 101
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jevuM che. atyaMta asAra ane tuccha koTinuM e anuSThAna che. enAthI bhAvanI prApti ja thatI nathI. anya bauddhAdi darzanakAro paNa jene suvarNaghaTa jevuM mAne che, tene ApaNe paNa mAnavuM paDe - emAM koi paNa prakAranI dvidhA sevavAnuM koi ja kAraNa nathI. bhAvazUnya anuSThAnane mokSanuM kAraNa koi paNa mAnatuM nathI. kaSAyanA udayathI bhagna baneluM evuM paNa anuSThAna bhAvAnuviddha hovAthI vivakSita phaLane ApanAruM bane che... ityAdi spaSTa che. 10-24 upara jaNAvelI vAtane spaSTa karAya che-- zirodakasamo bhAvaH, kriyA ca khananopamA / bhAvapUrvAdanuSThAnAd, bhAvavRddhirato dhruvA ||10-25 / / zireti-zirodakasamastathAvidhakUpe sahajapravRttazirAjalatulyo bhAvaH / kriyA ca khananopamA zirAzrayakUpAdikhananasadRzI / ato bhAvapUrvAdanuSThAnAdbhAvavRddhirdhruvA / jalavRddhau kUpakhananasyeva bhAvavRddhau kriyAyA hetutvAdbhAvasya dalatve'pi bahudalamelanarUpAyA vRddhestadanvayavyatirekAnuvidhAnAt / / 10-25 / / "zirAnA jala jevo bhAva che ane kUvA vagerene khodavA jevI kriyA che. tethI bhAvapUrvakanA anuSThAnathI bhAvanI vRddhi nizcita che." - A pramANe pacIsamA zlokano sAmAnyArtha che. eno Azaya samajI zakAya che ke jamInamAMthI svAbhAvika rIte nIkaLatA pANIne zirodaka (zirAjala) kahevAya che. evA jalanI vRddhi mATe jamInane khodavAthI kUvA, talAva, vAvaDI vagere banAvAya che. ahIM bhAvane zirodakanI upamA ane kriyAne kUvA vagerene khodavAnI upamA ApavAmAM AvI che. jamInamAM svAbhAvika pANI pravarte che. tene pAmavA mATe jamInane khodIne jema kUvA vage2e banAvAya che tema ahIM paNa AtmAmAM rahelA bhAvane pAmavA mATe ane tenI vRddhi thAya, e mATe kUvA vagerenA khanana jevI kriyA che. bhAvapUrvaka anuSThAna karavAthI bhAvanI vRddhi cokkasa thAya che. jalanI vRddhimAM kUvA vagerenuM khanana jema kAraNa che tema bhAvanI vRddhimAM kriyA kAraNa che. yadyapi pUrvabhAvathI ja uttarabhAva utpanna thato hovAthI bhAvanI vRddhimAM kriyAne kAraNa mAnavAnI jarUra nathI. paraMtu bhAva bhAvanuM kAraNa hovA chatAM jyAre kriyA hoya che tyAre bhAvanA pramANanI adhikatA hoya che ane jyAre kriyA hotI nathI tyAre bhAvanA pramANanI adhikatA hotI nathI. A anvayavyatirekanA kAraNe kriyAmAM bhAvavRddhinI hetutA manAya che. ityAdi samajI levuM joie. zrI vItarAgaparamAtmAnA zAsanane choDIne bIjA zAsanamAM paNa upara jaNAvyA mujaba mokSanI pratye bhAvanI ane bhAvapUrvakanI kriyAnI mukhyahetutA svIkArelI che. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsanamAM e mujaba hoya te samajI zakAya che. yogamArganI prAptimAM A yogalakSaNa batrIzI 102
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte bhAvanI ja mukhyatA che. bhAvane laIne ja kriyAnI mukhyatA che. pANInI sera ane kRpAdikhanananI upamAthI bhAva ane kriyAnI mokSa pratyenI upayogitAno spaSTa khyAla Ave che. pANI vinA cAlatuM nathI. e mATe kRpAdinuM khanana anivArya che. paraMtu game tyAM kUpAdinA khananathI pANI maLatuM nathI. tema ja kUpAdinA khanana vinA paNa pANI maLatuM nathI. bhAvanI prApti, rakSA ane vRddhi mATe kriyA upayogI che ane kriyAne saphaLa banAvavA mATe bhAva upayogI bane che. ubhayasApekSa vastuomAM anyataranA abhAve vastunA abhAvano prasaMga Ave che. 10-2pA. bhAva vinAnI ane bhAvapUrvakanI kriyAmAM je pharaka che te jaNAvAya che- maNDUkacUrNasadRzaH, klezadhvaMsaH kriyAkRtaH / tadbhasmasadRzastu syAd, bhAvapUrvakriyAkRtaH // 10-26 // maNDUketi-kriyAkRtaH kevalakriyAjanitaH / klezadhvaMso rAgAdiparikSayaH / maNDUkacUrNasadRzaH, punarutpattizaktyanvitatvAt / bhAvapUrvakriyAkRtastu tadrasmasadRzo maNDUkabhasmasadRzaH syAt, punarutpattizaktyabhAvAd / evaM ca klezadhvaMsavizeSajanakaH zaktivizeSa eva kriyAyAM bhAvavRddhyanukUla iti phalitam ||10-26ll. "kevala kriyAnA kAraNe utpanna thayelo rAgAdi klezono dhvaMsa deDakAnA cUrNa jevo che ane bhAvapUrvakanI kriyA vaDe utpanna thato e klezadhvaMsa deDakAnA bhasma jevo che." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. bhAvathI rahita mAtra kriyAnA kAraNe rAga, dveSa ane moha - A phlezono je dhvaMsa thAya che; te klezadhvaMsa deDakAnA cUrNa jevo che. kAraNa ke deDakAnuM cUrNa jema avAMtara sahakArI kAraNasAmagrInA yoge deDakAne utpanna karavAnI zaktithI yukta che; tema ahIM paNa mAtra kriyAthI thayelA klezadhvaMsamAM; tevA prakAranA klezanAM nimitto maLavAthI klezane pharIthI utpanna karavAnI zakti rahelI che. arthAt AtyaMtika klezadhvaMsa; mAtra kriyAthI thato nathI. bhAvapUrvakanI kriyAthI utpanna thayelo je klezadhvaMsa che te deDakAnA bhasma jevo che. kAraNa ke deDakAnA bhasmathI, avAMtara kAraNasAmagrIno yoga thAya topaNa pharI pAchA deDakA utpanna thatA nathI. tema ahIM paNa bhAvapUrvakanI kriyAthI thayelA klezadhvaMsamAMthI; game tevAM rAgAdina nimitto maLe toya kleza utpanna thato nathI. AthI samajI zakAze ke klezadhvaMsavizeSa(deDakAnA bhasma jevA AtyaMtika dhvaMsavizeSa)janaka je zaktivizeSa che; te ja kriyAmAM bhAvavRddhine anukULa che. Azaya e che ke bhAvavRddhine anukULa je kriyA che temAM zaktivizeSa che ke jethI te kriyAthI (deDakAnA bhasma jevo) klezadhvaMsavizeSanI utpatti thAya che. bhAvapUrvakanI ane bhAva vinAnI kriyAmAM e vizeSa che. ./10-2dI eka parizIlana 103
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA ca mAvI mukyatuvaM tena mo... (22) A zlokamAM; kriyAmAM paNa mokSahetutA jaNAvI che, te kaI rIte che te jaNAvAya che vicitrabhAvadvArA tat, kriyA hetuH zivaM prati / asyA vyaJjakatApyeSA, parA jJAnanayocitA // 10-27 // vicitreti-vicitro bhAvo'dhyAtmAdirUpastadvArA kriyA zivaM prati hetuH / daNDa iva cakrabhramidvArA ghaTe / kAraNatA ca tasyAH zaktivizeSeNa na tu bhAvapUrvakatvenaiva, bhAvasyAnyathAsiddhiprasaGgAd / asyAH kriyAyA vyaJjakatApyeSA hetutAvizeSarUpA parA / ata eva bhAvasya jJApakatvarUpAbhivyaJjakatA jJAnanayocitA jJAnanayaprAdhAnyopayuktA, na tu vyavahArato vAstavI, anyathA satkAryavAdaprasaGgAditi bhAvaH / / 10-27 / / tethI mokSanI pratye kriyA vicitra adhyAtmAdi svarUpa bhAva dvArA kAraNa che. kriyAnI vyajakatA paNa hetutAvizeSa svarUpa jJAnanayanI apekSAe zreSTha che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano zabdArtha che. teno bhAvArtha e che ke jema ghaTanI pratye cakrabhramaNa dvArA daMDa kAraNa bane che tema mokSanI pratye bhinna bhinna adhyAtmabhAvanAdi svarUpa bhAva dvArA kriyA kAraNa bane che. kriyAmAM je mokSanI pratye kAraNatA manAya che te temAM rahelI bhAvane anukULa evI zaktivizeSa svarUpe manAya che, paraMtu bhAvapUrvakatva svarUpe manAtI nathI. kAraNa ke tema karavAthI daMDatvanI jema bhAvane paNa anyathAsiddha mAnavAno prasaMga Avaze. ghaTanI pratye daMDatvasvarUpe daMDa kAraNa hovAthI jema daMDatva anyathAsiddha manAya che tema bhAvapUrvakatvasvarUpe kriyAne kAraNa mAnavAmAM Ave to bhAvane anyathAsiddha mAnavAno prasaMga Avaze. bhAva dvArA kriyAne kAraNe mAnavA karatAM mokSanI pratye bhAvane ja kAraNa mAnavo. pUrvapUrva bhAvathI ja uttara uttara bhAvanI utpatti thavAthI bhAvanI vRddhi thAya che. kriyA to bhAvanI vyajaka che. - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke kriyAmAM je bhAvanI vyakatA che te, upara jaNAvyA mujabanI bhAvanI pratye temAM rahelI kAraNatA-vizeSa svarUpa zreSTha koTinI vyajakatA che. bhAvanI pratye kriyA kAraNa che. temAM kAraNatA che. e kAraNatA ja zreSTha vya~tA che. sAmAnya rIte vyajaka kAraNa ja hoya evo niyama nathI ane kAraNa vyajaka ja hoya evo niyama nathI. dA.ta. jalAdinA madhurAdi rasanuM vyajaka haraDe vagerenuM bhakSaNa che. paraMtu te madhurAdinuM kAraNa nathI. tema ja ghaTAdinA kAraNa daMDAdi ghaTAdinA vyaMjaka nathI. bhAvanI vyajaka kriyA bhAvanuM kAraNa paNa che. A ja kriyAmAM bhAvanI para vyakatA che. 104 yogalakSaNa batrIzI
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI ja bhAva mokSanuM jJApaka che. arthAt bhAvamAM tevA prakAranI jJApakatA svarUpa abhivyajakatA che - A pramANe je jaNAvAya che, te jJAnanayanI mukhyatAe jaNAvAya che. vyavahAranayanI (kAryakAraNabhAvanI vivakSAnI) apekSAe te vAstavika nathI. vyavahAranayanI apekSAe paNa jo e vAstavika manAya to kAryakAraNabhAvanA virahe sarvathA satkAryavAdano prasaMga Avaze. kathaMcitsatkAryavAdanA siddhAMtanI hAnino prasaMga Avaze.. ityAdi barAbara samajI levuM joIe. 10-razA yoganA lakSaNano niSkarSa jaNAvAya che- vyApArazcidvivartatvAd, vIryollAsAcca sa smRtaH / vivicyamAnA bhidyante, pariNAmA hi vastunaH // 10-28 // vyApAra iti-sa yogazcidvivartatvAjjJAnapariNAmAt / vIryollAsAdAtmazaktisphoraNAcca / vyApAraH smRtaH / kramavataH pravRttiviSayasya vyApAratvAd / etena dravyAdervyavacchedaH / hi yataH vivicyamAnA bhedanayena gRhyamANA vastunaH pariNAmA bhidyante / tathA ca na vyApArAzrayasyApi vyApAratvamiti bhAvaH / / 10-28 / / jJAnasvarUpa pariNAmanA kAraNe ane AtmAnI zakti phoravavAnA kAraNe te yoga vyApArasvarUpa manAya che. kAraNa ke vastunAM pariNAmo paryAyanayathI vicAratA bhinna thAya che." aThThAvIsamA zlokanA e arthano bhAva e che ke - jJAnasvarUpa pariNAmanA kAraNe ane vilAsanA kAraNe je mokSano kAraNabhUta AtmavyApAra thAya che, tasvarUpa yoga che. kramavALA pravRttinA viSayane vyApAra kahevAya che. dravya ane tenA sahabhAvI guNo kramika pravRttinA viSaya na hovAthI tene (dravya ane guNane) vyApAra svarUpa manAtA nathI. AthI samajI zakAze ke yoga dravya ke guNa svarUpa nathI, paraMtu kramabhAvI paryAyasvarUpa che. abhedanayanI apekSAe dravya ke guNathI abhinna ja tenAM pariNAma hovAthI dravyAdi svarUpa paNa vyApAra mAnavo joIe. tethI pariNAmasvarUpa vyApAranA Azrayane paNa vyApAra mAnavAno prasaMga Avaze' - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke bhedanayane(paryAyanayane) AzrayIne prahaNa karAtA vastunAM pariNAmo dravyAdithI bhinna hovAthI dravyAdimAM vyApAratva mAnavAno prasaMga nahIM Ave. tema ja vyApArAzrayamAM vyApAratva mAnavAno paNa prasaMga nahIM Ave. ahIM samajI levuM joie ke dravyArthikanayanI apekSAe sAMkhyAdi darzanaprasiddha AtmAnuM zuddha, buddha... vagere svarUpa ja mAnI levAmAM Ave ane anya paryAyArthika nayanI apekSAe AtmAdinA pariNAmanI bhinnatAne mAnI levAmAM na Ave to yoganA lakSaNano koI ja artha nathI. AtmAnI kAlanI je azuddhAvasthA che; teno pUrNapaNe vicAra karyA vinA AtmAnuM zuddha eka parizIlana 105
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpa Avirbhata nahIM thAya. dareka navo abhimata aMzanuM nirUpaNa karatA hoya che. tene AMkha sAme rAkhIne vastunI vAstavikatA pAmavA prayatna karyA vinA cAlavAnuM nathI. /10-28 etdevaahupara jaNAvelI vAtane spaSTa karAya che jIvasthAnAni sarvANi guNasthAnAni mArgaNAH / pariNAmA vivartante jIvastu na kadAcana // 10-29 // jIvasthAnAnIti-sarvANi caturdazApi jIvasthAnAni guNasthAnAni tAvantyeva mArgaNA gatIndriyAdyAH pariNAmA vivartante dazAvizeSaM bhajante, jIvastu kadAcana na vivartate, tasya zuddhajJAyakabhAvasyaikasvabhAvatvAt badhAM jIvasthAno, guNasthAno ane badhI mArgaNAo svarUpa pariNAmo avasthAvizeSane pAme che. paraMtu jIva to kyAreya avasthAvizeSane (avasthAMtarane) dhAraNa karato nathI." A pramANe ogaNatrIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che. sUkSma ekendriya, bAdara ekendriya, beindriya, teIndriya, caurindriya, asaMjJI paMcendriya ane saMjJIpaMcendriya - A sAtanA aparyApta ane paryApta - e be be bhedanI vivalAe cauda jIvasthAno che. anAdikALathI karmaparavaza evA jIvane te te sthAnamAM rahevAnuM thatuM hovAthI te badhAM jIvasthAno svarUpa pariNAmo che. te te kALe te sthAno badalAya che. paraMtu jIvamAM koI ja pheraphAra thato nathI. jIva to je che te ja che. AvI ja rIte karmanA udayAdinA kAraNe thanArAM cauda guNasthAnako prasiddha che. mithyAtvathI ayogI sudhInAM te te guNasthAnomAM te te kALe parivartana thatuM AvyuM che. paraMtu jIvamAM koI ja parivartana AvatuM nathI. sadAne mATe teno zuddha jJAnano eka ja svabhAva che. emAM koI paNa jAtanuM parivartana AvatuM nathI. gati, indriya, kAya (pRthvIkAyAdi), yoga, veda, kaSAya, jJAna, saMyama, darzana, vezyA, bhava, samyakatva, saMjJI ane AhAra A cauda mArgaNAthI jIvAdinI vicAraNA karAya che. anAdikALathI te te mArgaNAsthAnamAM jIvanuM astitva che. te te kALamAM te te mArgaNAomAMthI bIjI bIjI mArgaNAomAM jIvane javAnuM thatuM hoya che. e rIte mArgaNAsthAnamAM parivartana Ave che. paraMtu jIvano to upara jaNAvyA mujaba eka ja svabhAva che. AthI spaSTa rIte samajI zakAze ke jIvasthAnAdi pariNAmo te te avasthAne pAme che. paraMtu jIvamAM kyAreya parivartana AvatuM nathI. II10-2lA upara jaNAvyA mujaba jIvano eka ja svabhAva hoya to jIvane te te avasthAo kema anubhavavI paDe che ? - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che. 106 yogalakSaNa batrIzI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAdhiH karmaNaiva syAdAcArAdau zrutaM hAdaH / vibhAvAnityabhAve'pi tato nityasvabhAvavAn // 10-30 // upAdhiriti-AcArAdau adaH zrutaM-yaduta upAdhiH karmaNaiva syAt "kammuNA uvAhI jAyai tti" vacanAt / tato vibhAvAnAM mithyAtvaguNasthAnAdArabhyAyogiguNasthAnaM yAvat pravartamAnAnAmaupAdhikabhAvAnAmanityabhAve'pi svabhAvavAnAtmA nityastasyopAdhyajanitatvAdupAdhinimittakA apyAtmano bhAvAstadrUpA eva yujyante, iti cetsatyaM, zuddhanayadRSTyAtmapudgalayoH svasvazuddhabhAvajananacaritArthatve saMyogajabhAvasya bhittau khaTikAzcetimna iva vivicyamAnasyaikatrApyanantabhAvena mithyAtvAt / / 10-30 // karmanA kAraNe ja upAdhi che. AcArAMgasUtramAM paNa e pramANe jaNAvyuM che. tethI vibhAvo badhA anitya hovA chatAM svabhAvavALo AtmA nitya che." - A pramANe trIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - AtmA zuddhajJAnaikasvabhAvavALo hovA chatAM te te karma svarUpa upAdhinA kAraNe jIvasthAnAdinA aupAdhika te te pariNAmo pAme che. zrI AcArAMgasUtramAM pharamAvyuM che ke "karmathI upAdhi utpanna thAya che." tethI prathama mithyAtvaguNasthAnakathI mAMDIne caudamA ayogI guNasthAnaka sudhI pravartamAna aupAlikabhAvo badhA ja vibhAvo che. te vibhAvo anitya hovA chatAM jJAnAdi svabhAvavALo AtmA nitya che. kAraNa ke te upAdhithI(karmAdi upAdhithI) janya nathI. upAdhithI janya je bhAvo che te nitya hotA nathI. jJAnAdi svabhAvavAna nitya AtmAne karmasvarUpa upAdhinA kAraNe je upAdhinimittaka vibhAvonI prApti thAya che, te badhA AtmasvarUpa ja hovA joie ne?" - A vAta yadyapi barAbara che; paraMtu zuddhanayanI dRSTie vicArIe to te vAta sAcI nathI. kAraNa ke zuddhanayadaSTie AtmA (cetana) ane pudgala potapotAnA zuddhabhAva - jananamAM (utpanna karavAmAM) caritArtha hovAthI tenI vastutA (arthakriyAkAritA) nirAbAdha che. divAlane khaDIthI jyAre sapheda karavAmAM Ave che tyAre baMnnenA saMyogathI utpanna thanArA te saMyogaja bhAvono ekamAM paNa vicAra karAya to anaMtabhAvathI te mithyAsvarUpa che. zuddhanayanI dRSTie te saMyogaja bhAva ekamAM nahi manAya. khaDInI caeNtimA che. divAlanI te koI paNa rIte nathI. tema ahIM paNa AtmA ane karmanA saMyogavizeSe je je vibhAvo utpanna thAya che te badhA ja bhAvo koi paNa rIte AtmAnA nathI... ityAdi zuddhanayanI dRSTie samajavuM joIe. II10-30 pariNAmo(jIvasthAna, guNasthAna. vagere)thI dravya vagerene kathagnid abheda hovAthI mAtra pariNAma svarUpa ja yoganuM pratipAdana kaI rIte yukta che, te jaNAvAya cheeka parizIlana 107
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyAdeH syAdabhede'pi, zuddhabhedanayAdinA / itthaM vyutpAdanaM yuktaM, nayasArA hi dezanA // 10-31 // dravyAderiti-dravyAdeH pariNAmebhyaH syAt kathaJcidabhede'pi / zuddhaH kevalo yo bhedanayastadAdinA | itthamuktarItyA vyutpAdanaM yuktaM / nayasArA nayapradhAnA hi dezanA zAstre pravartate / anyathA'nuyogapariNata AtmApi yoga itISyata eva, caraNAtmano'pi bhagavatyAM pratipAdanAditi bhAvaH / / 10-31 / / "pariNAmothI dravya ke guNane kathaMcit abheda hovA chatAM mAtra bheda athavA mAtra paryAyanuM grahaNa karanAra nayanI apekSAe pUrvokta rIte nirUpaNa yukta che. kAraNa ke dezanA nayapradhAna hoya che." - A pramANe ekatrIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke AtmavyApAra svarUpa pariNAmothI AtmadravyAdine kathaMcit abheda hovAthI pariNAmonI jema AtmadravyAdine paNa yogasvarUpa varNavavA joIe. paraMtu kevala bhedanayAdinI apekSAe kathagnid abhedane dhyAnamAM lIdhA vinA pUrve jaNAvyA mujaba tevA prakAranA AtmavyApArasvarUpa pariNAmane yogasvarUpe varNavyA che ane dravyAdino vyavaccheda karyo che. zuddhanayanI dRSTie padArthanuM svarUpa khUba ja sUkSma banatuM hoya che. tethI te nayanI dRSTie vastunA sthUla svarUpano vicAra karavAmAM Avato nathI. kAraNa ke zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsanamAM dezanA nayapradhAna hoya che. anaMtadharmAtmaka vastunA eka aMzane laine te te nayo dvArA dezanA pravartatI hoya che. zuddhanayanI apekSAe pariNAmasvarUpa ja yoga che. anyathA zuddhanayane choDIne bIjA dravyArthikAdi nayanI apekSAe "Atmadravya' paNa yoga che. anuyogapariNata AtmA yogasvarUpa che : e ISTa che. (abhimata che.) tethI zrI bhagavatIsUtramAM cAritra(cAritrAtmayoga) svarUpa AtmAnuM pratipAdana karAyeluM che. 10-31TI prakaraNArthanuM parisamApana karAya che yogalakSaNamityevaM, jAnAno jinazAsane / paroni parIkota, paramAnandavathIH 10-rUrI yonikSaofmati-spaSTa: I90-32I "zrI vItarAgaparamAtmAnA zAsanamAM upara jaNAvyA mujaba yoganA lakSaNane jANanArA evA; mokSamAM pratibaddha buddhivALAe bIjA darzanakAroe jaNAvelA yoganA lakSaNano vicAra karavo joie." - A pramANe batrIsamA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya spaSTa che ke paramatAraka zrI jinazAsanamAM je yoganuM lakSaNa che; tenA jANakAre; bIjA sAMkhyAdi darzanakAre je yoganAM lakSaNo kahyAM che; tenI parIkSA karavI joIe. 108 yogalakSaNa batrIzI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ parIkSA karanAra paramAnaMda-mokSamAM pratibaddha buddhizALI hovo joie. mokSamAM ja jenuM citta lAgeluM che, te saMsArI AtmAne paramAnaMdabaddhadhI' kahevAya che. mokSanuM lakSya na hoya evA AtmAo yoganA lakSaNanI parIkSA kare athavA na kare toya tethI koI lAbha thato nathI. mokSanA eka arthI AtmAne ja yoganuM lakSaNa upayogI che. svaparadarzanomAM jaNAvelAM te te yoganAM lakSaNonI vicAraNA karIne yoganA yathArtha svarUpano nirNaya karavApUrvaka ApaNe sau yoganI prApti mATe prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. ll10-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM yogalakSaNadvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 109
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve devAdhideva zrI arihaMtaparamAtmAnA paramatAraka zAsanane choDIne anya koI paNa zAsanathI mokSanI prApti thatI nathI. enuM kAraNa e che ke mokSane prApta karAvanArAM sAdhanono pAramArthika upadeza mAtra zrI tIrthaMkara paramAtmAnA zAsanamAM che. "anya darzanakAronA zAsanamAM paramArthathI mokSanAM sAdhanono upadeza ja nathI.' - A vAta jayAM sudhI samajavAmAM Ave nahi tyAM sudhI zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelAM mokSasAdhanonI sudaDha pratipatti zakya nathI. A pUrvenI dazamI batrIzImAM mokSanA kAraNabhUta saghaLAya AtmavyApArane yoga tarIke varNavIne; A batrIzImAM pataMjali RSie yogAnuzAsanamAM je yoganuM lakSaNa-svarUpa varNavyuM che tenI vicAraNA karI che. "cittavRttionA nirodhane yoga kahevAya che' A lakSaNanI nirdoSatAdino vicAra karatAM pUrve zarUAtamAM sAkhyadarzanaprasiddha tattvonuM svarUpa varNavyuM che. sAMkhyadarzananI mAnyatA mujaba puruSa ane prakRti: A be mULabhUta tattvo che. emAM puruSa cetana che. zuddha nirupAlika) sphaTikAdinI jema zuddha, niraMjana ane nirAkAra che. utpanna nahIM thayelo, kyAre ya nAza nahIM pAmanAro ane sadAne mATe sthira eka svabhAvavALo evo phUTastha nitya che. talanA photarAnA trIjA bhAga jeTaluM paNa jemAM parivartana AvatuM nathI, evo te apariNAmI nitya che. prakRti jaDa che. pariNAmI nitya che. tenAthI buddhi (citta-mahattva) utpanna thAya che. tenAthI ahaMkAra(asmitA) utpanna thAya che. tethI agiyAra indriyo ane rUpAdi paMcatanmAtrA-A soLano gaNa utpanna thAya che ane te badhAthI yathAyogya pAMca mahAbhUtonI(pRthvI-jalAdinI) utpatti thAya che. anAdikALathI puruSa ane prakRtinA niraMtara sannidhAnathI baMnne vaccenA bhedano agraha hovAthI puruSane kartutvanuM ane prakRtine caitanyanuM abhimAna che. A ja puruSanA saMsAranuM mukhya bIja che. yoganA parizIlanathI bhedano graha thavAthI puruSa svarUpastha bane che. e ja puruSano mokSa che. prathama dRSTie A badhuM vicAratAM ramaNIya bhAse che. paraMtu paramArthathI A badhuM vicArIe to khUba ja vicitra jaNAyA vinA rahetuM nathI. graMthakAra paramarSie prAraMbhamAM sAMkhyonA matanuM saMkSepathI paNa spaSTapaNe nidarzana karAvIne graMthanA madhyabhAgamAM temAM rahelA doSonuM darzana karAvyuM che. e badhuM vicAravAthI eka vAta spaSTa rIte samajAya che ke ATalI AtmalakSI tAttvika vAto karavA chatAM anyadarzanakAro paramArthano leza paNa pAmI zakyA nathI ane emanI vAtomAM ApaNe AvI jaie to ApaNane paNa paramArthano aMza paNa prApta nahIM thAya. 110 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ batrIzInA aMtabhAgamAM sAkhyadarzanaprasiddha mokSa paNa kharekhara to vAstavika nathI. tethI temanA yogazAstranA upadezano koI ja artha nathI. e samajAvIne jaina darzananI vAstavikatAnuM samarthana karyuM che. aMte pataMjalipraNIta yogalakSaNa sadoSa hovAthI; nizcaya ane vyavahAranayanI apekSAe sagata evA zrI jainadarzanaprasiddha yoganA lakSaNanI upAdeyatAnuM samarthana karyuM che. e mujaba yogalakSaNanI vAstavikatAne samajI vicArIne vAstavika yogane prApta karavA ApaNe sau prayatnazIla banI rahIe e ja eka abhilASA... - A.vi. candraguptasUri eka parizIlana 111
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prArabhyate pAtaJjalayogalakSaNadvAtriMzikA || svakIyaM yogalakSaNamanyadIyayogalakSaNe vicArite sati sthirIbhavatIti tadarthamayamArambhaH A pUrvenI batrIzImAM potAnI mAnyatA mujabanuM yoganA lakSaNanuM nirUpaNa karyuM. e lakSaNa ja barAbara che." - AvI sthiratA, bIjAnI mAnyatA mujabanA yogalakSaNanI vicAraNAthI prApta thAya che. tethI te mATe A batrIzImAM anyayogalakSaNanA nirUpaNano AraMbha karyo che. arthAt bIjAnI mAnyatA mujabanA yogalakSaNanI vicAraNA mATe A batrIzIno AraMbha karyo che- cittavRttinirodhantu, yogamAha pataJjaliH / draSTuH svarUpAvasthAnaM, yatra syAdavikAriNi // 11-1 // citteti-pataJjalistu cittavRttinirodhaM yogamAha / tathA ca sUtraM-"yogazcittavRttinirodha [1-2] iti" / tatra cittapadArthaM vyAcaSTe-draSTuH puruSasya svarUpe cinmAtrarUpatAyAmavasthAnaM yatra yasmin syAdavikAriNi vyutpannavivekakhyAtezcitsaGkramAbhAvAt kartRtvAbhimAnanivRttau pronmuktapariNAmena / tathA ca sUtraM-"tadA draSTuH svarUpA(peDa)vasthAnIti" [9-3] 199-. cittanI vRttiono je nirodha che tene pataMjali yoga kahe che. je avikArI hote chate draSTA-puruSanuM svarUpamAM avasthAna hoya che..." (te citta che. glo.naM. 3mAM eno saMbaMdha che.) - A pramANe prathama zlokano akSarArtha che. Azaya e che ke "zcittavRttinirodhaH' I9-rA A sUtrathI pataMjalie cittavRttionA nirodhane yoga tarIke varNavyo che. rAga, dveSa ane mohAdinA kAraNe thanArI je cittavRttio che; tenA nirodha-avarodhane yoga kahevAya che. citta, tenI vRttio ane teno nirodha : e badhAnuM svarUpa anukrame have pachI varNavavAmAM Avaze. zlokanA uttarAddhathI "cittanuM svarUpa varNavAya che. teno Azaya e che ke - jyAre je avikArI hote chate drA puruSa zuddha caitanya svarUpa potAnA svabhAvamAM avasthita bane che; te citta che. Ama to draSTA-puruSa zuddha cetana ane puSkarapatranI jema nirlepa che. paraMtu buddhi (citta) dvArA grahaNa karAyelA bAhya ane atyaMtara(ghaTAdi ane kAmAdi) - viSayonuM pratibiMba (citachAyAno saMkrama); aviveka(bhedajJAnano abhAva)nA kAraNe draSTA puruSamAM paDatuM hovAthI japApuSpanA saMnidhAnamAM vartatI lAlAzanA kAraNe zuddha sphaTikanI jema ja puruSamAM vRttionuM darzana thatuM hoya che. paraMtu cittanI vRttiono nirodha thavAthI prApta vivekakhyAtibhedajJAna)nA kAraNe have cisaMkrama thato nathI. tema ja viSayAkAra pariNata thavAno pariNAma paNa; karvAbhimAnanI nivRtti thavAthI chUTI jAya che. tethI puruSanuM svarUpamAM avasthAne thAya che. satva, rajas ane tamasa A traNa guNavALI prakRtino pariNAma buddhi che. tene ja ahIM 112 pAtaMjala yogalakSaNa batrIzI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogasUtramAM cittasvarUpe varNavAya che. sAmAnya rIte sAMkhyadarzanaprasiddha puruSa, prakRti ane buddhi tattvane samajavA mATe anyadarzanaprasiddha zuddha AtmA, karma ane manano vicAra karavAthI cokkasa rIte teno khyAla AvI zakaze. puruSamAM buddhi dvArA pratibiMbita thanArI prakRtinA kAraNe puruSane karjatvanuM abhimAna hatuM. emAM mukhyapaNe vivekakhyAtino abhAva prayojaka hoya che. vivekakhyAtinI vyutpattithI jayAre kartRtvanuM abhimAna dUra thAya che, tyAre AtmA-puruSa-draSTA svasvarUpamAM avasthita thAya che. A vAta "tA : kheDavAna' 9-rUA A sUtramAM jaNAvI che. cittavRttiono nirodha thaye chate draSTA-puruSanuM svarUpamAM avasthAna thAya che. AthI samajI zakAze ke jenI avikArI avasthAmAM puruSanuM sva-svarUpamAM avasthAna thAya che te citta che. Ano artha evo nathI ke te pUrve draSTAnuM svarUpamAM avasthAna hatuM nahi. kAraNa ke tema mAnavAthI puruSamAM pariNAmitva mAnavAno prasaMga Avaze. sAMkhyAdinI mAnyatA mujaba puruSa kUTastha nitya che. talanA photarAnA trIjA bhAga jeTaluM paNa temAM parivartana AvatuM nathI. japApuSpanA saMnidhAnamAM pratIyamAna sphaTikanI raktatAnI jema ja vivekakhyAtinA abhAve cittanI vRttio draSTA-puruSamAM pratIta thatI hoya che, paraMtu te atAttvika che. cittanI vRttio jalanA taraMgonI jema ja cittamAM vilIna thAya che, tyAre te citta niruddha kahevAya che. cittanI kSipta, vikSipta, mUDha... ItyAdi aneka avasthAo che. jijJAsuoe te anya graMthathI jANI levuM joie. ahIM to prakRtopayogI aMzanuM ja nirUpaNa karyuM che. 11-1 | cittanI vRttiono nirodha thayo na hoya tyAre cittanuM svarUpa kevuM hoya che te jaNAvAya che Apanne viSayAkAraM, yatra cendriyavRttitaH / pumAn bhAti tathA candrazcalanIre calan yathA // 11-2 // Apanna iti-yatra cendriyavRttita indriyavRttidvArA / viSayAkAramApanne viSayAkArapariNate sati / pumAn puruSastathA bhAti / yathA calannIre calan candraH svagatadharmAdhyAropAdhiSThAnatvena pratIyata ityarthaH / tathA 2 sUa-"vRttivAmitarati" [9-4] 199-2 indriyonI vRttio dvArA je viSayAkAra pariNata thaye chate; cAlatA pANImAM caMdra jema cAlato dekhAya che; tema puruSa dekhAya che...... (te citta che. zloka naM. 3mAM eno saMbaMdha che.) - A pramANe bIjA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke indriyo ane viSayonA saMbaMdhanA kAraNe je vRttio utpanna thAya che, te cittanA viSayAkAra pariNAma che. tene laine puruSamAM paNa avivekanA kAraNe vRttionuM sArUpya vartAya che. ghaTapaTAdi bAhya viSayAkAra pariNata citta ane kAmakrodhAdi svarUpa atyaMtara pariNAmothI pariNata cittanuM pratibiMba vivekakhyAtinA abhAve draSTA-puruSamAM paDe che tyAre vahetA pANInA pravAhamAM, sthira evo paNa caMdra jema cAlato dekhAya eka parizIlana 113
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ che tema svagata-dharmAdhyAropanA adhiSThAnarUpe puruSa pratIta thAya che. cittamAM rahelI (pANImAM rahelI)vRttio(cAlavAnI kriyA)nA adhyAropanuM adhiSThAna(Azraya) puruSa(caMdra) bane che. "vRttisAmatastra' I9-4nA A yogasUtra dvArA upara jaNAvelI vAtane jaNAvatAM jaNAvyuM che ke vyutthAnadazAmAM cittanI vRttiono nirodha thayelo na hovAthI indriya ane viSayanA saMyogAdinA kAraNe cittamAM zAMta, ghora ane mUDha vRttio utpanna thAya che. tevA rUpathI ja tyAre puruSa pratIta thAya che. buddhi dvArA grahaNa karAyelA che te viSayo buddhi puruSane batAve che. tethI buddhi-cittanA samAna svarUpathI puruSa pratIta thAya che. cittanI te te vRttio puruSamAM aupAlika che. puruSa to cetanasvarUpa ja che. jJAnAdi dharmo buddhinA ja che, puruSanA nahi. puruSa ane cittanA avivekanA kAraNe vRttionuM sApya draSTA-puruSamAM pratIta thAya che. 11-rA cittanuM varNana karIne have tenI vRttionuM varNana karAya che taccittaM vRttayastasya, paJcatayyaH prakIrtitAH / mAnaM bhramo vikalpazca, nidrA ca smRtireva ca // 11-3 // taditi-taccittaM tasya vRttisamudAyalakSaNasya avayavino'vayavabhUtAH paJcatayyo vRttayaH prakIrtitAH / taku$-"vRttaya: citaH vijJaMvistaSThA:" aaiN 233] [ 9-4 viktA:) vijJAH vaktazAntiAstdvipriitaa api tAvatya eva / tA evoddizati-mAnaM pramANaM, bhramo, vikalpo, nidrA, ca smRtireva ca / tavAda-"pramAvipavitpanidrA: mRtayaH" [1-6] 199-rUA je avikArI hote chate puruSanuM svarUpamAM avasthAna thAya che ane jenI vyutthAnadazAmAM (asamAdhidazAmAM) puruSa calAyamAna (asthira) pratIta thAya che, te citta che. vRttionA samudAya svarUpa te citta svarUpa avayavInA avayavabhUta vRttio pAMca che; jenA anukrame mAna, bhrama, vikalpa, nidrA ane smRti - A nAma che." - A pramANe trIjA zlokano artha che. Azaya e che ke "vRtta: pakRtaH vistAvittadA: 1-1 A sUtramAM jaNAvyA mujaba vRttio pAMca che ane tenA darekanA kliSTa ane azliSTa evA be be bhedo che. tAtparya e che ke sAmAnya rIte cittanI vRttio upara jaNAvyA mujaba pAMca ja nathI; paraMtu lajajA, tRSNA Adi asaMkhya vRttio che. cittanA te te pariNAmo asaMkhya che. tethI te svarUpa vRttio paNa asaMkhya che. prakRti sthaLe nirodha karavA yogya vRttionuM varNana karavAno abhiprAya hovAthI mAna, bhrama... vagere svarUpa pAMca ja vRttionuM nirUpaNa karyuM che. e vRttionA nirodhathI sarva vRttiono nirodha thaI jAya che. e pAMca vRttionA darekanA be be prakAra che. kliSTa ane akliSTa. je vRtti; dharma-adharma-vAsanAnA samudAyane utpanna karIne avidyAdi klezane utpanna kare che, tene kliSTavRtti kahevAya che ane je vRttio prakRti-puruSanA 114 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpanuM yathArtha jJAna kare che; te vRttio akliSTa che. te guNAdhikAranI virodhinI che. dharma ane adhamadine utpanna karavA dvArA AgAmI janmano AraMbha karavo te guNAdhikAra che. vivekaJAtinA udaya(prAdurbhAva)thI e guNAdhikArano aMta Ave che. tethI vivekakhyAtiprayojaka sAttvika vRttio guNAdhikAranI virodhinI che. pAMca vRttiono nAmamAtrathI nirdeza zlokanA uttarArdhathI karyo che. nAvivijyanidrAmRta: 19-dA A yogasUtramAM evo nirdeza karAyo che. I11-all AsAM krameNa lkssnnmaahpAMca prakAranI vRttionAM anukrame lakSaNo kahevAya che mAnaM jJAnaM yathArthaM syAdatasmiMstanmatibhramaH / puMsazcaitanyamityAdau, vikalpo'vastuzAbdadhIH // 11-4 // mAnamiti-mAnaM yathArthaM tadvati tadavagAhi jJAnaM syAt / tadAha-"avisaMvAdi jJAnaM pramANamiti" bhramo'tasmiMstadabhAvavati tanmatiH, yadAha-"viparyayo mithyAjJAnamatadpapratiSThaM [1-8]" saMzayo'pi sthANurvA puruSo vetyatadpapratiSThatvAdatraivAntarbhavati / puMsazcaitanyamityAdau avastuviSayA zAbdadhIvikalpaH / atra hi devadattasya kambala itivacchabdajanite jJAne SaSThyartho bhedo'dhyavasIyate, tamihAvidyamAnamapi samAropya pravartate'dhyavasAyaH / vastutastu caitanyameva puruSa iti / tadAha-"zabdajJAnAnupAtI vastuzUnyo ['sadarthavyavahAraviSayo] vikalpa [1-9]" iti / bhramavizeSa evAyamastviti cenna, tathAvidhazabdajanyajanakabhAvenAsya vilakSaNatvAd, viSayAbhAvajJAne'pi pravRttezca / yadojaH-"vastunastathAtvamanapekSamANo yo'dhyavasAyaH sa vivekA nyucyate" rUti I99-4|| "yathArthajJAnane mAna-pramANa kahevAya che. atasminuM arthAt tadabhAvavamAM tenI buddhine bhrama kahevAya che ane "puruSanuM caitanya'.. ityAdi avastune jaNAvanArI zabdajanya buddhine vikalpa kahevAya che." - A pramANe cothA zlokano artha che. Azaya khUba ja spaSTa che ke ghaTavAdi dharmava(ghaTAda)mAM ghaTavAdinuM je jJAna che tene mAna-pramANa kahevAya che. anyatra e pramANe jaNAvAyuM che ke "avisaMvAdI jJAna pramANa che." ghaTatAdinA abhAvavALA paTAdimAM ghaTatyAdinuM je jJAna che tene bhrama-viparyaya kahevAya che. "viparyayo mithyAjJAnamatidUSapratiSTha' 9-8 A yogasUtrathI mithyAjJAnane viparyayasvarUpe varNavyuM che; je mithyAjJAna, asvarUpa pratiSTha che. kahevAno Azaya e che ke sAdiviSayamAM je sapAdinuM jJAna thAya che; te pramAtmaka che. kAraNa ke te jJAnanA uttarakALamAM thanArA koI jJAnathI te bAdhita thatuM nathI. tethI te jJAna svarUpa pratiSTha banI rahe che. paraMtu doraDAdiviSayamAM thanAruM je sarpa vagerenuM jJAna che; te bhrama-viparyayasvarUpa che. kAraNa ke te jJAnanA uttarakALamAM thanArA doraDAdinA yathArthajJAnathI teno bAdha thAya che. tethI eka parizIlana 115
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ te jJAna svarUpapratiSTha banatuM nathI. AthI samajI zakAze ke je jJAnanA uttarakALamAM thanArA yathArtha jJAnathI e pUrvajJAnano bAdha thAya che te atadrupapratiSThajJAna bhrama-viparyaya che. 'A sthANu che ke puruSa che' ityAdi saMzayAtmaka jJAna paNa atadrupapratiSTha hovAthI teno samAveza viparyayamAM ja karAya che. saMzayAtmaka jJAna viparyayajJAnavizeSa svarUpa che. puMsazaitanya... ityAdi zlokArdhathI vikalpasvarUpa vRttinuM varNana karAya che. Azaya e che ke puruSanuM caitanya che... ityAdi vAkyothI utpanna thanAra zAbdabodha avastuviSayaka che. e avastuviSayaka zAbdabodhane vikalpa kahevAya che. 'devadattanI kAmaLI' ityAdi vAkyomAM devadatta ane kAmaLI : e baMnne bhinna che - e pramANe SaSThI vibhaktinA kAraNe zAbdabodhamAM jema bhedanuM grahaNa (jJAna) thAya che; tema puruSanuM caitanya... ityAdi vAkyathI paNa puruSa ane caitanya : e bemAM paNa bheda adhyavasita thAya che, je kharekhara to vidyamAna ja nathI. puruSa caitanyasvarUpa ja che. tenAthI te bhinna nathI. avidyamAna evA bhedano Aropa karIne puMsazaitanyam ityAdi avastuviSayaka adhyavasAya pravarte che. vastutaH caitanya ja puruSa che. A vAtane, 'zavajJAnAnupAtI vastuzUnyo (prasavaviSayo) vittta:' II9-6II A yogasUtrathI jaNAvI che. zabdane sAMbhaLyA pachI vastuthI zUnya je jJAnasvarUpa cittanI vRtti che, tene vikalpa kahevAya che. vikalpa, vastuzUnya bodhasvarUpa hovAthI bhramavizeSa svarUpa che - e pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke zabdajanyajJAnajanaka hovAthI vikalpane bhramasvarUpa mAnatA nathI. puMsaEtanyam... ityAdi vAkyajanya jJAnathI puruSathI bhinna evA 'caitanya'no vikalpAtmaka bodha thAya che. yadyapi sAmagrIvizeSathI vikalpAtmaka bodha thAya che, eTalA mAtrathI tene bhramathI bhinna mAnavAnI jarUra nathI. paraMtu ahIM vikalpasthaLe viSayano abhAva hoya che. tenuM (viSayAbhAvanuM) jJAna thavA chatAM tevo bodha thAya che ane tevA zabdaprayogAtmaka vyavahAranI pravRtti thAya che. A vAtanA anusaMdhAnamAM zrI bhoje kahyuM che ke vastunI vastutAnI apekSA rAkhyA vinA je adhyavasAya pravarte che, tene vikalpa kahevAya che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke pUrve jaNAvyA mujaba jenA uttarakALamAM thanArA pramAtmakajJAnathI jeno bAdha thAya che te bhrama che. vikalpasthaLe AvuM banatuM nathI. puruSanuM caitanya na hovAnuM khabara hovA chatAM puMsazvetattvam ityAdi vyavahAra pravartamAna che. caitanyAbhAvavat puruSamAM caitanyanuM jJAna thatuM hovAthI te pramAtmaka paNa nathI. caitanya ke teno abhAva... ityAdinI apekSA (vicAraNA) vinA ja pravartamAna e cittavRtti vikalpasvarUpa che. / 11-4 nidrAsvarUpa cittavRttinuM varNana karAya che-- 116 nidrA ca vAsanAbhAvapratyayAlambanA smRtA / sukhAdiviSayA vRttirjAgare smRtidarzanAt // 11- 5 // pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidrA ceti-abhAvapratyayAlambanA bhAvapratyayAlambanavirahitA vAsanA ca nidrA smRtA / santatamudriktatvAttamasaH / samastaviSayaparityAgena yA pravartata ityarthaH / tadAha-"abhAvapratyayAlambanA vRttirnidrA" [1-10] / iyaM ca jAgare jAgradavasthAyAM smRtidarzanAt 'sukhamahamasvApsam' iti smRtyAlocanAt sukhAdiviSayA vRttiH, svApakAle sukhAnanubhave tadA tatsmRtyanupapatteH / / 11-5 // "abhAvapratyayanA AlaMbanavALI vRttine nidrA kahevAya che. jAgrad avasthAmAM smRti thatI hovAthI sukhAdiviSayaka A nidrA vRtti che." - A pramANe pAMcamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke tamoguNathI satata udrikta avasthA hovAthI A avasthAmAM citta indriya ane viSayanA saMyoganA abhAve viSayAkAra pariNAma pAmatuM nathI. tethI bhAvapratyayanA (bhAvaviSayaka ghaTAdijJAnanA) AlaMbanathI rahita nidrA che. te vakhate citta samasta zabdAdi viSayano parityAga karIne pravarte che. "samAvapratyayAnvinA vRttiniMdrA' 19-10nI A yogasUtrathI nidrAne abhAvapratyayanA AlaMbanavALI cittavRtti tarIke varNavI che. bAhyaghaTAdijJAnanA AlaMbanathI rahita hovA chatAM nidrA-avasthAmAM sukhAdiviSayakajJAnanuM AlaMbana hoya che. anyathA sarva rIte jJAnanA AlaMbanathI rahita nidrAne mAnI levAya to jAgratA avasthAmAM "huM sukhethI sUI gayo'... ityAdi je smRti thAya che, te anupapanna banaze. kAraNa ke zayanAvasthAmAM sukhAdino anubhava karyo na hoya to tenuM smaraNa jAgrata avasthAmAM upapanna nahIM bane. udrikta tamovasthAmAM AMzika sAttvikabhAva ke rajobhAva bhaLe tyAre nidrAvasthAmAM sukha ke duHkhano anubhava thAya che, jenuM kAlAMtare jAgradevasthAmAM smaraNa thAya che. 11-pA have kramaprApta smRtisvarUpa vRttinuM ane tenA nirodhanuM nirUpaNa karAya che tathAnubhUtaviSayAsampramoSaH smRtiH smRtA / AsAM nirodhaH zaktyAntaHsthitihetau bahirhatiH // 11-6 // tatheti-tathA'nubhUtaviSayasya pramANaviparyayavikalpanidrAnubhUtArthasya asampramoSaH saMskAradvAreNa buddhAvupArohaH smRtiH smRtA / tadAha-"anubhUtaviSayAsampramoSaH smRtiriti" [1-11] / AsAmuktAnAM paJcAnAmapi vRttInAM / hetau svakAraNe / zaktyAzaktirUpatayA / antarbAhyAbhinivezanivRttyA'ntarmukhatayA sthitiravasthAnaM bahirhatiH prakAzapravRttiniyamarUpavighAtaH / etadubhayaM nirodha ucyate // 11-6 / / "tema ja anubhavelA viSayane jALavI rAkhavA, tene smRti kahevAya che. pramANAdi vRttiono nirodha eTale vRttionA hetumAM aMdara lIna thavuM ane bahAra pragaTa na thavuM." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba pramANa, viparyaya (bhrama), vikalpa ane nidrAdithI anubhavelo je viSaya che; tene te svarUpe saMskAra dvArA cittamAM sthApana eka parizIlana 117
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI rAkhavA svarUpa smRti che. "anumUviSayAsakyumoH smRti' 9-99o A yogasUtramAM e vAta jaNAvelI che. indriyAdi dvArA anubhavelA ghaTapaTAdi viSayonA saMskAra paDe che ane te svarUpe kAlAMtare te viSayo pratIta thAya che. A rIte cittamAM-buddhimAM anubhavelA viSayono je upAroha thAya che tene smRti kahevAya che. ahIM eTaluM yAda rAkhavuM joie ke viSayonuM Adhikya smRtimAM hotuM nathI. anubhUta viSayothI adhika viSaya smRtimAM hotA nathI. saMskAranI maMdatAdinA kAraNe viSayonI alpatA hoya e bane, paraMtu anubhUtaviSayathI adhika viSaya, smRtinA nathI. cittanI A pAMceya vRttionuM potAnA kAraNamAM je aMtaravasthAna ane bahirlanana (vyAghAta) che; tene vRttinirodha kahevAya che. bAhya ghaTAdi viSayonA abhinivezanI nivRtti thavAthI cittanI bAhya ane atyaMtara vRttiono nirodha thAya che. te vakhate vRttio zaktisvarUpe cittamAM vilIna thatI hoya che. citta aMtarmukha hoya che. viSayAkAra pariNatine dhAraNa karavAnA kAryamAM anvita hotuM nathI. tethI te vakhate vRttio zaktisvarUpe ja avasthita hoya che. nadInA pravAhanuM pANI je bahAra jatuM hatuM tene pALa vagere bAMdhIne jema nadImAM ja samAvAya che tema cittanI vRttione prayatnavizeSathI cittamAM ja samAvAya che. vRttionuM A rIte zaktirUpe aMtarmukha svarUpathI je avasthAna che, te vRttinirodha che tema ja indriyo dvArA citta ghaTAdinA jJAna svarUpa prakAzanI pravRttinuM je niyamana karatuM hatuM; te cittasvarUpano vighAta vRtti-nirodha svarUpa che. ' ahIM e samajI levuM joIe ke sUtramAM mAtra cittavRttinA virodhane ja yogasvarUpe varNavyo che. paraMtu kharI rIte kleza(avidyAdi)janaka vRttiono nirodha ja yoga che. tethI te cittanI kSipta, mUDha ke vikSipta avasthAmAM vRttivizeSano nirodha hovA chatAM tyAM yoganuM astitva mAnavAmAM AvatuM nathI ane cittanI ekAgra ke niruddha avasthAmAM zuddha sAttvika vRttio hovA chatAM tyAM yoganuM astitva mAnI zakAya che. aprazasta mana-vacana-kAyAnA yoganA nirodhane samajanArA ahIM cittanI vRttionA nirodhane paNa sArI rIte samajI zakaze. I/11-6ll vRttiono nirodha kaI rIte thAya che - te jaNAvAya che sacAbhyAsAcca vairAgyAttatrAbhyAsaH sthitau zramaH / dRDhabhUmi sa ca ciraM, nairantaryAdarAzritaH // 11-7 / / sa ceti-sa coktalakSaNo nirodhazca / abhyAsAd vairAgyAcca bhavati / taduktaM-"abhyAsavairAgyAbhyAM tannirodha iti" [1-12] / tatrAbhyAsaH, sthitau vRttirahitasya cittasya svarUpaniSThe pariNAme, zramo yanaH punaH punastathAtvena cetasi nivezanarUpaH / tadAha-"tatra sthitau yalo'bhyAsa iti" [1-13] / sa ca ciraM 118 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ cirakAlaM nairantaryeNa AdareNa cAzrito dRDhabhUmiH sthiro bhavati / tadAha-sa tu dIrghakAlanairantaryasatkArasevito daDhamUriti [9-14] I99-chA pramANAdi vRttiono nirodha abhyAsa ane vairAgyathI thAya che. vRttirahita cittanA svarUpanI sthitinA viSayamAM je zrama karAya che tene abhyAsa kahevAya che. lAMbA kALa sudhI satata ane AdarapUrvaka te karAya to te sthira bane che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. Azaya khUba ja spaSTa che ke cittanI pramANAdi vRttiono nirodha abhyAsathI ane vairAgyathI thAya che. Ama to abhyAsa ane vairAgya khUba ja pratIta che. sAMkhyAdinI paribhASAthI e samajI levAnuM Avazyaka che. "abhyAsavairAzyAmyAM tannarodha:' 9-12aa A yogasUtrathI jaNAvyuM che ke abhyAsa ane vairAgyathI cittavRttiono nirodha thAya che. sAmAnya rIte cittanI vRttiono pravAha be prakArano che - eka pApAvaha ane bIjo kalyANAvaha che. nadIno pravAha atyaMta vegavALo hoya tyAre prathama pALa vagere bAMdhI tene aTakAvavo paDe che ane pachI nIka vagere dvArA virakSita sthAne tene laI javAya che. AvI ja rIte ahIM paNa svabhAvathI ja cittanI vRttio viSayanA grahaNAdimAM pravartatI hoya che. e vRttiono pravAha pApAvaha che. viSayonA doSAdinA jJAnathI tene aTakAvI zakAya che ane tyAra pachI tene vivekAdithI mokSa tarapha laI javAya che. te anukrame vairAgya ane abhyAsathI zakya bane che. vRttinirodhanAM e baMnne kAraNomAMnA abhyAsanuM svarUpa zlokamAM tatrAbhyAsa... ItyAdi padothI jaNAvyuM che. klezajanaka vRttiothI rahita banelA cittane tenA svarUpAtmaka pariNAmamAM sthira karavA cittamAM e pariNAmano vAraMvAra niveza karavo te abhyAsa che. "tatra sthitI yatnoDAH ' I9-9rA A yogasUtrathI abhyAsanuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke te pUrve jaNAvelI cittavRttionI nirodha avasthAmAM sthira thavA mATe yoganAM aMgabhUta yama ane niyama(pAMca vrato ane zauca, saMtoSa, tapa, svAdhyAya tathA IzvarapraNidhAna)mAM prayatna karavA svarUpa abhyAsa che. A abhyAsa lAMbA samaya sudhI niraMtara ane zraddhAdi - AdarapUrvaka karavAthI daDha-sthira bane che. Azaya e che ke A citta vyutthAnakALanA saMskArothI anAdikALathI caMcaLatAne ja dhAraNa karatuM AvyuM che. tethI caMcaLatA to cittano svAbhAvika dharma ja banI gayo che. tenI te caMcaLatA, alpakALasAdhya evA kSaNika evA koI upAyathI dUra thai jAya e saMbhavita nathI. tethI je upAyathI cittanI caMcaLatA dUra thaI jAya ane te sthiratAne prApta kare evo upAya AcaryA vinA chUTako nathI. abhyAsanI daDhatA sivAya evo koI upAya nathI. yama ane niyama vagere yoganAM aMgabhUta anuSThAno; alpakALa mATe, sAtatyanA abhAvavALA ane zraddhA-titikSAdi svarUpa Adara vinA karavAthI cittanI sthiratA prApta thatI nathI. tethI te anuSThAno lAMbA kALa sudhI niraMtara zraddhAdi eka parizIlana 119
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdarapUrvaka ja karavAM joIe, jethI abhyAsa daDhabhUmivALo majabUta bane che, jethI cittanI ekAgratA banI rahe che. daDhabhUmivALA abhyAsa vinA citta ekAgra banI zakatuM nathI. //11-LA vairAgyanuM svarUpa varNavAya che- yA vazIkArasaMjJA syAda, dRSTAnuzravikArthayoH / vitRSNasyAparaM tat syAd, vairAgyamanadhInatA // 11-8 // yeti-dRSTa ihaivopalabhyamAnaH zabdAdiH, Anuzravikazca artho devalokAdiH / anuzrUyate gurumukhAdityanuzravo vedastataH pratIyamAna Anuzravika iti vyutpatteH / tayoH / pariNAmavirasatvadarzanAt / vitRSNasya vigatagarddhasya yA vazIkArasaMjJA "mamaivaite vazyA nAhameteSAM vazyaH" ityevaM vimarzAtmikA / tadaparaM vakSyamANaparavairAgyAtpAzcAtyaM vairAgyaM syAd / anadhInatA phalataH parAdhInatAbhAvarUpaM / tdaah-"dRssttaanushrvikviSayavaitRLyastha vazIvakArastaMjJA vairAthamiti" [999] I99-8 "viSayanI tRSNAthI rahita cittane A loka saMbaMdhI ane paralokasaMbaMdhI padArthomAM je vazIkArasaMjJA che te anadhInatA svarUpa apara vairAgya che." - A pramANe AThamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A lokamAM upalabdha - daSTa artha zabda, gaMdha, rUpa vagere che ane gurudevazrInA mukhe sAMbhaLavAnA hovAthI vedane anuzrava kahevAya che. tethI te vedathI upalabdha devalokAdi Anuzravika padArtho che. e bannemAM virasatAnuM jJAna thavAthI tRSNAthI rahita thayelA cittane "A daSTa ane Anugravika artha mAre ja vaza che. huM ene vaza nathI. AvA prakAranI vimarzasvarUpa vazIkAra saMjJA prApta thAya che. A vazIkArasaMjJAne apara vairAgya kahevAya che. A vairAgya; pachI thanArA para vairAgyanI pUrveno hovAthI apara vairAgya che. apara vairAgyanA kAraNe parAdhInatAno abhAva thAya che. sva-AtmAne choDIne bIjA badhA para padArthonI AdhInatA rahetI na hovAthI phaLanI apekSAe aparavairAgya anadhInatA svarUpa che. A vAta "kRSTInuciviSayatRkhya vazIsaMjJA verAyam' 9-9o A yogasUtrathI paNa samajI levI joie. daSTa(zabdAdi) ane Anuzravika(devalokAdi) padArtha svarUpa viSayonI tRSNAthI rahita thayelAne je vazIkAra saMjJA thAya che tene vairAgya kahevAya che. ' ahIM samajI levuM joie ke apara vairAgyanI parAkASThA e vazIkArasaMjJA che. enA grahaNathI enI pUrve thanArA yatamAna, vyatireka ane ekendriya A aparavairAgyanuM paNa grahaNa thaI ja jAya che. kAraNa ke e traNanI prApti vinA vazIkArasaMllAnI prApti thatI nathI. saMsAranA padArthomAM sArAsArano nirNaya karavA pU. gurudevazrInA zrImukhe zAstrazravaNAdimAM prayatna karavo te, apara vairAgyanI yatamAna avasthA che. nivRtta thayelA rAgAdimalathI cittanA bAkI rahelA malane bhinna svarUpe jANIne tene dUra karavA te, apara vairAgyanI vyatireka avasthA che ane jyAre 120 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgAdi cittamalo indriyanA viSayamAM pravRtti karAvavA samartha banatA nathI, tyAre te cittamAtramAM ja rahelA (kAryarata nahIM thanArA) koI koI vAra saheja saheja cittane viSayomAM utkaMThita karatA rahe che. cittanI A avasthA ekendriya apara vairAgyanI che. A traNa avasthAmAMthI pasAra thayA pachI citta apara vairAgyanI cothI avasthAno anubhava kare che. ./11-8 apara vairAgyanuM varNana karIne have para vairAgyanuM nirUpaNa karAya che- tatparaM jAtapuMkhyAterguNavaitRSNyasaMjJakam / bahirvemukhyamutpAdya vairAgyamupayujyate // 11-9 // taditi-jAtapuMkhyAterutpannaguNapuruSavivekakhyAteH / guNavaitRSNyasaMjJakaM guNeSvapi tRSNAbhAvalakSaNaM / yathArthAbhidhAnaM paraM prakRSTaM / tad vairAgyaM / tadAha-"tatparaM puruSakhyAterguNavaitRSNyamiti [1-16]" / prathama hi viSayaviSayaM, dvitIyaM ca guNaviSayamiti bhedaH / bahirbAhyaviSaye vaimukhyaM doSadarzanajatvAt pravRttyabhAvalakSaNamutpAdya vairAgyamupayujyate upakArAdhAyakaM bhavati / / 11-9 / / "utpanna thayuM che. puruSakhyAtisvarUpa jJAna jene evA AtmAne(cittane) guNomAM paNa je tRSNAno abhAva thAya che, te para vairAgya che. bAhya zabdAdi viSayomAM vimukhatAne utpanna karI vairAgya cittavRttinA virodhamAM upayogI bane che." - A pramANe navamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke "puruSa cetana che, zuddha che, anaMta che ane prakRti jaDa che, malina che, sAMta che. tethI prakRti puruSathI bhinna che.' A rIte bhinnasvarUpe puruSano je sAkSAtkAra thAya che, tene paMkhyAti kahevAya che. puruSa ane prakRtinA vivekanuM je jJAna; tene paMkhyAti kahevAya che. tenA kAraNe guNomAM paNa tRSNA rahetI nathI. tethI sattvAdi guNonA kAryamAM tRSNAno abhAva thavAthI A vairAgyane para vairAgya kahevAya che. vairAgyanuM para' nAma tenA artha mujaba che. A vairAgya apara vairAgyanI apekSAe zreSTha che. tethI arthane anusarI tene para' tarIke varNavyo che. audayika-bhAvanA sukhanA sAdhanabhUta zabdAdi viSayomAM je vairAgya che ane karmajanya hovAthI tenA kSayopazamabhAvamAM tema ja tenAthI prApta thanArA arthamAM je vairAgya che - e baMnnemAM jeTalo pharaka che eTalo pharaka ahIM apara ane para vairAgyamAM che. tatparaM puruSa dhyA[vetRwtha' 9-9ddo A yogasUtrathI para vairAgyanuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke puruSa ane prakRtinI bhinnatAnuM jJAna thavAthI saMsAra upara je abhAva thAya che; te para vairAgya che. prathama apara vairAgya zabdAdinA viSayamAM hato ane A bIjo, guNa(sattvAdi)nA viSayamAM che. ATalo bheda-vizeSa che. bAhyaviSayomAM duSTatA(doSa)nuM darzana karAvIne cittanI viSayasaMbaMdhI pravRttinA abhAva svarUpa vimukhatAne utpanna karavA dvArA vairAgya; eka parizIlana 1 21
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittanI vRttiono virodha karavAmAM upayogI bane che. AthI samajI zakAze ke vRttionA nirodha mATe prathama vairAgya apekSita che ane pachI abhyAsa upayogI bane che. ./11-lA vRttionA virodhamAM vairAgya kaI rIte upayogI bane che te jaNAvIne have temAM abhyAsa kaI rIte upayogI bane che, te jaNAvAya che- nirodhe punarabhyAso, janayan sthiratAM dRDhAm / paramAnandaniSyandazAntasrotaHpradarzanAt // 11-10 // nirodha iti-nirodhe cittavRttinirodhe / abhyAsaH punadRDhAmatizayitAM sthiratAmavasthitilakSaNAM janayan / paramAnandaniSyandasyAtizayitasukhArNavanirjharabhUtasya zAntasrotasaH zAntarasapravAhasya pradarzanAdupayujyate ityanvayaH / tatraiva sukhamagnasya manaso'nyatra gamanAyogAd / itthaM ca cittavRttinirodha iti yogalakSaNaM sopapattikaM vyAkhyAtam / / 11-10 // cittavRttionA nirodhamAM abhyAsa, atyaMta sthiratAne utpanna karato paramAnaMdanA jharaNAnA zAMtarasanA pravAhanuM sArI rIte darzana karAvato hovAthI upayogI bane che." - A pramANe dazamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke cittavRttiono nirodha karavAmAM pUrve jaNAvelo abhyAsa atyaMta daDha evI sthiratAne prApta karAve che. e vakhate zreSThatama sukharUpa samudranA jharaNA svarUpa zAMtarasanA pravAhanuM sArI rIte darzana thavAthI citta sukhamAM magna bane che. tethI manane bAhya viSayo tarapha javAnuM ja banatuM nathI. jene jyAM AnaMda Ave tenAthI bIje javAnuM tene na ja bane e samajI zakAya che. A rIte cittanI daDha sthiratA dvArA cittanA nirodhamAM (cittavRttinirodhamAM) abhyAsa upayogI bane che. zloka naM. 9mAnuM vairAyamupayuca ahIM rahelA 35yucate A padano saMbaMdha ahIM paNa samajI levo. ahIM sudhInA daza zlokothI cittavRttinirodhuM tu yorAmada. ityAdi vAtanuM nirUpaNa temanI mAnyatA mujaba sArI rIte karyuM. tethI cittavRttinirodha: AyogalakSaNanuM nirUpaNa pUrNa thayuM../11-10nA atha tduussynnaahcittavRttinirodho yoja: - A yogalakSaNa vageremAM doSa jaNAvAya che na caitad yujyate kiJcidAtmanyapariNAmini / kUTasthe syAdasaMsAro'mokSo vA tatra hi dhuvam // 11-11 // na caiti-na caitat pUrvoktaM kiJcidapariNAmini Atmani yujyate / tatrAtmani hi kUTasthe ekAntikasvabhAve sati / asaMsAraH saMsArAbhAva eva syAt, puSkarapatravanirlepasya tasyAvicalitasvabhAvatvAt / pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI 122
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakRtitadvikAropahitasvabhAve ca tasmin saMsAradazAyAmabhyupagamyamAne / dhuvaM nizcitamamokSo mokSAbhAvo vA syAd, muktidazAyAM pUrvasvabhAvasya tyAge kauTasthyahAniprasaGgAt / / 11-11 // "A pUrve jaNAveluM kAMi paNa; AtmA apariNAmI hovAthI ghaTatuM nathI. AtmA kUTastha hote chate AtmAno asaMsAra ja mAnavo paDaze. tema ja cokkasapaNe tenA mokSano abhAva mAnavo paDaze." - A pramANe agiyAramA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sAMkhyadarzanakAroe AtmAne apariNAmI mAnyo che. AtmAno evo koI ja pariNAma na hovAthI pUrve jaNAvyA mujabanI koI paNa vAta saMgata thatI nathI. kAraNa ke AtmAno ekAMte eka svabhAva mAnavAmAM Ave to te svarUpa phUTastha AtmAne saMsArAbhAvano ja prasaMga Avaze. puSkara(kamalavizeSa)nA pAMdaDAnI jema AtmA (puruSa) sarvathA nirlepa hovAthI AtmAnA svabhAvamAM koI paNa jAtinI vicalitatA nahIM Ave. tethI AtmAno tevo nirlepa svabhAva mAnyA vinA prakRti ane tenA vikAra(buddhi vagere)nA aupAdhika saMbaMdhanA kAraNe teno(AtmAno) anAdikALathI saMsAra che. arthAta anAdikAlIna e aupAdhika saMbaMdha saMsAradazAmAM hoya che ema mAnavAthI AtmAno saMsAra saMgata che. tethI saMsArAbhAvano prasaMga nahIM Ave. AvuM yadyapi kahI zakAya che, paraMtu tethI AtmAno kyAre paNa mokSa na thavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke mokSadazAmAM pUrvasvabhAvano tyAga thavAthI AtmAnI kUTasthatAnI hAni thaze ane te hAninA nivAraNa mATe saMsAradazAnA svabhAvano tyAga mAnavAmAM na Ave to mokSanA abhAvano prasaMga Avaze. tethI spaSTa che ke AtmAne apariNAmI mAnavAnA kAraNe saMsAra ane mokSa saMgata nathI.. ItyAdi vicAravuM. /11-11 sAMkhyadarzanamAM bIjuM paNa je asaMgata che - te jaNAvAya che- prakRterapi caikatve, muktiH sarvasya naiva vA / jaDAyAzca pumarthasya, kartavyatvamayuktimat // 11-12 // prakRteriti-prakRterapi caikatve'bhyupagamyamAne sarvasya muktiH syAd, naiva vA kasyacit syAd / ekaM prati vilInopadhAnAyAstasyAH sarvAnprati tathAtvAd, ekaM pratyatAdRzyAzca sarvAn pratyatathAtvAd / anyathA svabhAvabhede prakRtibhedaprasaGgAt / kiM cAtmano'vyApriyamANasya bhogasampAdanArthameva prakRtiH pravartata iti bhavatAmabhyupagamaH / taduktaM-"draSTA dRzimAtraH zuddho'pi pratyayAnupazyaH / [2-20] tadartha eva dRzyasyAtmeti" [2-21] jaDAyAzca tasyAH pumarthasya kartavyatvamayuktimat / "puruSArtho mayA kartavya" ityevaMvidhAdhyavasAyo hi puruSArthakartavyatA, tatsvabhAve ca prakRterjaDatvavyAghAta iti / / 11-12 / / "tema ja prakRtine eka mAnavAthI badhAnI mukti thaI jaze athavA koinI paNa mukti nahIM thAya. bIjuM jaDa evI prakRtinuM puruSanA bhoga mATenuM kartavyatva yuktisaMgata nathI." - A eka parizIlana 123
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe bAramA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke jema AtmAne apariNAmI mAnavAmAM doSa che tema prakRtine eka mAnavAmAM paNa doSa che. prakRtine eka mAnavAthI eka sAthe badhAno mokSa thaI jaze athavA to koino ja mokSa nahi thAya. kAraNa ke eka puruSanI pratye pAdhika saMbaMdha vilIna thaI gayo hoya to badhAnI pratye prakRti tAdaza vilInasaMbaMdhavALI ja hovI joie ane eka puruSanI pratye tevI na hoya to badhAnI pratye paNa tevI na hovI joie. tethI kAM to badhAnI mukti thaI jaze ane nahi to koInI paNa mukti nahIM thAya. anyathA koinI mukti thAya ane koinI mukti na thAya to prakRtinA svabhAvomAM bheda paDavAthI prakRtino paNa bheda mAnavAno prasaMga Avaze. yadyapi prakRti eka hovA chatAM je puruSane viveka-khyAtino udaya thayo che; tenI pratye prakRti ke tenA vikArAdi akiMcikara hovAthI te puruSanI mukti thaI jAya che, badhAnI nahi. tethI prakRtine eka mAnavAthI badhAno mokSa ke mokSAbhAva mAnavAno prasaMga nahIM Ave. paraMtu prakRti jaDa hovAthI prakRtinI puruSa mATenI pravRtti yuktisaMgata nathI. Azaya e che ke sAMkhyonI mAnyatA mujaba AtmA-puruSa sarvathA niSkriya che. tenA bhoga(sukhaduHkhAdino sAkSAtkAra) saMpAdana mATe ja prakRti kAryarata che. puruSa cetana che paNa kartA nathI ane prakRti kArya karanArI che paNa cetana nathI. A vAta draSTA vRzimAtraH zudroDani pratyayAnupara:' ra-20 ane "tavartha va dRzyAtmA' ||ra-29o A yogasUtramAM jaNAvI che. eno Azaya e che ke draSTA-puruSa jJAnasvarUpa che. zuddha evo paNa te buddhigata ghaTAdiviSayaka pratyaya(viSayAkAra pariNata jJAna)thI buddhi jevo dekhAya che. puruSanA bhoga mATe ja dazya buddhi vagerenuM svarUpa che. A sUtrathI ema jaNAya che ke jaDa evI prakRtimAM puruSanA arthanuM kartavyatva che, paraMtu te yuktisaMgata nathI. "puruSano artha mAre karavo joie" Avo adhyavasAya ja puruSArthakartavyatA che. puruSArthakartavyatvanA anurodhathI prakRtine tevA adhyavasAyavALI mAnI levAya to prakRtine cetanAsvarUpa mAnavAno prasaMga Avaze, jethI prakRtine jaDa mAnavAnA svasiddhAMtano vyAghAta thaze... ityAdi bhaNAvanAra pAsethI samajI levuM joie. sAMkhyadarzanaprasiddha vastunuM vistArathI varNana karavAnuM ahIM zakya nathI. /11-1ra atra svasiddhAntAzayaM prakaTayan pUrvapakSI zaGkate AtmA-puruSane apariNAmI zA mATe manAya che te jaNAvavA mATe potAnA siddhAMtanA Azayane jaNAvatAM pUrvapakSI(sAMkhyAdi) zaMkA kare che. Azaya e che ke AtmAne apariNAmI mAnavAthI glo. naM. 11mAM jaNAvyA mujaba doSo Aveche-te jaNAvyuM. tethI AtmAne apariNAmI zA mATe manAya che ane pariNAmI mAnavAmAM kayo doSa che te jaNAvavA sAMkhyo zaMkA kare che- pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI 1 24
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ nanu cittasya vRttInAM, sadA jJAnanibandhanAt / vichAyAsamADhetorAtmanogaparimitA 99-9rUA. nanviti-nanu cittasya vRttInAM pramANAdirUpANAM / sadA sarvakAlameva / jJAnanibandhanAt pricchedhetoH| cicchAyAsakramAddhetorliGgAdAtmano'pariNAmitA'numIyate / idamuktaM bhavati-puruSasya cidrUpasya sadaivAdhiSThAtRtvena siddhasya yadantaraGgaM nirmalaM jJeyaM sattvaM tasyApi sadaiva vyavasthitatvAttaghenArthenoparaktaM bhavati tathAvidhasya dRzyasya cicchAyAsaGkrAntisadbhAvAt sadA jJAtRtvaM siddhaM bhavati / pariNAmitve tvAtmanazcicchAyAsaGkramasyAsArvadikatvAt sadA jJAtRtvaM na syAditi / tadidamuktaM-"sadA jJAtAzcittavRttayastatprabhoH purusssyaarimiti " [4-18] I99-9rUA "sadAne mATe cittanI pramANa, bhrama, vikalpa... vagere vRttio jJAnanI kAraNa hovAthI cicchAyAsakramasvarUpa liMga-hetuthI AtmAnI apariNAmitA manAya che." - A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke puruSa cidrupa(caitanyasvarUpa) kAyama mATe adhiSThAtA (rahenAra, koinuM paNa adhikaraNa nahi thanAra) tarIke siddha che. tenuM zeya tarIke sarvabhUta sadAne mATe nirmaLa citta che. te paNa sadAne mATe vyavasthita hovAthI tene jANavAnuM niraMtara cAlatuM hoya che. e aMtaraMga(mahattvanuM) citta; je paNa ghaTAdi arthathI uparakta(pariNata) bane che, te dazyanI cit chAyAmAM saMkrAMti thavAthI puruSamAM sadAne mATe jJAtRtva siddha thAya che. tenA anurodhathI AtmAne apariNAmI manAya che. AtmAne jo pariNAmI mAnavAmAM Ave to koi vAra AtmAmAM cit chAyAnA sakramano abhAva thavAthI sadAne mATe temAM jJAtRtva nahIM rahe. A vAtane jaNAvatAM "satA jJAtAzcittavRttayastatvamoH puruSazArikhAmatvA 4-18 A yogasUtrathI jaNAvyuM che ke viSayAkAra citta ja te cetana-puruSano viSaya hoya che. te cittanA svAmI evA puruSane sadA cittanI vRttio jJAta rahe che. kAraNa ke puruSa apariNAmI che.. ityAdi samajI levuM joie. /11-13 nanu cittameva sattvotkarSAdyadi prakAzakaM tadA tasya svaprakAzarUpatvAdarthasyevAtmano'pi prakAzakatvena vyavahAropapattau kiM grahItrantareNetyata Aha AtmAne apariNAmI je kAraNathI mAnavAmAM Ave che e kAraNane jANIne sAMkhyone ema jaNAvAya che ke cittano jJAtA AtmA ane ghaTAdinuM grAhaka (prakAzaka) citta; A pramANe be prakAzaka zA mATe mAnavA joie. kAraNa ke sattvaguNanA utkarSathI citta ja jo ghaTAdino prakAzaka che to te pote prakAza svarUpa hovAthI dIpakanI jema potAnuM paNa prakAzaka thaze. tethI ja jJAnAdivyavahAra saMgata thatA hovAthI cittanA prakAzaka tarIke grahItrantara (ghaTAdinA grahIta eka parizIlana 125
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittathI bhinna grahItA) - puruSanI kalpanA karavAnI AvazyakatA nathI. A pramANenI zaMkAnA samAdhAna mATe sAMkhyo taraphathI jaNAvAya che svAbhAsaM khalu no cittaM, dRzyatvena ghaTAdivat / tadanyadRzyatAyAM cAnavasthAsmRtisakarau // 11-14 // svAbhAsamiti-cittaM khalu no naiva svAbhAsaM svaprakAzyaM kiM tu draSTuvedyaM / dRzyatvena dRgviSayatvena ghaTAdivat / yadyadRzyaM tattadraSTuvedyamiti vyAptestadidamuktaM-"na tatsvAbhAsaM dRzyatvAd [4-19] antabahirmukhavyApAradvayavirodhAta, taniSpAdyaphaladvayasyAsaMvedanAcca bahirmukhatayaivArthaniSThatvena cittasya saMvedanAdarthaniSThameva tatphalaM na svaniSThamiti rAjamArtaNDaH" / tathApi cittAntaradRzyaM cittamastvityata Aha-yadi buddhirbuddhyantareNa vedyeta tadA sApi buddhiH svayaM buddhA buddhyantaraM prakAzayitumasamartheti tasyA grAhakaM buddhyantaraM kalpanIyaM, tasyApyanyadityanavasthAnAt puruSAyuSaH sahasreNApi arthapratItirna syAt / na hi pratItAvapratItAyAmarthaH pratIto bhavati / tathA smRtisaGkaro'pi syAdekasmin rUpe rase vA samutpannAyAM buddhau tadgrAhikANAmanantAnAM buddhInAmutpattestajjanitasaMskArairyugapadbahvISu smRtiSUtpannAsu kasminnartha smRtiriyamutpanneti jJAtumazakyatvAt / tadAha-"ekasamaye cobhayAnavadhAraNaM [4-20] / cittAntarAdRzye buddhibuddhertiprasa: smRtisarasthati" [4-29] I99-14|| dazya hovAthI ghaTAdinI jema citta svaprakAzya nathI. paraMtu draSTA-puruSathI vagha(ya) che. cittane puruSathI vedya mAnavAnA badale bIjA cittathI dazya mAnavAmAM Ave to anavasthA ane mRtisaMkara nAmanA doSo Avaze." - A pramANe caudamA zlokano artha che. Azaya e che ke ghaTAdi padArtho jema dazya hovAthI svabhinna cittathI vedya (prakAzya) che, svaprakAzya nathI. tevI ja rIte citta paNa puruSanuM dazya hovAthI svaprakAzya nathI. paraMtu puruSa-draSTAthI vedya che. "je je jJAnanA viSaya(dazya) che te te draSTAthI vedya che.' A vyApti(niyama)thI cittane svAbhAsa (svaprakAzya-svayaM-prakAzasvarUpa) manAtuM nathI. A pramANe "ra tatthAmAnaM kRtvA' I4-11, A sUtrathI jaNAvyuM che. enA Azayane spaSTa karatAM rAjamArtaNDa vidvAne jaNAvyuM che ke eka kAle aMtarmukhavyApAra ane bahirmukhavyApAra e baMnneno virodha hovAthI citta potAne prakAzita kare ane ghaTAdine paNa prakAzita kare e zakya nathI. cittanA e vyApArathI utpanna thanArA svapara viSayanA jJAna svarUpa phaLadrayano anubhava paNa thato nathI. tethI bahirmukhavyApAra vaDe ghaTAdi arthamAM citta raheluM hovAthI cittanuM phaLa saMvedanArtha ghaTAdimAM ja manAya che. paraMtu cittamAM potAmAM manAtuM nathI... ityAdi samajI zakAya che. upara jaNAvyA mujaba ghaTAdi ane citta baMnne dazyanA prakAzaka judA judA mAnavAnuM Avazyaka hoya topaNa cittane puruSathI vedya mAnavAnA badale cittAMtarathI vedya mAnavuM joie - 126 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pramANe kahevAnuM barAbara nathI. kAraNa ke tethI anavasthA ane smRtisaMkara nAmanA doSano prasaMga Avaze. jo buddhi (citta), buddhaMtarathI vedya bane to te paNa buddhi, buddhi vaDe budhvaMtaranuM vedana karAvavA asamartha hovAthI tenA vedana mATe grAhaka tarIke budhvaMtaranI kalpanA karavI paDaze. tyAra pachI teNInA prakAzaka tarIke anya budhvaMtaranI kalpanA karavI paDaze, jethI hajA2 varSanA paNa AyuSyamAM puruSane-AtmAne arthanI pratIti nahIM thAya. kAraNa ke pratItimAM; buddhi apratIta hoya to artha pratIta thato nathI tema ja smRtisaMkara paNa thaze. Azaya e che ke jyAre cittane cittAMtarathI vedya mAnavAmAM Ave tyAre cittathI ekAda rUpa ke rasane vize buddhi thaye chate te te buddhine grahaNa karanArI anaMtI buddhionI (rasAdigrAhaka, rasAdijJAnagrAhaka, rasAdijJAnajJAnagrAhaka... ityAdi budghionI) utpatti thavAthI te te buddhiothI anaMtA saMskAronI utpatti thAya che ane e saMskArothI ekI sAthe anaMtI smRtio utpanna thaye chate; kayA arthamAM A smRti utpanna thai che e jANI nahIM zakAya. A pramANe yogasUtramAM 'samaye comayAnavadhArAs' / / 4-20 / / ane 'cittAntararRpe buddhibuddheratiprasa smRtisaMdUratha' / / 421 // A sUtrathI jaNAvyuM che. eno artha spaSTa che ke eka kALamAM viSayanuM ane cittanuM potAnuM grahaNa zakya nathI ane cittAMtarathI cittane dazya mAnavAmAM buddhithI buddhinuM grahaNa thavAthI atiprasaMga (anavasthA) tema ja smRtisaMkara doSa Avaze, je u52 jaNAvyA che. / / 11-14 nanvevaM kathaM viSayavyavahAra ityAha A rIte citta svAbhAsa(svaprakAzya) na hoya ane cittAMtarathI grAhya na hoya to te puruSathI paNa grAhya arthAt puruSanA grahaNano viSaya kai rIte banaze, kAraNa ke citta; jema viSayanI sAthe indriyo dvArA saMbaddha thaine viSayabhUta ghaTAdinA AkAramAM pariNata thAya che ane tethI viSayane grahaNa kare che tema puruSa to apariNAmI - asaMga hovAthI cittAkAramAM pariNata nahIM thAya, to pachI te (puruSa) cittane viSaya kai rIte banAvaze - A zaMkAnuM sAMkhyo taraphathI samAdhAna karAya che-- aGgAGgibhAvacArAbhyAM, citirapratisaGkramA / draSTRdRzyoparaktaM taccittaM sarvArthagocaram // 11-15 // aGgeti-citiH puruSarUpA cicchaktiH / aGgAGgibhAvacArAbhyAM pariNAmapariNAmibhAvagamanAbhyAm / apratisaGkramA anyenAsaGkIrNA / yathA hi guNAH svabuddhigamanalakSaNe pariNAme'GginamupasaGkrAmanti tadrUpatAmivApadyante, yathA cA (vA) lokaparamANavaH prasaranto viSayaM vyApnuvanti, naivaM citizaktiH, tasyAH sarvadaikarUpatayA svapratiSThitatvena vyavasthitatvAdityarthaH / tattasmAccitsannidhAne buddhestadAkArA cetanAyAmivopajAyamAnAyAM buddhivRttipratisaGkrAntAyAzca cicchakterbuddhyaviziSTatayA sampattau svasambuddhyu eka parizIlana 127
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ papatterityarthaH / draSTuMdRzyAbhyAmuparaktaM draSTarUpatAmivApannaM gRhItaviSayAkArapariNAmaM ca cittaM sarvArthagocaraM sarvaviSayagrahaNasamarthaM bhavati / taduktaM-"citerapratisaGka(ga)mAyAstadAkArApattau svabuddhisaMvedanaM [4-22] draSTRdRzyoparaktaM cittaM sarvArthaM [4-23]" yathA hi nirmalaM sphaTikadarpaNAdyeva pratibimbagrahaNasamarthamevaM rajastamobhyAmanabhibhUtaM sattvaM zuddhatvAccicchAyAgrahaNasamarthaM, na punarazuddhatvAdrajastamasI / tato nyagbhUtarajastamorUpamaGgitayA sattvaM nizcalapradIpazikhAkAraM sadaivaikarUpatayA pariNamamAnaM cicchAyAgrahaNasAmarthyAdAmokSaprApteravatiSThate / yathA'yaskAntasannidhAne lohasya calanamAvirbhavati, evaM cidrUpapuruSasannidhAne sattva syAbhivyaGgyamabhivyajyate caitanyamiti // 11-15 // "pariNAma ane pariNAmI bhAvane pAmavA vaDe puruSanI (puruSasvarUpa) citazaktino pratisakrama thato nathI. draSTA (puruSa) ane dazya(ghaTAda)thI raMgAyeluM (tadAkAra baneluM) citta sarvaarthaviSayaka che." - A pramANe paMdaramA zlokano sAmAnya akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke puruSa citUpa (cetana) che. puruSasvarUpa ja cit zakti che, jenuM zuddha, nirlepa ane sadaiva eka svarUpa che. teno koI ja pariNAma nathI. tethI te pariNAmI paNa nathI. pariNAmabhAva ane pariNAmibhAvamAM tenuM gamana thatuM nathI, tethI tevA gamana (prApti) vaDe je pratisakrama(tyAM jaIne tadrupatAne dhAraNa karavA svarUpa) thato hoya che te pratisakrama na thavAthI citazakti apratisakramA che. jema sattva, rajas ane taman guNo potAnA AzrayabhUta buddhinA gamana svarUpa pariNAmamAM; addhi-ghaTAdine vize upasakrama kare che, arthAt tadrupajevA bane che tema ja jema teja(prakAza)nA paramANuo phelAIne ghaTAdi viSayane vyApta kare che tema citizakti koI paNa sthAne jaIne tadrupatAne pAmatI nathI. teNI sarvadA eka ja svarUpe sva(potAmAM)pratiSThita thaIne rahelI che. tethI cetana-puruSanA saMnidhAnamAM buddhi jayAre puruSAkAramAM pariNata thAya che tyAre te cetanAnI jema bane che. tethI buddhimAM pratibiMbita thaIne rahenArI citazakti buddhinA jevI ja banI jAya che. AthI cittanI buddhi(dazyatA) upapanna thavAthI citta viSaya bane che. buddhimAM citazakti pratisakrAMta na bane to citta; grAhya nahIM bane. tethI cittane puruSagrAhya manAya che. AthI samajI zakAze ke draSTA ane dazya : baMnnethI citta uparakta che. draSTA-puruSanI jema baneluM ane grahaNa karyo che viSaya(ghaTAdi)nA AkArano pariNAma jeNe evuM te citta sarva viSayane prahaNa karavAmAM samartha thAya che. "vitera pratisAyastitIra/patto vRddhisaMvedana' I4-rarA ane "kopara vitta sarvArtha" I4-2rUA A yogasUtrothI upara jaNAvyA mujaba jaNAvyuM che. jema svaccha sphaTika ke darpaNa vagere pratibiMbagrahaNamAM samartha hoya che; tema rajoguNa ane tamoguNathI abhibhUta thayeluM citta na hoya evuM sattvaguNamaya citta zuddha-nirmaLa hovAthI cichAyAne grahaNa karavA samartha bane che. paraMtu rajoguNa ke tamoguNathI abhibhUta thayeluM citta cichAyAne grahaNa karavA samartha banatuM nathI. tethI rajoguNa ane tamoguNa jenA nyabhUta 128 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (AcchAdita-abhibhUta) thayA che evA cittano je sattvaguNa che te pariNAmIsvarUpe nizcalasthira dIpazikhA jevuM (sattva); sadA ekasvarUpe (cidrupapuruSanI chAyAne pratisaskrAMta karatuM) pariNAma pAmatuM cichAyA-grahaNanA sAmarthyathI mokSanI prApti thAya tyAM sudhI avasthita rahe che. jema ayaskAMta(lohacuMbaka) maNinA saMnidhAnamAM loDhAnI caMcaLatA pragaTa thAya che tema cidrupapuruSanA saMnidhAnamAM sattvanuM abhivyaMgya(jaNAvavA yogya) caitanya jaNAya che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke guNa ane guNIne abheda hovAthI cittane guNasvarUpa mAnIne guNasvarUpe ullekha karyo che... ityAdi upayogapUrvaka vicAravuM. 11-15 itthaM ca dvividhA cicchaktirityAha A rIte cetana ane cittamAM rahenArI citzakti hovAthI te be prakAranI che, te jaNAvAya che-- nityoditA tvabhivyaGgyA, cicchaktirdvividhA hi naH / AdyA pumAn dvitIyA tu, sattve tatsannidhAnataH / / 11-16 / / nityeti-nityoditA, tu punarabhivyaGgyA / dvividhA hi no'smAkaM cicchaktiH / AdyA tyA pumAn puruSa eva / dvitIyA'bhivyaGgyA tu tatsannidhAnataH puMsaH sAmIpyAt sattve sattvaniSThA / yadbhoja:" ata evAsmin darzane dve cicchaktI nityoditA abhivyaGgyA ca / nityoditA cicchaktiH puruSaH tatsannidhAnAbhivyaktyAbhiSvaGgaM caitanyaM sattvamabhivyaGgyA cicchaktiriti " / / 11-16 / / "amAre tyAM citrazakti be prakAranI manAya che. eka nityoditA ane bIjI abhivyaMgyA. emAM pahelI puruSamAM che ane bIjI puruSanA saMnidhAnamAM sattvamAM (zuddhacittamAM) rahelI che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che. upara jaNAvelI vAtane bhoje paNa varNavI che. - "AthI ja A sAMkhyadarzanamAM be cittzakti che. nityoditA ane abhivyaMgyA. nityoditA (sadAne mATe eka svarUpa, sarvathA apariNAminI) puruSasvarUpa che ane bIjI puruSanA saMnidhAnanA kAraNe abhivyakta thavAthI abhiSvajJa caitanyasvarUpa sattvamAM rahenArI abhivyaMgyA citrazakti che"... ityAdi sugama che. II11-16 // itthaM ca bhogopapattimapyAha upara jaNAvyA mujaba mAnavAthI puruSane bhoganI prApti paNa saMgata bane che, te jaNAvAya che-- sattvepuMsthitacicchAyAsamA'nyA tadupasthitiH / pratibimbAtmako bhogaH, puMsi bhedAgrahAdayam / / 11-17 / sattva iti-sattve buddheH sAttvikapariNAme / puMsthitA yA cicchAyA tatsamA yA'nyA sA svakIyacicchAyA / tasyA upasthitirabhivyaktiH / pratibimbAtmako bhogaH / anyatrApi hi pratibimbe (Adarza) eka parizIlana 129
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratibimbyamAnacchAyAsadRzacchAyAntarodbhava eva pratibimbazabdenocyate / puMsi punarayaM bhogo bhedAgrahAdatyantasAnnidhyena vivekAgrahaNAvyapadizyate / yattu "vyApakasyAtinirmalasya cAtmanaH kathaM sattve pratibimbanamiti tanna, vyApakasyApyAkAzasya darpaNAdAvaprakRSTanairmalyavati ca jalAdAvAdityAdInAM pratibimbadarzanAt, svasthitacicchAyAbhivyaktirUpasya pratibimbasya pratibimbAntaravailakSaNyAcceti bhojaH" / / 11-17 / / / buddhinA sAttvika pariNAmamAM, puruSamAM rahelI jecichAyAche tenA jevI je potAnI bIjI chAyA che; tenI je abhivyakti che te svarUpa pratibiMbAtmaka bhoga puruSamAM bhedajJAnanA abhAve manAya che." - A pramANe sattaramA zlokano akSarArtha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba rajoguNa ane tamoguNathI anabhibhUta cittanA zuddha sAttvika pariNAma svarUpa sattvamAM; puruSamAM rahelI enityoditacit chAyAche, tenA jevI bIjI potAnI cichAyAche, te bIjI cicchAyAnI abhivyakti svarUpa puruSanuM pratibiMba che. anyatra lokamAM paNa pratibiMba-darpaNamAM pratibiMkhyamAna ghaTAdinI chAyA jevI chAyAMtarano je udbhava thAya che tene pratibiMba zabdathI varNavAya che. puruSamAM A pratibiMbAtmaka bhoga bhedAgrahanA kAraNe che. puruSa ane cittanA atyaMta sAMnidhyane laIne viveka(bheda)no graha thayelo na hovAthI puruSamAM upara jaNAvyA mujaba bhogano vyapadeza(vyavahAra) thAya che, je vAstavika nathI paraMtu aupAdhika che. "atyaMta nirmaLa ane vyApaka evA AtmAnuM pratibiMba sattvamAM kevI rIte paDe? (arthAta na paDe) AvuM ja kahevAya che; te barAbara nathI. kAraNa ke vyApaka evA AkAzanuM darpaNamAM pratibiMba paDe che ane sAmAnyataH svaccha evA pANI vageremAM sUrya vagerenuM pratibiMba paDatuM dekhAya che. puruSamAM rahelI cicchAyAnI abhivyakti svarUpa A pratibiMba lokaprasiddha pratibiMbathI vilakSaNa hovAthI tAdaza pratibiMba paDI zake che..." A pramANe bhoja vidvAna kahe che. II11-17nA AthI, bloka naM. 12 thI jaNAvela atiprasaMganuM nivAraNa thaI jAya che, te jaNAvAya che itthaM pratyAtmaniyataM, buddhitattvaM hi zaktimat / nirvAhe lokayAtrAyAstataH kvAtiprasaJjanam // 11-18 // itthamiti-itthamuktaprakAreNa / pratyAtmaniyatamAtmAnamAtmAnaM prati niyataphalasampAdakaM / buddhitattvaM hi lokayAtrAyA lokavyavahArasya / nirvAhe vyavasthApane / zaktimat samarthaM / tataH kvAtiprasaJjanaM yogAdekasya muktAvanyasyApi muktyApattirUpaM / prakRteH sarvatraikatve'pi buddhivyApArabhedena bhedopapatteH / tathA ca sUtraM"kRtArthaM prati naSTamapyanaSTaM tadanyasAdhAraNatvAditi" [2-22] / / 11-18 / / Azaya e che ke pUrve tarApa caitve.. ityAdi glo. naM. 12 thI prakRtine eka mAnavAthI ekanI mukti thaye chate; badhAno mokSa thaI jaze - A pramANe je atiprasaMga doSa (amuktamAM muktatva mAnavAno atiprasaMga) jaNAvyo hato, te doSa have Avato nathI - ema jaNAvAya che. 130 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAvyA mujaba dareka Atmaniyata buddhitattva; lokavyavahAranI vyavasthA mATe samartha hovAthI atiprasaMga kyAM Ave che?" - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke dareka AtmAne niyata evA phaLanuM saMpAdaka buddhitattva hovAthI lokavyavahAranA vyavasthApana mATe te samartha che. tethI yoganA kAraNe ekanI mukti thAya to badhAno mokSa thaI jaze." A je atiprasaMga jaNAvyo hato te have nahIM Ave. kAraNa ke prakRti eka hovA chatAM buddhino vyApAra dareka AtmAnI pratye judo judo hovAthI phaLabheda upapanna thAya che. A pramANe yoga-sUtramAM "tArtha vRti naSTamarthanaSTa tanyathArapatthA" pAra-22A A sUtrathI jaNAvyuM che. sUtrano Azaya e che ke vivekakhyAtibhedagraha)thI je puruSe potAnA arthane siddha karI lIdho che tevA kRtArtha puruSane mATe dazya cittAdi naSTa thayelAM hovA chatAM te naSTa thayelAM nathI. kAraNa ke te sarva-sAdhAraNa che, koI eka mATe nathI. kahevAno Azaya e che ke dazyanI pravRtti sarva-sAdhAraNa che. saghaLAya puruSonA bhogasaMpAdana mATe buddhi pravarte che. koI eka puruSa mATenI e pravRtti nathI. vivekaJAtinA udayathI koI puruSa kRtArtha banI dazyane grahaNa na kare eTalA mAtrathI avivekI paNa ene grahaNa na kare e zakya nathI. ekanI dRSTie te naSTa hovA chatAM badhA mATe te naSTa nathI.. ityAdi vicAravuM joIe. /11-18 yaccoktaM jaDAyAzca pumarthasyetyAdi tatrAha jaDa evI prakRti puruSArthane karI nA zake... ityAdi je kahevAyuM (glo. naM. 12mAM) che : te aMge jaNAvAya che kartavyatvaM pumarthasyAnulomyaprAtilomyataH / prakRtau pariNAmAnAM, zaktI svAbhAvike ubhe // 11-19 // kartavyatvamiti-pumarthasya kartavyatvaM prakRtau pariNAmAnAM mahadAdInAm / AnulomyaprAtilomyata ubhe (svAbhAvike) zaktI svAbhAvike tattvataH svabhAvasiddhe pumarthe satIti zeSaH / na tvanyat / mahadAdimahAbhUtaparyantaH khalvasyA bahirmukhatayAnulomaH pariNAmaH, punaH svakAraNAnupravezadvAreNAsmitAntaH pratilomaH pariNAmaH, itthaM ca puruSasya bhogaparisamApteH sahajazaktidvayakSayAt kRtArthA prakRtiH, na punaH pariNAmamArabhate / evaM vidhAyAM ca puruSArthakartavyatAyAM prakRterjaDatvena kartavyAdhyavasAyAbhAve'pi na kAcidanupapattiriti 99-93II. "prakRtimAM mahad buddhi) vagere pariNAmonI Anuloma ane prAtilomyane AzrayIne je be svAbhAvikI zaktio che, te svarUpa pumarthanuM kartavyatva prakRtimAM manAya che." - A pramANe ogaNIsamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke puruSanA bhogasaMpAdana mATe prakRti eka parizIlana 131
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahadAdithI mAMDIne pAMca mahAbhUtAdi sudhInAM pariNAmone kare che. te pariNAmane anukULa, prakRtimAM anulomazakti svabhAvasiddha che tema ja puruSane bhoganuM prayojana na hoya tyAre arthAt vivekakhyAtinA udayathI puruSane bhoganI samApti thAya tyAre mahAbhUtothI mAMDIne asmitA sudhInAM pariNAmo potapotAnA kAraNamAM lIna thAya che. tene anukULa, prakRtimAM pratilomazakti paNa svabhAvasiddha che. A ubhayazakti svarUpa ja prakRtimAM pumarthakartavyatva manAya che, bIjuM kAMi nahi. A pramANe puruSanI vivekakhyAtine laine bhogaparisamApti thaye chate te svAbhAvika baMnne zaktiono kSaya thavAthI prakRti kRtArtha bane che. tethI pharIthI te puruSa mATe pariNAmano (mahadAdino) AraMbha karatI nathI. AvI puruSArthakartavyatA mAnavAthI prakRti jaDa hovAthI teNIne kartavyatAno adhyavasAya na hovA chatAM koi paNa anupapatti nathI... ityAdi adhyApaka pAsethI barAbara samajI levuM joie. /11-19thI nanu yadi pratilomazaktirapi sahajaiva pradhAnasyAsti tatkimarthaM yogibhirmokSArthaM yalaH kriyate ? mokSasya cAnarthanIyatve tadupadezakazAstrasyAnarthakyamityata Aha jo A rIte prakRtinI pratilomazakti paNa sahaja (svabhAvasiddha) ja hoya to yogIjanoe mokSa mATe prayatna zA mATe karavo joie ? mokSa prArthanAno viSaya na hoya to teno upadeza karanAruM zAstra nirarthaka banaze - A zaMkAnuM samAdhAna sAMkhyo dvArA karAya che-- na caivaM mokSazAstrasya, vaiyarthyaM prakRteryataH / tato du:nivRttvarya, tRtvasmayavarjhanam II99-20 na ceti na caivaM muktau prakRtereva sAmarthya mokSazAstrasya vaiyarthyamAnarthakyaM / yato yasmAttato mokSazAstrAduHkhanivRttyarthaM duHkhanAzAya prakRteH pradhAnasya kartRtvasmayasya kartRtvAbhimAnasya varjanaM nivRttirbhavati / anAdireva hi prakRtipuruSayorbhoktRbhogyabhAvalakSaNaH sambandhaH / tasmin sati vyaktamacetanAyAH prakRteH kartRtvAbhimAnAduHkhAnubhave sati kathamiyaM duHkhanivRttirAtyantikI mama syAditi bhavatyevAdhyavasAyaH / ato duHkhanivRttyupAyopadezakazAstropadezApekSApyasya yuktimatIti // 11- 20 // "A pramANe prakRtinI pratilomazaktine sahaja mAnavAthI mokSapratipAdaka zAsra vyartha banaze - ema kahevAnuM barAbara nathI. kAraNa ke zAstrathI duHkhanI nivRtti mATe kartRtvanA abhimAnanuM varjana thAya che. .'" - A pramANe vIsamA zlokano zabdArtha che. kahevAno Azaya e che ke; prakRtinI pratilomazaktithI ja mokSanI prApti thatI hoya to mokSanA upAya vagerene jaNAvanArA mokSazAstranuM koi ja phaLa na hovAthI te nirarthaka banaze : A pramANe kahevAnuM barAbara nathI. kAraNa ke te te mokSazAsrathI du:khanA nAza mATe prakRtine; kartRtvAbhimAnanuM varjana thAya che. pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI 132
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM e samajI levuM joIe ke pUrve jaNAvyA mujaba sAMkhyadarzananI mAnyatA mujaba puruSa cetana che. zuddhasphaTikanI jema nirmaLa ane apariNAmI nitya ekasvabhAvAvasthita che. prakRtithI buddhi utpanna thAya che. jJAna, sukha, duHkha ityAdi guNo buddhinA che. puruSanA e guNo nathI. sattva, rajas ane taman A traNa guNavALI buddhi puruSanA bhogasaMpAdana mATe sRSTinI racanAmAM tatpara che. anAdikALathI baMnne vacce bhedAgraha hovAthI puruSanA caitanyanuM abhimAna buddhine che ane buddhinA (prakRtinA) kartRtvanuM abhimAna puruSane che. tethI buddhikRta sukhaduHkhAdino bhoga AtmAmAM aupacArika che. (pAramArthika nathI.) anAdikALathI prakRti ane puruSamAM bhoktabhogyabhAva che. prakRtimAM kartRtva hovA chatAM puruSanA caitanyathI ja te pratIta thAya che. "cetana evI huM karuM chuM.' ityAkAraka pratIti kartRtvanA abhimAnanI che. acetana evI prakRtine kartRtvanA abhimAnathI duHkhano anubhava thaye chate "AduHkhanI nivRtti kAyama mATe mAre kaI rIte thaze Avo adhyavasAya vyakta thAya che. tyAre duHkhanivRttinA upAyane jaNAvanArA te te zAstra dvArA karAto upadeza pradhAna (prakRtine) upayogI banato hovAthI tenI apekSA che... ItyAdi bhaNAvanArA pAsethI samajI levuM joie. sAMkhyadarzananA graMthonA vyavasthita adhyayana vinA A badhuM samajI zakAya evuM nathI. ahIM to sAmAnyathI khyAla Ave eTalA pUratuM ja jaNAvyuM che. /11-2vA sAMkhyoe jaNAvelI vAta temane tyAM kyAM jaNAvI che te jaNAvavApUrvaka temAM doSa jaNAvAya che- vyaktaM kaivalyapAde'daH, sarvaM sAdhviti cenna tat / itthaM hi prakRtermokSo, na puMsastadado vRthA // 11-21 // vyaktamiti-kaivalyapAde yogAnuzAsanacaturthapAde'da etat / vyaktaM prakaTaM / sarvamakhilaM / sAdhu nirdoSamiti / samAdhatte iti cenna, tad yat prAk prapaJcitaM / hi yata evamuktarItyA / prakRtermokSaH syAt / tasyA eva kartRtvAbhimAnanivRttyA duHkhanivRttyupapatteH, na puMsastasyAbaddhatvena muktyayogAt, mucerbandhanavizleSArthatvAt / tattasmAdado vakSyamANaM bhavadgranthoktaM vRthA kaNThazoSamAtraphalam / / 11-21 / / zlokArtha spaSTa che. tAtparya e che ke A pUrve jaNAveluM badhuM yogAnuzAsananA kaivalya nAmanA cothA pAdamAM pragaTa che. temAM koI doSa nathI. A pramANe je, sAMkhyoe jaNAvyuM che te barAbara nathI. kAraNa ke upara jaNAvyA mujaba mokSanI prApti prakRtine thaze. teNInA ja kartutvanA abhimAnanI nivRtti thavAthI duHkhanivRtti paNa prakRtine saMgata che, puruSane nahi. puruSa baddha na hovAthI te mukta nahIM thAya. kAraNa ke "mun dhAtu(kriyApada)no artha, "baMdhanathI chUTA thavuM te che. puruSane baMdhana ja na hoya to tenI mukti kaI rIte saMgata bane? tethI sAMkhyo je kahe che te (have pachI jaNAvAya che te) nakAmuM che. mAtra gaLuM sUkavavAnuM ja tenuM phaLa che. ll11-21 eka parizIlana 133
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAMkhyo je nirarthaka jaNAve che te jaNAvAya che- paJcaviMzatitattvajJo, yatra tatrAzrame rataH / jaTI muNDI zikhI vA'pi mucyate nAtra saMzayaH // 11-22 // paJcaviMzatIti-atra hi paJcaviMzatitattvajJAnAt puruSasyaiva muktiruktA sA ca na sambhavatIti / na ca bhogavyapadezavanmuktivyapadezo'pyupacArAdeva puMsi sambhavatIti vAcyam, evaM hi tatra caitanyasyApyupacAreNa suvacatvApatteH / bAdhakAbhAvAnna tatra tasyopacAra iti cettatra kRtyAdisAmAnAdhikaraNyasyApyanubhUyamAnasya kiM bAdhakaM ? yena teSAM bhinnAzrayatvaM kalpyate / AtmanaH pariNAmitvApattirbAdhiketi cenna, tatpariNAmitve'pyanvayAnapAyAd / anyathA cittasyApi tadanApatteH / pratikSaNaM cittasya nazvaratvopalabdheH / atItAnAgataM svarUpato'styadhvabhedo dha(dAddha)rmANAM [4-12] te vyaktasUkSmaguNAtmAnaH [4-13] pariNAmaikatvAdvastutattvamiti [4-14] sUtraparyAlocanAddharmabhede'pi teSAmaGgAGgibhAvapariNAmaikatvAnna cittAnanvaya iti cettadetadAtmanyeva paryAlocyamAnaM zobhate, kUTasthatvazruteH zarIrAdibhedaparatvenApyupapatteriti samyavimAnIyam I99-22 "je koI paNa Azrama(gRhasthAzramAdi)mAM rahelo jaTAdhArI, muMDana karAvela athavA mAthe coTalI rAkhanAra hoya to paNa puruSa, prakRti... ityAdi pacIsa tattvano jJAtA hoya to te mukta thAya che, emAM koI zaMkA nathI." A pramANe bAvIsamA zlokano artha che. A zlokamAM sAMkhyoe je jaNAvyuM che, te nirarthaka che. kAraNa ke A zlokamAM puruSAdi pacIsa tattvanA jJAnathI puruSanI ja mukti jaNAvI che. paraMtu te temane tyAM saMgata nathI. puruSane pUrve jaNAvyA mujaba pratibiMbasvarUpa jema aupacArika bhoga manAya che, tema muktino vyavahAra paNa upacArathI thAya che. vAstavika mukti to prakRtinI che - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke e rIte puruSamAM mukti upacArathI mAnavAmAM Ave to puruSamAM caitanya aupacArika che ane buddhimAM te vAstavika che - e pramANe paNa sArI rIte kahI zakAze. puruSamAM aupacArika caitanya mAnavAmAM bAdhaka che, tethI caitanya vAstavika ja puruSamAM manAya che' - A kathana ucita nathI. jyAM jJAna, kRti vagere guNo hoya che tyAM ja caitanya pratIta thAya che. cetanoDa romi. ItyAdi pratItinA kAraNe kRti vagere guNonA adhikaraNamAM ja caitanya badhAne anubhavAya che. to zuM kAraNa che ke jethI kRti vagere guNo buddhimAM ane caitanya puruSamAM A rIte judA judA adhikaraNamAM manAya che? caitanyanI sAthe AtmAmAM kRti vagere guNo mAnI levAmAM Ave to AtmAmAM pariNAmitva mAnavAno prasaMga Avaze. A prasaMga ja caitanya ane kRti vagere guNone eka adhikaraNamAM mAnavAmAM bAdhaka che." A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke AtmAne pariNAmI 134 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnyA pachI paNa AtmadravyanA saMbaMdhano apAya thato nathI. anyathA pariNAmane mAnyA pachI pariNAmIno saMbaMdha raheto nathI. teno apAya(abhAva) thAya che - ema mAnI levAmAM Ave to cittanA paNa pariNAmAMtara vakhate cittanA anvayasaMbaMdha)nA apAyano prasaMga AvavAthI cittane paNa pariNAmI mAnI zakAze nahIM. kAraNa ke cittano dareka kSaNe pUrvapUrvasvarUpe nAza thato anubhavAya che chatAM dareka kSaNe cittano saMbaMdha to che ja... e spaSTa che. tethI pariNAmitva mAnyA pachI paNa AtmAno saMbaMdha dareka kSaNe rahI zakaze. "satItADanA ti patoDacazcamelA ghA " I4-12II; "te vyakTisUkSma guNAtmAnaH 4- rUA ane "parigArmahatyA vastuta" I4-14.. A yogasUtronA arthanI vicAraNA karIe to samajAze ke atItAdi traNa kALanA dharmono bheda hovA chatAM te badhA agAribhAvamAM (ekarUpe) pariNata thavAthI te badhAno eka ja cittasvarUpa pariNAma hovAthI cittanA anvayanA apAyano prasaMga Avato nathI. kahevAno Azaya e che ke yogAnuzAsananAM e sUtrothI e jaNAvyuM che ke atItakAlIna ane anAgatakAlIna pariNAma te te svarUpe vartamAna vastumAM vidyamAna che. adhva-kALabhedathI te te pariNAmane vastumAM rahevAmAM koI virodha nathI. atItakAlIna vastu atItasvarUpe ane anAgatakAlIna vastune anAgatasvarUpe vastumAM mAnavAmAM na Ave to; yogI janone traNe kALanA padArthonuM je pratyakSa thAya che te nahIM thAya. kAraNa ke pratyakSanI pratye tenA viSayanI vidyamAnatA hovI joie. anyathA viSayanI vidyamAnatAnA abhAvamAM pratyakSa nahIM thAya. tethI anAgatAdi vastune te te svarUpe vartamAnamAM vidyamAna manAya che. atItAdi dharmone vartamAna svarUpe mAnavAmAM virodha che. sva-svarUpe vidyamAna mAnavAmAM virodha nathI. zAMta (atIta), udita (vartamAna) ane avyapadezya (anAgata) : A traNa je dharma che, temAM anugata (anvita-saMbaddha) hovAvALo dharmI che. bhUta, bhaviSya ane vartamAna je ghaTa Adi dharma che, temAM sarvadA anvita mRttikA dharmI che. te vyakta (pragaTa-udita-vartamAna) ane sUkSma (avyakta, zAMta, avyapadezya) dha sattvAdi guNonA ja svarUpa che. arthAt pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane AkAza : A pAMca mahAbhUto te gaMdha, rasa, rUpa, sparza ane zabda : A paMcatanmAtra svarUpa che. e paMcatanmAtra ane agiyAra indriyo (sparzanendriya, rasanendriya, ghrANendriya, cakSurindriya ane zravaNendriya tema ja vApha, pANi, pAda, vAyu ane upastha svarUpa karmendriyo tathA mana: A agiyAra) ahaMkAra svarUpa che. ahaMkAra mahattattvasvarUpa che. mahattattva pradhAna (prakRti) svarUpa che ane pradhAna sattvAdi (rajasa, tamasa) traNa guNasvarUpa che. AvI rIte A sRSTiprapaMca sAkSAt ke paraMparAe guNasvarUpa che. AthI spaSTa che ke anekonAM pariNAmo paNa eka svarUpa hovAthI vastutattva paNa ekasvarUpa che. tethI sarvatra citta anvita banatuM hovAthI cittanA ananvayano prasaMga Avato nathI. A pramANe sAMkhyoe eka parizIlana 135
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAvelI vAta barAbara nathI. kAraNa ke A badhuM vicArIe to vastutaH AtmAmAM ja e saMgata che. "AtmAne phUTastha svarUpe varNavanArI zrutinA kAraNe AtmAne pariNAmI mAnatA nathI." A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke tevI AtmAnI avasthA; zarIrano bheda thayA pachI arthAt azarIrI banyA pachI prApta thatI hoya che. te apekSAe zruti dvArA AtmAnI kUTasthatA varNavI che. tethI saMsAradazAmAM AtmAnI e avasthA na hovA chatAM zrutino virodha nahIM Ave... ityAdi sArI rIte vicArIne teno nirNaya karavo joie. /11-22aa kiM cdUSaNAMtara jaNAvAya che buddhyA sarvopapattau ca, mAnamAtmani mRgyate / saMityAritA mAna, pArAniyatA gha = 99-2rUA. buddhyeti-buddhyA mahattattvena sarvopapattau sakalalokayAtrAnirvAhe ca sati / Atmani mAnaM pramANaM mRgyate / kRtyAdyAzrayavyatirikte Atmani pramANamanveSaNIyamityarthaH / na ca pArArthyaniyatA parArthakatvavyApyA / saMhatyakAritA sambhUyamilitArthakriyAkAritA / mAnamatiriktAtmani pramANaM yatsaMhatyArthakriyAkAri tatparArthaM dRSTaM, yathA zayyAzayanAsanAdyarthAH / sattvarajastamAMsi ca cittalakSaNapariNAmabhAJji saMhatyakArINi ataH parArthAni / yazca paraH sa puruSa iti / taduktaM-"tadasaGkhyeyavAsanAbhizcittamapi parArthaM saMhatyakAritvAditi" [4-24] I99-2rUA. Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba AtmAne pariNAmI mAnI levAthI koI doSa Avato nathI. Ama chatAM kharekhara to buddhine mAnyA pachI AtmA-puruSane mAnavAnI ja AvazyakatA nathI. te jaNAvIne A zlokathI puruSanI kalpanAmAM jaNAvelA pramANanuM nirAkaraNa karAya che. buddhithI ja lokaprasiddha sarva vyavahAra saMgata thato hoya tyAre AtmAnI kalpanA mATe pramANa zodhavuM paDe evuM che. arthAt AtmA-puruSane mAnavA mATe koi pramANa nathI. pArArbaniyata evI saMhatyakAritA pramANa che." A pramANe kahI zakAze nahIM." A trevIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba buddhithI ja mahattattvathI ja) sakala lokayAtrA(vyavahAra)no nirvAha thaye chate; kRti vagerenA AzrayathI(buddhithI) atirikta AtmAnI kalpanAmAM pramANa zodhavuM joie. kAraNa ke kRtyAdisahacarita caitanyanI pratIti thatI hovAthI caitanya buddhimAM ja mAnavuM joie. tethI caitanyanA Azraya tarIke puruSane mAnavAnI AvazyakatA nathI. pArArmeniyata evI saMhatyakAritA ja puruSanI kalpanAmAM pramANa che. Azaya e che ke yatra vatra saMityAritA, tatra tatra parArtham yathA zAzayanAnAlya: - A niyamathI buddhimAM parArthakatva siddha thAya che. emAM je para che te ja puruSa che. A rIte puruSanI kalpanAmAM anumAna pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI 136
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANa upalabdha che. bhAva e che ke aneka kAraNo bhegA thaine je kArya kare che; te bIjA mATe hoya che. dA.ta. zayyA, palaMga ane Asana vagere padArtho aneka kAraNothI niSpanna hovAthI te te bIjAo (tene vAparanArAo) mATe che. tema buddhi; sattva, rajas ane tamas guNo samudAyathI arthakriyAne (te te kAryane) kare che, tethI te pa2 mATe che. sattva, rajas ane tamas A citta svarUpa pariNAmane dhAraNa kare che ane te bhegA thaine kArya kare che; AthI te para mATe che. ahIM jenA mATe te kArya che, te para puruSa che. A pramANe "tavasa dhyeyavAsanAmizcitrapi parArtha saMtyAritvAr" / / 424 / A yogasUtramAM jaNAvyuM che. Azaya spaSTa che ke citta janama-janamanA asaMkhya saMskArothI vAsita hovA chatAM te bIjA mATe che, svArtha mATe nathI. kAraNa ke te; kleza, karma, vAsanA, viSaya, indriyonA samudAyathI kArya kare che. je saMhatyakArI che te parArtha che. temAM je para che te ahIM puruSa che. A rIte anumAnapramANa ja puruSanI kalpanAmAM mAna(pramANa) che. paraMtu te sAMkhyoe batAveluM pramANa barAbara nathI. (tenuM kAraNa covIsamA zlokathI jaNAvAze.) 11-235 kuta ityAha sAMkhyoe darzAvela anumAnapramANamAM doSa jaNAvAya che-- sattvAdInAmapi svAbhinyupakAropapattitaH / buddhirnAmaiva puMsastat, syAcca tattvAntaravyayaH / / 11-24 // sattvAdInAmiti-sattvAdInAM dharmANAM svAGginyapi svAzraye'pi / upakAropapattitaH phalAdhAnasambhavAduktaniyame mAnAbhAvAt sattvAdau saMhatyakAritvasya vilakSaNatvAd / anyathA asaMhatarUpaparAsiddherdharmANAM sAzrayatvavyAptezca buddhyaiva saphalatvAd naivamAtmA kazcidatiriktaH sidhyediti bhAvaH / tattasmAd vRddhi: puta: puruSacaiva nAma cAt / punastattvAntarayoDAvitattvoeevaH sthAt ||11-24 // "sattvAdi dharmono upakAra potAnA AzrayamAM paNa saMgata hovAthI pUrve jaNAvelA parArthakatvamAM koi pramANa nathI. A rIte buddhithI ja sarva siddha thatuM hoya to AtmAnuM nAma ja buddhi che.tema ja ahaMkArAdi tattvono paNa uccheda thaze. arthAt tene mAnavAnI AvazyakatA nathI." - A pramANe covIsamA zlokano sAmAnya artha che. ', kahevAnuM tAtparya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba puruSanI kalpanAmAM pramANa tarIke saMhatyakAritAnA kAraNe pa2ArthakatvanuM je anumAna che teno ullekha karyo hato. paraMtu te barAbara nathI. kAraNa ke sattvAdi dharmo potAnA Azraya buddhi upara paNa upakAra karI zake che. arthAt phaLanuM AdhAna karI zake che. tethI 'saMhatyakArI parArthaka ja hoya che' - A niyamamAM koi pramANa nathI. "zayana, zayyA ane AsanAdinI jema parArthakatA sattvAdimAM siddha thavAmAM koi doSa nathI.' A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke zayanAdimAM je saMhatyakAritA che, tenA karatAM eka parizIlana 137
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilakSaNa evI saMhatyakAritA sattvAdimAM che. tethI tene laIne sattvAdimAM parArthakatA siddha nahIM thAya. anyathA zayanAdinI saMhatyakAritAthI jema saMhata zarIrAdi svarUpa parArthanI siddhi thAya che tema saMhata parArthanI siddhi thaze. asaMhata puruSa svarUpa parArthanI siddhi nahIM thAya. sattvAdinI saMhatyakAritAne laIne saMhataparArthanI siddhi thAya to te parArthanI saMhatyakAritAne laine bIjA saMhataparArthanI siddhi thaze. ema karavAthI anavasthAno prasaMga Avaze. e anavasthAnA prasaMgabhayathI sattvAdinI saMhatyakAritAthI asaMhataparArthanI ja siddhi thaze - A pramANe yadyapi kahI zakAya che. paraMtu dharmamAtramAM sAzrayasvanirUpita vyApti hovAthI sattvAdi dharmo Azraya mATe buddhi svarUpa Azraya mATe)nA ja manAya che. anna dharmavaM tatra sAzrayetva - A niyama che. je je dharmo che; te te sAzraya (AzrayavALA) hoya che. AthI samajI zakAze ke sattvAdi bhegA thaIne je je kArya kare che te potAnA Azraya buddhi mATe kare che. para evA puruSa mATe nahIM. A pramANe buddhithI ja sattvAdinuM sAphalya hovAthI buddhi vagerethI koI atirikta AtmA siddha thaI zakaze nahIM. tethI buddhi e puruSanuM ja nAma che. tema ja jema puruSane mAnavAnI (budhyatirikta puruSane mAnavAnI) AvazyakatA nathI tema buddhithI utpanna thanArA ahaMkArAdine paNa buddhithI atirikta mAnavAnI jarUra nathI. tethI tattvAMtarano uccheda thaze. ll11-24ll. tathAditattvAMtarano vyaya(uccheda) kaI rIte thaze ? te jaNAvAya che- vyApArabhedAdekasya, vAyoH paJcavidhatvavat / dArAdisajJAnopattisuratvata: 11-2che vyApAreti-ekasya vAyorvyApArabhedAdUrdhvagamanAdivyApArabhedAt paJcavidhatvavatpaJca vAyavaH prANApAnAdibhedAditi vyapadezavad / ahaGkArAdisaMjJAnAnAmupapatteH sukaratvataH saukaryAt / tathAhi-buddhirevAhaGkAravyApAraM janayantI ahaGkAra ityucyatAM / saiva ca prasuptasvabhAvA sAdhikArA prakRtiriti vyapadizyatAm / mintaDutattvAntaraparinati /99-20I. upara javuM, nIce javuM. ityAdi vyApAra(karma)vizeSanA kAraNe eka ja vAyu; jema pAMca prakArano manAya che tema ahaMkArAdi vyApAravizeSane utpanna karanArI buddhi ahaMkArAdi saMjJAne prApta kare che. AthI ahaMkArAdi saMjJAonI saMgati saraLatAthI thatI hovAthI nirarthaka tattvAMtara mAnavAnI AvazyakatA nathI." A pramANe pacIsamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke prANa, apAna, samAna, udAna ane vyAna - A pAMca prakArano vAyu che. mukha ane nAsikAthI nIkaLanArA vAyune prANavAyu kahevAya che. jalAdine zarIranA nIcenA bhAgamAM laI janArA vAyune apAnavAyu kahevAya che. khAdhelA annAdine pacAvavA mATe 138 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaTharAgnine pradIpta karanAra vAyune samAnavAyu kahevAya che. annAdine zarIranA uparanA bhAgamAM lai janAra vAyune udAnavAyu kahevAya che ane zarIranI nADIonAM mukhone phelAvanAra vAyune vyAna vAyu kahevAya che. mukhanirgamanAdi te te vyApArone laine eka ja prakArano paNa vAyu pAMca prakArano varNavAya che. AvI ja rIte buddhimAM paNa teNInA ahaMkArAdi vyApArane laine te te ahaMkArAdi saMjJAonI upapatti sArI rIte karI zakAya che. jyAre buddhi, ahaMkAra (huM, huM... ityAdi svarUpa adhyavasAya) vyApArane utpanna karatI hoya tyAre buddhine ahaMkAra kahevI ane te (buddhi) ja jyAre prasupta (kArya karavAthI virAma pAmelI) svabhAvavALI evI kAryAnukUla svarUpayogyatAvALI hoya tyAre tene prakRti tarIke kahevI. buddhithI atirikta ahaMkAra ke prakRti vagere svarUpa nirarthaka tattvAMtaranI kalpanA karavAnI AvazyakatA nathI. / / 11-25 / / sAMkhyamatamAM dUSaNAMtara jaNAvAya che-- puMsazca vyaJjakatve'pi, kUTasthatvamayuktimat / adhiSThAnatvametaccettadetyAdi nirarthakam // 11-26 // puMsazceti-puMsaH puruSasya ca vyaJjakatve'bhyupagamyamAne kUTasthatvamayuktimadasaGgatam / abhivyaJjakatvaM hyabhivyaktijanakatvaM / tathA ca " akAraNamakAryaM ca puruSa" iti vacanaM vyAhanyeteti bhAvaH / adhiSThAnatvamabhivyaktidezAzrayatvametadvyaJjakatvaM, puruSastu sadaikarUpa iti cettarhi tadetyAdi " tadA draSTuH svarUpAvasthAnamiti" [13] sUtraM nirarthakaM tadetyasya vyavacchedyAbhAvAt / kAlpanikatve caitadviSayasya ghaTAdivyavahAraviSayasyApi tathAtvApattau zUnyavAdimatapraveza iti bhAvaH / / 11-26 / / puruSane vyajraka mAnavAmAM paNa phUTasthatva(apariNAmitA) ayukta bane che. tethI tene adhiSThAna svarUpa ja vyaJjaka mAnI levAmAM Ave to 'yogAnuzAsana'nA (1-3) sUtramAM talA... ityAdi je lakhyuM che, te nirarthaka banaze. A pramANe chavvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba buddhi dvArA grahaNa karAyelA ghaTAdinI abhivyakti puruSanA pratibiMbanA kAraNe thAya che. tethI puruSa vastutaH zAtA nathI paraMtu abhivyaJjaka che. abhivyaJjaka tene kahevAya che ke je abhivyaktino janaka che. A rIte puruSamAM abhivyaktinuM janakatva AvavAthI bArAmArya = puruSa: A vacanano vyAghAta thaze. kAraNa ke puruSane koinuM paNa; kAraNa ke kArya mAnavAmAM AvatuM nathI ane puruSane abhivyaktino janaka mAnavAno prasaMga Ave che. AthI samajI zakAze ke puruSamAM vyaJjakatva mAnavAthI akAraNa ane akAryamAM rahevAvALuM phUTasthatva mAnavAnuM yuktimat nathI. "puruSa, sadAne mATe eka ja svarUpavALo hovAthI abhivyaktijanakatva svarUpa abhivyaJjakatva nathI manAtuM paraMtu abhivyaktidezAzrayatva svarUpa adhiSThAnatva ja abhivyaJjakatva eka parizIlana 139
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ manAya che. ghaTAdi viSayonI je abhivyakti thAya che te puruSamAM thAya che. te pratibiMbAtmaka dezanuM Azrayatna puruSamAM hovAthI tAdeza abhivyakatva saMgata bane che." - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke tethI "tA draSNuH pIvAnam' 9-rA- A yogasUtra nirarthaka banaze. cittavRttiono nirodha thAya tyAre puruSanuM svarUpamAM avasthAna hoya che.' A arthane jaNAvanAruM e sUtra che. paraMtu puruSa sadAne mATe eka ja svarUpamAM raheto hoya to tyAre (savA)' A pramANe jaNAvavAno koI ja artha nathI. koI paNa samaye puruSanuM svarUpamAM avasthAna na hoya to; te pramANe jaNAvavAnuM barAbara gaNAya. sUtramAM tavA padanuM grahaNa karyuM che, paNa tenuM bAvarcI (vyavacchedya) koI nathI. yadyapi pUrve jaNAvyA mujaba atAttvikarUpe ja puruSane cittanI vRttionuM grahaNa che. vivekakhyAtinI anudita avasthAmAM cittavRttionuM sAdRzya hovAthI kAlpanika ja svarUpAnavasthAna che ane tyAra pachI vivekAti udita thavAthI cittavRttiono nirodha thavAthI puruSanuM svarUpAvasthAna paNa kAlpanika che. tethI tenI apekSAe tathA.... ityAdi sUtra nirarthaka nathI. paraMtu A rIte sUtranA viSayane kAlpanika mAnI levAmAM Ave to sarvajanaprasiddha ghaTAdivyavahAranA viSayane paNa kAlpanika mAnavAno prasaMga Avaze, jethI zUnyavAdIonA (bauddhonA) matamAM praveza thaze. I/11-26ll sAMkhyamatamAM ja anupapatyaMtara jaNAvAya che- nimittatve'pi kauTasthyamathAsyApariNAmataH / syAd bhedo dharmabhedena, tathApi bhavamokSayoH // 11-27 // nimittatve'pIti-athAsyAtmano nimittatve'pi / sattvaniSThamabhivyaGgyAM cicchaktiM prati / apariNAmataH pariNAmAbhAvAt / kauTasthyamakAraNamityasyAnupAdAnakAraNamityarthAdupAdAnakAraNasyaiva pariNAmitvAt pariNAmasya cAvasthAntaragamanalakSaNatvAditi bhAvaH / tathApi bhavamokSayoH saMsArApavargayoH / dharmabhedena bhoganimittAnimittatvadharmabhedena syAt kathaJcidbheda AvazyakaH / mokSe'pi pUrvasvabhAvasattve kAraNAntarAbhAvAnna bhoga iti ko bheda iti cet saumya ! kathaM tarhi na bhavamokSobhayasvabhAve virodhaH ? / ubhayaikasvabhAvatvAnnAyamiti cedbhaGgyantareNAyameva syAdvAda iti kiM vRthA khidyase ||11-27|| puruSamAM nimittakAraNatva mAnavA chatAM tenI apariNAmitAnA kAraNe kauTathya puruSamAM manAya che, topaNa dharmanA bhedathI bhava ane mokSamAM bheda thaze." - A pramANe sattAvIzamA zlokano akSarArtha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba zUnyavAdano prasaMga na Ave e mATe puruSane adhiSThAnasvarUpa mAnavAne badale nimittakAraNa manAya che. tethI sattva(buddhi)niSTha abhivyaMgya evI citazaktinI pratye puruSa nimittakAraNa che. te pariNAmI na hovAthI te phUTastha kahevAya che. puruSane jevArAmanAya che, te upAdAnakAraNane laIne manAya che. ghaTanuM jema upAdAnakAraNa mATIche, paTanuM 140 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema upAdAnakAraNa taMtu che tema puruSa koInuM upAdAnakAraNa nathI. upAdAnakAraNa ja pariNAmI hoya che ane pariNAma avasthAMtarane prApta karavA svarUpa che. mATI ghaTasvarUpe pariName che. potAnI pUrvAvasthAthI(AkArAdithI) bhinna evI ghaTAdi avasthAne mATI prApta kare che. tethI ghaTAdi mATIno pariNAma che ane te pariNAmavALI mATI pariNAminI che. AthI samajI zakAze ke chavvIzamA zlokamAM jaNAvyA mujaba tathA ItyAdi nirarthaka nahIM bane. A pramANe pUrvokta doSanuM nivAraNa karavA chatAM sAMkhyonA matamAM doSa to che ja. e cA mevo... ityAdi zlokArdhathI jaNAvyuM che. eno Azaya e che ke talA... ityAdi sUtrAza nirarthaka na paNa bane to ya bhoganimittatva ane bhoganimittatvAbhAva A dharmanA bheda(vizeSa)thI saMsAra ane mokSamAM bheda thaze arthAt e baMnnemAM kathagnid bheda mAnavAnuM Avazyaka che. "mokSamAM paNa saMsArAvasthAnI jema bhoganimittatva svarUpa pUrvasvabhAva to che paraMtu bhoganAM kAraNono abhAva hovAthI bhoganI pravRtti nathI. tethI saMsAra ane mokSamAM bheda kyo che ?" A pramANe kahIne kazcid bheda mAnavAnuM yadyapi nivArI zakAya che. paraMtu A rIte mAnavAthI eka ja puruSamAM bhava ane mokSa : A ubhaya svabhAvamAM virodha Avaze. tenA parivAra mATe ema kahevAmAM Ave ke "puruSamAM be svabhAva nathI paraMtu ubhayano eka ja svabhAva che.' to A rIte prakArotarathI syAdvAdane ja mAnI levAno prasaMga Avaze. kharI rIte to teno svIkAra karI levo joIe. vyartha kheda karavAthI koI ja lAbha nathI. /11-2NA sAMkhyoe zlo.naM. 18mAM jaNAvyA mujaba je atiprasaMganuM nivAraNa karyuM hatuM - te zakya nathI, te jaNAvAya che prasaGgatAdavasthyaM ca, buddharbhade'pi tattvataH / prakRtyante laye mukterna cedavyApyavRttitA // 11-28 // prasaGgeti-buddherbhade'pi pratyAtmaniyatatve'pyabhyupagamyamAne / tattvataH paramArthataH / prakRtyante prakRtivizrAnte laye duHkhadhvaMse sati / prasaGgatAdavasthyamekasya muktAvanyasyApi tadApattirityasyAparihAra eva, prakRtereva muktyerabhyupagamyamAnatvAt, tasyAzca muktatvAmuktatvobhayavirodhAd / ekatra vRkSe saMyogatadabhAvayoriva prakRtau vibhinnabuddhyavacchedena na muktatvAmuktatvayorvirodha ityata Aha-vedyadi mukteravyApyavRttitA nAbhyupagamyata iti zeSaH / tadabhyupagame ca mukte'pyamuktatvavyavahArApattireva dUSaNaM / kiM caivaM muktasyApyAtmano bhavasthazarIrAvacchedena bhogApattiriti tatprakRtinivRttiravazyamabhyupeyeti draSTavyam 99-28 dareka AtmAnI pratye buddhino bheda mAnyA pachI paNa prakRtinI vizrAntAvasthAmAM duHkhano dhvaMsa thaye chate; eka AtmAnI muktithI badhAnI mukti thavAno prasaMga vidyamAna che ja. kAraNa eka parizIlana 141
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ ke muktine avyApyavRtti (AMzika) mAnatA nathI.' - A rIte aThThAvIzamA zlokano yathAzrutArtha samajI zakAya che. tAtparya e che ke aDhAramA zlokamAM jaNAvyA mujaba buddhi eka hovA chatAM dareka AtmA mATe te niyata che; koi eka mATe nathI. vivekakhyAtinA(bhedajJAnanA) udayathI te te puruSanI cittavRttiono nirodha thavAthI kaivalyaprApti pachI te te puruSanI pratye prakRti vizrAMta banI pharIthI te te puruSanI pratye pariNAmane AraMbhatI nathI. tethI eka puruSanI mukti thavAthI anya badhAnI muktino prasaMga yadyapi Avato nathI. paraMtu e mujaba pratyAtmaniyata buddhino bheda svIkAravA chatAM; prakRtinI vizrAMta (svakAryathI virAma pAmavuM) avasthA svarUpa duHkhadhvaMsa thaye chate ekanI mukti thavAthI bIjA badhAnI paNa mukti thavAno prasaMga che ja. kAraNa ke prakRtinI ja kharekhara to mukti mAnavAmAM AvI che. ekanI apekSAe mukta ane bIjAnI apekSAe amukta Avo; muktatva ane amuktatvano virodha hovAthI eka prakRtimAM vyavahAra zakya nathI. "eka ja vRkSamAM jema zAkhAvacchedena (zAkhAnA dezamAM) saMyoga[kapi(vAMdaro)saMyoga] hoya che ane mUlAvacchedena teno abhAva hoya che tema te te puruSaniyatabuddhavacchedena prakRtimAM muktatva ane amuktatvano virodha nathI." - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke saMyoganI jema mukti(muktatva)ne avyApyavRtti mAnatA nathI. anyathA muktatvane saMyoganI jema avyApyavRtti [dazataH vRtti (rahevuM te) ane dezataH teno abhAva] mAnavAmAM Ave to muktamAM paNa amuktatvanA vyavahArano prasaMga Avaze. prakRtimAM te te puruSanI apekSAe muktatva ane amuktatvano vyavahAra yadyapi iSTa che, paraMtu prakRtinI nivRtti mAnavAmAM na Ave to mukta banelA puruSa-AtmAne bhavastha zarIrane laine bhogano (pratibiMbAtmaka bhogano) prasaMga Avaze. tethI prakRtinI sarvathA nivRtti mAnavAnuM Avazyaka che. 11-28 upara jaNAvyA mujaba ekanI muktimAM badhAnI mukti mAnavAnI ApattinA parihAra mATe buddhine aneka mAnavAmAM Ave to je doSa prApta thaze te jaNAvAya che-- pradhAnabhede caitatsyAtkarma buddhiguNaH pumAn / svAd vAdhruvazruti, navatAnuainavarzanam // 99-26aa pradhAneti-uktadoSabhiyA pradhAnabhede cAbhyupagamyamAne / AtmabhogApavarganirvAhakametat karma syAt / pumAn puruSaH buddhiguNaH syAt / buddhilabdhijJAnAnAmanarthAntaratvAt / syAt kathaJcid dhruvazca dravyato'dhruvazca paryAyata ityevaM jainadarzanaM jayatAt / doSalavasyApyasparzAt / nanu ca puMso viSayagrahaNasamarthatvenaiva cidrUpatvaM vyavatiSThata iti vikalpAtmakabuddhiguNatvaM na yuktam, antarbahirmukhavyApAradvayavirodhAditi cenna, anubhUyamAnakramikaikopayogasvabhAvatvena tadavirodhAditi / / 11-29 / / 142 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ "pradhAna-prakRtine bhinna bhinna (aneka) mAnavAmAM Ave to te karmasvarUpa ja thaze ane tethI buddhi jeno guNa che evo puruSa thaze, je kathaMci dhruva (nitya) ane kathaMcit adhruva che. A rIte jainadarzana ja jaya pAme che." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke ekanI muktithI badhAnI mukti mAnavAnI ApattinA parivAra mATe prati-Atmaniyata prakRtine bhinna mAnavAmAM Ave to te AtmAnA bhoga ane apavarga(mokSa)nuM nivahaka karma ja haze. puruSano guNa buddhi che. buddhi, labdhi ane jJAna A badhAno eka artha che. buddhiguNavALo puruSa kathaMcit dhruva ane adhuva che. dravyane AzrayIne te dhruva (nitya) che ane paryAya(pariNAma)ne AzrayIne te adhuva-anitya che. A rIte jainadarzana jaya pAme che. kAraNa ke temAM doSanA leza(aMza)no paNa sparza thato nathI. "viSaya grahaNa karavA mATe samartha hovAthI puruSa citUpa che ane buddhi vikalpa (saMkalpa-vikalpa-vicAra) svarUpa hovAthI te guNavALo puruSa kaI rIte hoI zake? kAraNa ke aMtarmukhavyApAra ane bahirmukhavyApAraH A baMnnemAM virodha che." - AvI zaMkA nahIM karavI joie. kAraNa ke e baMnne vyApAra krame karIne (eka samayamAM nahIM) anubhavAya che tethI kramika anubhavanA viSayanA eka upayoganA svabhAvamAM koI virodha na hovAthI puruSane buddhiguNavALo mAnavAmAM koI bAdha nathI. ./11-2lA jainadarzanano jaya siddha thavAthI pataMjalie jaNAvelA yogalakSaNamAM avyAptidoSane jaNAvAya che- tathA ca kAyarodhAdAvavyAptaM proktalakSaNam / ekAgratAvadhau rodhe, vAcye ca prAci cetasi // 11-30 // tathA ceti-tathA ca jainadarzanajayasiddhau ca / proktalakSaNaM pataJjalyuktayogalakSaNaM / kAyarodhAdAvavyAptaM, AdinA vAgnirodhAdigrahaH / ekAgratAvadhAvekAgratAnirodhamAtrasAdhAraNe ca rodhe vAcye / prAci ekAgratAyAH pRSThabhAvini / cetasyadhyAtmAdizuddhe'vyAptam / / 11-30 // Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba jainadarzananI mAnyatAmAM doSano lava(aMza) paNa na hovAthI e darzanaprasiddha yoga paNa vAstavika che. pataMjalie jaNAveluM yoganuM lakSaNa te yogamAM saMgata thatuM na hovAthI avyApti Ave che - te jaNAvAya che. zlokArtha spaSTa che ke "cittavRttino nirodha" A yoganuM lakSaNa kAyAnA nirodhAdi svarUpa yogamAM saMgata thatuM na hovAthI temAM avyApti Ave che. ekAgra ane niruddha cittanI vRttionA nirodhane ja yoga kahevAmAM Ave to tenI pUrvAvasthAmAM thanArI cittavRttionA nirodhasvarUpa avasthAmAM lakSaNasamanvaya na thavAthI avyApti Avaze." eka parizIlana 143
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAnuM tAtparya e che ke jainadarzananI mAnyatA mujaba mokSanI sAthe joDI ApanAra AtmavyApAramAtrane yoga kahevAya che. tethI mana, vacana, kAyAnA azubha yogonA nirodhane paNa yoga kahevAya che. mAtra cittavRttionA nirodhane ja yoga kahevAmAM Ave to kAyanirodha ane vAnirodhamAM lakSaNa saMgata na thavAthI avyApti Ave che. tenA nivAraNa mATe ema kahevAmAM Ave ke "ekAgratA ane nirodha mAtra sAdhAraNa cittavRttiono nirodha ja yoga che." to kAyanirodhAdi lakSya na hovAthI tene laine AvyApti nahIM Ave. paraMtu tethI ekAgratAnI pUrvenI avasthAmAM (vikSiptAvasthAmAM) adhyAtmAdithI zuddha thayelA cittane laIne AvyApti Ave che. ll11-30nA ekAgratAnI pUrvenI avasthAmAM adhyAtma ane bhAvanAdithI zuddha banelA cittane laine AvatI avyAptinA nivAraNa mATe sAMkhyo kahe che- yogArambho'tha vikSipte, vyutthAnaM kSiptamUDhayoH / ekAgre ca niruddhe ca, samAdhiriti cenna tat // 11-31 // yogeti-atha vikSipte citte yogArambhaH kSiptamUDhayozcittayoryutthAnam / ekAgre ca niruddhe ca citte samAdhiriti ekAgratApRSThabhAvinazcittasyAlakSyatvAdeva na tatrAvyAptiH / kSiptaM hi rajasa udrekAdasthira bahirmukhatayA sukhaduHkhAdiviSayeSu kalpiteSu sannihiteSu vA rajasA preritaM, tacca sadaiva daityadAnavAdInAM / mUDhaM tamasa udrekAt kRtyAkRtyavibhAgAsaGgataM krodhAdibhirviruddhakRtyeSveva niyamitaM, tacca sadaiva rakSaHpizAcAdInAM / vikSiptaM tu sattvodrekAt parihataduHkhasAdhaneSveva zabdAdiSu pravRttaM, tacca sadaiva devAnAM / etAstisrazcittAvasthA na samAdhAvupayoginyaH / ekAgratAniruddharUpe dve eva sattvotkarSAdyathottaramavasthitatvAcca samAdhAvupayogaM bhajete iti cenna tat / / 11-31 // "vikSipta citta hoya tyAre yogano AraMbha thAya che. e citta, kSita ke mUDha hoya che tyAre vyutthAna thAya che ane ekAgra ane niruddha citta hoya tyAre samAdhi prApta thAya che. (A pramANe mAnI levAthI avyApti AvatI nathI.) A mujaba kahevAnuM barAbara nathI. (tenuM kAraNa have pachI jaNAvAya che." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke vikSipta citta hote chate yogano AraMbha thAya che. tyAre yoganI prApti thatI nathI. tema ja kSita ke mUDha citta hoya tyAre vyutthAna hoya che, yogano AraMbha paNa nathI hoto. ekAgra ke niruddha citta hoya tyAre samAdhi (yoga) hoya che. AthI samajI zakAze ke ekAgra cittanI avasthAnI pUrvenI traNa avasthAomAM yogano abhAva hovAthI te lakSya ja nathI. tethI avyApti AvatI nathI. rajoguNanI udbhikta avasthAnA kAraNe citta asthira hoya che. bahirmukha pravRttine laIne kalpita evA sukhaduHkhAdi viSayomAM rajoguNathI preraNA pAmeluM e kSipta citta haMmezane mATe daitya 144 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane dAnavonuM hoya che. tamoguNanI udrita avasthAnA kAraNe kRtya ane akRtyano vibhAga karavAmAM asaMgata ane krodhAdi kaSAyonA kAraNe akRtyamAM ja niyamita thayeluM citta mUDha kahevAya che. sadAne mATe rAkSasa ane pizAca vagerenuM mUDha citta hoya che. sattvaguNanA udrakathI duHkhanA sAdhanano parihAra karavApUrvaka zabdAdi viSayomAM pravRtta citta vikSipta kahevAya che. sadAne mATe te citta devonuM hoya che. A cittanI traNeya avasthAo samAdhi(yoga)mAM upayogI banatI nathI. ekAgratA ane niruddha svarUpa be avasthAo ja samAdhimAM upayoginI che, je sattvaguNanA utkarSathI kramazaH avasthita bane che. udrikta avasthA aprazasta svarUpavALI hoya che ane utkarSa prazastAvasthApanna hoya che. udriktamAM atireka hoya che ane utkarSamAM prAcarya hoya che. upara jaNAvyA mujaba sAMkhyoe je kahyuM te barAbara nathI. ll11-31 sAMkhyonA e kathanamAM anupapatti jaNAvAya che- yogArambhe'pi yogasya, nizcayenopapAdanAt / maduktaM lakSaNaM tasmAt, paramAnandakRt satAm // 11-32 // yogeti-yogArambhe'pi yogaprArambhakAle'pi / nizcayena nizcayanayena / yogasyopapAdanAdvyavasthApanAt / kriyamANaM kRtamiti tadabhyupagamAd / Adyasamaye tadanutpattAvagrimasamayeSvapi tadanutpattyApatteH / vastuto yogavizeSaprArambhakAle'pi karmakSayarUpaphalAnyathAnupapattyA vyavahAreNApi yogasAmAnyasadAvo'vazyAbhyupeya iti prAguktAvyAptirvajralepAyitaiva / tasmAnmaduktaM lakSaNaM mokSamukhyahetuvyApAra ityevaM rUpaM satAM vyutpannAnAmaduSTatvapratipattidvArA paramAnandakRt / / 11-32 / / "yoganA prAraMbhakALamAM paNa nizcayanayanI apekSAe yoganuM vyavasthApana karyuM che, tethI meM varNaveluM yoganuM lakSaNa vyutpanna AtmAone paramAnaMdane karanAruM che." - A pramANe batrIsamAM zlokano akSarArtha che. Azaya spaSTa che ke nizcayanayanI apekSAe "kriyAmAM tam' arthAt karAtuM karAyeluM che. A siddhAMta svIkRta che. Agha samayamAM jenI anutpatti che, tenI utpatti AgaLanA samayamAM paNa zakya nathI. AthI samajI zakAze ke nizcayanayanI apekSAe yoganA prAraMbhakALamAM paNa yoganuM astitva che. "A nizcayanayanI vAta che. lokavyavahAramAM e prasiddha nathI.' - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke vAstavika rIte yogavizeSanA prAraMbhakALamAM paNa karmakSaya(nirjarA)svarUpa phaLanI prApti thAya che. tenA anurodhathI tyAM yogasAmAnyano sadbhAva mAnavAnuM Avazyaka che. anyathA yogano sadbhAva tyAM na hoya to karmanirjarA svarUpa phaLanI upapatti nahIM thAya. tethI vyavahAranayanI apekSAe paNa yoganA prAraMbhakALamAM yogasAmAnyanuM astitva che. eka parizIlana 145
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte nizcaya ane vyavahAra nayanI apekSAe yoganA prAraMbhakALamAM paNa yoga che. pataMjali dvArA varNavAyeluM yoganuM lakSaNa yogaprAraMbhakALane laIne tyAM saMgata thatuM na hovAthI avyAti anivArya ja che. tethI meM kaheluM (arthAt graMthakArazrIe jaNAveluM) yoganuM lakSaNa ja barAbara che. mokSanuM mukhya kAraNabhUta je koI paNa anuSThAna che, tene yoga kahevAya che. "mokSamukhya kAraNabhUta AtmavyApAra' yoganA prAraMbhakALamAM paNa hovAthI te vakhatanA yogamAM lakSaNa saMgata thAya che. tethI A lakSaNa aduSTa-nirdoSa che." ema mAnIne vyutpanna (sadasano viveka karavAmAM samartha) AtmAone paramAnaMdanI prApti thAya che. A rIte nirdoSa lakSaNa vyutpanna janone paramAnaMdasvarUpa mokSanuM kAraNa bane che. aMte yoganA lakSaNamAM sadasakto viveka karI sadbhUta lakSaNanI pratipatti dvArA paramAnaMdanA bhAjana banI rahIe e ja eka abhyarthanA. //11-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM pAtaJjalayogalakSaNavicAradvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 146 pAtaMjalayogalakSaNa batrIzI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve yogasAdhanA mATe sAdhake keTalIka pAyAnI lAyakAta meLavavAnI hoya che. pUrvasevA tarIke oLakhAtI e lAyakAtanuM varNana A prastuta graMthamAM karavAmAM AvyuM che. A pUrvasevAne AtmasAt karyA vinA sAcI yogasAdhanA thatI nathI. ahIM yogasAdhanAnI vAta karatAM pahelAM ApaNe, "yoga eTale zuM?' A praznano uttara ApaNAM zAstromAMthI meLavI levAnI jarUra che ane e mATe ApaNe kalikAlasarvajJa AcAryadeva zrI hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe ane prastuta graMthanA racayitA mahAmahopAdhyAyazrI yazovijayajI mahArAjAe pharamAvelA keTalAka zloko joIe : pumarthA iha catvAraH, kAmArtho tatra janminAm / arthabhUtau nAmadheyAdanoM paramArthataH // arthastu mokSa evaiko, dharmastasya ca kAraNam / saMyamAdirdazavidhaH, saMsArAmbhodhitAraNaH // (triSaSTi0 parva 10) dharma, artha, kAma ane mokSa : A cAra puruSArtha kahevAya che. AmAM artha ane kAma to paramArthathI anarthabhUta hovAthI mAtra nAmathI ja puruSArtha che. sAco puruSArtha to ekamAtra mokSa ja che ane e mokSanuM kAraNa (sAdhana), saMsArasAgarathI tAranAro evo saMyamAdi dasa prakArano dharma che. (tethI te paNa puruSArtha che.) durgatiprapatatprANidhAraNAd dharma ucyate / saMyamaddhividhaH sarvajJojo vimuke che (yogazAstra-prakAza-2). durgatimAM paDatA prANIne AdhAra ApanAra hovAthI dharma kahevAya che. te saMyamAdi dasa prakArano sarvajJoe pharamAvelo dharma mokSane mATe che. caturvarge'graNIrmokSo, yogastasya ca kAraNam / jJAnizraghAnavaritrarUpa ratnatrayaM ca sa: (yogazAstra-prakAza-1) cAra puruSArthamAM pradhAna mokSapuruSArtha che. te mokSanuM kAraNa sAdhana) yoga che ane te yoga; jJAna, darzana ane cAritra rUpa ratnatrayI che. mokSe yoganA yoH sarvoDathAvAra rUdhyate I (jJAnasAra, yogASTaka) AtmAne mokSanI sAthe joDI denAra hovAthI, badho ya (sAdhudharma ane zrAvakadharma svarUpa) AcAra yoga tarIke ISTa (svIkAya) che... A zAstrAdhAronA prakAzamAM joie to mokSa meLavavAnA ekamAtra lakSyathI ane zuddhavidhithI ArAdhAto dharma e ja sAco yoga hovAnuM spaSTa thaI jAya che. eka parizIlana 147
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ vartamAnamAM yoganA nAme AcArazUnya, vivekazUnya ane arthazUnya evI aneka vAto ane pravRttio cAlI rahI che. mana, vacana ane kAyAne jarAya kaSTa na ApavuM; mana, vacana ane kAyAne gamatI badhI ja mohAdhIna pravRttio karyo javI ane sAkSIbhAva', "anAsatibhAva', nirlepabhAva' vagere jevA zabdo samajyA samajAvyA vinA ramADye javA-AvuM to ghaNuM badhuM atyAre yoganA nAme cAlI rahyuM che. yogasAdhanA e dharmArAdhanA karatAM koi taddana judI ane UMcI cIja hoya - evI bhramaNA UbhI karAtI hoya che. ApaNe e badhI lAMbI carcAmAM UtaravuM nathI. paNa evI badhI vAtomAM AvI jaIne ApaNe evA daMbhayogI na banI jaIe eTalI sAvacetI khAtara ja ApaNe uparanA zAstrapATho yAda rAkhavAnA che. ApaNI nAnAmAM nAnI anukULatA meLavavA mATe bIjA aneka jIvone maraNa sudhInI pIDA ApavI ja paDe ane ApaNI nAnAmAM nAnI pratikULatA kADhavA mATe bIjA aneka jIvonI anukULatA jhUMTavI ja levI paDe - e saMsAranA sukhanI ekamAtra lAkSaNikatA che. AvA sukhanA tyAga vagara dharmanI - yoganI - sAdhanAno vicAra paNa thaI na zake. AvA sukhanA tyAga svarUpa dharma paNa, bhaviSyamAM evA vadhu sukhanI prApti mATe thato hoya to e dharma paNa anarthabhUta ja che. mATe mAtra sukhanA tyAga svarUpe thato dharma nahi, paNa sukhanA rAganA tyAga svarUpe thato dharma ja zuddha dharma che. sArA AzayathI karAto dharma paNa bhagavAnanI AjJA mujabano na hoya to nirarthaka che. uparanA zAstrapAThamAMnI "mokSanA kAraNa" ane "sarvajJokta" evA dharmanI vAta yAda rAkhIe to, mokSanA ekamAtra lakSyathI ane jJAnIoe pharamAvelI vidhithI thato nAno paNa dharma ja sAco dharma che, te sivAyano game teTalo moTo dharma paNa adharma ja che - A vAtamAM kazI zaMkA rahetI nathI. A vAtane "ekAntavAda' kahenArA anekAntanI AzAtanA karI rahyA che. yoga ane dharma vastutaH eka ja che - e vAta ApaNe zarUmAM ja vicAra AvyA. dharmArAdhanA ke yogasAdhanA mATe sAdhake je yogyatA meLavavAnI, keLavavAnI ane jALavavAnI che tene pUrvasevA kahevAya che. prastuta graMthamAM te pUrvasevAnuM ja svarUpa batAvavAmAM AvyuM che te vAMcatAM spaSTa samajAze ke sukhanA rAgInuM AmAM kAma nathI. sukhano rAga ane duHkhano dveSa : A baMnne tarapha DheSa jAge to ja A pUrvasevA jIvanamAM Utare tevI che. A pUrvasevAne sevyA vinA yogI banI gayelAonA yoga, potAne ane bIjAone ThaganArA daMbha sivAya bIjuM kazuM ja nathI. A pUrvasevAnI apUrva-atyAra sudhI kyAreya koinI na karI hoya tevI - sevA karIzuM to ja sAcA yogI banIzuM. AvA yogI kriyAmArganA virodhI na hoya. virodha azuddha kriyAno hoya, zuddha kriyA to yogasAdhanAnuM avibhAjaya aMga che, tenI upAsanA vinA yoga siddha na thAya. yogamArganA sAcA jJAnanA abhAve Aje yoga, dhyAna, sAdhanA vagerenA nAme narI sukhazIlatA poSAI rahI che. ApaNe e badhI garabaDamAM paDavuM nathI. 148 yogapUrvasevA batrIzI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pUrvasevA zAnIonI daSTie to sAdhanAmAM pravezavA mATenI sAva prAthamika kakSAnI yogyatA che. zAnIonI daSTie yogI ke dharmI banavA mATe to ghaNI sAdhanA karavAnI bAkI rahe che. paraMtu ApaNI kakSA eTalI nIcI che ke AvI prAthamika yogyatA paNa ApaNA mATe ghaNI UMcI lAge che. zAnIonI daSTie yogI-dharmI tarIkenuM pramANapatra meLavavAnI vAta to ApaNA mATe ghaNI agharI che. paNa e parIkSAmAM besavA mATenA pravezapatra jevI A pUrvasevA ya pAmI zakIe to ApaNA mATe moTI vAta che. jJAnIonI daSTie sArI zarUAta che. A bhavamAM AvI sArI zarUAta thaI jAya ane pachI vahelI take sAcA sAdhaka banIne siddha thaie e ja eka zubhAlibhASA.. - A.vi. candraguptasUri vi.saM. 2056 poSa vada6, budhavAra chAparIyA zerI, surata eka parizIlana 149
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha yogapUrvasevAdvAtriMzikA prArabhyate / / itthaM vicAritalakSaNasya yogasya prathamopAyabhUtAM pUrvasevAmAha A pUrve agiyAramI batrIzImAM jenuM lakSaNa-svarUpa vicArAyuM che te yoganI prApti mATe prathama upAya svarUpa pUrvasevAnuM varNana karAya che pUrvasevA tu yogasya gurudevAdipUjanam / sadAcArastapo muktyadveSazceti prakIrtitAH // 12-1 // pUrvasevA viMti-spaSTa: 19-8aa. "guru-devAdinuM pUjana, sadAcAra; tapa ane mukti pratyeno adveSa - ene yoganI pUrvasevA tarIke varNavyA che." A pramANe pahelA zlokano artha che. Azaya e che ke A pUrve yoganuM lakSaNasvarUpa varNavatI vakhate agiyAramI batrIzImAM varNavyuM che ke, mokSanI sAthe AtmAno yoga karAvI ApanAra mukhya kAraNa svarUpa AtmavyApArane yoga kahevAya che. A mokSasAdhaka yogane prApta karavA mATenA je upAya che; tene ahIM mokSasAdhaka yoganI pUrvasevA tarIke varNavyA che. zrIvItarAgaparamAtmAe prarUpelA mokSasAdhaka yogo asaMkhya che. ene prApta karavAnA upAyo paNa asaMkhya che - e samajI zakAya che. asaMkhya yoganI pUrvasevA svarUpa e upAyomAMthI mAtra cAra ja upAyonuM varNana A batrIzImAM karyuM che. khUba ja saMkSepathI paNa mArmika rIte varNavelA e upAyono vicAra ahIM karavAno che. anaMtaduHkhamaya A saMsArathI mukta banavA mATe yoga vinA bIjo koI upAya nathI - eno jene khyAla che evA mumukSuone yoga sivAya bIjuM kazuM ja pAmavA jevuM lAgatuM nathI. yoganI prApti mATeno temano puruSArtha vyartha bane nahi ane saphaLa banI rahe - e mATe A batrIzImAM graMthakAra paramarSie yoganI prAptinA prAthamika upAya tarIke mumukSu janone pUrvasevA upadezI che. ene prApta karyA vinA; yoga mATe karelo puruSArtha phaLanI prApti sudhI nahi pahoMcADe. kAraNa game te hoya paraMtu Aje A jAtanI prAthamika yogyatAnI khUba ja upekSA sevAya che - e mAnyA vinA cAle evuM nathI. ApaNI avadazAnuM nidAna varSo pUrve aneka graMthakAraparamarSioe khUba ja cokkasapaNe karI lIdhuM che. koI paNa jAtanA khacakATa vinA eno svIkAra karI ApaNI avadazAnAM e kAraNone dUra karyA vinA chUTako ja nathI. AtmAnI viziSTa yogyatAne laine koine ekAeka yoganI prApti thAya - ethI evA daSTAMtane laIne yoganI yogyatA svarUpa pUrvasevAnI upekSA karavAnuM hitAvaha nathI. duniyAnA koI paNa kSetramAM te te viSayamAM yogyatAnI upekSA karAtI nathI. mAtra dhArmika kSetramAM evI upekSA kema sevAya che - 150 yogapUrvasevA batrIzI
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ e samajAtuM nathI. jo saMsArathI mukta thavuM hoya ane mokSe javuM hoya to yoganI pUrvasevAnI upekSA karavAnuM koI kAraNa ja nathI. anaMtajJAnIonI daSTie yogapUrvasevAnI upekSAnuM vAstavika kAraNa; bhavanA ucchedanI bhAvanAno abhAva che. "bhava duHkhathI gahana che, eno uccheda kaI rIte thAya - Avo vAstavika pariNAma ja yoganI pUrvasevAne prApta karAve che. yoganI pUrvasevAne AtmasAt karyA pachI yoganI prApti khUba ja saraLa rIte thAya che, prApta yoga sthira bane che, sthira yoga vizuddha bane che ane vizuddha yoga AtmAne paramapade birAjamAna kare che, jenA prAraMbhamAM A rIte yoganI pUrvasevA che - e samajI zakAya che. e pUrvasevAnA asaMkhya bhedamAMthI ahIM gurudevAdipUjana, sadAcAra, tapa ane mukti pratyeno adveSa - A cAranuM ja A batrIzImAM varNana karyuM che. eno vicAra karavAthI samajAze ke yoga prAptinI vAta to dUra rahI; paraMtu yoganI pUrvasevAne pAmavAnuM paNa kaparuM che. A saMsAranA ucchedanI bhAvanA tIvra na bane to pUrvasevA pAmavAnuM koI rIte zakya nathI. bhavanA ucchedanI bhAvanA vinAnAne to A pUrvasevAnI vAta samajavAnuM paNa agharuM che. (12-1ii. gurudevAdi-pUjana svarUpa yogapUrvasevAnuM varNana karavA mATe bIjA zlokamAM guruvarga jaNAvAya che mAtA pitA kalAcArya eteSAM jJAtayastathA / vRddhA dharmopadeSTAro guruvargaH satAM mataH // 12-2 // mAteti-vRddhAH zrutavayovRddhalakSaNAH / guruvargo gauravavallokasamudAyaH / / 12-2 / / mAtA, pitA, kalAcArya, temanA bhAI-bahena vagere jJAtijano ane dharmano upadeza ApanArA evA vRddhajano - A badhAne ziSTa puruSoe guruvarga tarIke mAnyo che. - A pramANe bIjA zlokano artha che. Azaya khUba ja spaSTapaNe samajI zakAya che ke jemanuM pUjana karavAnuM yoganI pUrvasevAmAM varNavyuM che; te guruvarga mAtA, pitA ane kalAcArya vagere svarUpa che. yoganI prApti mATe yoganI pUrvasevA che. yoganI prApti pUrNapaNe gurudevazrIne AdhIna che. cAlu vyavahAramAM paNa te te vastunI prApti gurune AdhIna che. gurukRpA sarvasiddhinuM mULa che. sarvasAvadya yogathI virAma pAmyA vinA vAstavika rIte yoganI prApti thatI nathI. e sarvaviratidharmanI ArAdhanAmAM pU. gurudevazrInA pAtaMtryanuM keTaluM mahattva che e sau koI khUba ja sArI rIte jANe che. koIne e aMge samajAvavAnI kharekhara ja AvazyakatA nathI. paraMtu Aje guruparataMtryalagabhaga gauNa banI gayuM che ema kahIe to emAM kazuM khoTuM nathI. graMthakAraparamarSie yoganI pUrvasevAnA nirUpaNano prAraMbha "gurupUjanathI karyo che. eno thoDo vicAra karIe to cokkasa samajAze ke gurupAtaMtryanI prApti mATe ahIM varNavatA gurupUjana sivAya bIjo koI ja eka parizIlana 151
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ upAya nathI. bhavanitAraka pU. gurudevazrInI upAsanAthI jema paramatAraka paramaguru zrI arihaMtaparamAtmAno sadyoga prApta thAya che, tema upakArI mAtApitAnI sevAthI (vinayAdisvarUpa sevAthI) bhavanitAraka gurudevazrInuM pAtaMtrya prApta thAya che, je sarvaviratidharmasvarUpa yoganuM mukhya aMga che. e aMga vinA yoganI badhI ja sAdhanA sAdhyasiddhinuM aMga banatI nathI. yoganI pUrvasevAne karyA vinA yoganI sAdhanA mATe koI paNa jAtanI yogyatA prApta thatI nathI. yogyatArahita mANaso game teTalI ucca kakSAnI ArAdhanA kare; topaNa teo siddhithI vaMcita ja rahevAnA. anadhikArIone koI phaLa maLe - e vAtamAM tathya nathI. mATe koi vAra yoganI sAdhanAno prAraMbha karatAM pUrve yoganI pUrvasevAno prayatna karyo na hoya; tyAre tevA sAdhakoe potAnI e nabaLAine satata khyAlamAM rAkhIne ja yogamArgamAM cAlavuM joIe. cAlavA mATe paga jevuM koI ja sAdhana nathI. e sazakta hoya to ja kharekhara to cAlavuM joIe. paraMtu saMyogavaza paga azakta-asamartha hoya to paNa cAlavuM paDatuM hoya che. paNa e vakhate cAlanArane potAnI e nabaLAIno saMpUrNa khyAla hovAthI dhIme dhIme sAcavI-sAcavIne cAlavA dvArA te vilaMbe paNa iSTa sthAne pahoMce che. yoganI pUrvasevAne ArAdhyA vinA yoganI ArAdhanAne karanArAe potAnI e khAmIno khyAla rAkhI ene dUra karavA utkaTa prayatna karavo joIe. sAdhana kharAba nathI, apUrNa che. eno tyAga karavAnI jarUra nathI, ene pUrNa ane samartha banAvavAnI ja jarUra che. azakta paga paNa lAkaDI vagerenA TekAthI kAryasAdhaka banatA hoya che. mAtA, pitA, kalAcArya, teonA bhAi-bahena vagere ane jJAnathI ke uMmarathI vRddha(moTA) evA dharmanA upadezako - A guruvarga che. temaNe ApaNI upara kaI jAtano upakAra karyo che - e vicAravAnA badale kaI jAtano upakAra temaNe ApaNI upara karyo nathI; e vicAravuM joIe. ApaNI garbhAvasthA; janmasthiti; zizuavasthA ane bAlyAvasthA kevI ajJAnamayI hatI? e ghora aMdhakAramAMthI prakAzane jhIlavAnI pAtratA prApta karAvIne ApaNAM mAtApitAe ApaNI upara kayo upakAra karyo nathI? ApaNI e pAtratAne joine kalAcArye samayocita akSarAdi-jJAnanA pradAna dvArA ApaNA jIvanane ja nahi ApaNA AtmAne prakAzamaya banAvavA athAga prayatno karyA che. e prayatno sAthe vividha kalAonA jJAnanuM pradAna karatAM karatAM ApaNA hitanI paNa ciMtA teoe karI che. AjanI ApaNI je kAMI paNa thoDI sArI sthiti che te teonA upakAranuM ja phaLa che ne? AvI ja rIte mAmA, mAsI, kAkA, phoI... ityAdi jJAtijano(svajano)e paNa avasare avasare ApaNI sArasaMbhALa laIne ApaNA jIvananA pravAhane aviratapaNe vaheto rAkhavA pUrato prayatna karyo che. te badhAe karelA upakAro agaNita che. ApaNA vivekahIna vartanane joyA pachI ane jANyA pachI paNa teoe e upakAranuM jharaNuM vahetuM ja rAkhyuM che. enA aciMtya sAmarthyathI, dizApUrNa banelA ApaNA jIvanane joIne ApaNA paralokanI ciMtAmAM vyagra 152 yogapUrvasevA batrIzI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ evA pU. dharmopadezakoe paNa ApaNI u52 khUba ja anugraha karyo che. paralokanA hitathI sarvathA anabhijJa(ajANa) evA ApaNane; heya, upAdeya ane sadasa vagereno viveka teozrInI kRpAthI ja prApta thayo che ne ? svapre paNa ApaNane jenI kalpanA na hatI evA hitAhitAdine samajAvI ApaNA jIvanane vivekapUrNajJAnathI bharI devAno prayatna teozrIe karyo che. uMmarathI nAnA paNa jJAnathI moTA evA zruta(jJAna)vRddha ane uMmarathI adhika evA vayovRddha puruSoe karelA anugrahane ApaNe kyAre paNa vIsarI nahIM zakIe. yoganI pUrvasevAnI jyAMthI zarUAta karavAnI che e gurupUjana mATenA guruvargane A zlokathI jaNAvyo che. 12-2 have trIjA zlokathI guruvarganA pUjananuM varNana karAya che-- pUjanaM cA'sya namanaM trisandhyaM paryupAsanam / avarNAzravaNaM nAmazlAghotthAnAsanArpaNe / / 12-3 // pUjanamiti - namanaM kadAciddravyatastadabhAve'pi bhAvato manasyAropaNena / nAmnaH zlAghA sthAnAsthAnagrahaNAgrahaNAbhyAm / utthAnAsanArpaNe abhyutthAnAsanapradAne Agatasyeti gamyam / / 12- 3 / / "A guruvarganuM pUjana; traNa saMdhyAe namaskAra karavo, paryupAsanA karavI, avarNavAdanuM zravaNa na karavuM, nAmanI zlAghA(gauravapUrvaka bolavuM), UbhA thavuM ane Asana ApavA svarUpa che." - A pramANe trIjA zlokano sAmAnyArtha che. ', kahevAno Azaya e che ke mAtA, pitA vagere guruvargane da22oja savAre, bapore ane sAMje traNa vAra praNAma ka2vo joie. savAre cha vAgyAnI AsapAsa, bapore bAra vAgyAnI AsapAsa ane sAMje cha vAgyAnI AsapAsanA samayane sAmAnyathI saMdhyAsamaya kahevAya che. traNa saMdhyAe mAtA, pitA, kalAcArya, temanA jJAtijano ane vRddhadharmopadezako - A guruvargane praNAma karavo joie. koi vAra guruvarga upasthita na hoya athavA to ApaNe temanI pAse na hoie to AvA avasare dravyathI teo vidyamAna na hovAthI sAkSAt praNAma karavAnuM na bane topaNa traNe saMdhyAe bhAvathI manamAM temanuM smaraNa karI AropaNa karavA dvArA praNAma karavo joie. A rIte mAtA-pitAdine praNAma karavAnuM dhAryA karatAM ghaNuM ja agharuM che. vartamAnamAM lagabhaga A AcAra nAza pAmyo che. je paNa thoDA mANaso e AcArane pALe che temane; ghaNA mANaso tema karatA na hovAthI vicitra lAge che. emAM paNa moTI uMmara thayA pachI ke samAjamAM sthAna pAmyA pachI khUba ja viSamatA sarjAya che. AvA saMyogomAM e vicAravuM joie ke ApaNe game teTalA moTA-mahAna thaie paraMtu A bhavamAM mAtA, pitA ke kalAcAryAdi guruvarganI apekSAe ApaNe mahAna nahi ja thaie. mAtApitAdi guruvargane praNAma karavAnuM baMdha thavAthI maryAdAnuM pAlana lagabhaga naSTa thayuM. guruvarga guruvarga che eTaluM ja jotA rahyA hota to AjanI eka parizIlana 153
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthiti jovA maLatA nahi. mAtA mAtA che; pitA pitA che ane kalAcArya kalAcArya che - A sivAya bIjI koI vAtano vicAra karavAnI AvazyakatA ja hatI nahi. mAtra e eka ja vizeSatAne AMkha sAme rAkhIne temane praNAma karavAno hato paraMtu temanA svabhAvAdine jovAthI yoganI A pUrvasevAthI ApaNe dUra thayA. Aje to mAtApitAdi guruvargane praNAma karavAnuM jaNAvI zakAya evI sthiti ja nathI. kAraNa ke saMyukta kuTuMbanI paddhatino uccheda thavAthI e zakya banatuM nathI. jyAM paNa mAtApitAnI sAthe rahetA hoya che, tyAM paNa huM mAtA-pitAnI sAthe rahuM chuM ema mAnavAnA badale mArI sAthe mAtApitA rahe che - ema mAnavAmAM Ave che. AvI sthitimAM mAtApitA pratye bahumAna ke AdarabhAva na ja hoya te samajI zakAya che. kalAcAryanI to vAta karavAnI ja rahetI nathI. temanI avajJA na kare to sAruM ! ema ja kahevAno prasaMga che. temane praNAma karavAnI vAta to mAMDI ja vALavI paDaze. AjathI pacAsa varSa pUrve kalAcArya pratye je Adara ane bahumAnAdi hatA te Aje nathI. berisTara thayA pachI paNa prAthamika mAstarane kAdavavALI jagyA hoya topaNa sASTAMga praNAma karanArA e vakhate jainetaromAM jovA maLatA. jotajotAmAM A badhuM adazya thatuM gayuM. enI asara amAre tyAM sAdhujIvanamAM paNa paDI che. vaMdananI bAbatamAM have bahu Agraha jevuM rahyuM nathI. samayanI ane saMyoganI anukULatA hoya to vaMdana karavAnuM, nahi to kAMI nahi ! kalAcAryanI to ghaNI avajJA thatI hoya che. bhaNAvanArA ApaNI upara upakAra kare che - evI mAnyatA lupta thatI cAlI che. emane AvaDe che mATe bhaNAvavuM ja joie, emAM vaLI upakAra zAno? lagabhaga AvI mAnyatA daDha thatI cAlI che. mAtA, pitA ke kalAcAryonI A rIte upekSA thatI hoya tyAre temanA jJAtijano mATe kazuM ja kahevAnuM rahetuM nathI. A badhAmAM dharmAcAryonA praNAma aMge zuM kahevuM te samajAtuM nathI. jJAna ke uMmarathI vRddha evA dharmopadezakone praNAma karavAnuM; dharmanA utkaTa arthI banyA vinA zakya nahIM bane. yoganI pUrvasevAno prAraMbha mAtApitAdinA pUjanathI thAya che; ane teno prAraMbha mAtA-pitAdine trikALa praNAma karavAthI thAya che - e yoganA arthIe yAda rAkhavuM joIe. upara jaNAvyA mujaba mAtApitAdi guruvargane traNa saMdhyAe praNAma karIne turata ja jatA rahevAnuM nathI. thoDI vAra temanI pAse besIne vAtacIta karI temane koi kAma hoya to te aMge pUchavuM, ApaNA kArya aMge temanuM mArgadarzana meLavavuM.. vagere svarUpa temanI paryApAsanA karavI. A rIte papAsanA karavAthI guruvarga pratye bahumAna vadhe ane ApaNI koI bhUla thatI hoya to te dUra thAya. zlokanA uttarArdhamAM graMthakArazrI jaNAve che ke guruvarganA avarNavAda(niMdA vagere)nuM zravaNa karavuM nahi. koI vAra kAryavaza evA sthAne javAnuM thAya tyAre tyAM ApaNAM mAtA-pitAdinI niMdA thatI hoya to te sAMbhaLavI nahIM. tyAMthI cAlyA javuM joIe. e aMge koI pUche to yogapUrvasevA batrIzI 154
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ hiMmatathI jaNAvavuM ke mArA guruvarganI niMdA-avarNavAda sAMbhaLavA huM Avyo nathI. - A pramANe karavAnA kAraNe guruvarga pratyenuM bahumAnAdi TakI rahe che. A rIte avarNavAda sAMbhaLavAno tyAga karavAthI enA phaLa svarUpe guruvarganA avarNavAda bolavAthI sarvathA dUra rahI zakAya che. vartamAnamAM potAnA guruvarganA avarNavAda bolavAnuM dUSaNa khUba ja vyApaka banatuM cAlyuM che. e dUSaNa thoDAghaNA aMze sAdhu-sAdhvIomAM praveza pAmeluM jovA maLe che, je; yoganI pUrvasevAthI paNa dUra rAkhanAruM che. sAmAnya ziSTAcAra e che ke koInA paNa avarNavAda karavA nahi. eno vicAra karIe to samajAze ke mAtApitAdi upakArI guruvarganA avarNavAdanI pravRtti keTalI kharAba che. AvI duSTa pravRttithI sarvathA dUra rahevA mATe avarNavAdanuM azravaNa khUba ja Avazyaka che. mAtApitAdi guruvarganuM nAma yogya-pavitra sthAne avazya bolavuM paraMtu mUtra-malAdiparityAgAdinA apavitra sthAne koI paNa rIte temanuM nAma bolavuM nahi - A vastune nAmarAyA padathI ahIM jaNAvI che. pUjayapuruSonI jema ja temanuM nAma paNa paramapavitra hoya che. tethI pavitra sthAne-avasare vivekapUrvaka temanuM nAma grahaNa karavuM. paraMtu azuci-apavitra sthAnamAM temanuM nAma na levuM. AthI upakArI jano pratyeno pUjyabhAva jaLavAya che. mAtApitAdi gurujano bahArathI Ave tyAre temane jotAMnI sAthe ja UbhA thavuM; temane besavA mATe Asana ApavuM ane beThA pachI temanI pAse besavuM... vagere paNa eka jAtanuM gurupUjana che. teo jAya tyAre thoDe sudhI temanI pAchaLa javuM. teo Ave tyAre temane levA mATe sAme javuM... vagere svarUpa aneka prakArano 'vinaya' paNa ahIM guruvarganA pUjanamAM samajI levAno che. A rIte A zlokamAM namana; paryApAsana; avarNAzravaNa; nAmazlAghA; utthAna ane AsanArpaNa svarUpa gurupUjana jaNAvyuM che. 12-3 gurupUjananA ja bIjA prakAro jaNAvAya che- sarvadA tadaniSTeSTatyAgopAdAnaniSThatA / svapumarthamanAbAdhya sArANAM ca nivedanam // 12-4 // sarvadeti-svapumarthaM dharmAdikamabAdhyAnatikramya / yadi ca tadaniSTebhyo nivRttau tadiSTeSu ca pravRttI dharmAdayaH puruSArthA bAdhante tadA na tadanuvRttipareNa bhAvyaM / kiM tu puruSArthArAdhanapareNa, atidurlabhatvAt puruSArthArAdhanakAlasyetyarthaH / sArANAmutkRSTAnAmalaGkArAdInAM nivedanaM samarpaNam / / 12-4 / / potAnA dharmAdi puruSArthane hAni na pahoMce e rIte; mAtA-pitAdi gurujanone je aniSTa che tenI nivRttimAM ane je ISTa che tenI pravRttimAM tatpara banavuM ane potAne prApta thayelA sArabhUta evA alaMkArAdinuM temane samarpaNa karavuM.' - A pramANe cothA zlokano sAmAnya artha che. eka parizIlana 155
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azaya e che ke mAtApitAdi guruvargane pUrve jaNAvyA mujaba nitya traNa vAra praNAmAdi karavA mAtrathI gurupUjana thatuM nathI. paraMtu te mATe bIjuM paNa je karavAnuM che te jaNAvatAM A zlokamAM pharamAvyuM che ke pU. mAtApitAdi gurujanone je iSTa nathI (aniSTa che) teno tyAga karavo joie. Ama joie to vAta khUba ja nAnI che. paraMtu te mujaba vartavAnuM ghaNuM ja AkaruM che. mAtApitAdine je gamatuM na hoya te karavuM nahi - A niyamanuM cokkasapaNe pAlana karavA mATe sauthI pahelAM potAnI icchA mujaba vartavAnuM baMdha karavuM paDe. gurujano pratye sadbhAva hoya topaNa ApaNI icchAnA kAraNe e sadbhAva eka vakhata to dUra ja thato hoya che. game teTaluM duHkha hoya to ya ApaNI icchA hoya to majethI veThI levAya. paraMtu ApaNI icchA na hoya to sukhamAM ya majA na Ave. icchA mujaba jIvavA maLatuM nathI - e ja moTAmAM moTuM duHkha che. zarIra ke mana saMbaMdhI duHkho to sAdhupaNAmAM ja Ave che ane gRhasthApaNAmAM AvatAM ja nathI - evuM nathI. baMnne sthAne duHkha to AvatAM ja hoya che. paraMtu sAdhupaNAmAM potAnI icchA mujaba jivAtuM nathI ane gRhasthapaNAmAM to thoDIghaNI rIte icchA mujaba jIvI zakAya che - AvI sudRDha mAnyatAnA kAraNe kaMi - keTalAya AtmAo cAritradharmano svIkAra karatAM acakAya che. A rIte samyakcAritranI prAptimAM avarodha karanArI, icchA mujaba jIvavAnI ApaNI manodazA che. te dUra karavAnI zarUAta; yoganI pUrvasevAmAM na thAya to yoganI sAdhanAmAM koi bhalIvAra Ave - e zakya nathI. yoganI pUrvasevAnA aMgabhUta gurupUjanamAM A rIte icchA mujaba jIvavAnI vRttimAM thoDo kApa mukAya che. gurujano ApaNA ahitane icchatA nathI. ApaNA hita mATe sarvadA tatpara evA gurujanone je gamatuM nathI te ApaNA hitanuM kAraNa nathI - ema mAnIne gurujanane aniSTa evI pravRttithI ApaNe dUra rahIe emAM ja ApaNuM hita che. jANe-ajANe paNa ahitanI ApaNane prApti na thAya e mATe khUba ja upayogapUrvaka gurujanonA aniSTanI pravRttino tyAga karavo joie, jethI svacchaMdatAno aMzataH paNa nAza thai zakaze. upara jaNAvyA mujaba guruvarganA aniSTanI pravRttino tyAga karyA pachI temane je iSTa che; tenI pravRttimAM ekaniSTha banavAnuM A zlokamAM pha2mAvyuM che. mAtApitAdine je iSTa che te koi paNa rIte karI levAnuM paNa saheluM to nathI ja. temane je na game, te nA karIe paNa temane je game te teo kare, ApaNe zA mATe e karavAnuM... vagere vicAro to satata AvyA ja karatA hoya che. AvA saMyogomAM gurujanone je iSTa che te karavAmAM tatpara banavAnuM, pramANamAM ghaNuM ja agharuM bane che. koine pratikULa banavAnuM TALI zakAya, paraMtu koine anukULa banavAnuM lagabhaga zakya banatuM nathI. e mATe yogyatAvizeSanI AvazyakatA hoya che. cAritrasvarUpa yoganI ArAdhanA prasaMge pU. bhavanistA2ka gurudevazrIne anukULa banavAnuM asahya thai paDatuM yogapUrvasevA batrIzI 156
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che. koine paNa pIDA na pahoMcADavI ane koine anukULa banI zAtA ApavI - e bemAM je aMtara che, evuM ja aMtara gurujanonA aniSTatyAgamAM ane iSTopAdAnamAM che. dveSa na hoya to sAmA mANasane je aniSTa che, teno tyAga karI levAya, paraMtu sAmA mANasa pratye bahumAna na hoya to tene je iSTa che tenuM upAdAna zakya nahi bane. mAtApitAdi gurujanonA anugrahanuM niraMtara smaraNa karI temanI pratye cikAra bahumAna keLavI levuM joie. anyathA temane je iSTa che tenuM upAdAna karI zakAze nahIM. mAtApitAdi gurujano karatAM vartamAnamAM ApaNe game teTalI ucca bhUmikAmAM hoie topaNa bhUtakALamAM je anugraha gurujanoe karyo che tene yAda rAkhyA je vinA chUTako nathI. kAraNa ke e anugrahanuM ja phaLa vartamAnanI sthiti che, emano anugraha prApta thayo na hota to ApaNane vartamAna jovA paNa na maLata. mAtApitAdi gurujanone je aniSTa che teno tyAga karatI vakhate ane temane je iSTa che tenuM upAdAna karatI vakhate je dhyAnamAM rAkhavAnuM che te jaNAvatAM zlokanA uttarArdhamAM jaNAvyuM che ke dharma ane mokSa puruSArthane bAdhA na pahoMce e rIte vartavuM joie. gurujanonA aniSTa ke iSTanA tyAga ke upAdAnathI potAnA dharmAdi puruSArthanI hAni na thAya - e jovuM joie. AvA vakhate dharmAdi puruSArthanI ArAdhanAmAM tatpara banavuM joie. gurujanone anusaravAnuM e vakhate nahi karavuM. kAraNa ke dharmAdi puruSArthanI ArAdhanAno avasara ati durlabha che. mahAmusIbate dharmAdi puruSArthanI ArAdhanAnI taka prApta thatI hoya che. mAtApitAdine anusaravAthI e taka sarI jatI hoya to mAtApitAdi gurujanone anusaryA vinA e takane sAdhI levAnuM khUba ja Avazyaka che. artha ane kAma mATe potAnAM mAtApitAdinA iSTa ke aniSTano vicAra nahi karanArAnI saMkhyA Aje ghaNI che. AvA loko paNa dharma ke mokSa puruSArthanI ArAdhanAmAM mAtApitAdinA iSTAniSTano vicAra karyA kare - e to koi paNa rIte ucita nathI. artha ane kAma to nAmathI ja puruSArtha che. pAramArthika rIte to te anarthabhUta ja che. anarthasvarUpa e puruSArtha mATe mAtApitAdinA iSTa-aniSTano vicAra na kare to Aje emAM kazuM anaucitya jaNAtuM nathI. paraMtu dharma ke mokSa puruSArthanI ArAdhanAnA viSayamAM turata ja anaucitya jaNAtuM hoya che. khUba ja vicitra manodazA che ne ? potAnA gurujanonA iSTAniSTano vicAra karI dharma ane mokSa svarUpa puruSArthanI ArAdhanAmAM bAdhA na pahoMce to koi paNa rIte gurujanonA aniSTanA parihAramAM ane iSTanA saMpAdanamAM tatpara banavuM ja joie. paraMtu evI tatparatAmAM dharmAdi puruSArthanI ArAdhanAmAM bAdhA pahoMcatI hoya to koi paNa rIte dharmAdi puruSArthanI ArAdhanAne bAdha Ave nahi - e rIte vartI levuM joie. gurujanono anugraha dharmAdi puruSArthanI sAdhanAnA avasara karatAM to mahAna nathI ja - e yAda rAkhavuM joie. A viSayamAM eka parizIlana 157
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ aneka prazno UbhA thaI zake che. koI paNa jAtano kadAgraha rAkhyA vinA ane dharmAdi puruSArthanI mahattA samajI levAthI; saraLatAthI e praznonuM samAdhAna karI zakAze. ajJAnanI jema kadAgraha paNa praznonuM udbhavasthAna che. upara jaNAvyA mujaba dharmAdi puruSArthane bAdhA na pahoMce e rIte mAtApitAdi gurujanone je ISTa ke aniSTa che tenuM upAdAna ke teno tyAga karavo joIe - e jaNAvIne potAne je sArabhUta che evA utkRSTa alaMkArAdine mAtA-pitAdi gurujanane ApI devAnuM A zlokanA aMtabhAgathI jaNAvyuM che. sAmA mANasane pratikULa karavuM nahi ane anukULa banavAnuM, enI apekSAe paNa potAnI pAsenI sArabhUta vastunuM arpaNa karavAnuM thoDuM vadhAre agharuM che. mAtApitAdine je aniSTa hoya te nA karIe, temane je anukULa hoya te paNa karIe ane temanI apekSA mujaba temane badhuM ApI paNa daIe; paraMtu ApaNane je vyApArAdi dvArA prApta thayuM hoya te badhuM mAtApitAdine ApI devAnuM ane temAMthI teo je Ape te ApaNe levAnuM - AvuM zA mATe karavAnuM... vagere vicAro to AvyA ja karatA hoya che. tethI ApaNe meLavelAM vastra, pAtra ke alaMkArAdi temane ApI devAnuM mana thatuM nathI. "mane maLeluM ke meM meLaveluM paNa gurujanonuM ja che." - evo bhAva AvyA vinA - A rIte sArabhUta vastunuM nivedana - samarpaNa zakya nathI. potAne maLelI ke pote meLavelI vastuo potAnI pAse ja rAkhavAnI vRtti saMyamajIvanamAM pariNAme guru-adattAdAnanA pApanuM bhAjana banAvanArI che. potAne maLelAM vastra, pAtrAdi ke ziSya vagerenI mAlikI pU. bhavanistAraka gurudevazrInI che - A vAta lagabhaga smRtipathamAMthI Aje cAlI gaI che. enA mULamAM "sArAnAM ca nivedana thI jaNAvelI yogapUrvasevAnI khAmI kAraNa che. bhavanistAraka gurudevazrIthI kazuM ja chAnuM rAkhavAmAM na Ave to kaMI-keTalAMya pApa Aje jIvanamAMthI nAbUda thAya. yogapUrvasevAnA abhAve kharekhara ja yoganI prApti duSkara che. gRhasthapaNAmAM khUba ja upayogapUrvaka yoganI pUrvasevAne AtmasAt karI levAthI yoganI ArAdhanA zrIvItarAgaparamAtmAnI AjJA mujaba karI zakAze. 12-4o. gurupUjananA ja prakAramaMtara jaNAvAya che: tattiyonanuM tIrthe tanRtyanumorjiyA .. tadAsanAdyabhogazca tabimbasthApanArcane // 12-5 // tadvitteti-tadvittasya guruvargAlaGkArAdidravyasya / yojanaM niyogaH / tIrthe devatAyatanAdau / tanmRtyanumatestanmaraNAnumodanAdiyA bhayena / tatsaGgrahe tanmaraNAnumatiprasaGgAt / tasyAsanAdInAmAsanazayanabhojanapAtrAdInAmabhogo'paribhogaH / tadbimbasya sthApanArcane vinyAsapUje // 12-5 / / 158 yogapUrvasevA batrIzI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ "guruvarganA maraNanI anumodanAnA bhayane laIne temanA vittano tIrthasthAnamAM vyaya karavo joie. temanA Asana vagereno paribhoga na karavo ane temanA biMba(phoTA vagere)nI sthApanA karI tenI pUjA karavI." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAno Azaya khUba ja spaSTa che ke mAtApitAdi gurujanonA mRtyu pachI temanA alaMkAra vagere je vidyamAna hoya te saghaLAMya vitta-dhanano tIrthasthAnamAM temanA nAme vyaya karavo joie. anyathA te dravyano ApaNe upayoga karIe to temanA mRtyunI ApaNe jANe rAha joIne ja beThA hoie tema jaNAze ane tethI temanA(guruvarganA) maraNanI anumodanAno prasaMga Avaze. guruvarganA dhananI koI paNa jAtanI icchA karyA vinA temanI hayAtI bAda temanuM saghaLuM ya vitta tIrthasthAnamAM kharcI nAkhavuM. AvuM nA karIe ane teno upayoga ApaNA paribhoga mATe karIe to temanA maraNanI anumodanAno prasaMga Avaze. kAraNa ke gurujanonI hayAtImAM atyAra sudhI teno upayoga ApaNe ApaNA paribhogamAM na karyo ane have temanI hayAtI bAda teno e rIte upayoga karIe to temanA mRtyunI ApaNe rAha joine ja beThA hoIe - ema lAgyA vinA nahi rahe. ApaNe game tevI viSamasthitimAM hoIe paraMtu gurujanonA vittanI apekSA rAkhyA vinA te vittano tIrthasthAnamAM viniyoga karI levo joIe. mAtApitAdi gurujanoe ApaNane je saMskAramaya jIvana jIvatAM zIkhavyuM che te ja moTAmAM moTo upakAra che. e pachI paNa temanA vittanI apekSA rAkhavI e ucita nathI. anaMtajJAnIonI paramatAraka AjJA mujaba gurujanonuM saghaLuM ya vitta temanA gayA pachI jema bane tema turata tIrthasthAnamAM vAparI nAkhavuM joIe. e saMpatti upara potAno haka jamAvavo; e mATe yAcanA karavI ane jarUra paDe korTe javuM vagere gurupUjananI viruddha pravRtti che. yoganI pUrvasevAnA arthI janoe koI paNa saMyogomA evI pravRttithI dUra rahevuM joie. zakya prayatna to gurujanonI hayAtImAM temane jaNAvavuM joie ke - "ApanA hAthe ja ApanuM vitta tIrthasthAnamAM Apa vAparI nAMkho, mAre enI AvazyakatA nathI." Ama chatAM koI vAra gurujanonI hayAtI bAda temanuM vitta ApaNane maLe to te upara jaNAvyA mujaba vivekapUrvaka tIrthasthAnamAM vAparI nAMkhavuM. Aje je rIte tIrthasthAnomAM bhautika sagavaDo UbhI karAya che ane ene dhArmika svarUpa apAya che - e jotAM mAtA-pitAdi gurujanonA vittano tIrthasthAnamAM viniyoga karatI vakhate navesarathI vicAravAnuM Avazyaka bane che. potAnA gharamAM paNa je anukULatA nathI evI anukULatA dharmanA nAme jyAM apAya che tyAM dhArmika dRSTie vitta vAparavAno koI ja artha nathI. mATe gurujanonA vittano viniyoga karatI vakhate khUba ja vivekapUrvaka vartavuM joIe. avivekavALI pravRttithI Aje paramatAraka tIrthonI pavitratAmAM hAni thatI AvI che. pavitratAne hAni pahoMcADavAnI lagabhaga Aje spardhA cAlI che. evI spardhAmAM ApaNe bhAga levAnI AvazyakatA nathI. tIrthasthAnamAM pU. suvihita gItArtha eka parizIlana 159
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurubhagavaMtanA mArgadarzana mujaba mAtApitAdinA vittano temanA ja nAme viniyoga karI levo joie, jethI temanA maraNanI anumodanAno prasaMga nahIM Ave. anyathA te vittano saMgraha karavAthI temanA maraNanI anumodanAno prasaMga Avaze. A pAMcamA zlokanA uttarArdhamAM gurupUjananuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke gurujanonuM Asana; zayyA ane bhojana mATenAM pAtra vagereno upayoga nahIM karavo joie. guruvarganA AsanAdine paga lAge topaNa guruvargano avinaya karavA svarUpa doSa lAge che - Ano jene khyAla che temane guruvarganA AsanAdino upayoga karavAthI avinaya karavA svarUpa doSa lAge - e samajAvavAnI jarUra nathI. sAmAnya rIte thoDo upayoga rAkhIe to khUba ja sArI rIte A avinayanA doSathI dUra rahI zakAya. mAtApitAdi gurujanonI pratye bahumAnapUrvaka vinayanuM vartana ka2vA mATe avinayano tyAga karavAnuM Avazyaka che. lokottara dharmanI ArAdhanAne karanArA mumukSu AtmAone bhavanistAraka pU. gurudevAdi ratnAdhikono A rIte avinaya dUra karavAnuM saraLa bane che. gRhastha - avasthAmAM A rIte gurujanono avinaya dUra karyo na hoya to bhaviSyamAM sAdhupaNAnI ArAdhanA vakhate ratnAdhikono avinaya TALavAnuM kaparuM bane che. yoganI pUrvasevAne prApta karavA guruvarganI pUjAnA viSayamAM A zlokanA aMte pharamAvyuM che ke mAtApitAdi gurujanonAM biMba(pratikRti phoTA vagere)nI sthApanA karI tenI puSpa ane dhUpAdi dvArA arcA-pUjA karavI joie. ahIM yAda rAkhavuM joie ke A rIte karAtuM guruvarganuM pUjana bahumAnagarbhita hovuM joie. jIvanabhara jeNe guruvarganI upara jaNAvyA mujaba pUjA karI hoya teo guruvarganI hayAtI bAda temanI(guruvarganI) pratikRti vagerenI sthApanA, arcA kare to barAbara che. guruvarganA nAme potAnI svArthavRtti sAdhavAnI icchAthI karAtI sthApanA, arcA barAbara nathI. A pravRtti karatI vakhate khUba ja vivekapUrvaka vartavuM joie. ApaNA guruvarga pratye jemane bahumAnAdi na hoya evA loko temane upekSAdino viSaya banAve nahi te jovuM joie. 'tavimpasthApanArthane' - A padathI jaNAvelI vAtane yogabiMdumAM 'tavizvanyAsasaMgara:' A padathI 115mA zlokamAM jaNAvI che. keTalAka vidvAno eno e artha kare che ke guruvarge karelo je biMbanyAsa che eTale ke teoe je deva vagerenI pratimA sthApI hoya tenI puSpAdi pUjA karavI joie. A paNa eka gurupUjanano prakAra che. trikALa praNAma; parvapAsanA; avarNanuM azravaNa; yogya sthAne nAmagrahaNa; ayogya sthAne nAmAgrahaNa, AsanapradAna; puruSArthane bAdhA na pahoMce te rIte aniSTano tyAga ane iSTanuM upAdAna; sArabhUta vastunuM samarpaNa; tIrthasthAnamAM temanA vittano viniyoga; temanA AsanAdino aparibhoga ane temanA biMbanI sthApanA-arcA... ityAdi svarUpa gurupUjana che. / / 12-5 / / yogapUrvasevA batrIzI 160
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoganI pUrvasevA svarUpe varNavelA gurudevAdipUjanamAM gurupUjananuM varNana karIne have devapUjana varNavAya che-- devAnAM pUjanaM jJeyaM zauca zraddhAdipUrvakam / puSpairvilepanai dhUpai naivedyaiH zobhanaiH stavaiH / / 12-6 // levAnAmiti--vatta: ||12-6 / / "zauca, zraddhA vagere pUrvaka puSpa, vilepana, dhUpa, naivedya ane zobhana stotro dvArA devonuM pUjana yoganI pUrvasevA svarUpe jANavuM." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke guruvarga karatAM paNa zreSTha evA devo ArAdhyatama che. temanI pUjA; sugaMdhI vikasita ane suMdara jAtinAM puSpothI; sugaMdhI caMdanAdi vilepanothI; bahumUlya dazAMgAdi dhUpothI ane uttama jAtinAM pakvAnnAdi naivedyothI karavI joie; tema ja arthagaMbhIra; pUrvAcAryoe racelAM bhAvAvavAhI stotrothI bhAvapUjA karavI joie. vartamAnamAM pUjA karanArAne puSpAdidravyo kai jAtanAM hovAM joie - te samajAvavAnuM duSkara che. sarvAtizAyIne deva tarIke mAnyA pachI e ArAdhyatamanI pUjA mATe kevAM dravya vaparAya che - enuM varNana thAya evuM nathI. devanI pratye pUjyabhAva utkaTa koTino bane to ja zAstramAM jaNAvyA mujabanI pUjA karI zakAze. A devapUjana zauca ane zraddhAdi pUrvaka karavAnuM che. zarIra, vastra, dravya ane vyavahAranI zuddhine zauca kahevAya che. pUjA karavA mATe zAstramAM jaNAvyA mujaba khullI jagyA vageremAM snAnAdithI zarIrane zuddha karavA svarUpa zarIranuM zauca che. zakti anusAra bahumUlya atyaMta svaccha ane dhUpa vagerethI vAsita karelAM je pUjA mATenAM vastro che teno ja upayoga karavA svarUpa vastranuM zauca che. uttama jAtinAM paramapavitra dravyono ja pUjAmAM upayoga karavo te dravyanuM zauca che. ane nyAyathI prApta vittano vyaya karIne meLavelI sAmagrIno ja pUjAmAM upayoga ka2vA vagere svarUpa vyavahArazuddhi che. sAmAnya rIte devapUjA karatI vakhate ApaNI pUjA; niMdAne pAtra na bane te rIte vartavA svarUpa ahIM vyavahAra-zuddhi che. zarIra, vastra, dravya ane vyavahAranI zuddhi svarUpa zaucapUrvaka devapUjA karavI joie. tema ja zraddhA-bahumAna ane praNidhAnAdi-pUrvaka devapUjA karavI joie. suMdara stotro dvArA devanI bhAvapUjA karavI joie. stotranI zobhanatA-suMdaratAnuM varNana karatI vakhate 'yogabiMdu'nI TIkAmAM jaNAvyuM che ke AdarapUrNa je stotra che te suMdara che. pUrvAcAryoe racelAM arthagaMbhI2 stotra paNa jo AdarapUrvaka nahIM bolAya to te stotra ApaNA mATe suMdara nahIM bane. vItarAgaparamAtmAdi devanI stavanA karavA mATe ApaNI pAse zabdo na hatA. zrI gaNadharabhagavaMtAdie te te stotronI racanA karI ApaNI upara moTo anugraha karyo eka parizIlana 161
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, jethI teozrInA zabdothI devanI pUjA ApaNe karI zakIe chIe. te stotro bolatI vakhate te stotromAM AdaranI pUrti ApaNe karI zakIe to te stotra ApaNA mATe zobhana banI raheze. bolAtA zabdonI zuddhi; devanI paramArAdhyatA ane stotranA arthano upayoga vagere paramAdaranuM kAraNa che. AdarathI pUrNa evAM zobhana stotrothI devapUjA karavI joie. /12-6ll. upara jaNAvyA mujabanuM devapUjana badhA devonuM che ke koI eka devanuM che - AvI zaMkAnuM samAdhAna karatAM jaNAvAya che adhimuktivazAnmAnyA avizeSeNa vA sadA / anirNItavizeSANAM sarve devA mahAtmanAm // 12-7 // adhimuktIti-anirNItaH kuto'pi matimohAdanizcito vizeSa itaradevatApekSo'tizayo yaisteSAM / mahAtmanAM paralokasAdhanapradhAnatayA prazastAtmanAM gRhiNAM / sarve devAH sadA'vizeSeNa pAragatahariharahiraNyagarbhAdisAdhAraNavRttyA mAnyA vA athavA adhimuktivazAdatizayitazraddhAnusAreNa / / 12-7 / / koI devavizeSamAM bIjA devonI apekSAe koI paNa jAtanI vizeSatAno nirNaya jemaNe karyo nathI, evA mahAtmA-gRhastho mATe sAmAnyathI athavA zraddhAtizayanA anusAre badhA ja devo mAnya che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. ahIM e yAda rAkhavuM joIe ke yoganI pUrvasevA mukhyapaNe maMdamithyAtvanI sthitimAM hoya che. e sthitimAM deva, guru ke dharmanuM sAmAnya jJAna hoya che. sAmAnyathI e AtmAone eTalI ja khabara hoya che ke sarva doSathI vinimukta puruSavizeSa deva che. paramatAraka mokSamArgano upadeza ApanArA bhavanistAraka gurubhagavaMta che ane sarvapApathI rahita evo; sakalakarmakSayanuM kAraNa dharma che. A AtmAone evI samajaNa nathI hotI ke; arihaMta paramAtmA ja deva che ane buddha, zaMkara, brahmA ane viSNu vagere deva nathI. arihaMta paramAtmAnI AjJA mujaba ArAdhanA karanArA nigraMtha mahAtmAo ja gurubhagavaMta che ane zAkyAdi parivrAjako gurubhagavaMta nathI. tema ja arihaMtaparamAtmAe upadezelo ja dharma che ane buddhAdie upadezelo dharma nathI. sAmAnyapaNe kahIe to deva, guru ane dharmanA svarUpamAM koI ja vivAda nathI. paraMtu tenuM vyaktivizeSamAM vivekapUrNa jJAna nathI. AvI sthitimAM AvA gRhastho sAmAnyathI badhA ja devane deva tarIke mAnI temanI pUjA kare che. athavA "A mokSaprApaka che' - AvI jAtanI zraddhAne laine badhA ja devanI gRhastho pUjA kare che. A rIte yoganI pUrvasevA karanArA gRhasthone mahAtmA tarIke varNavyA che. paralokanI sAdhanAmAM prAdhAnya ApavAthI teo prazastasvarUpavALA che; mATe temane ahIM mahAtmA tarIke varNavyA che. yoganA arthI ane yoganI pUrvasevAne karanArA A gRhastho matimohanA kAraNe koI eka devamAM bIjA devonI apekSAe vizeSano nirNaya karI zakatA nathI, jethI sarvajJa tarIke yogapUrvasevA batrIzI 162
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI arihaMta paramAtmAdi sarva devane ekasvarUpe teo mAne che. cothI daSTi sudhI AvI avasthA hoya che. pAMcamI dRSTimAM to zrI arihaMta paramAtmA sivAya bIjA koI deva-sarvajJa nathI, evuM spaSTa jJAna thAya che. e pUrve cothI daSTi sudhI paNa badhA devomAM devatvanA kAraNa tarIke sarvajJatA ane mokSamArganI dezakatAne ja teo mAnatA hoya che. sukhAdiphaLane ApanArA tarIke temAM devatvane teo mAnatA nathI. ItyAdi spaSTa rIte samajI levuM. 12-zA yoganI pUrvasevAne karanArA gRhastho sAmAnyathI badhA ja devone deva tarIke mAne che - te temanI pravRttithI spaSTa jaNAvAya che- sarvAn devAn namasyanti naikaM devaM samAzritAH / jitendriyA jitakrodhA durgANyatitaranti te // 12-8 // sarvAniti-sarvAn devAn namasyanti namaskurvate / naikaM kaJcana devaM samAzritAH svamatyabhinivezena pratipannavantaH / jitendriyA nigRhItahaSIkAH / jitakrodhA abhibhUtakopAH / durgANi narakapAtAdIni vyasanAni / atitaranti atikrAmanti te sarvadevanamaskartAraH / / 12-8 / / teo sarva devone namaskAra kare che; koI eka devane AzrayIne teo rahelA nathI. jitendriya ane jitakrodha evA te sarva devone namaskAra karanArA narakAdigamana vagere saMkaTone pAra karI jAya che." - A pramANe AThamI gAthAno artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sAmAnya rIte yoganI pUrvasevA svarUpe gRhastha jano badhA ja devone namaskAra kare che. "A ja mArA deva che' - AvA prakArano temane matino abhiniveza na hovAthI teo koI eka devane AzrayIne rahelA nathI. tethI badhA ja devone sarvasAdhAraNa rIte deva tarIke mAne che. badhA devone deva tarIke mAnanArA A mahAtmAo indriyo ane kaSAyane jItIne durgone tarI jAya che. narakAdi durgatimAM javA svarUpa ahIM durga che. indriyono nigraha karanArA ane kaSAyono abhibhava karanArAne narakAdigatimAM javuM paDatuM nathI. viSaya-kaSAyanI tIvra pariNatinA kAraNe narakAdimAM gamana thAya che. paraMtu indriyo ane kaSAyono nigraha karavAthI, badhA devone namaskAra karanArA e durgone tarI jAya che. indriyo ane kaSAyono nigraha narakAdigamanane dUra karanAro che. badhA ya devone namaskAra karavA chatAM indriyonA nigraha vinA ane kopAdi kaSAyonA abhibhAva vinA durgAnuM atikramaNa zakya nathI - eno khyAla, yoganI pUrvasevA karanAre avazya rAkhavo joie. 12-8 nanu sarve'pi na muktipradAyina iti kathamavizeSeNa namaskaraNIyA ityata Aha badhA devo muktine ApanArA nathI to sAmAnya rIte badhA devone namaskAra kema karavAno - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- eka parizIlana 163
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ cArisaJjIvinIcAranyAyAdevaM phalodayaH / mArgapravezarUpaH syAd vizeSeNAdikarmaNAm // 12-9 // cArIti-cArisaJjIvinIcAranyAyAtprAgupadarzitAd / evaM sarvadevanamaskAre'nuSaGgata iSTaprAptau, tata eva zubhAdhyavasAyavizeSAt / mArgapravezarUpaH zuddhadevabhaktyAdilakSaNaH / phalodayaH syAt / vizeSeNAnuSaGgaprAptavItarAgaguNAdhikyaparijJAnena / AdikarmaNAM prathamamevArabdhasthUladharmAcArANAM / te hyatyantamugdhatayA kaJcana devatAvizeSamajAnAnA vizeSavRtteradyApi na yogyAH, kiM tu sAmAnyarUpAyA eveti // 12-9 / / "A rIte cArisaMjIva(vi)nIcAranyAye AdidhArmika jIvone vizeSarUpe mArgapravezasvarUpa phaLanI prApti thAya che." - A pramANe navamA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke A rIte badhA devone namaskAra karavAmAM anuSaMgathI muktine ApanArA devane namaskAra karavA svarUpa ISTanI prApti thAya che. tethI ja zubha adhyavasAya- vizeSane laIne zuddhadevanI bhakti vagere svarUpa mArgapravezAtmaka phaLanI prApti thAya che. prathamavAra ja je AtmAo A rIte dharmanI ArAdhanAno AraMbha karatA hoya che, te AdidhArmika jIvone badhA devone namaskAra karavAthI badhA devomAM rahelA mokSaprApaka zuddhadevane paNa namaskArAdi karavAno prasaMga; anuSaMgathI(gauNa svarUpe-nisargathI ja) prApta thAya che. zuddhadevano paricaya thAya nahIM tyAM sudhI koI paNa devane namaskAra na kare to te AtmAone zuddhadevanI bhakti vagere karavAno avasara ja nahi Ave. badhA devanI sAthe zuddhadevanI bhakti vagere karavAthI kAlAMtare zrIvItarAgaparamAtmA svarUpa zuddhadevanI guNAdhikatAno sArI rIte paricaya thAya che; ane tethI mokSamArgamAM AdidhArmika jIvono praveza thAya che. AdidhArmika(dharmakarmavALA) jIvo atyaMta mugdha hovAthI koI ekane vizeSe karI deva tarIke jANatA nathI, tethI vizeSavRttie koI eka zuddhadevane ArAdhavA mATe teo haju yogya nathI. paraMtu sAmAnyathI ja upara jaNAvyA mujaba AnuSaMgikapaNe zuddhadevanI ArAdhanA mATe teo yogya che, je nIce jaNAvyA mujaba "cArisaMjIvanIcAra'nA nyAyathI spaSTapaNe samajI zakAze. koI eka nagarImAM eka brAhmaNanI putrI hatI. teNI pratye niravadhi premane dhAraNa karanArI teNInI eka sakhI hatI. e baMnnene lagnanA kAraNe kAlAMtare judA judA sthAne rahevAnuM thayuM. eka vakhata brAhmaNanI putrIne potAnI sakhInI ciMtA thaI ke sakhI kevI rIte rahetI haze ! tethI te brAhmaNanI putrI potAnI sakhIne tyAM gaI. potAnI sakhIne tyAre viSAdasamudramAM DUbI gayelI joIne teNIe sakhIne pUchyuM ke tAruM mukha nisteja kema che. javAbamAM sakhIe kahyuM ke huM pApanuM bhAjana banI chuM. mArA patinI pratye huM durbhAgyane pAmI chuM. e mujaba sAMbhaLIne brAhmaNanI putrIe sakhIne kahyuM. "he sakhI! viSAda nA karatI. viSamAM ane viSAdamAM koI vizeSatA nathI. baMnne 164 yogapUrvasevA batrIzI
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ aMte to mAranArA che. huM tArA patine jaDIbuTTInA sAmarthyathI baLada banAvI daiza.' A pramANe kahIne brAhmaNanI putrI potAnI sakhIne mUlikA(jaDI-buTTI) ApIne potAnA ghare jatI rahI. A bAju brAhmaNaputrInI sakhIe potAnA pati pratyeno prema jato rahyo hovAthI patine te mUlikA khavarAvI dIdhI. khAvAnI sAthe ja pati unnata skaMdhavALo baLada thayo. turaMta ja teNIne vicAra Avyo ke koi paNa kArya karavA mATe asamartha A zuM karaze ? AthI govRMdamAM rahetA evA tene te cAro carAvavA mATe da22oja javA lAgI. eka vAra A baLada eka vaDanA vRkSa nIce visAmo leto hato tyAre koi vidyAdharanuM yugala paNa tyAM AvyuM. e yugalamAMnA puruSe potAnI patnIne e baLadane joine kahyuM ke A baLada svAbhAvika nathI, paraMtu kRtrima che. te sAMbhaLIne vidyAdharI-patnIe potAnA patine pUchyuM ke to A baLada kai rIte pAcho mULa svarUpane prApta karaze ? javAbamAM vidyAdhare kahyuM ke A vRkSa nIce saMjIvanI(vanaspativizeSa) che teno upayoga karavAthI A baLada pharI pAcho mULa svabhAvane pAmaze. e vAta sAMbhaLIne baLadanI patnIe saMjIvanIne jANatI na hovAthI e vaDanA vRkSa nIceno badho cAro baLadane carAvavAnuM zarU karyuM. emAM eka divase cArAmAM saMjIvanI bhegI AvI ane enA upayogathI e baLada; baLada maTIne puruSa thayo - 'A cArisaMjIvanIcAranyAya che.' ahIM pelI strIne saMjIvanIvizeSanuM jJAna na hovAthI saMjIvanI sAtheno cAro carAvavAnA kAraNe baLadane jema saMjIvanI prApta karavAnuM phaLa prApta thAya che tema AdidhArmika jIvo; atyaMta mugdha hovAthI zuddha devone jANatA na hovAnA kAraNe badhA devone namaskAra kare che. tenA pariNAme temane zuddhadevanI bhakti vagere karavAnuM sadbhAgya prApta thAya che. AvI rIte dharmaguru pazujevA ziSyane devapUjAdi kAryomAM vizeSapaNe pravRtti karavA asamartha jANIne viziSTa sAdhya(mArgapraveza)nI siddhi mATe sAmAnyapaNe badhA devonI pUjA vagere karAve topaNa koi doSa nathI. ahIM e yAda rAkhavAnuM Avazyaka che ke AdidhArmika jIvone temanI atyaMta mugdhAvasthAnA kAraNe A pramANe sAmAnyathI sarva devonI pUjA karAvAya che. zuddha devAdine nahi jANanArA evA jIvone ahIM mugdha tarIke varNavyA che. saMsArasukhanA arthI janone mugdha tarIke varNavyA nathI. zuddhadevAdinI vizeSatAne jANatA na hovA chatAM mugdha jIvo mokSanA arthI che. temanI pazutulya ajJAnadazAne dUra karavA mATeno A nyAya che, je baLadamAMthI puruSa banAve che. puruSane baLada banAvavA mATeno A nyAya nathI. mugdha jIvonuM hita haiye vasyuM hoya to zakya prayatne temanI ajJAnadazAne dUra karavAnuM ja vicAravuM joie. // 12-9 // upara jaNAvyA mujaba sAmAnyathI sarva devonI pUjA AdidhArmika jIvone AzrayIne che to; vizeSarUpe pUjA kyAre che - e zaMkAnA samAdhAnamAM jaNAvAya che-- = eka parizIlana 165
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhijJAtavizeSANAM vizeSe'pyetadiSyate / svasya vRttavizeSe'pi pareSu dveSavarjanAt // 12-10 // adhIti-adhijJAto vizeSo guNAdhikyaM yaisteSAM / vizeSe'pyarhadAdau / etatpUjanamiSyate / pareSu pUjyamAnavyatirikteSu / dveSasya matsarasya varjanAt / svasyAtmanaH / vRttavizeSe'pyAcArAdhikye'pi sati / devatAntaraNa pratItva /2-10|| zrI arihaMta paramAtmAdi devavizeSamAM bIjA devo karatAM koI vizeSanuM jJAna jemane prApta thayuM che; te jIvo badhA devonI pUjA karavAnA badale vizeSa devanI ja pUjA kare. paraMtu AvA vakhate devatAMtaranI apekSAe potAno AcAra adhika hovA chatAM bIjA devonI pratye dveSa nahi rAkhavo joie." - A pramANe dazamA zlokano artha che. Azaya e che ke badhA devone devasvarUpe mAnyA pachI paNa koI eka devamAM vItarAgatAdivizeSanuM parijJAna thavAthI te jIvo zrI arihaMta paramAtmAdivizeSanI vizeSe karI pUjA kare te barAbara che, kAraNa ke te vakhate te jIvane zrI arihaMta paramAtmAdine choDIne bIjA devo pratye dveSa nathI. bIjA devo pratye te vakhate tenuM je vartana che tenI apekSAe zrI arihaMtaparamAtmA pratye teno bhaktibhAvAdi AcAra adhika hovA chatAM bIjA pratye dveSa nathI. AthI evA jIvone koI devavizeSanI vizeSatAne jANIne e rIte vizeSa pUjana karavAnuM ucita ja che. devavizeSanuM pUjana kare ane bIjA devonI pratye dveSa dhAraNa kare to te koI paNa rIte ucita nathI. guNAdhikyanuM parijJAna na hatuM tethI te vakhate badhA devonI sAmAnya rIte pUjA karavAnuM bane ane guNanI adhikatAnuM jJAna koI eka devamAM thavAthI vizeSadevanI vizeSa rIte pUjA kare e samajI zakAya che. paraMtu eno artha e nathI ke tyAre te bIjAnI pratye dveSa dhAraNa kare. guNasaMpannonI pUjAarcA jeTalI karIe teTalI ochI ja che. paraMtu jeo guNasaMpanna nathI temanI pratye dveSa rAkhavAthI koI ja lAbha nathI. sAmAnya rIte koInI paNa pratye dveSa rAkhavAno nathI. Aja sudhI (guNAdhikyanuM parijJAna na hatuM tyAM sudhI) jemane deva mAnIne pUjayA, have temanI pratye dveSa rAkhIe to te keTaluM vicitra che, e ApaNe samajI zakIe chIe. tethI zrI arihaMta paramAtmAdi devavizeSamAM vizeSatAnuM parijJAna thayA pachI teozrInuM vizeSa pUjana karatI vakhate paNa bIjA devonI pratye dveSanuM varjana hovAthI te svarUpe temanuM sAmAnya pUjana che. 12-10nA A pramANe juvavidhUnana svarUpa yoganI pUrvasevAmAM guru ane devanA pUjananuM varNana karIne have gAdi padathI jaNAvAyelA dInAdivarganA pUjananuM nirUpaNa karAya che- nAturApathyatulyaM yadAnaM tadapi ceSyate / pAtre dInAdivarga ca poSyavargAvirodhataH // 12-11 // 166 yogapUrvasevA batrIzI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ neti-yadAturApathyatulyaM jvarAdirogavidhurasya ghRtAdidAnasadRzaM muzalAdidAnaM dAyakagrAhakayorapakAri na bhavati taddAnamapi ceSyate pAtre dInAdivarge ca poSyavargasya mAtApitrAdipoSaNIyalokasyAvirodhato vRtteiranucchevAt 9ra-99o. javarAdi(tAva vagere) rogathI grasta mANasane ghI vagere apathyanA dAna jevuM je dAna na hoya; te dAna pAtrane ane dInAdivargane, poSyavargano virodha na Ave te rIte ApavuM joie.' - A pramANe agiyAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke yoganI pUrvasevAne prApta karanArA jIvoe gurupUjana ane devapUjananI jema pAtrane ane dInAdi janone paNa dAna ApavuM joIe. dInAdine dAna ApatI vakhate e dAna kevuM hovuM joie e jaNAvatAM khUba ja spaSTapaNe jaNAvyuM che ke; tAva vagere rogathI pIDAtA mANasane jema ghI vagere apathya apAya nahi, tema dinAdine muzala.. vagere anarthadaMDanAM sAdhanonuM dAna apAya nahi. je dAna, dAtA ane grAhaka - baMnnene upakAraka bane evuM hoya tevuM ja dAna dInAdine ApavAnuM che. rogIne apAtA apathyanA dAna jevuM dAna; dInAdine apAya nahi. A dAna paNa e rIte ApavAnuM che ke jethI mAtA, pitA vagere poSyavarga(gRhajano)no virodha Ave nahi. arthAt mAtA, pitA, bhAI, bahena vagerenA jIvananA nirvAhamAM bAdhA pahoMce - e rIte dInAdivargane dAna ApavAnuM nathI. emano jIvananirvAha barAbara cAle ane tyAra pachI potAnI pAse je hoya te dInAdivargane ApavAnuM che. pUrvakALamAM A rIte dInAdine ApavAnI pravRtti lagabhaga ghare ghare hatI. sukhI gharo e pravRttithI oLakhAtAM. AjanI vAta taddana judI che. bAraNe UbhA rahelA bhaiyA vagerethI ja Aje sukhI gharone oLakhavAM paDe. maMdirAdi dharmasthAnonI bahAra paNa dInAdine have UbhA rahevA devAmAM AvatA nathI. jotajotAmAM khUba ja jhaDapathI A badhuM badalAtuM cAlyuM che. dhArmika anuSThAnomAM paNa Aje e aMge dhyAna apAtuM nathI. zakti na hoya to ApavAnuM nathI. je che te ApavAnuM che. potAnA badhA mATe rAkhIne ApavAnuM che. ApavA mATe meLavavAnuM nathI. chatAM dInAdine dAna ApavAnA viSayamAM khUba ja upekSA sevAya che. anukaMpA-dayA dharmano prANa che. enI rakSA mATe dararoja zakti anusAra yoganA arthIe dInAdivargane dAna ApavuM joIe. jyAM paNa alpAMze A pravRtti cAle che te vidhi mujabanI nathI. moTA bhAge dinAdi upara upakAra karatA hoya te rIte ja dAna apAya che. jo itI nA hoya, nakAmI hoya ane pheMkI devAnI hoya - evI ja vastu dInAdine apAtI hoya che. e eka avidhi che. "che ane choDavuM che.' - AvI ekamAtra bhAvanAthI ja dAna apAya to mUccha UtaryA vinA nahIM rahe. bahumUlya vastu nA ApIe; paraMtu nAkhI devAnuM kaI rIte apAya? eThuM kaI rIte apAya? UtareluM kaI rIte eka parizIlana 167
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ apAya ? e vicAravAnI khUba ja AvazyakatA che. dinAdivargane dAna ApavAnI pravRtti; yoganI pUrvasevAnuM eka aMga che - e koI paNa rIte vismaraNIya nathI. 12-11aa. pAtra ane dInAdivarganuM varNana karAya che liGginaH pAtramapacA viziSya svakriyAkRtaH / dInAndhakRpaNAdInAM vargaH kAryAntarAkSamaH // 12-12 / / liGgina iti-liGgino vratasUcakatathAvidhanepathyavantaH sAmAnyataH pAtramAdidhArmikasya / viziSya vizeSato'pacAH svayamapAcakAH, upalakSaNAt parairapAcayitAraH pacyamAnAnanumantArazca / svakriyAkRtaH svazAstroktAnuSThanApramattAH / taduktaM "vratasthA liGginaH pAtramapacAstu vizeSataH / svasiddhAntAvirodhena vartante ye sadaiva hi / / 1 / / " dInAndhakRpaNAdInAM vargaH samudAyaH kAryAntarAkSamo bhikSAtiriktanirvAhahetuvyApArAsamarthaH / yata uktaM-"dInAndhakRpaNA ye tu vyAdhigrastA vizeSataH / niHsvAH kriyAntarAzaktA pataka di mInA: jhA" rUti . vInA: kSINatapuruSArthazayaH | kanyA nayanarahitAH paI: svabhAvata eva satAM kRpAsthAnaM / vyAdhigrastAH kuSTyAdyabhibhUtAH / niHsvA nirdhanAH / / 12-12 / / sAmAnyathI vratasUcaka vastrane dhAraNa karanArA ane vizeSe karI potAnA mATe nahi rAMdhanArA, potAnI kriyAne karanArA pAtra che tema ja dIna, aMdha ane kRpaNa vagereno bhikSA sivAya bIjuM koI kArya karavA mATe asamartha evo varga che." - A pramANe bAramA zlokano zabdazaH artha che. Azaya e che ke ahiMsAdivratanA pAlakane jaNAvanArAM vastrAdinA dhArakane liMgI kahevAya che. A pUrve jaNAvyA mujabanA AdidhArmika jIvo mugdha hovAthI vastrAdi bAhya liMgone joIne te liMgane dharanArAne teo sAmAnyathI sAdhu mAnatA hoya che. pUrva zlokamAM dAna ApavAnA pAtra tarIke dInAdivargane jaNAvyo che. temAM AdidhArmika jIvone AzrayIne sAmAnyathI liMgIono samAveza che. vizeSa karIne; jeo pote rAMdhatA nathI, raMdhAvatA nathI ane rAMdhatA ke raMdhAvatAne sArA mAnatA nathI tema ja potAnA zAstramAM varNavelI che te vihita kriyAo karavAmAM pramAda karatA nathI tevA liMgIono samAveza che. yogabiMdumAM e vastune jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - je vratadhArI liMgIo che, teo sAmAnyathI pAtra dAna devA yogya) che ane vizeSe karI pote nahi rAMdhatA, bIjAnI pAse nahi raMdhAvatA ane rAMdhanArAdinI anumodanAne nahi karanArA, sadAne mATe potAnA zAstramAM vihita evI kriyAono virodha Ave nahi te rIte vartanArA pAtra che. dIna, aMdha ane kRpaNa vagereno je samudAya che ke je bhikSA vinA bIjuM kAMI karI zake ema nathI; te dInAdivarga ahIM pAtra che. A vastune samajAvatAM paNa yogabiMdu graMthamAM jaNAvyuM che ke, "dIna, aMdha, kRpaNa, vyAdhigrasta, atyaMta daridra ke jeo bhikSA vinA bIjuM kAMI ja karI 168 yogapUrvasevA batrIzI
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakavA zaktimAna nathI, te badhAno samudAya temano(dInAdino) varga che." dharma, artha, kAma ane mokSa - A cAra puruSArthane sAdhavA mATenI zakti (sAmarthya) jemanI kSINa thayelI che temane dIna kahevAya che. nayana(AMkha)rahita aMdha che. nisargathI ja sArA mANasonA kRpAsthAnane kRpaNa(bicArA) kahevAya che. koDha vagerethI pIDAtA vyAdhigrasta che ane nirdhana mANasane niHsvadaridra kahevAya che. dInAdivargane mAtApitAdi poSyavargano virodha na Ave e rIte dararoja dAna ApavuM joie. A rIte yoganI pUrvasevAmAM 'gurudevAdipUjana" A prathama bhedanI vicAraNA pUrNa thai. II12-12 pUrvasevA tu goca.. A prathama zlokamAM (12-1mAM) jaNAvela gurudevAdhUinana nuM varNana karIne have sadAcAranuM varNana karAya che sudAkSiNyaM dayAlutvaM dInoddhAraH kRtajJatA / janApavAdabhIrutvaM sadAcArAH prakIrtitAH // 12-13 // sudAkSiNyamiti-sudAkSiNyaM gambhIradhIracetasaH prakRtyaiva parakRtyAbhiyogaparatA / dayAlutvaM nirupadhiparaduHkhaprahANecchA / dInoddhAro dInopakArayalaH / kRtajJatA parakRtopakAraparijJAnaM / jnaapvaadaanmrnnaannirviziSNamA tiruvaM mItabhAva: 7/92-/ sudAkSiNya, dayALutA, dInoddhAra, kRtajJatA ane janApavAdano bhaya - e sadAcAra che." - A pramANe teramA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke yogane prApta karavAnI icchAvALAe yoganI pUrvasevAne ArAdhavA mATe dararoja gurudevAdinuM jema pUjana karavuM joie; tema potAnA jIvanane sadAcAramaya banAvavuM joie. je sadAcArothI potAnA jIvanane sadAcAramaya banAvavAnuM che, e saghaLAya sadAcAronuM varNana karavAnuM ahIM koI paNa rIte zakya nathI. paraMtu emAMnA keTalAka ja AcAra cAra zlokathI varNavyA che. tethI A zlokamAMnuM salavAraH pravarjitA - A padano saMbaMdha have pachInA traNeya zlokamAM samajI levAno che. yoganI pUrvasevAmAM gurudevAdipUjanathI jema pavitra puruSo pratye Adara-bahumAna prApta karAya che, tema sadAcArathI potAnA AtmAne pavitra karAya che. yoganI ArAdhanA prasaMge je lokottara AcArothI AtmAne paramAtmasvarUpa banAvavAno che tenI pUrve yoganI pUrvasevAmAM sadAcArothI AtmAne pavitra banAvavAno che. sadAcAro ane lokottara AcAro - e bemAM ghaNo pharaka che. lokottara AcAronuM pAlana to duSkara che ja. paraMtu ahIM varNavelA sudAkSiNya vagere sadAcAronuM pAlana paNa duSkara che. mokSasAdhaka yoganA arthIpaNA vinA e sadAcAronuM pAlana zakya nathI. eka parizIlana 169
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ sudAkSiNyane pahelA sadAcAra tarIke varNavyuM che. gaMbhIra ane dhIra evA cittane dhAraNa karanAranI svabhAvathI ja bIjAnuM kAma karI ApavAnI tatparatAne "sudAkSiNya" kahevAya che. sAmAnya rIte ApaNe jenI sAthe rahetA hoIe; ApaNo jemane thoDoghaNo paricaya che evA mANaso ja moTA bhAge ApaNane kAma karavAnuM kahetA hoya che. zakya rIte to teo potAnuM kAma pote jAte karatA hoya che. paraMtu koI vAra paristhiti viSama bane to teo ApaNane kAma karavAnuM jaNAve tyAre temanuM kAma karI ApavuM joie. svabhAvathI ja e guNa ApaNAmAM hovo joie. lAje, zarama, parANe ke "koNa nA pADe? avasare ApaNane paNa temanuM kAma paDe'. vagere vicArIne bIjAnuM kAma karavAthI dAkSiNya prApta thatuM nathI. nisargathI ja bIjAnuM kAma karavAnI tatparatA hovI joie. A guNanuM varNana karatAM graMthakAra paramarSie pAmiyokAparatA A pramANe jaNAvyuM che. tyAMnuM 'mayo' pada je arthane jaNAve che te artha yAda rAkhavAnuM khUba ja jarUrI che. parakRtyamAM abhiyoga rAkhIne tatparatA keLavavAnI che. koIne tyAM nokarI karatA hoIe tyAre temanuM kAma cokkasapaNe karavuM ja paDe che ane nokaranI jema karavuM paDe che - te abhiyoga che. AvI rIte parakRtyamAM abhiyoga rAkhI tatparatA dAkhavavI joIe. sAmI vyakti pratye upakAra karavAnI vRttie kAma karavAthI dAkSiNya prApta thatuM nathI. upara jaNAvyA mujaba svabhAvathI ja parakRtyanA abhiyogamAM tatparatA prApta karanAre gaMbhIra ane dhIra cittavALA banavuM joIe. bIjAnuM kAma karatI vakhate dhIraja rahetI nathI ane kAma karyA pachI gaMbhIratA rakhAtI nathI - e lagabhaga anubhavavA maLe che. bIjAnuM kAma dhIrajapUrvaka ane gaMbhIratA sAthe thatuM kavacita ja jovA maLe che. sudAkSiNya-AcArathI saMpanna AtmA; gaMbhIra ane dhIra cittathI yukta hoya che. cittanI dharatA hoya to bIjAnuM kAma karatI vakhate game teTaluM kaSTa paDe topaNa bIjAnA kAryane sArI rIte pUrNa karI zakAya che. ane cittanI gaMbhIratA hoya to kAma karatAM pahelAM ane pachI mauna jALavI zakAya che. bIjAnuM kAma karavAnuM zarU karIe eTale potAnA samaya Adino bhoga to Apavo ja paDato hoya che. e vakhate koI paNa rIte akaLAyA vinA e kArya sArI rIte pUrNa karavA mananI dhIratA khUba ja Avazyaka che. anyathA mananI dhIratA vinA parakRtya karavAnuM AraMbhIe to veTha utAravAnuM banaze ane tethI bIjI vAra koI kAma karavA nahi de. AvI ja rIte, "mAre bIjAnuM kAma karavAnuM che; meM bIjAnuM kAma karI ApyuM; ApaNe koine nA pADatA nathI, kAma karI ApavAmAM zuM? thoDA ghasAI jaie?'... vagere bolI-bolIne bIjAnuM kAma karIe to tene zaramAvA jevuM thAya, saMkoca thAya ane nIcuM jovA jevuM thAya. tethI AvA agaMbhIra-tuccha mANasane koI kAma cIMdhe nahi. mATe bIjAnuM kAma karatI vakhate gaMbhIratA keLavavI joIe. sAmAnya rIte paratvamAM AvI gaMbhIratA na hovAthI lokottara mArganI ArAdhanAmAM paNa evI gaMbhIratA rahetI nathI. pU. 170 yogapUrvasevA batrIzI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudevAdisaMbaMdhI gocarI, pANI, oghA vagerenI pratilekhanA ane kApavizva-prakSAlana) vagere kArya karatAM pUrve ane kArya karyA pachI paNa evI gaMbhIratA rakhAtI nathI. kAma karIe ane enI bIjAne jANa na thAya to kAma karavAmAM majA ja na Ave - e spaSTa rIte Aje jovA maLe. A badhAnA mULamAM vAstavika rIte sudAkSiNyaguNano abhAva che. yoganI pUrvasevAmAM ja bhalIvAra nA hoya to yoganI sAdhanAmAM bhalIvAra na ja hoya - e samajI zakAya che. yoganI pUrvasevAmAM bIjA sadAcAra tarIke "dayAlutvane varNavyo che. koI paNa jAtanI mAyA vinA bIjAnA duHkhane dUra karavAnI icchAne dayALutA kahevAya che. dayALutA-dayA Aja sudhI ApaNe karatA ja AvyA chIe. paraMtu e sadAcArarUpe pariNamI che ke nahi - te vicAravuM joIe. sAmI vyakti pAsethI koI paNa vastunA lAbhanI apekSAne rAkhIne moTA bhAge bIjAnA duHkhane dUra karavAnI icchA sevAya che. bhAvanA kharekhara to potAnA duHkhane dUra karavAnI hoya che. paraMtu dekhAva bIjAnA duHkhane dUra karavAno thato hoya che. jIvajaMtune koI mArI nAkhe nahi tethI tene surakSita sthAne rAkhatI vakhate bhAva to lagabhaga te ApaNane karaDe nahi - teno hoya to dayAno pariNAma vAstavika nathI, mAyApUrvakano che. sAcI dayALutA paNa saraLatAthI prApta karI zakAya evI nathI. anAdikALathI daDha thayelA kusaMskAro bhUMsAya nahi to sadAcArasvarUpa dayAne prApta karavAnuM zakya nahi bane. game tyAMthI game te rIte paNa lAbha meLavavAnI vRtti ja kharekhara to mANasane mAyAvI banAve che. mAyAthI rahita evI bIjAnA duHkhane dUra karavAnI IcchAne ahIM dayAlutva svarUpa sadAcAra tarIke varNavI che. zakti ke saMyogo na hoya to bIjAnA duHkhane dUra karavAnuM zakya na bane topaNa e viSayanI icchA azakya nathI. evI icchAne sevatI vakhate mAyA na karIe to dayAsvarUpa bIjo sadAcAra saraLatAthI pAmI zakAya che. dInoddhAra svarUpa trIjA AcAranuM varNana karatAM graMthakArazrIe jaNAvyuM che ke dInanA upakAra mATe prayatna karavo. ahIM "dIna' padathI dIna, anAtha, daridra, paMgu ane aMdha vagere jIvo samajavAnA che. dina, anAtha vagere jIvone upakAranuM kAraNa banI zake evI pravRttimAM prayatna karavA svarUpa ahIM dInoddhAra che. dinAdi upara upakAra karavAnI buddhithI A prayatna nathI. A prayatna evo che ke jethI dInAdi jIvone upakAranuM e kAraNa bane che. upakAra karavA mATe pravRtti karavI ane pravRttithI upakAra thavo - e baMnnemAM je pharaka che tene yAda rAkhavo joie. ahIM yoganI pUrvasevAmAM varNavatA sadAcAro koInI upara upakAra karavA mATe vihita nathI. yoganI prApti dvArA potAnA kalyANa mATe te vihita che. tethI dInAdino uddhAra paNa temanI upara upakAra karatA hoIe te rIte karavAno nathI. yoganI prApti mATenI e eka apUrva sAdhanA che - ema samajIne sadAcAro sevavA joie. eka parizIlana 171
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 'kRtajJatA' - e cotho sadAcAra che. bIjAe ApaNI upara karelA upakAranA parijJAnane kRtajJatA kahevAya che. Aja sudhInA ApaNA jIvanane yAda karIe to samajAze ke kaMi-keTalAya AtmAoe ApaNI upara aneka jAtanA upakAra karyA che - enuM niraMtara smaraNa karavuM joie. ApaNA vartamAna jIvananA astitvamAM emaNe karelA upakAro samAyelA che - tenuM vismaraNa ka2vAnuM ucita nathI. bIjAnI upara ApaNe karelA upakAro ApaNane niraMtara yAda rahe emAM paNa moTAbhAganA upakAro ApaNA svArthamUlaka hoya; kharI rIte to ene upakAra kahevAnuM zakya ja nathI, chatAM ene ApaNe vAraMvAra gAyA karIe ane bIjAe karelA upakArone bhUlI jaie - e kRtajJatA nathI. lokottara dharmanI siddhinA liMga tarIke jaNAvelI kRtajJatA lokottara koTInI che. paramakRpALu zrI arihaMtaparamAtmAe ane bhavanistAraka pU. gurubhagavaMtAdie karelA anugrahane yAda karIe to cokkasa ja pApanI pravRtti upara pUrNavirAma mUkI zakAze. paraMtu lokottara koTInI A kRtajJatAne prApta karavAnuM saraLa to nathI ja; paNa e mATe laukika 'kRtajJatA' svarUpa sadAcArane prApta karavAthI e saraLa banI zake che. A teramA zlokamAM pAMcamA sadAcAra tarIke 'janApavAdabhIrutva'ne varNavyuM che. lokonI niMdAne pAtra evA varjhanathI bhaya pAmavo - ene janApavAdabhIrutva kahevAya che. sArA gaNAtA mANaso ApaNA vartananI niMdA kare evA vartanano ApaNane bhaya hovo joie. 'loko to gAMDA che, game tema bole, ApaNane je ucita lAge te karavuM...' AvuM vicAryA vinA durvartanathI dUra rahevuM joie. yogamArganI ArAdhanA vakhate sarva pApathI dUra rahevAnuM che, je; pApabhIrutva vinA zakya nahIM bane. pApabhIrutvane pAmavA mATe yoganI pUrvasevAmAM janApavAdanI bhIrutA(bhaya)ne prApta karyA vinA cAle evuM nathI. sAmAnya loko jene pApa tarIke gaNatA nathI evA paNa pApathI dUra rahevA mATe yoganI pUrvasevAmAM loko jene pApa mAne che eno paNa bhaya na hoya - e cAle evuM nathI. lokanI najare je durvarjhana che evA durvartanano satata bhaya hovo joie. graMthakAra paramarSie A vastune samajAvatAM A zlokanI TIkAmAM jaNAvyuM che ke janApavAda ane maraNa - e bemAM koi ja vizeSatA nathI - arthAt jeTalo bhaya ApaNane maraNano che teTalo ja bhaya janApavAdano hovo joie. maraNa thaze - ema samajIne jema maraNanAM nimittothI ApaNe dUra rahIe chIe, tema janApavAda (lokamAM niMdA) thaze - ema samajIne lokamAM niMdAnA kAraNabhUta ghUtAdi vyasanothI dUra rahevuM joie - e pAMcamo sadAcAra che. anaMtajJAnIo jene pApa tarIke varNave che e pApanA bhayanI prApti mATe janApavAdanA bhaya svarUpa sadAcAra anivArya che. 12-13 bIjA sadAcAronuM ja varNana karAya che-- 172 yogapUrvasevA batrIzI
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAgo guNini sarvatra nindAtyAgastathA''padi / adainyaM satpratijJatvaM sampattAvapi namratA // 12-14 // rAga iti-guNini guNavati puMsi rAgaH / sarvatra jaghanyamadhyamottameSu nindAtyAgaH parivAdApanodaH / tathA Apadi vipattau adainyamadInabhAvaH / satpratijJatvaM pratipannakriyAnirvAhaNaM / sampattAvapi vibhavasamAgame'pi namratA aucityena namanazIlatA / / 12-14 / / guNavAna puruSomAM rAga; sarvatra niMdAno tyAga; ApattimAM adInatA, pratijJAnuM pAlana ane saMpattimAM paNa namratA - A sadAcAra che." A pramANe caudamA zlokano artha che. Azaya e che ke sudAkSiNya vagerenI jema ja guNavAna puruSomAM rAga vagere, upara jaNAvelA paNa sadAcAro che. guNavAna puruSonI pratye je rAga che - tene chaThThA sadAcArasvarUpe ahIM varNavyo che. jJAnAdiguNasaMpanna puruSo pratye rAga dharavo joie. A apArasaMsArathI pAra UtaravA mATe jJAnAdiguNonI prApti vinA bIjo koI upAya nathI. e guNone prApta karavA mATe guNasaMpanna puruSonuM sAMnidhya niraMtara hovuM joie. kAraNa ke jJAnAdi guNonI prApti te puNyapuruSone AdhIna che. guNavAna puruSo; vinA svArthe potAnA sAMnidhyamAM rahenArA jIvone guNasaMpanna banAvavAmAM prayatnazIla hoya che. Aja sudhInI ApaNI nirguNa avasthAno vicAra karIe to samajAze ke guNasaMpanna puruSonuM sAMnidhya ApaNe prApta karyuM na hovAthI e nirguNa-avasthA che, ane guNasaMpanna AtmAo pratye rAga na rAkhavAthI guNIjanonuM sAMnidhya ApaNe meLavI zakyA nahi. anAdikALanA kusaMskAronA kAraNe lagabhaga duSTa puruSonI pratye ja rAga karavAnuM banatuM AvyuM che. guNa ane guNIjano pratye rAga keLavavAnuM khUba kaparuM che. doSa pratye dveSa jAge ane guNanI utkaTa icchA jAge to guNavAna puruSo pratye rAga janma. guNIjanonI saMkhyA khUba ja alpa che. guNIjanono samAgama mahAmusIbate thato hoya che ane e vakhate temanI pratye rAga thAya - evuM bhAgye ja banatuM hoya che. yoganA arthI janone lokottara guNasaMpanna AtmAonA sAMnidhyamAM rahetI vakhate teozrInI pratye jo rAga na hoya to bhAre karuNa prasaMga sarjAya, tethI yoganI pUrvasevAmAM guNIjano pratye rAga keLavI levAnuM khUba ja Avazyaka che. A rIte guNavAna puruSo pratye jema rAga rAkhavAno che tema jaghanya, madhyama ke utkRSTa koTinA jIvo pratye niMdAno tyAga karavAno che. sarvatra (jIvamAtramAM) niMdAtyAga svarUpa sAtamo sadAcAra che. A sadAcAranuM pAlana karavAnuM lagabhaga azakya che. bIjAnA avarNavAda svarUpa niMdAnuM dUSaNa kyAM nathI - e zodhavA nIkaLavuM paDe evuM che. jaghanya, madhyama ke utkRSTa evA koI paNa mANasanI niMdA na karavI - e yoganI pUrvasevAvizeSa che. lokottara mArganI jeo ArAdhanA karI rahyA che - evA AtmAo mATe paNa A sadAcAranuM pAlana Aje jarUrI hoya eka parizIlana 173
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ evuM lAgatuM nathI. zAsananA hitanI ciMtAnA nAme zAsananA ArAdhakomAM A dUSaNa Aje evuM phelAyuM che ke jenI vAta karI zakAya ema nathI. karmaparavaza jIvo che. koIne koI khAmI rahevAnI. ene joyA karazuM ane gAyA karazuM to niMdAnuM varjana kaI rIte thaze? doSa(paradoSa)nI upekSA karavAmAM nahi Ave tyAM sudhI niMdAno tyAga thaI zakaze nahi. yoganI pUrvasevAmAM sarvatra niMdAno tyAga karavAno che. enA badale Aje guNavAnanI paNa niMdA majethI karAtI hoya che, te yoganI pUrvasevAne anurUpa nathI. yoganI pUrvasevAmAM bAdhaka bananArI A niMdAnuM varjana karyA vinA cAle evuM nathI. je dUSaNa yoganI zarUAta karatAM pUrve paNa na hovuM joIe te dUSaNa yoganI ArAdhanAmAMthI paNa dUra na thAya to kevI sthitinuM nirmANa thAya - te ApaNe joI rahyA chIe. upakArIonI paNa niMdA sudhI pahoMcI gayelA A dUSaNano tyAga karavAthI guNIjanonuM ApaNane niraMtara sAMnidhya prApta thatuM hoya che. anyathA niMdAnI pravRtti karavAthI guNavAna puruSo ApaNI upara vizvAsa nahi rAkhe. yoganI pUrvasevAnA sadAcAramAMnA AThamA AcAranuM varNana karatAM "ApattimAM dInatAnA abhAvane varNavyo che. eno Azaya spaSTa che ke game tevo duHkhano prasaMga prApta thAya topaNa koI paNa jAtanI dInatA nahIM rAkhavI joie. dharmanA arthI janone jyAre sarvaviratidharmanI ArAdhanA karavAno prasaMga prApta thaze tyAre te yoganI sAdhanAmAM parIsahAdine dInatA vinA sahana karavAnA hovAthI dharmArthIoe yoganI pUrvasevAmAM gRhasthajIvanamAM A rIte dInatAno abhAva keLavI levo joie. munijIvanamAM jyAre paNa azubha karmanA udayathI Apatti AvatI hoya che, tyAre sAmAnyathI teno pratikAra karyA vinA adanapaNe tene sahI levAnI hoya che. AvA prasaMge dInatAno parihAra karavAnuM zakya bane nahi; to Apattino pratikAra karavo ja paDaze. yoganI pUrvasevAmAM ApattimAM dInatAno parihAra karavAthI yoganI sAdhanA daramyAna Apattino pratikAra karavo nahi paDe. pUrve karelAM hiMsAdi pApone laIne jayAre paNa duHkha(Apatti) Ave tyAre tene dUra karavA prArthanAdi karavAnI vRttine dInatA kahevAya che. koI vAra Apattine dUra karanArAM nimitto maLe ane Apattine dUra karI paNa laie; paraMtu karmanI viSamatAe koI vAra evA saMyogo na maLe tyAre darekanI pAse Apattine dUra karavA vinaMtI, prArthanA ke AjIjI karavAnI jarUra nathI. tema ja koInI pAse duHkhane rovAnI paNa jarUra nathI. karelAM karmanAM phaLa bhogavyA vinA chUTako nathI - ema samajIne khUba ja samatApUrvaka ApaNA hita mATe Apatti veThI levI joIe. sahana nahi karavAnI vRtti ja dInatAnuM kAraNa che. dInatAnA parivAra mATe sahanazIlatA meLavavA sivAya bIjo koI ja upAya nathI. navamA sadAcAra tarIke "satvatijJatvane varNavyuM che. aMgIkAra karelI pratijJAno sArI rIte nirvAha karavo tene satvatijJatva kahevAya che. yoganI pUrvasevAmAM sAmAnya rIte devadarzana-pUjana, 174 yogapUrvasevA batrIzI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ guruvaMdana, dharmazravaNa ane dAnAdi saMbaMdhI pratijJAo karAtI hoya che. mahAvrato saMbaMdhI pratijJAonI apekSAe e pratijJAo khUba ja nAnI che. paraMtu Aja sudhInA pratijJAvihIna jIvananI apekSAe, e pratijJAo ghaNI ja moTI che. koI paNa jAtanA apavAda vinA e pratijJAonuM pAlana karavAnuM khUba ja kaSTakAraka banatuM hoya che. phaLanI utkaTa icchA ane phaLane prApta karavA mATenuM viziSTa sattva na hoya to pratijJAnuM pAlana zakya nathI. saddagurubhagavaMtanA paricaye pratijJAnuM mahattva samajIne eno yathArtha rIte nirvAha karavo - e eka jAtano sadAcAra che. pratijJA kaI che enI apekSAe pratijJA kaI rIte paLAya che - enuM paribhAvana karavAnuM khUba ja Avazyaka che. zrI vaMkacUlAdie je pratijJA lIdhI hatI; e pratijJAo to majethI laI zakAya che paraMtu teoe te pratijJAonuM pAlana je rIte karyuM hatuM; te rIte e pratijJAonuM pAlana ApaNA mATe keTaluM zakya che - e vicAravAthI samajAze ke "sa-tijJatva' A sadAcAra paNa saraLa nathI. pahelAM to pratijJA-niyama levAnuM ja lagabhaga mana thatuM nathI. A vizvamAM kaMI keTalI ya evI vastuo che ke jeno ApaNe upayoga ja karavAnA nathI. ApaNA gharamAM paNa evI vastuo che ke jeno ApaNe upayoga karavAnA nathI. paraMtu enA tyAgano ApaNane niyama nathI. eTaluM ja nahi, svame paNa jenI icchA nathI evI pravRttionA paNa tyAgano ApaNane niyama nathI. avirati(niyama nahi karavo)nA kAraNe je pApabaMdha thAya che tenI kharekhara ja ApaNane kalpanA nathI. anyathA e pApathI virAma pAmavA pratijJAno svIkAra karI zakAyo hota. jyAM niyama aMge ja AvI sthiti hoya tyAM tenA pAlana aMge kevI dazA hoya te ApaNe sArI rIte samajI zakIe chIe. yoganI pUrvasevAmAM evI sthiti hotI nathI. grahaNa karelI pratijJAno prANanA bhoge paNa nirvAha karAto hoya che. A rIte nAnA paNa niyamono nirapavAda vahana karavAno abhyAsa yoganI sAdhanAmAM mahAvratonA pAlana mATe khUba ja upayogI bane che. sadAcAronuM varNana karatAM A caudamA zlokamAM dazamA sadAcAra tarIke "saMpattimAM namratA'nuM varNana karAyuM che. eno Azaya e che ke gRhasthajIvanamAM koI vAra bhUtakALanA viziSTa puNyodaye saMpatti-vibhavanI prApti thAya to ahaMkAra-garva karyA vinA namratA dhAraNa karavI joie. saMpattinI prApti thavAthI potAnI jAtane mahAna mAnavAthI ahaMkAra janme che. potAnA AtmAnA jJAnAdi guNonI prApti thavAthI paNa jayAM garva karavAno niSedha che, tyAM puNyanA udayathI prApta thanArI paudgalika saMpattinI prAptithI garva karavAnuM khUba ja anucita che - te samajI zakAya che. ahIM namratAnuM varNana karatI vakhate graMthakArazrIe pharamAvyuM che ke "aucityathI namavAnA svabhAvane namratA kahevAya che. dareka sthAne namavuM - e paNa namratA nathI ane mAyApUrvaka namavuM - e paNa namratA nathI. koI paNa sthAne namavuM nahi ane badhAnI apekSAe huM mahAna chuM - evuM mAnavuM - e to ahaMkAra che ja. eno artha e nathI ke game tene namatA besavuM. namavAnI pravRttimAM sAmI eka parizIlana 175
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyakti kevI che - teno vicAra karavo joie ane pachI aucityapUrvaka svabhAvathI ja namavuM joIe. koI paNa jAtanI mAyAne sevyA vinA namratA rAkhavI - e sadAcAra che. ekAMte hitakara evA AcAro paNa viveka vinA ahitakara bane che. koI paNa guNane guNAbhAsamAM rUpAMtarita karavAnuM kArya aviveka kare che. yoganI pUrvasevAmAM sadAcArasvarUpe prApta karelI namratAthI; bhaviSyamAM yoganI prAptimAM jJAnAdiguNo prApta karyA pachI paNa AtmAne ahaMkArathI dUra rAkhavAnuM saraLa thAya che. ||12-14o. sadAcAronuM ja varNana karAya che- aviruddhakulAcArapAlanaM mitabhASitA / api kaNThagataiH prANairapravRttizca garhite // 12-15 // aviruddheti-aviruddhasya dharmAdyapratipanthinaH kulAcArasya pAlanamanuvartanaM / mitabhASitA prastAve stokahitajalpanazIlatA / kaNThagatairapi prANairhite lokanindite karmaNyapravRttizca / / 12-15 / / "aviruddha kulAcAranuM pAlana, thoDuM bolavuM ane prANa kaMThe AvyA hoya topaNa lokamAM niMdAne pAtra evA kAmamAM pravRtti na karavI." - A pramANe paMdaramA zlokano sAmAnya artha che. Azaya spaSTa che ke yoganI pUrvasevAmAM je sadAcAro varNavyA che temAM agiyAramo sadAcAra aviruddha kulAcAranuM pAlana che. dharmAdino bAdha na thato hoya to potAnA kulAcAranuM pAlana yoganI pUrvasevAmAM karavuM joie. anaMtajJAnIoe jaNAvelA parama pavitra AcAro ekAMte kalyANanA kAraNa hovA chatAM zarUAtathI ja ene saraLatAthI pALavAnuM sattva dareka jIvane hotuM nathI. e paramatAraka AcAronuM niraticArapaNe pAlana karyA vinA zrIsiddhapadanI prApti thatI nathI - eno khyAla hovAthI yoganA arthI AtmAo e sattva pAmavA mATe yoganI sevAmAM aviruddhakulAcAranuM pAlana karatA hoya che. bhaviSyamAM anaMtajJAnIonI daSTie je AcaravA yogya che evA AcAromAM jayAre pravRtta thavAnuM che, tyAre e mATeno abhyAsa aviruddha kulAcAranA pAlanathI zarU karAya che. je loko potAnA kuLanA paNa aviruddha AcAronuM pAlana kare nahi to teo anaMtajJAnIoe upadezelA AcAronuM pAlana kaI rIte karI zakaze? Aje potAnA kulAcAronuM pAlana paNa agharuM lAgyA kare che. AhAra-pANImAM, veSa-paridhAnamAM ane jIvanazailI vageremAM jhaDapathI parivartana AvavA mAMDyuM che e jotAM potAnA kulAcAronuM pAlana svapravatuM banyuM che. dharmAdinA avirodhI hovA chatAM potAnA kulAcArono tyAga karI dhamadinA pragaTa virodhI evA AcAro (?) je jhaDapathI AvI rahyA che - eno vicAra karatAM ema lAge che ke A yoganI pUrvasevA karavAnuM have azakya che. yoganA arthI jIvoe koI paNa rIte yoganI pUrvasevAmAM prayatna karI levo joIe. 176 yogapUrvasevA batrIzI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ A zlokamAM bAramA sadAcAra tarIke 'mitabhASitA' jaNAvI che. enuM varNana karatAM graMthakArazrI pharamAve che ke avasare hitakAraka paNa thoDuM bolavuM. sAmI vyakti pratye ApaNane hitanI buddhi hoya topaNa yogya avasare ja kahevAyogya kahevuM joie. avasara vinA kahevAthI ApaNI hitakara evI paNa vAtathI koI ja lAbha thato nathI. uparathI koI vAra evuM paNa banatuM hoya che ke kAyama mATe hitakara evI vAta kahevAno avasara ja prApta thato nathI. avasare paNa vAta karavI paDe to te sAmA jIvanA hitanI hoya to ja karavI. koI paNa saMyogomAM sAmI vyaktinA ahitanuM kAraNa bananArI vAta kahevAthI dUra rahevuM joie. avasare hitanI paNa vAta saMkSepathI thoDA zabdomAM karavI. bahu bola bola karavAthI hitakAriNI vAtanI paNa upekSA thatI hoya che. yoganI sAdhanA daramyAna binajarUrI bolavAnI pravRttithI dUra rahevA mATe mitabhASitAno svabhAva khUba ja upayogI bane che. sAmAnya rIte hitAhitano bheda samajavAnuM saraLa nathI. jyAM sudhI yathArtha rIte e bheda samajAya nahi; tyAM sudhI bolavAnuM baMdha rAkhavuM joIe. anivArya saMyogomAM bolavAno avasara ja Ave to cokkasapaNe je hitakara hoya te thoDuM bolavuM. avasara, hita ane alpapramANa - e traNano khyAla rAkhI vivekapUrvaka bolavuM - e bAramo sadAcAra che. prANa kaMThe Ave topaNa; lokamAM niMdAne pAtra evA karma-kAryamAM pravRtti na karavI e teramo sadAcAra che. yoganI ArAdhanA prasaMge anaMtajJAnIonI dRSTie je niMdAne pAtra che te sarva sAvadya (pApa) pravRttino tyAga karavAno che. e mATe yoganI pUrvasevAmAM lokonI dRSTie niMdanIya manAtA evA koI paNa kAmamAM pravRtta na thavuM joie. A sadAcAranI anivAryatA ja vAtaH prI: A padathI samajI zakAya che. maraNAMta kaSTa Ave topaNa kuLane duSTa karanArA anAcArAdimAM pravRtti karavI nA joIe. niMdanIya kAmanI pravRttinA tyAganuM mahattva samajAya to prANanA bhoge paNa e gahaNIya pravRttithI AtmAne sarvathA dUra karI zakAze. anyathA e zakya nahi bane. 12-1po bAkInA keTalAka AcAro jaNAvAya che- pradhAnakAryanirbandhaH sadvyayo'sadvyayojjhanam / lokAnuvRttirucitA pramAdasya ca varjanam // 12-16 // pradhAneti-pradhAnakArye viziSTaphaladAyini prayojane nirbandha AgrahaH / sadvyayaH puruSArthopayogI vittaviniyogaH / asadvyayasya tadviparItasyojjhanaM tyAgaH / lokAnuvRttirlokacittArAdhanA / ucitA dharmAviruddhA / pramAdasya madyapAnAdirUpasya ca varjanam / / 12-16 // eka parizIlana 177
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ viziSTa phaLane ApanArA kAryamAM Agraha; sadhyaya; asatrayano tyAga; ucita evuM lokonusaraNa ane pramAdanuM varjana - A sadAcAro che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. Azaya e che ke pradhAna kAryamAM Agraha rAkhavo - e caudamo sadAcAra che. sAmAnya rIte gRhasthapaNAmAM aneka jAtanAM sva-paranAM kAryo karavAnA prasaMgo UbhA thatA hoya che. AvA prasaMge je kArya karavAthI viziSTa phaLanI prApti thatI hoya evAM kArya ja karavAno Agraha rAkhavo joIe. mahenata vadhAre ane phalamAM koI vizeSa nahi - evI pravRttimAM Agraha nahi rAkhavo joie. A lokamAM ane paralokamAM hitakara evuM viziSTa phaLa jenAthI prApta thatuM hoya evA kAryane pradhAna kArya kahevAya che. buddhimAna puruSoe evA ja kArya mATe Agraha sevavo joie, jethI alpa prayatna adhika phaLane prApta karI zakAya. paMdaramo sadAcAra "sadvyaya che. puruSArthanI sAdhanA mATe upayogI bane evo dhanano vyaya karavo joIe. anya graMthomAM sadbhayano artha jaNAvatAM pharamAvyuM che ke devapUjAdi dharmAnuSThAnomAM je dhanano upayoga thAya che - te savyaya che. sAmAnya rIte dharma, artha, kAma ane mokSa : A cAra puruSArtha che. paramArthathI mokSa eka ja puruSArtha che. mokSanuM kAraNa zuddha dharma hovAthI te kAraNasvarUpa puruSArtha che. artha ane kAma to puruSanI icchAnA viSaya banatA hovAthI te puruSArtha kahevAya che. paraMtu paramArthathI anarthabhUta che. mokSamAM bAdhaka na bane e rIte potAnA dhanano dharmAdimAM vyaya karavo joie. puNyathI maLelA dhanano vyaya evI rIte to na ja karAya ke jethI. pariNAme mokSaprAptimAM bAdhaka bane. upara jaNAvyA mujaba puNyathI maLelA dhanano jema savyaya karavo joie tema asatrayano tyAga karavo joIe - e paNa sadAcAra che. soLamA e sadAcArano Azaya khUba ja spaSTa che. arthanI anarthakAritAno prAraMbha ja A asavyayamAMthI thato hoya che. asavyaya svarUpa anAcAranuM dUSaNa Aje khUba ja vistaryuM che. dharmI gaNAtA vargamAM paNa e ThIka ThIka pramANamAM jovA maLe che. viSayanI atyaMta Asakti asavyaya karAve che ane te anarthadaMDanuM kAraNa bane che. gRhasthapaNAmAM pApanI koI sImA nathI. sarvathA pApathI virAma pAmavAnI bhAvanAvALAe potAnI bhAvanA saphaLa banAvavI hoya to asadvyayanA parityAgathI prAraMbha karavo joIe. jethI khUba ja saraLatApUrvaka anarthadaMDathI virAma pAmI zakAze. sattaramA sadAcAra tarIke ucita evI lokAnuvRttine varNavI che. dharmamAM virodha na Ave te rIte lokonA cittanI ArAdhanA karavI; te lokAnuvRtti che. lokamAM je AcAro prasiddha che, te jo dharmanA virodhI na banatA hoya to tenuM pAlana karavuM joIe. dareka dharmAtmAne lokanI nizrAe dharma karavAno che. potAnA dharmanA virodhI na hoya evA lokaprasiddha AcAronA pAlanathI 178 yogapUrvasevA batrIzI
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ lokanA cittanI ArAdhanA thAya che. AgaLa jatAM A abhyAsa bhavanitAraka pU. gurudevAdinA cittanI ArAdhanA mATe upayogI bane che. aDhAramo sadAcAra pramAdanA varjana svarUpa che. madyapAnAdi svarUpa pramAdano tyAga karavo; e paNa eka sadAcAra che. nidrA, vikathA, madirA, viSaya ane kaSAya - A pAMca pramAda che. paramapuNyodaye prApta dharmAdinA avasare pramAdanA yoge e avasaro nirarthaka banatA hoya che. sarvaviratidharmanI ArAdhanA karanArA mahAtmAone paNa pramAdanA kAraNe kevI sthitino anubhava karavo paDe che - e ApaNe barAbara jANIe chIe. cauda pUrvadharone paNa nigodamAM javuM paDe evI sthiti A pramAdane laIne UbhI thAya che. nidrA-vikathAdi pramAdano tyAga karavAnuM ghaNuM ja kaparuM che. jIvanI anAdikALathI je sukhazIlatAnI pariNati che; te pariNatinA kAraNe pramAdapriyatAnI prApti thAya che. ane tethI pramAdano tyAga karavAnuM zakya banatuM nathI. sAdhanAnI pUrNatAnA Are AvelAne paNa sAdhanAthI dUra-sudUra laI janAra A pramAda che. yoganA arthIe pramAdanuM varjana karI sAdhanAno maMgala prAraMbha yoganI pUrvasevAthI karavo joIe - A rIte yoganI pUrvasevAmAM sadAcAranuM varNana pUrNa thayuM. 12-16. have yoganI pUrvasevAMtargata "tapa"nuM nirUpaNa karAya che- tapazcAndrAyaNaM kRcchre mRtyughnaM pApasUdanam / AdidhArmikayogyaM syAdapi laukikamuttamam // 12-17 // tapa iti-laukikamapi lokasiddhamapi / apirlokottaraM saMcinoti / uttamaM svbhuumikocitshubhaadhyvasAyapoSam II 2-77ll. dharmano prAraMbha karanArA jIvone; potAnI bhUmikAnusAra adhyavasAyane puSTa banAvanAruM laukika tapa paNa yogya che; je cAMdrAyaNa, ku, mRtyukta ane pApasUdana - A cAra prakAranuM che." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. teno Azaya khUba ja spaSTa che ke; zakti anusAra pApane tapAvanAra tamane karyA vinA pUrvakRta karmano kSaya zakya nathI. ane karmakSayavinA mokSanI prApti zakya nathI. saMsAranI asAratAnuM paribhAvana karI saMsArano uccheda karavA ane sarvakarmanA kSaya svarUpa mokSane prApta karavA prayatnazIla banelA mumukSu AtmAone tapa karyA vinA cAle evuM ja nathI. sAmAnya rIte tapanuM varNana karatAM tenA jANakAroe; karmane tapAve tene tapa kahevAya che - e pramANe varNavyuM che. karmanA kSaya mATe vihita tapanI ArAdhanAthI karma tape nahi- e banavAjoga nathI. yoganI pUrvasevAmAM sAmAnyathI laukika ane lokottara tapa ucita che. lokottara tapa to jIvamAtrane kalyANanuM kAraNa bane che. paraMtu dharmanI zarUAta karanArA AdidhArmika jIvone AzrayIne lokamAM prasiddha tapa paNa yogya che. AhAranI nirIhatA (icchAno abhAva) e eka parizIlana 179
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavika tapa che. bAhya ane atyaMtara bhedathI be prakAranA tapanA anazanAdi bAra prakAra che. e lokottara tapanuM varNana anyatra vistArathI karyuM che. tapanI ArAdhanA karanArAe yAda rAkhavuM joie ke mAtra karmane tapAvavA mATe tapa che. bIjAne tapAvavA(saMtApavA) mATe tapa nathI. anukULatAno tyAga karI tapane karanArA tapa karatI vakhate anukULatA zodhe to tapanI ArAdhanA vAstavika rIte karI zakaze nahi. Aje je rIte tapa karAya che ane karAvAya che, e jotAM tapanuM svarUpa samajAvavAnuM lagabhaga zakya nathI. kharI rIte to Aje tapano abhyAsa karatAM pUrve khAvuM kema - te zIkhavAnI jarUra che. enI samajaNAdinA abhAve tapa vAstavika rIte karmanirjarAnuM kAraNa banato nathI. dharmanA nAme Aje anukULatA prApta karavAnAM vyavasthita Ayojana cAlI rahyAM che - ema lAgyA vinA rahetuM nathI. laukika tapa paNa; lokottara tapanA jJAnanA abhAve AdidhArmika jano mATe yogya che. emAM mukhyapaNe AhAranI nirIhatAno bhAva pAmavAno Azaya rahelo hoya che. potAnI bhUmikA mujabanA te te adhyavasAyane e tapa puSTa-majabUta banAvato hovAthI tenI uttamatA che. anyathA te tapa paNa uttama nathI. A zlokamAM cAMdrAyaNa, kaccha, mRtyughna ane pApasUdana - A cAra prakAranA tapanAM nAmo ja varNavyAM che. tenuM svarUpa have pachI varNavAze. 12-1thA pUrvokta cAMdrAyaNa tapano vidhi jaNAvAya che- ekaikaM varddhayed grAsaM zukle kRSNe ca hApayet / bhuJjIta nAmAvAsyAyAmeSa cAndrAyaNo vidhiH // 12-18 // ekaikamiti-ekaikaM vardhayedgrAsaM kavalaM / zulke pakSe pratipattitharArabhya yAvat paurNamAsyAM paJcadaza kavalAH / kRSNe ca pakSe hApayed hInaM kuryAdakaikaM kavalaM / tato bhuJjIta na amAvAsyAyAM, tasyAM sakalakavalakSayAd / eSa cAndrAyaNazcandreNa vRddhibhAjA kSayabhAjA ca saheyate gamyate yattaccandrAyaNaM tasyAyaM vidhiH karaNaprakAra iti / / 12-18 // zuklapakSamAM eka eka koLiyo vadhAravo ane kRSNapakSamAM eka eka koLiyo ocho karavo. te mujaba amAse vAparavuM nahi. A cAMdrAyaNa tapano vidhi che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke cAMdrAyaNa tapa kaI rIte karavo; te A zlokamAM jaNAvyuM che. suda pakSanI ekame eka koLiyo ja AhArano levAno. tethI vadhAre nahi levAno. AvI rIte suda bIja, trIja, cotha... vagere tithie anukrame be, traNa, cAra vagere koLiyA AhAra levAno, jethI pUname paMdara koLiyAthI vadhAre AhAra levAnuM nahi bane. tyAra bAda vada ekama, bIja, trIja... vagere tithie eka eka koLiyo ocho karavAthI anukrame cauda, tera, bAra vagere koLiyA jeTalo AhAra grahaNa karavAno. ane tethI amAsanA divase eka paNa 180 yogapUrvasevA batrIzI
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ koLiyo AhAra levAno na hovAthI upavAsa thAya, vAparavAnuM na bane. A pramANe cAMdrAyaNa tapano vidhi karavAnI rIta) che. caMdranI vRddhi ane hAninA kALanI sAthe teno saMbaMdha jaNAya che. tethI te tapane cAMdrAyaNa tapa kahevAya che. A tapamAM kSaya pAmelA ane vRddhi pAmelA caMdranI sAthe ayana(AhAra levAnI pravRtti) che. mATe A tapa cAMdrAyaNa che. // 12-18 'kuchU' tapanuM svarUpa jaNAvAya che- santApanAdibhedena kRcchramuktamanekadhA / akRcchrAdatikRcchreSu hanta santAraNaM param // 12-19 // santApanAdIti-santApanAdibhedena kRcchre kRcchranAmakaM tapo'nekadhoktam / AdinA pAdasampUrNakRcchragrahaH / tatra santApanakRcchaM yathA-"tryahamuSNaM pibedambu tryahamuSNaM ghRtaM pibet / tryahamuSNaM pibenmUtraM tryahamuSNaM pibetpayaH / / 1 / / " iti / pAdakRcchaM tvetad "ekabhaktena naktena tathaivAyAcitena ca / upavAsena caikena pAdakRcchaM vidhIyate // 1 // " iti sampUrNakRcchre punaretadeva caturguNitamiti / akRcchrAdakaSTAd / atikRcchreSu narakAdipAtaphaleSu aparAdheSu / hanteti pratyavadhAraNe / santAraNaM santaraNahetuH / paraM prakRSTaM prAninAm II98-99/ saMtApana vagere prakAre kRcchu tapa aneka prakAranuM che. vinA kaSTa atyaMta kaSTa svarUpa narakAdigatimAM javA mATenA kAraNabhUta aparAdhone vize jIvone tAranAruM A parama sAdhana che." A pramANe ogaNIzamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke saMtApana kRccha, pAda kaccha ane saMpUrNa kaccha... vagere prakArathI kRSkRtapa aneka prakAranuM che. je aparAdha (niSiddha hiMsAdi pApo)nA kAraNe prANIone atyaMta kaSTamaya narakAdimAM jaIne pApanuM phaLa bhogavavuM paDe che evA atikuchu aparAdho thaye chate te te aparAdhonA prAyazcitta svarUpe prANIone A "kuchu tapa zreSTha evo taravAno upAya che, je; nArakInA jIvonI apekSAe kaSTa vinA saMtAraNa (tAranAruM sAdhana) bane che. A kuchu tapanA saMtApanakRccha, pAdaka ane saMpUrNakaccha vagere aneka prakAra che. "traNa divasa garama pANI, traNa divasa garama ghI, traNa divasa mUtra ane traNa divasa dUdha pIvAnuM." - A pramANe bAra divase saMtApana kachUtapa pUrNa thAya che. mAgyA vagara divasamAM eka vAra (ekAzana jevuM) ja vAparavAnuM ane bIje divase upavAsa karavAno. A rIte pAdacchu tapa thAya che. tema ja cAra vAra pAdapRcchu tapanA vidhAnathI saMpUrNa kuchu tapa pUrNa thAya che. alpa kaSTa mahAkaSTathI A tapa tAranAruM che, te Azcarya che - e jaNAvavA mATe ahIM zlokamAM "danta' A padano prayoga che. te pratyapadhAraNa - Azcarya arthane jaNAve che. mahAkaSTathI taravuM hoya to adhika kaSTa veThavuM paDe, tenA badale alpakaSTane sahana karIne A kuchu tapane karavAthI mahAkaSTathI tarI javAya che - e dekhItI rIte viruddha-avadhAraNa (nizcaya) che - e samajI zakAya che. 12-19ll eka parizIlana 181
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ have mRtyuMjaya tapanuM varNana karAya che mAsopavAsamityAhu ma'tyunaM tu tapodhanAH / mRtyuJjayajapopetaM parizuddha vidhAnataH // 12-20 // mAseti-mAsaM yAvadupavAso yatra tattathA / ityetadAhuH / mRtyunaM tu mRtyujanAmakaM tu / tapodhanAstapaHpradhAnA munayaH / mRtyuJjayajapena parameSThinamaskAreNopetaM sahitaM / parizuddhamihalokAzaMsAdiparihAreNa / vidhAnataH vaSAnirodhadrahAryavapUnavipathiAnAt I92-20 mRtyuMjaya japa(namaskAramaMtrajApa)thI yukta ane kaSAyono nirodha vagerenA vidhAnathI parizuddha evA eka mahinA sudhInA upavAsa svarUpa tapane; tapodhana evA munibhagavaMto mRtyuba" (mRtyuMjaya) nAmanuM tapa kahe che." - A pramANe vIsamI gAthAno artha che. Azaya e che ke mRtyunna-mRtyuMjaya tapamAM eka mahinA sudhI niraMtara upavAsa karavAnA che. e vakhate yathAzakya paMcaparameSThI namaskAramaMtrano jApa karavAno hoya che. tapanI sAthe dararoja kaSAyono nirodha, brahmacaryanuM pAlana, zrI jinapUjA ane zrI jinavANInuM zravaNa vagere dainika kRtyo karavAM joie. A tapa paNa A loka ke paralokAdi saMbaMdhI phaLanI AMzasA(icchA)thI rahita parizuddha hovuM joie. AvA tapane; tapanI pradhAnatAvALA munibhagavaMto mRtyuba tapa tarIke varNave che. A zlokamAMnA vidyAna ane parizuddha - A baMnne pado tapanI ArAdhanA karanArAe sArI rIte vicAravAM joIe. eka mahinAnA upavAsanA kALamAM paNa devapUjAdi dainika kRtyo niyamitapaNe karavAM joie. ane sAthe sAthe kaSAyono tyAga vagere paNa karavo joie. ATaluM kaSTa veThyA pachI A loka ke paraloka saMbaMdhI koI paNa phalanI icchA nahi sevavI. AvI sthitimAM ja eka mahinAnA upavAsane mRtyuddha tapa kahevAya che. mAtra eka mahinAnA upavAsa karavAthI mRtyuddha tapa kahevAto nathI. upara jaNAvyA mujaba tapanI sAthe devapUjAdi vidhAnonuM jyAM pAlana che ane kaSAyono nirodha che - te AzaMsArahita tapa ja zuddha tapa che, je karmanirjarAnuM parama kAraNa bane che. kaSTa sahana karatI vakhate cokkasa rIte karmanirjarAnuM dhyeya hoya to zuddha tapa sArI rIte ArAdhI zakAya. mAtra karI nAkhavA mATe tapa karavAno koI artha nathI. AtmAnA zuddha svarUpanI prApti mATe vihita tapa; ajJAnAdinA kAraNe nirarthaka na bane - e jovuM joie. //12-20gA. pApasUdana tapanuM svarUpa jaNAvAya che pApasUdanamapyevaM tattatpApAdyapekSayA / citramantrajapaprAyaM pratyApattivizodhitam // 12-21 // 182 yogapUrvasevA batrIzI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ pApeti-pApasUdanamapyevaM parizuddhaM vidhAnatazca jJeyaM / tattaccitrarUpaM yatpApAdi sAdhudrohAdi tadapekSayA / yathArya(rjuna)munirAjasyAGgIkRtapravrajyasya sAdhuvadhasmaraNe tadinapratipannAbhojanAbhigrahasya SaNmAsAn yAvajjAtavrataparyAyasya samyaksampannArAdhanasya kila na kvaciddine bhojanamajanIti citro nAnAvidhaH "hrIM asiAusA nama" ityAdimantrasmaraNarUpo mantrajapaH prAyo bahulo yatra tat pratyApattistattadaparAdhasthAnAnmahatA saMvegena pratikrAntistayA vizodhitaM vizuddhimAnItam // 12-21 / / "A pramANe te te pApAdinI apekSAe; judA judA maMtrano jApa jemAM prAyaH che; te pratyApattithI (pApathI pAchA pharavAnI pravRttithI) vizuddha banAveluM pApasUdana tapa che." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. eno kahevAno Azaya e che ke pUrva zlokamAM jaNAvyA mujaba pApasUdana tapa paNa devapUjA, brahmacaryanuM pAlana, vagere dainika kRtyanA vidhAnapUrvaka ane A lokAdi saMbaMdhI koi paNa jAtanA phaLanI AzaMsA vinA karavAno che. te te pApavizeSane AzrayIne A tapa aneka jAtano che. dA.ta. sAdhuvadhanuM pApa (iMDA anagArane mArI nAkhavAnuM pApo karyA pachI tenA pazcAttApathI dIkSAno svIkAra karanAra yamuna rAjarSie jyAre sAdhuvadhanuM pApa yAda Ave tyAre te divase bhojana nahi karavAno abhigraha dhAraNa karyo hato. potAnA cha mahinAnA dIkSAparyAyamAM sArI rIte ArAdhanAne prApta karanArA teozrIne eka paNa divasa bhojana karavAno prasaMga na Avyo. A rIte cha mahinAnA upavAsano tapa thayo. A pramANe te te pApanI apekSAe A pApasUdana(pApanA nAzane karanAra) tapa anekAneka prakArano che. $ $ sa si nA ka sA nama:.. ityAdi maMtrono jApa paNa A tapamAM moTA bhAge karavAno hoya che. je pApa-aparAdhane laIne A tapano svIkAra karyo hoya te aparAdhathI, khUba ja utkaTa koTinA saMvega(mokSAbhilASIpUrvaka pAchA pharavAnA kAraNe A tapa vizuddha banAvAya che. bhUtakALamAM je pApa karyuM te karyuM, have e pApa karavuM nathI. AvA prakAranA adhyavasAyane pApanI pratyApatti-pratikrAMti kahevAya che, je; pApanA pratikramaNa svarUpa che. pApanA prAyazcitta svarUpe jayAre A pApasUdanatapano svIkAra karavAmAM Ave che tyAre cokkasa rIte eno khyAla rAkhavo joie ke e pApa jIvanamAM pharIthI na thAya. zAstrIya paribhASAmAM ene pApAkaraNaniyama kahevAya che. pApanuM prAyazcitta, pharIthI pApa nahi karavAnI zarate hovuM joIe. anyathA pApanI vizuddhi zakya nahi bane. gRhasthajIvanamAM sarvathA pApanI pravRtti TALavAnuM zakya banatuM na hovA chatAM zarUAtamAM je pariNAme pApa karyuM hatuM, tenI apekSAe divase divase te ja pApanI pravRtti vakhate evA pariNAma nathI hotA. anukrame te pariNAmo maMda, maMdatara ane maMdatama thatA hoya che. pravRtti paNa na TaLe ane pariNAma paNa na TaLe to A pApasUdana ta5; pApano nAza nahi kare. tethI upara jaNAvyA mujaba pratyApattithI vizuddha ja pApasUdana tapa karavo joie. eka parizIlana 183
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ pratyAttivizodhita A padanA paramArthane samajAvatAM graMthakArazrIe jaNAvelI vAtane dareka yoganA arthIe niraMtara yAda rAkhavI joIe. tattavaparAthasthAnAnaMdatA saMvejonI pratikriAntiH pratyAttiH pApanI pratyApattinuM vivecana karatAM teozrI pharamAve che ke te te aparAdhasthAnathI; mahAna-utkaTa evA saMvegapUrvaka pAchA pharavuM tene pratyApatti kahevAya che. eno Azaya e che ke - ApaNe je koi aparAdha karyo hoya tenI AlocanA svarUpe jyAre tapa vagere karavAno svIkAra karIe tyAre tene pratyApattithI vizuddha banAvavuM joIe. anyathA te tapathI pApanI vizuddhi thatI nathI. pApanuM prakSAlana karanAra pApasUdana tA; je pratyApattithI vizuddha bane che; te pratyApatti utkaTa evA saMvegapUrvaka karavAnI che. mokSanI abhilASAne saMvega kahevAya che. e utkaTa abhilASAnA kAraNe pApathI pAchA pharavAnuM che. pApathI mokSa aTake che ane pApathI duHkha Ave che - A baMnne vAta sAcI che, paraMtu moTA bhAge duHkhathI bacavA mATe pApa nahi karavAnI vRtti hoya che. pApa karIza to mokSa nahi maLe' - Avo bhAva koI vAra AvI jAya to paNa te sthira banato nathI. enI apekSAe 'pApa karIza to duHkhI thaIza' Avo pariNAma khUba ja majabUta banato jAya che. duHkhathI dUra thaie ke nA thaie paraMtu mokSathI dUra nA thaie Avo pariNAma meLavI levo joie. anyathA mAtra duHkhathI bacavAnA irAde pApanI pravRtti TALavAthI mokSanI prApti nahi thAya. yoganI pUrvasevAmAM jaNAvelI A vAta niraMtara yAda rAkhavI joie. duHkhanI ciMtA jeTalI che eTalI ciMtA mokSanA avarodhanI che ke nahIM te prAmANika rIte vicAravuM joIe. /12-21 A rIte yoganI pUrvasevAmAM traNa prakAranuM varNana karIne cothA prakAra "mukRtyadveSa'nuM varNana karAya che- mokSaH karmakSayo nAma bhogasaGklezavarjitaH / tatra dveSo dRDhAjJAnAdaniSTapratipattitaH // 12-22 // mokSa iti-dRDhAjJAnAdabAdhyamithyAjJAnAt / bhavAbhiSvaGgAbhAvenAniSTAnanubandhinyapi moksse'nissttaanuvanyatvenAniSTapratipaQ: I72-22 sakala karmanA kSaya svarUpa mokSa che, je (pAMca indriyanA viSayanA paribhoga svarUpa) bhoganI AsaktirUpa saMklezathI rahita che. AvA mokSane vize, atyaMta ajJAnanA kAraNe tene aniSTa mAnavAthI dveSa thAya che." - A pramANe bAvIsamA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke yoganI pUrvasevAne icchanAre mukti pratye dveSa nahi karavo joIe; e jaNAvatAM pUrve A zlokamAM mokSanuM svarUpa varNavyuM che ane tyAra bAda tenI pratye dveSa thavAnuM je kAraNa che te jaNAvyuM che. sakala karmano kSaya thavAthI AtmAne mokSanI prApti thAya che. pAMca indriyonA viSayonA bhoganI Asakti svarUpa saMklezathI sarvathA rahita mokSa che. sAmAnya rIte 184 yogapUrvasevA batrIzI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAga-dveSanA pariNAmane saMkleza kahevAya che. emAM paNa rAganI pariNati svarUpa saMklezanI mukhyatA che. kAraNa ke e pariNati; duHkha pratyenA dveSanI pariNatinuM mukhya kAraNa che. bhoganI Asakti, e badhAM ja duHkhanuM kAraNa hovAthI tene sarva saMklezarUpe ahIM varNavI che. jIvanA saMsAranuM e ekamAtra kAraNa che. mokSamAM A saMklezano leza paNa nathI. anaMtajJAnIoe varNavelA A mokSasvarUpanI zraddhAne prApta karavAnuM paNa ghaNuM ja agharuM che. bhoganA saMklezanI pIDAno anubhava thAya to cokkasa ja mokSanuM svarUpa haiye vasI jAya evuM che. duHkhanI pIDAno anubhava; bhoganI AsaktinA duHkhane anubhavavA de - e vAtamAM koI ja tathya nathI. mokSanI ekAMte paramasukhamaya svarUpa avasthA hovA chatAM emAM dveSa daDha ajJAnanA kAraNe thAya che. bAdhya na banI zake evA mithyAjJAnane daDha ajJAna kahevAya che. anaMtajJAnIo yukti prayuktiothI mokSanI anaMtasukhamayatA ane saMsAranI anaMtaduHkhamayatA game teTalI vAra samajAve topaNa je mithyA(viparIta) jJAnane dUra karI na zakAya, e mithyAjJAna daDha ajJAna che. e daDha ajJAnane laIne mokSamAM aniSTarUpe jJAna thAya che. mokSa vAstavika rIte aniSTa to nathI ja paraMtu aniSTano anubaMdhI paNa nathI. saMsAranAM sukho iSTa hoya topaNa aniSTanA anubaMdhI che. evuM mokSanuM svarUpa nathI. mokSa parameSTa che ane aniSTano ananubaMdhI che (anubaMdhI nathI). Ama chatAM mokSane daDha ajJAnanA kAraNe aniSTa mAnavAnuM bane che. tethI mokSa pratye dveSa utpanna thAya che. mokSa pratyeno dveSa yoganI pUrvasevAmAM nathI hoto. mukti pratyeno dveSa yoganI pUrvasevAmAM bAdhaka che. puNyathI maLatAM sukho je rIte ISTa lAge che te rIte mokSa ISTa lAge che ke nahi - A praznano javAba meLavavAnuM khUba ja kaparuM che. mokSa aniSTa jaNAya to tenI pratye dveSa thaze ja. puNyathI maLatAM sukhono tyAga vinA mokSa prApta thato nathI. puNyathI maLanArA sukhanA rAge, mokSa te sukhano bAdhaka jaNAyAthI mokSa aniSTa lAge - te samajI zakAya che. parameSTa aniSTa svarUpe svIkArAya to mokSanI sAdhanAno prAraMbha paNa kaI rIte thAya ? vartamAnamAM ApaNI ArAdhanAmAM kyAMya mokSanA dveSanI chAyA to paDI nathI ne - e vicAravAnI jarUra che. kAraNa ke vAtavAtamAM aTakI paDatI ane astavyasta thatI mokSanI sAdhanAnuM bIjuM koI kAraNa dekhAtuM nathI. mokSano dveSa dUra karavA mokSanA pAramArthika svarUpanuM vAraMvAra parizIlana karavuM paDaze ane puNyathI maLatA sukhanI asAratAdinuM paribhAvana karavuM paDaze. viSayonI bhayaMkaratAnuM daDhajJAna ja; mokSanA dveSanA kAraNabhUta daDha ajJAnane dUra kare che. ll12-22 anaMtasukhanI khANa tulya mokSamAM aniSTanI pratipatti kone thAya che ane kayA kAraNe thAya che - te jaNAvavA pUrvaka parama ramaNIya evA mokSa pratye koIne dveSano saMbhava ja nathI' - AvI zaMkAnuM nirAkaraNa karAya che- eka parizIlana 185
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAbhinandinAM sA ca bhavazarmotkaTecchayA / zrUyante caitadAlApA loke zAstre'pyasundarAH // 12-23 // bhaveti-sA ca mokSe'niSTapratipattizca / bhavAbhinandinAmuktalakSaNAnAM / bhavazarmaNo viSayasukhasyotkaTecchayA bhavati, dvayorekadoSajanyatvAt / / 12-23 / / mokSanA viSayamAM aniSTanI pratipatti; bhavazarma-viSayasukhanI utkaTa icchAne laIne bhavAbhinaMdI jIvone thAya che. mokSanA viSayamAM te te jIvone thayelI aniSTapratipattine jaNAvanArAM e ahitakara vacano lokamAM ane zAstramAM paNa saMbhaLAya che." - A pramANe trevIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke mokSa pratye aniSTa - pratipatti (aruci) thavAnuM kAraNa viSaya - sukhanI utkaTa icchA che. mokSamAM sarvathA icchAno abhAva che. tethI viSayasukhanI utkaTa icchAnA kAraNe te te jIvone mokSa aniSTa lAge che. e jIvone zAstramAM bhavAbhinaMdI tarIke varNavyA che. bhavAbhinaMdI jIvone; viSayasukhanI utkaTa icchA ane mokSa pratye aniSTanI pratipatti : baMnne temanA bhavAbhinaMdipaNAnA kAraNe che. - kRpaNa; mAMgavAnA svabhAvavALo, dIna, bIjAnA kalyANamAM duHkhI, mAyAvI ane mUrkha jIvo bhAvAbhinaMdI che. teo sadAne mATe niSphaLa evI kriyAne karatA hoya che. "dUdha, dahIM, mukhavAsa, puSpa ane strI vagerenA astitvanA kAraNe; asAra evo paNa A saMsAra sArabhUta jaNAya che.." ityAdi vacano dvArA saMsAramAM AnaMda pAmavAnA svabhAvavALA jIvone mokSanA viSayamAM aniSTanI pratipatti thAya - e samajI zakAya che. AvuM ekAMte paramakalyANamaya svarUpa hoya to mokSamAM "aniSTatvanuM jJAna thAya ja kevI rIte? - AvI zaMkAno pratyuttara to upara jaNAvyo che. A zlokanA uttarArdhathI (trIjA-cothA pAdathI) e zaMkA asthAne che. te jaNAvavA mATe loka ane temanA zAstranAM vacanono AdhAra che; te sAmAnyathI jaNAvAyuM che. mokSanI aniSTatAne jaNAvanArAM lokavacano ane zAstro(kuzAstro)nAM vacano saMbhaLAtAM hovAthI mokSanI aniSTatA spaSTapaNe thatI jovA maLe che. tethI mokSamAM aniSTatAnI pratipattino saMbhava ja nathI - e kahevAnuM sarvathA anucita che. 12-13 mokSanA viSayamAM thatI aniSTapratipattine jaNAvanAra lokavAkyane jaNAvAya che madirAkSI na yatrA'sti tAruNyamadavihvalA / jaDastaM mokSamAcaSTe priyA sa iti no matam // 12-24 // maherAlIti-nojAnApoDayam I9ra-24nI 186 yogapUrvasevA batrIzI
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ "jayAM yuvAvasthAnA madathI vihvaLa banelI ane madirAnA ghenathI gherAyelAM netrovALI strIo nathI tene mUrkha mANasa mokSa kahe che. paraMtu amArI mAnyatA e che ke te priyA ja mokSa che." - A pramANe covIzamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. atyaMta viSayanI Asakti jIvane kevI viSama sthitimAM mUke che - teno khyAla uparanA zlokathI sArI rIte Ave che. anAdi-kALanA viSayanA A saMskAro mokSane pAmavA to detA ja nathI paNa mAnavA paNa detA nathI. AvA bhavAbhinaMdI jIvo A pramANe bolIne kaMIkeTalA ya AtmAone mokSa ane mokSanI zraddhAthI dUra rAkhe che, je; pariNAme mokSa pratyenA dveSamAM pariName che. I12-24 A pramANe upara jaNAvyA mujaba mokSa pratyenA dveSane jaNAvanArA lokapralApane jaNAvIne te viSayanA zAstravacanane jaNAvAya che- varaM vRndAvane ramye kroSTutvamabhivAJchitam / na vAviSayo mokSa: havAvivara natama ! 12-2che. varamiti-gautameti gAlavasya ziSyAmantraNam / RSivacanamidamiti zAstrAlApo'yam / / 12-25 / / zlokArtha spaSTa che. gAlava nAmanA RSi potAnA ziSya gautamane jaNAve che ke; "gautama! yamunA nadInA kinAre ramaNIya mathurAnA upavana(bagIco) vizeSa svarUpa vRMdAvanamAM potAnI IcchA mujaba jIvI zakAya evuM ziyALanuM jIvana sAruM; paraMtu sarvathA koI paNa jAtanI pravRttinA abhAvavALo viSayazUnya mokSa koI paNa avasthAmAM sAro nahi." mokSa karatAM tiryacapaNuM sAruM, A pramANe spaSTapaNe jaNAvanAra e zAstravAkya, mokSa pratyenA bhArobhAra daiSane vyakta kare che. svacchaMdIpaNuM ane viSayano upabhoga - e baMnnenI tIvra Asakti pazu-jIvanane paNa sAruM manAvanArI che. game tevI avasthAmAM paNa mokSanI avasthA sArI nahi ane icchA mujaba jIvavA maLe to ziyALapaNuM sAruM - e pramANe jaNAvIne mokSa pratye cikkAra dveSa ThAlavyo che. A zlokamAM jaNAvelI vAtano vicAra karavAthI samajAze ke svacchaMdIpaNAno prema keTalo bhayaMkara che. icchA mujaba jIvavA maLe to mANasa game tevAM duHkho veThavA taiyAra thAya che. paraMtu mokSa mAnavA paNa taiyAra thato nathI. gRhasthajIvanamAM ane sAdhujIvanamAM lagabhaga AvI manodazA jovA maLe che. icchA mATe duHkha veThAya paNa AjJA mATe na veThAya - AvI vRtti lagabhaga dharmIvargamAM paNa pUratA pramANamAM jovA maLe. gRhasthavargamAM mAtA-pitAdithI judA rahenArAne; takalIpho ghaNI hovA chatAM, "potAnI icchA mujaba rahevA maLe che, koInI paNa TakaTaka nahIM, ApaNe ApaNI rIte jIvI zakIe'... vagere vicArothI icchA mujaba vartana thavAthI AnaMda thato hoya che. AvI ja sthiti lagabhaga dharma karanArAnI che. icchA mujaba jIvavA maLe to mokSa yAda paNa Ave nahi ! icchAono nirodha karI mokSa meLavavA AraMbhelI sAdhanAmAM AthI vadhAre eka parizIlana 187
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ kharAba sthiti kai hoya ? yoganA arthIe khUba ja gaMbhIratApUrvaka e sthitine dhyAnamAM levI joie. e aMgenI upekSA; mokSa pratyenA dveSane lai Ave e pUrve ja tene dUra karI levAnI AvazyakatA che. yoganI parAkASThAe pahoMcADanArI sAdhanAmAM yoganI pUrvasevAmAM paNa na rahevA de evo muktidveSa che. mokSanI samagra guNamayatA ane saMsAranI nirguNatAnuM niraMtara paribhAvana karIne pUrNa prayatne mukti pratyenA dveSane dUra karavo joie. 12-25 / / mukti pratyenA dveSanuM phaLa jaNAvavA pUrvaka mukti pratyenA adveSano upAya jaNAvAya che-- dveSo'yamatyanarthAya tadabhAvastu dehinAm / bhavAnutkaTarAgeNa sahajAlpamalatvataH / / 12-26 // dveSa iti-ayaM muktiviSayo dveSo'tyanarthAya bahulasaMsAravRddhaye / tadabhAvastu muktidveSAbhAvaH punardehinAM prANinAM / bhavAnutkaTarAgeNa bhavotkaTecchAbhAvena / sahajaM svAbhAvikaM yadalpamalatvaM tataH / mokSarAgajanakaguNAbhAvena tadabhAve'pi gADhataramithyAtvadoSAbhAvena taddveSAbhAvo bhavatItyarthaH / / 12-26 / / '' "mukti pratyeno dveSa atyaMta anartha mATe thAya che. prANIone teno abhAva bhavanA anutkaTa rAgathI svAbhAvika rIte thayelI karmamalanI alpatAthI thAya che." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba muktinA viSayamAM thato A dveSa atyaMta anarthanuM kAraNa bane che. atyaMta anarthanuM svarUpa samajAvatAM graMthakArazrIe pharamAvyuM che ke bahula saMsAranI vRddhi svarUpa atyaMta anartha che. saMsAra svayaM anarthasvarUpa che. puNyayoge sAro dekhAto paNa saMsAra paramArthathI anarthasvarUpa che. mukti pratye dveSa karavAthI ghaNo saMsAra vadhe che. sAmAnya rIte pApa karavAthI duHkhanI prApti thAya che H e mAnyatA ApaNA manamAM vaselI che, paraMtu pApa karavAthI saMsAra vadhe che - evo vicAra bahu ja ocho Avato hoya che. prasiddha saghaLA ya anarthonuM mULa A saMsAra che. temAM paribhramaNa karavuM paDe che - e ja moTAmAM moTo anartha che. ghaNA kALa sudhI saMsAramAM bhaTakavuM paDe che, enuM mukhya kAraNa mukti pratyeno dveSa che. mokSanA viSayamAM thanArA dveSanI mahAnarthakAritAne jaNAvIne tamAvastu vaidinA.... ityAdi padothI mokSanA viSayamAM dveSano abhAva prApta karavAno upAya jaNAvyo che. bhava-saMsAra pratyenI utkaTa icchAnA abhAvathI sahajapaNe je karmamalanI alpatA thAya che; tethI prANIone muktinA viSayamAM dveSa thato nathI. mokSa pratye rAgane utpanna karI zake evA jJAnAdi guNono abhAva hovAthI; mokSa pratye rAgano abhAva hovA chatAM atyaMta gADha evA mithyAtvano abhAva hovAthI mokSa pratye dveSa thato nathI. pragADha mithyAtvasvarUpa doSanA kAraNe mokSa pratye dveSa thAya che. e doSa, karmamalanI sahaja alpatAnA kAraNe na hovAthI muktyadveSa (mokSanA dveSano abhAva) thAya che - e samajI zakAya che. 12-26aa 188 yogapUrvasevA batrIzI
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ uparanA zlokamAM mukyaSanA kAraNa tarIke sahaja alpamalatAne jaNAvI che. tyAM mala kone kahevAya che - e zaMkAnuM samAdhAna jaNAvAya che- malastu yogyatA yogakaSAyAkhyAtmano matA / anyathA'tiprasaGga syAjjIvatvasyAvizeSataH // 12-27 // malastviti-malastu yogakaSAyAkhyAtmano yogyatA matA / tasyA eva bahutvAlpatvAbhyAM doSotkarSApakarSopapatteH / anyathA jIvatvasyAvizeSataH sarvatra sAdhAraNatvAdatiprasaGgo mukteSvapi bandhApattilakSaNaH syAt TI9ra-ra7nA AtmAnI karmabaMdha mATenI yoga-kaSAya nAmanI je yogyatA che, tene mala kahevAya che. AvI yogyatA mAnavAmAM Ave nahi to badhAnuM jIva7(AtmAnuM svarUpa) ekasarakhuM hovAthI arthAt jIvatvamAM koI vizeSatA na hovAthI zrI siddhaparamAtmAne paNa karmabaMdhano prasaMga Avaze." - A pramANe sattAvIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke anAdikALathI samaye samaye atmiA karmabaMdha kare che. sAmAnya rIte dareka saMsArI AtmAne karmabaMdha thato hovA chatAM te karmabaMdha dareka jIvane ekasarakho hoto nathI. dareka jIvane potapotAnI yogyatA (bhUmikA) mujaba karmabaMdha thAya che. ane yogyatA kSINa thavAthI zrI siddhaparamAtmAne karmabaMdha thato nathI. karmabaMdhanA sAmAnya rIte mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga kAraNa che. emAMthI mithyAtva ane aviratine rAga-dveSa svarUpa kaSAyamAM samAvI levAthI karmabaMdhanA mukhya kAraNa kaSAya ane yoga che. jyAM sudhI kaSAyono udaya che tyAM sudhI AtmA kaSAyane laIne karmabaMdhanuM bhojana bane che. ane jayAM sudhI AtmAnA mana-vacana-kAyAnA yogo cAlu che - tyAM sudhI AtmAne yoganA kAraNe karmabaMdha thAya che. AthI samajI zakAze ke AtmAnI kaSAyasvarUpa ane yogasvarUpa avasthA AtmAne karmabaMdhanuM kAraNa banatI hoya che. AtmA, kaSAya ane yogathI rahita bane to temAM karmabaMdhanI yogyatA rahetI nathI. AtmAne karmabaMdhanI yogyatA kaSAya ke yogane laIne che, tethI te svarUpe AtmA karmabaMdha mATe yogya che ane tenI te yogyatA kaSAya ane yoga svarUpa che. yoga ane kaSAya nAmanI A karmabaMdhanI yogyatAne mala kahevAya che. tenI bahulatAe doSono utkarSa(vRddhi) thAya che ane te malanI alpatAe doSono apakarSa(hAni) thAya che. karmabaMdhanI yogyatAnI alpatA ke bahulatAne na mAnIe to doSono apakarSa ke utkarSa zakya nahIM bane. kAraNa ke badhAnuM Atmatattva samAna hovAthI badhA AtmAone ekasarakho ja karmabaMdha thaze, siddhAtmAone paNa karmabaMdhano prasaMga Avaze. I12-2zI eka parizIlana 189
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAvyA mujaba karmabaMdhanI yogakaSAyasvarUpa yogyatAne na mAnIe to zrI siddhaparamAtmAne paNa karmabaMdhano aniSTa prasaMga Ave che. tene dUra karavA upAya jaNAvanAranI zaMkA jaNAvavApUrvaka tenuM nirAkaraNa karAya che- prAgabandhAna bandhazcet kiM tatraiva niyAmakam / cothatAM tu pattoya vAghate tUSa na tat II12-28 prAgiti-prAk pUrvamabandhAd bandhAbhAvAjjIvatvarUpAvizeSe'pi na bandho muktasya cet / kiM tatraiva prAgabandhe eva niyAmakaM yogyatAkSayaM vinA / yogyatAM tu phaloneyAM phalabalakalpanIyAM tadrUSaNaM na bAdhate 'tatra kuto na yogyatA ?' ityatra phalAbhAvasyaivottaratvAt / yuktaM caitad bandhasya badhyamAnayogyatApekSatvaniyamAdvasrAdInAM maJjiSThadirAgarUpabandhane tathAdarzanAt tadvaicitryeNa phalabhedopapattestasyA antrnggtvattisparipArthava helvantarApekSAvityArA: 192-28 pUrve bandha na hovAthI muktAtmAone karmabaMdha thato nathI. muktAtmAone pUrve karmabaMdha thayo na hato temAM koNa niyAmaka (kAraNa) che? "siddhAtmAomAM karmabaMdhanI yogyatA nathI-' A pramANe kahevAmAM paNa koNa niyAmaka che? A pramANe kahevAno je dUSaNano prasaMga Ave che, te yogyatAnuM bAdhaka nathI. kAraNa ke yogyatAnuM anumAna tenA phaLathI thAya che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano zabdArtha che. teno bhAvArtha e che ke - jIvanI darekanI yogakaSAyasvarUpa karmabaMdhanI yogyatA judI judI hovAthI ja dareka jIvane karmabaMdha judo judo thAya che. A rIte yogyatAne mAnIe nahi to badhAnuM jIvatattva ekasvarUpa hovAthI jIvatvane laIne ja zrI siddhaparamAtmAone paNa karmabaMdhano prasaMga Avaze. e prasaMgane dUra karatA A zlokanA prAraMbhamAM zaMkAkAra ema jaNAve che ke zrI siddhaparamAtmAo sarvathA karmabaMdha TALIne zrI siddhapadane pAmyA che. tethI zrI siddhapadanI prApti pUrve temane karmabaMdhano abhAva hovAthI jIvatvamAM koI vizeSa na hovA chatAM teozrIne karmabaMdhano prasaMga Avato nathI. saMsArI jIvone to karmabaMdhano abhAva na hovAthI karmabaMdha thAya che ja. tethI upara jaNAvyA mujaba yogyatA mAnavAnI jarUra nathI. paraMtu zaMkA karanArAnI e vAta barAbara nathI. kAraNa ke muktAtmAone pUrve karmabaMdhano abhAva che, emAM kayuM kAraNa che? teozrInI karmabaMdhanI yogyatAno kSaya thayo che tethI ja to teozrIne karmabaMdha thato nathI. mATe karmabaMdhanI yogakaSAyasvarUpa yogyatAne mAnyatA vinA chUTako nathI. "A yogyatAmAM paNa koNa kAraNa che? zrI siddhaparamAtmAonI karmabaMdhanI yogyatAno kSaya thayo che - emAM zuM pramANa che ?" - AvI zaMkA karavI nA joIe. kAraNa ke zrI siddhaparamAtmAne karmabaMdhano abhAva hovAthI enA anurodhathI ja tyAM yogyatAnA abhAvanuM 190 yogapUrvasevA batrIzI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ anumAna thAya che. zrI siddhaparamAtmAonA karmabaMdhanA abhAva svarUpa phaLanA kAraNe karmabaMdhanI yogyatAnA abhAvanA pratiyogI (jeno abhAva che tene pratiyogI kahevAya che. yogyatAnA abhAvano pratiyogI yogyatA che.) svarUpe yogyatAnuM anumAna karI zakAya che. arthAt zrI siddhaparamAtmAne karmabaMdhanI yogyatA kema nathI ? - A praznanA uttaramAM, teozrIne karmabaMdhano (yogyatAnA phaLano) abhAva che - e pramANe jaNAvI zakAya che. tethI muktAtmAone pUrve baMdha nathI emAM zuM pramANa che - A pramANe jaNAvIne je doSa jaNAvyo hato te doSa yogyatAnA viSayamAM nathI. A pramANe karmabaMdhanI pratye yogyatA mAnavAnuM yukta ja che. baMdha, badhyamAna(karma vagere)nI yogyatA sApekSa che. vastra vagere paNa maMjiSThAdinA rAgathI(raMgathI) tyAre ja raMgAya che; (baMdhAya che;) ke jyAre temAM tevI jAtanI yogyatA hoya che. vastrAdinI yogyatAvizeSane laIne tenA raMgAdi phaLamAM paNa vizeSatA anubhavAya che. vastrAdinI tevA prakAranI raMgAdine dhAraNa karavAnI yogyatA aMtaraMga (sthUla dRSTie na jaNAya) hovAthI tenA paripAka mATe bAhya kAraNonI apekSA rahetI hoya che. A pramANe zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAdi AcAryabhagavaMto pharamAve che. 12-28 karmabaMdha mATenI yogyatAne prakAramaMtarathI anyadarzanIoe paNa svIkArI che - e jaNAvAya che. arthAt te te darzanakAronI paNa tevA prakAranI yogyatAne mAnavAmAM saMmati jaNAvAya che- didRkSA bhavabIjaM cAvidyA cAnAdivAsanA / bhaGgyeSaivAzritA sAGkhyazaivavedAntisaugataiH // 12-29 // didRkSeti-puruSasya prakRtivikArAn draSTumicchA didRkSA saiveyamiti sAGkhyAH / bhavabIjamiti zaivAH / viti ventiA anArivAti nI tA: 02-26. "A saMsAramAM baddhAvasthAnA kAraNa tarIke sAMkhyoe dikSAne mAnI che. zaivoe bhavabIja mAnyuM che. vedAMtIoe avidyAne mAnI che ane bauddhoe anAdivAsanAne mAnI che. prakArAMtare A rIte karmabaMdhanI yogyatAne ja te badhAe mAnI che." A pramANe "dikSA..' A zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke Adhi, vyAdhi ane upAdhithI grasta A saMsArathI mukta banavAnA upAyo darzAvatAM pUrve dareka darzanakAroe sAmAnyathI saMsAramAM AtmAnA astitvanAM kAraNo paNa jaNAvyAM che. paramatAraka zrI vItarAgaparamAtmAe prarUpelA zrI jainazAsanamAM A saMsAramAM ApaNA AtmAnA astitvanuM ekamAtra kAraNa; ApaNA AtmAnI karmabaMdhanI yogakaSAyasvarUpa yogyatA che. sAMkhyadarzanakAroe dikSAne te kAraNa tarIke varNavI che. temanI mAnyatA mujaba puruSa (AtmA) zuddha, buddha, niraMjana ane nirAkAra che. tenAmAM talanA photarAnA trIjA bhAga jeTaluM paNa parivartana AvatuM nathI. nitya vikRtine dhAraNa karanArI prakRtinA anAdinA saMyogathI puruSane prakRtinA eka parizIlana 191
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikArone jovAnI je icchA che tene didakSA kahevAya che. tene laine jIvane(puruSane) A saMsAramAM rahevuM paDe che. zaivoe AtmAnA saMsAramAM astitvanA kAraNa tarIke bhavabIjane varNavyuM che. tenA nAmathI ja tenA svarUpano spaSTapaNe khyAla maLI rahe che. A kAraNa(bhavakAraNa)nuM varNana karatAM vedAMtadarzanakAroe avidyA-ajJAna(mithyAjJAna)ne varNavyuM che, je khUba ja saraLatAthI samajI zakAya che. bauddhoe A sthAne anAdivAsanAne jaNAvI che, je rAgAdinA anAdikALanA saMskAra svarUpa che. e saMskArone laine AtmAnuM A saMsAramAM paribhramaNa che. A badhA dArzanikonI mAnyatAonuM cokkasa jJAna meLavavA mATe te te darzananA graMthonuM vyavasthita adhyayana ka2vuM joie. ahIM e badhuM samajAvavAnuM zakya nathI. mokSanA arthI banyA pachI, jagatane mokSano mArga batAvanArA paNa pote ajJAnamAM kevI rIte aTavAtA hoya che teno sAco paricaya, temanA te te graMthonA parizIlanathI prApta thAya che. jagatanA ajJAnane dUra karavA mATe rAta-divasa kAryarata bananArA paNa potAnA ajJAnane dUra karI nA zakyA. bhAre viSamatA che A mithyAtvanI ! ApaNA sadbhAgyanI koi avadhi nathI, naisargika rIte ja ApaNane zuddha mArgaprarUpaka ane zuddha mArganI prApti thai. enI ekAMte kalyANakAritAne samajIne karmabaMdhanI yogyatAne dUra karavA prayatnazIla banavuM joie. 12-2aa upara jaNAvyA mujaba dareka AtmAnI yogakaSAyasvarUpa karmanI(karmabaMdhanI) yogyatA judI judI che - e siddha thAya che, tethI yogyatAno krame karI hrAsa thaye chate AtmAnuM kalyANa thAya che - te jaNAvAya che-- pratyAvartaM vyayo'pyasyAstadalpatve'sya sambhavaH / ato'pi zreyasAM zreNI kiM punarmuktirAgataH / / 12-30 // pratyAvartamiti-pratyAvartaM pratipudgalAvartaM / vyayo'pi apagamo'pi / asyA yogyatAyAH / doSANAM kramahrAsaM vinA bhavyasya muktigamanAdyanupapatteH / tadalpatve yogyatAlpatve / asya muktadveSa / bha upapattiH / taduktaM-"evaM cApagamo'pyasyAH pratyAvartaM sunItitaH / sthita eva tadalpatve bhAvazuddhirapi dhruvA // 1 // " ato'pi muktyadveSAdapi / zreyasAM zreNI kuzalAnubandhasantatiH / kiM punarvAcyaM muttirAjatasta'vapattau / / 12-30 // "pratyeka pudgalaparAvartane AzrayIne A karmabaMdhanI yogyatAno vyaya-nAza paNa thAya che. AvI jAtanI yogyatAnI alpatA thaye chate mukti pratye adveSa thAya che. A muktyadveSathI paNa kalyANanI paraMparA sarjAya che, to muktyanurAgathI zuM pUchavuM ?' - A pramANe trIzamI gAthAno artha che. kahevAno Azaya e che ke anAdikALathI jIvane, karmabaMdhanI yogakaSAyasvarUpa yogyatAnA kAraNe samaye samaye karmabaMdha cAlu che. AvI rIte Aja sudhI anaMtAnaMta pudgalaparAvarto vyatIta yogapUrvasevA batrIzI 192
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayA che. anaMtI utsarpiNI ane avasarpiNIonA kALane eka pudgalaparAvarta kALa kahevAya che. dareka pudgalaparAvarte e yogyatAno kramika drAsa-vyaya thAya che. anyathA kaSAyAdi doSono kramika dRAsa na thAya to bhavyAtmA mokSe jaI zakaze nahi. yogyatAnI alpatAthI mukti pratyenA vaiSano abhAva upapanna bane che. A vAta yogabiMdu graMthanA ekaso sitteramA zlokamAM paNa jaNAvI che. A rIte A karmabaMdhanI yogyatA hote chate doSonA kramika hAsanI sunItithI dareka Ava malanI alpatA prApta thaye cokkasapaNe bhAvazuddhi paNa thAya che. anyathA malanA apagamano ja abhAva thaze. A pramANe yogyatAnI alpatAe thayelA mujyaSathI kuzala anubaMdhanI paraMparA thAya che. to pachI muktinA anurAgathI kuzala anubaMdhanI upapatti thAya - emAM kahevAnuM ja zuM hoya? arthAt muktinA anurAgathI kuzalano anubaMdha thAya - emAM koI Azcarya nathI. 12-30 upara jaNAvyA mujaba mujyadveSathI ane muttvanurAgathI kalyANanI paraMparAnI upapatti thAya che - e to samajI zakAya che. paraMtu mujyaSa svarUpa ja muktirAga che, tethI viM punarmudrirAta: A graMtha saMgata kaI rIte bane? A zaMkA karavApUrvaka tenuM nirAkaraNa karAya che na cAyameva rAgaH syAnmRdumadhyAdhikatvataH / tatropAye 2 navadhA yojamevArzanAr 9ra-rU9I na ceti-na cAyameva muktyadveSa eva rAgaH syAd muktirAgo bhavediti vAcyaM / mRdumadhyAdikatvato jaghanyamadhyamotkRSTabhAvAt / tatra muktirAge upAye ca navadhA navabhiH prakArairyogibhedasya pradarzanAdupavarNanAt / tathAhi-mRdUpAyo mRdusaMvegaH, madhyopAyo mRdusaMvegaH, adhyupAyo mRdusaMvegaH / mRdUpAyo madhyasaMvegaH, madhyopAyo madhyasaMvegaH, adhyupAyo madhyasaMvegaH / mRdUpAyo adhisaMvegaH, madhyopAyo'dhisaMvegaH, adhyupAyo'dhisaMvegazceti navadhA yogina iti yogAcAryAH / / 12-31 / / mukyaaSasvarUpa ja muktirAga che: A pramANe mAnavAnuM ucita nathI. kAraNa ke muktinA rAganA viSayamAM ane muktinA upAyanA viSayamAM mRdu, madhyama ane adhikatAne AzrayIne yogIonA prakAra nava rIte batAvyA che." - A pramANe ekatrIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke muktinA aSane ja muktino rAga mAnavAnuM yogya nathI. kAraNa ke jaghanya mRdu) madhyama(madhya) ane utkRSTa(adhika) svarUpe muktino rAga ane muktino upAya - e baMnnene AzrayIne yogI janonA nava prakAra varNavyA che. muktino adveSa, mukti pratyenA dveSanA sAmAnyAbhAva svarUpa hovAthI eka ja prakArano che. AvA mujyadveSane muttvanurAgasvarUpa mAnI levAmAM Ave to tene AzrayIne yogI janonA nava prakAranuM nirUpaNa saMgata nahi bane. tethI yogI janonA nava prakAranA varNananA anurodhathI muktadveSane muttvanurAgasvarUpa mAnavAnuM eka parizIlana 193
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ ucita nathI. mokSano anurAga saMvegasvarUpa che ane samyajJAnAdi mokSanA upAya che. tene AzrayIne nIce jaNAvyA mujaba yogI janonA nava prakAra che. mRdUpAya mRdusaMvega, madhyopAya mRdusaMvega, athupAya mRdusaMvega - A traNa prakAra jaghanya mokSarAgane AzrayIne che. mRdUpAya madhyasaMvega, madhyopAya madhyasaMvega, abupAya madhyasaMvega - A traNa prakAra madhyama prakAranA mokSarAgane AzrayIne che. ane mRdUpAya adhisaMvega, madhyopAya adhisaMvega, abupAya adhisaMvega - A traNa prakAra utkRSTa mokSarAgane AzrayIne che. A rIte yogIo jaghanya, madhyama ane utkRSTa mokSarAga tathA mokSopAyane AzrayIne nava prakAranA che. e nava prakAra, eka ja prakAranA mujyadveSane laine koi paNa rIte saMgata nahIM bane, tethI mukti pratyeno adveSa ane mukti pratyeno rAga : e banne eka nathI - e samajI zakAya che. 12-31 mukti pratyeno adveSa - e mukti pratyenA rAga svarUpa nathI - temAM kAraNa jaNAvAya che- dveSasyAbhAvarUpatvAdadveSazcaika eva hi / rAgAt kSipraM kramAccAtaH paramAnandasambhavaH // 12-32 // dveSasyeti-adveSazca dveSasyAbhAvarUpatvAdeka eva hi / ato na tena yogibhedopapattirityarthaH / phalabhedenApi bhedamupapAdayati-tato muktirAgAt kSipramanativyavadhAnena ato muktyadveSAkrameNa muktirAgApekSayA bahudvAraparamparAlakSaNena paramAnandasya nirvANasukhasya sambhavaH / / 12-32 / / adveSa dveSanA abhAva svarUpa hovAthI te ekasvarUpa ja che jethI tenA kAraNe yogIonA nava prakAra saMgata nahi thAya) tema ja muktinA rAgathI zIdhra ane muktadveSathI krame karI paramAnaMdano saMbhava che." - A pramANe batrIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke; pUrve jaNAvyA mujaba mujyadveSa, dveSa(mukti pratyenA Sa)nA abhAva svarUpa hovAthI te ekasvarUpa che. tethI te ekanA kAraNe yogIonA bheda nahIM thAya. yogIonA nava bheda (prakAra) yogAcAryoe jaNAvyA che, te muktinA rAganI apekSAe pUrve jaNAvyA mujaba saMgata thaI zake che. tethI muktaSasvarU5 muktino rAga nathI. e baMnne paraspara bhinna che. muktadveSa ane muktino rAga - e benA phaLamAM paNa vizeSatA che. tene laine e bemAM paNa bheda che - e zlokanA uttarAddhathI jaNAvAyuM che. mokSanA rAgathI zIgha eTale ke bahu vyavadhAna (vilaMba) vinA mokSanI prApti thAya che. e apekSAe mukyaSathI krame karIne eTale ke ghaNAM vyavadhAna(vadhAre bhavanA vilaMba)thI mokSanI prApti thAya che. A rIte paramAnaMdasvarUpa mokSa phaLanI prAptinA vilaMba ane avilaMbanA kAraNe paNa mukyaSa ane muktinA rAgamAM bheda che. jenA kAryamAM vizeSatA che te kAraNamAM paNa vizeSatA che, e samajI zakAya che. AthI spaSTa che ke mujyadveSa ane muktino rAga baMnne eka nathI. baMnnemAM ghaNuM aMtara che. muktaSanA kAraNe 194 yogapUrvasevA batrIzI
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSaprAptimAM aneka bhavonuM vyavadhAna thAya che ane mukti pratye rAga hoya to mokSanI prAptimAM tevuM vyavadhAna thatuM nathI. yoganI pUrvasevA batrIzInA batrIzamA-chellA zlokamAM jaNAvelI vAtane khUba ja gaMbhIratAthI vicAravI joie. mukti pratyeno addeSa paNa kAlAMtare paramAnaMda-mokSanuM kAraNa bane che - e jANyA pachI mumukSu AtmAe paLe paLe yAda rAkhavuM joIe ke koI paNa rIte mokSa pratye dveSa na thavo joie. mokSa pratye rAga janme to ghaNI sArI vAta che. paraMtu jyAM sudhI e na bane tyAM sudhI mokSa pratye dveSa na thAya - eno satata khyAla rAkhyA vinA cAle evuM nathI. vartamAnanI ApaNI pravRtti upara eka najara mAMDIne ApaNane mokSa pratye rAga che ke dveSa che - e praznano uttara, koI paNa jAtanI mAyA sevyA vinA meLavI levo joie. e praznano vAstavika uttara meLavI levA mATe yogabiMdumAM jaNAvelI vAtane dhyAnamAM rAkhavI joie. tyAM te (240mA) zlokamAM jaNAvyuM che ke, "AgamanA AdhAre pravRtti karanArA AgamanuM ullaMghana karI jeo pravRtti kare che, te jaDa mANaso AgamanA arthane (pravRtti-nivRtti) karanArA hovA chatAM niyame karI che te arthanA teo draSI hoya che." AgamamAM jaNAvelA vidhithI nirapekSapaNe AgamamAM jaNAvelA anuSThAna karatAM hovA chatAM teo Agama pratye bhaktibhAvavALA nathI. paraMtu Agama pratye teo draSavALA ja che. kAraNa ke Agama pratyenA dveSa vinA AgamArthanuM ullaMghana zakya nathI. ApaNA dveSane oLakhI levA mATe yogabiMdumAM jaNAvelI vAta paripUrNa che. eno vicAra karavAthI ApaNane ApaNI sthitino spaSTa khyAla AvI zake che. mokSanI sAdhanAno prAraMbha karI cUkelA ane mokSanI sAdhanAno prAraMbha karavAnI icchAvALA mumukSu jano potAnA AtmAne, mokSa pratyenA dveSathI rahita banAve ane yoganI prApti dvArA vahelAmAM vahelI take paramAtmA banAve e ja ekanI eka zubhAbhilASA. 12-3rA | | ti thoDApUrvasevA-kSatrizA ! analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA / / eka parizIlana 195
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve 'yogapUrvasevA' batrIzImAM gurudevAdipUjA, sadAcAra, tapa ane muktyadveSanuM varNana karyuM. A batrIzImAM mukti pratyenA adveSanuM prAdhAnya varNavAya che. kAraNa ke muktyadveSane laine ja gurudevAdipUjA, sadAcAra ane tapa vagere anuSThAno yoganAM aMga bane che. muktyadveSanA abhAvamAM gurudevAdipUjA... vagere yoganAM aMga thatAM nathI. mukti pratye dveSa na karavA svarUpa avasthAne mudveSa kahevAya che. 'mukyadveSa' A zabda kAne paDe tyAre to ema ja thAya ke ApaNane mukti pratye adveSa che ja. paraMtu e viSayamAM thoDI vicAraNA karIe to samajAya ke sAva evuM to nathI. UMDe UMDe thoDo dveSa lAge che. dRDha ajJAnanA AvezathI mokSa pratye dveSa thAya che. anaMtajJAnIonAM paramatAraka vacanothI paNa je ajJAna dUra thatuM nathI, te dRDha ajJAna che. evuM ajJAna jyAre kAryarata bane che; tyAre teno Aveza hoya che ane e AvezathI mokSa pratye dveSa jAge che. A saMsArane anaMtaduHkhamaya varNavIne mokSanI anaMtasukhamayatAne varNavavAmAM zAstrakAra paramarSioe koi ja kacAza rAkhI nathI. paraMtu saMsAramAM prApta thatA sukhanI bhayaMkara AsaktinA kAraNe mokSa iSTa lAgato nathI. je aniSTa lAge tenI pratye dveSa hoya - e svAbhAvika che. ApaNane mokSa iSTa che ke saMsAra iSTa che ? A praznano uttara mAyA vinA ApavAnuM khUba ja agharuM paDe evuM che. game te rIte saMsAranI Asakti ochI karIne mokSanI pratye rAga na keLavAya tyAM sudhI mokSa pratyeno dveSa TALavA prayatnazIla banavuM joie. A batrIzImAM mukti pratyenA adveSanuM prAdhAnya mukhyapaNe varNavyuM che. yoganI pUrvasevA yoganI prAptinuM tyAre ja kAraNa banI zake che ke jyAre te mukhtyadveSathI sahita hoya che. abhavyonA AtmAo tema ja acaramAvarttavartI bhavyAtmAo zuddha zramaNapaNAnI kriyAo dvArA navamA traiveyakanAM sukho pAme che, temAM paNa mukti pratyeno adveSa ja mukhya che. mAtra zuddha dravyazrAmaNyakriyAo temAM kAraNa nathI. duSTa rIte grahaNa karelA agni, zatru ane sarpa jema mAraka bane che, tema saMsAranA sukhanI icchAthI karelI te te dravya-zrAmaNya-kriyA paNa te abhavyAdinA AtmAo mATe duSTa bane che. evI kriyAone koie paNa karavAyogya gaNI nathI. jemAM mukyadveSanuM prAdhAnya che; evI kriyAne saMsArasukha mATe graMthakArazrIe karavAnuM jaNAvyuM nathI. paraMtu tene upara jaNAvyA mujaba agni, zatru ane sarpa vagerenI jema mahAbhayaMkara varNavI che. mAtra AvI kriyAothI prApta thanArA lAbha, khyAti ke devalokanAM sukhAdi pratye najara rAkhI e mATe dharma karavAnuM ucita nathI. tema ja e mATe dharmano upadeza karavAnuM paNa ucita nathI. muktvadveSaprAdhAnya batrIzI 196
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ A batrIzInA vAMcanAdithI spaSTapaNe samajAze ke mukti pratyeno aNasAmAnya mukhya tarIke iSTa nathI. tahetu anuSThAna(sadanuSThAna)nA rAgano prayojaka je mujyaSa che, te vizeSa ja mukyaSa pradhAna che. kAraNa ke abhavyAdinA AtmAone paNa mukyaSa hovA chatAM temane yoganI pUrvasevA paNa prApta thatI nathI. anaMtI vAra mujyaSAdithI raiveyakanAM sukhone prApta karanArA, eka vAra paNa yoganI pUrvasevA pAmI zakatA nathI. AthI samajI zakAze ke evA mukyaaSanuM koI ja mahattva nathI. temanA dravyazrAmaNyanI kriyAnuM to koI ja mahattva nathI paraMtu temanA muktaSanuM paNa koI ja mahattva nathI. mAtra saMsAranAM sukhonI prApti karAve ane yoganI pUrvasevAne paNa prApta na karAve tenuM mahattva na ja hoya e yAda rAkhavuM joIe. vartamAnamAM saMsAranA sukha mATe dharma karavAno upadeza; pravacano ane pustako dvArA cikAra apAya che. te keTaluM ucita che eno pUrato khyAla A batrIzInA adhyayanathI Ave che. sadanuSThAnanA rAganuM je kAraNa bane che te mukyaSanuM prAdhAnya varNavIne pAMca anuSThAnonuM spaSTa varNana ahIM karAyuM che. caramAvarta ane acaramAvarta kALamAM rahelA te te kartAonI bhinnatAe eka ja anuSThAnanA Azayabhede pAMca pAMca prakAra paDe che. temAMnAM viSAnuSThAna, garAnuSThAna ane ananuSThAna A traNeya anuSThAno asadanuSThAna che. mAtra tahetu anuSThAna tathA amRtAnuSThAna : A be ja anuSThAna sadanuSThAna che. acaramAvartakALamAM niyame karI asadanuSThAna ja hoya che. chellAM be sadanuSThAna caramAvakALamAM ja hoya che : A pramANe pAMceya anuSThAno caramAvartikALamAM hoI zake che. "caramAvartakALamAM chellAM be ja anuSThAno hoya che' - A pramANenI prarUpaNA zAstrAnusAriNI nathI. caramAvartakALamAM paNa dharmanI prAraMbhakALanI avasthAmAM mukyaSamAtrathI sadanuSThAnano rAga utpanna thato nathI. paraMtu saMsAranA sukhanI icchA bAdhita thAya to tethI mukyaSane laine sadanuSThAnanI pratye rAga janme che. e sukhanI icchA pU. gurudevazrInI prajJApanAthI bAdhita thatI hoya che. jo koI paNa saMyogamAM A phlecchA (ihalaukikAdilecchA) bAdhita na bane to mukyaSathI sadanuSThAna pratye rAga nahIMthAya. A rIte mujyaSanI pradhAnatA sadanuSThAnanA rAganA hetusvarUpe che, e spaSTa che. tethI koI AtmAe saMsArasukha mATe dharma pachI pU. gurudevAdinA upadezathI e icchA bAdhita thavAthI te AtmAne sadanuSThAnanI prApti thatI hoya che tema ja koI koine sadanuSThAnanA rAganA abhAve mujyadveSa hovA chatAM te te kriyAothI bhavabhramaNa aTakatuM nathI... ityAdi vastuonuM varNana karIne chellA ATha zlokothI muktaSano mahimA varNavyo che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelI badhI kriyAone phalapradAyinI banAvavAnuM kArya mukyaSa kare che. kAraNa ke enA abhAvamAM koI paNa kriyA potAnA phaLane prApta karAvI zakatI nathI. atyAra sudhI atattvano je Agraha hato tenI nivRtti thavAthI mananI vizuddhi dvArA eka parizIlana 197
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktaSathI zubha bhAvanI dhArA pragaTe che. muktinI prApti najIkamAM ja hovAthI mumukSujanone koI ja bhaya nathI. AthI mukyaSane laIne mana AnaMdathI paripUrNa bane che, kriyAmAM saheja paNa pIDAne anubhavyA vinA khUba ja rakta bane che ane satata kartavyazeSanI smRtithI citta samanvita bane che - A badhAM lakSaNo mujyadveSanAM che. eno vicAra karavAthI ApaNane mukti pratye adveSa che ke nahi teno spaSTa khyAla Avaze.... aMte koI paNa rIte mukSyadveSane prApta karI yoganI yogyatAne prApta karavA ApaNe prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA... - A.vi. candraguptasUri nUtana upAzraya-chAparIyA zerI surata : zrA.su. 11 vi.saM. 2058 198 mujyadraSaprAdhAnya batrIzI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha prArabhyate muktyadveSa-prAdhAnyadvAtriMzikA / ) ukteSu pUrvasevAbhedeSu muktyadveSaM prAdhAnyena puraskurvannAha A pUrvenI pUrvasevAbatrIzImAM jaNAvelA gurudevAdipUjana, sadAcAra, tapa ane muktaleSaH pUrvasevAnA e cAra prakAramAMthI pradhAna(mukhya)rUpe muktadveSanuM nirUpaNa karAya che- uktabhedeSu yogIndrarmuktyadveSaH prazasyate / muktyupAyeSu no ceSTA, malanAyaiva yattataH // 13-1 // uktabhedeSviti-malanAyaiva vinAzanimittameva taddhi bhavopAyotkaTecchayA syAt / sA ca na muktyadveSa iti muktyupAyamalanAbhAvaprayojako'yam / / 13-1 // "gurudevAdipUjana, sadAcAra, tapa ane muktaSa : A cAra bhedomAM (prakAromAM) yogIndra puruSoe mujyaSa prazasyo che. kAraNa ke mukyupAyane vize tethI ceSTA vinAzanuM nimitta banatI nathI." - A pramANe prathama zlokano artha che. Azaya e che ke A pUrve yoganI pUrvasevA batrIzImAM gurudevAdipUjanAdi cAra prakAranI pUrvasevAnuM varNana karyuM che. e cAra prakAramAM mukyaSa mukhya che. A batrIzImAM te svarUpe tenuM varNana karyuM che. yogIomAM Indra samAna zrI tIrthaMkara paramAtmAe mujyadveSane pUrvasevAmAM zreSTha tarIke varNavyo che. kAraNa ke muktinA upAya samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritrane vize mana, vacana, kAyAnI ceSTA-pravRtti malana mATe eTale ke vinAzanuM nimitta banatI nathI. bhavanI utkaTa icchA mutyupAyane vize vinAzanuM nimitta bane che. mukti pratye adveSa hovAthI bhavanI utkaTa icchA thatI nathI. tethI muktinA upAyonA vinAzanA nimittAbhAvano prayojaka mukti pratyeno adveSa che - e spaSTa che. 13-11 malanAbhAvanuM prayojakatva mukyaaSamAM che'; tyAM malananuM svarUpa jaNAvAya che- viSAnatRptisadRzaM, tad yato vratadurgrahaH / 3ra: zAstranu zastrAvyAnudanimaH rU-rA viSeti-tanmuktyupAyamalanaM viSAnatRptisadRzamApAtataH sukhAbhAsahetutve'pi bahutaraduHkhAnubandhitvAt / yadyasmAdvatAnAM durgraho'samyagaGgIkAra uktaH zAstreSu yogasvarUpanirUpakagrantheSu zastrAgnivyAlAnAM yo durgraho durgRhItatvaM tena sannibhaH sadRzo'sundarapariNAmatvAt / / 13-2 // te mukyupAyanuM malana viSathI yukta anna khAvAthI thanArI tRpti jevuM che, jethI vratono durraha; zastra, agni ane sarpanA durgaha jevo zAstromAM varNavyo che." - A pramANe bIjA zlokano eka parizIlana 199
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha che. eno Azaya spaSTa che ke - te muktinA upAyanA vinAzanuM nimitta; viSathI yukta evA annanA bhakSaNathI thanArI tRpti jevuM che. viSayukta annanA bhakSaNathI peTa to bharAya ane thoDo svAda paNa Ave; paraMtu pariNAme maraNano prasaMga Ave. viSamizrita anna ApAtathI sukhAbhAsanuM kAraNa hovA chatAM sudhAdi duHkho karatAM ghaNAM badhAM duHkhonuM te anubaMdhI che. AvI ja rIte je mana, vacana, kAyAnI ceSTA mukyupAyanuM malana kare che te malanavALI pravRtti viSamizrita annanI jema ApAtathI puNyanuM kAraNa banI sukhAbhAsanuM kAraNa bane che ane pariNAme pApano anubaMdha thavAthI bhayaMkara duHkhanuM kAraNa bane che. samyajJAna-darzana-cAritra : A mokSopAya che. enI ArAdhanA bhavanI utkaTa icchAthI karavAmAM Ave to te mutyupAyonI muktinimittatAno vinAza thAya che. tethI tevA prakAranuM malana (malanA) viSayukta anna jevuM che. AthI ja hiMsAdi AzravothI virAma pAmavA svarUpa vratono durraha (eTale ke sArI rIte svIkAra karavAnA badale bhavanI utkaTa icchAthI svIkAra karavA svarUpa vratagraha); yoganuM svarUpa jemAM varNavyuM che evAM zAstromAM zastra, agni ane sarpanA durraha jevo varNavyo che. dhAranI bAjuthI zastra grahaNa karAya; cIpiyAdi vinA sIdho agni grahaNa karAya ane DaMkha mAre e rIte sarpane grahaNa karAya to kevI dazA thAya te ApaNe kalpI zakIe chIe. bhavanI utkaTa icchAthI vrata grahaNa karAya to kevI dazA thAya tenI kalpanA A zlokathI ApavAmAM AvI che. AvI rIte bhavanI utkaTa icchAthI karAyela vratano svIkAra suMdara pariNAmavALo banato nathI. paraMtu kharAba pariNAmanuM ja kAraNa bane che. duSTa rIte grahaNa karelA zastrAdi jema mAraka bane che tema duSTa rIte (bhavanI utkaTa icchA svarUpa duSTa AzayathI) grahaNa karAyela vratanuM pariNAma paNa sAruM AvatuM nathI. ./13-rA nanu durgRhItAdapi zrAmaNyAtsuralokalAbhaH keSAJcidbhavatIti kathamatrAsundaratetyatrAha "bhavanI utkaTa icchA svarUpa duSTa AzayathI paNa grahaNa karelA zramaNapaNAthI (mahAvratothI) keTalAka jIvone devalokanI prApti thaI che, to dugRhIta vratonI asuMdaratA kaI rIte ?' A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- graiveyakAptirapyasmAda, vipAkavirasA'hitA / muktyadveSazca tatrA'pi, kAraNaM na kriyaiva hi // 13-3 // graiveyakAptiriti-asmAdvatadurgrahAt / aveyakAptirapi zuddhasamAcAravatsu sAdhuSu cakravartyAdibhiH pUjyamAneSu dRSTeSu sampannatatpUjAspRhANAM tathAvidhAnyakAraNavatAM ca keSAJcidvyApannadarzanAnAmapi prANinAM navamagraiveyakaprAptirapi vipAkavirasA bahutaraduHkhAnubandhabIjatvena pariNativirasA ahitA aniSTA / tattvatazcauryArjitabahuvibhUtivaditi draSTavyaM / tatrApi navamagraiveyakaprAptAvapi ca muktyadveSaH kAraNaM na kevalA 200 mukyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ kriyaiva hi akhaNDadravyazrAmaNyaparipAlanalakSaNA / taduktaM-"anenApi prakAreNa dveSAbhAvo'tra tattvataH / hitastu yattateDapi tathAjasthAnamAnaH III" ti rU-rUA "A mahAvratonA durgahathI keTalAka jIvone navamA saiveyakanI je prApti thAya che te pariNAme virasa che ane ahitane karanArI che. A devalokanI prAptimAM paNa muktadveSa kAraNa che. mAtra dravyasAdhupaNAnI niravadya kriyA kAraNa nathI." - A pramANe trIjA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - keTalIka vAra cakravartI vagere dvArA zuddhacAritravaMta, sAdhumahAtmAne pUjAtA joine; "tevI pUjA mane paNa prApta thAya' - AvI spRhA thavAthI tema ja tevA prakAranA bIjA koI paNa prayojananA kAraNe samyagdarzana jemanuM naSTa thayuM che evA keTalAka AtmAone navamA raiveyakanI prApti paNa thAya che. paraMtu te ghaNA badhA duHkhanA anubaMdhanuM bIja hovAthI pariNAmamAM virasa hoya che ane aniSTa bane che. vAstavika rIte; corIthI upArjana karelI ghaNI badhI vibhUtinI jema navamA raiveyakanI prApti hitakAriNI nathI. keTalAka jIvone A rIte navamA raiveyakanI je prApti thAya che; temAM paNa mukSyadveSa kAraNa che, mAtra akhaMDa (niraticAra) dravyazrAmaNyanA paripAlana svarUpa kriyA ja kAraNa nathI. A vAtane pharamAvatAM yogabiMdumAM jaNAvyuM che ke "A rIte pUjA vagerenI spRhAthI paNa dravyasAdhupaNAnA paripAlanamAM vAstavika rIte mukti pratye dveSano abhAva hitanuM kAraNa bane che, drakriyA mAtra nahIM. kAraNa ke e mutsadveSane laIne dravyazramaNapaNAne dhAraNa karanArA paNa navamA raiveyakAdinI prApti svarUpa kalyANanA bhAjana bane che." AthI samajI zakAze ke mukti pratyenA aSanA kAraNe evA AtmAone navamA raiveyakanI prApti thAya che. te upara jaNAvyA mujaba vipAkamAM (phalataH) virasa hovAthI aniSTa ja che. tethI dugRhIta mahAvratonI asuMdaratAmAM koI ja virodha nathI. jenuM pariNAma hitakara nathI evI kriyA suMdara nathI : e spaSTa che. saMsAramAM game teTaluM UMcAmAM UMcuM phaLa maLe paraMtu tenuM pariNAma sAruM AvavAnuM na hoya ane tethI bhayaMkara duHkha ja bhaviSyamAM maLavAnuM hoya to te phaLane ApavAvALI kriyA sArI manAya nahIM. tene asuMdara ja mAnavI paDe.. ityAdi samajI levuM joie. 13-all upara jaNAvyA mujaba dravyathI zramaNapaNAnuM paripAlana karanArAne devalokAdinI spRhA hoya to te vakhate temane mokSa pratye dveSa hovo joIe; tenA badale temane mukti pratye adveSa kaI rIte saMbhave ? - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che lAbhAdyarthitayopAye, phale cA'pratipattitaH / vyApannadarzanAnAM hi, na dveSo dravyaliGginAm / / 13-4 // eka parizIlana 201
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ lAbheti-vyApannadarzanAnAM hi dravyaliGginAmupAye cAritrakriyAdau lAbhAdyarthitayaiva na dveSo rAgasAmagryAM dveSAnavakAzAt / phale ca mokSarUpe'pratipattita eva na dveSaH / na hi te mokSaM svargAdisukhAdinnaM pratIyanti yatra dveSAvakAzaH syAt / svargAdisukhAbhinnatvena pratIyamAne tu tatra teSAM rAga eva / vastuto bhinnasya tasya pratItAvapi sveSTavighAtazaGkayA tatra dveSo na syAditi draSTavyam / / 13-4 // jemanuM samyagdarzana nAza pAmyuM che; evA dravyathI zramaNapaNAnA liMgane dharanArAone; teo lAbhAdinA arthI hovAthI tenA upAyamAM ane phaLane mAnatA na hovAthI phaLa-mokSamAM dveSano saMbhava hoto nathI." - A pramANe cothA zlokano sAmAnya artha che. Azaya spaSTa che ke vyApannadarzanavALA (mithyAtvane pAmelA) dravyathI zramaNapaNAnuM akhaMDa pAlana karanArAne teo lAbhanA (pUjadinA) arthI hovAthI ja tenA upAyabhUta cAritrakriyA vageremAM dveSa thato nathI. kAraNa ke rAganI sAmagrImAM dveSano saMbhava nathI ane cAritranA phaLa svarUpa mokSane teo svIkAratA nathI, tethI ja temAM temane dveSa thato nathI. teo svargAdisukhane choDIne bIjuM koI mokSatattva mAnatA nathI ke jethI temAM temane dveSano avakAza rahe. uparathI svargAdisukhathI abhinna evA mokSane mAnavAthI to temAM temane rAga ja thAya che. A rIte to svargAdisukhothI atirikta mokSane na mAnavAthI mukti pratye adveSa thato hovAthI; te dveSa ajJAnamUlaka che. evo mukyaSa to ghaNAne hoya che. tethI te badhAne navamA raiveyakanI prAptino prasaMga Avaze. tenA nivAraNa mATe akhaMDa zramaNyakriyAnA pAlanane ja navamA raiveyakanI prAptimAM mukhya kAraNa mAnavuM joIe. tethI vastuno... ityAdi graMtha che. teno Azaya spaSTa che ke, pUjAdinA lAbha mATe dravyathI zramaNapaNAnuM paripAlana karanArane eno khyAla che ke potAne je ISTa che tenI prApti; mokSa pratye dveSa karavAthI to nahIM ja thAya. tethI mokSa pratyeno dveSa potAnA ISTano vighAta karanAro che... ema samajIne teo mokSa pratye dveSa karatA nathI... ityAdi vicAravuM joie. 13-4 "mukyaSa'nI prazaMsAnuM kAraNa jaNAvAya che muktau ca muktyupAye ca, muktyarthaM prasthite punaH / yasya dveSo na tasyaiva, nyAyyaM gurvAdipUjanam // 13-5 // mukkI vetispaSTa: I9rU-dhA kahevAnuM tAtparya e che ke gurudevAdipUjana, sadAcAra, tapa ane mukti pratye adveSa A cAra svarUpa yoganI pUrvasevA; A pUrve varNavI che. A cAramAM paNa mukti pratyenA aSanI prazaMsA yogIndra puruSo kare che. tenuM kAraNa A zlokathI jaNAvAya che. "mokSanI prApti mATe prayatna 202 mujyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ karanArAne vize; muktine vize ane muktinA upAyabhUta samyagdarzanAdine vize jeone dveSa thato nathI, temanuM ja gurudevAdipUjana vagere yogya che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke gurudevAdipUjA, sadAcAra ane tapa svarUpa yoganI pUrvasevAthI mokSanI prApti mATeno prayatna zarU thAya che. e prayatna mukti pratyenA aSathI ja yogya bane che. anyathA muktidveSanA kAraNe yoganI pUrvasevAnI yoganI prApti thatI nathI. mokSanA kAraNabhUta AtmavyApArane yoga kahevAya che. yoganI pUrvasevAthI te yoganI prApti thAya che, je mokSanuM ekamAtra kAraNa che. paraMtu mokSa ke mokSanA upAyabhUta yoga pratye ja Sa hoya to gurudevAdipUjana, sadAcAra ane tapa svarUpa yoganI pUrvasevA phaLane ApanArI na ja bane e spaSTa che. sAdhya pratyeno dveSa sAdhananI prApti kaI rIte karAve ? ahIM e samajI levuM joie ke mokSanI prApti mATenA puruSArthano prAraMbha karanArA AtmAone; mukti ke muktinA upAyone vize dveSa AvavAnuM koI ja kAraNa nathI. paraMtu game tyAMthI paNa te dveSa AvyA vinA raheto nathI. mokSanuM svarUpa, enAM atyaMta samartha sAdhano ane teno sAdhanAmArga : A badhAno thoDo vicAra karIe to samajAze ke mokSa ke tenA sAdhanAdino dveSa karavAnuM kharI rIte koI ja kAraNa nathI. phaLa, tenA upAyo ane tenA pAmavA mATe puruSArtha karanArA mahAtmAo : A badhAnuM taddana niravadya ane nirupadrava svarUpa kharekhara to rAgane janmAve tevuM che. tenA badale tenI pratye dveSa thAya : e khUba ja vicitra che. AvuM thavAmAM anAdikALanA ApaNA kusaMskAro mukhyatayA kAraNa bane che. ajJAnanA kAraNe e kusaMskAro khUba ja daDha bane che. dharmazravaNAdi dvArA ajJAnanI mAtrA ochI thAya eTale upara jaNAvyA mujaba mokSa, tenA upAyo ane tene pAmavA mATe prayatnazIla AtmAo pratye dveSa Avato nathI. mokSanI sAdhanA karatI vakhate AvI paDatuM duHkha; kharekhara to bhUtakALanA karmano vipAka hoya che. eno vicAra karyA vinA; "mokSanI sAdhanA karavAnA kAraNe te duHkha AvyuM che : ema mAnI laine dukhanA kAraNa svarUpe mokSAdinI pratye ApaNe dveSa karIe chIe; te bhayaMkara koTinuM ajJAna che. vastutattvano parAmarza(jJAna) ApaNane tenI pratyenA rAga-dveSathI dUra rAkhe che. sAcAkhoTAno viveka sukhaduHkhanA vikalpane dUra karI AtmAne vikalparahita banAve che. mAnI lIdhelA sukhanI Asakti paNa mukti vageremAM dveSanuM kAraNa bane che. mokSanA svarUpanI pratItithI e kalpita sukhanI Asakti nAza pAme che ane tethI mokSa vagere pratye dveSa thato nathI. game te rIte sukhanI AsaktithI mukta banyA vinA cAle evuM ja nathI. saMsAra upara thoDo veSa jAge to mokSa pratye adveSa thaI zake. saMsArano rAga ja mokSa pratye dveSa karAve che - e yAda rAkhyA vinA mujyadveSane prApta karavAnuM zakya nathI. II13-pA eka parizIlana 203
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudevAdipUjana ane sadAcAra vagere svarUpa yoganI pUrvasevA mujyadveSa vinA nyAya nathI, enuM kAraNa jaNAvAya che- gurudoSavataH svalpA, satkriyApi guNAya na / bhautahanturyathA tasya, padasparzaniSedhanam // 13-6 // gurviti-gurudoSavato'dhikadoSavataH / svalpA stokA satkriyApi sacceSTApi guNAya na bhavati / yathA bhautahanturbhasmavatighAtakasya tasya bhautasya padasparzanasya caraNasaGghaTTanasya niSedhanaM / kasyacit khalu zabarasya kuto'pi prastAvAttapodhanAnAM pAdena sparzanaM mahate'narthAya sampadyata iti zrutadharmazAstrasya kadAcinmayUrapicchaiH prayojanamajAyata / yadA'sau nipuNamanveSamANo na lebhe, tadA zrutamanena tathA bhautasAdhusamIpe tAni santi, yayAcire ca tAni tena tebhyaH, paraM na kiJcillebhe / tato'sau zastravyApArapUrvakaM tAnnigRhya jagrAha tAni, pAdena sparzaM ca parihRtavAn / yathA'sya pAdasparzaparihAro guNo'pi zastravyApAreNopahatatvAnna guNaH, kiM tu doSa eva / evaM muktidveSiNAM gurudevAdipUjanaM yojanIyam / / 13-6 / / moTAdoSavALAnI thoDI sakriyA paNa guNa mATe thatI nathI. bhautasAdhune haNanAra bhillA puruSe jema te bhauta sAdhune pagathI sparza na karyo..." A pramANe chaThThA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke adhika doSa(guru-majabUta doSa)vALAnI thoDI saccA paNa guNane mATe thatI nathI. zarIre bhasmatarAkha) lagADavAnuM jene vrata che; evA bhautasAdhune haNI nAkhanAre jema bhautasAdhune pagathI sparza karavAno niSedha karyo. sAdhune paga lagADavAnI apekSAe sAdhune mArI nAkhavA svarUpa doSa adhika che. evA adhikadoSavALAe; sAdhune paga nahIM lagADavA svarUpa je thoDI sacceSTA karI, te guNa mATe thatI nathI. prasaMga evo banelo; koI eka bhilla hato. koI avasare ene sAMbhaLavA maLeluM ke tapodhanone (tapasvI mahAtmAone) paga lagADavAthI moTA anarthanI prApti thAya che. A pramANe dharmazAstranuM zravaNa karelA te bhillane koI samaye moranAM pIMchAMnuM kAma paDyuM. khUba ja prayatnapUrvaka teNe te zodhyAM, paraMtu maLyAM nahIM. te vakhate teNe sAMbhaLyuM ke bhautasAdhuo pAse morapIMchAM che. tethI te sAdhuo pAse teNe te mAMgyAM, paraMtu eka paNa pIchuM temaNe tene na ApyuM. tethI te bhille sAdhuono zastrano upayoga karI nigraha karavA vaDe temanI pAsethI te pIMchAM laI lIdhAM. paNa te vakhate teNe sAdhuone pagathI sparza na karyo. ahIM sAdhuone paga na lagADavA svarUpa guNa paNa; zastrano upayoga karavAnA kAraNe jema guNarUpe raheto nathI, paraMtu doSa ja gaNAya che tema muktino dveSa rAkhavAnA kAraNe gurudevAdipUjA vagere guNo paNa guNasvarUpa rahetA nathI, paNa doSasvarUpa ja manAya che. 13-do. 204 mukyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukti pratyenA dveSanA kAraNe gurudevAdipUjA vagere guNo doSa svarUpa je kAraNe manAya che, te jaNAvAya che- muktyadveSAnmahApAyanivRttyA yAdRzo guNaH / / gurvAdipUjanAt tAdRk, kevalAnna bhavet kvacit // 13-7 // mukSyaSati-spaSTa: I9rU-gAM Azaya e che ke - mukti pratyenA dveSa ane aSanA kAraNe gurupUjAdisvarUpa anuSThAno anukrame anyAya ane nyApya bane che - enuM ja kAraNa che, te jaNAvAya che. gurnAdikanI pUjA vagere anuSThAno to ekasarakhAM ja che to mukyaSAdinA kAraNe emAM bheda zA mATe manAya che? A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- "mujyaSanA kAraNe mahApAyanI nivRtti thavAthI; te vakhate gurudevAdinI pUjA vagerethI jevo guNa thAya che, tevo guNa kevaLa gurudevAdipUjana vagerethI thato nathI." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che ke - muktaSanA kAraNe saMsAra nAmanA mahAna apAyanI nivRtti thAya che. mukti pratye adveSa na hoya tyAre saMsArasvarUpa apAyanI nivRtti koi paNa rIte zakya banatI nathI. kAraNa ke tyAre saMsAra apAyasvarUpa jaNAto nathI. mujyadveSathI e mahApAyanI nivRtti thAya che. tethI te vakhate karAtA gurudevAdipUjanAdi anuSThAnathI je guNa prApta thAya che, te guNa mujyadveSathI rahita evI kevaLa te te pUrvasevAthI (gurudevAdipUjana vagerethI) prApta thato nathI. ahIM saMsArathI pAra UtaravA svarUpa mahApAyanivRtti che. yoganI pUrvasevAne karanArA AtmAone saMsAramAM rahevuM paDe che e eka moTo apAya jaNAya che. mukti pratyenA dveSano abhAva thavAthI saMsArathI pAra UtaravAno AraMbha thAya che ane tethI mokSa taraphanA gamanamAM; yoganI pUrvasevA svarUpa gurudevAdipUjA vagere, samyajJAnAdi guNonI prApti karAvavA dvArA anukULa bane che. mukti pratye dveSa hoya tyAre yoganI pUrvasevA tevA prakAranA guNanuM kAraNa banatI nathI, e samajI zakAya che. ahIM zlokamAM "mahApAya'nA sthAne "mahApApa' Avo pATha hato. paraMtu "yogabiMdumAM "madIpAya Avo pATha hovAthI e pATha rAkhyo che. 13-zA | bhinna bhinna kartAne AzrayIne gurudevAdipUjanAdi anuSThAnonI bhinnatAne daSTAMtapUrvaka jaNAvAya che ekameva AnuSThAnaM, kartRbhedena bhidyate / sarujetarabhedena, bhojanAdigataM yathA // 13-8 // eka parizIlana 205
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekameveti-ekameva hyanuSThAnaM devatApUjanAdi / kartRbhedena caramAcaramAvartagatajantukartRkatayA / bhidyate viziSyate / sarujetarayoH saroganIrogayo katrorbhedena / bhojanAdigataM bhojanapAnazayanAdigataM yathA'nuSThAnam / ekasya rogavRddhihetutvAd, anyasya balopacAyakatvAditi / sahakAribheda evAyaM na tu vastubheda iti cenna, itarasahakArisamavahitatvena phalavyApyatApekSayA tadavacchedakakAraNabhedasyaiva kalpanaucityAttathaivAnubhavAditi kalpalatAyAM vipazcitatvAt / / 13-8 / / rogI ane rogarahita mANasane jema bhojanasaMbaMdhI vastu eka hovA chatAM bhinna phaLane ApanArI hovAthI bhinna manAya che tema ekasarakhuM paNa anuSThAna kartAnA bhedathI bhinna manAya che." - A pramANe AThamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke devatApUjAdi eka ja anuSThAna; caramAvartamAM AvelA kartA vaDe ane caramAvartathI bahAra rahelA kartA vaDe karAtuM hovAthI kartAnA bhedathI bhinna manAya che. saroga ane niroga mANasane bhojana vagere (pAnavastra-gRha vagere) saMbaMdhI eka ja vastu bhinna bhinna phalane ApanArI bane che. rogIne e vastu roganI vRddhinuM kAraNa bane che ane e ja vastu nirogIne baLa vadhAranArI bane che. tethI te jema bhinna manAya che tema devatApUjAdi anuSThAna eka ja hovA chatAM garamAvartavartIne yoganuM kAraNa bane che ane acaramAvartavartIne e ja anuSThAna saMsAravRddhinuM kAraNa bane che. tethI te anuSThAna kartAnA bhedathI bhinna manAya che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke acaramAvartavartI bhavya ke abhavyane mukti pratye dveSa paNa hoya che ane sAmAnya rIte graMthideze Ave tyAre mukti pratye aSa paNa hoya che. paraMtu te mukyaSa yoganI prAptimAM kAraNa banato nathI. caramAvartavartI bhavya jIvono mukti pratyeno aSa temane yoganI prAptinuM kAraNa bane che. tethI ahIM caramAvarta ane acaramAvarta vartI jIvonI apekSAe anuSThAnamAM bhinnatA batAvI che. "caramAvartakALamAM ane acaramAvartakALamAM thanAra gurudevAdipUjA vagere te te anuSThAno yadyapi eka ja che paraMtu kAlAdi sahakArIkaraNanA samavadhAna ane asamavadhAnanA kAraNe phaLamAM bheda thAya che. tethI karNabhedathI anuSThAnane bhinna mAnavAnI jarUra nathI..." - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke itara(sahakArI kAlAdi)samavahitasvarUpe kAraNamAM rahelI vyApakatA nirUpita vyApyatA phaLamAM mAnavAnI apekSAe kAraNatAvacchedakavizeSane laIne te te kAraNanA bhedathI ja kAryamAM bheda mAnavAnuM ucita che. daNDatvena daMDa, ghaTanI pratye kAraNa manAya che. kapAlAdisamavahitatvena daMDAdinirUpitavyApyatA(kAryatA) ghaTAdimAM manAtI nathI. kAraNatAcchedakanA bhedathI kAraNatA bhinna hoya che, jene laIne kArya-phaLamAM bheda thAya che. kAraNatAvacchedaka(daMDatvAdi) dharmanA bhedathI kAraNabheda anubhavasiddha che.. ityAdi syAdvAdakalpalatAmAM graMthakArazrIe vistArathI varNavyuM che. jijJAsuoe te tyAMthI samajI levuM joie. ll13-8ll 206 mukyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ eka ja anuSThAna kartAnA bhedathI bhinna che : e vAtanI daDhatA mATe jaNAvAya che- bhavAbhiSvaGgatastenAnAbhogAcca viSAdiSu / anuSThAnatrayaM mithyA, dvayaM satyaM viparyayAt // 13-9 // bhaveti-tena kartRbhedAdanuSThanabhedena bhedanaM / bhavAbhiSvaGgataH saMsArasukhAbhilASAd / anAbhogataH sanmUrchanajapravRttitulyatayA ca / viSAdiSvanuSThAneSu madhye / anuSThAnatrayamAdimaM mithyA niSphalaM / dvayamuttaraM ca saphalaM / viparyayAd bhavAbhiSvaGgAnAbhogAbhAvAt / / 13-9 / / "bhavAbhivaMga ane anAbhoganA kAraNe kartAnA bhedathI anuSThAna bhinna thAya che. viSAdi anuSThAnomAM traNa mithyA che ane be, bhavAbhiLaMga tathA anAbhoganA abhAvanA kAraNe sAcA che." - A pramANe navamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke caramAvarta ane acaramAvarta kAlIna kartAnA bhedathI anuSThAnamAM je bheda thAya che; te bhAvAbhivaMga ane anAbhoganA pariNAmane laIne thAya che. saMsArasukhanI abhilASAne bhavAbhivaMga kahevAya che. bhava pratyenA rAganA kAraNe je Asakti thAya che te bhavAbhimpaMganA kAraNe tema ja samUrchAima jIvonI pravRtti jevI anupayogavALI pravRttinA pariNAmanA kAraNe te te anuSThAno bhinna bhinna manAya che. anuSThAnakartAnA AzayavizeSe dareka anuSThAnanA sAmAnyathI pAMca pAMca prakAra thAya che. emAM prathamanAM traNa anuSThAno mithyA-niSphaLa che. bhavAbhimpaMga ane anAbhoganA kAraNe te anuSThAnathI mokSa-svarUpa phaLanI prApti thatI nathI. chellAM be anuSThAno sAcAM-saphaLa che. kAraNa ke te be anuSThAno bhAvAbhivaMganA ane anAbhoganA abhAvavALA hovAthI te baMnne anuSThAnathI mokSasvarUpa phaLanI prApti thAya che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke pAMca anuSThAnomAM traNa anuSThAnone je niSphaLa-mithyA tarIke varNavyAM che te mokSasvarUpe phaLanI apekSAe varNavyAM che. A vAta dharmAnuSThAna karanAre kyAre paNa bhUlavI nA joIe. dharmanuM phaLa mokSa ja hoya e samajI zakAya che. saMsAranuM sukha maLe ke na paNa maLe ! paraMtu ethI dharmAtmAne kazo ja pharaka paDato nathI. jene mokSamAM ja javuM che ane saMsAramAM rahevuM nathI tene saMsAramAM zuM maLyuM ane zuM nA maLyuM - enI ciMtA na hoya te samajI zakAya che. evI ciMtA karavAthI ArAdhelo dharma mokSasAdhaka banato nathI. tethI viSAdi traNa anuSThAnone ahIM mithyA tarIke varNavyAM che ane chellAM be anuSThAnone sAcAM tarIke varNavyAM che. kAraNa ke tenAthI ja mokSanI prApti thAya che. bhavano abhinkaMga ane anAbhoga mokSaprApti mATe pratibaMdhaka che. 13-9o. bhavAbhidhvaMga ane anAbhoganuM svarUpa varNavAya cheeka parizIlana 207
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ ihAmutra phalApekSA, bhavAbhiSvaGga ucyate / kriyocitasya bhAvasyAnAbhogastvatilaGghanam / / 13-10 / / heti--prALeva zabdArthathanA AtArthIDayam II9rU-10|| "A loka ane paraloka saMbaMdhI phaLanI apekSAne bhavAbhivaMga kahevAya che ane kriyAne ucita evA bhAvanA atilaMghanane anAbhoga kahevAya che." - A pramANe dazamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A manuSyabhavasaMbaMdhI kIrtti vagere tema ja paralokasaMbaMdhI devatA vagerenI vRddhi-vibhUti vagerenI je apekSA che tene bhavAbhiSyaMga kahevAya che. ahIM apekSA spRhA (utkaTa icchA) svarUpa che. dharmathI A lokAdinA phaLane prApta karavAnI spRhA svarUpa bhavAbhiSyaMgathI; pAMca prakAranAM anuSThAnamAMthI pahelAM be anuSThAna thAya che. trIjuM anuSThAna anAbhogathI thAya che. je je kriyA karavAnI zarUAta karI hoya, tyAre te te kriyAne ucita je bhAva che tenA abhAvane anAbhoga kahevAya che. zrI vItarAga paramAtmAe te te kriyA karavAnI pAchaLa aneka bhAvone darzAvyA che. sAmAnyathI tenI vicAraNA karIe to samajAze ke gRhasthapaNAmAM je je kriyAonuM vidhAna karAyuM che, te badhAnI pAchaLa ekamAtra sarvaviratidharma prApta karavAno bhAva samAyelo che ane pU. sAdhubhagavaMto mATe te te kriyAnI pAchaLa ekamAtra karmanirjarA dvArA vItarAgatA prApta karavAno bhAva samAyelo che. e bhAvanA abhAva svarUpa avasthAne anAbhoga kahevAya che. bhAvazUnyadazA svarUpa ahIM bhAvanuM atilaMghana che. vihita karelA anuSThAnane karatI vakhate tene ucita adhyavasAyano je abhAva che, tene anAbhoga kahevAya che. bhavAbhiSyaMga kadAca na paNa hoya paraMtu te vakhate anAbhogano parihAra karavAnuM thoDuM vadhAre kaparuM che. upayogapUrvaka anuSThAna karavAnuM ghaNuM ja agharuM che. sampUrcchima jIvone dravyamana hotuM nathI ane anAbhogathI anuSThAna karanArAne vivakSita upayoga hoto nathI. tethI anAbhogathI thatI pravRtti sampUrcchima jIvonI pravRtti jevI che. evI pravRttithI koi ja phaLa prApta thatuM nathI. 513-10 / A pUrve navamA zlokamAM vivivu - A padathI viSAdi anuSThAno jaNAvyAM hatAM. te pAMca anuSThAnonAM nAmo jaNAvAya che-- 208 viSaM garo'nanuSThAnaM, taddheturamRtaM param / gurvAdipUjAnuSThAnamiti paJcavidhaM jaguH / / 13-11 / / vimiti-pacAnAmanuSyanAnAmayamuddeza: 193-11|| pAMca anuSThAnono uddeza A zlokathI karyo che. mAtra nAmathI vastunuM je nirUpaNa karAya che; tene nyAyanI paribhASAmAM uddeza kahevAya che. uddeza karatI vakhate vastunuM nAmathI ja nirUpaNa karavAnuM muktvadveSaprAdhAnya batrIzI
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ hoya che, tyAre tenAM lakSaNa ane svarUpAdino vicAra karAto nathI. "viSa, gara, anuSThAna, tahetu ane zreSTha evuM amRta A pAMca prakAre guvadipUjA vagere dareka) anuSThAna che - A pramANe anuSThAnonA jANakAro kahe che." - A pramANe agiyAramA zlokano artha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke guru vagerenI pUjAdi dareka anuSThAnonA pAMca pAMca prakAra che. viSAnuSThAna, garAnuSThAna, ananuSThAna : A traNa anuSThAno niSphaLa che ane tadhetu-anuSThAna tathA amRtAnuSThAnaH A be anuSThAna saphaLa che. sthAvara-vRkSAdi ane jaMgama somalAdi svarUpa viSa be prakAranAM che. viSajevA viSa svarUpa hovAthI anuSThAnane viSAnuSThAna kahevAya che. gara paNa eka prakAranuM viSavizeSa ja che. mAtra te kharAba dravyanA saMyogathI thAya che. anuSThAnanA phaLane nahIM ApanAruM ane anuSThAnajevuM hovAthI anuSThAnAbhAsa svarUpa te anuSThAnane ananuSThAna kahevAya che. saphaLa anuSThAnanuM je kAraNabhUta anuSThAna che; tene tahetu(tardhAtu) anuSThAna kahevAya che ane maraNanA abhAvanuM kAraNa hovAthI amRta jevuM anuSThAna amRtAnuSThAna kahevAya che... ityAdi have pachInA zlokothI jaNAvAze. ahIM to anuSThAnono vibhAga (uddeza) ja abhipreta hovAthI anuSThAnono nAmamAtrathI ja ullekha karyo che. 13-11 viSAnuSThAnAdinuM svarUpa varNavAya che- viSaM labdhyAdyapekSAtaH, kSaNAt saccittamAraNAt / vivyamokAmanA, gara: tAntare kSayAt ll13-12 viSamiti-labdhyAdyapekSAto labdhikIrtyAdispRhAto yadanuSThAnaM tadviSamucyate / kSaNAttatkAlaM cittasya zubhAntaHkaraNapariNAmasya nAzanAt tadAttabhogenaiva tadupakSayAd / anyadapi hi sthAvarajaGgamabhedabhinnaM viSaM tadAnImeva nAzayati / divyabhogasyAbhilASa aihikabhoganirapekSasya sataH svargasukhavAJchAlakSaNastena anuSThAnaM gara ucyate / kAlAntare bhavAntaralakSaNe kSayArogAtpuNyanAzenAnarthasampAdanAt / garo hi kudravyasaMyogajo viSavizeSaH, tasya ca kAlAntare viSavikAraH prAdurbhavatIti ubhayApekSAjanitamatiricyate nobhayApekSAyAmapyadhikasya balavattvAditi sambhAvayAmaH / / 13-12 / / labdhi vagerenI apekSAnA kAraNe tatkAle saccittapariNAmano nAza karanAra anuSThAnane viSAnuSThAna kahevAya che ane divyabhoganI abhilASAnA kAraNe bhavAMtare anartha prApta karAvanAra anuSThAnane garAnuSThAna kahevAya che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. zlokArthane jaNAvatAM TIkAmAM graMthakArazrIe pharamAvyuM che ke - labdhi, pUjA, khyAti ane yaza vagerenI spRhAthI je anuSThAna thAya che, te viSAnuSThAna kahevAya che. e anuSThAna tatkALa zubhaaMtaHkaraNanA pariNAmano nAza kare che. kAraNa ke je labdhi, kIrti vagerenA AzayathI e anuSThAna karAya che te anuSThAnathI te labdhi vagerenI prApti thayA pachI tenA bhogathI ja eka parizIlana 209
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhapariNAmano nAza thaI jAya che. duniyAnuM viSa paNa sthAvara hoya ke jaMgama hoya, paraMtu tenA bhogathI tarata ja te, zarIrano nAza kare che. A lokasaMbaMdhI labdhi, khyAti vagere phaLanA bhoganI jene apekSA nathI; paNa svarganA sukhanI jene IcchA che, tenI te divyasukhanI abhilASAthI te je anuSThAna kare che te garAnuSThAna che. bhavAMtaramAM divyasukhAdinA bhogathI puNyano kSaya thayA pachI anarthonI prApti thatI hovAthI te anuSThAnane garAnuSThAna kahevAya che. gara to kudravyonA saMyogathI utpanna thanAruM viSavizeSa che. A viSanI bAdhA(vikAra) tatkALa thatI nathI paraMtu kAlAMtare thAya che. tethI ubhayakudravyonI apekSAe (kAraNe) utpanna thanAra garane jema viSathI bhinna manAya che, tema garAnuSThAna paNa viSAnuSThAnathI bhinna manAya che. kAraNa ke ahIM paNa puNya ane pApa baMnnenI apekSA che. ubhayanI apekSAmAM pramANanuM Adhikya hovAthI garane viSathI atirikta manAya che. kAraNa ke adhika baLavAna hoya che. AvI saMbhAvanA nathI... ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM joie. 13-1rI have ananuSThAnAdi traNa anuSThAnonuM svarUpa jaNAvAya che sammohAdananuSThAnaM, sadanuSThAnarAgataH / taddhaturamRtantu syAcchraddhayA jainavartmanaH // 13-13 // saMmohAditi-saMmohAt sannipAtopahatasyeva sarvato'nadhyavasAyAdananuSThAnamucyate, anuSThAnameva na bhavatIti kRtvA / sadanuSThAnarAgatastAttvikadevapUjAdyAcArabhAvabahumAnAdAdidhArmikakAlabhAvidevapUjAdyanuSThAnaM taddheturucyate / muktyadveSeNa manAga muktyanurAgeNa vA zubhabhAvalezasaGgamAdasya sdnusstthaanhetutvaat| jainavartmano jinoditamArgasya zraddhayA idameva tattvamityadhyavasAyalakSaNayA tvanuSThAnamamRtaM syAdamaraNahetutvAt / tduktN"vinoditi -AdurbhAvasAra: punaH saMveLArdhamatyantamamRtaM munipurUvA: IIT" I93-9rUA. "saMmohathI ananuSThAna thAya che; sadanuSThAnanA rAgathI tata-anuSThAna thAya che ane zrI jinezvaradevoe upadezelA mArganI zraddhAthI amRta-anuSThAna thAya che." - A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke sannipAtarogathI upahata thayelA mANasanI jema badhI rIte adhyavasAyathI rahita sAva samUrchAima jIvonI pravRtti jevuM anuSThAna karAya che, te anuSThAnane ananuSThAna kahevAya che. enuM koI ja phaLa na hovAthI kharI rIte te anuSThAna ja hotuM nathI, tethI tene ananuSThAna kahevAya che. tAttvika devapUjAdi AcAro pratyeka karavAnA bhAvapUrvakanA bahumAnathI dharmanI ArAdhanAnI zarUAtamAM AdidhArmika jIvo je devapUjAdi anuSThAna kare che tene tahetu-anuSThAna kahevAya che. A anuSThAna vakhate mukti pratye dveSa na hovAthI temaja saheja mukti pratye anurAga hovAthI zubha bhAvanA aMzanI prApti thAya che ane tethI temanAM te te devapUjAdi anuSThAno sadanuSThAnonAM kAraNa bane che. 210 mukyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI jinezvaradevoe upadezelA mArga pratye "A ja tattva che' AvI zraddhAthI je anuSThAna thAya che, tene amRta-anuSThAna kahevAya che. kAraNa ke te anuSThAna, jyAM maraNano sarvathA abhAva che evA amaraNasvarUpa mokSanuM kAraNa bane che. yogabiMdumAM amRta-anuSThAnanuM varNana karatAM pharamAvyuM che ke - "zrI jinezvarabhagavaMtoe upadezya che : ema samajIne mokSanI tIvra abhilASAthI paramazraddhApUrvaka je anuSThAna karAya che te anuSThAnane zrI gautamAdi mahAmunio amRta-anuSThAna kahe che." 13-13ii. meiva ityAdi zlokathI (AThamA zlokathI) jaNAvelI vAtano upasaMhAra (samApana) karAya che carame pudagalAvarte, tadevaM kartRbhedataH / siddhamanyAdRzaM sarvaM, gurudevAdipUjanam // 13-14 // gharama ti-niAmanuM spaSTam II9 rU-14|| zlokArtha spaSTa che. Azaya e che ke A pUrve AThamA zlokathI kattanA bhedathI anuSThAnamAM bheda che te jaNAvyuM hatuM. enA samarthanamAM viSAnuSThAnAdi pAMca prakAra, dareka anuSThAnanA jaNAvyA. tethI A zlokathI kattanA bhede anuSThAnono bheda siddha che e jaNAvIne nigamana karAya che. dareka anuSThAno pAMca prakAranAM che e siddha thaye chate; te te AzayavizeSane laIne kartAnA bhedane AzrayIne gurudevAdipUjana vagere svarUpa badhAM ja anuSThAno caramAvartakALamAM, acaramAvartakALamAM thanArAM te te anuSThAnonI apekSAe judAM ja che e siddha thAya che. 13-14 acaramAvartakALanAM gurnAdipUjAghanuSThAno karatAM, caramAvakAlIna te te anuSThAnonI vilakSaNatA(vizeSatA) jaNAvAya che sAmAnyayogyataiva prAk, puMsaH pravavRte kila / tadA samucitA sA tu, sampanneti vibhAvyatAm / / 13-15 // sAmAnyeti-sAmAnyayogyatA muktyupAyasvarUpayogyatA / samucitayogyatA tu tatsahakAriyogyateti vizeSaH / pUrvaM hyekAntena yogyasyaiva devAdipUjanamAsIt, caramAvarte tu samucitayogyabhAvasyeti caramAvartadevAdipUjanasyAnyAvartadevAdipUjanAdanyAdRzatvamiti yogabinduvRttikAraH / / 13-15 // "caramAvartakALanI pUrve acaramAvartakALamAM AtmAmAM sAmAnya yogyatA ja pravartatI hatI. caramAvartakALamAM to samucita yogyatA prApta thayelI che. eno sArI rIte vicAra karavo joie." - kahevAno Azaya e che ke acaramAvartakALamAM mukyupAya(yoga)nI mAtra svarUpayogyatA AtmAmAM hatI. te yogyatA sahakArI(kAlAdi) kAraNonA samavadhAnathI rahita eka parizIlana 211
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatI. araNyastha daMDamAM daMDatvasvarUpa ghaTotpAdaka svarUpayogyatA hoya che paraMtu phalopadhAyakatA temAM te vakhate jema hotI nathI, tema acaramAvarttakALamAM AtmAmAM mukyupAyanI svarUpayogyatA hoya che, paraMtu samucitayogyatA hotI nathI. te te kAryanAM sahakArIkAraNonA sannidhAnavALI yogyatAvizeSane samucitayogyatA(phalopadhAyakatA) kahevAya che. yogabiMdunI TIkAmAM 'pUrva kSeAntana yogADayo yacaiva vaivAlivUnanamAsIt...' ityAdi pATha che. ane ahIM A zlokanI TIkAmAM 'pUrva kSeAttena yoyacceva yevAvivUnanamAsId..' ityAdi pATha che. anukrame eno artha e che ke - 'pUrve aca2mAvarttakALamAM ekAMte yoganI pratye ayogya ja AtmAo devapUjAdi karatA hatA...' tema ja 'pUrve acaramAvarttakALamAM ekAMte yogya ja AtmAo devapUjAdi karatA hatA...' A pramANe pAThabhedanA kAraNe arthamAM pharaka che. tene dUra karavA ahIM yogyathaiva nA sthAne gayo yathaiva Avo pATha sudhAravo joie. athavA pAThane yathAvat rAkhI yogabiMduno pATha phalopadhAyakayogyatAnA abhAvane AzrayIne samajavo ane ahIMno pATha mAtra svarUpayogyatAne AzrayIne che ema samajI laie to koi virodha nathI. caramAvarttakALamAM to samucita yoganI yogyatA hovAthI te kALe thanAruM devapUjAdi anuSThAna; anya AvartamAM thanArA anuSThAna karatAM bhinna che... ityAdi yogabiMdunI vRttimAM vRttikArazrIe pharamAvyuM che. 13-15/ viSAnuSThAnAdi pAMca anuSThAnomAMthI ca2mAvarttakALamAM je anuSThAna hoya che te jaNAvAya che-- caturthaM caramAvartte, prAyo 'nuSThAnamiSyate / anAmoLAvimAve tu, khAtu svAvanyayapi di ||1rU-16|| caturthamiti - caramAvarte prAyo bAhulyena / caturthaM taddhetunAmakam / anuSThAnamiSyate / anAbhogAdibhAve tu jAtu kadAcidanyathApi syAditi prAyograhaNaphalam H13 - 16 / / - "prAyaH ca2mAvarttakALamAM cothuM tachhetu anuSThAna manAya che. anAbhoga ke abhidhvaMgAdi bhAva hoya to cothA anuSThAnane choDIne bIjAM paNa anuSThAna hoya che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke caramAvarttavartI AtmAne bahulatayA tadbhutuanuSThAna hoya che. koi vAra anAbhoga ke bhavAbhivaMganA kAraNe viSAdi anuSThAno hoya che. tethI ja zlokamAM prApyo... A pramANe 'prAyaH' padanuM grahaNa karyuM che. ja caramAvarttavartI AtmAne nisargathI ja karmamala grahaNa karavAnI yogyatAno hrAsa thato hovAthI te AdidhArmika jIvone prAyaH tadbhutu-anuSThAna prApta thatuM hoya che. jo A rIte yogyatAno hrAsa thato na hoya to anAdikALathI pravartatA karmabaMdhane aTakAvavAnuM zakya nahi muktvadveSaprAdhAnya batrIzI 212
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ bane... ityAdi yAda rAkhavuM. AthI samajI zakAze ke yoganI pUrvasevAmAM prAdhAnya mukSyadveSanuM che. tahetu-anuSThAnanI prApti mujyadveSathI thAya che. 13-16ll zakatte upara jaNAvyA mujaba tadUta-anuSThAnanI pratye mujyadveSane prayojaka mAnavAmAM Ave to te ucita nathI : e abhiprAyathI zaMkA karAya che- nanvadveSo'thavA rAgo, mokSe taddhatutocitaH / Adye tatsyAdabhavyAnAmantye na syAt tadadviSAm // 13-17 // nanviti-muktyadveSaprayuktAnuSThAnasya taddhetutve'bhavyAnuSThAnavizeSe'tivyAptiH, navamagraiveyakaprAptermuktyadveSaprayuktatvapradarzanAt / muktirAgaprayuktAnuSThAnasya tattve tu manAg raagpraakkaaliinmuktydvesspryuktaanusstthaaneAvyArityartha. I9rU-17nA "tahetu-anuSThAnanI pratye mukti pratyeno adveSa ucita che ke rAga ucita che? emAM prathama pakSa mAnI levAya to abhavyone tadhetu-anuSThAna hoya che - ema mAnavuM paDaze ane chello pakSa svIkAravAmAM Ave to mukti pratye jene dveSa nathI tene tahetu-anuSThAna prApta nahIM thAya." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke mukti pratyenA aSanA kAraNe thatA anuSThAnane tahetuanuSThAna kahevAmAM Ave to abhavyonA anuSThAnane laIne tardhatu-anuSThAnanA lakSaNamAM ativyApti Avaze. kAraNa ke abhavyo paNa mukti pratye dveSa karyA vinA akhaMDa dravyazramaNapaNAnI kriyA karatA hoya che. paraMtu abhavyonuM akhaMDa zrAmasthAnuSThAna tahetu-anuSThAna kahevAtuM nathI. prathama traNamAMthI anyatama anuSThAna ja abhavyone hoya che. cothuM anuSThAna caramAvartamAM ja hoya che ane abhavyo caramAvartAmAM AvatA ja nathI. A ativyAptinA nivAraNa mATe kahevAmAM Ave ke mukti pratyenA rAgathI prayukta(karAyela) anuSThAna taddatu-anuSThAna che, to mukti pratye saheja rAga utpanna thAya enI pUrvenA kALamAM mukti pratyenA adveSathI prayukta anuSThAnane laIne tahetu-anuSThAnanA lakSaNamAM avyApti Avaze. kAraNa ke bhavyonA AvA tahetu-anuSThAnamAM muktirAmaprayuktatva na hovAthI lakSaNano samanvaya thato nathI. AthI spaSTa che ke tahetuanuSThAnanI pratye mujyadveSane ke muktirAgane prayojaka mAnavAnuM zakya nathI - A pramANe zaMkA karanArano Azaya che. 13-1LA. upara jaNAvelA ativyApti ane avyAptinA doSanA nivAraNa mATe ema kahevAnuM paNa zakya nathI ke mukti pratyeno aSavizeSa; tema ja saheja muktirAgaviziSTa mujyadveSathI prayukta anuSThAna tahetu-anuSThAna che - e jaNAvAya che. arthAt temAM paNa doSa jaNAvAya che- eka parizIlana 213
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ na cAdveSe vizeSastu, ko'pIti prAg nidarzitam / ISadrAgAd vizeSazcedadveSopakSayastataH / / 13-18 / / na ceti-adveSe vizeSastu na ca ko'pyasti abhAvatvAditi prAk pUrvadvAtriMzikAyAM nidarzitam / ISadrAgAccedvizeSastarhi tata evAdveSasyopakSayaH / vizeSaNenaiva kAryasiddhau vizeSyavaiyarthyAd / itthaM ca muktyadveSeNa manAg muktyanurAgeNa vA taddhetutvamiti vacanavyAghAta iti bhAvaH // 13-18 / / - "adveSa(dveSAbhAva)mAM koi ja vizeSa nathI" - A vAta A pUrve (12-32) jaNAvI che. mukti pratye je saheja rAga che te rAgathI viziSTa adveSa(muktyadveSa)mAM rAganA kAraNe vizeSa manAya to te rAgathI ja tadbhutu-anuSThAna thAya che - ema ja mAnI levuM joie. muktyadveSane tenuM prayojaka mAnavAnI jarUra nathI." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. mukti pratyeno adveSa, dveSanA abhAva svarUpa hovAthI te eka ja che. temAM koi bheda (vizeSa) nathI - A vAta A pUrve bAramI batrIzInA chellA zlokamAM jaNAvI che. mukti pratyenA saheja rAganA kAraNe e mukhtyadveSamAM pharaka che. arthAt abhavyono mukhyadveSa muktirAgaviziSTa nathI ane ca2mAvarttavarNI bhavyono mukhyadveSa muktinA iSadrAgathI viziSTa che. tethI mukhtyadveSamAM vizeSa hovAthI abhavyonA anuSThAnane laine tadbhutu-anuSThAnanA lakSaNamAM ativyApti nahIM Ave. tema ja caramAvarttavartI AtmAnA anuSThAnamAM lakSaNasamanvaya thavAthI avyApti nahIM Ave. paraMtu A rIte mukti pratyenA iSadrAgathI viziSTa mukhtyadveSane tatu-anuSThAnano prayojaka mAnavAmAM Ave to muktyadveSane tadbhutu-anuSThAnanuM kAraNa mAnavAnI jarUra ja nahi rahe. kAraNa ke vizeSaNabhUta tAdeza iSadrAgathI ja tadbhutu-anuSThAna siddha thAya che. vizeSyabhUta muktyadveSanuM koi ja prayojana na hovAthI te vyartha banaze. AthI samajI zakAze ke glo.naM. 13nI TIkAmAM 'mukhtyadveSeLa manAy muvatsyanurAmeLa vA' A pramANe je vacana che, teno vyAghAta thaze. kAraNa ke mukti pratyenA anurAgathI ja tadbhutu-anuSThAna thAya che - ema mAnavuM ucita che. mukhtyadveSane teno prayojaka mAnavAnuM upara jaNAvyA mujaba barAbara nathI... ityAdi samajI levuM joie. A zlokanI vAta paNa zaMkAkAranA Azaya mujabanI che. I13-185 upara jaNAvyA mujabanA ativyAptyAdi doSanA nivAraNa mATe mukyadveSamAM vizeSatA jaNAvIne tenuM nirAkaraNa karAya che-- 214 utkaTAnutkaTatvAbhyAM, pratiyogikRto'stvayam / naiva satyAmupekSAyAM, dveSanA viyogataH / / 13-11|| muktvadveSaprAdhAnya batrIzI
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ utkaTeti-abhavyAnAM muktau utkaTadveSAbhAve'pyanutkaTadveSo bhaviSyati / anyeSAM tu dveSamAtrAbhAvAdevAnuSThAnaM taddhetuH syAditi pUrvArdhArthaH / naivam, upekSAyAM satyAM dveSamAtrasya viyogataH / anyathA sveSTasAMsArikasukhavirodhitvenotkaTo'pi dveSasteSAM muktau syAdityuttarArdhArthaH / / 13-19 / / "SAbhAvanA pratiyogI evA draSanA utkaTatva ane anutkaTatvanA kAraNe mukyaSamAM vizeSa che : A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke upekSA hoya tyAre dveSamAtrano viyoga thAya che." - A pramANe ogaNIzamA zlokano akSarArtha che. teno Azaya e che ke mukti pratyenA vaiSanA abhAvano pratiyogI mukti pratyeno dveSa che. jeno abhAva jaNAvAya che, tene te abhAvano pratiyogI kahevAya che. abhavyonA AtmAone mokSa pratye utkaTa dveSa na hovA chatAM anutkaTa heSa hoya che ane caramAvartavartI AtmAone anutkaTa paNa dveSa hoto nathI. tethI abhavyonuM devapUjAdi anuSThAna utkaTaDheSAbhAvaprayukta hoya che ane zaramAvartavartI AtmAone te anuSThAna sarvathA dveSAbhAvaprayukta hoya che. AthI abhavyonuM anuSThAna tadhetu manAtuM nathI ane bIjAonuM te anuSThAna tadhetu manAya che - A pramANe mAnavAthI koI doSa nathI. abhavyonA anuSThAnamAM ativyApti nahIM Ave ane caramAvartavartI bhavyonA anuSThAnane laine avyApti paNa nahIM Ave. yadyapi A rIte doSanuM vAraNa karI zakAya che, paraMtu te yogya nathI. kAraNa ke abhavyone mokSa pratye upekSA hovAthI sarvathA dveSano abhAva hoya che. tethI temanuM paNa devapUjAdi anuSThAna mujyadveSaprayukta hovAthI tene laine ativyApti avasthita ja che. Ama chatAM "upekSA hoya tyAre paNa anutkaTa dveSa hoya che ja' - ema kahevAnuM hoya to; mokSa, potAne ISTa evA navamA raiveyakanA sukhano virodhI hovAthI abhavyAdine mokSa pratye utkaTa dveSa paNa hoya che - ema paNa kahI zakAya che. tethI upekSA hovAthI mokSa pratye abhavyonA AtmAone dveSa hoto nathI ema ja mAnavuM joIe, jethI abhavyo saMbaMdhI mukyaaSaprayukta devapUjAdi anuSThAnane laIne tadUhetu-anuSThAnanA lakSaNamAM ativyApti avasthita ja che? A zaMkAkArano abhiprAya che. 13-19ii. smaadhtteupara jaNAvelI zaMkAnuM samAdhAna karAya che satyaM bIjaM hi taddhetoretadanyatarArjitaH / kriyArAgo na tenAtiprasaGgaH ko'pi dRzyate // 13-20 // satyamiti-taddhetoranuSyanasya hi bIjam / etayormuktyadveSarAgayoranyatareNArjito janitaH kriyArAgaH sadanuSThanarAgaH / tenAtiprasaGgaH ko'pi na dRzyate / abhavyAnAmapi svargaprAptihetumuktyadveSasattve'pi tasya sadanuSThanarAgAprayojakatvAdbAdhyaphalApekSAsahakRtasya sadanuSThAnarAgAnubandhitvAt / / 13-20 // eka parizIlana 215
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ chellA traNa zlokathI zaMkAkAre je jaNAvyuM che te sAcuM che. tadhtu-anuSThAnanI pratye mukhyadveSane ke muktirAgane prayojaka mAnIe to upara jaNAvyA mujaba ativyApti ane avyApti Ave che - e satya che, paraMtu tadbhutu-anuSThAnanuM bIja mukyadveSa ane muktino rAga H e bemAMthI koithI paNa utpanna thayelo je sadanuSThAnano rAga che; te che. tethI ativyAptino prasaMga nahIM Ave - A pramANe vIsamA zlokano artha che. - eno Azaya khUba ja spaSTa che ke muktyadveSa athavA to muktino rAga etadanyatarathI utpanna thayelo kriyA(sadanuSThAna)no je rAga che, te tadbhutu-anuSThAnanuM bIja kAraNa che. tethI abhavyanA anuSThAnamAM ativyAptino prasaMga nahIM Ave. kAraNa ke svarga(navamo traiveyaka)nI prAptinuM kAraNa evo muktino adveSa hovA chatAM abhavyone te sadanuSThAnano prayojaka thato nathI. "abhavyAtmAone mukyadveSa che ane bIjAone paNa te che to bIjAonI jema abhavyone paNa te sadanuSThAnanA rAgano prayojaka banavo joie." - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke sadanuSThAnanA rAganI pratye muktino adveSa te prayojaka bane che ke je bAdhya evI phalApekSAnA sahakArathI yukta hoya. je mukhyadveSa tevA prakAranI bAdhyaphalApekSAthI rahita hoya che tenAthI sadanuSThAna pratye rAga utpanna thato nathI. Azaya e che ke - abhavyonA AtmAone svargAdiphaLanI apekSA hoya che, tene laine svargAdinA kAraNa tarIke mukhyadveSa hoya che. teonI svargAdi phaLanI apekSA kyAre paNa bAdhita banatI nathI. tethI bAdhyaphalApekSAno sahakAra abhavyonA mukhyadveSane prApta thato na hovAthI e mukyadveSa sadanuSThAnanA rAgano prayojaka banato nathI. mukti pratyenA dveSano abhAva sadanuSThAnanA rAganuM kAraNa tyAre ja banI zake che ke jyAre te vakhatanI svargAdisukhanI icchA bAdhita banI zake. sadanuSThAnanI pratye muktyadveSa jema prayojaka che, tema svargAdisukhanI icchAno abhAva paNa apekSita che. tethI sadanuSThAnanA rAganI pratye svargAdisukhanI apekSAno bAdha thavo joie, e samajI zakAya che. abhavyonI e apekSA bAdhya banatI na hovAthI temano muktyadveSa sadanuSThAnanA rAganuM kAraNa nahIM bane, jethI atiprasaMga paNa Avaze nahi - e spaSTa che. I13-20aa muktyadveSa ane muktino rAga A baMnnemAMthI koi paNa ekathI utpanna thanArA sadanuSThAnanI pratyenA rAganuM je bIjuM kAraNa che te jaNAvAya che-- api bAdhyA phalApekSA, sadanuSThAnarAgakRt / sA 4 prajJApanAdhInA, muttvadezamapekSate 13-21 apIti-bAdhyA bAdhanIyasvabhAvA / phalApekSA'pi saubhAgyAdiphalavAJchApi / sadanuSThAne rAgakRd rAgakAriNI / sA ca bAdhyaphalApekSA ca / prajJApanAdhInA upadezAyattA / muktyadveSamapekSate kAraNatvena / / 13-21 / mukhyadveSaprAdhAnya batrIzI 216
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ "bAdhya evI phaLanI IcchA paNa sadanuSThAnanA rAgane karAvanArI che. phaLanI apekSAne bAdhya banAvavAnuM upadezathI zakya che ane e mATe mukSyadveSanI apekSA che." - A pramANe ekavIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke zarU zarUmAM dharma karatI vakhate te te jIvone saubhAgya, samRddhi ane svarga vagere phaLanI apekSA hoya e banavAjoga che. dharmanI prAraMbhAvasthAmAM mAtra mokSanI ja IcchAthI athavA to nirapekSapaNe dharmAnuSThAna zakya bane ja evo niyama nathI. paraMtu AvA jIvonI te vakhatanI saubhAgyAdi phaLanI icchAne pU. gItArtha upadezaka mahAtmAo tevA prakAranA upadezathI bAdhita karI zake che. tethI e phalApekSAne bAdhya eTale ke bAdhanIyasvabhAvavALI kahevAya che. evI bAdhanIyasvabhAvavALI phaLanI IcchA paNa sadanuSThAnanA rAganuM kAraNa bane che. phalecchAne bAdhita karavAnuM upadezathI zakya bane che. pU. gItArtha dharmopadezaka mahAtmAonAM paramatAraka vacanothI saMsAranI bhayaMkaratA, viSayonI vipAkavirasatA ane sukhanI kSaNikatAdinI pratIti thavAthI dharmAtmAo phaLanI icchAne pUrNa karavAnA badale te te icchAothI ja virAma pAme che. AvI bAdhanIyasvabhAvavALI phalecchA mukti pratyenA adveSathI thatI hoya che. mukti pratye dveSa hoya to saubhAgyAdillecchA koi paNa rIte bAdhita nahIM ja bane. abhavyonA AtmAone eno khyAla rAkhavAnuM Avazyaka jaNAtuM ja nathI. phaLanI tIvra icchA hovAthI temanI te IcchA bAdhita banatI nathI. game teTalo paNa sArAmAM sAro dharmopadeza, temane temanI icchAthI virata karavA samartha banato nathI. paraMtu "mokSano dveSa karavAthI svargAdinAM sukho prApta thatAM nathI Avo khyAla hovAthI mokSa pratye teo dveSa karatA nathI, paNa temano te mujyaSa sadanuSThAnanA rAgano prayojaka thato nathI. 13-21aaaa thata: bAdhya phalecchA sadanuSThAnanA rAgane karanArI che e jaNAvIne abAdhya phlecchA kevI che, te jaNAvAya che abAdhyA sA hi mokSArthazAstrazravaNaghAtinI / muktyadveSe tadanyasyAM, buddhirmArgAnusAriNI // 13-22 // abAdhyeti-abAdhyA hi sA phalApekSA / mokSArthazAstrazravaNaghAtinI tatra viruddhatvabuddhyAdhAnATyApannadarzanAnAM ca tacchravaNaM na svArasikamiti bhAvaH / tattasmAnmuktyadveSe sati anyasyAM bAdhyAyAM phalApekSAyAM samucitayogyatAvazena mokSArthazAstrazravaNasvArasyotpannAyAM buddhirmArgAnusAriNI mokSapathAbhimukhyazAlinI bhavatIti bhavati teSAM tIvrapApakSayAt sadanuSThAnarAgaH / / 13-22 // abAdhya phalApekSA mokSasvarUpa arthane jaNAvanArA zAstranA zravaNano ghAta karanArI che, tethI muktinI pratye aSa hote chate bAdhya phalApekSA thAya tyAre (hoya tyAre) buddhi eka parizIlana 217
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ mArgAnusAriNI bane che." A pramANe bAvIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke - upara jaNAvyA mujaba abhavyonA AtmAone muktadveSa hoya che tema ja teo nava pUrva sudhInuM adhyayana paNa karatA hovAthI mokSapratipAdaka zAstranuM zravaNa paNa kare che, to temanI phlecchA bAdhya kema thatI nathI? - A zaMkAnuM samAdhAna bAvIzamA zlokathI karAya che. enuM tAtparya e che ke - abAdhya evI phaLanI icchA, mokSanirUpaka zAstrazravaNano ghAta karanArI arthAt e puNyazravaNathI je phaLa prApta thatuM hoya che te phaLano pratibaMdha karanArI hoya che. AvI abAdhya phlecchA hoya tyAre tevI icchAvALA jIvone jayAre jayAre mokSanA zAsanuM zravaNa karavAno prasaMga Ave tyAre te viSayamAM viruddhatvanI buddhi thatI hovAthI te zAstranuM zravaNa svarasathI thatuM nathI. potAnA iSTamAM vyAghAta na thAya e mATe te karavuM paDe che. tethI abAdhya evI phaLanI icchAthI mokSArthazravaNano ghAta thAya che. kAraNa ke e zravaNa mokSa mATe thatuM nathI. AthI samajI zakAya che ke abAdhya phalecchAthI anya(bAdhya) phalecchA hoya tyAre muktaSa hote chate samucitayogyatAthI mokSa mATe svArasika zAsazravaNa thAya che, jethI buddhi mAnusAriNI bane che. samyajJAnadarzanacAritrasvarUpa mokSamArgane abhimukha buddhi thavAthI tIvra mithyAtvAdi pApono kSaya thavAthI sadanuSThAna pratye rAga utpanna thAya che, jenA mULamAM bAdhya lecchA che. abhavyAdinI phalecchA koI paNa rIte bAdhya thatI na hovAthI temane koI paNa rIte sadanuSThAna pratye alpa paNa rAga thavAno saMbhava nathI. svargAdi phaLanI IcchA khUba ja bhayaMkara che. ene bAdhita banAvavAnuM adbhuta sAdhana upadeza che. 13-2rA saubhAgyAdiphlecchA hovA chatAM e bAdhya hoya to anuSThAna, tahetu-anuSThAna svarUpa banI rahe che e jaNAvavA dvArA bAdhya phalecchAnA sadanuSThAnarAga-prayojakatvanuM samarthana karAya che- tattatphalArthinAM tattattapastantre pradarzitam / mughamApravezAya, vayaoNDathata parva 2 03-23o tattaditi-tattatphalArthinAM saubhAgyAdiphalakAkSiNAM / tattattapo rohiNyAditaporUpam / ata eva tantre pradarzitam / ata eva mugdhAnAM mArgapravezAya dIyate'pi gItArthaH / yadAha-"muddhANa hiyaTThayA sammaM" / na hovamatra viSAditvaprasaGgo na vA taddhetutvabhaGgaH, phalApekSAyA bAdhyatvAd / itthameva mArgAnusaraNopapatteH 93-23/l. saubhAgyAdi te te phaLanA arthIo mATe AthI ja te te tapa zAstramAM jaNAvyuM che ane tethI ja mugdha jIvone mArgamAM praveza karAvavA mATe gItArtha puruSo dvArA apAya paNa che." - A pramANe trevIsamA zlokano artha che. eno sAra e che ke sAmAnya rIte mugdha jIvo zarUAtamAM sArAsArano viveka karavA mATe sAmarthya dharAvatA hotA nathI. saubhAgyAdiphaLanI kAmanAthI teo 218 mujyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ te te tapa-pramukha anuSThAna karatA hoya che. paraMtu kAlAMtare pU. guru-bhagavaMtonI paramatAraka dezanAnA zravaNAdithI temanI te te phaLanI icchA bAdhita thatI hoya che. AthI ja tapapaMcAzaka vagere graMthomAM te te phaLanI siddhi mATe rohiNI ane sarvAMgasuMdara vagere tapo darzAvyAM che. koi paNa saMyogomAM evA jIvonI saubhAgyAdi phaLanI kAMkSA upara jaNAvyA mujaba bAdhyasvabhAvathI rahita ja hoya ane teno bAdha thavAno ja na hoya to zAstramAM batAvelAM te te taponuM pradarzana saMgata mAnI nahi zakAya. paraMtu te te mugdha jIvonI te te phaLanI kAmanA upadezAdi dvArA bAdhita thai zake che. tethI ja mugdha jIvone mokSamArge praveza karAvavA pU. gItArtha gurubhagavaMto zarUAtamAM te te tapanuM pradAna paNa kare che. anyathA te ucita gaNAze nahi. e pramANe anyatra kahyuM che ke 'mugdha jIvonA hitane arthe (te) samyag che...' A rIte anuSThAnanA AraMbhakALamAM saubhAgyAdi phaLanI kAmanAthI anuSThAna thatuM hovA chatAM te anuSThAna, viSAdi-anuSThAna nathI ane te tadbhutu-anuSThAna nathI evuM nathI. kAraNa ke ahIM phaLanI apekSA bAdhyasvabhAvavALI che. A rIte ja te mugdha jIvo mArganuM anusaraNa karI zake che. AthI samajI zakAze ke saubhAgyAdi phaLanI icchA bAdhyasvabhAvavALI na hoya to tadbhutuanuSThAnanI prApti saMbhavatI nathI. II13-23 A rIte mukyaaSavizeSa ja tadbhutu-anuSThAnano prayojaka hovAthI tenAthI bhinna mukyaaSAdi tadbhutu-anuSThAnanA prayojaka na banavA chatAM doSa nathI, te jaNAvAya che. arthAt vyatirekathI tadvetu-anuSThAnanI prayojakatA mukyadveSamAM jaNAvAya che-- itthaJca vastupAlasya, bhavabhrAntau na bAdhakam / guNadveSa na yattasya, jiyArA prayonaH ||13-24|| itthaM ceti-itthaM ca muktyadveSavizeSoktau ca vastupAlasya pUrvabhave / sAdhudarzane'pyupekSayA'jJAtatadguNarAgasya caurasya bhavabhrAntau dIrghasaMsArabhramaNe na bAdhakaM / yadyasmAttasya guNAdveSaH kriyArAgaprayojako nAbhUd / iSyate ca tAdRza evAyaM taddhetvanuSThAnocitatvena saMsArahAsakAraNamiti / / 13-24 / / "A rIte vastupALane pUrvabhavamAM guNano adveSa, bhavabhramaNamAM bAdhaka na banyo. kAraNa ke te tene kriyAnA rAgano prayojaka banyo nahIM." - A pramANe covIzamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya samajI zakAya che ke - sadanuSThAnanA rAganI pratye mukyadveSavizeSa ja prayojaka hovAthI tenAthI bhinna muktyadveSa hote chate sadanuSThAna(kriyA)no rAga pragaTe nahi ane lAMbA kALa sudhI bhavabhramaNa pUrvabhavamAM vastupALanA jIvane thayuM te saMgata che. anyathA muktyadveSa hote chate vastutaH bhavabhramaNano bAdha thavo joie. eka parizIlana 219
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ - ahIM yAda rAkhavuM joie ke muktyadveSa sadanuSThAnanA rAganuM kAraNa bane che vAtanuM ahIM nirUpaNa cAlu che. enA uparathI samajI levuM joie ke guNasAmAnyanI prApti mATe je anuSThAna kAraNa bane; te anuSThAnanA rAgano prayojaka, guNa pratyeno adveSavizeSa che. vastupAlano AtmA pUrvabhavamAM cora hato. ekavAra pU. sAdhubhagavaMtanA darzana thavA chatAM upekSAne laine temanA guNonuM jJAna na hovAthI ajJAta evA temanA guNo pratyenA rAgavALA te corane dIrghakALa sudhI saMsAramAM paribhramaNa karavAmAM koi bAdhaka nA banyuM. kAraNa ke teno guNa pratyeno adveSa sadanuSThAnanA rAgano prayojaka banyo na hato. kriyArAgaprayojaka ja guNa pratyeno adveSa tadbhutu-anuSThAnane ucita hovAthI saMsAranA hrAsanuM kAraNa manAya che, anyathA manAto nathI. tethI tene saMsAramAM paribhramaNa karavAnuM thayuM. 513-24 // yogIndramuttvoSaH prazasyate... pahelA zlokamAM jaNAvelI vAtano upasaMhAra karAya che- jIvAtuH karmaNAM muktyadveSastadayamIdRzaH / guNarAgasya bIjatvamasyaivAvyavadhAnataH / / 13 - 25 // "tethI sadanuSThAnanA rAgano prayojaka evo mukhtyadveSa kriyAne jivADanAro che. koi paNa prakAranA vilaMba vinA guNarAgane utpanna karavAnuM bIja paNa e ja che." - A pramANe pacIzamA zlokano artha che. zlokArtha spaSTa ja che, tethI graMthakArazrIe chellA ATha zloko upara TIkA lakhI nathI. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelI badhI ja kriyAo sAkSAt athavA paraMparAe mokSanuM kAraNa banatI hoya che. te te kriyAonuM kriyApaNuM e rIte mokSanI prAptimAM ja samAyeluM che. koi paNa saMyogomAM e kriyAo sAkSAt ke paraMparAe mokSanuM kAraNa na bane to e kriyAomAM vAstavika rIte kriyAtva ja nathI - ema mAnavuM paDe. je kriyAo potAnuM kArya karI nA zake te kriyAone kriyAsvarUpa mAnavAnuM ucita nathI. anyathA je kArya na kare tene paNa kAraNa mAnavAmAM koi doSa nahi naDe. koi paNa kriyAo sAkSAt ke paraMparAe mokSanuM kAraNa bane che tenuM rahasya e che ke te kriyAo mukyadveSamUlaka hoya che. tethI kriyAone kriyAsvarUpe rAkhanAra mukyadveSa hovAthI tene kriyAonA jIvAtu tarIke varNavyo che. upara jaNAvyA mujabano muktyadveSa hote chate tenA avyavahita uttarakALamAM guNAnurAga pragaTe che. jJAnAdi guNonA rAga vinA mokSanI prApti ane sAdhanA zakya nathI. koi paNa anuSThAnane tyAM sudhI lai javAmAM mukhyapaNe guNAnurAga prayojaka che ane A guNAnurAga muktyadveSanA avyavahitottarakALamAM pragaTe che. tethI guNAnurAganA bIja tarIke mukyadveSanuM ahIM varNana karyuM che. mokSano rAga janme to khUba ja sarasa che, paraMtu te na janme tyAM sudhI mokSa pratye dveSa na thAya : eno mumukSu AtmAoe upayoga rAkhavo joie. anaMtajJAnIoe prarUpelA muktvadveSaprAdhAnya batrIzI 220
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSa, tenA upAyo ane tenI sAdhanAmAM tatpara evA AtmAo pratye kharekhara to TheSa karavAnuM koI ja kAraNa nathI. paraMtu ajJAna, kadAgraha, sukhanI tIvra Asakti ane duHkha pratyeno tIvra draSa... vagere kAraNe mukti vagere pratye dveSa thato hoya che. ajJAnAdinA nAza mATe prayatnazIla AtmAone mutsadveSa sulabha bane che. 13-2pA muktadveSathI guNano rAga prApta thayA pachI je phaLa prApta thAya che, te jaNAvAya che- dhArAlagnaH zubho bhAva, etasmAdeva jAyate / antastavizudhyA gha, vinivRttAtvata: rUraddo "A mujyaaSanA ja kAraNe AtmAnI vizuddhithI asaddhastunA AgrahanI nivRttine laIne anavarata zubhabhAvano AvirbhAva thAya che." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke - mukti pratyenA aSanA kAraNe navAM azubha karmono baMdha thato nathI tema ja pUrvabaddha te karmono kSaya thavAthI AtmA vizuddha bane che ane tethI atyAra sudhI vitasiMbaMdhI je abhiniveza - Agraha hato tenI nivRtti thAya che. tene laine AtmAne anavaratapaNe zubhabhAvanI dhArA prApta thAya che. muktaSathI guNa pratye rAga thayA pachI eTalAmAtrathI guNanI prApti thaI jatI nathI. guNanI prAptine anukULa evo prayatna karAya nahIM to guNanI prApti nahIM ja thAya. atyAra sudhI atattvasaMbaMdhI ja Agraha hato. kaMIkeTalIya jAtanA e vitathanA Agrahane samajavA paNa nA de evo e abhiniveza hato. sadbhAgye mujyaSanA kAraNe aMtastattva-AtmAnI vizuddhi thavAthI e abhiniveza naSTa thAya che. tethI niraMtara zubha bhAvanI dhArA pragaTe che. A prabhAva mukti pratyenA aSano che. satata azubha bhAvomAM ja AnaMda pAmavAnI sthitimAMthI AtmAne zubhabhAvamAM ramaNa karAvanAra mujyadveSa che. tene laine ahIM (muktazleSakALe) badhAM ja anuSThAno zubha bane che. pUrvakALamAM(acaramAvartakALamAM) jema jJAnAvaraNIyAdi karmo saMlezanAM hetu banatAM hatAM tema have AtmavizuddhinA kAraNe te karmo saMklezanAM kAraNa banatAM nathI. anAdikALathI svabhAvabhUta thayelA karmamalano kSaya thavAthI AtmA vizuddha bane che. II13-26ll mujyadveSa vakhate karmabaMdha thato hovA chatAM tevA prakAranA bhayanuM te kAraNa banato nathI, ' te jaNAvAya che asmin satsAdhakasyeva, nAsti kAcid bibhISikA / siddherAsannabhAvena, pramodasyAntarodayAt // 13-27 // eka parizIlana 2 21
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ "muktyadveSa hote chate sArA sAdhakanI jema koi paNa prakArano bhaya hoto nathI. kAraNa ke siddhi najIkamAM hovAthI cittamAM AnaMda hoya che." - A pramANe sattAvIzamA zlokano artha che. e kahevA pAchaLano Azaya samajI zakAya che ke - je loko maMtra-taMtrAdinI sAdhanA kare che - te lokone jyAre maMtrAdinI siddhi thavAnI taiyArI hoya tyAre mahAbhayaMkara evA vetAlAdi upasthita thaine upadrava karIne DarAvavA mATe prayatna karatA hoya che. paraMtu tyAre sattvazALI evA sAdhako vetAlAdinA darzanAdithI jema bhayabhIta thatA nathI, tema mukti pratye dveSa na hovAthI ca2mAvarttavarNI jIvone tAdaza karmabaMdha thavA chatAM bhaya thato nathI. sAdhakane jema siddhi najIkamAM che ane tethI bhayanA avasare paNa AnaMda che, tema mukyaaSavALA AtmAone mukti najIkamAM hovAthI cittamAM uparathI AnaMda thAya che. paraMtu saMklezAdi bhaya thato nathI. dRSTAMtamAM sArA sAdhakane je maMtrAdisiddhi prApta thAya che, te eka to moTI nathI ane bIjuM te sadAne mATe rahenArI nathI. ema chatAM tenA satsAdhakane cittamAM je pramoda pragaTe che ane vetAlAdinA darzanathI bhaya pedA thato nathI - teno vicAra karIe to samajAze ke muktinuM sAmIpya prApta thavAthI mukyaaSIone cittamAM keTalo AnaMda thato haze, tethI tevA AtmAone te vakhate thatAM karmabaMdhathI saMkleza thato na hovAthI bhaya thavAnuM koi ja kAraNa nathI. AthI samajI zakAze ke mukhtyadveSa hote chate zubhabhAvanA yoge anuSThAnasaMbaMdhI bedano paNa abhAva hoya che. ||13-27nA siddhi najIka-Asanna hovAthI u52 jaNAvyA mujaba cittamAM ghaNo AnaMda thAya H e vAta samajI zakAya che, paraMtu siddhinI AsannatA kai rIte kahevAya ? caramAvarttakALa anaMtakALa svarUpa che - A zaMkAnA samAdhAna mATe siddhinI AsannatA jaNAvAya che-- caramAvarttino jantoH, siddherAsannatA dhruvam / bhUyAMso'mI vyatikrAntAsteSveko bindurambudhau // 13-28 // "caramAvarttakALamAM AvelA AtmAone cokkasa ja siddhi(mokSa)nI AsannatA che. atyAra sudhI AvA Avarto(pudgalaparAvarto) ghaNA vItyA che. temAM A samudramAM eka biMdu jevo che." - A pramANe aThThAvIzamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke chellA pudgalaparAvarttakALamAM AvelA jIvane mokSanI samIpatA nizcita che. je jIvone eka pudgalaparAvartta pramANa kALathI vadhAre kALa sudhI have saMsAramAM rahevAnuM nathI, evA jIvane ca2mAvarttavartI kahevAya che. caramAvarttakALa dareka jIvanI apekSAe che. mAsavarSa vagere kALanI jema koi kALavizeSasvarUpa e kALa nathI. jIvane je kALe mokSanI prApti thavAnI che tenI pUrvenA eka pudgalaparAvartta kALane ca2mAvarttakALa kahevAya che. AthI samajI zakAze ke ca2mAvarttakALamAM AvavA mATe mukhyapaNe kALa kAraNa che. 222 muktvadveSaprAdhAnya batrIzI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMta utsarpiNI ane avasarpiNIono eka pudgalaparAvartta kALa che. anAdikAlIna A saMsAramAM anaMtA pudgalaparAvarto vItyA che. mAtra eka pudgalaparAvarttakALano vicAra karIe to samajAze ke e kALa ja keTalo vizALa che. enI apekSAe vItelo kALa to anaMtaguNo che. vyatikrAMta anaMtAnaMta pudgalaparAvarttakALanI apekSAe caramAvarttakALanI to koi gaNatarI nathI. samudranI apekSAe biMdu jevA e kALamAM koi ja bhayanuM sthAna nathI. kAraNa ke emAM mukti sunizcita che. 13-28 // ca2mAvarttakALamAM muktinI AsannatA hovAthI cittamAM AnaMda thavA chatAM mokSasAdhaka te te anuSThAno karatI vakhate pIDA to thAya ne ? - e zaMkAnuM samAdhAna karAya che-- manorathikamitthaM ca, sukhamAsvAdayan bhRzam / pocate yiyA naiva, vADhuM tatrAnurakhyate ||1rU-2thI "A rIte manorathanA kAraNe utpanna thayelA sukhane sArI rIte anubhavato evo te kriyAthI pIDAne prApta karato ja nathI, paraMtu kriyAmAM sArI rIte anurAgI bane che." A pramANe ogaNatrIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke - satsAdhakane jema haju siddhi maLI na hovA chatAM najIkamAM ja te prApta thavAnI che tenA AnaMdano anubhava thavAthI vetAladarzanAdithI bhaya thato nathI ane maMtrasAdhanAdimAM kheda thato nathI. tema ahIM paNa caramAvarttavartI AtmAne mokSa maLavAno che : enA nizcayathI mAnasika AnaMdanA atizayathI koi paNa prakArano bhaya thato nathI. tema ja te te anuSThAnamAM pIDAno anubhava thato nathI, paraMtu te te kriyAmAM sArI rIte anurAgI bane che. sAmAnya rIte ahIM jaNAvelI vAtano anubhava vyavahAramAM paNa ApaNane niyamitapaNe thato hoya che. ApaNI managamatI cIja maLaze : eno nirNaya thavAmAtrathI je AnaMdano anubhava thAya che, te varNavI nA zakAya evo hoya che. tevA saMyogomAM je paNa kriyA karavI paDe te karatI vakhate pIDAno anubhava thato nathI. uparathI tenI pratye anurAga vadhe che. AvI ja dazA caramAvarttavartI AtmAne anubhavavA maLe che - te samajI zakAya che. caramAvartamAM mukyadveSe, manorathathI utpanna thayelA sukhano svAda letI vakhate pIDAnA badale anurAga vadhe emAM Azcarya nathI. iSTa vastunI prAptinI kalpanA paNa atyaMta ramaNIya che. Ajano ApaNo puruSArtha tammUlaka che. meLavyuM keTaluM ane maLavAnuM che keTaluM H eno vicAra karIe to samajAze ke sukha maLaze enI kalpanAthI vartamAnamAM ApaNe sukhI chIe. bAkI to je maLyuM che emAM AnaMda nathI. paraMtu bhaviSyamAM AnAthI sAruM maLaze enI kalpanAthI ja ApaNuM jIvana cAlyA kare che. saMsAramAM sukha maLaze ja - enI khAtarI nathI. anaMtajJAnIonA kahevA mujaba e nathI ja maLavAnuM, : eka parizIlana - 223
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ chatAM pIDA pIDA nA lAge ane anurAga vadhe to pachI anaMtajJAnIonA vacanathI caramAvartavartI AtmAne mokSa maLaze ja enI khAtarI hoya to tene bhaya kevI rIte hoya? pIDA zAthI hoya? anurAga kema na hoya? II13-2lA. caramAvartavartI AtmAne pIDAne badale anuSThAnanuM vAstavika phaLa prApta thAya che, te jaNAvAya che- prasannaM kriyate cetaH, zraddhayotpannayA tataH / moti di vetakSona satitaM yathA 9rU-rU|. "katakacUrNathI malarahita banelA svaccha jaLanI jema prApta thayelI zraddhAthI te te anuSThAno dvArA citta prasanna karAya che." - A pramANe trIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke caramAvartakALamAM mukyadveSathI bhaviSyamAM mokSaprAptino nirNaya thavAthI te te samaye karAtI ucita pravRttimAM pIDAno anubhava thato na hovAthI ane temAM anurAga thato hovAthI citta prasanna bane che. | game teTaluM azuddha pANI hoya topaNa katakacUrNathI jema te malarahita-nirmaLa bane che, tevI rIte anuSThAnanA rAgathI utpanna thayelI zraddhAnA kAraNe citta prasanna thAya che. anuSThAnanI anuSThAnatAnuM prathama cihna ja e che. cittanI prasannatA-nirmaLatA anuSThAnamAtranuM sAkSAt phaLa che. anuSThAna vAstavika che ke nahi : e cittaprasannatA svarUpa phaLathI samajI zakAya che. cittaprasannatA e pUjanAdi anuSThAnanuM phaLa che. enA badale loko ema mAne che ke citta prasanna hoya to anuSThAna thaI zake. citta prasanna na hoya to anuSThAna na thAya ane karIe to tenuM phaLa na maLe. ItyAdi kahevuM barAbara nathI. cittanI prasannatA e kArya che ane anuSThAna tenuM kAraNa che. anuSThAna vAstavika hoya to tenAthI mokSanI prApti sunizcita che. nizcita mokSanI prAptithI anuSThAna pIDAkAraka pratIta thatuM nathI. anuSThAna vakhate pIDA anubhavAtI hovA chatAM anuSThAnathI bhaviSyamAM prApta thanArI siddhinI kalpanA pIDAne pIDA mAnavA detI nathI, jethI citta prasanna bane che. ApaNA cAlu vyavahAramAM paNa sAmAnya kakSAnI paNa parama ISTa vastu bhaviSyamAM prApta thavAnI che enA nizcayathI cittanI prasannatA prApta thatI hoya che. rogIne DaoNkaTara AvyA eTaluM sAMbhaLavA mAtrathI cittanI prasannatA keTalI prApta thatI hoya che e ApaNA anubhavanI vAta che. haju to DaoNkaTara AvyA che, roganuM nidAna karyuM nathI, davA ApI nathI, davA lIdhI nathI ane roga gayo nathI; paraMtu "roga jaze' - evI kalpanAthI paNa rogI prasannatAne anubhave che. ahIM to roga jaze ja ane sAruM thai ja jaze enI khAtarI nathI. saMbhava che ke roga asAdhya paNa hoya ane tethI 224 mukyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ roganA badale rogIne javuM paDe. Ama chatAM roga jaze - e kalpanA ja keTalI AnaMdaprada che !... AvAM to kaMI-keTalAMya daSTAMto ApaNA vartamAna jIvanamAM ApaNe dararoja anubhavatA hoIe chIe. e anubhavathI samajI zakAze ke caramAvartavartI janone muktadveSathI utpanna thayelA sadanuSThAnanA rAganA kAraNe zraddhA prApta thavAthI cittanI prasannatA prApta thatI hoya che. kAraNa ke bhaviSyamAM temane cokkasa ja mokSa maLaze eno nirNaya thayo hoya che. zarIranA roganI jema bhavanA roganI(bhavasvarUpa roganI) bhayaMkaratA anubhavAya to game tevA kaSTamAM paNa cittanI prasannatA prApta karI zakAya che... ityAdi sthira citte vicAravuM joie. /13-30 cittaprasannatAthI prApta thatAM phaLane jaNAvAya che vIryollAsastatazca syAttataH smRtiranuttarA / tataH sahita cetaka, zeryamathavanavate rU-rUA. utpanna thayelI zraddhAthI upara jaNAvyA mujaba je citta prasanna thAya che; "tethI varSollAsa vadhe che, tethI anuttara smRti prApta thAya che, tethI samAdhiyukta citta sthiratAnuM avalaMbana kare che." - A pramANe ekatrIzamA zlokano akSarArtha che. teno Azaya e che ke - upara jaNAvyA mujaba dharmAnuSThAnathI cittanI prasannatA prApta thavAthI uttarottara varSollAsanI vRddhi thAya che. abhyasta thayelI kriyAo karatI vakhate lagabhaga kaSTano anubhava na thavAthI te kriyAo khUba ja sahaja rIte thatI hoya che. tethI uttarottara vIrya (utsAha-prayatna-baLa) ullasita bane che, jene laine anuttara-zreSTha evI smRti prApta thatI hoya che. je phaLane udezIne ApaNe kriyAo karatA hoie chIe e phaLanI siddhi mATe smRti khUba ja mahattvapUrNa sAdhana che. "mAre zuM karavAnuM che; atyAra sudhI meM keTaluM karyuM ane have keTaluM bAkI che..." ityAdinI vicAraNA svarUpa ja ahIM smRti che. A smRti ja AtmAne phaLanuM bhAjana banAve che. kriyAno AraMbha karyA pachI kartavyanI smRti na hoya to phaLa sudhI pahoMcavAnuM zakya nathI. ananuSThAnane tahetu-anuSThAnasvarUpa banAvavAnuM kArya, A anuttara smRtinuM che. phaLanA uddezathI zarU karelI kriyAomAM phaLanuM ja smaraNa na hoya e keTaluM vicitra che - e ApaNe samajI zakIe chIe. vartamAnamAM lagabhaga ApaNAM dharmAnuSThAno AvAM che - ema lAgyA vinA nahIM rahe. A smRtithI samanvita citta paramasamAdhivALuM bane che. kAraNa ke kartavyanuM jene niraMtara smaraNa che, tene duHkhanI koi gaNatarI hotI nathI ane sukhanI paNa koI gaNatarI hotI nathI. ISTa sthAne pahoMcavAnA uddezathI nIkaLyA pachI mArgamAM AvatAM duHkhone gaNakAryA vinA ane mArgamAM AvatAM sukhonAM sthAnonI sAme paNa joyA vinA mArgagAmI AtmAo majethI ISTa eka parizIlana 225
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthAne pahoMcI jAya che. tethI ja teo mArgamAM paNa sthira rahe che. prApta thatAM duHkha ke sukhane vicAravAthI mArgamAM sthiratA maLatI nathI. "ISTa sthAnanI prApti aTakI jAya ke vilaMbamAM mukAya." evuM to koI na kare ! AvI ja rIte mokSamArge prayANa karanArA AtmAonuM citta prasanna hovAthI samAhita(samAdhithI pUrNa) hoya che. game teTalAM parISahAdi kaSTo Ave to ya tene te AtmAo gaNakAratA nathI tema ja puNyanA udayathI game teTalAM sukho maLe to ya tenI sAme jotA paNa nathI ane gaMtavya mArge aviratapaNe cAlyA ja kare che, te temanA cittanI sthiratAnuM avalaMbana che... ityAdi samajI levuM joie. /13-35 prakRtArthanA nirUpaNanuM samApana karAya che- adhikAritvamitthaM cApunarbandhakatAdinA / muvISane cAta, paramAnandaram 13-32 jIvAturityAdyArabhyASTazlokI sugamA / / 13-32 / / "A rIte apunarbandhakatAdi vaDe mukyaSanA krame paramAnaMdanA kAraNabhUta evI adhikAritAnI prApti thAya che." - A pramANe batrIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - yoganI pUrvasevA svarUpa yoganuM adhikAritva che. gurudevAdipUjAsvarUpa yoganI pUrvasevA che. apunarbandhakadazAne pAmelA AtmAonI e yoganI pUrvasevA nyAyakoTinI bane che. enI pUrvenI yoganI pUrvasevA vivakSita phaLanuM kAraNa banatI nathI. yogabiMdumAM bacelA.. 1999A zlokathI jaNAvyuM che ke apunarbandhadazAne pAmelA AtmAone gurudevAdipUjA vagere svarUpa yoganI pUrvasevA mukhya(upacArathI rahita) - tAttvika hoya che ane bIjA AtmAone te atAttvika hoya che. kahevAnuM tAtparya e che ke mukyaSa to sAmAnya rIte abhavyonA AtmAone paNa hoya che. paraMtu apunarbandhaka avasthA abhavyone prApta thatI nathI. kyAre ya teo e avasthAne pAmavAnA nathI. tethI ahIM yoganI pUrvasevAnA aMgabhUta mujyadveSa sadanuSThAnanA rAganA janaka tarIke vivakSita che. tevo mujyadveSa apunarbandhakadazAne pAmyA vinA prApta thato nathI. apunarbandhAvasthAnI pUrvenA mujyadveSathI yoganI pUrvasevA upacAravALI(aupacArika) hoya che. mATe e mukyaSanI vicAraNA karI nathI. AthI samajI zakAze ke ahIM apunarbandhakadazA pachInA mujyadveSanuM varNana karyuM che. tenI pUrvenA mujyadveSanuM varNana ahIM prastuta nathI. yoganI pUrvasevAnA aMgabhUta mujyadveSanuM ja ahIM mukhyapaNe varNana karyuM che, jethI paramAnaMdapadanI prAptinI adhikAritA prApta thAya che. 2 26 mujyaSaprAdhAnya batrIzI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAnaMdapadanI prAptinI yogyatAnI prApti thavI e paNa eka, yogamArgamAM moTI siddhi che. e siddhi AtmAne siddhapadanI prApti karAve che. aMte evI yogyatAne prApta karavA dvArA ApaNe sau paramAnaMdanA bhAjana banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. 13-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM muktyadveSaprAdhAnyadvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 2 27.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ athApunarbandhaka-dvAtriMzikA prArabhyate / muktyadveSakrameNAdhikAritvaprAptirbhavatIti prAguktaM tatra pUrvamapunarbandhakameva dharmAdhikAriNamAha A pUrve teramI muktadveSa-batrIzImAM mukti pratyenA aSanA kAraNe apunarbandhakAdi avasthAne laIne dharmAdhikAritA prApta thAya che - e pramANe varNavyuM che. tyAM dharmanA adhikArI evA apunarbandhakanuM ja varNana A batrIzImAM karAya che- zuklapakSenduvatprAyo vardhamAnaguNaH smRtaH / bhavAbhinandidoSANAmapunarbandhako vyaye // 14-1 // zukleti-zuklapakSenduvadujjvalapakSacandravat / prAyo bAhulyena / vardhamAnAH pratikalamullasanto guNA audAryadAkSiNyAdayo yasya / bhavAbhinandidoSANAM prAguktAnAM kSudratvAdInAM / vyaye'pagame sati / apunarbandhakaH mRta: 94-1aa. bhavAbhinaMdIpaNAnA doSono vigama thaye chate apunarbandhaka AtmAo; zukla pakSanA caMdramAnI jema prAyaH pravardhamAnaguNavALA hoya che." - A pramANe prathama zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke mukti pratye dveSa na hoya to pUrve jaNAvyA mujaba apunarbandhakAdi dazA prApta thavAthI dharma pAmavA mATenI adhikAritA - yogyatA prApta thAya che. e adhikArasaMpanna AtmAomAMthI apunarbandhakadazAne pAmelA jIvonuM A batrIzImAM varNana karyuM che. A pUrve dazamI batrIzImAM tenA pAMcamA zlokathI bhavAbhinaMdInA kSudratA, lobharati (lAbharati), dInatA, matsarIpaNuM, bhaya ane zaThatA vagere doSo varNavyA che. e doSo dUra thavAthI apunarbandhakadazA prApta thAya che. kRpaNatA, mAMga mAMga karavAnI vRtti, dInatA, mAtsarya, bhaya, zaThatA, mUrkhatA ane niSphaLakriyAno AraMbha : A bhavAbhinaMdI AtmAnAM lakSaNo che. enA abhAve apunarbandhakadazA prApta thAya che. game tevI saMkliSTa pravRtti hovA chatAM mithyAtvamohanIyakarmAdinI utkRSTa-sitterakoTAkoTi sAgaropamAdi pramANa sthitino ke rasano baMdha je AtmAo karatA nathI evA jIvone apunarbandhaka kahevAya che. bhavAbhinaMdI AtmAnA kSudratAdi doSono apagama (kSaya-hUAsa) thaye chate audArya, dAkSiNya ane pApajugupsA vagere guNo apunarbandhaka dazAmAM prAyaH vadhatA hoya che. tathAbhavyatyAdinA kAraNe koI vAra chellA samayamAM guNono AvirbhAva thAya to audAryAdi guNo vadhatA na paNa hoya tenI apekSAe prAyaH padanuM ahIM grahaNa che. bahulatayA apunarbandhakadazAne pAmelA AtmAo zuklapakSanA caMdramAnI jema dareka kalAe ullAsa pAmatA guNovALA ja hoya che. audAryAdi guNo, bhavAbhinaMdIpaNAnA kRpaNatAdi doSonA virodhI(pratipakSI) hovAthI kRpaNatAdi doSonA viraha audAryAdi guNono 228 apunarbandhaka batrIzI
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvirbhAva thAya che. zuklapakSanA prAraMbhe AvirbhAva pAmelI caMdramAnI kalA; vadhatI vadhatI jema soLe kalAthI paripUrNa caMdramA svarUpa; kAlAMtare thAya che tema kAlAMtare A apunarbandhakadazAnA guNo paripUrNa bane che. A batrIzImAM tema ja yogadaSTisamuccayamAM varNavelI "apunarbandhakadazAne samajavA mATenI yogyatA paNa; apunarbandhakAvasthAne prApta karavAthI ja prApta thAya che. pApanI vRttinI tIvratA ghaTe, saMsAra uparanuM bahumAna nAza pAme ane sarvatra aucityanuM Asevana karAya to apunarbandhakadazAne pAmavAnuM zakya bane. 14- apunarbandhaka AtmAne ane samReikavAra utkRSTa sthitinA)bandhakAdi AtmAne paNa dharmanI prApti thatI nathI. paraMtu yogyatAnI bhinnatAe teomAM bheda-vizeSatA che, te jaNAvAya che- asyaiva pUrvasevoktA mukhyA'nyasyopacArataH / asyAvasthAntaraM mArgapatitAbhimukhau punaH // 14-2 // asyaiveti-asyaiva apunarbandhakasyaiva / uktA gurvAdipUjAlakSaNA pUrvasevA mukhyA kalyANAzayayogena nirupacaritA / anyasyApunarbandhakAtiriktasya sakRbandhakAdeH punarupacArataH sA / tathAvidhabhavavairAgyAbhAvAt / mArgapatitamArgAbhimukhau punarasyApunarbandhakasyAvasthAntaraM dazAvizeSarUpau / mArgo hi cetaso'vakragamanaM bhujaGgamanalikAyAnatulyo viziSTaguNasthAnAvAptipraguNaH svarasavAhI kSayopazamavizeSaH, tatra praviSTo mArgapatitaH / mArgapravezayogyabhAvApannazca mArgAbhimukha iti / na hyetAvapunarbandhakAvasthAyAH paratarAvasthAbhAjI bhagavadAjJAvagamayogyatayA paJcasUtrakavRttAvanayoruktatvAt / / 14-2 // yoganI pUrvasevA apunarbandhaka AtmAonI ja mukhya che. emane choDIne bIjAonI yogapUrvasevA upacArathI (gauNa) che. mArgapatita ane mArgAbhimukha avasthAo apunarbandhaka AtmAnI avasthAMtara che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. eno Azaya e che ke A pUrve yoganI pUrvasevA tarIke gurudevAdipUjA vagerenuM varNana karyuM che. e gurudevAdinI pUjA vagere svarUpa yogapUrvasevA; apunarbandhakadazAne pAmelA jIvone upacArathI rahita-mukhya (tAttvika). hoya che. kAraNa ke teone saMsAra pratye bahumAna na hovAthI temano kalyANAzaya (thoDo mokSane anukULa bhAva) hoya che. apunarbandhakadazAne pAmelA jIvothI anya sa(ekavAra)bandhaka (mithyAtva vagere karmanI utkRSTa sthiti ke rasanA bandhaka) ane dvirbandhaka vagere AtmAone te yogapUrvasevA aupacArika hoya che. kAraNa ke temane tevA prakArano vairAgya hoto nathI. saMsAra uparanuM bahumAna ghaTyA vinA vairAgyano saMbhava nathI. sabandhaka ane dvirbandhakAdine saMsAra pratye bahumAna hoya che. apunarbandhakadazAne pAmelA jIvone ja mukhya yogapUrvasevA che - ema mAnIe to mAgabhimukha ane mArgapatita AtmAone yogapUrvasevA aupacArika hoya che, e pramANe eka parizIlana 229
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAnavAno prasaMga Avaze." - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke mArgapatita ane mAbhimukha AtmAnI avasthA; apunarbandhakanI avasthAvizeSa svarUpa che. tethI apunarbandhakasAmAnyanA grahaNathI te baMnnenuM paNa grahaNa thAya che. cittanuM avakra(sIdhuM) je gamana che; tene mArga kahevAya che. sarpa bahAra game teTalo vAMko cAlato hoya topaNa potAnA bilamAM sIdho ja cAle che. tenI jema kudaratI rIte ja viziSTa(caturthAda) guNasthAnakane prApta karAvavAmAM tatpara evo svarasavAhI kSayopazamavizeSa svarUpa e mArga che. AtmAnA jJAnAdiguNo pratye je kSayopazamane laine abhiruci janme che, te svarasavAhI kSayopazama che. jJAnAvaraNIyAdi karmono mithyAtvAdinI maMdatAe je alparasavALo udaya anubhavAya che, te kSayopazamavizeSa svarUpa ahIM mArga che. tene prApta karelA AtmAone mArgapatita kahevAya che ane te mArge pravezavA mATe yogyatAne dharanArA AtmAone mArgAbhimukha kahevAya che. A baMnne AtmAo apunarbandhakAvasthAthI pUrvatara avasthAne dharanArA nathI. kAraNa ke e baMnnene; paMcasUtranA pAMcamA sUtranA aMtamAM "pusA AkhA rU. mAvalo samaMtamaddA tiSThohirizuddhI! puLavaMdha nAk'nammA' A padonA vivaraNamAM vRttikA252marSie zrI tIrthaMkara5ramAtmAnI AjJAne samajI zakavA mATe yogyasvarUpe varNavyA che. teonI avasthA, jo apunarbandhakadazAnI avasthA karatAM nIcI (pUrva) hoya to paMcasUtrakavRttimAM varNavelI vAta saMgata nahIM bane - e samajI zakAya che. tethI mArgAbhimukha ane mArgapatita AtmAnI avasthAne apunarbandhaka AtmAnI dazAvizeSasvarUpa mAnavI joie. 14-2 / / bIjA zlokamAM jaNAvelI vAtamAM matAMtara jaNAvAya che-- yogyatve'pi vyavahitau pare tvetau pRthag jaguH / anyatrApyupacArastu sAmIpye bahUvabhedataH / / 14 - 3 / / yogyatve'pIti - pare tvetau mArgapatitamArgAbhimukhau / yogyatve'pi vyavahitau apunarbandhakApekSayA dUrasthAviti pRthagapunarbandhakAdvino jaguH / anyatrApi sakRdbandhakAdAvapi upacAratastu pUrvasevAyAH sAmIpyepunarbandhakasannidhAnalakSaNe sati / bahvabhedato'tibhedAbhAvAt / / 14-3 / / "bhagavAna zrI jinezvaradevanI AjJA samajavA mATe yogya hovA chatAM apunarbandhaka AtmAothI A - mArgapatita ane mAbhimukha AtmAo - dUra hovAthI bhinna che - A pramANe bIjA kahe che. tema ja anya samRdbandhakAdi AtmAomAM paNa aupacArika pUrvasevA hovAthI apunarbandhakAdi dazAne pAmelA AtmAonI dazAvizeSathI bahu pharaka nathI. teo temanI najIka ja che" - A pramANe trIjA zlokano artha che. 230 apunarbandhaka batrIzI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAno Azaya spaSTa che ke paMcasUtrakavRttimAM zrI vItarAga paramAtmAnI AjJAne samajavA mATe mArgapatita ane mArgAbhimukha AtmAone paNa yogya jaNAvyA hovA chatAM apunarbandhakadazAne pAmelA AtmAo karatAM teo dUra che arthAtu apunarbandhakadazAne teo pAmelA nathI. tethI apunarbandhaka AtmAothI teo judA che - e pramANe keTalAka loko kahe che. sakrabandhaka ke kirbandhaka AtmAonI yogapUrvasevA upacArane AzrayIne hovA chatAM apunarbandhaka AtmAonI yogapUrvasevAthI te sAva ja judI nathI. kAraNa ke apunarbandhaka AtmAonI samIpamAM ja teo che. sakubandhaka, mArgAbhimukha, mArgapatita ane apunarbandhaka - A rIte keTalAkanA mate avasthAno krama che. apunarbandhakadazAnI che te pUrvAvasthAmAM thoDo thoDo pharaka che. sakubandhako ekavAra karmanI utkRSTa sthitine ke rasane bAMdhavAnA che. mArgAbhimukha ane mArgapatita AtmAo tevI karmasthiti vagerene bAMdhatA nathI. paraMtu teo apunarbandhakadazAthI dUra hoya che. apunarbandhaka AtmAo to tevI karmasthiti vagerene bAMdhavA mATenI yogyatAthI paNa rahita hoya che... ityAdi thoDo thoDo pharaka te te AtmAomAM hoya che. spaSTapaNe te samajI levo joIe. anyathA sakabaMdhakAdi AtmAonI yogapUrvasevAmAM bheda jaNAze nahi. /14- ahIMaupacArika yogapUrvasevAnuM varNana kema karyuM che- e praznanA samAdhAna mATe jaNAvAyache- pariNAmini kAryAddhi sarvathA nAsti bhinnatA / tatprakRtyA vinApyUhamanyatrainAM pare jaguH // 14-4 // pariNAminIti kAryAd hi pariNAmini sarvathA bhinnatA nAsti / yathA ghaTAdermutpiNDAdau / evamapunabandhakAderapi sakRdbandhakAdau na sarvathA bhinnateti bhAvanIyaM / taduktaM "kRtazcAsyA upanyAsaH zeSApekSo'pi kAryataH / nAsanno'pyasya bAhulyAnnAnyatheti pradarzakaH / / 1 / / " [yogabindu 180 zlo.] pare punaranyatra sakRdbandhakAdAvanAlocanagarbhatvAdbhavasvarUpanirNAyakohApohAdyabhAvasaGgatatvAdenAmupacaritAM pUrvasevAM jaguH prAhuH / prAci pakSe kAraNe kAryopacAraH, atra tvanAlocanadvArA'mukhyatvarUpa upacAra iti vizeSaH / / 14-4 // ahIM e vastu samajI levI joIe ke zarUAtamAM jaNAvyA pramANe yoganA adhikArI tarIke apunarbandhaka AtmAonuM varNana A batrIzImAM mukhyapaNe karavAnuM che. enI sAthe ApaNe e paNa samajI zakIe chIe ke A pUrve jaNAvelI yogapUrvasevA jemane tAttvika rIte pariNamelI hoya teone ja yogano adhikAra hoya. apunarbandhaka AtmAo ane te avasthAvizeSane pAmelA mArgAbhimukha ane mArgapatita AtmAone yoganI pUrvasevA tAttvika hovAthI yoganA adhikArI tarIke temanuM varNana karavAnuM ucita ja che. paraMtu jemane yogapUrvasevA upacArathI ja che temano upanyAsa ahIM zA mATe karyo che? tema ja temanI aupacArika yogapUrvasevAnuM varNana ahIM kema 1. zeSApekSo'pi-apunarbandhakAdanyo yo sakRdabandhakAdistadapekSaH / tatsambandhI / eka parizIlana * 231
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyuM che ? samRdbandhakAdi AtmAo apunarbandhakAdi AtmAothI bhinna ja hovAthI temano upanyAsa ahIM ka2vo nA joie ne ? A praznanA uttaramAM A cotho zloka che. "pariNAmI; kAryathI sarvathA bhinna nathI. arthAt pariNAmI evA kAraNamAM kAryathI sarvathA bhinnatA nathI. samRdbandhakAdi AtmAomAM bhavasvarUpanA nirNayopayogI UhApohano abhAva hovA chatAM svabhAvathI ja yoganI pUrvasevA aupacArika che : A pramANe bIjA kahe che." - A pramANe cothA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya e che ke, samRdbandhakAdi AtmAo kAlAMtare apunarbandhaka AtmArUpe pariName che. tevA prakAranI karmabaMdhayogyatAno hrAsa thavAthI e AtmAo kAlAMtare apunarbandhaka avasthAne prApta kare che. ghaDAnuM, mATI jema pariNAmI kAraNa che tema apunarbandhaka AtmAnuM samRdbandhakAdi AtmA pariNAmI kAraNa che. (kAryasvarUpe pariNAma pAmatA kAraNane pariNAmI kAraNa kahevAya che.) pariNAmI kAraNa mATInuM svarUpa ghaDAmAM paNa hovAthI ghaTAdi kAryathI mATI sarvathA bhinna che - e jema manAtuM nathI tema apunarbandhaka AtmAothI samRdbandhakAdi AtmAo sarvathA bhinna manAtA nathI. arthAt kAraNamAM kAryano upacAra (dUSita pANIne pagano roga kahevAya che tema) ka2vAthI apunarbandhaka AtmAthI samRdbandhakAdi sarvathA bhinna nathI. yogabiMdunA 180mA zlokathI A vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke atAttvika evI yoganI pUrvasevAno upanyAsa samRdbandhakAdi AtmAnI apekSAe temanA kAryasvarUpa apunarbandhaka AtmAone AzrayIne karyo che. kAraNa ke apunarbandhaka AtmAo ja nahi paraMtu temanI samIpamAM rahelA samRdbandhakAdi AtmAo paNa bahulatayA apunarbandhakanA AcArathI vilakSaNa nathI hotA : e jaNAvanAro e(atAttvika yoganI pUrvasevAno) upanyAsa che. zlokanA uttarArdha(tatsatyA...)no Azaya e che ke badhA loko nahi paNa keTalAka loko ema kahe che ke samRdbandhakAdi AtmAomAM bhavasvarUpano nirNaya karAvanAra UhApoha (bhavasvarUpanuM Alocana)nA abhAvamAM paNa svabhAvathI yogapUrvasevA atAttvika-aupacArika hoya che. AthI samajI zakAze ke samRbaMdhaka vagere AtmAne atAttvika ja yoganI pUrvasevA varNavI che. paraMtu eka pakSamAM upara jaNAvyA mujaba (zlokanA pUrvArdhamAM jaNAvyA mujaba) kAraNamAM kAryano upacAra karIne yogapUrvasevAne aupacArika mAnI che ane bIjA pakSamAM (zlokanA uttarArdhamAM jaNAvelA pakSamAM) anAlocana (bhavasvarUpanirNAyaka UhApohano abhAva) dvArA amukhyatvasvarUpa upacArane laine yoganI pUrvasevAne aupacArika varNavI che. baMnne pakSamAM eTalo pharaka che - e yAda rAkhavo. 14-4 - samRdbandhakAdi AtmAonI aupacArika yoganI pUrvasevAnuM samarthana karAya che. arthAt samRdbandhakAdi AtmAonI yoganI pUrvasevA aupacArika ja hoya che; tenuM samarthana karAya che-- apunarbandhaka batrIzI 232
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ yuktaM caitanmale tIvra bhavAsaGgo na hIyate / saGklezAyogato mukhyA sAnyathA neti hi sthitiH // 14-5 // yuktamiti-etacca etadapi yuktaM / tIve'tyantamutkaTe / male karmabandhalakSaNe / bhavAsaGgaH saMsArapratibandhaH / na hIyate zeSajantoH / manAgapi hi tannivRttau tasyApunarbandhakatvameva syAditi / saGklezAyogataH punaratitIvrasaGklezAprAptau / sA pUrvasevA / mukhyA uttarottarabhavavairAgyAdikalyANanimittabhAvAd / anyathA neti hi sthitiH zAstramaryAdA ||14-5 / / A vAta paNa yukta che. kAraNa ke mala tIvra hovAthI sabandhakAdi AtmAono bhavano rAga ocho thato nathI. ati tIvra saMklezano yoga na hoya to te yogapUrvasevA mukhya manAya che. anyathA - atitIvra saMklezanA yogamAM e mukhya manAtI nathI." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. Azaya e che ke A pUrve apunarbandhaka AtmAone choDIne bAkInA sabandhakAdine yoganI pUrvasevA aupacArika hoya che - e pramANe jaNAvyuM che - te paNa yukta che. kAraNa ke karmabaMdha-svarUpa mala atyaMta utkaTa hovAthI te sakurbandhakAdi AtmAono saMsAra pratyeno rAga ocho thato nathI. sakubandhakAdi AtmAono e bhavano rAga thoDo paNa dUra thAya to teo sakrabaMdhaka maTI jaIne, apunarbandhaka avasthAne ja pAmI jAya. AthI mAnavuM paDe ke sakRbaMdhakAdi AtmAone karmabaMdhasvarUpa mala atyaMta utkaTa hoya che ane tethI temano saMsAra pratyeno pratibaMdha(rAga) ocho thato nathI. yoganI pUrvasevA tyAre mukhya manAya che ke jayAre te AtmAone atyaMtatIvrasaMkleza prApta thato na hoya. AvI avasthAmAM ja yoganI pUrvasevA krame karIne bhavavairAgya ane mukti pratyeno rAga vagere kalyANamAM nimitta bane che, tethI te mukhya manAya che. saMkleza tIvra hoya to yogapUrvasevA evA prakAranA kalyANamAM nimitta banatI na hovAthI tene mukhya manAtI nathI - AvI jAtinI zAstramaryAdA che. sabaMdhakAdi AtmAone saMklezano ayoga hoto nathI. tethI temane yoganI pUrvasevA mukhya hotI nathI. II14-pI. pAMcamA zlokathI spaSTa thayelI vAtane jaNAvIne prakRtArthanuM samApana karAya che- eSyadbhadrAM samAzritya puMsaH prakRtimIdRzIm / vyavahAra: sthita: zAstra mumue tato ya 14-ddA eSyandrAmiti-IdRzIM / saGklezAyogaviziSTAM / eSyandrAM kalyANAnubandhinIM / puMsaH samAzritya / vyavahAraH pUrvasevAdirUpaH / sthitaH prasiddhaH / zAstre yogagranthe / tato hyada etadyuktamuktaM, yadutAnyatropacArata va pUrvati I94-ddA eka parizIlana 233
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ "AvI - bhaviSyamAM kalyANa karanArI - puruSanI prakRtine AzrayIne yogazAstramAM pUrvasevAdi svarUpa vyavahAra pravarte che. tethI A pUrvazlokamAM jaNAveluM) kaheluM yukta ja che." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke yoganuM nirUpaNa karanArA zAstramAM yoganI pUrvasevA ane yoga vagereno je vyavahAra prasiddha che, te puruSa(AtmA)nI tevA prakAranI prakRti(svabhAva)ne AzrayIne che, ke je prakRti saMkleza vinAnI che ane bhaviSyamAM kalyANane karanArI che. saMklezaviziSTa prakRtine AzrayIne yoganI pUrvasevAdi svarUpa vyavahAra prasiddha nathI. tethI "apunabaMdhaka AtmAne choDIne bIje sabaMdhakAdi AtmAonI yoganI pUrvasevA upacArathI ja che." A pramANe je kahyuM che te yukta ja che. ahIM e vAta samajI levI joie ke yogamArganI prApti mATe je yogyatAnI apekSA che, te mAtra apunarbandhaka AtmAomAM ja paramArthathI hoya che. kAraNa ke saMklezathI rahita evI yogapUrvasevA temane ja hoya che. apunarbandhaka AtmAothI bIje sakubaMdhakAdi AtmAone yoganI pUrvasevA che kharI! paraMtu te saMklezathI rahita nathI hotI. yogamArganI sAdhanAmAM mAtra yoganI pUrvasevAne vicAravAthI cAle evuM nathI. te saMklezathI rahita che ke nahi teno vicAra karavAnuM khUba ja Avazyaka che. rAga-dveSanI pariNati svarUpa saMklezano vicAra karavAnuM lagabhaga Aje baMdha thayuM che. gurudevAdipUjana, sadAcAra ke tapa vagere svarUpa yoganI pUrvasevAnI ja jyAM upekSA thatI hoya tyAM te saMklezathI rahita che ke nahi enI vicAraNA na ja hoya - e spaSTa che. apunabaMdhaka AtmAo tevA prakAranI saMkliSTa prakRtithI rahita hoya che. yoganI pUrvasevA ja nahi sAkSAt yoganI kriyA hoya topaNa saMklezanI vidyamAnatAmAM e tAttvika banatI nathI. mokSasAdhaka yogamArganI sAdhanAmAM moTo avarodha ja saMklezano che. mumukSuoe e tarapha khUba ja cIvaTathI dhyAna ApavuM joie. vartamAnanI ApaNI ArAdhanAnuM citra vicitra che. ArAdhanAno prAraMbha, madhya ane aMta kharI rIte saMklezanA astitva vinAno hovo joIe. enA badale moTA bhAge Aje enI ciMtA vinAno hoya - e keTaluM vicitra che - te na samajI zakAya evuM to nathI ja. je lokone mokSanI sAdhanA karavI nathI evA lokone kAMI ja kahevAnuM nathI. paraMtu jemaNe mokSanI sAdhanAno prAraMbha karyo che temane thoDuM kahyA vinA cAle evuM nathI. vartamAna jIvanazailI ja evI banAvI dIdhI che ke bhAgye ja ApaNane ApaNA saMklezano vicAra Ave. yoganI pUrvasevAthI ja asaMkliSTa sthitine prApta karavA prayatna karavAmAM Ave to yogamArganI tAttvika rIte ArAdhanA saraLa banI jAya. ApaNI sAdhanA game teTalI UMcI hoya paraMtu ApaNe UMcA na hoie to teno kazo ja artha nathI. sAdhakanI UMcI avasthA tenI saMklezarahita avasthAne laIne che. vartamAnamAM ArAdhanAnuM mUlya; te zuM kare che tenI apekSAe 234 apunarbandhaka batrIzI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaNAya che. tenI AtmapariNati kevI che - e jovAnuM ke vicAravAnuM Aje lagabhaga Avazyaka gaNAtuM nathI, jenA phaLa svarUpe ArAdhanAnuM citra vicitra banyuM che. jo haju paNa e aMge gaMbhIratApUrvaka vicAravAmAM nahIM Ave to koNa jANe bhaviSyamAM kevI karuNa sthiti sarjAze? graMthakAra paramarSie jaNAvelI tAttvika ane atAttvika evI yoganI pUrvasevAno vicAra karavAthI samajAze ke saMklezane dUra karyA vinA klezathI koI paNa rIte mukta nahIM ja thavAya. 14-l. yogazAstra prasiddha apunarbandhakadazAnI prakRtinA kAraNe je guNo prApta thAya che, te daSTAMtapUrvaka jaNAvAya che- zAntodAttastayaiva syAdAzrayaH zubhacetasaH / dhanyo bhogasukhasyeva vittADhyo rUpavAn yuvA // 14-7 // zAntodAtta iti-tayaivApunarbandhakocitaiSyadbhadraprakRtyaiva / zAntodAttaH syAt / zAntastathAvidhendriyakaSAyavikAravikalaH / udAtta uccoccatarAdyAcaraNabaddhacittaH / tataH karmadhArayaH / tathA zubhacetasaH zuddhacittapariNAmasya / AzrayaH sthAnaM / dhanyaH saubhAgyAdeyatAdinA dhanArhaH / bhogasukhasyeva zabdarUparasagandhasparzasevAlakSaNasya yathAzrayaH / vittADhyo vibhavanAyakaH / rUpavAn zubhazarIrasaMsthAnaH / yuvA taruNaH puman II94-7nA zrImaMta, rUpavAna ane yuvAna evo dhanya mANasa jema bhogasukhano Azraya bane che tema bhaviSyamAM kalyANanuM kAraNa bananArI evI apunarbandhaka AtmAne ucita prakRti(svabhAva)thI ja zAMta evo udAtta AtmA zubhacittano Azraya bane che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke pAMca indriyonA zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza svarUpa viSayonA bhogajanya sukhanI game teTalI IcchA hoya topaNa darekane e sukha prApta thatuM nathI. e sukhanA Azraya banavA mATe mANasamAM keTalIka yogyatA hovI jarUrI che. sukhanI tevA prakAranI icchAvALo; zrImaMta eTale ke saMpattino svAmI hovo joie, rUpasaMpanna-suMdara zarIranI racanA (AkRti)vALo hovo joIe tema ja taruNa-yuvAna hovo joIe. Avo paNa mANasa saubhAgya ane AdayatAdi guNathI dhanya(dhanAdiyogya) hoya to ja te upara jaNAvyA mujaba bhogasukhane prApta karI zakaze. daridra, kurUpa ane vRddha (gharaDo) evA durbhAgI mANasane bhogasukha kevuM maLe che te ApaNe samajI zakIe chIe. evI ja rIte zuddhacittanA pariNAmane paNa prApta karavA mATe AtmAmAM yogyatA apekSita che. ahIM e yogyatA, apunarbandhaka AtmAne ucita evI saMklezathI rahita prakRtinA kAraNe ja prApta thAya che. e yogyatAne kAraNe AtmA zAMta ane udAtta bane che. evA zAMta ane udAtta AtmAne ja zubhacittasvarUpa zuddhacittapariNAmanI prApti thatI hoya che. indriya ane kaSAyanA eka parizIlana 235
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ vikArathI vikala (rahita) AtmAne zAMta kahevAya che. zabdAdi viSayonI anukULatA ane pratikULatAnI prAptimAM je rati ane arati thAya che, te indriyono vikAra che. kAraNa ke e rati ane arati viSayomAM te te indriyane pravRtta ane nivRtta kare che. anukULaviSayane grahaNa karavAmAM tatpara tema ja pratikULa viSayane dUra karavAmAM tatpara evI indriyo vastutaH vikRta che. viSayanI asAratAdinuM paribhAvana karavAthI AtmA indriyonA vikArathI rahita-zAMta bane che. tethI ja viSayanirapekSa AtmA; kaSAyanA vikArathI paNa rahita bane che. sAmAnyathI krodhAdi kaSAyanA kArya prasiddha che. dveSa, parano parAbhava, paravaccenA ane viSayanI lolupatA vagere kaSAyonA vikAro che. AvA indriyo ane kaSAyonA vikArathI vikala AtmAne zAMta' kahevAya che, jeo indriyo ane kaSAyathI pIDAtA nathI, paraMtu avasare indriyo ane kaSAyane pIDatA hoya che. uttarottara ucca ucca anuSThAnomAM pratibaddha (tatpara) cittavALA AtmAne 'udAtta kahevAya che. "zodAtta: ahIM karmadhAraya samAsa hovAthI; eka ja AtmAnI e baMnne avasthA samajavAnI che. indriyo ane kaSAyonI vidyamAnatAmAM sAmAnyathI viSayagrahaNAdinI pravRtti to thavAnI ja che. paraMtu e vakhate temAM tenA vikAro bhaLavA joIe nahi. e vikArothI vikala evA zAMta AtmAo ja kharI rIte ucca-uccatara AcaraNamAM baddhacitta banatA hoya che. kAraNa ke prAyaH e jAtinI baddhacittatAmAM viSaya-kaSAyanA vikAro ja avarodhaka bane che. zAMtAtmAomAM e avarodha na hovAthI udAtta avasthAne teo prApta karatA hoya che; ane tethI apunarbandhakocita saMklezarahita prakRtinA kAraNe cittanA zuddhapariNAmane teo prApta kare che. 14-zA. upara jaNAvelI vAta vyatirekathI(niSedhamukhe) arthAt jeo saMklezathI rahita prakRtine dhAraNa karatA nathI; temane zuddhacittapariNAma prApta thatA nathI - e rItathI jaNAvAya che- aGgAbhAve yathA bhogo'tAttviko mAnahAnitaH / / zAntodAttatvavirahe kriyApyevaM vikalpajA // 14-8 // aGgAbhAva iti-aGgAnAM bhogAGgAnAM rUpavayovittADhyatvAdInAM vAtsyAyanoktAnAmabhAve sati / bhogo'tAttviko'pAramArthikaH / mAnahAnitaH "ahaM sukhI" ityevaMvidhapratipattilakSaNamAnApagamAdapUryamANecchatvena tadanutthAnAcca / zAntodAttatvavirahe sati / evaM kriyApi gurvAdipUjanArUpA / vikalpajA viparyAsajanitA / na tu tAttvikI, antaHsukhapravAhAnutthAnAt / taduktaM-"mithyAvikalparUpaM tu dvayordvayamapi sthitam | vuddhivarAtpanAzasvinirmita na tu tattvata: [ovinyu 181] IchA" I94-85 "bhoganAM aMgono abhAva hoya tyAre mAnahAni thavAthI bhoga jema atAttvika che, tema zAMta ane udAtta avasthAnA virahamAM thanArI guvadipUjA vagere svarUpa kriyA paNa vikalpaviparyAsathI utpanna thayelI hoya che. (tAttvika nathI)" - A pramANe AThamA zlokano artha che. 236 apunarbandhaka batrIzI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAno Azaya e che ke, kAmazAstranA praNetA vAtsyAyane rUpa, vaya, vaicakSaNya, saubhAgya, mAdhurya ane aizvaryane bhogasAdhana tarIke varNavIne rUpa, vaya ane zrImaMtatAne pradhAna (mukhya) bhogasAdhana tarIke varNavyAM che. sAmAnya rIte mukhya bhogasAdhananI apekSAe vicArIe to samajAze ke daridra (zrImaMtatAnA abhAvavALA) mANasane bhogasAdhana strI vagerenI prApti ja thatI nathI. yauvanavayanA abhAve vRddhAdi avasthAmAM bhoganI azakti hovAthI bhoganI prApti thatI nathI. ane bhoktA kurUpa hoya to surUpa strI vageremAM atyaMta rAga tema ja sAmA pAtrane potAnI pratye sAro bhAva haze ke nahi - evI AzaMkA rahyA kare che. AvI sthitimAM bhoganI kriyA hovA chatAM te sukhanuM kAraNa na banavAthI tAttvika banatI nathI. kAraNa ke temAM mAnanI hAni thatI hoya che. "huM sukhI chuM" AvI jAtanI lAgaNI svarUpa mAna tyAM rahetuM nathI. e kAraNe icchA pUrNa na thavAthI ane bhoganI kriyA na thavAthI bhoganI pravRtti atAttvika ja banI rahe che. daSTAMtano paramArtha khUba ja spaSTa che. bhoganAM aMgo-sAdhanono abhAva hoya to bhogasukhanI tAttvika prApti koi paNa rIte zakya nathI. kAraNanA abhAve kAryanI tAttvika siddhi to na ja hoya : e samajI na zakAya evI vAta nathI. basa! AvI ja sthiti dharmakriyAnI paNa che. zAMta ane udAtta sthiti na hoya to dharmakriyA paNa buddhinA viparyAsa(vikalpa)thI utpanna thayelI hoya che, tAttvika hotI nathI. kAraNa ke evI gurudevAdi-pUjA vagere svarUpa yogapUrvasevAthI AMtarika prazamasukhano pravAha uddabhavato nathI. indriyo ane kaSAyonA vikArathI vikala ja yogapUrvasevAthI cittamAM sukhano pravAha aviratapaNe vahe che. A vAtane jaNAvatAM "yogabiMdu graMthamAM kahyuM che ke - bhogasukhanA sAdhanathI vikala ane zAMta tathA udAtta avasthAthI rahita evA bhogI ane dhArmika : baMnnenuM; bhogasukha ane dhArmika anuSThAna : baMnne mRgajaLamAM jaLanI bhrAMti jevuM - mithyAvikalpasvarUpa ane potAnI matikalpanA svarUpa zilpIe nirmANa kareluM che, paraMtu tAttvika nathI. AthI samajI zakAze ke saMkliSTa AMtarikapariNatinA kAraNe tevA AtmAone tAttvika anuSThAna prApta thatuM nathI ane bhogasukhanA sAdhanathI vikala hovAthI apAyanI yogyatAnA kAraNe evA bhogIne tAttvika sukha prApta thatuM nathI. paraMtu dhanya AtmAne arthAt apunarbandhaka AtmAne ane bhogAMgothI sahita bhogIne ja tAttvika yogapUrvasevAnI ane AbhimAnika sukhanI prApti thAya che. 14-8 A rIte apunarbandhaka dazAne pAmelA AtmAone ja tAtvika; yoganI pUrvasevA hoya che; e jaNAvIne have tenA yoge temane je prApta thAya che - te jaNAvAya che krodhAdyabAdhitaH zAnta udAttastu mahAzayaH / bIjaM rUpaM phalaM cAyamUhate bhavagocaram // 14-9 // eka parizIlana 237
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ krodhAditi-pUrvArdhaM gatArtham / ayaM ca zAntodAttaH / bhavagocaraM saMsAraviSayaM / bIjaM kAraNaM / rUpaM svarUpaM / phalaM ca kAryama / Uhate vicArayati / / 14-9 / / "krodhAdi kaSAyathI bAdhita na hoya ane mahAna AzayavALo hoya tene anukrame zAMta ane udAtta kahevAya che. evA zAMta ane udAtta AtmAo bhavanA kAraNa, svarUpa ane phaLano vicAra kare che." - A pramANe navamA zlokano artha che. Azaya e che ke A pUrve sAtamA zlokamAM jaNAvyuM hatuM ke apunarbandhakone ucita evI kalyANakAriNI prakRtine laIne AtmA zAMta ane udAtta bane che. A zlokanA pUrvArdhathI tenuM svarUpa varNavatAM jaNAvyuM che ke krodha, mAna ane mAyAdi kaSAyothI je pIDAtA nathI teo zAMta che ane uttarottara vizuddha anuSThAnane prApta karavAno jeno Azaya che te mahAna AzayavALA udAtta che. dazamA guNasthAnaka sudhI kaSAyanuM astitva hovAthI sarvathA kaSAyarahita avasthAno to ahIM saMbhava nathI. paraMtu tenA astitvamAM paNa te pIDe nahi? e banI zake che. zarIramAM roganI evI utkaTa mAtrA na hoya to roga hovA chatAM te zarIrane pIDato nathI. evI rIte krodhAdi kaSAyanI mAtrA paNa utkaTa na hoya to kaSAyo AtmAne pIDAkara banatA nathI. kaSAyo hoya enI nA nahi, paraMtu te jayAre pIDA kare tyAre khUba ja dAruNa sthitine sarje che. evI sthitimAM tAttvika kriyA koI paNa rIte zakya nathI. krodhAdi kaSAyothI bAdhita na hoya to AtmAne uttarottara adhikaguNasaMpanna anuSThAnane prApta karavA mATe saheje mana thatuM hoya che. tethI ja teone mahAzaya tarIke varNavAya che. AvA zAMta ane udAtta AtmAne gurnAdipUjAsvarUpa tAttvika yogapUrvasevA prApta thatI hoya che, jethI kAlAMtare te yoganI prAptimAM kAraNa banatI hoya che. tAttvika ja kAraNa kAryasAdhaka bane che - e samajI zakAya che. zAMtAdAtta AtmAne tAttvika yogapUrvasevAthI jenA dvArA yoganI prApti thatI hoya che, te jaNAvatAM zlokanA uttarArdhamAM pharamAvyuM che ke A zAMta ane udAtta AtmA bhavasaMbaMdhI kAraNa, svarUpa ane phaLane AzrayIne vicAra kare che. zAMta ane udAtta AtmAne sahajapaNe ja viSayakaSAyanI maMdatA thatI hovAthI tene A saMsArasvarUpa bhavanI vicAraNA zakya bane che. jIvane dareka samaye sukhanI jhaMkhanA hovA chatAM te Aja sudhI maLyuM nathI ane duHkhanA nAza mATe avirata prayatna hovA chatAM te nAza pAmyuM nathI. AvI sthitine saMsAramAM joyA pachI tenAM kAraNAdi jANavA mATe te vicAraNA kare che. AthI samajI zakAze ke AjanI ApaNI sthiti keTalI vicitra che. prAmANikapaNe jo kahevAnuM thAya to kahevuM paDe ke evI vicAraNA Aja sudhI svapre paNa thaI nathI. e AtmAonI dhArmika pravRttinI apekSAe ApaNI dhArmikapravRtti pramANamAM vadhAre che. paraMtu te AtmAnI zAMtAdAttatA ApaNI apekSAe khUba ja caDhiyAtI che - emAM nA pADI zakAya ema nathI. zAMtAdAtta AtmAnI bhavasaMbaMdhI vicAraNA e eka adbhuta siddhi che. bhavanI vicAraNA 238 apunarbandhaka batrIzI
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama joIe to badhA ja kare che. paraMtu emAM ane AmAM tadana ja vilakSaNatA che. zAMtodAtta AtmAnI saMsArasaMbaMdhI vicAraNA tenAthI chUTavA mATe che ane bIjAnI vicAraNA temAM sukhI thavA mATenI che. saMsAranuM kAraNa karyuM che, saMsAranuM svarUpa kevuM che ane saMsAranuM phaLa kayuM che - Ane AzrayIne zAMtAdAtta AtmA bhavasvarUpanI(bhAvasaMbaMdhI) vicAraNA kare che. 14-9ii. tathAdiemAM bhavanA kAraNanI vicAraNA je rIte karAya che te jaNAvAya che- bhede hi prakRtairnekyamabhede ca na bhinnatA / AtmanAM syAtsvabhAvasyApyevaM zabalatocitA // 14-10 // bhede hIti-bhede hokAntato'bhyupagamyamAne / prakRteH sattvarajastamolakSaNAyA jJAnAvaraNAdikarmarUpAyA vA / naikyamAtmanAM saMsAriNAM syAt / tathA caikajAtIyasaMsAraphalopalambhabAdha iti bhAvaH / abhede caikAntAbhede ca na bhinnatA syAt teSAM / tathA ca narakatiryagmanuSyadevAdibhedopalambhabAdha iti bhAvaH / svabhAvasyApyantaraGgahetubhUtasya bhedAbhedayorekAntayoretadeva dUSaNam / evamekAntapakSe ubhayataHpAzarajjusadbhAvAt zabalatA kathaJcidedAbhedarUpA / ucitA nyAyyeti tayaiva sakalavyavahAropapatteH / hetUhanametat / / 14-10 / / prakRtithI AtmA ekAMte bhinna hoya to AtmAonuM aikya (saMsArasvarUpa phaLanI apekSAe ekarUpatA) ghaTI zakaze nahi ane prakRtithI AtmA ekAMte abhinna hoya to AtmAomAM bhinnatA ghaTI zakaze nahi. svabhAvane AtmAnA aikya ke anaikyamAM kAraNabhUta mAnavAmAM paNa e ja dUSaNa che. tethI prakRti ane AtmAmAM kathaMcit bhedabhedatA mAnavAnuM ja ucita che." - A pramANe dazamA zlokano artha che. Azaya e che ke sAMkhyadarzanaprasiddha prakRti(acetana tattva) ane jainadarzana(svadarzana) prasiddha jJAnAvaraNIyAdikarmasvarUpa prakRti; puruSa ane AtmAthI ekAMte bhinna hoya to ghaTAdinI jema tenA saMbaMdhanA abhAve puruSa ane AtmAne saMsAranI prApti nahIM thAya. anaMtAnaMta AtmAone karmayogasvarUpa saMsArAtmaka phaLa che - e sarvajanaprasiddha che. prakRtine AtmAthI upara jaNAvyA mujaba ekAMte bhinna mAnavAmAM Ave to; saMsArasvarUpa phaLane laIne AtmAmAM je aikya(saMsArIpaNuM) upalabdha che te bAdhita thAya che. AvI ja rIte prakRtine AtmAthI sarvathA abhinna mAnI laie to AtmAomAM bhinnatAnI pratIti thaI zakaze nahi. naraka, tiryaMca, manuSya ane deva vagere svarUpe je bhinnatAnI pratIti thAya che, teno bAdha thaze. kAraNa ke AtmAthI sarvathA abhinna evI prakRtino(kAraNano) bheda nathI. kAryabhedamAM niyAmaka kAraNano bheda che, je prakRtinA abhedamAM zakya nathI. A rIte sarvathA bheda ane abheda pakSamAM prApta dUSaNonA nivAraNa mATe AtmAnA svabhAva svarUpa aMtaraMga(AtyaMtara) nimittane mAnI laIe to te eka parizIlana 239
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ dUSaNonuM nivAraNa thaI zake che. kAraNa ke pANInA zIta svabhAvanI jema AtmAnA evA svabhAvane laIne ja upara jaNAvyA mujaba aikya ane bhinnatAnI pratIti thAya che ema kahI zakAya che; paraMtu AtmAno e svabhAva tenAthI sarvathA bhinna che ke sarvathA abhinna che - A vikalpamAM upara jaNAvyA mujabanAM ja dUSaNo yathAvat che. tethI prakRtine AtmAthI kathaMcit bhinnabhinna mAnavI joie. ethI kathaMcibhedabhedasvarUpa zabalatAne mAnavAmAM ja aucitya che. enAthI ja sarvavyavahAra saMgata thAya che. A pramANenI vicAraNAne, hetune AzrayIne karAtI vicAraNA kahevAya che. AtmAthI kathaMcidUbhinnabhinna evI karmaprakRtinA yoge A saMsAra che. saMsAranuM mukhya kAraNa karma che. koI paNa jAtanA upacAra vinAnA e kAraNane laine AtmAno A anAdikALano saMsAra che. karmano yoga na hoya to koi paNa jAtanAM nimitto AtmAne saMsAramAM rAkhI zakatAM nathI... ityAdinI vicAraNA bhavabIjanI vicAraNA che. zAMta ane udAtta AtmAo bhavanA kAraNanI vicAraNA karavAmAM tatpara hoya che. yogabiMdu graMthamAM bhavabIjanI vicAraNA(Uha)nA viSayamAM thoDI bIjI rIte jaNAvyuM che. jijJAsuoe e, te graMthanA adhyayanathI jANI levuM joie. ahIM to 'dvAtrizat dvatrizikA'nuM vivaraNa karavAnuM tAtparya hovAthI tenuM varNana karyuM nathI. 14-10nA bhavanA svarUpane AzrayIne bhavanA viSayamAM je rIte vicAraNA karAya che te jaNAvAya che- bhavo'yaM duHkhagahano janmamRtyujarAmayaH / anAdirapyupAyena pRthagbhavitumarhati // 14-11 // bhavo'yamiti-ayaM pratyakSopalabhyamAno bhavaH saMsAraH / duHkhagahanaH zArIramAnasAnekaduHkhazatairAcchannaH / janma mAtRkukSiniSkramaNalakSaNaM, maraNaM pratiniyatAyuHkarmakSayaH, jarA vayohAnilakSaNA, tanmayastatprAcuryavAn / anAdirapi upAyena jJAnadarzanacAritrarUpeNa / pRthag bhavitumarhati kAJcanamalavaditi / svarUpodametat 94-991 janma, jarA ane mRtyumaya tema ja duHkhagahana A saMsAra anAdino hovA chatAM upAyathI judo thaI zake che." - A pramANe zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke A pratyakSa jaNAto saMsAra, janma, jarA ane mRtyumaya che. mAtAnI kukSimAMthI nIkaLavA svarUpa janma che, niyata AyuSyakarmanA kSaya svarUpa mRtyu che ane vayanI hAni svarUpa jarA-vRddhAvasthA che. janma, mRtyu ane jarAnuM pramANa A saMsAramAM cikAra che. janma, jarA ane mRtyu; janma, jarA ane mRtyu: AvuM cakra anAdikALathI pravarte che. Aja sudhImAM A saMsAramAM anaMtAnaMtI vAra ApaNAM janma, jarA ane mRtyu thayAM che. tethI A saMsAra, janma, jarA ane mRtyumaya varNavAya che. 240 apunabaMdhaka batrIzI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ Avo saMsAra pAcho duHkhathI gahana che. arthAt zarIra ane mana saMbaMdhI aneka jAtanAM seMkaDo duHkhothI Acchanna(DhaMkAyelo vyApta) che. jJAnAvaraNIyAdikarmanA yoge prApta thayelo A saMsAra pravAhathI anAdikALano che. tenI duHkhagahanatAne samajyA pachI koI paNa AtmAne sAmAnyathI sukharUpa saMsAra jaNAto nathI. pragaTa rIte duHkhagahanatAne joyA pachI paNa te sukharUpa jaNAto hoya to temAM saMsAranA sukhanI Asakti kAraNa banatI hoya che. zAMta ane udAtta AtmAne evI Asakti na hovAthI teo saMsAranA vAstavika duHkhasvarUpane khUba ja sArI rIte vicAre che. "moDayaM kurNa dinaH nicoccheH cAt' - A saMsAra duHkhagahana che. Ano uccheda kaI rIte thAya' - AvA prakAranI jihAsA(saMsAranA tyAganI icchA)nA yoge e AtmAone bhavanistAraka evA pU. gurudevonA paricayathI samajAya che ke jJAna, darzana ane cAritranA upAyathI e anAdino paNa saMsAra judo thaI zake che. suvarNa upara lAgelo anAdikALano paNa maLa jema prayogavizeSathI chUTo paDe che tema jJAna, darzana ane cAritranI ArAdhanA svarUpa upAyanA AsevanathI AtmAnI upara lAgelo anAdikAlIna paNa karmamala dUra thaI zake che... vagere vicAraNAne; bhavasvarUpane AzrayIne bhavanA viSayanI vicAraNA kahevAya che. zAMta ane udAtta AtmAne A bhavasvarUpanI vicAraNA ja kAlAMtare bhavano uccheda karAvanArI banatI hoya che. A saMsAranI duHkharUpatA samajavAnuM khUba ja kaparuM che. eka vakhata jo e paramArthathI samajAya to tenAthI chUTavAnuM khUba ja saraLa che. ll14-11 bhavanA phaLane AzrayIne je rIte Uha-vicAraNA pravarte che tenuM varNana karAya che- phalaM bhavasya vipulaH kleza eva vijRmbhate / nyagbhAvyAtmasvabhAvaM hi payo nimbaraso yathA // 14-12 // phalamiti-bhavasya saMsArasya / phalaM kAryaM / vipulo'nubandhasantatyA vistIrNaH / kleza eva vijRmbhate / nAtra sukhalavo'pyastItyevakArArthaH / Atmanyeva sukhasvabhAve sati kathaM klezo vijRmbhata ityata Aha-AtmasvabhAvaM nyagbhAvya tirobhAvya / yathA payastirobhAvya nimbaraso vijRmbhate / bhavati hi mahatA pratipanthinA'lpasyAbhibhava iti / yadA tvAtmasvabhAva eva bhUyAn bhavati tadA tenApi klezAbhibhavaH kartuM zakyata iti / na saMsAradazAyAM klezenAtmAbhibhavAnupapattiriti bhAvaH phalohanametat // 14-12 // "jema dUdhane tirohita karIne lImaDAno rasa pragaTa thAya che tema AtmAnA svabhAvane (zuddhajJAna-darzana-sukhAdisvarUpa svabhAvane) tirohita karIne saMsAranA phaLa svarUpe vipula evo kleza ja pragaTa thAya che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba saMsAranuM svarUpa duHkhathI gahana ja che. puNyanA yoge sAmAnyathI sukhamaya jaNAtA paNa saMsAramAM janma, jarA ane mRtyunuM duHkha to anivArya ja che. A saMsArano uccheda thAya nahi eka parizIlana 241
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ to tenA phaLasvarUpe vipula pramANamAM klezano ja AvirbhAva thAya che. saMsAranuM svarUpa jema phleza che tema tenuM kArya paNa kleza ja che. anubaMdhavizeSanI anavarata cAlatI paraMparAne laIne khUba ja vistAravALo kleza che. saMsAranuM kArya kleza ja che. sukhano leza paNa emAM nathI : e zlokamAMnA va(jakArArthaka va)no artha che. AtmAno svabhAva ekAMte sukhano hovAthI temAM A rIte klezano AvirbhAva kaI rIte thAya - AvI zaMkAnA samAdhAna mATe zlokanA uttarAddhamAM jaNAvyuM che ke jema dUdhamAM lImaDAno rasa paDavAthI dUdhano svabhAva tirohita (aMtahiMta-dabAya) thAya che ane lImaDAno rasa pragaTa thAya che; tema AtmAno anaMtasukhamaya svabhAva saMsAranA kAraNe tirohita thAya che ane saMsArano kleza pragaTa thAya che. moTA virodhI-svabhAvavALAnA kAraNe alpAMzano abhibhava thAya che : e ApaNA anubhavanI vAta che. tethI ja jyAre AtmasvabhAva prabaLa hoya che tyAre tenA vaDe klezano abhibhava karI zakAya che; AthI spaSTa che ke saMsAranI prabaLadazAmAM kleza vaDe AtmAno abhibhava thavAmAM koI paNa prakAranI anupapatti nathI. A rIte zAMta ane udAtta AtmAo bIja, svarUpa ane phaLane AzrayIne bhavanA viSayamAM vicAraNA kare che. bhogI mANaso, kAMtAdi saMbaMdhI gItAdinA viSayamAM je rIte rasapUrvaka vicAraNA kare che, te rIte zAMta ane udAtta AtmAo bhavanA viSayamAM vicAratA hoya che. vidvAna evA bhogI janonI, kAMtA-vallabhAdinAM gIta ane rUpAdi saMbaMdhI vicAraNAno jemane khyAla che teone zAMta ane udAtta AtmAonI bhavanA viSayamAM vicAraNA kevI hoya che - te samajAvavAnI AvazyakatA nathI. AvI vicAraNA vinA yoganI pUrvasevA paNa jo tAttvika na bane to ApaNI AjanI dharmakriyAthI zuM thaze - e gaMbhIratApUrvaka vicAravAnuM khUba ja Avazyaka che. ll14-1ra zAMta ane udAtta AtmAo mAtra bhavanA viSayamAM ja vicAre che evuM nathI, paraMtu bhavaviyoganA viSayamAM paNa teo vicAre che - te jaNAvAya che tadviyogAzrayo'pyevaM samyagRho'sya jAyate / tattattantranayajJAne vizeSApekSayojjvalaH // 14-13 // taditi-tadviyogAzrayo bhavaviyogAzrayo'pyevaM hetusvarUpaphaladvAreNa / samyagRhaH samIcInavicAraH / asya zAntodAttasya jAyate / teSAM teSAM tantrANAM SaSTItantrAdInAM nayAnAM jJAne sati / vizeSApekSayetarAMzajijJAsAlakSaNayA / ujjvalaH zuddhanizcayAnusArI / / 14-13 / / "A pramANe bhavanA viyogane AzrayIne paNa zAMta ane udAtta AtmAne yogya vicAraNA prApta thAya che. te te darzanonI mAnyatAnuM jJAna thaye chate vizeSa jijJAsAthI te vicAraNA 242 apunarbandhaka batrIzI
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ ujjavaLa bane che." - A pramANe teramA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke krodhAdi kaSAyathI pIDA nahIM pAmelA ane uttarottara guNane prApta karavAnA mahAna AzayavALA AtmAo pUrve jaNAvyA mujaba jema bhavanA viSayamAM vicAraNA kare che tema kAraNa, svarUpa ane phaLane AzrayIne bhavanA viyoganA viSayamAM paNa sArI rIte vicAre che. bhavano viyoga; sakalakarmanA kSaya svarUpa mokSarUpa che. mokSanuM kAraNa samyagdarzana-jJAna ane cAritra che. tenuM svarUpa; anaMtajJAnAdiguNamaya AtmAnuM zuddha sahaja nirupAdhika svabhAvAtmaka che ane tenuM phaLa che sarvathA bhavarogano nAza; akSayasthiti tema ja sarvathA avyAbAdha sthiti vagere. A rIte bhavaviyoganA viSayamAM tenA hetu, svarUpa ane phaLane AzrayIne vicAranArA AtmAone sAMkhyAdi te te darzanonuM jJAna thaye chate itaradarzano bhavanA viyoganA viSayamAM tenAM kAraNAdi aMge zuM jaNAve che evI jijJAsA janme che. tethI ejijJAsAnA kAraNe bhavaviyoganA viSayamAM zuddhanizcayane karAvanArI e vicAraNA ujjavaLa bane che. Azaya e che ke sAmAnya rIte bhinna bhinna mAnyatAne dharanArAne te nayonuM jJAna thAya eTale tenA viSayamAM khUba ja dvidhA utpanna thatI jovAya che ane tyAre jIvane ema thAya che ke badhA potapotAnI vAta kare che. A badhAmAM sAcuM zuM ane khoTuM zuM e samajAtuM nathI. mATe javA do! AvI vicAraNAthI te AtmAne vicAraNIya viSayamAM koI nirNaya thaI zakato nathI. paraMtu zAMta ane udAtta AtmAne evuM banatuM nathI. uparathI e AtmAone vizeSa jANavAnI icchAthI vicAraNIya viSayamAM ujjavaLa evo Uha(vicAraNA) prApta thAya che, je zuddha nizcayanuM kAraNa bane che. tattvanizcaya sudhI pahoMcavAno e eka ja mArga che. tattva(AtmasvarUpa)ne pAmavA mATe tattvano nirNaya karavAnuM khUba ja Avazyaka che. adhakacarA tattvanirNayathI tattvaprApti zakya banatI nathI. tattvajijJAsA, tattvano nirNaya ane tattvanI prAptinA kramamAM tattvajijJAsA mULasthAne che. AjanA dharmIvargamAM kavacita ja te jovA maLatI hoya che. sAcI tattvajijJAsAne pragaTAvavAnA badale enI jANe jarUra ja nathI evuM vartana jayAre jovA maLe tyAre keTalI hade paristhiti kharAba thaI che : eno khyAla Ave che. graMthakAra paramarSie jaNAvelI vAta khUba ja zAMta citte vicAravAnI AvazyakatA che. sAcI jijJAsA tattvavicAraNA mATe atyaMta upayogI sAdhana che. eka vAra vastutattvano nizcaya thaI jAya to tattvane pAmavAnuM khUba ja saraLa bane che. zAMta ane udAtta AtmAonI AtmapariNati ja evI hoya che ke temane vizeSa jijJAsAne laIne sahaja rIte ja bhavaviyoganA viSayamAM zuddhanizcayAnusArI Uha prApta thAya che. I/14-1all upara jaNAvyA mujaba zAMta ane udAtta AtmAone bhavanA viyoganA viSayamAM paNa zuddha nizcayAnusArI Uha(vicAraNA) prApta thAya che ane tethI temane je siddha thAya che - te jaNAvAya che- eka parizIlana 243
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ yojanAd yoga ityukto mokSaNa munisattamaiH / sa nivRttAdhikArAyAM prakRtau lezato dhuvaH // 14-14 // yojanAditi-yojanAd ghaTanAd mokSeNa / ityasmAddhetoH / munisattamairRSipuGgavaiH / yoga uktaH / sa nivRttAdhikArAyAM vyAvRttapuruSAbhibhavAyAM prakRtau satyAM / lezataH kiJcidvRttyA / dhuvo nizcitaH / / 14-14 / / "mokSanI sAthe AtmAne joDI Apato hovAthI tene(Uhane) maharSioe yoga kahyo che. te yoga; puruSano abhibhava karavA svarUpa adhikAra jemAMthI dUra thayo che evI prakRti hote chate aMzataH nizcita hoya che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. Azaya e che ke yoganuM svarUpa varNavatAM muniomAM zreSTha evA maharSioe jaNAvyuM che ke mokSanI sAthe AtmAne je joDI Ape che te samyajJAnAdine yoga kahevAya che. apunarbandhaka AtmAone prApta thayela Uha(vicAraNA) mokSanI sAthe kAlAMtare AtmAne joDI Ape che te kAraNathI tene paNa maharSioe yoga kahyo che. e yoganI prApti mATe prakRtino puruSa uparano adhikAra nivRtta thavo joie. Azaya e che ke anAdikALathI puruSa-AtmAno prakRti-karmanA kAraNe abhibhava thato ja Avyo che. anaMtaguNono svAmI hovA chatAM ApaNo AtmA Aja sudhI karmanAM AvaraNothI abhibhUta (dabAyelo) che. ajJAnAdine paravaza banI nitya karmathI abhibhava pAmavAno jANe AtmAno svabhAva ja na hoya evI paravaza sthitino ApaNe anubhava karatA AvyA chIe. ajJAnatimirane haranArA bhavanistAraka pU. gurudevanA paricayAdithI AtmasvarUpano vAstavika paricaya thavAthI karmanI AdhInatAne dUra karI AtmA karmathI abhibhUta na thAya tyAre prakRti (karma)no puruSa(AtmA) uparano e adhikAra vyAvRtta thAya che. AvI sthitimAM prakRtine vyAvRtta-nivRtta adhikAravALI prakRti kahevAya che. tevA prakAranI nivRttAdhikAra prakRti hote chate AtmAne mokSaprApaka yoganI aMzataH prApti cokkasa thatI hoya che. azAtAvedanIyAdi karmano AtmA je rIte pratIkAra kare che; e rIte mohanIyAdi karmano pratIkAra karavAmAM Ave to prakRti nivRttAdhikAra banyA vinA nahi rahe. paraMtu e rIte mohanIyAdikarmano pratIkAra karavAnuM dhArIe chIe eTaluM saheluM nathI. vAtavAtamAM karmaparavaza bananArA mATe e zakya nathI. zAMta ane udAtta prakRti(svabhAva)vALA AtmAono, prakRtino adhikAra aMzataH nivRtta thato hovAthI aMzataH yoganI prApti temane thAya che. niSkarmasvabhAvavALA AtmAne karmaparavazatA koI paNa rIte dUra karyA vinA cAle evuM nathI. prakRtinI nivRttAdhikAritA mATe e anivArya che. prakRti(karma)no AtmA(puruSa) uparano adhikAra dUra thayA vinA AtmAne aMzataH paNa yoganI prApti thatI nathI. karma(prakRti)no adhikAra dUra karavA mATe AtmAnuM baLa vadhAravuM paDaze. azAtAnA pratIkAra vakhate AtmAnA baLane ApaNe sau vadhAratA ja hoie 244 apunarbandhaka batrIzI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ chIe. evo ja puruSArtha mohanIyAdikarmanA pratIkAra mATe karavAmAM Ave to karmano puruSa uparano adhikAra cokkasa ja dUra thaze. 14-14ll anyadarzanakAro apunarbandhakadazAmAM je kAraNe yogane icche che te jaNAvAya che- gopendravacanAdasmAdevalakSaNazAlinaH / raSya tho: pratizrotoDanutvitaH 14-11i. gopendreti-asmAdgopendravacanAd / evaMlakSaNazAlinaH zAntodAttatvAdiguNayuktasyApunarbandhakasya / paraistIrthAntarIyai ryoga ucyate / pratizroto'nugacchati yaH sa pratizroto'nugastaddhAvastattvaM tataH / indriyakaSAyAnukUlA hi vRttiranuzrotaH / tatpratikUlA tu pratizrota iti / itthaM hi pratyahaM zubhapariNAmavRddhiH, sA ca yogaphalamityasya yogaucityaM / tadAha-"velAvalanavannadyAstadA pUropasaMhRteH / pratizroto'nugatvena pratyudaM vRddhisaMyutaH II" yo vivuM 202 rUti I94-9. A gopendravacanathI AvAM(pUrvokta) lakSaNa(guNa)vALA AtmAne pratizrotAnugAmitAne laine bIjA darzanakAro yoga mAne che." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. kahevAno bhAva e che ke yogazAstrakAre jaNAvelA - "mokSanI sAthe joDI Ape tene yoga kahevAya che.' - A vacanathI pUrve jaNAvelA zAMtAdAttatvaguNavALA apunabaMdhaka AtmAne bIjA dArzaniko yoga mAne che, tenuM kAraNa e che ke teo pratizrotagAmI hoya che. indriya ane kaSAyane anukULa evI vRtti(vartana)ne anuzrota kahevAya che tema ja indriya ane kaSAyane pratikULa evI vRttine pratizrota kahevAya che. pAMca indriyonA zabdAdi anukULa viSayonI icchA, teno paribhoga ane temAM rati vagere anuzrota che tema ja zabdAdi pratikULa viSayomAM dveSa, teno parivAra ane temAM arati vagere paNa anuzrotagAmitA che. AvI ja rIte krodhAdi kaSAyone AdhIna banIne karAtI pravRtti ke nivRtti paNa anuzrota che. tenAthI taddana viparIta vRttine pratizrota kahevAya che. e pratizrotavRttine laIne zAMta ane udAtta AtmAone anya darzanakAro yoga mAne che. anAdikALathI karmaparavaza AtmAne anuzrotane anusaravAnI vRtti hovAthI yoganI prApti thatI na hatI. anuzrotagAmitAno tyAga karI AtmA jayAre pratizrotagAmI bane che tyAre tene yoganI prApti thAya che. yoganI prAptimAM anuzrotagAmitA pratibaMdhaka che. paraMtu vicitratA e che ke anuzrotagAmIne eno khyAla paNa Avato nathI. koI e viSayamAM dhyAna dore to prAyaH game ja nahi. AvA saMyogomAM evA AtmAone pratizrotagAmI banAvavAnuM kArya kaThina bane che. bhavanistAraka pU. gurudevazrInA pAvanaparicaya anuzrotagAmitAnI bhayaMkaratAno jayAre mumukSune khyAla Ave che tyAre A zAMta ane udAtta AtmAne pratizrotagAmitAnI prApti thAya che eka parizIlana 245
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane tyAra pachI dararoja e zubha pariNAmanI vRddhi thAya che, je yoganuM phaLa che. tethI A zAMta ane udAtta prakRtivALA apunabaMdhaka AtmAo ja yogane ucita che. yogabiMdu graMthamAM A vAtane jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - mahAsamudranA kSobhathI nadInA pANInA) ApUraNa(Agamana)no upasaMhAra thavAnA kAraNe velAvalana(jalanI vRddhinuM vyAvartana)nI jema; jenI prakRtino adhikAra (puruSano abhibhava karavAno adhikAra) nivRtta thayo che evA puruSa(AtmA)ne te pratizrotagAmI hovAthI dararoja vadhato yoga hoya che. kahevAnuM tAtparya e che ke nadInA pUrano upasaMhAra thavAthI jema bharatInI vyAvRtti(oTa) dararoja pravarte che tema pratizrotagAmI hovAthI nivRttaprakRtyadhikAra (prakRtinA adhikAranI nivRttivALA) puruSane vadhato yoga pravarte che. 14-1pa apunardhadhaka AtmAne je yoga mAnyo che te dravyayoga che - e jaNAvAya che. samyagdarzanAdine pAmelA AtmAone je yoga prApta thAya che te bhAvayogasvarUpa e yoga nathI te jaNAvAya che- tat kriyAyogahetutvAd yoga ityucitaM vacaH / / mokSe'tidRDhacittasya bhinnagranthestu bhAvataH // 14-16 // taditi-tadvacaH kriyAyogasya sadAcAralakSaNasya hetutvAd yoga ityevamucitam, asya dravyayogavattvAt / mokSe nirvANe / atidRDhacittasyaikadhArAlagnahRdayasya / bhinnagranthevidAritAtitIvrarAgadveSapariNAmasya tu bhAvato yogaH sambhavati / samyagdRSTehi mokSAkAGkSAkSaNikacittasya yA yA ceSTA sA sA mokSaprAptiparyavasAnaphaliketi tasyaiva bhAvato'yam / apunarbandhakasya tu na sArvadikastathApariNAma iti dravyata eveti / taduktaM-"bhinnagranthestu yaprAyo mokSe vitta bhave tanu / tasya tatparva veda rogo rono di mAvataH chA" rUti 194-1ddA "kriyA svarUpa yoganuM kAraNa hovAthI te yoga che tethI te vacana ucita che. mokSamAM atyaMta daDhacittavALA evA graMthibheda karanArA AtmAone to bhAvayoga hoya che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke, apunabaMdhakadazAne pAmelA zAMta ane udAtta AtmAonuM devapUjArirUpa anuSThAna, sadAcArasvarUpa kriyAyoganuM kAraNa hovAthI yoga che. A vacana ucita che. kAraNa ke apunarbandhaka AtmAone dravyayoga hoya che. bhaviSyamAM bhAvanuM kAraNa banavAnA kAraNe e dravyayoga che. AthI samajI zakAze ke apunabaMdhaka AtmAone temanAM ucita anuSThAno yoganAM kAraNa hovAthI yogarUpa manAya che. paraMtu mokSanA viSayamAM jemanuM citta atyaMta daDha che arthAt jemane hRdayamAM eka mokSanI ja dhArA(raDha) lAgI che; evA bhinnagraMthivALA AtmAne bhAvathI yoga manAya che. rAgadveSanI atitIvra pariNatine graMthi kahevAya che. ene bhedI nAkhanArA samyagdaSTi AtmAone bhAvathI yoga hoya che. kAraNa ke niraMtara mokSanI AkAMkSAthI pUrNa cittavALA AtmAonI 246 apunarbandhaka batrIzI
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ (samyagdaSTionI) je je ceSTA che te te badhI ja ceSTAo aMte mokSaprAptinA phaLavALI che. tethI samyagdaSTi AtmAone ja bhAvathI yoga hoya che. apunabaMdhaka AtmAone mokSanI icchAsvarUpa pariNAma sarvadA hoto nathI tethI temane dravyathI ja yoga hoya che. A vAtane jaNAvatAM yogabiMdumAM jaNAvyuM che ke je kAraNathI atyaMta tIvra evA rAgadveSanA pariNAma svarUpa graMthinuM jemaNe vidAraNa karyuM che evA samyagdaSTi AtmAnuM citta ghaNI vAra mokSamAM hoya che ane zarIra saMsAramAM hoya che. tethI temano e badho ja (dharma, artha vagere saMbaMdhI) yoga (vyApAra) ahIM yoganI vicAraNAmAM bhAvathI ja yoga manAya che. AthI samajI zakAze ke samyagdaSTi AtmAonAM temane ucita evAM anuSThAno mokSanI sAthe AtmAne joDI ApatAM hovAthI (mokSe lonanA) yogasvarUpa (bhAvayoga) che ane apunabaMdhaka avasthAne pAmelA AtmAone temane ucita anuSThAno sadAcArasvarUpa yoganuM kAraNa banatAM hovAthI (vivAdetutvAka) yoga tarIke (dravyayoga) manAya che. 14-16ll samyagdaSTi AtmAne dharma ane arthAdi vyApAra yogasvarUpe pariName che : A vAta daSTAMtathI bhAvita karAya che anyasaktastriyo bhartRyogo'pyazreyase yathA / tathA'muSya kuTumbAdivyApAro'pi na bandhakRt // 14-17 // anyeti-anyasmin svabhartRvyatirikta puMsi saktAyA anuparatariraMsAyAH striyo yoSitaH / bhartRyogo'pi patizuzrUSaNAdivyApAro'pi / yathA'zreyase pApakarmabandhAya / tathA'muSya bhinnagrantheH / kuTumbAdivyApAro'pi na bandhakRt / puNyayoge'pi pApapariNAmena pApasyeva bandhavadazubhakuTumbacintanAdiyoge'pi zuddhapariNAmena sadanubandhasyaivopapatteH / taduktaM-"nAryA yathA'nyasaktAyAstatra bhAve sadA sthite / tadyogaH pApabandhazca tathA mokSe'sya dRzyatAm / / 1 / / na ceha granthibhedena pazyato bhAvamuttamam / itareNAkulasyApi tatra vitta na nAyate III II94-17nA parapuruSamAM Asakta strIno patinI sevAdi svarUpa yoga paNa jema kalyANa mATe thato nathI, tema jeoe graMthino bheda karyo che evA A bhinnagraMthika AtmAone kuTuMbaparipAlanAdi vyApAra paNa karmanA baMdhane karanAro banato nathI." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke, potAnA patine choDIne bIjA puruSamAM Asakta evI avirata maithunanI icchAvALI strI, potAnA patinI zuzruSA-sevA bhakti vagere svarUpa vyApAra (kArya kare topaNa te jema pApakarmanA baMdha mATe thAya che tema graMthibheda karanArA AtmAne kuTuMbano vyApAra paNa karmanA baMdha mATe thato nathI. puNyakarmano yoga hovA chatAM pApanA pariNAmathI jema pApano ja baMdha thAya che tema azubha kuTuMbAdinA paripAlanano yoga hovA chatAM zuddha pariNAmathI sadanubaMdha ja thAya eka parizIlana 247
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ che, paraMtu azubhayogathI azubha anubaMdha thato nathI. strI potAnA patinI je kAMI zuzruSAdi kare che te tenA mATe ucita hovAthI puNyayoga(zubhayoga) che, paraMtu parapuruSamAM te Asakta hovAthI tenA pariNAma azubha che. e pariNAmanA yoge te strIne puNyayogamAM paNa azubhabaMdha thAya che. A viSayamAM "yogabiMdumAM jaNAvyuM che ke anya puruSamAM Asakta evI strIne; maithunanI prabaLa icchAnA kAraNe te parapuruSamAM ja tenuM citta sadA ramatuM hovAthI, svapatinA (bhAvathI parapuruSanA) viSayamAM zuzruSAdi svarUpa yoga ane pApano baMdha thAya che tema graMthibheda karanAra AtmAne kuTuMbaparipAlanAdi vyApAra paNa mokSanA viSayamAM nirjarAsvarUpa phaLane ApanAro samajavo. graMthi(rAgadveSanI tIvra pariNati)no bheda thavAthI uttama evA mokSa svarUpa bhAvane sArI rIte jonAra AtmAne; karmanI vicitra pariNatine laIne kuTuMbAdinA pratibaMdhathI AkuLa (2) hovA chatAM mokSamAM citta utpanna thatuM nathI - evuM banatuM nathI arthAt bane ja che. anyathA. jo evuM na bane to paramArthathI e AtmAe uttamabhAva-mokSanuM nirIkSaNa ja karyuM nathI - ema mAnavuM paDe. karmayoge AvI paDelA te te bhAvo; uttama bhAvonuM nirIkSaNa karanArAone mokSanA cittano bAdha karanArA banatA nathI. II14-17thI upara jaNAvyA mujaba bhinnagraMthika AtmAone kuTuMbaparipAlanAdino vyApAra nirjarArUpa phaLanuM kAraNa kema bane che - te jaNAvAya che nijAzayavizuddhau hi bAjho heturakAraNam / zuzrUSAdikriyA'pyasya zuddhA zraddhAnusAriNI // 14-18 // nijeti-nijAzayavizuddhau hi satyAM / bAhyo hetuH kuTumbacintanAdivyApAraH / akAraNaM karmabandhaM prati bhavahetUnAmeva pariNAmavizeSeNa mokSahetutvena pariNamanAd "je jattiyA ya heU bhavassa te tattiA ya mukkhassa" iti vacanaprAmANyAt / nanu kimekena zubhapariNAmena ? kriyAyA api mokSakAraNatvAttadabhAve tasyAkiJcitkaratvAdityata Aha-zuzrUSAdikriyA'pyasya samyagdRzaH / zuddhazraddhAnusAriNI jinavacanaprAmANyapratipattyanugAminI / parizuddhohApohayogasya hi prakRterapravRttivirodhiprakRtiyogAbhyAM samyaganuSThAnavandhyakAraNatvAttenaiva tadAkSipyata iti bhAvaH / taduktaM-"cAru vaitadyato hyasya tathohaH sampravartate / etadviyogaviSayaH zuddhAnuSThanabhAk sa yat / / 1 / / prakRterAyatazcaiva nApravRttyAdidharmatAm / tathA vihAya ghaTate Uho'sya vimalaM manaH / / 2 / / sati cAsmin sphuradratnakalpe sattvolbaNatvataH / bhAvastaimityataH zuddhamanuSThAnaM sadaiva hi // 3 // " [yogabindu 206-7-8] nanu samyagdRSTiparyantamanyatra dravyayoga evocyate kathamatra bhAvato'yamukta iti ceccAritrapratipanthinAmanantAnubandhinAmapagame tadguNaprAdurbhAvaniyama iti nizcayAzrayaNAdalpatadavivakSApareNa vyavahAreNa tvatrAyaM neSyata eva / "etacca yogahetutvAdyoga ityucitaM vacaH / mukhyAyAM pUrvasevAyAmavatAro'sya kevalam / / 1 / / " [yogabindu 209] ityanenApunarbandhakAtizayAbhidhAnaM tu 248 apunarbandhaka batrIzI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ samyagdRzo naigamanayazuddhiprakarSakASThApekSamiti na kazcidvirodha iti vibhAvanIyaM sudhIbhiH / / 14-18 // potAnA AzayanI vizuddhi hote chate karmabaMdhanI pratye bAhya hetu; kAraNa banatA nathI. A bhinnagraMthika samakitadaSTi AtmAnI zuzruSAdi kriyA paNa zuddha zraddhAne anusaranArI che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke rAgadveSanI tIvrapariNatino bheda thavAthI te AtmAno potAno Azaya(pariNAma) zuddha bane che. e AzayanI zuddhine laine kuTuMbaciMtAdi svarUpa vyApAra azubha karmabaMdhanuM kAraNa banato nathI. kAraNa ke A pUrve (graMthibheda pUrve) e vyApAra bhavanuM kAraNa banato hovA chatAM graMthibheda thavAnA kAraNe have te mokSanA kAraNa svarUpe pariName che. "je jeTalA pramANamAM bhavanA hetu che te teTalA pramANamAM mokSanAM kAraNa che." - A vacana pramANa hovAthI jIvavizeSane saMsAranAM kAraNa paNa mokSanAM kAraNa svarUpe pariName che. ahIM AvI zaMkA nahi karavI joIe ke - "ekalA zubha pariNAmathI zuM? kAraNa ke mokSanI pratye kriyA paNa kAraNa che. tethI bhinnagraMthivALA AtmAne zubha pariNAma hovA chatAM zubhakriyAno abhAva hovAthI te pariNAma akiMcitkara che.' - A zaMkAnuM samAdhAna karatAM zlokanA uttarArdhamAM jaNAvyuM che ke - A samyagdaSTi AtmAonI zuzruSAdi kriyA paNa zrI jinavacananA prAmANyano svIkAra karAvanArI zuddha koTinI hoya che. kAraNa ke pUrve jaNAvyA mujaba prakRti-karma upara AtmApuruSano adhikAra hovAthI arthAt AtmA-puruSano abhibhava karavA svarUpa prakRtino adhikAra nivRtta thavAthI ane prakRtivirodhI yoga prApta thavAthI samyagdaSTi AtmAne parizuddhohApohayoganI prApti thatI hoya che. e yogathI ja zuzruSAdi kriyAyogano AkSepa thAya che. e yoga (kApoda) ja kriyAne kheMcI lAve che. kAraNa ke parizuddha UhApoha; samyaganuSThAnanuM avaMdhya (cokkasa phalaprada). kAraNa che. samyaganuSThAnanA abhAvamAM parizuddha UhApohano paNa abhAva haze. kAryano abhAva kAraNanA abhAvane jaNAvanAro hoya che. A viSayanA nirUpaNa vakhate yogabiMdu graMthamAM jaNAvyuM che ke - bhinnagraMthivALAne A mokSanI abhilASAvALuM citta suMdara ja che. kAraNa ke bhavanA viyoganA viSayavALI vicAraNA te AtmAne svabhAvathI ja pravarte che. tenA yoge te zuddhAnuSThAna(zukUSA-dharmarAgAdinA kAraNe zravaNa-dharmakriyAdi)nuM pAtra hoya che. l/206ll kAraNa ke prakRti-karmanI nivRttAdhikAritAdi dharmatAne choDIne pUrvamAM bhinnagraMthivALA AtmAne nirmaLamanasvarUpa Uha saMgata nathI. paraMtu prakRtinI apravRjyAdi dharmavALI avasthAmAM ja e nirmaLa mana svarUpa Uha(vicAraNA) ghaTe che. 207. skurAyamAna ratna jevA nirmaLa mana svarUpa UhanI vidyamAnatAmAM AtmAnuM vIrya (utsAha) utkaTa hovAthI; bhavAbhinaMdIpaNAnA kSudratA, lAbharati, dInatAdi svarUpa cittadoSothI mana kSobha pAmatuM nathI. tethI dharmazAstrazuzruSAdisvarUpa anuSThAna, e AtmAne(bhinna graMthivALAne) sadAne mATe hoya che. kAraNa ke parizuddhohApodyoga zuddhAnuSThAnanuM avaMdhya kAraNa che. 208 A zuddha eka parizIlana 249
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuSThAna-bhinna graMthivALA AtmAne) mokSanuM kAraNa banatuM hovAthI te yoga che - A vacana ucita che. apunabaMdhakAdi AtmAonuM (bhinna graMthivALA na hovAthI) e anuSThAna yoga nathI. mAtra mukhya yogapUrvasevA hote chate temane zuddhAnuSThAnano avakAza che. mukhyayoga-pUrvasevA na hoya tyAre thanAruM zuddhAnuSThAna AbhAsarUpa hoya che - e yAda rAkhavuM. l20lI. upara jaNAvyA mujaba yogabiMdunA zlokanaMbara 208mAM terA yatava nApravRvidharmatAt Avo pATha che. teno akSarazaH artha upara jaNAvyo che. kahevAno Azaya e che ke anAdikALathI puruSa-AtmAnA zuddha svarUpane AcchAdita karavA svarUpa abhibhavane karavAnI ja pravRtti prakRtikarmanI che. aMzataH paNa e pravRtti dUra thAya tyAre prakRtine apravRttidharmA (nivRtyadhikAravALI) kahevAya che. apravRttidharmatA (apravRtti-adhikAranivRtti)nA kAraNe evI prakRtivALA AtmAne pUrve jaNAvyA mujaba vimalamanasvarUpa Uha saMgata thAya che. A vAtane anulakSI A batrIzInI TIkAmAM graMthakAra paramarSie "parapravRttividhipatiyogAbhyAm' A pramANe jaNAvyuM che. arthAt nAkanRtyavidharmatA ahIM "gAri' padathI prakRtinI virodhI prakRtino saMgraha karyo che. eno Azaya e che ke prakRtino AtmAbhibhava karavAno adhikAra nivRtta thaye chate pUrve jema AtmAnA guNo(zuddhasvarUpa)nuM AcchAdana prakRti karatI hatI, tema te karatI nathI. paraMtu uparathI e adhikArInI nivRttinA kAraNe AtmAnA guNonA aMzataH AvirbhAvamAM te sahAya kare che, je prakRtinA mULabhUta svabhAvanI virodhiprakRti che. A rIte prakRti(karma)nI apravRtti ane virodhI prakRti(svabhAva) : e baMnnenA yoge parizuddha UhApoha samyaganuSThAnanuM avaMdhyakAraNa bane che... ityAdi barAbara samajI levuM. ahIM evI zaMkA nahi karavI joie ke "yogabiMdu vagere graMthamAM dezaviratiguNasthAnakathI jayoganI prApti varNavI che. cothA guNasthAnaka sudhI to e yoganA kAraNabhUta dravyayoganI ja prApti varNavI che. to pachI ahIM cothA guNasthAnake samyagdaSTi AtmAne bhAvathI yoganI prApti kaI rIte varNavI che." kAraNa ke cAritranA virodhI evA anaMtAnubaMdhI kaSAyono apagama (anudaya) hote chate eTalA pramANamAM cAritrano AvirbhAva thAya che. A pramANe nizcayanayanA abhiprAyathI cothA guNasthAnake samyagdaSTi AtmAne yoganI prApti bhAvathI thAya che - ema jaNAvyuM che. cothA guNasthAnake mAtra anaMtAnubaMdhInA kaSAya svarUpa cAritramohanIyakarmano ja apagama thavAthI khUba ja alpapramANamAM cAritraguNano AvirbhAva hovAthI tenI vivaphA nahi karanArA evA vyavahAranayanI apekSAe to cothA guNasthAnake yogaprAptinI vivakSA karAtI ja nathI. yogabiMdunA zloka naMbara 209mAM upara jaNAvyA mujaba apunabaMdhakadazAmAM mukhya yogapUrvasevAne uddezIne je yoganI vAta jaNAvI che; te to samyagdaSTi AtmAone naigamananI apekSAe zuddhiprakarSa hoya che e jaNAvavA mATe apunabaMdhakonI vizeSatAne jaNAvanArI che. 250 apunarbandhaka batrIzI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyathA cothA guNasthAnake paNa vyavahAranayanI apekSAe mAtra dravyathI ja yogane varNavavAmAM Ave to apunabaMdhaka AtmA ane samyagdaSTi AtmA e bemAM yoganI vizeSatA jaNAze nahi. saMkSepamAM samajavuM hoya to ema samajavuM ke apunabaMdhaka AtmAonI apekSAe samyagdaSTi AtmAone yoganI prApti thAya che ane apunabaMdhaka AtmAone mukhya yogapUrvasevA hoya tyAre ... yoganA kAraNabhUta yoganI prApti thAya che. naigamanaya paristhara hovAthI vaktAnI che te apekSAne dhyAnamAM rAkhI sarva padArthono abhyAgama karAve che. tethI buddhimAnoe khUba ja upayogapUrvaka ahIM jaNAvelI vAtano vicAra karavo joIe. anyathA khUba ja spaSTa rIte pUrvAparakathanamAM virodha jaNAyA vinA nahIM rahe. pUrvAparakathanano te te apekSAe vicAra karavAthI graMthakArazrInA Azayane sArI rIte samajI zakAze. 14-18 A pUrve jaNAvelA yoganA viSayamAM ja enI pAramArthikatA je rIte saMgata thAya che, te jaNAvAya che- etannizcayavRttyaiva yadyogaH zAstrasaMjJinaH / tridhA zuddhAdanuSThAnAt samyakpratyayavRttitaH // 14-19 // etaditi-etadyaduktaM bhinnagranthereva bhAvato yoga iti nizcayavRttyaiva paramArthavRttyaiva na tu kalpanayA / yadyasmAcchAstreNaiva saMjJI tadvinA tvasaMjJivat kvApyarthe pravartamAno yastasya / tridhA vakSyamANaistribhiH prakAraiH / zuddhAniravadyAd / anuSThAnAdAcArAt / samyakpratyayenAtmaguruliGgazuddhyA svakRtisAdhyatAdyabhrAntavizvAsena vRttiH pravRttistato bhavatIti 94-12IL graMthino bheda jeNe karI lIdho che evA AtmAne bhAvathI yoga hoya che - A pramANe je kahyuM che, te paramArthathI ja che; kAlpanika nathI. zAstranA kAraNe ja je saMjJI che tevA AtmAne traNa prakAranA zuddha anuSThAnathI traNa prakAranA samyaphapratyayane AzrayIne yoganI prApti thAya che." - A zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya e che ke rAgadveSanI tIvra pariNati svarUpa graMthi che. teno jeoe bheda - nAza karyo che, evA AtmAone ja yoga hoya che - A vAta pUrve jaNAvI che, te paramArthavRttie che. kalpanAmAtrathI e vAta nathI, paraMtu vastusthitine anulakSIne che. kAraNa ke zAstranA ja kAraNe jeo saMjJI che evA AtmAone samyaka pratyayanI vRttithI zuddhAnuSThAna dvArA yoganI prApti thAya che. zAstrane AdhIna thaIne ja jeo pravarte che temane zAstrasaMzI kahevAya che. zAstranI AdhInatA vinA asaMzInI jema koI paNa viSayamAM pravartatA hoya temane yoganI prApti thatI nathI. asaMzI jIvone tathA prakAranA jJAnanA abhAve jema yoganI prApti thatI nathI tema zAstranI AdhInatA vinA je AtmAo potAnI icchA mujaba pravRtti kare eka parizIlana - 251
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ che temane paNa yoganI prApti thatI nathI. A rIte zAstrane AdhIna banI pravRttine nahi karanArA ane asaMzI : e bemAM koi vizeSa nathI. zAstrane AdhIna banI pravRttine karanArA zAstrasaMzI AtmAo traNa prakAranAM zuddha anuSThAno dvArA yogane prApta karatA hoya che. have pachI varNavAtAM e anuSThAno paNa; e AtmAo traNa prakAranA pratyayapUrvaka karatA hoya che. jenA vaDe bhaviSyamAM thanAra arthano nirNaya (nizcaya) thAya che, tene pratyaya kahevAya che. traNa prakAranA pratyayanuM varNana paNa AgaLa karAze. sAmAnya rIte je anuSThAna karavAnI dhAraNA hoya tenA viSayamAM AtmAno vizvAsa, pU. gurubhagavaMtano sahaja rIte prApta thanAro upadeza ane zubhasUcaka lakSaNo : A traNa prakAranA anukrame Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyaya che. A traNa rIte, je anuSThAna karavAno nirNaya karyo che - e anuSThAna potAthI banaze ke nahi, je karuM chuM te iSTasAdhana che ke nahi ane bhaviSyamAM te balavAna evA aniSTane to nahi Ape ne... ityAdino abhrAMtapaNe vizvAsa prApta thAya che. e vizvAsathI karAtA anuSThAnane samyakpratyayavRttithI karAtuM anuSThAna kahevAya che. Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyayanI vRttithI karAtAM anuSThAna, lokottara siddhinAM kAraNa bane che. saMsAranA artha-kAmAdi prasaMge je rIte AtmavizvAsAdino khyAla rakhAya che evI ja rIte lokottara mArganAM anuSThAno karatI vakhate AtmapratyayAdi dvArA vizvasta banI anuSThAna karAya to pravRttimAM khUba ja dRDhatA Ave che, je siddhinA dvAre pahoMcavA mATe khUba ja agatyanuM sAdhana che. Aje moTA bhAge enuM dhyAna rAkhavAnuM Avazyaka lAgatuM nathI. tethI sAdhanA khUba ja zithila bane che. / / 14-19 yoganI prApti mATe zAstrAdhInatAnI anivAryatAne jaNAvAya che-- zAstramAsannabhavyasya mAnamAmuSmike vidhau / sevyaM yadvicikitsAyAH samAdheH pratikUlatA / / 14-20 / / zAstramiti--AsannabhavyasyAdUravartimokSalAbhasya prANinaH / AmuSmike vidhau pAralaukike karmaNi / zAstraM mAnaM / dharmAdharmayoratIndriyatvena tadupAyatvabodhane pramANAntarAsAmarthyAd / ataH sevyaM sarvatra pravRtto puraskaraNIyaM na tu kvacidapyaMze'nAdaraNIyaM / yadyasmAd vicikitsAyA yuktyA samupapanne'pi mativyAmohotpannacittaviplutirUpAyAH / samAdhezcittasvAsthyarUpasya jJAnadarzanacAritrAtmakasya vA / pratikUlatA virodhitA'sti / artho hi trividhaH sukhAdhigamo duradhigamo'nadhigamazceti zrotAraM prati bhidyate / Adyo yathA cakSuSmatazcitrakarmanipuNasya rUpasiddhiH / dvitIyaH saivAnipuNasya / tRtIyastvandhasyeti / tatra prathamacaramayornAstyeva vicikitsA, nizcayAdasiddhezca / dvitIye tu dezakAlasvabhAvaviprakRSTe dharmAdharmAdau bhavantI sA mahAnarthakAriNI / yadAgamaH - " vitigiMchaM samAvanne NaM appANe NaM No lahati samAhiM" / apunarbandhaka batrIzI 252
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ atazcittazuddhyarthaM zAstramevAdaraNIyamiti bhAvaH / yata uktaM-"malinasya yathAtyantaM jalaM vastrasya zodhanam / anta:varAranaca tathA zAstra vidurvadhA: 1/9." I94-20| paralokanI sAdhanA karavAmAM Asannabhavyane zAstra pramANa che. tethI sarvatra mokSanI sAdhanAmAM zAstranI ja sevA karavI joie. kAraNa ke samAdhimAM vicikitsAnA kAraNe pratikULatA thAya che." A pramANe vIsamA zlokano sAmAnyartha che. kahevAno Azaya e che ke mokSanI prApti jene dUra nathI evA Asannabhavya AtmAne paralokasaMbaMdhI pravRtti - nivRttisvarUpa kArya aMge zAstra ja pramANa che. AtmapariNatisvarUpa dharma ane adharma atIndriya hovAthI tenA upAyane jaNAvavAnuM sAmarthya zAstrane choDIne bIjA koI pramANamAM nathI. tethI mokSamArganI sAdhanAmAM dareka sthAne zAstrane ja AgaLa(pradhAna) karavuM joie. paraMtu koI paNa aMzamAM teno(zAstrano) anAdara karavo nA joIe. zAstra pratye Ama to anAdara karavAnuM kharI rIte koI kAraNa nathI. paraMtu ajJAnAdinA kAraNe ane khAsa to vicikitsAnA kAraNe zAstra pratye anAdara thAya che. buddhinA vyAmohathI citta vihuta bane che. yuktithI saMgata evA paNa arthamAM buddhinA vyAmoha(eka jAtanI mUDhatA)nA kAraNe thayelI cittavihutisvarUpa ahIM vicikitsA che. cittanI nirNAyaka zaktinA abhAve citta, e viskutinA kAraNe atyaMta asthira bane che. ene laIne cittanI svasthatA svarUpa samAdhi athavA to jJAnadarzanacAritrasvarUpa samAdhine khUba ja hAni pahoMce che. te kAraNe vicikitsA aMte samAdhi mATe pratikULa bane che. arthAtu vicikitsA ane samAdhi : e beno virodha che. vicikitsAnI sAthe samAdhinuM astitva zakya nathI. vicikitsAno viSaya darzAvavA graMthakArazrI pharamAve che ke artha(padArtha) traNa prakAranA che. sukhethI(anAyAse) jenuM jJAna(adhigama) thAya che - te sukhAdhigama artha che. duHkhethI(adhika prayatna) jenuM jJAna thAya te duradhigama artha che ane trIjo artha e che ke jenuM jJAna karavAnuM zakya nathI. zrotAone AzrayIne eka ja artha A rIte traNa vibhAgamAM vibhakta bane che. koI eka artha(padArtha) koInA mATe sukhAdhigama bane che. e ja artha koInA mATe duradhigama bane che; to e ja artha koInA mATe anadhigama bane che. eka rUpanA viSayamAM ja A rIte vicArIe to samajI zakAze ke jeo AMkhe dekhI zake che ane citrakarmamAM nipuNa che; temane rUpanI siddhi sukhAdhigama svarUpa che. jeo anipuNa che temane te siddhi daradhigama che. ane jeo aMdha che temane te siddhi anadhigama svarUpa che. AvI rIte zrotAonI apekSAe arthamAtra traNa prakArano che. A traNa prakAranA arthasthaLe prathama prakAranA sukhAdhigamanA viSayamAM nizcaya hovAthI 'vicikitsAno saMbhava nathI. trIjA prakAranA anadhigamanA viSayamAM arthanI siddhi ja na eka parizIlana 253
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ hovAthI vicikitsA'no saMbhava nathI. paraMtu deza, kALa ane svabhAvathI viprakRSTa evA dharma ane adharmanA viSayamAM arthanI duradhigamatAnA kAraNe mahAnarthane karanArI vicikitsA thAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke duradhigama arthanA viSayamAM vicikitsA thavAno saMbhava che. te mahAna anarthane karanArI che. dharma ane adharmano nirNaya karavAmAM deza, kALa ane svabhAvano saMnikarSa upayogI bane che. sAmAnya rIte padArthamAtranA nirNaya mATe yogyadeza yogyakALa ane yogyasvabhAva upayogI bane che. ucita dezakALAdi na hoya to padArtha duradhigama bane che. dharma ane adharmanA nirNaya mATe paNa yogyadezAdinI apekSA che. bhAvitadeza hoya, suSamAdikALa hoya ane Rju-prAjJasvabhAva hoya to dharmAdino nirNaya karavAnuM saraLa bane che. anyathA evA dezAdithI dUra hoie to tevo nirNaya thaI zakato nathI. AvA saMyogomAM upara jaNAvyA mujaba vicikitsA thAya che, je mahAna anarthanuM kAraNa bane che. A pramANe AgamamAM paNa jaNAvyuM che ke vicikitsAne prApta karanAra AtmAne samAdhi(cittanI svasthatAdi) prApta thatI nathI. AthI spaSTa che ke cittanI zuddhi mATe zAstrano ja Adara karavo joie. A vAtane jaNAvatAM (yogabiMdumAM) pharamAvyuM che ke malina evA vastrane zuddha karavA mATe jema jala atyaMta kAraNa che, tema cittasvarUpa ratnane zuddha banAvavA mATe zAstra atyaMta upayogI sAdhana che - ema vidvAno jANe che. vastrane zuddha banAvavA mATe jalanI keTalI AvazyakatA che - ene jeo samajI zake che temane cittanI zuddhi mATe zAstrAdhInatAnI paramAvazyakatA samajatAM vAra nahi lAge. pANI vinA jema kapaDAM cokhkhAM nahIM thAya, tema zAstrAdhInatA vinA cittaratna paNa zuddha nahIM thAya. //14-2vA anuSThAnanA traNa prakAra jaNAvAya che viSayAtmAnubandhaistu tridhA zuddhaM yathottaram / pradhAnaM karma tatrAdyaM muktyarthaM patanAdyapi // 14-21 // viSayeti-viSayeNa gocareNa, AtmanA svarUpeNa, anubandhena tUttaratrAnuvRttilakSaNena / zuddhaM / tridhA trividhaM / karma anuSThAnaM / yathottaraM pradhAnaM, yadyata uttaraM tattadapekSayA pradhAnamityarthaH / tatrAdyaM viSayazuddhaM karma / muktyarthaM mokSo mamAto bhUyAditIcchayA janitaM / patanAdyapi bhRgupAtAdyapi / AdinA zastrapATanagRdhapRSTharpaNAdiH svaghAtopAyaH parigRhyate kiM punaH zeSaM svAhiMsakamityapizabdArthaH / / 14-21 // viSaya, AtmA ane anubaMdhathI zuddha (arthAt viSayazuddha AtmasvarUpa) zuddha ane anubaMdha zuddha prakArathI) anuSThAna traNa prakAranAM che. jenAthI je uttara(AgaLa) che tenI apekSAe te pradhAna che. A traNamAM prathama viSayazuddha je anuSThAna che te mokSane prApta karavAnA AzayathI parvata uparathI paDavA vagere svarUpa paNa che - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. 254 apunarbandhaka batrIzI
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azaya e che ke anuSThAnanA traNa prakAra che. viSayazuddha anuSThAna, svarUpazuddha anuSThAna ane anubaMdha zuddha anuSThAna. jeno viSaya-uddeza zuddha che te viSayazuddha anuSThAna che. jenuM svarUpa zuddha che te svarUpazuddha anuSThAna che ane uttaratra anuvartamAna (paraMparA-lagna) hovAthI je anuSThAna anubaMdhathI zuddha che te anubaMdhazuddha anuSThAna che. pUrva pUrva anuSThAnanI apekSAe uttara uttara anuSThAna pradhAna-mukhya(zreSTha) che. A traNa anuSThAnamAMnA prathama viSayazuddha anuSThAnanuM svarUpa zlokamAMnA aMtima pAdathI karyuM che. "A anuSThAnathI mane mokSa prApta thAo !" AvI icchAthI utpanna thayeluM je anuSThAna che - te viSayazuddha anuSThAna che. mokSanI utkaTa icchAnA kAraNe koI vAra ajJAnavaza parvata uparathI jhaMpApAta karavo; karavata vagere dvArA zarIrane kApI nAMkhavuM ane gIdha vagere pakSIone zarIra ApI devuM... vagere svaghAtanA upAya svarUpa te te anuSThAno thatAM hoya che, te paNa anuSThAno viSayazuddha che. to pachI je anuSThAna mokSanI icchAthI thayeluM hoya ane svaghAtanA upAya svarUpa na hoya to te anuSThAnanI viSayazuddhatA aMge pUchavAnuM ja zuM hoya? arthAta mokSanI tevA prakAranI icchAthI utpanna thayela svahiMsaka ane svAhiMsaka badhAM ja anuSThAna viSayazuddha anuSThAna che. ll14-21 svahiMsaka evuM paNa anuSThAna je kAraNathI "viSayazuddha manAya che; te jaNAvavApUrvaka bIjA anuSThAnanuM svarUpa jaNAvAya che- svarUpato'pi sAvadyamAdeyAzayalezataH / zubhametad dvitIyaM tu lokadRSTyA yamAdikam // 14-22 // svarUpata iti-svarUpata AtmanA / sAvadyamapi pApabahulamapi / AdeyAzayasyopAdeyamuktibhAvasya lezataH sUkSmamAtrAlakSaNAt / zubhaM zobhanametat / yadAha-"tadetadapyupAdeyalezabhAvAcchubhaM matam" / dvitIyaM tu svarUpazuddhaM tu / lokadRSTyA sthUlavyavahAriNo lokasya matena / yamAdikaM yamaniyamAdiyamAdirUpaM / yathA jIvAditattvamajAnAnAM pUraNAdInAM prathamaguNasthAnavartinAm / / 14-22 // "parvata uparathI jhaMpApAtAdi svarUpa anuSThAna(viSayazuddhAnuSThAna) svarUpathI sAvadya hovA chatAM mokSanA AzayalezathI zubha che. bIjuM svarUpazuddha-anuSThAna to lokadaSTie yama, niyama vagere svarUpa che." - A pramANe bAvIzamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che ke parvata uparathI jhaMpApAtAdi svarUpa je AtmaghAtaka anuSThAno che te sAvadya-pApanI bahulatAvALAM hovA chatAM mokSanA AzayanI sUkSma mAtrA(aMza) hovAthI te anuSThAna zubha manAya che. A vAta(yogabiMdumAM zloka naMbara 21ranA uttarArdhathI paNa jaNAvAI che.)ne jaNAvatAM kahevAya che ke sAvadya evuM paNa A anuSThAna muktinI upAdeyatAnA bhAvanA leza eka parizIlana 255
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ (aMzathI) zubha manAya che. AthI samajI zakAze ke anuSThAnanuM bAhya svarUpa azuddha hovA chatAM mokSanA AzayalezathI tenuM AtyaMtara svarUpa zuddha bane che. bIjuM je svarUpazuddha anuSThAna che te sthUlavyavahArane karanArA evA lokonI dRSTie siddha yama-niyama vagere svarUpa che. prANAtipAta, asatya, caurya, maithuna ane parigrahathI sarvathA virAma pAmavA svarUpa pAMca yama che. zauca(bAhya ane AtyaMtara pavitratA), saMtoSa, tapa, svAdhyAya ane IzvaranuM dhyAna - A pAMca niyama che. yama ane niyama vagere svarUpa bIjuM "svarUpazuddha anuSThAna che. jIvAdi tattvane nahi jANanArA evA pUraNAdi tApasonI jema prathama guNasthAnake paNa lokadaSTie siddha A svarUpazuddha - anuSThAna hoya che. Azaya e che ke jIvAdi nava tattvanuM pAramArthika jJAna hoya to svarUpazuddha anuSThAna hoya che ja. paraMtu tenuM jJAna nahi hovA chatAM lokadaSTie pUraNatApasAdi saMsArathI virakta banI yama-niyamAdisvarUpa svarUpazuddha-anuSThAna prathama guNasthAnake paNa karatA hoya che. (14-2rA tRtIya anubaMdha zuddha-anuSThAnanuM svarUpa jaNAvAya che tRtIyaM zAntavRttyAdastattvasaMvedanAnugam / doSahAnistamobhUmnA nAdyAjjanmocitaM pare // 14-23 // tRtIyamiti-zAntavRttyA kaSAyAdivikAranirodharUpayA / tattvasaMvedanAnugaM jIvAditattvasamyakparijJAnAnugatam / ado yamAdyeva / tRtIyamanubandhazuddhaM karma / AdhAdviSayazuddhAnuSThanAt / tamobhUmnA AtmaghAtAdinibandhanAjJAnabAhulyena / doSahAnirmokSalAbhabAdhakaparihANirna bhavati / yata Aha-"AdyAnna doSavigamastamobAhulyayogata" iti / pare punarAcAryAH pracakSate ucitaM doSavigamAnukUlajAtyAdikulAdiguNayuktaM janma tato bhavati / ekAntaniravadye mokSe svarUpato'tIva sAvadyasya karmaNastasyAhetutve'pi muktIcchAyAH kathaJcit sArUpyeNa taddhetutvAttadvAratayA prakRtopayogAditi hyamISAmAzayaH / tadAha-"tadyogyajanmasandhAnamata eke pracakSate / muktAvicchApi yacchlAghyA tamaH kSayakarI matA / / tasyAH smntbhdrtyAnivananitya ti 194-2rUA. zAMtavRttithI thanAruM ane jIvAditattvanA saMvedanathI yukta evuM yama-niyamAdisvarUpa anuSThAna ja anubaMdhazuddha trIjuM anuSThAna che. viSayazuddha prathama anuSThAnathI tenI ajJAnabahulatAthI doSahAni thatI nathI. "viSayazuddha-anuSThAnathI doSahAni mATe anukULa evo janma maLe che." ema keTalAka AcAryabhagavaMto mAne che. kahevAno Azaya spaSTa che ke kaSAya ane viSayanA vikAranA nirodha svarUpa zAMtavRttithI je anuSThAna thAya che te anuSThAna; jo jIva ane ajIva vagerenA tattva(svarUpa)nA sabhya rIte parijJAnane anusaranAruM hoya to anubaMdhazuddhaanuSThAna bane che. 256 apunarbandhaka batrIzI
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnya rIte samajI zakAya che ke pUrvanAM baMnne anuSThAno karatAM A trIjuM anuSThAna utkRSTa che. kaSAya ane viSayanA vikArathI sahita anuSThAna mokSanuM kAraNa nahIM ja bane. tema ja mokSanI prApti mATe jIvAdi tattvonuM samyagu parijJAna paNa hovuM joie. jene mokSanI prApti thavAnI che te jIvanuM ja tattva ApaNane parijJAta na hoya ane tenAthI viruddha achavAdinuM paNa tattva ApaNane parijJAta na hoya to evA ajJAnanA kAraNe paNa mokSanI prApti nahIM thAya. tethI mokSa sAdhaka anuSThAna jIvAdi tattvonA samyapha parijJAnane anusaranAruM hovuM joIe. ajJAnapUrvakanAM anuSThAno mokSasAdhaka nathI tema ja viSaya-kaSAyanA vikArasahita anuSThAno paNa mokSa sAdhaka nathI. traNeya anuSThAnanuM phala varNavavA mATe prathama viSayazuddha anuSThAnanuM phaLa A zlokanA uttarAddha dvArA jaNAvAya che. prathama viSayazuddha-anuSThAnathI mokSanI prAptimAM bAdhaka evA rAgAdi doSonI hAni thatI nathI. kAraNa ke viSayazuddha-anuSThAna vakhate AtmahatyAdinA kAraNabhUta evA ajJAnanuM pramANa bahu ja hoya che. yogabiMdumAM paNa e vAta jaNAvatAM pharamAvyuM che ke "Adya evA(viSayazuddha) anuSThAnathI doSono vigamathato nathI. kAraNa ke e vakhate ajJAnasvarUpa aMdhakAranI bahulatA hoya che." A viSayamAM bIjA AcAryabhagavaMto kahe che ke viSayazuddha anuSThAnathI mokSane prApta karavAmAM avarodhaka doSonA vigama mATe anukULa evA jAti-kulAdi guNothI yukta janmanI prApti thAya che. emano Azaya e che ke; mokSa ekAMte niravadya che. svarUpane AzrayIne atyaMta sAvadya evuM viSayazuddha-anuSThAna mokSanuM te svarUpe kAraNa nathI. paraMtu mokSasAdhaka anuSThAna vakhate, jema mokSanI IcchA hoya che tema A viSayazuddha-anuSThAna vakhate paNa mokSanI icchA hovAthI mokSa sAdhaka anuSThAnanuM kathaMcit (kaMika aMze) viSayazuddha-anuSThAnamAM sAmya hovAthI te mokSanI pratye kAraNa bane che. jethI upara jaNAvyA mujaba mokSabAdhaka doSonA vigamane anukULa evA janmane prApta karAvavA dvArA viSayazuddha anuSThAna mokSanI prAptimAM upayogI bane che. A vAtane jaNAvatAM yogabiMdumAM jaNAvyuM che ke - A viSayazuddha-anuSThAnathI doSanA vigama mATe ucita evA jAti, kuLa ane saMskArAdi guNayukta janmanuM saMdhAna (prApti) thAya che - A pramANe keTalAka AcAryabhagavaMto kahe che. muktinI icchA paNa je kAraNathI ajJAnano kSaya karanArI manAya che, tethI te glAdhya che. sarva rIte mukti kalyANarUpa hovAthI viSayazuddha-anuSThAna tenA mATe atyaMta visadaza che. AthI te muktinI pratye kaI rIte kAraNa bane ? sadaza(samAna) bhAva ja sadazanuM kAraNa bane che... ityAdi barAbara samajI levuM. 14-2all hAzayanevAha viSayazuddha-anuSThAnathI mokSanI prApti je kAraNe thatI nathI te zlokamAM ja jaNAvIne dvitIya svarUpazuddha-anuSThAnanuM phaLa jaNAvAya che- eka parizIlana 257
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ muktIcchA'pi satAM zlAghyA na muktisadRzaM tvadaH / dvitIyAt sAnuvRttizca sA syAd darduracUrNavad // 14-24 // muktIcchApIti-dvitIyAt svarUpazuddhAnuSThanAt / sAnuvRttizca uttarAtrApyanuvRttimatI ca / sA doSahAniH syAt / darduracUrNavanmaNDUkakSodavat / niranuvRttidoSavigame hi gurulAghavacintAdRDhapravRttyAdikaM hetustadabhAvAccAtra sAnuvRttireva doSavigama iti bhAvaH / taduktaM-"dvitIyAddoSavigamo na tvekAntAnubandhavAn / gurunAvintari na yattatra niyorAta: chA" I94-24o. muktinI IcchA paNa sajjano mATe glAdhya koTinI che. A viSayazuddha-anuSThAna muktisadaza(sarva rIte kalyANakArI) nathI. bIjA svarUpazuddha-anuSThAnathI deDakAnA cUrNanI jema doSanI parihAni(doSanigama) anuvRttivALI thAya che." - A pramANe covIzamA zlokano artha che. zlokanA pUrvAddhano Azaya A pUrvenA zlokanI TIkAmAM jaNAvyo che ke mukti mATe kriyAanuSThAna ja nahi paraMtu tenI(mokSanI) icchA paNa glAdhya koTinI manAya che. tethI sarvathA kalyANakArI jenuM svarUpa che; evA mokSanI apekSAe viSayazuddha anuSThAna samAna na hovAthI tenAthI mokSanI prApti nahIM thAya. A zlokanA uttarArdhamAM bIjA svarUpazuddha-anuSThAnanuM phaLa varNavatAM pharamAvyuM che ke bIjA svarUpazuddha e anuSThAnathI mokSabAdhaka doSonI parihANi thAya che. paraMtu te doSahAni deDakAnA cUrNanI jema bhaviSyamAM doSanI anuvRttivALI hoya che. deDakAnA zarIranuM cUrNa thayA pachI paNa kAlAMtare varasAda vagerenA saMyoge enAthI deDakA utpanna thAya che. tevI ja rIte svarUpazuddhaanuSThAnathI mokSabAdhaka rAgAdi doSonI hAni thayA pachI paNa kAlAMtare viSaya-kaSAyanA sAmAnya paNa nimitto maLatAM pharI pAchA doSo utpanna thatA hoya che. tethI bIjA svarUpazuddha-anuSThAnathI je doSahAni thAya che te anubaMdhazaktithI doSanI anuvRttivALI che. doSanI anuvRttithI rahita evA doSavigamanI pratye gurulAghavanI ciMtA (vicAraNA) ane daDha pravRtti vagere kAraNa che. ahIM svarUpazuddha anuSThAna vakhate e kAraNano abhAva hovAthI anuvRttivALo ja doSanigama thAya che. anuSThAna karatI vakhate enAthI kayo moTo athavA nAno guNa ane doSa prApta thaze enI vicAraNAne gulAghavaciMtA kahevAya che. mananI svasthatApUrvakanI phaLanI prApti paryata aviratapaNe karAtI akhaMDa pravRttine daDhapravRtti kahevAya che. A pramANe yogabiMdumAM paNa jaNAvyuM che ke - "dvitIya svarUpazuddha-anuSThAnathI doSavigama thAya che, paraMtu te uttaratra ekAMte anubaMdhavALo (TakI rahenAro-AtyaMtika-bhaviSyamAM doSanA udgama vinAno) hoto nathI. kAraNa ke tyAM cokkasapaNe guru-lAghavanI ciMtA vagere hotA nathI." svarUpazuddhaanuSThAnasthaLe tevA prakArano viveka hoto nathI. mAtra kAyAnI pradhAnatAe anuSThAna thatuM hoya 258 apunarbandhaka batrIzI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. tethI tevA prakArano AtyaMtika doSano vigama thato nathI. anyatra paNa A viSayamAM jaNAvyuM che ke mAtra kAyAnI kriyA vaDe thanAro doSano vigama deDakAnA cUrNa jevo thAya che. jemAMthI bhaviSyamAM nimitta maLatAM deDakAnI jema doSono udbhava thAya che. 14-24 // svarUpazuddha-anuSThAnathI AtyaMtika doSano vigama thato nathI tethI te kevuM che te jaNAvavApUrvaka tRtIya anubaMdhazuddha-anuSThAnanuM phaLa varNavAya che-- kurAjavapraprAyaM tannirvivekamidaM smRtam / tRtIyAt sAnubandhA sA gurulAghavacintayA // 14- 25 // kurAjeti - tattasmAtsAnuvRttidoSavigamAd / ado dvitIyamanuSThAnaM / nirvivekaM vivekarahitaM / kurAjavapraprAyaM kutsitarAjAdhiSThitanagaraprAkAratulyaM / tatra luNTAkopadravasyevAtrAjJAnadoSopaghAtasya durnivAratvAditi bhAvaH / tRtIyAdanubandhazuddhAnuSThAnAt / sA doSahAniH sAnubandhA uttarottaradoSApagamAvahA / ata eva doSAnanuvRttimatI / taduktaM - " tRtIyAddoSavigamaH sAnubandho niyogataH / gurulAghavacintayetyupalakSaNameSA" pravRttvAre: ||14-25|| "tethI (svarUpazuddha-anuSThAnathI AtyaMtika doSavigama na thavAthI) A bIjuM svarUpazuddhaanuSThAna vivekathI rahita, kharAba rAjAnA nagaranA killA jevuM che. gurulAghavanI ciMtAnA kAraNe anubaMdha-zuddhAnuSThAnathI te doSanI hAni anubaMdhavALI bane che." - A pramANe pacIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke bIjA svarUpazuddha-anuSThAnathI doSanI anuvRttivALo doSano vigama thavAthI e anuSThAna vivekathI rahita che ane jeno rAjA kharAba che evA nagaranA killA jevuM che. kutsita-niMdanIya rAjAthI adhiSThita je nagara che te bAhyadRSTie killAthI game teTaluM surakSita jaNAtuM hoya topaNa tyAMno rAjA ja kharAba hovAthI lUMTArA vagereno upadrava satata hovAnA kAraNe killAno koi artha raheto nathI. AvI ja rIte svarUpazuddha anuSThAna (yamAdi svarUpa) bAhyadRSTie zuddha dekhAtuM hovA chatAM tyAM ajJAnasvarUpa doSanA kAraNe anuSThAna vivakSita phaLane ApavA samartha banatuM nathI. 'jenuM je phaLa che e ene jana Ape' to ethI bIjI kai viTaMbanA hoya ? tRtIya anubaMdhazuddha-anuSThAnathI te doSanI hAni anubaMdhavALI thAya che. uttarottara doSanA apagamane vahana karanArI e doSahAni doSanI anuvRttithI rahita hoya che. yogabiMdumAM paNa te pramANe jaNAvyuM che ke 'trIjA svarUpazuddha-anuSThAnathI niyame karI anubaMdhavALo doSavigama thAya che.' sAnubaMdha (uttarottara anuvRttivALA) doSavigamanA kAraNa tarIke A zlokanA chellA pAdamAM guru-lAghavanI ciMtAne varNavI che. sAmAnya rIte trIjA prakAranA anubaMdhazuddhaanuSThAnasthaLe anuSThAnakartA te anuSThAnathI kayA guNanI prApti thaze ane kayA doSano saMbhava che enI cokkasa ciMtA kare che. tethI adhika-guNavALA ane adhikadoSathI rahita anuSThAnanA eka parizIlana 259
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcaraNathI sAnubaMdha doSanI hAni thAya che. gulAghavanI ciMtAthI ane daDhapravRtti vagerethI doSanI hAni sAnubaMdha thatI hovAthI ahIM "ttAdhavadhinnA' A padathI daDha pravRtti vagerenuM paNa grahaNa karavuM joie. mananI daDhatApUrvakanI pravRttimAM eka jAtanuM sAtatya hoya che, je uttarottara anekagaNA phaLanuM (doSavigamAtmaka phaLanuM) kAraNa bane che. gulAghavaciMtA, prakRSTa abhilASa, daDha pravRtti, sAtatyapUrNa pravRtti ane titikSAdi sAnubaMdha (uttarottara pravartanAra) doSavigamanAM kAraNa che. anubaMdha zuddha anuSThAnathI ja e zakya bane che. 14-2pA trIjA anubaMdhazuddha-anuSThAnanuM mahattvadaSTAMtathI samajAvIne emAM svasaMmati jaNAvAya che gRhAdyabhUmikAkalpamatastat kaizciducyate / udagraphaladatvena matamasmAkamapyadaH / / 14-26 // gRheti-ataH sAnubandhadoSahAnikaratvAt / tat tRtIyamanuSThAnaM / kaizcittIrthAntarIyai hasyAdyabhUmikA dRDhapIThabandharUpA tatkalpam tattulyaM / udagraphaladatvenodAraphaladAyitvena tasya / ada etaduktamasmAkamapi mataM / yathA hi gRhAdyabhUmikAprArambhadAya noparitanagRhabhaGgaphalaM sampadyate, kiM tu tadanubandhapradhAnam, evaM tattvasaMvedanAnugatamanuSThAnamuttarottaradoSavigamAvahameva bhavati, na tu kadAcanApyanyathArUpamiti / / 14-26 / / zlokArtha spaSTa che ke - "anubaMdhazuddha-anuSThAna sAnubaMdha evI doSanI hAnine karanAruM hovAthI tene gRhanA pAyA jevuM keTalAka anyadarzanakAro varNave che - te amane paNa mAnya che. kAraNa ke A anuSThAna zreSTha phaLane ApanAruM che. kahevAno bhAva e che ke keTalAka darzanakAroe A trIjuM anuSThAna gharanA pAyA jevuM varNavyuM che. ghara bAMdhatI vakhate gharano pAyo majabUta hoya to tenI upara kareluM gharanuM bAMdhakAma paDI jatuM nathI. paraMtu eka pachI eka mALa bAMdhI zakAya che. anyathA pAyo ja jo daDha na hoya to tenI upara bAMdheluM ghara paDI javA svarUpa ja phaLane ApanAruM bane che. AvI ja rIte trIjuM anubaMdhazuddha-anuSThAna uttarottara doSavigamane dhAraNa karanAruM ja bane che, kAraNa ke tattvasaMvedanathI te anugata hoya che. tattvasaMvedanasvarUpa pAyo majabUta hovAthI sarvadA anubaMdha zuddha-anuSThAna doSavigamane vahana karanAruM ja hoya che. kyAre paNa te anuSThAna doSavigamanA abhAvavALuM hotuM nathI. gharanA pAyAnuM mahattva jemane samajAya che temane trIjA anuSThAnanuM mahattva samajAvavAnI jarUra nathI. teo jAte tene samajI zake che. AthI samajI zakAze ke gulAghavanI ciMtA vagere kAraNe anubaMdhazuddha-anuSThAna zreSTha phaLane ApanAruM bane che. sarvathA doSono dhvaMsa thayA vinA mokSanI prApti thatI nathI ane sarvathA doSono dhvaMsa ekamAtra anubaMdhazuddha-anuSThAnathI ja zakya che - e yAda rAkhyA vinA cAle evuM nathI. ahIM e vicAravuM joIe ke A trividha anuSThAnamAM ApaNA Aje pravartatAM anuSThAno kyAM samAya che. A pUrve upara jaNAvelAM traNeya anuSThAnane anuSThAnasvarUpe varNavavAnuM eka 260 apunarbandhaka batrIzI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ mukhya kAraNa mokSano Azaya che. e Azaya nA hoya to te anuSThAna; traNeya anuSThAnamAMthI koI paNa anuSThAnamAM samAya evuM nathI. Aje ApaNAM anuSThAnomAM mokSano Azaya keTalA pramANamAM che - e vicAravAnuM khUba ja Avazyaka che. ll14-26ll A rIte pataMgnizcayavRceva..(16)- A zlokamAM jaNAvelAM traNeya anuSThAnanuM varNana karIne have traNa pratyayanuM varNana kare che- AtmaneSTaM gurubUte lijhAnyapi vadanti tat / tridhA'yaM pratyayaH proktaH sampUrNaM siddhisAdhanam / / 14-27 // Atmaneti-AtmaneSTaM sadanuSThAnaM / gururdharmopadeSTA bUte kartavyatvena / liGgAnyapi siddhisUcakAni nandItUrAdIni sUtrasiddhAni / tad gurUktameva vadanti / ayaM tridhA triprakAraH pratyayo vizvAsaH proktaH / sampUrNamavyabhicAri / siddhisAdhanamiSTakAraNaM / yata uktam-"AtmA tadabhilASI syAdgururAha tadeva tu / taninipAta2 tapUrNa siddhidhanam II" I94-ra7nI "potAne sadanuSThAna iSTa hoya, guru paNa te karavAnuM kahetA hoya ane siddhisUcaka liMgo paNa te ja jaNAvatAM hoya A traNa prakArano pratyaya varNavyo che, je saMpUrNa siddhi(isTa)nuM kAraNa che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke bhaviSyamAM thanAra artha jenAthI pratIta thAya che tene pratyaya kahevAya che. te eka jAtano vizvAsa che. enAthI anuSThAna karanArane iSTasAdhanatAnI potAnA anuSThAnamAM khAtarI thavAthI vizvAsa bese che. Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyaya - A traNa prakArano pratyaya che. je sadanuSThAna che tene karavAnI potAne icchA thAya arthAt e anuSThAna potAne ISTa lAge tyAre tyAM Atmapratyaya manAya che. ApaNe pote je anuSThAna karavAnuM nizcita karyuM hoya te anuSThAna karavAnuM pU. gurubhagavaMta paNa pharamAve tyAre tyAM gurupratyaya manAya che ane jyAre e vakhate maMgala vAritra (vAgha) vagere AgamamAM prasiddha evAM zubha liMgo jaNAya tyAre tyAM liMgapratyaya manAya che. sAmAnyathI vyavahAramAM(lokavyavahAramAM) paNa A prasiddha che. je kArya karavAnuM hoya te kArya ApaNane iSTa hoya che. ApaNA Aptajano, vagara pUche sahaja rIte ja ApaNane te karavAnuM jaNAvatA hoya che. tema ja e vAta cAlatI hoya tyAre maMgaladhvani, puNyavastunuM darzana, zaMkha vagereno zabda, chatra, dhvaja, cAmara, patAkA vagere zubha liMgo(zakuno) prApta thatAM hoya che. A traNa pratyayathI kArya thAya to siddhi-ISTanI prApti thaze - ema khAtarI thAya che. kAraNa ke A traNeya(samasta) prApta thAya to te siddhinAM kAraNa bane che. A pramANe yogabiMdumAM paNa jaNAvyuM che. "AtmA sadanuSThAnano abhilASI bane, pU. gurudevazrI paNa te sadanuSThAnane ja karavAnuM eka parizIlana 261
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAve ane te vakhate zubhaliMgo (maMgaladhvani vagere) paNa prApta thAya to te badhAM siddhi-ISTanAM kAraNa bane che." A rIte traNa pratyayathI kareluM kArya vivalita phaLavALuM bane che. /14-2thI siddhinuM tAttvika svarUpa jaNAvAya che- siddhiH siddhyanubaddhaiva na pAtamanubadhnatI / rAtriAnA zreSA nAtmAlipratyartha vinA I94-28 siddhiriti-siddhyanubaddhaivottarasiddhyavandhyabIjameva / siddhirbhavati tAttvikI / na punaH pAtaM bhraMzamanubanatI / prAkkAlavyAptyavaSTabhnatI / zalyopahataprAsAdAdiracanAyA ivAnyasyA mithyAbhinivezAdipAtazaktyanuvedhenAsiddhitvAt / taduktaM-"siddhyantaraM na sandhatte yA sAvazyaM patatyadhaH / tacchaktyApyanuviddhaiva pAto'sau tattvato mataH / / 1 // " iti / itthaM ca siddhyantarAGgasaMyogAdAtmAdipratyayavatAmeva siddhiH siddhA bhavati / hAThikAnAmapi balAtkAracAriNAmapi / eSA hi siddhiH / AtmAdipratyayaM vinA na bhavati / na hi mRtpiNDAdyupAyAntarakAryaM ghaTAdi balAtkArasahasreNApyupAyAntarataH sAdhayituM zakyata iti / / 14-28 / / siddhi, uttara (bIjI) siddhinA bIja-kAraNa svarUpa hoya to ja te tAttvikasiddhi che. paraMtu bhaviSyamAM te siddhino bhraMza thavAno hoya to te siddhi siddhi nathI. balAtkAre paNa anuSThAna karanArAne A siddhi AtmAdi traNa pratyaya vinA thatI nathI." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke A pUrve AtmAdi(guru ane liMga) traNa pratyayane siddhinAM kAraNa tarIke varNavyA che. emAM siddhi kone kahevAya che - e praznanA samAdhAna mATe A zloka che. sAmAnya rIte ISTanI prApti e siddhi che. paraMtu e siddhi bhaviSyamAM nAza pAme to vartamAna siddhino koI artha nathI. tethI bhaviSyanI siddhinA avaMdhya kAraNa svarUpa je siddhi che te ja tAttvika siddhi che. tAttvikasiddhi tenA bhraMzano anubaMdha karanArI hotI nathI. je kALamAM siddhi che tenA uttarakALamAM paNa siddhi che - AvI vyAmi upara jaNAvyA mujaba tAttvika siddhine AzrayIne che. tAttvika siddhi A vyAptine(pUrvAparIbhAvane) avarodhatI nathI. hADakAM vagere zalyanA upaghAtathI; pUratA prayatna paNa racAto prAsAda jema khaMDita thaI ja jAya che ane te sthira thato nathI tema AtmAdi pratyaya vinA karAtA anuSThAnanI siddhi paNa; mithyA Agraha(abhiniveza) vagerenA kAraNe cokkasa ja brazane pAmatI hoya che. A rIte anupAta (bhraMza)nI zaktivALI e siddhi kharI rIte siddhi ja nathI. yogabiMdumAM A viSayamAM jaNAvyuM che ke "je siddhi bIjI siddhine lAvI na Ape e siddhi AgaLa jatAM avazya paDI javAnI che. vartamAnamAM enuM patana (bhraMza) thayeluM na hovA chatAM te pAtazaktithI yukta hovAthI vAstavika rIte tenuM patana thayeluM ja manAya che. AthI cokkasapaNe samajI zakAze ke siddavyaMtara(bIjI siddhi)nA aMga(kAraNa)no saMyoga karI ApavAnA kAraNe; Atmapratyaya, gurupratyaya ane 262 apunarbandhaka batrIzI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ liMgapratyayaH A traNa pratyayavALA AtmAone ja tAttvika siddhi prApta thatI hoya che. AtmAdi traNa pratyaya vinA baLAtkAre anuSThAna karanArane paNa e tAttvika siddhi prApta thatI nathI. Azaya e che ke sAmAnya rIte AtmAdi pratyaya vinA saraLa AtmAo te te anuSThAnamAM pravRtti ja karatA nathI, paraMtu keTalAko vadhu paDatA vizvAsathI AtmAdi pratyayanI avagaNanA karIne paNa potAnA haTha(kadAgraha)thI te te anuSThAna karatA hoya che. temane paNa AtmAdi pratyaya vinA siddhi prApta thatI nathI. to je loko anyathA(viruddha) AcaraNa karatA hoya temane siddhi kaI rIte prApta thAya ? arthAta na ja thAya e spaSTa che. kAraNa ke mATInA piMDa vagere svarUpa upAyAMtarathI thanAra kArya ghaTAdi; baLAtkArasahagnathI(hajArovAra baLAtkAra karavAthI) paNa sUtrapiMDa (dorAno samudAya) svarUpa upAyAMtarathI kaI rIte karI zakAya? je jenuM kAraNa hoya tenI utpatti tenAthI ja zakya che. bIjAthI e zakya nahIM ja bane - e samajI zakAya che. 14-28 A rIte tAttvika siddhi mATe AtmapratyayAdipUrvakanuM ja anuSThAna kAraNa bane che. tethI AtmapratyayAdinI apekSApUrvaka anuSThAna karavuM joie. e mujaba anuSThAnane karanArA ane nahi karanArAmAM je bheda(pharaka) che : e jaNAvAya che- sadyogArambhakastvenaM zAstrasiddhamapekSate / sadA bhedaH parebhyo hi tasya jAtyamayUravat // 14-29 // saditi-sadyogArambhakastu sAnubandhayogArambhaka eva / enamAtmAdipratyayaM / zAstrasiddhamatIndriyArthasamarthanasamarthAgamapratiSThitamapekSate'valambate / parebhyo hi / asadyogArambhakebhyo hi / tasya sadyogArambhakasya / sadA bhedo vailakSaNyaM / jAtyamayUravat sarvopAdhivizuddhamayUravat / yathA hi jAtyamayUro'jAtyamayUrAtsadaiva bhinnastathA sadyogArambhako'pyanyasmAditi bhAvanA / taduktaM-"na ca sadyogabhavyasya vRttirevaMvidhApi hi / ja natvijJAtmidharmAn yajJAtya: san mate zivI kA" I94-21// zAstra prasiddha A AtmapratyayAdinI, sadyogano AraMbha karanAra apekSA rAkhe che. bIjA asadyogano AraMbha karanArAothI A sadyogano AraMbha karanAramAM, sadAne mATe jAtyamoranI jema vilakSaNatA hoya che." - A pramANe ogaNatrIzamA zlokano artha che. Azaya e che ke A pUrve jaNAvyA mujaba tAttvika siddhi mATe AtmapratyayAdinI apekSA Avazyaka che. sadyogano AraMbha karanArA nizcita rIte AtmapratyayAdinI apekSA rAkhatA hoya che. temanAthI bIjA, karmayoge yogano AraMbha kare che. e AtmAo tattvajJAnathI rahita hovAthI mAtra karmavaza pravRtti karatA hoya che. tethI temane tAttvikasiddhi prApta thatI nathI. atIndriya padArthanA nirNaya mATe niyAmaka zAstra che. gurupratyaya-svarUpa AgamanI parataMtratAe heya ane upAdeya padArthamAM nivRtti ane pravRtti svarUpa vyavahAra pravartato hoya eka parizIlana 263
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. asahno jemane Agraha che, evA loko AtmAdi pratyayanI avagaNanA kare che. zAstravihita anuSThAna kare ane Agamavihita AtmapratyayAdine mAne nahi; tethI kharekhara to te AgamanA 'SI ja kahevAya che... ityAdi AzayathI sAva A zloka che. kahevAno bhAva e che ke eka yoga pachI bIjo yoga ane enI pachI trIjo yoga : A rIte uttarottara e zreSTha yoganI paraMparAno AraMbha karanArA AtmAne sAnubaMdhayoga svarUpa sadyoganA AraMbhaka kahevAya che. A sadyoganA AraMbhaka ja zAstrasiddha A AtmAdi pratyAyanI apekSA rAkhe che. atIndriya padArthanA samudAyanuM samarthana karavA mATe samartha evA Agamane zAstra kahevAya che. Atmapratyaya, gupratyaya ane liMgapratyayaH A traNa pratyaya zAstramAM pratiSThita che, jenI apekSA sAnubaMdhayogAraMbhaka ja rAkhe che. tethI bIjA asayogAraMbhaka AtmAothI sadyogAraMbhaka AtmA kAyama mATe jAtyamoranI jema bhinna che. sarvadoSathI rahita evo jAtya mora ajAtya morathI jema bhinna ja hoya che tema sadAne mATe sogAraMbhaka, bIjA asadyogAraMbhaka AtmAothI bhinna ja hoya che. A vAtane jaNAvatAM yogabiMdumAM jaNAvyuM che ke - parizuddhayoganI siddhi mATe je yogya che temane "anuSThAna kare paNa kharA ane zAstrane na mAnavAnA kAraNe anuSThAnano dvaSa paNa kare' - AvA prakAranI paNa vRtti hotI nathI. arthAt anuSThAna pratye kevala dveSa svarUpa vRtti to temane nathI ja paraMtu upara jaNAvyA mujabanA prakAranI paNa vRtti temane hotI nathI. kAraNa ke je jAtya mora hoya te kyAre paNa ajAtya moranA vartana jevuM vartana karato nathI. AthI spaSTa che ke sadyoganA AraMbhaka sadAne mATe asadyoganA AraMbhakothI judA che. 14-2 saDyoA zlokamAM darzAvelA jAtyamayUranA daSTAMtano upanaya karAya che yathA zaktistadaNDAdau vicitrA tadvadasya hi / garbhayoge'pi mAtRRNAM zrUyate'tyucitA kriyA // 14-30 // yatheti-yathA tadaNDAdau jAtyamayUrANDacazucaraNAdyavayaveSu / zakti vicitrA'jAtyamayUrAvayavazaktivilakSaNA / tadvadasya hi sadyogArambhakasyAdita evArabhyetarebhyo vilakSaNA zaktirityarthaH / yata uktN"pAtra zividaSTAntaH zAtre prowo mahAtmamaH sa tavArasAvInAM sacchavajyAviprasAdhanaH II" ti ! ata eva / sadyogArambhakasyeti gamyaM / mAtRRNAM jananInAM / garbhayoge'pi kiM punaruttarakAla ityapizabdArthaH / zrUyate nizamyate / zAstreSu / atyucitA lokAnAmatizlAghanIyA / kriyA prazastamAhAtmyalAbhalakSaNA / yata evaM paThyate-"jaNaNI savvatthavi Nicchaesu sumaitti teNa sumaI jiNo" / tathA-"gabbhagae jaM jaNaNI jAya sudhamme teNa dhammajiNo" / tathA-"jAyA jaNaNI jaM suvvayatti muNisuvvao tamhA" / ityAdi / idaM garbhAvasthAyAmuktam / uttarakAle'pyatyucitaiva teSAM kriyA / yata uktam-"aucityArambhiNo'kSudrAH 264 apunarbandhaka batrIzI
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ prekSAvantaH zubhAzayAH / avandhyaceSTAH kAlajJA yogamArgAdhikAriNaH || 1 ||" iti tadevaM siddhaH sadyogArambhaka itarebhyo vilakSaNaH / sa cAtmAdipratyayamapekSata eveti / / 14-30 / / "jAtyamayUra (mora)nA iMDAdimAM jevI rIte vicitra zakti rahelI che tevI ja rIte sadyogano AraMbha karanAramAM paNa zarUAtathI ja vilakSaNa zakti che. AthI ja sadyoganA AraMbhaka AtmAonA garbhayoge paNa teozrInI mAtAonI ucita(prazasta) kriyA zAstramAM saMbhaLAya (varNavAya) che." - A pramANe trIzamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che ke jAtyamayUramAM je vizeSatA che tene utpanna karavAnI zakti te moranAM IMDAM, cAMca ane caraNAdimAM pahelethI ja che. ajAtya mayUranAM iMDAdimAM je zakti che tenI apekSAe jAtyamayUranA te te avayavomAM rahelI zakti vicitra che arthAt vilakSaNa(judA prakAranI) che. anyathA jo zaktine sarakhI mAnI levAmAM Ave to ajAtya ane jAtyano bheda saMgata nahIM bane. basa ! AvI ja rIte sadyogAraMbhaka AtmAomAM paNa sadyoganI zarUAtathI ja vilakSaNa zakti rahelI che. AthI ja AviSayamAM yogabiMdu graMthamAM jaNAvyuM che ke; mahAtmAoe yoganA viSayamAM arthAt yogamArganA adhikArInI vicAraNAmAM je mo2nuM dRSTAMta yogazAstramAM jaNAvyuM che te tenA iMDAdimAM viziSTa zakti ane phaLa vagerene jaNAvanAruM che. jAtyamayUramAM rahelI vizeSatAne anukULa evI zaktitenA iMDAdimAM sarvathA na hoya to sarvathA asadnI utpatti thatI na hovAthI mayUramAM jAtyatva nahi Ave. AthI ja sadyoganA AraMbhaka evA AtmAo jyAre garbhAvasthAmAM paNa hoya che tyAre teozrInI mAtAonI atyaMta ucita evI lokamAM atyaMta prazaMsAne pAtra kriyA zAstramAM varNavAya che, je kriyAnA kAraNe te AtmAone prazastakoTinuM mAhAtmya prApta thatuM hoya che. A viSayamAM AvazyakasUtranI niryuktimAM jaNAvAyuM che ke zrI sumatinAtha bhagavAna garbhamAM hatA tyAre te sarva arthamAM nizcaya karavAnI suMdara mati prabhunI mAtAne prApta thai tethI prabhunuM 'sumati' A pramANe nAma sthApana karyuM. zrI dharmanAtha bhagavAna jyAre garbhastha hatA tyAre prabhunI mAtA suMdara dharmane ArAdhanArAM banyAM tethI prabhunuM 'dharma' A pramANe nAma paDyuM. zrI munisuvratasvAmI jyAre garbhAvasthAmAM hatA tyAre prabhunI mAtA suMdara koTinA vratane dhAraNa karanArAM banyAM tethI prabhunuM 'munisuvrata' A pramANe nAma pADyuM. zlokamAM rmayone'Si Avo pATha che tethI sadyogAraMbhaka AtmAonI garbhAvasthA pachI paNa ucita ja kriyA hoya che - Avo artha samajavo. A pramANe yogabiMdumAM paNa jaNAvyuM che - "yogamArganA adhikArIo aucityapUrvaka koi paNa anuSThAnane karanArA hoya che tema ja akSudra buddhimAna zubhaAzayavALA saphaLa kAryane karanArA ane ucita avasa2ne jANanArA hoya che." gaMbhI2 AzayavALAne akSudra kahevAya che. atyaMta nipuNa buddhivALAne prekSAvaMta kahevAya che. zubhapariNAmavALAne zubha-AzayavALA kahevAya che. aniSphaLa kAryane karanArAne avaMdhyaceSTAvALA eka parizIlana 265
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAya che. avasara-prastAvanA jJAtAne kAlajJa kahevAya che. je evA AtmAo che te yogamArganA adhikArI che. AthI spaSTa che ke sadyogano AraMbha karanAra, bIjAonI apekSAe vilakSaNa che; ane te Atmapratyaya, gurupratyaya ane liMgapratyayanI apekSA rAkhe ja che. 14-3nA atha viSayasvarUpAnubandhazuddhipradhAneSu kiM kasya sambhavatItyAha have viSayazuddha, svarUpazuddha ane anubaMdhazuddha anuSThAnamAMthI kone kayuM anuSThAna saMbhave che te jaNAvAya che- sarvottamaM yadeteSu bhinnagranthestadiSyate / phalavadrumasadbIjaprarohobhedasannibham // 14-31 // sarvottamamiti-yadeteSu uktAnuSThAneSu / sarvottamamavyabhicAri phlN| tadinnagrantheriSyate / phalavataH phalaprAgbhArabhAjo drumasya nyagrodhAdeH sadavandhyaM yadbIjaM tasya prarohodedo'GkurodgamastatsannibhaM shubhaanuvadhUsAratvat II94-rUA. "pUrve varNavelAM viSayazuddha, svarUpazuddha ane anubaMdhazuddha: A traNa anuSThAnamAM je uttama anuSThAna che; te phaLavALA vRkSanA sarbIjanA aMkuronA udgama svarUpa che. e anuSThAna graMthibheda karelA AtmAone prApta thAya che." - A pramANe ekatrIzamA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. je anuSThAna, pUrve varNavelAM traNa anuSThAnomAM sarvottama eTale avyabhicArI evA phaLane ApanAruM che te anubaMdhazuddha-anuSThAna che. kAraNa ke te saMpUrNa mokSasvarUpa ISTane nizcitapaNe ApanAruM bane che. e anuSThAna evA ja AtmAone prApta thAya che ke jeoe rAgadveSanI tIvra pariNati svarUpa graMthino bheda karI lIdho che. rAgadveSanI pariNatinI tIvratA jAya nahi tyAM sudhI A anubaMdha zuddha-anuSThAnanI prApti koI paNa rIte zakya nathI. phaLanA bhArane dhAraNa karanArA vRkSanA cokkasa phaLane ApanArA bIjanA aMkaronA UgavA svarUpa A sarvottama anuSThAna che, kAraNa ke emAM zubha anubaMdha paDelA che. vartamAnamAM aMkurasvarUpa hovA chatAM bhaviSyamAM phaLanA bhAra(samudAya)ne ApavAnI emAM adbhuta zakti paDelI che. evI ja rIte anubaMdha zuddha - anuSThAna vartamAnamAM sAmAnya kakSAnuM jaNAtuM hovA chatAM bhaviSyamAM siddhisvarUpa phaLane pradAna karavAnuM adbhuta sAmarthya emAM raheluM che. AthI samajI zakAze ke rAgadveSanI tIvra pariNati keTalI kharAba che. ene laIne phaLathI lacapacatA vRkSanA bIjathI thanArA aMkuronA udgama jevuM paNa anuSThAna prApta thatuM nathI. AvI sthitimAM phaLano saMbhava to kyAMthI hoya? mumukSu AtmAoe anuSThAna karatI vakhate AtmAnI rAgadveSanI pariNatinI tIvratAne dUra karavAnuM dhyAna rAkhavuM joIe. anyathA anubaMdhazuddha-anuSThAnane prApta karavAnuM zakya nahi bane. anuSThAno to ApaNe karatA ja hoIe chIe. ene anubaMdha zuddha banAvavA zuM karavuM joie, 266 apunarbandhaka batrIzI
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ e prazna che. A zlokamAM teno upAya graMthakAra paramarSie jaNAvyo che. cAragatimaya A bhayaMkara saMsAranuM mULa kAraNa rAgadveSanI pariNati che. enI bhayaMkaratA jayAM sudhI samajAya nahi tyAM sudhI anubaMdha zuddhasvarUpa - anuSThAnane prApta karavAnuM mana paNa nahi thAya. /14-31 sarvottama anuSThAnane choDIne bIjAM be anuSThAno apunabaMdhaka dazAne pAmelAne hoya che, te jaNAvAya che- tattattantroktamakhilamapunarbandhakasya ca / vasthAme to cAa paramAnandajAram II94-rUrI tattaditi-tattattantroktaM kApilasaugatAdizAstrapraNItaM mumukSujanayogyamanuSThAnam / akhilaM samastam / apunarbandhakasya tu / avasthAbhedato dazAvaicitryAt / nyAyyaM yuktaM / nivRttAsadgrahatvena sadgrahapravRttatvena ca paramAnandasya prazamasukhasya kAraNam / anekasvarUpAbhyupagame hyapunarbandhakasya kimapyanuSThAnaM kasyAmapyavasthAyAM prazAntavAhitAM sampAdayatIti / taduktam-"apunarbandhakasyaivaM samyagnItyopapadyate / tttttntroktmahattamavasthAmevayAt II" rUti 94-rUA. zlokArtha spaSTa che ke - te te darzananAM zAstromAM mumukSuo mATe pharamAvela anuSThAno badhAM ja; apunabaMdhakadazAne pAmelA AtmAo mATe paramAnaMdanA kAraNabhUta nyAya che. Azaya e che ke apunabaMdhakadazAne pAmelA AtmAo sAmAnyathI jaina ane jainetara darzanamAM hoya che. game tevI viSamadazAmAM paNa e jIvo mithyAtvamohanIyakarmanI utkRSTa sthiti athavA rasane kyAre paNa bAMdhavAnA na hovAthI temane "apunabaMdhaka tarIke varNavAya che. e AtmAo mAtra jainadarzanamAM ja hoya che evuM nathI. jainetara darzanamAM paNa teo hoya che. tethI kapilamuni ke gautamabuddha vagerenAM banAvelAM zAstromAM paNa je je anuSThAno mokSanI icchAvALA(mumukSu)one uddezIne pharamAvelAM che; te badhAM ja anuSThAno apunabaMdhakadazAne varelA AtmAo mATe nyAyasaMgata-yukta che. kAraNa ke apunabaMdhakadazAne pAmelA AtmAo asaAgrahathI rahita ane sadgahathI sahita hovAthI temane te te anuSThAno prazamasukhanAM kAraNa bane che. apunabaMdhaka AtmAonI avasthAo judI judI hovAthI aneka svarUpavALA temanuM koI paNa anuSThAna koI paNa avasthAmAM prazAMtavAhitAno temane anubhava karAve che. viSayakaSAyanA vikArathI rahita AtmAnI svastha pariNatine prazAMta avasthA kahevAya che. prazAMta avasthA (prathama)nuM ja ahIM sukha prApta thatuM hoya che. rogano nAza thayo na hoya to paNa tenI upazAMta avasthAmAM athavA to tenI maMda avasthAmAM thanArA ArogyanA anubhavanI jema apunabaMdhaka dazAmAM prazamasukhano anubhava thato hoya che. yogabiMdumAM paNa A viSayamAM pharamAvyuM che ke - apunabaMdhaka AtmAonI eka parizIlana 267.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ judI judI avasthAne AzrayIne; kapilAdi munie racelA te te zAstramAM varNavelAM mumukSuyogya badhAM ja anuSThAno apunabaMdhaka AtmAo mATe sArI rIte nyAyasaMgata bane che. A batrIzImAM varNavelI apunabaMdhakadazAnuM svarUpa vicArIe to mokSanI icchAnuM mahattva jaNAyA vinA nahi rahe. tIvra bhAve pApa nahi karanArA, saMsAra pratye bahumAna nahi rAkhanArA ane sarvatra aucityapUrvaka AcaraNa karanArA apunardhadhaka AtmAonuM svarUpa samajavA mATe paNa apunabaMdhakadazA prApta karavAnI jarUra che. e dazAne pAmyA vinA enuM svarUpa samajavAnuM ghaNuM ja agharuM che. anAdikALathI cAlI AvatI tIvrabhAve pApa karavAnI pravRtti ekAeka to dUra kaI rIte thAya ? saMsAra uparanuM bahumAna paNa kaI rIte ghaTe? saddagurubhagavaMtonA samAgamathI saMsAranI nirguNatAnuM ane mokSanI ramaNIyatAnuM bhAna thAya to te apunabaMdhakadazAne prApta karI zakAya. kudaratI rIte ja viziSTa prakAranI yogyatA temanAmAM rahelI hoya che. tethI khUba ja saraLatAthI temane yogamArganI prApti thatI hoya che. yoganI pUrvasevA tAttvika rIte apunabaMdhaka AtmAone ja prApta thAya che. yoganA arthI janoe apunabaMdhakadazAne prApta karavA prayatnazIla banI rahevuM joIe. pApapravRttinI tIvratAno hAsa thAya, saMsAra uparanuM bahumAna nAza pAme ane sarvatra aucityanuM Asevana karAya to yoganI yogyatA prApta karI zakAze. aMte AvI yogyatAne prApta karavA ApaNe sau prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. ll14-3rA. // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAmapunarbandhakadvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 268 apunarbandhaka batrIzI
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve anaMtopakArI zrI arihaMta paramAtmAnA paramatAraka zAsananA paramArthane pAmelA pUjyapAda mahAmahopAdhyAya zrImadda yazovijayajI mahArAjAe A batrIzImAM samyagdaSTi AtmAnuM svarUpa varNavyuM che. zuzruSA, dharmarAga ane gurudevAdinI pUjA : A lijJo dvArA thoDuM vistArathI samyagdaSTi AtmAnuM svarUpa varNavIne temanI keTalIka bIjI vizeSatAonuM varNana karyuM che. bodhisattva, parArtharasikatA, buddhimattA, mArgagAmitA, mahAna Azaya, guNarAga ane zrI tIrthakara nAmakarmanA upArjananuM kAraNa zreSTha samyagdarzana... vagere vizeSatAone dhAraNa karanArA e tAraka AtmAo ziSTa hoya che. anyadarzanakAronI mAnyatA mujabanuM ziSTatvanuM nirUpaNa kaI rIte asagata che, te batrIzInA uttarAddhathI jaNAvyuM che. dArzanika paribhASAne nahi jANanArA jijJAsuone e samajavAnuM ghaNuM agharuM che. vistArathI varNavelI e vAtano sArAMza e che ke jemanA aMzataH paNa rAga, dveSa ane mohAdi doSo kSaya pAmyA che, teo ziSTa puruSo che. mAtra vedane pramANa mAnavAthI ziSTatva AvatuM nathI - e vAta khUba ja spaSTa rIte varNavI che. jeoe grahaNazikSA(mArganuM parijJAna) ane AsevanazikSA(mArganuM parizuddha AcaraNa) prApta karI lIdhI che, tevA jIvone sAmAnya rIte ziSTa kahevAya che. emAM prayojaka tarIke upara jaNAvyA mujaba aMzataH paNa doSakSaya che. mithyAtvamohanIyakarmanA vipAkane anubhavanArA ziSTa nathI. paraMtu samyagdaSTi AtmAoe graMthino bheda karyo hovAthI teomAM ja ziSTatva sadgata che. anyadarzanakAro jene ziSTa tarIke varNavI rahyA che, temAM vAstavika rIte ziSTatva nathI. A vAtanuM varNana karavA mATe graMthakAra paramarSie A batrIzInA lagabhaga paMdara-soLa zlokonI racanA karI che. e jotAM ema ja lAge ke A batrIzIne samyagdaSTi batrIzInA badale ziSTabatrIzI varNavavI joie. samyagdarzana vinA ziSTatva nathI. A vAta samajAvavAno ahIM pUrato prayatna karAyo che. ApaNe game tene ziSTa mAnI nA besIe ane ziSTane ja ziSTa mAnIe - e khUba ja agatyanuM che. AjanI paristhiti khUba ja vicitra che. samyagdarzanAdino vicAra karyA vinA game tene ziSTa mAnI levAnuM valaNa khUba ja vadhI gayuM che. AvA saMyogomAM pU. upAdhyAyajI ma.nuM mArgadarzana samayasaranuM mahattvapUrNa che. devAdhideva zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananA paramArthane pAmelA graMthakArazrIe darzAvelA mArgane samajavA mATe viziSTa prajJA apekSita che. tene prApta karavA mATe AvA graMthonuM adhyayana Avazyaka bane che. A batrIzInA aMtima bhAgamAM samyakazruta ane mithyA mRtanI vyAkhyA karI che, je niraMtara smaraNIya che. samyagdaSTithI parigRhIta zruta samyaka che ane mithyASTithI parigRhIta zrata mithyA eka parizIlana 269
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. zratane paNa samyapha ke miththA varNavAya che te samyagdarzana ane tenA abhAvane laIne varNavAya che. prAmANika puruSonI prAmANikatAnuM prayojaka samyagdarzana che... ityAdinuM varNana A batrIzImAM karAyuM che. samyagdaSTi AtmAonI anekavidha vizeSatAomAMthI khUba ja thoDI vizeSatAnuM ahIM vistArathI varNana karyuM che. enA vAMcanAdithI ApaNe nirmaLa samyagdarzanane prApta karavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka abhyarthanA... - A.vi. candraguptasUri 270 samyagdaSTi batrIzI
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha samyagdRSTidvAtriMzikA prArabhyate / apunarbandhakottaraM samyagdRSTirbhavatIti tatsvarUpamAha A pUrve caudamI batrIzImAM apunabaMdhaka AtmAnA svarUpanuM varNana karyuM. e AtmAo ja kAlAMtare samyagdaSTi thAya che. tethI have temanA svarUpanuM varNana karAya che- lakSyate granthibhedena, samyagdRSTiH svatantrataH / zuzrUSAdharmarAgAbhyAM, gurudevAdipUjayA // 15-1 // lakSyata iti-granthibhedena atitIvrarAgadveSapariNAmavidAraNena / svatantrataH siddhAntanItyA / samyagdRSTi rlakSyate samyagdarzanapariNAmAtmanA'pratyakSo'pyanumIyate / zuzrUSAdharmarAgAbhyAM tathA gurudevAdipUjayA tribhiretairliGgaH / yadAha-"zuzrUSA dharmarAgazca gurudevAdipUjanam / yathAzakti vinirdiSTaM liGgamasya mahAtmafma: II" fl9-. "zuzruSA, dharmarAga ane gurudevanI pUjA - A traNa liMgo dvArA AgamanI nItithI graMthibhedanA kAraNe samyagdaSTi AtmA jaNAya che."- A pramANe prathama zlokano artha che. Azaya e che ke atyaMta tIvra evA rAgadveSanA pariNAma svarUpa graMthino bheda karavAthI AtmAne samyagdarzananI prApti thAya che. AgamamAM jaNAvyA mujaba samyagdarzananA pariNAmavALA AtmAnuM pratyakSa thatuM na hovA chatAM zuzruSA, dharmarAga ane gurudevanI pUjA A traNa liMgo dvArA samyagdaSTi AtmAnuM anumAna karI zakAya che. A vAtane jaNAvatAM yogabiMdu graMthamAM pharamAvyuM che ke - zuzruSA, dharmarAga ane gurudevAdipUjA A traNa liMgo zakti anusAra samyagdaSTi AtmAnAM hoya che - ema zAstrakAroe jaNAvyuM che. "yogabiMdu graMthamAM (zlo.naM. 253) je jaNAvyuM che teno Azaya e che ke, samyagdaSTi AtmAnAM zuzruSAdi traNa liMgo-anumApaka che. teo potAnA sAmarthyane anurUpa zuzruSAdine dharanArA che. saddharma-pratipAdaka zAsazravaNanI icchAne ahIM zuzruSA tarIke varNavI che. mAtra icchA zuzruSA nathI, zravaNanI icchA zuzruSA nathI, zAstrazravaNanI icchA zuzruSA nathI ane dharmapratipAdaka zAsazravaNanI icchA paNa zuzruSA nathI; paraMtu sadharma-pratipAdaka zAstrazravaNanI icchA zuzruSA che. tevI zuzruSA ja samyagdaSTi AtmAnA samyagdarzanane jaNAvanArI che. AthI ApaNane ApaNA samyagdarzananA pariNAmano thoDo thoDo aNasAra lAvavo hoya to AvI zake che. cAritradharmanA anurAgane ahIM dharmarAga tarIke varNavyo che. mAtra dharma pratyeno rAga e dharmarAga nathI. mArgAnusArI dharma, samyagdarzana ke dezaviratine anurUpa dharma pratyeno rAga paNa ahIM dharmarAgasvarUpe varNavyo nathI. paraMtu cAritradharma pratyeno je anurAga che tene dharmarAga tarIke eka parizIlana 271
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ varNavyo che. rAgano rAga anurAga che. rAga ane anurAgamAM je vizeSa che te ApaNe samajI zakIe chIe. bAhya indriyothI dUra thayelA viSayo paNa haiyAmAMthI dUra thatA nathI. AvI avasthA kharekhara ja viSayanA anurAganI che. cAritrano paNa Avo ja anurAga samyagdaSTi AtmAne hoya che. cAritra maLatuM na hovA chatAM temanA haiyAmAMthI te(cAritra) kyAre paNa khasatuM nathI. dharmAcArya, zrI jinezvaradeva ane sAdharmika vagerenI aucityAdipUrvakanI je arcanA che tene ahIM gurudevAdipUjA tarIke varNavI che. samyagdaSTi AtmAo potAnA sAmarthyane anurUpa e traNeya liMgone sArI rIte dhAraNa karatA hoya che. temanA samyagdarzananA pariNAmane jaNAvanArAM zukrUSA, dharmarAga ane gurudevAdinI pUjA : A traNa liMgo che... ityAdi spaSTa che. ll15-1 zukrUSAnuM svarUpa varNavAya che- bhogikinnarageyAdiviSayAdhikyamIyuSI / zuzrUSA'sya na suptezakathArthaviSayopamA // 15-2 // bhogIti-bhogino yauvanavaidagdhyakAntAsannidhAnavataH kAminaH / kinnarAdInAM gAyakavizeSANAM geyAdau gItavarNaparivartAbhyAsakathAkathanAdau viSayaH zravaNarasastasmAdAdhikyamatizayam / IyuSI prAptavatI / kinnarageyAdijinoktyorhetvostucchatvamahattvAbhyAmatibhedopalambhAd / asya samyagdRSTeH / zuzrUSA bhavati / na paraM suptezasya suptanRpasya kathArthaviSayaH sammugdhakathArthazravaNAbhiprAyalakSaNastadupamA tatsadRzI asambaddhatattadjJAnalavaphalAyAstasyA daurvedagdhyabIjatvAt // 15-2 // bhogI janane, kinnaroe gAyelA gIta vagerene sAMbhaLavAmAM je rasa paDe che, tenAthI atyadhika rasavALI A (samyagdaSTi AtmAne dharmazravaNanI icchA) zuzruSA hoya che. paraMtu sUtelA rAjAnI kathAzravaNanI icchA jevI te hotI nathI. - A pramANe bIjA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke je yuvAna che, saMgItakalAmAM vicakSaNa che ane manohara evI strInA sAMnidhyavALo bhogI che; te ahIM bhogI tarIke vivakSita che. sAmAnyathI bALaka ke vRddha vagerene tema ja mUrkha ke ajJAnIne ane duHkhathI vyagra mANasane, kinnaronAM paNa gItagAnAdimAM rasa paDato nathI. tethI ahIM upara jaNAvyA mujabanA bhogavizeSanuM grahaNa karyuM che. AvA bhogI janone paNa sAmAnya koTinA gAyakavagerenAM gItagAnAdimAM rasa paDato nathI. tethI ahIM gAyakavizeSa kinnaranuM grahaNa karyuM che. janmathI ja teo saMgItane varelA ane temAM rasika hoya che temanA dvArA gavAtA gItamAM, varNaparivartanA abhyAsamAM ane kathAkathanamAM je sAMbhaLavAno rasa che, tenAthI atyadhika rasa saddharmazravaNamAM samyagdaSTi AtmAne hoya che. AvA rasavALI zuzruSA hoya che. gItanA varSo sAMbhaLyA pachI tenuM parAvartana karavuM tene parAvarta kahevAya che. vAraMvAranA parAvartanane abhyAsa kahevAya che. gItanI ke tenA gAnAranI je kathA karAya che tene kathAkathana kahevAya che. 272 samyagdaSTi batrIzI
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogInA kinnarAdigeyanA zravaNa karatAM samyagdaSTi AtmAnA saddharmazravaNano rasa atyadhika hovAthI baMnnenI zuzraSAmAM ghaNo ja bheda che. kharI rIte Avo bheda paDavo nA joie. kAraNa ke bhogIne kinnaragAnamAM rasa che ane samyagdaSTine saddharmamAM rasa che. viSayabheda hovAthI rasabheda thavAnuM koI kAraNa nathI. paraMtu kinnarageya ane zrI jinanI ukti (vacana), e baMnnenA hetumAM anukrame tucchatva ane mahattva hovAthI zuzruSAmAM ghaNo ja pharaka che. kinnaranuM gIta kSaNika zravaNendriyane sukha ApanAruM hovAthI tuccha (alpasukhaprada) che. taduparAMta e gIto; azucithI pUrNa evA strI vagere tuccha padArthonuM varNana karatA hovAthI tuccha che. tethI tenI zuzruSA paNa tuccha che. zrI jinezvaradevonA vacana svarUpa saddharma to zAzvata sukhane ApanAro hovAthI mahAna che ane te vacano paramapavitra mokSanuM varNana karatA hovAthI mahAna che. tethI tenI zuzruSA paNa mahAna che. A rIte baMnne zuzraSAmAM turachatva ane mahattvanA kAraNe ghaNuM aMtara che. samyagdaSTi AtmAne saddharmazravaNanI je IcchA hoya che te; sUtelA rAjAjIne kathA sAMbhaLavAnI je IcchA hoya che tenA jevI hotI nathI. rAjAjInI te icchA atyaMta mugdha jananI icchA jevI icchA che. kathArthazravaNano abhiprAya hovA chatAM te saMmugdhajanocita che. AvI icchAthI karelA kathArthazravaNathI asaMbaddhate te padArthanuM AMzikajJAna thAya che ane tethI te te jJAnano aMza doDha DahApaNanuM kAraNa bane che. samakitI AtmAne evI zuzruSA hotI nathI. jethI zravaNa dvArA prApta thato agAdhabodhavidagdhatAnuM bIjabane che. saMmugdhapaNe kathArthazravaNAbhiprAya rAjAjIno hovAthI e zravaNAbhiprAya surezakathArthasaMbaMdhI(viSayavALo) che - e spaSTa che. 15-ro bhogI janonI geyAdizravaNanI apekSAe saddharmazravaNanI icchAmAM Adhikya kema che - te jaNAvAya che- aprApte bhagavadvAkye, dhAvatyasya mano yathA / vizeSadarzino'rtheSu, prAptapUrveSu no tathA // 15-3 // aprApta iti-asya samyagdRzaH / aprApte pUrvamazrute / bhagavadvAkye vItarAgavacane / yathA mano dhAvati zrotumanuparatecchaM bhavati / tathA vizeSadarzinaH sataH / prAptapUrveSvartheSu dhanakuTumbAdiSu / na dhAvati / vizeSadarzanenApUrvatvabhramasya doSasya cocchedAt // 15-3 / / bhagavAna zrI jinezvaradevonAM pUrve nahi sAMbhaLelAM evAM vAkyone vize samyagdaSTinuM mana jevuM doDe che, tevuM vizeSadarzI evA tenuM mana pUrve prApta karelA (paricita) padArthomAM doDatuM. nathI." - A pramANe trIjA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke samyagdaSTi AtmAe A pUrve zrI vItarAgaparamAtmAnAM paramatAraka vacanonuM zravaNa karyuM na hatuM tethI te bhagavadravacano azrutapUrva hovAthI aprApta che. aprApya evA bhagavadravacano hote chate te vacanone sAMbhaLavA eka parizIlana 273
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe samyagdaSTi AtmAnuM mana doDe che. arthAt e vacanane sAMbhaLavAnI icchA virAma pAmatI nathI. satata bhagavacananA puNyazravaNamAM mana utkaMThAvALuM banI rahe che. AnAthI taddana viparIta pUrve prApta padArthomAM bane che. atyAra sudhImAM anekavAra prApta thayelA dhana ane kuTuMbAdine vize; vizeSadarzI evA samyagdaSTi AtmAne have koi icchA rahI na hovAthI tyAM mana doDatuM nathI. pUrve prApta thayelA dhanAdi padArthomAM 'te apUrva-adbhuta che' - evo atyAra sudhI graha hato. jene laine tyAM ja mana doDatuM hatuM. paraMtu bhagavAna zrI tIrthaMka252mAtmAe upadezelAM paramatAraka vacanonA puNyazravaNathI thayelA vizeSadarzananA kAraNe dhanAdi padArthomAM apUrvatvanA bhramanuM (bhramAtmaka grahanuM) nirasana thAya che. dhanAdi padArtho aprAptapUrva nathI. paraMtu anaMtazaH prAptapUrva che. taddana tuccha ane asAra che.. . ityAdi rIte vizeSa darzana thavAthI te te dhanAdi padArthomAM apUrvatvano graha thato nathI. e bhramAtmaka doSanA kAraNe pUrve dhanAdi padArthomAM mananI duSTa gati-pravRtti hatI. paraMtu have te bhramAtmaka doSano uccheda thayo hovAthI pUrvanI jema dhanAdisvarUpa prApta padArthomAM mana doDatuM nathI... e spaSTa rIte samajI zakAya che. 15-3aa dvitIya liMga 'dharmarAga'nuM varNana karAya che-- dharmarAgo'dhiko bhAvAd, bhoginaH stryAdirAgataH / pravRttistvanyathA'pi syAt, karmaNo balavattayA / / 15-4 / / dharmarAga iti-dharmarAgazcAritradharmaspRhArUpaH / adhikaH prakarSavAn / bhAvato'ntaHkaraNapariNatyAH / bhogino bhogazAlinaH / stryAdirAgato bhAminyAdyabhilASAt / pravRttistu kAyaceSTA tu / anyathApi cAritradharmaprAptikUlyenApi vyApArAdinA syAt / karmaNazcAritramohanIyasya / balavattayA niyataprabalavipAkA ||16-4|| "bhAvane AzrayIne; bhogI jananA strI vagerenA rAgathI adhika evo dharmarAga samyagdaSTi AtmAne hoya che. karmanI balavad avasthAne kAraNe kAyAnI pravRtti to anyathA paNa thai zake che." - A pramANe cothA zlokano artha che. bhAvArtha e che ke - bhogI janane strI vagere pratye je rAga che enA karatAM atyadhika rAga samyagdaSTi AtmAne cAritradharma pratye hoya che. cAritradharmane choDIne bIjo koi dharma nathI. kAraNa ke mokSanI prApti; mAtra cAritradharmathI thAya che. te cAritradharmanI spRhA svarUpa tIvra dharmarAga hoya che. cAritra dharmane kyAre, kai rIte prApta karI zakAya - evA adhyavasAyathI garbhita evA rAgane spRhA kahevAya che. bhAva-aMtaHpariNatine AzrayIne samyagdaSTi AtmAne cAritradharmanI pratye evo spRhAsvarUpa dharmarAga hoya che. samyagdaSTi batrIzI 274
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ tA paraMtu pravRttinI apekSAe; cAritramohanIyakarmanI prabaLatAe arthAt nikAcita koTinA (avazya bhogavavA paDatA vipAkavALA) cAritramohanIyakarmanA udaye cAritradharmane pratikULa evA vyApArAdinA kAraNe anyathA paNa zarIranI ceSTA(pravRtti) hoya che. aMtaHkaraNanI pariNati cAritradharmanI spRhA svarUpa hovA chatAM tene pratikULa evI zarIranI ceSTA svarUpa pravRtti hoya - e banavAjoga che. karmanI gati vicitra che. /15-4ll samyagdaSTi AtmAne manamAM cAritradharma pratye atyadhika rAga hoya to karmanA yoge paNa zarIrathI anyathA(cAritradharmane pratikULa) pravRtti kare to cAritradharma pratye thoDo maMda rAga che ema kema nA manAya? te jaNAvAya che tadalAbhe'pi tadrAgabalavattvaM na durvacam / pUyikAdyapi yadbhuGkte, ghRtapUrNapriyo dvijaH // 15-5 // taditi-tadalAbhe'pi kathaJcidanyathApravRttyA cAritrAprAptAvapi / tadrAgabalavattvaM cAritrecchAprAbalyaM svahetusiddhaM / na naiva / durvacaM durabhidhAnaM / yadyasmAttathAvidhaviSamapraghaTTakavazAt / pUyikAdyapi pUyaM nAma kuthito rasastadasyAstIti pUyikam / AdizabdAdkSaM paryuSitaM ca vallacanakAdi / kiM punaritaradityapizabdArthaH / ghRtapUrNAH priyA vallabhA yasya sa tathA / dvijo brAhmaNo bhuGkte'znAti / yadatra dvijagrahaNaM kRtaM tadasya jAtipratyayAdeva anyatra 'bhoktumicchAyA abhAvAditi / anyecchAkAle'pi prabalecchAyA vAsanAtmanA na nAza iti tAtparyam / / 15-5 / / "samyagdaSTi AtmAne cAritrano lAbha na thAya topaNa "manamAM cAritra grahaNa karavAnI icchA temane prabaLa che' - A pramANe kahevAnuM duSTa nathI. kAraNa ke pUyikAdi(kuthita rasavALI gheMsa vagere)ne vAparanAra brAhmaNa ghebarAdinA prabaLa rAgavALo hoya che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke samyagdaSTi AtmAne, cAritramohanIyakarmanA tIvra udayathI cAritranI prApti na thavA chatAM cAritra grahaNa karavAnI IcchAnI prabaLatA hoya che. kAraNa ke te prabaLatA potAnA hetuthI ja siddha thatI hoya che. mithyAtvamohanIyakarmanA kSayopazamavizeSathI cAritra grahaNa karavAnI prabaLa icchA thatI hoya che ane cAritranI prApti to cAritramohanIyakarmanA kSayopazama-vizeSathI thatI hoya che. cAritranI icchA ane cAritranI prApti : e baMnnenA hetu bhinna bhinna che. tethI ekanA kAraNanA abhAve bIjAno abhAva thAya che e kahevAnuM zakya nathI. AthI samajI zakAze ke samyagdaSTi AtmAne kathaMcit cAritrano lAbha na thavA chatAM temane cAritranI icchA prabaLa hoya che - A pramANe kahevAnuM duSTa nathI ja. eka parizIlana 275
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAraNa ke brAhmaNane; ghebara, mAlapUA vagere ghIthI pUrNa bhojana priya hovA chatAM viSama saMyogonA kAraNe kathita rasavALA gheMsa vagere tema ja lUkhA sUkA vAla-caNA vagere khAvAnI pravRtti karatI vakhate paNa dhRtapUrNa bhojanano rAga prabaLa ja hoya che. tethI pravRttinA abhAvamAM rAga na ja hoya - evo niyama nathI. tema ja rAganI vidyamAnatAmAM pravRtti thavI ja joie evo paNa niyama nathI. sAmAnya rIte uttama bhojananI utkaTa icchA hoya tyAre viSama saMyogomAM koI paNa mANasa pUyikAdine vApare che chatAM ahIM brAhmaNanuM je upAdAna karyuM che te, brAhmaNa jAtinA kAraNe svabhAvathI ja tene dhRtapUrNa bhojanane choDIne bIjuM bhojana karavAnI icchA hotI nathI - e jaNAvavA mATe che. viSama saMyogomAM koI vAra bIjI icchA thAya tyAre paNa pUrvanI (vRtapUrNa bhojananI) icchAnA(prabaLa icchAnA) saMskAra to paDyA ja hoya che. tethI anyanI icchAnA samayamAM paNa prabaLa icchAno vAsanA(saMskAra)svarUpe nAza thato nathI. 15-pA. gurudevAdipUjA svarUpa trIjA liMganuM varNana karAya che- gurudevAdipUjA'sya, tyAgAt kAryAntarasya ca / bhAvasArA vinirdiSTA, nijazaktyanatikramAt // 15-6 // gurviti-asya samyagdRzaH / gurudevAdipUjA ca kAryAntarasya tyAgabhogAdikaraNIyasya / tyAgAt parihArAt / nijazakteH svasAmarthyasyAnatikramAd laGghanAdanigUhanAt / bhAvasArA bhoktuH strIralagocaragauravAdanantaguNena bahumAnena pradhAnA vinirdiSTA prarUpitA paramapuruSaiH / / 15-6 / / "potAnI zakti na chUpAvavAnA kAraNe ane bIjA kAmano tyAga karavAnA kAraNe A samyagdaSTi AtmAnI gurudeva vagerenI pUjA; bhAvasArA-bahumAnavALI zrI tIrthaMkara paramAtmAe varNavI che." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke samyagdaSTi AtmA dvArA karAtI gurudevAdinI pUjA bhAvathI sArabhUta varNavI che. kAraNa ke te pUjA, gRhasthocita tyAga(dAna) ane bhoga vagere kAryonA parihArathI karavAmAM Ave che. gurudevAdinI pUjAnA samaye e kAryo, pratibaMdha karatAM nathI. gurudevAdinI pUjAne paDatI mUkIne te kAryo karAtAM nathI. paraMtu jarUra paDe e kAryone paDatAM mUkI gurudevAdinI pUjA karI levAmAM Ave che. sAmAnya rIte gRhasthajIvanamAM kaMIkeTalAMya kAryo karavAnAM hoya che. e badhAM sAcavIne gurudevAdinI pUjA karavAnuM thoDuM agharuM che. AvA prasaMge kAryAtarano parihAra karI gurudevAdinI pUjA, samyagdaSTi AtmAo kare che. tema ja A pUjA karatI vakhate teo potAnI zaktino pUrNapaNe upayoga kare che, saheja paNa chupAvatA nathI. Ane ja zaktinuM anatikramaNa kahevAya che. zakti uparAMta karavuM 276 samyagdaSTi batrIzI
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene zaktinuM atikramaNa kahevAya che ane zaktine chupAvyA vinA jeTalI zakti che teTalI upayogamAM levI, te zaktinuM anatikramaNa che. kAryAtaranA parihArathI ane potAnI zaktinA anatikramaNathI karAtI gurudevAdinI pUjA bhAvanA prAdhAnyavALI che. bhogI janane strIratnamAM jeTaluM bahumAna che; tenA karatAM anaMtaguNa bahumAna samyagdaSTi AtmAne gurudevAdinI pratye hoya che. e bahumAna svarUpa ja ahIM bhAva che. AvA bhAvanA prAdhAnyavALI gurudevAdipUjA samyagdaSTi AtmAnuM liMga che - ema zrI tIrthaMkaraparamAtmAe varNavyuM che. saMsAranA sukha karatAM anaMtaguNa sukha jyAM che te mokSa pratye bahumAna hovAthI gurudevAdinI pratye evuM bahumAna hoya - e samajI zakAya che. mokSa sArabhUta lAge to tenAM sAdhaka dareka sAdhano pratye bhAvanuM prAdhAnya hoya ja - emAM koI ja zaMkA nathI. sAdhananI prAptinI kharekhara ja ciMtA nathI; ciMtA sAdhyanA prAdhAnyanI che. 15-6ll upara jaNAvyA mujabanAM zuzruSAdi liMgothI jaNAtuM samyagdarzana je rIte thAya che te jaNAvAya che- syAdIdRkuraNe cAntye, sattvAnAM pariNAmataH / / tridhA yathApravRttaM tadapUrvaM cAnivarti ca // 15-7 // syAditi-IdRgupadarzitalakSaNaM samyaktvaM cAntye karaNe "jAte satIti" gamyaM / syaadbhvet| tat karaNaM / sattvAnAM prANinAM / pariNAmataH tridhA triprakAraM / yathApravRttamapUrvamanivarti ceti / / 15-7 / / chelluM karaNa prApta thaye chate prANIone evA prakAranuM samyagdarzana prApta thAya che. pariNAmane AzrayIne te karaNa traNa prakAranAM che. yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. teno Azaya spaSTa che ke, AtmAnA pariNAmavizeSane "karaNa' kahevAya che. yathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa : A traNa bhedathI karaNanA traNa prakAra che. A traNa karaNonuM svarUpa anyagraMthothI samajI levuM joie. ||15-zI upara jaNAvelA AtmapariNAmavizeSa svarUpa karaNamAMthI kayuM karaNa jyAre hoya che - te jaNAvAya che- granthi yAvad bhavedAdyaM, dvitIyaM tadatikrame / bhinnagranthestRtIyaM tu, yoginAthaiH pradarzitam // 15-8 // granthimiti-AdyaM yathApravRttikaraNaM granthiM yAvadbhavet / dvitIyamapUrvakaraNaM tadatikrame granthyullaGghane kriyamANe / tRtIyaM tvanivartikaraNaM bhinnagrantheH kRtagranthibhedasya / yoginAthaistIrthakaraiH pradarzitam / / 15-8 / / eka parizIlana 277
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAM sudhI graMthi che tyAM sudhI prathama yathApravRttikaraNa hoya che. graMthinuM ullaMghana karatI vakhate bIjuM apUrvakaraNa hoya che ane graMthino bheda karI lIdhA pachI trIjuM anivarti (anivRtti) karaNa hoya che : ema yogIonA nAtha evA zrI tIrthaMkara paramAtmAoe jaNAvyuM che." - A pramANe AThamA zlokano artha che. ahIM zlokArtha samajavA mATe e yAda rAkhavuM joie ke - anAdikALathI jIvane karmano yoga che. mithyAtva avirati.. vagere hetuone laIne jIva samaye samaye karmabaMdha kare che. anavaratapaNe A karmabaMdhano pravAha cAlu che. atyAra sudhImAM je karmo baMdhAyAM che; e badhAM kamanI sthitino jo vicAra karIe to samajAze ke anaMtakALano e karmano saMcaya che. nadIghoLapASANanyAye (athaDAtA athaDAtA jema nadImAMnA paththaro goLa suMvALA thaI jAya che tema) jayAre AyuSyakarma sivAyanAM sAta karmonI sthiti; eka koDAkoDI (eka karoDa x eka karoDa = eka koDAkoDI) sAgaropamathI thoDI nyUna varSa pramANa thAya che tyAre jIvane graMthidezanI prApti thAya che. kudaratI rIte prApta thayelI sthitinA kAraNe jIvane graMthideze AvelA kahevAya che. abhavyonA AtmAo paNa AvI sthiti anaMtI vAra pAme che. A kALa daramyAna jIvane yathApravRttikaraNa hoya che. A rIte graMthideze AvelA jIvo graMthine oLakhavA vagereno prayatna na kare to koI vAra karmasthitine vadhArIne "graMthidezathI pAchA bahAra paNa jatA rahe che. ahIM sudhI AvelA jIvo paNa graMthine oLakhavA mATe samartha bane ja evuM nathI banatuM. A yathApravRttikaraNa pachI zuddha yathApravRttikaraNa prApta thAya to ja teo rAga-dveSanI tIvra pariNati svarUpa graMthine oLakhI zake che. graMthine oLakhyA pachI e pariNAmanuM ullaMghana(oLaMgI javuM) karavA svarUpa je atikramaNa(humalo karavo) che, tene ja graMthino bheda kahevAya che. A graMthibheda karatI vakhate bIjuM apUrvakaraNa hoya che ane graMthino bheda thaI gayA pachInI avasthAmAM anivarti (anivRtti) karaNa (trIjuM karaNa) hoya che. sAmAnya rIte zatru najare caDhavo, tene zatrusvarUpe oLakhavo, tenI upara atikramaNa karavuM ane zatruno nAza thavo : A cAra avasthAono je pharaka che tene samajI zakanArAo yathApravRttikaraNa, zuddhayathApravRttikaraNa, apUrvakaraNa ane anivRttikaraNa - A cAramAMno pharaka paNa samajI zake che. rAga-dveSano pariNAma najare caDhe, tene bhayaMkara svarUpe oLakhavAmAM Ave, te pariNAma upara atikramaNa karavAmAM Ave ane teno sarvathA nAza thAya. A cAreya avasthAmAM ghaNuM aMtara che. rAgadveSanI tIvra pariNati svarUpa graMthi anAdi kALanI hovA chatAM te najare dekhAtI nathI. rezamanA sutaranA daDAmAM gAMTha hovA chatAM te najare caDhatI na hatI. paraMtu jema jema daDo ukelAya tema tema te gAMTha dekhAtI jAya che. tevI rIte karmanI sudIrgha sthitinI vacce graMthi dekhAtI ja na hatI. pAchaLathI karmasthiti alpa thavAthI te najare dekhAtI jAya che. saddagurubhagavaMtonA aciMtya 278 samyagdaSTi batrIzI
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ prabhAvathI te oLakhAya che. eka divasa aciMtya varSollAsathI tene bhedavA mATe AMtara prayatna thAya che ane tethI te anAdinI pariNati nAza pAme che, jenA kAryarUpe AtmAne samyagdarzananI prApti thAya che. 15-85. samyagdarzananI prApti thayA pachI koI vAra saMkleza-vizeSanA kAraNe samyagdarzanathI patana thAya topaNa graMthibhedanA samaye thatA karmabaMdhathI adhika karmabaMdha thato nathI - e jaNAvAya che. arthAt graMthibhedanA kAraNe prApta thanArI siddhine jaNAvAya che- patitasyApi nAmuSya, granthimullathya bandhanam / svAzayo bandhabhedena, sato mithyAdRzo'pi tat // 15-9 // patitasyApIti-amuSya bhinnagrantheH patitasyApi tathAvidhasaGklezAt samyaktvAt paribhraSTasyApi / na naiva / granthi granthibhedakAlabhAvinI karmasthitim / ulladhyAtikramya saptatikoTikoTyAdipramANasthitikatayA / bandhanaM jJAnAvaraNAdipudgalagrahaNaM / tattasmAnmithyAdRzo'pi sato bhinnagrantheH / bandhabhedenAlpasthityA karmabandhavizeSeNa / svAzayaH zobhanaH pariNAmaH / bAhyAsadanuSyanasya prAyaH sAmye'pi bandhAlpatvasya sundarapariNAmanibandhanatvAditi bhAvaH / taduktaM-"bhinnagranthestRtIyaM tu samyagdRSTerato hi na / patitasyApyato bandho granthimullaGghya dezitaH / / 1 / / evaM sAmAnyato jJeyaH pariNAmo'sya zobhanaH / mithyAdRSTerapi sato mahAbandhavizeSataH // 2 // sAgaropamakoTInAM koTyo mohasya saptatiH / abhinnagranthibandho'yaM na tveko'pItarasya tu // 3 / / tadatra pariNAmasya bhedakatvaM niyogataH / bAhyaM tvasadanuSThAnaM prAyastulyaM dvayorapi // 4 // " "baMdheNaM na volai kayAI" ityAdivacanAnusAriNAM saiddhAntikAnAM matametat / kArmagranthikAH punarasya mithyAtvaprAptAvutkRSTasthitibandhamapIcchanti, teSAmapi mate tathAvidharasAbhAvAttasya zobhanapariNAmatve na vipratipattiriti dhyeyam / / 15-9 / / A bhinna graMthivALA(graMthino bheda jemaNe karyo che te) AtmAne; samyagdarzanathI patana thAya topaNa; graMthino bheda karatI vakhatanI karmasthitinuM ullaMghana karIne karma(jJAnAvaraNIyAdi)no baMdha thato nathI. tethI samyagdarzanathI patana pAmelA mithyASTi hovA chatAM temaNe graMthino bheda karelo hovAthI karmabaMdhavizeSanA kAraNe temano Azaya sAro che." - A pramANe navamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke graMthino bheda karanArA AtmAone bhinnagraMthika kahevAya che. teo koi vAra tevA prakAranA saMklezanA kAraNe samyagdarzananA pariNAmathI paribhraSTa paNa thAya; topaNa graMthibheda karatI vakhate je karmasthitino teo baMdha karatA hatA, tenuM ullaMghana karIne sittera koTAkoTi vagere sAgaropama pramANa karmonI sthitino teo kyAreya baMdha karatA nathI. arthAt jJAnAvaraNIyAdi karmapudgalonuM teo te rIte grahaNa karatA nathI. tethI graMthino bheda karyA pachI koI vAra tevA prakAranA saMklezanA kAraNe samyakatvathI paDavA chatAM te mithyAdaSTinA pariNAma eka parizIlana 279
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArA che. kAraNa ke teo alpasthitivALo karmabaMdhavizeSa kare che. graMthino bheda karyA pUrve ane pachI : A baMnne avasthAomAM bAhya asad anuSThAna prAyaH samAna hovA chatAM karmabaMdhamAM viSamatA ghaNI che. mithyAtvapratyayika karmabaMdha hovA chatAM ekatra adhika karmabaMdha ane bIje alpakarmabaMdha emAM mukhyapaNe te te AzayavizeSa ja kAraNa che, je graMthino bheda na thavAnA ane thavAnA kAraNe che. A viSayamAM yogabiMdukArazrIe pharamAvyuM che ke - bhinnagraMthika AtmAone trIjuM anivartikaraNa hoya che. A traNa karaNanA lAbhanA kAraNe; samyagdaSTi evA te AtmAone koi vAra samyakatvathI paDavA chatAM paNa graMthinuM ullaMghana karIne je sittera koTAkoTi sAgaropamAdi pramANa sthitivALo karmabaMdha AgamamAM jaNAvyo che te karmabaMdha thato nathI. A rIte graMthinuM ullaMghana karIne bhinnagraMthika mahAtmAo karmabaMdha karatA nathI, tethI sAmAnyathI mahAbaMdhanI apekSAe teonA pariNAma; mithyAtvano udaya hovA chatAM sArA che. mohanIyakarmanI utkRSTa sthiti sittera koTAkoTI sAgaropama pramANa jaNAvelI che. jemaNe graMthine bhedI nathI evA abhinnagraMthika AtmAo ja evo utkRSTa sthitivALo karmabaMdha kare che. bhinnagraMthika AtmAo to mithyASTi hoya to ya eka koTAkoTI sAgaropama pramANa paNa karmabaMdha karatA nathI. tethI bhinnagraMthika ane abhinnagraMthika A baMnnemAM karmabaMdhane AzrayIne je bheda che tenuM cokkasa kAraNa pariNAmavizeSa che. bAhya arthopArjanAdi asad anuSThAna to prAyaH tulya (samAna) ja hoya che. pariNAmane AzrayIne temAM thoDo pharaka hovAthI prAyaH e baMnne AtmAonA anuSThAnamAM bheda nathI paraMtu tulya che - A pramANe jaNAvyuM che. utkRSTa karmasthitinA baMdha vaDe; bhinnagraMthivALA jIvo graMthinuM ullaMghana karatA nathI.. ityAdi arthane jaNAvanArAM vacanone anusaranArA siddhAMtionA matane AzrayIne upara jaNAvelI vAta samajavI. karmagraMthanA matane anusAra bhinnagraMthivALA AtmAo utkRSTa sthiti (7) koTAkoTi... vagere)no paNa karmabaMdha kare che paraMtu utkRSTa rasano karmabaMdha karatA nathI. tethI temanA pariNAma sArA che - emAM koI ja vivAda nathI... ityAdi samajI levuM. /15-lA anyadarzanakAroe paNa jIvonI evI avasthA je varNavI che te avasthA ahIM samyagdaSTi AtmAmAM saMgata che te jaNAvAya che evaM ca yatparairuktaM, bodhisattvasya lakSaNam / vighArthanA sannItyA, tavatriopavaghate /11-10 evaM ceti-evaM ca bhinnagranthermithyAtvadazAyAmapi zobhanapariNAmatve ca / yat paraiH saugataiH / bodhisattvasya lakSaNamuktaM / tadapi sannItyA madhyasthavRttyA vicAryamANam / atra samyagdRSTAvupapadyate / / 15-10 / / 280 samyagdaSTi batrIzI
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjAoe "bodhisattvanuM je lakSaNa jaNAvyuM che; te sArI rIte vicAravAmAM Ave to A rIte te paNa; ahIM samyagdaSTi AtmAmAM saMgata bane che." - A pramANe dazamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya spaSTa che ke bauddha lokoe "bodhisattva' jIvonuM je lakSaNa jaNAvyuM che, teno madhyasthadRSTie vicAra karIe to samajAze ke bhinnagraMthivALA AtmAonA mithyAtvamohanIyakarmanI udayAvasthAmAM paNa sArA pariNAma hoya che tethI bodhisattva jIvonI have pachI varNavavAmAM AvatI avasthA samyagdaSTi AtmAomAM upapanna thAya che. mArA ke tArA paNAno vicAra karyA vinA mAtra tattvano vicAra karavAthI samajAze ke; bodhisattvonuM varNaveluM varUpa ane samyagdaSTi AtmAonuM ahIM varNaveluM svarUpa : baMnne ekarUpe jaNAvAyuM che. tattvapratipatti mATe mAdhyayyadRSTi upayogI che. "A darzana mAruM che ane A darzana tAruM che.' - AvI rAgadveSamUlaka dRSTithI tattvapratipatti thatI nathI. zlokamAMnuM sannItyA A pada e arthane jaNAvanAruM che. tattva ane atattvano bheda mAdhyayyadRSTithI karI zakAya che. 15-10nI bodhisattvanuM lakSaNa je rIte samyagdaSTimAM saMgata thAya che, te jaNAvAya che- taptalohapadanyAsatulyA vRttiH kvacid yadi / ityukteH kAyapAtyeva, cittapAtI na sa smRtaH // 15-11 // tapteti-taptalohe yaH padanyAsastattulyA'tisakampatvAt / vRttiH kAyaceSTA / kvacidgRhArambhAdau / yadi param / ityukteritthaMvacanAt / kAyapAtyeva sa samyagdRSTiH / na cittapAtI smRtaH / itthaM ca kAyapAtina eva bodhisattvA iti lakSaNamatropapannaM bhavati / taduktaM-"kAyapAtina eveva bodhisattvAH paroditam / na vittapatinattAvadhetavatrapi pumit IkA" II9-99 "paraMtu; tapelA loDhA upara paga mUkavA jevI koi paNa sthAne samyagdaSTi AtmAnI pravRtti hoya che - A pramANe vacana hovAthI te samyagdaSTi AtmA kAyapAtI ja che, paNa cittapAtI nathI." - A pramANe agiyAramA zlokano zabdazaH artha che. kahevAno Azaya e che ke samyagdaSTi AtmAone sarvathA pApathI virAma pAmavAnI bhAvanA hoya che. paraMtu karmaparavaza saMyogomAM gRhAraMbhAdinI je pravRtti karavI paDe che, te atyaMta kaMpavALI hovAthI tapelA loDhA upara paga mUkavA jevI che. teo A pravRtti mAtra kAyAthI kare che. paNa citta(mana)thI karatA nathI. AthI spaSTa che ke "bodhisattva jIvo kAyapAtI(kAyAthI ja saMsAramAM rahelA) ja hoya che." - A bodhisattva jIvonuM lakSaNa ahIM samyagdaSTi AtmAmAM upapanna-saMgata thAya che. e pramANe yogabiMdumAM paNa pharamAvyuM che ke "A jagatamAM bodhi che pradhAna jemane evA bodhisattva jIvo kAyapAtI(kAyAthI ja sAvaghakriyA karanArA) ja hoya che paraMtu cittapAtI hotA nathI - A pramANe bauddhoe je jaNAvyuM che te ahIMsamyagdaSTimAM paNa yuktisaMgata che."II15-11 eka parizIlana 281
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ bodhisattva jIvonAM bIjAM paNa lakSaNo samyagdaSTi AtmAmAM saMgata che, te jaNAvAya che- parArtharasiko dhImAna, mArgagAmI mahAzayaH / guNarAgI tathetyAdi, sarvaM tulyaM dvayorapi // 15-12 // parArtheti-parArtharasikaH paropakAracittaH / dhImAn buddhyanugataH / mArgagAmI klyaannpraapkpthyaayii| mahAzayaH sphItacittaH / guNarAgI guNAnurAgavAn / tatheti bodhisattvaguNAntarasamuccayArthaH / ityAdi zAstrAntaroktaM / sarvaM tulyaM samaM / dvayorapi samyagdRSTibodhisattvayoH // 15-12 / / zlokArtha spaSTa che. kahevAnuM tAtparya e che ke bodhisatva jIvo parArtharasika, dhImAna, mArgagAmI, mahAzaya ane guNarAgI hoya che. paropakAra karavAnA cittavALA AtmAne parArtharasika kahevAya che; sAmagrI maLe ke nA maLe paraMtu niraMtara temanuM citta paropakAramAM lAgeluM hoya che. teo mArgAnusArI buddhivALA-dhImAna hoya che ane tethI ja mArgagAmI eTale ke kalyANane prApta karAvanArA mArga(mokSamArge) janArA hoya che. udAra-prazasta AzayavALA hovAthI temane mahAzaya kahevAya che. tema ja A bodhisattva AtmAo guNI janonA guNo pratye anurAgI hoya che. AvA anekAneka guNo zAstrAMtomAM te bodhisattva jIvonA varNavyA che. te badhA ja guNo ahIM samyagdaSTi AtmAmAM hovAthI bodhisattva ane samyagdaSTi: e baMnnemAM e badhA guNo tulyasmaan cha. // 15-12 // anvarthato'pi tulyatAM darzayati samyagdaSTi AtmAmAM bodhisattva jIvonA guNonI apekSAe tulyatA jaNAvIne have 'poSisattva' - 2 // nAmanA arthanI apekSA 59 // tulyatA cha, te 4||vaay cha bodhipradhAnaH sattvo vA, sadbodhirbhAvitIrthakRt / tathAbhavyatvato, bodhisattvo hanta satAM mataH // 15-13 // bodhIti-bodhiH samyagdarzanaM tena pradhAnaH / sattvo vA | satAM sAdhUnAM / hantetyAmantraNe / bodhisattvo mata iSTaH / yaduktaM-"yatsamyagdarzanaM bodhistatpradhAno mahodayaH / sattvo'stu bodhisattvastasmAddhanteti pUrvavat // 1 // " vA'thavA sadbodhistIrthakarapadaprAyogyasamyaktvasametaH / tathAbhavyatvato bhAvitIrthakRdyastIrthakRddhaviSyati sa bodhisattvaH / taduktaM-"varabodhisameto vA tIrthakRyo bhaviSyati / tathAbhavyatvato'sau vA bodhisattvaH satAM mataH // 1 // " bhavyatvaM nAma siddhigamanayogyatvamanAdipariNAmiko bhAvaH / tathAbhavyatvaM caitadeva kAlanaiyatyAdinA prakAreNa vaicitryamApannam / etadveda eva ca bIjasiddhyAdiphalabhedopapattiH / anyathA tulyAyAM yogyatAyAM sahakAriNo'pi tulyA eva bhaveyustulyayogyatAsAmarthyAkSiptatvAtteSAmiti sadbodheyogyatAbheda eva pAramparyeNa tIrthakaratvanibandhanamiti bhAvanIyam / / 15-13 // 282 samyagdaSTi batrIzI
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ "bodhi-samyagdarzananA kAraNe pradhAna evo bodhithI yukta je sattva(jIva); tene sAdhujano bodhisattva kahe che. athavA tathAbhavyatvanA kAraNe bhaviSyamAM je tIrthaMkara thavAno che; evo suMdara bodhivALo je jIva che tene bodhisattva kahevAya che." - A pramANe teramA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke - samyagdarzanane bodhi kahevAya che. te jene pradhAna (sArabhUta) jaNAya che; evA AtmAne sAdhupuruSo bodhisattva tarIke varNave che. e pramANe yogabiMdumAM jaNAvyuM che ke - jethI samyagdarzanane bodhi kahevAya che; te che sArabhUta jemAM evo mahodaya (prazastaguNonA AvirbhAvavALo) jIva bodhisattva thAya, tethI bodhisattva A nAmanA arthane AzrayIne paNa (mAtra lakSaNane AzrayIne ja nahi) samyagdaSTi ane bodhisattva : A baMnnemAM sAmya che. athavA tIrthaMkara nAmakarmanA baMdha dvArA tIrthaMkarapadanI prApti karAvanAra evA samyagdarzanane sabodhi kahevAya che. evA sarbodhithI yukta tathAbhavyatvanA kAraNe bhaviSyamAM je zrItIrthakara thavAno che, te AtmAne bodhisatva kahevAya che. e pramANe yogabiMdumAM jaNAvyuM che ke - varabodhithI yukta tathAbhavyatvanA yoge bhaviSyamAM je zrI tIrthakara thaze te, sAdhujanone bodhisattva tarIke ISTa che. mokSagamananI yogyatA svarUpa anAdipAriNAmika bhAva bhavyatva che ane kALa tathA niyati vagere kAraNasAmagrInA yoge vicitra pariNAmane pAmeluM bhavyatva tathAbhavyatva che. A tathAbhavyatvavizeSanA kAraNe ja bIja(yogabIja), teno praroha ane phaLa vagerenI siddhi thAya che. anyathA mAtra bhavyatvane ja kAraNa mAnavAmAM Ave ane tathAbhavyatvane kAraNa mAnavAmAM na Ave to bhavyatvasvarUpa yogyatA samAna ja hovAthI badhA ja zrI tIrthaMkarapadAdine prApta karanArA banaze. paraMtu AvuM banatuM nathI. Azaya e che ke bhavyatva samAna hovA chatAM sahakArI kAlAdi kAraNasAmagrInA samavadhAnanA kAraNe phaLanI prAptimAM viSamatA thAya che. tethI tathAbhavyatva mAnavAnI AvazyakatA nathI - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke bhavyatva tulya hote chate sahakArI kAraNo paNa tulya ja hovAM joie ane tethI badhAne phaLa paNa ekasarakhuM ja maLavuM joIe. paraMtu evuM banatuM na hovAthI sahakArIomAM vizeSatA mAnavI joie ane tenA mATe tathAbhavyatva paNa mAnyA vinA cAle evuM nathI. AthI samajI zakAze ke saddhodhithI yukta evA AtmAomAM yogyatAvizeSa che; ke jene laIne paraMparAe temane zrItIrthaMkarapaNuM prApta thAya che. zrI tIrthaMkarapaNAnI prAptinuM kAraNa yogyatAvizeSasvarUpa tathAbhavyatva che... ityAdi vicAravuM joIe. II15-13 sarbodhithI yukta evA AtmAo tathAbhavyatvanA yoge je rIte zrItIrthaMkarapaNuM prApta kare che; te jaNAvAya che- tattatkalyANayogena kurvan sattvArthameva saH / tIrthakRttvamavApnoti paraM kalyANasAdhanam // 15-14 // eka parizIlana 283
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattaditi--tasya tasya kalyANasya parizuddhapravacanAdhigamAtizAyidharmakathA'visaMvAdinimittAdilakSaNasya / yogena vyApAreNa / kurvan vidadhAnaH / sattvArthameva mokSabIjAdhAnAdirUpaM na tvAtmambharirapi / sa sadbodhimAn / tIrthakRttvamavApnoti labhate / paraM prakRSTaM / kalyANasAdhanaM bhavyasattvazubhaprayojanakAri / svajanAdibhavoddidhIrSaNayA sadbodhipravRttistu gaNadharapadasAdhanaM bhavatIti draSTavyam / yata uktaM - "cintayatyevamevaitatsvajanAdigataM tu yaH / tathA anuSThAnataH so'pi dhImAn gaNadharo bhavet / 9 / " / / 15-14 / / "te te kalyANanA vyApAra vaDe mokSanA bIjAdhAnAdi svarUpa sattvArtha(jIvonA kArya)ne karanArA te samyagdaSTi AtmAo; bhavyajIvonA kalyANanA zreSTha sAdhanabhUta evA zrI tIrthaMka25NAne prApta kare che." - A pramANe caudamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI tIrthaMkarapadane prApta karAvanAra sadbodhi(varabodhi-samyaktvavizeSa)thI yukta puNyAtmAo; parizuddha pravacananA jJAnathI zreSTha evI dharmakathA vaDe avisaMvAdi (cokkasa phaLane ApanAra) nimitta svarUpa kalyANanI pravRttithI; mokSanAM bIjo(samyagdarzanAdi)ne prApta karAvavA svarUpa jIvonA prayojanane siddha kare che. bhAvArtha e che ke jemane varabodhi prApta thayuM che; te puNyAtmAo satata parakalyANamAM pravRtta hoya che. tAttvika rIte kalyANa mokSanAM bIjonI prAptithI thatuM hoya che. sAmAnyathI mokSanAM bIjonuM AdhAna karavA svarUpa ja ahIM sattvArtha(parArtha) che. A sattvArthane varabodhivALA jIvo karatA hoya che. mAtra potAnuM ja kalyANa karanArA teo hotA nathI. tethI teo mAtra sattvArthane karatA hovAthI AtmabharI paNa nathI. A rIte sattvArthane karanArA teo dharmadezanAsvarUpa avisaMvAdi nimitta ane pravRtti vagere svarUpa kalyANane kare che. dharmadezanA; atizayavALI - aciMtya sAmarthyavALI hoya che. kAraNa ke te parizuddha pravacananA jJAnathI thayelI che. bIjA jIvone mokSanA bIjanI prApti karAvavA mATe e prabaLa nimitta che. taduparAMta A AtmAonI te te ucita pravRtti paNa paropakAranA AzayathI garbhita hoya che. tethI AvI kalyANakAriNI dharmakathAdinI pravRtti dvArA sattvArthane karatA A varabodhithI samanvita AtmAone; bhavyajIvonA zubha prayojana(kArya)ne karanAra evA kalyANanA sAdhanabhUta zrI tIrthaMkarapadanI prApti thAya che. AvI ja sadbodhithI yukta pravRtti; samasta sattva(jIva)nA viSayanA badale svajanAdine bhavathI pAra utAravA saMbaMdhI hoya to te varabodhivALA AtmAne gaNadharapadanI prApti thAya che. kAraNa ke e pramANe yogabiMdumAM jaNAvyuM che. - "A badhAne varabodhithI yukta evo huM saMsArathI pAra utAruM ! - A pramANe ja jeo svajanAdinA viSayamAM ciMtave che, teo te mujabanA paropakArasvarUpa anuSThAnathI prazasta buddhivALA gaNadhara thAya che." / / 15-14|| prANImAtrane athavA to svajanAdine saMsArathI pAra utAravAnI ciMtA jemane na hoya teo kevA thAya che ? - A jijJAsAmAM jaNAvAya che-- - 284 samyagdaSTi batrIzI
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMvigno bhavanirvedAdAtmaniHsaraNantu yaH / AtmArthasampravRtto'sau sadA syAnmuNDakevalI // 15-15 // saMvigna iti-saMvignaH "tathye dharme dhvastahiMsAprabandhe deve rAgadveSamohAdimukte / sAdhau sarvagranthasandarbhahIne saMvego'sau nizcalo yo'nurAgaH // 1 // " itikAvyoktalakSaNasaMvegabhAk / bhavanairguNyAt saMsAravairasyAd / AtmaniHsaraNaM tu jarAmaraNAdidAruNadahanAtsvaniSkAsanaM punaH / yazcintayatIti gamyate / AtmArthasampravRttaH svaprayojanamAtrapratibaddhacitto'sau / sadA nirantaraM / syAdbhaved / muNDakevalI dravyabhAvamuNDanapradhAnastathAvidhabAhyAtizayazUnyaH kevalI pIThamahApIThavat / / 15-15 / / bhavanA nirvedanA kAraNe je saMvigna AtmA bhavathI potAnA AtmAne bahAra kADhavA mATe ciMtave che, te potAnA ja prayojanamAM pravRtta hovAthI muNDa-kevalI bane che." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke - hiMsAno prabaMdha jemAMthI dhvasta thayo che; evA tathya dharmane vize; rAga, dveSa ane mohathI rahita evA devane vize tema ja bAhya ane AtyaMtara parigrahathI sarvathA rahita evA sAdhu mahAtmAne vize nizcala je anurAga che; tene saMvega kahevAya che. AvA saMvegane pAmelA AtmAne saMvigna kahevAya che. saMsAranI virasatAne bhavanaiguNya kahevAya che ane jarA-maraNAdi svarUpa bhayaMkara agnisvarUpa bhavathI potAnA AtmAne dUra karavA svarUpa ahIM AtmaniHsaraNa che. saMsAranI virasatAthI je saMvigna AtmA potAnA AtmAne saMsArathI dUra karavAnuM ciMtave che, te AtmA sadA potAnA ja prayojanamAM pratibaddha cittavALo hovAthI muNDakevalI bane che. dravyathI ane bhAvathI muMDananI pradhAnatA hovAthI tene muNDa kahevAya che. kevalajJAnI banatA hovAthI teo kevalajJAnI che. paraMtu bAhya atizayathI rahita hovAthI teo muNDakevalI che. sAdhupaNAmAM saMyamanI suMdara ArAdhanA karavAthI pITha ane mahApITha sarvArthasiddhavimAnamAM deva banIne bIjA bhavamAM kevalajJAnI thayA. paraMtu zrI tIrthaMkara paramAtmAdi na thayA. kAraNa ke teo potAnA ja arthamAM pratibaddha cittavALA hatA... ityAdi spaSTa che. II15-15 ziSTapuruSanuM lakSaNa paNa samyagdaSTimAM saMgata che te jaNAvAya che aMzataH kSINadoSatvAcchiSTatvamapi yuktimat / atraiva hi paroktaM tu tallakSaNamasaGgatam // 15-16 // aMzata iti-aMzato dezataH / kSINadoSatvAddoSakSayavattvAt / ziSTatvamapi / atraiva samyagdRSTAveva / yuktimad nyAyopetaM / "kSINadoSaH puruSaH ziSTaH" itilakSaNasya nirbAdhatvAt / sarvadoSakSayeNa sarvathA ziSTatvasya siddhe kevalini vA vizrAntatve'pi samyagdRSTerArabhya dezato vicitrasya ziSTatvasyAnya eka parizIlana 285
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ trAnapAyatvAt / na caivaM ziSTatvasyAtIndriyatvena durghahatvAcchiSTAcAreNa pravRttyanApattiriti zaGkanIyaM, prazamasaMvegAdiliGgastasya sugrahatvAt / 'doSA rAgAdaya eva teSAM ca divyajJAnAdarvAg na kSayamupalabhAmahe na vA teSu niravayaveSvaMzo'sti yenAMzatastatkSayo vaktuM zakyateti' cenna, atyucitapravRttisaMvegAdiliGgakaprabalatadupakSayasyaivAMzato doSakSayArthatvAd, AtmAnugrahopaghAtakAritvena cayopacayavataH sAvayavasya karmarUpadoSasya prasiddhatvAcca ityanyatra vistaraH / hi nizcitaM / paroktaM tu dvijanmodbhAvitaM tu / tasya fzaSTa nakSaNam / asatamathum I91-1ddA samyagdaSTi AtmAnA AMzika doSono kSaya thayo hovAthI ziSTatva paNa ahIM sadbodhivALA AtmAmAM ja yuktisaMgata che. bIjA lokoe jaNAveluM ziSTa puruSonuM lakSaNa asaMgata che." - A pramANe soLamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya e che ke, "kSINa thaI gayA che doSo jenA evA puruSane ziSTa kahevAya che." - A ziSTa puruSanuM lakSaNa samyagdaSTi AtmAmAM ja yuktisaMgata che. kAraNa ke aMzataH arthAt dezathI rAgAdi doSono kSaya samyagdaSTi jIvomAM che. tethI tevuM ziSTatva paNa temanAmAM nyAyasaMgata che. sarvathA ziSTatva sarva doSonA kSayathI prApta thatuM hoya che. zrI siddhaparamAtmAomAM athavA zrI kevalIbhagavaMtomAM evuM ziSTatva hovA chatAM dezathI bhinna bhinna jAtinuM ziSyatva te te AtmAomAM samyagdaSTi AtmAothI AraMbhIne saMgata che. cothA guNasthAnakathI AraMbhIne sAtamAM guNasthAnaka sudhInA AtmAomAM A rIte ziSTatvano vyavahAra thaI zake che. "A rIte doSonA kSaya svarUpa ziSTatvane mAnavAmAM Ave to doSono kSaya atIndriya (bAhya cakSu vagere indriyothI jenuM pratyakSa na thAya tevo) hovAthI ziSTatvano graha azakya che ane tethI ziSTanA AcArathI je pravRtti thAya che te nahIM thAya. kAraNa ke ziSTAcAranuM jJAna ja thAya tema nathI." - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke ziSTatva atIndriya hovA chatAM prazama, saMvega ane nirveda vagere liMgo dvArA tenuM anumAna thatuM hovAthI ziSTatvano sArI rIte graha(jJAna) karI zakAya che. "rAga, dveSa ane moha vagere doSo che. divyajJAnanI pUrve (avadhijJAnAdinI pUrve) te doSonA kSayano upalaMbha zakya nathI. tema ja te doSonA koi avayavo nathI ke jethI teno aMzataHdezataH kSaya varNavI zakAya." - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke ucita pravRtti tema ja saMvega ane nirveda vagerenA kAraNe jaNAto evo prabaLa doSono je kSaya che; tene ja aMzataH kSaya kahevAya che. tema ja AtmAne anugraha ane upaghAta karanArA karmano caya ane upacaya thato hovAthI karma sAvayava che - e vAta prasiddha che. anyatra e vAta vistArathI samajAvelI che. vedane anusaranArA brAhmaNoe je ziSTanuM lakSaNa karyuM che te asaMgata che. I15-16ll 286 samyagdaSTi batrIzI
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathAdi brAhmaNoe je ziSTanuM lakSaNa jaNAvyuM che; te asaMgata kaI rIte che - te jaNAvAya che- vedaprAmANyamantRtvaM, bauddhe brAhmaNatADite / ativyAptaM dvije'vyAptaM, svApe svArasikaM ca tat / / 15-17 // vedeti-"vedaprAmANyamantRtvam" etAvadeva ziSTalakSaNaM / brAhmaNatADite bauddhe'tivyAptaM, tenApi "vedAH pramANam" ityabhyupagamAt / svArasikaM ca tad vedaprAmANyamantRtvaM dvije brAhmaNe'vyAptam / ayaM bhAvaHsvArasikatvavizeSaNena bauddhe'tivyAptinirAse'pi 'svArasikavedaprAmANyamantRtvaM' yadAkadAcidvAcyaM sarvadA vA ? Adye bauddhe evAtivyAptitAdavasthyaM, tasyApi janmAntare vedaprAmANyAbhyupagamadhauvyAd / antye ca zayanAdidazAyAM vedaprAmANyAbhyupagamAbhAvavati brAhmaNe'vyAptiriti / / 15-17 / / "prAthamanRtva - arthAt vedane pramANa mAnavA - A pramANe ziSTa puruSanuM lakSaNa karavAmAM Ave to je brAhmaNathI tADita (balAtkAra karAyela) bauddha che tene laine lakSaNamAM ativyApti Ave che. "svArasika vedane pramANa mAnavA' A lakSaNa mAnavAmAM Ave to zayanAvasthApanna brAhmaNane laIne lakSaNamAM avyApti Ave che." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. Azaya e che ke "vedane pramANa mAnanArA ziSTa che.' - A pramANe ziSTapuruSonuM lakSaNa brAhmaNoe karyuM che. paraMtu e lakSaNamAM ativyApti Ave che. kAraNa ke brAhmaNa dvArA mArapITa karavAnA kAraNe je bauddha parANe vedanA prAmANyano svIkAra karyo che; te bauddha ziSTa na hovA chatAM temAM vedaprAmANyamanRtvasvarUpa lakSaNa saMgata thAya che. parANe vedane pramANa mAnanArA bauddhane laIne AvatI ativyAptinuM nivAraNa karavA lakSaNamAM "vArasa' A padano niveza karavAthI ativyApti nahIM Ave. kAraNa ke te bauddhamAM vedaprAmANyamanRtva hovA chatAM te svArasika(potAnI icchAthI svIkRta) nathI. paraMtu te svArasika vizeSaNanA nivezathI ativyApti ane avyApti Avaze. kAraNa ke "svArasikavedaprAmAyamastRtva koi vAra mATe vivakSita che ke sadAne mATe vivakSita che?' A be vikalpamAMthI prathama vikalpane mAnIe to je prathama brAhmaNa hato ane pachInA janmamAM bauddha thayo. te bauddhane laine lakSaNamAM ativyApti spaSTa che. kAraNa ke brAhmaNanA janmamAM teNe cokkasa ja vedanA prAmANyano svIkAra karyo hato. sadAne mATe vedaprAmANya nRtva hovuM joIe : A bIjo vikalpa svIkArIe to te bauddhane laine ativyApti nahIM Ave; kAraNa ke sadAne mATe teNe vedaprAmANyano svIkAra karyo nathI. paraMtu evI vivakSAmAM sUtelA brAhmaNane laine avyApti Avaze. kAraNa ke zayana daramyAna brAhmaNe tevA prAmANyano svIkAra karyo na hovAthI brAhmaNamAM svArasika sarvakAlIna vedaprAmANyamanRtva nathI. AthI samajI zakAze ke vArasAmAthamanRvaM ziSTatram A lakSaNa eka parizIlana 287
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ asaMgata che. ziSTanuM lakSaNa "ziSTa ane aziSTa' baMnnemAM hoya to ativyAtidoSa hoya che. ziSTanuM lakSaNa koi ziSTamAM na ghaTe to avyAptidoSa hoya che ane ziSTamAtramAM e lakSaNa saMgata na bane to asaMbhavadoSa hoya che... ityAdi yAda rAkhavuM. I15-17thI brAhmaNoe jaNAvelA ziSTanA lakSaNamAM ja anupapatti jaNAvAya che- tadabhyupagamAd yAvanna tadvyatyayamantRtA / tAvacchiSTatvamiti cettadaprAmANyamantari // 15-18 // taditi-tasya vedaprAmANyasyAbhyupagamAd yAvanna tadvyatyayasya vedAprAmANyasya mantRtA'bhyupagamastAvacchiSTatvaM / zayanAdidazAyAM ca vedAprAmANyAnabhyupagamAdbrAhmaNe nAvyAptiriti bhAvaH / aprAmANyamananasyApi svArasikasya grahaNAbauddhatADite brAhmaNe vedAprAmANyAbhyupagantari nAvyAptiH, apramAkaraNatvapramAkaraNatvAbhAvayozca dvayorapi prAmANyavirodhitvena saGgrahAnnaikagrahe'nyAbhyupagantaryativyAptiH / atrAhaiti cettadaprAmANyamantari vedAprAmANyAbhyupagantari / / 15-18 / / tenA svIkArathI mAMDIne jayAM sudhI tenA abhAvano svIkAra karavAmAM Avato nathI tyAM sudhI (tenuM) ziSTatva che A pramANe jo kahevAmAM Ave to tenA aprAmANyano svIkAra karanAramAM (avyApti Avaze. tenuM anusaMdhAna zlo.naM. 19mAM che.)" - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - vedanA prAmANyano svIkAra karyA pachI jayAM sudhI vedanA aprAmANyano svIkAra karyo na hoya tyAM sudhI te vyaktimAM ziSTatva manAya che. ziSTatvanA evA prakAranA svarUpathI zayanadazAmAM brAhmaNe vedanA aprAmANyano praha karelo na hovAthI sUtelA brAhmaNane laIne AvyApti nahIM Ave. yadyapi vedanA prAmANyano svIkAra karyA pachI bauddhanI dhAkadhamakIthI je brAhmaNane vedanA aprAmANyano svIkAra karavo paDyo hoya te brAhmaNane laIne AvyApti Ave che, kAraNa ke temAM vedAprAmANyamanRtva che; teno abhAva nathI. paraMtu ahIM paNa svArasika ja vedAmAmAyamastRtva vivakSita hovAthI, bauddha dvArA parANe vedanA aprAmANyano svIkAra karAvelA brAhmaNamAM svArasika(potAnI icchAthI svIkArela) vedanA aprAmANyanA mastRtvano abhAva hovAthI tene laIne avyApti nahIM Ave. AthI samajI zakAze ke jyAM sudhIne vedane pramANa mAnavAmAM Ave che ane apramANa mAnavAmAM AvatA nathI, tyAM sudhI te AtmAmAM ziSTatva che. vedanuM prAmANya pramAkaraNatva svarUpa che ane aprAmANya apramAkaraNatva svarUpa che. aprAmANyanA grahano abhAva ane pramAkaraNatvano graha : baMnne ziSTataprayojaka che ane tenA abhAva arthAt apramAkaraNatva ane pramAkaraNatvAbhAva ziSTatvanA prayojaka nathI. tenA abhAva zivaprayojaka che. velA 288 samyagdaSTi batrIzI
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramA. ItyAghAkAraka jJAnane aprAmANyagraha tarIke ahIM varNavyuM che ane vevA pramANam... ityAghAkAraka jJAnanA abhAva svarUpa; pramAkaraNatvAbhAva che. upara jaNAvyA mujaba zayanAdidazAmAM vedanA aprAmANyanA grahano abhAva hovAthI tevA brAhmaNane laIne AvyApti AvatI nathI. paraMtu jyAM apramAkaraNatvanuM ane pramAkaraNatvanuM jJAna AhArya (bAdhakAlIna icchAnA kAraNe utpanna thayeluM) hoya tyAre pramAkaraNatvanA grahanI sAthe apramAkaraNatvano graha hoya tema ja apramAkaraNatvanA grahanI sAthe tenA abhAvano paNa graha hoya - e bane. tethI je bauddhane apramAkaraNatvanA jJAna pachI vedanA prAmANyano tevo (AhAryagraha) bodha thAya to tene laIne ativyApti Avaze. tenA nivAraNa mATe apramAkaraNatva ane pramAkaraNatvAbhAva prAmANyanA virodhI vicalita che. AhAryAdijJAna tema ja zayanAdidazAmAMnuM pramAkaraNavAbhAvAdi prAmANyanuM virodhI nathI. tethI tene laine ativyApti vagere nahi Ave. A pramANe kahevAmAM Ave to anyatra doSa Ave che. 15-18 A pramANe vedane apramANa nahi mAnanArane ziSTa mAnavAmAM Ave to je doSa Ave che te tenAthamantari... ityAdi graMthathI jaNAvAya che ajAnati ca vedatvamavyAptaM ced vivakSyate / velvenADumatathApi cAkalaH ni 01-11 ajAnati ceti-vedatvaM ca vede'jAnati brAhANe avyAptaM lakSaNametat / tena vedAprAmANyAbhyupagamAd / atha cedyadi vedatvenAbhyupagamo vivakSyate veda eva vedatvamajAnatazca na vedatvenAprAmANyAbhyupagamaH kiM tvidamapramANamiti idantvAdinaiveti nAvyAptistathApyada etallakSaNaM kila // 15-19 // "(vedanA aprAmANyane mAnanArA) ane vedane nahi jANanAra evA brAhmaNamAM vedAprAmANyastRtvano viraha na hovAthI ziSTalakSaNa te brAhmaNamAM avyApta che. A avyAptidoSanA nivAraNa mATe vedasvarUpe vedanA abhyAgamanI paNa vivaphA karAya topaNa A lakSaNa... (AgaLanA vazamA zlokamAM jaNAvyA mujaba kAgaDAmAM ativyApta che.) A pramANe ogaNIzamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke je brAhmaNa vedane pramANa mAnato nathI arthAt vedane apramANa mAne che ane vedane vedasvarUpe jANato nathI; te brAhmaNamAM ziSTalakSaNa saMgata thatuM na hovAthI avyAmi Ave che. A avyAptinA nivAraNa mATe ziSTanA lakSaNamAM vedasvarUpe vedanA abhyAgamano niveza karI levo joIe, tethI avyApti nahIM Ave. kAraNa ke je brAhmaNe vedanA aprAmANyano svIkAra karyo che, teNe vedane vedasvarUpe jANyA nathI. tethI vedane vedasvarUpe jANIne temAM aprAmANyano graha brAhmaNe karyo na hovAthI vedatvena vedAbhyapagamaviziSTa eka parizIlana 289
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedAprAmAyamansutvano viraha brAhmaNamAM che ja, jethI tAdaza ziSTalakSaNamAM brAhmaNane laine avyApti nahIM Ave. vedane vedasvarUpe jANyA vinA vedamAM aprAmAyano graha kaI rIte thayo. - AvI zaMkA nahIM karavI joIe; kAraNa ke vevA pramANanuM AvA prakArano graha na hovA chatAM pramANam A rIte IdattvAdi svarUpe vedamAM aprAmANyano graha thaI zake che. vedane vedasvarUpe jANyA hota to temAM brAhmaNe aprAmANyano graha karyo na hota. jo tema chatAM evo graha karyo ja hota to tene ziSTa mAnavAnI AvazyakatA na hovAthI te brAhmaNamAM ziSTalakSaNa na jAya te iSTa ja che. AthI samajI zakAze ke velvena velAmaviziSTavelanAthamanRtvavira: ziSTatvanuM A pramANe ziSTanuM lakSaNa che. paraMtu A lakSaNa AgaLanA zlokathI jaNAvAze tema kAgaDAmAM ativyApta bane che. I15-19tA. kAgaDAmAM lakSaNa je rIte ativyApta bane che, te jaNAvAya che- brAhmaNaH pAtakAt prAptaH, kAkabhAvaM tadApi hi / vyApnotIzaM ca notkRSTajJAnAvacchedikA tanuH // 15-20 // brAhmaNa iti-yadA brAhmaNaH pAtakAt kAkajanmanibandhanAduritAt / kAkabhAvaM prAptastadApi hi syAd brAhmaNadazAyAM vedaprAmANyAbhyupagantRtvAt kAkadazAyAM ca vedAprAmANyAnabhyupagantRtvAd / utkRSTajJAnAvacchedikA ca tanurIzaM bhavAnIpatiM na vyApnoti / tathA ca kAke'tivyAptivAraNArthamutkRSTajJAnAvacchedakazarIravattve satIti vizeSaNadAne Izvare'vyAptirityarthaH / / 15-20 // "brAhmaNa pApanA yoge kAgaDAnA janmane prApta kare tyAre paNa temAM lakSaNa saMgata thaze. (arthAt evA kAgaDAne laIne ativyApti Avaze. tenA nivAraNa mATe) utkRSTajJAnAvacchedaka zarIraghaTita lakSaNa IzvaramAM nahi jAya."- A pramANe vazamA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke, jyAre brAhmaNa kAgaDAnA janmanI prAptinA kAraNabhUta pApavizeSe kAgaDAnI avasthAne prApta kare che tyAre paNa zinuM lakSaNa temAM saMgata thaze. kAraNa ke brAhmaNanA bhAvamAM vedanA prAmANyano svIkAra karyo hato ane kAgaDAnA bhAvamAM vedanA aprAmANyano svIkAra karyo nathI. A rIte kAgaDAne laIne ativyApti Ave che; tenA nivAraNa mATe lakSaNamAM utkRSTajJAnAvaracchedakazarIravattvano niveza karAya to kAgaDAmAM lakSaNa nahi jAya. kAraNa ke kAgaDAnuM zarIra utkRSTa jJAnanuM avacchedaka nathI. evuM zarIra manuSyAdinuM hoya che. tiryaMconuM zarIra apakRSTajJAnAvacchedaka hoya che. e lokonI(naiyAyikAdinI) mAnyatA mujaba AtmA vibhu che. AtmAnA dareka pradezamAM jJAnanI utpatti thatI nathI. samasta jagavyApI AtmA hovA chatAM zarIrapramANa AtmAnA pradezamAM ja jJAnanI utpatti thAya che. tethI zarIrane jJAnanuM 290 samyagdaSTi batrIzI
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ avacchedaka kahevAya che. tiryaMconuM jJAna manuSyAdinA jJAnanI apekSAe apakRSTa hovAthI kAgaDAnuM zarIra utkRSTajJAnAvacchedaka na hovAthI "paSTajJAnAvicchevazarIravalve sati venTena vetAmyavaziSTavelanAthamanRtvavira: ziSTatva A lakSaNa kAgaDAmAM jatuM nathI. paraMtu AvuM ziSTanuM lakSaNa bhavAnIpati(zaMkara) - IzvaramAM jatuM nathI. kAraNa ke paramAtmA-izvarane zarIra ja hotuM nathI. tethI izvarane laIne AvyApti Ave che... ityAdi samajI levuM. 15-2nA e avyAptinA nivAraNa mATenA upAyathI je dUSaNa che, te jaNAvAya che- anyAGgarahitatvaJca, tasya kAkabhavottaram / dehAntarAgrahadazAmAzrityAtiprasaktimat // 15-21 // anyeti-anyAGgarahitatvaM ca apakRSTajJAnAvacchedakazarIrarAhityaM ca / tasya brAhmaNabhavAnantaraprAptakAkabhavasya / kAkabhavottaraM dehAntarAgrahadazAM zarIrAntarAnupAdAnAvasthAmAzritya atiprasaktimadativyAptaM tadAnImapakRSTajJAnAvacchedakazarIrarAhityAt / / 15-21 / / "pUrve jaNAvyA mujaba izvarane laIne AvatI avyAptinA nivAraNa mATe apakRSTajJAnAvacchedaka - zarIrarahitatvanI vivaphA karAya to brAhmaNanA bhava pachI maLelA kAgaDAnA bhAva pachI zarIrAMtaranuM grahaNa karyuM na hoya te dazAne laIne ativyApti Ave che." - A pramANe ekavIsamA zlokano sAmAnya artha che. Azaya spaSTa che ke pUrve jaNAvyA mujaba paramAtmA azarIrI hovAthI utkRSTajJAnAvaracchedakazarIravattva(zarIra) teomAM nathI. e rIte ziSTanuM lakSaNa paramAtmA-izvaramAM na javAthI avyApti Ave che. tenA nivAraNa mATe kaSTajJAnAviccheda zarIravatve sati - enA badale anyAMgarahitatva arthAt sapaSTajJAnaviccheda zarIrahitatve sati Avo niveza karavo joie. jethI kAgaDAmAM apakRSTajJAnAvacchedakazarIrarahitatva na hovAthI ane IzvaramAM te hovAthI anukrame ativyApti ane avyApti nahIM Ave. paraMtu tAdaza vivakSAthI prathama je brAhmaNa hato tyAra pachI te tevA prakAranA pApanA yoge kAgaDo thayo ane tyAra pachI bIjA bhavamAM jatAM pUrve te bhavanuM zarIra grahaNa karatAM pUrve je zarIrarahita avasthA che; (kAgaDAnuM zarIra jatuM rahyuM che ane bIjuM haju grahaNa karyuM nathI.) te avasthApanna brAhmaNajIvamAM ziSTanuM lakSaNa javAthI ativyApti Ave che. ll15-21TI ativyAptinuM nivAraNa karAya che- avacchedakadehAnAmapakRSTadhiyAmatha / sambandhaviraho yAvAn, prAmANyopagame sati // 15-22 // eka parizIlana 291
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ avacchedaketi-atha prAmANyopagame sati vedaprAmANyAbhyupagamakAle / yAvAnapakRSTadhiyAmavacchedakadehAnAmapakRSTajJAnAvacchedakazarIrANAM / sambandhavirahaH sambandhAbhAvaH / / 15-22 // vedanA prAmANyano svIkAra karyo chate apakRSTajJAnAvacchedakazarIrono jayAM sudhI saMbaMdhano abhAva che..." bAvIsamA zlokano ATalo artha che, je apUrNa che. teno bAkIno aMza trevIsamAM zlokamAM jaNAvAze. tethI zlokArthanuM anusaMdhAna karIne ene yAda rAkhI AgaLanA zlokano artha vicAravo. |15-22 upara jaNAvyA mujaba bAkInA arthane jaNAvAya che aprAmANyAnupagamastAvatkAlIna eva hi / ziSTatvaM kAkadehasya, prAgabhAvastadA ca na // 15-23 // aprAmANyeti tAvatkAlIna eva hi sakalatatsamAnakAlIna eva / aprAmANyAnupagamo vedAprAmANyAbhyupagamavirahaH ziSTatvaM / kAkadehasya prAgabhAvo vedaprAmANyAbhyupagamasamAnakAlInastadA ca kAkasya maraNAnantaraM zarIrAntarAgrahadazAyAM nAstIti nAtivyAptiH / itthaM ca yAvantaM kAlaM vedatvena vedAprAmANyAbhyupagamasya viraho vedaprAmANyAbhyupagamasamAnakAlInayAvadapakRSTajJAnAvacchedakazarIrasambandhAbhAvasamAnakAlInastAvantaM kAlaM sa ziSTaH / brAhmaNo'pi bauddho jAto vedAprAmANyaM yAvannAbhyupagatavAn tAvacchiSTa eva / bauddho'pi brAhmaNo jAto vedaprAmANyaM yAvannAGgIkRtavAMstAvadaziSTa eveti phalitamAha padmanAbhaH / atra ca vedaprAmANyAbhyupagamasamAnakAlInatvavattatsAmAnAdhikaraNyamapi vAcyam / anyathottarakAlaM tatkAlInaM yatkiJciddhyadhikaraNApakRSTajJAnAvacchedakazarIrasambandhaprAgabhAvanAzenAvyAptyApatteH / / 15-23 / / ..teTalA kALano ja vedanA aprAmANyanA abhyAgamano abhAva, ziSTatva che. kAgaDAnA zarIrano prAgabhAva tyAre nathI." - A pramANe trevIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke skUla rIte ahIM eTaluM yAda rAkhavuM ke je vakhate vedane pramANa mAnavAnuM kArya karyuM che te samaya vedanA prAmANyanA abhyAgamano kALa che. je kALamAM vedane vedasvarUpe jANIne tenA aprAmANyane svIkAryuM nathI, te vedatvena(vedasvarUpe) vedanA aprAmANyanA abhyapagamanA virahano kALa che ane jyAM sudhI apakRSTajJAnAvacchedaka - zarIranI (kAgaDAdinA zarIranI) prApti thaI nathI; te badho kALa apakRSTajJAnAvacchedakazarIranA saMbaMdhano virahakALa che. A traNeya kALa, samAna (eka) kALa hoya tyAre ziSTatva hoya che. anyathA ziSTatva hotuM nathI. vedaprAmANyanA abhyAgamano kALa; ahIM kAgaDo thavAnI pUrve eTale ke kAgaDAnA prAgabhAva vakhate hato. te, kAgaDAnA maraNa pachI bIjA zarIrane grahaNa karavAnI pUrve (vigraha-gatimAM) nathI. tethI ativyApti nathI AvatI... ityAdi samajI zakAya evuM che. 292 samyagdaSTi batrIzI
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI nizcita thAya che ke "jeTalA kALa sudhI vedatyena vedanA aprAmANyanA abhyapagamano viraha; vedaprAmANyanA abhyupagama samAnakAlIna yAvad apakRSTa jJAnAvacchedakazarIrasaMbaMdhAbhAva (prAgabhAva) samAnakAlIna che, teTalA kALa mATe te ziSTa che." A mujaba brAhmaNa paNa bauddha thayo. jyAM sudhI teNe vedanA aprAmANyano svIkAra karyo nathI, tyAM sudhI te ziSTa che ja. bauddha paNa brAhmaNa thayo. paraMtu jyAM sudhI teNe vedanA prAmANyano svIkAra karyo nathI; tyAM sudhI te aziSTa ja che. A pramANe padmanAbhanAmanA vidvAne jaNAvyuM che. yadyapi; ziSTa evA brAhmaNamAM; vedaprAmANyAbhyapagamasamAnakAlIna anya (svabhinna bauddhAdi bIjA bhavamAM kAgaDAdi thayelA) apakRSTajJAnAvacchedakazarIranA saMbaMdhano viraha na hovAthI (tAdRza saMbaMdha hovAthI) ziSTanuM lakSaNa saMgata thatuM na hovAthI avyApti Ave che. paraMtu tenA nivAraNa mATe vedaprAmANyAtmyapagamasamAnakAlInatvanI jema arthAt kAlikasAmAnAdhikaraNyanI jema; zika sAmAnAdhikaraNyano paNa niveza samajI levo joie. tethI anyakAlIna vedaprAmANyano abhyupagama, apakRSTajJAnAvacchedakazarIrasaMbaMdhano viraha ane vedanA aprAmANyanA abhyupagamano abhAva : A traNe ya jema eka(samAna)kAlavRtti levAya che tema eka (AtmasvarUpa) adhikaraNavRtti levAya che. jethI upara jaNAvyA mujaba anya(svabhinna) epakRSTajJAnAvacchedakazarIrasaMbaMdhane (zarIrasaMbaMdhanA virahanA abhAvane) laine avyApti nahIM Ave. AthI samajI zakAze ke - yAvanta jAtaM yevatvana yelAprAmAkhyAmbuvAmaNya viro yevannAmALyAmbuvAmasamAnakaaliinttsmaanaadhikrnn - (vedaprAmANyAbhyupagamasamAnAdhikaraNa ) - yaavdpkRssttjnyaanaavcchedkshriirsNbNdhaamAvatamAnajAtInastAvanuM hrAtaM sa ziSTaH / ... ityAdi adhyApaka pAsethI barAbara samajI levuM joie. 15-23aa lakSaNanA uparyukta tAtparyamAM doSa jaNAvAya che--- naivaM taduttare vipre'vyApteH prAkpratipattitaH / prAmANyopagamAt tanna, prAk tatreti na seti cet // 15-24 / / naivamiti-naivaM yathA vivakSitaM prAk / taduttare vipre kAkabhavottaramavAptabrAhmaNabhave / prAkpratipattitaH prAgbhavIyavedaprAmANyagrahamAzrityAvyApteH / tadAnIM tadIyavedAprAmANyAbhyupagamavirahasya prAktanabrAhmaNabhavIyavedaprAmANyAbhyupagamasamAnakAlInayAvadapakRSTajJAnAvacchedakazarIrasambandhavirahAsamAnakAlInatvAdAntarAlikakAkabhava eva kAkazarIrasambandhaprAgabhAvanAzAt / prAmANyopagamAdvedaprAmANyAbhyupagamAt prAk tatra kAkabhavottarabrAhmaNe tacchiSTatvaM na iti hetoralakSyatvAdeva na sA'vyAptiH / vedaprAmANyAbhyupagame tu lakSaNasampattyaiveti bhAvaH / iti cennanvevaM yatkiJcidvedaprAmANyAbhyupagama eva grAhyaH / / 15-24 / / eka parizIlana 293
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAveluM ziSTanuM lakSaNa barAbara nathI. kAraNa ke kAgaDAnA bhavanI pachInA brAhmaNanA bhavamAM pUrvabhavasaMbaMdhI vedaprAmANyanA abhyapagamane AzrayIne avyApti Ave che. vedaprAmANyano svIkAra kare nahIM tyAM sudhI te brAhmaNamAM ziva manAtuM nathI. tethI avyApti nathI - A pramANe kahevAmAM Ave to... (je doSa che te AgaLa jaNAvAze)" - A pramANe covIsamA zlokano zabdArtha che. kahevAno Azaya e che ke trevIsamA zlokanA aMte ziSTalakSaNanuM je tAtparya jaNAvyuM che, te yukta nathI. kAraNa ke je brAhmaNa hato. tyAra pachI kAgaDo thayo ane pachI brAhmaNa thayo. A brAhmaNe; prathama brAhmaNanA bhAvamAM vedanA prAmANyano abhyapagama karyo hato ane vartamAnamAM vedanA aprAmANyanA abhyAgamano viraha che. paraMtu te viraha; prathama brAhmaNanA bhavasaMbaMdhI vedaprAmANyAbhyapagamasamAnakAlIna, yAvad apakRSTajJAnAvacchedakazarIranA saMbaMdhanA abhAvanA asamAnakAlIna che. kAraNa ke vaccenA kAgaDAnA bhavanA kAraNe kAkazarIranA saMbaMdhano prAgabhAva (viraha) nAza pAmyo che. AthI A brAhmaNamAM ziSTanuM lakSaNa jatuM nathI. tethI avyApti Ave che. yadyapi kAgaDAnA bhava pachInA brAhmaNanA bhavamAM jyAM sudhI eNe vedaprAmANyano svIkAra karyo nathI tyAM sudhI te aziSTa ja hovAthI te lakSya nathI ane lakSyabhinna-alakSyamAM lakSaNa na jAya te to ISTa ja che. tema ja jayAre te vedaprAmANyano svIkAra karaze tyAre to lakSaNa saMgata thavAnuM ja che. eTale avyApi nahIM Ave. A pramANe kahI zakAya che. paraMtu Ano artha e thayo ke koI eka vizeSa ja vedaprAmANyanA abhyAgamanuM grahaNa karavuM joIe... (tema karavAthI je doSa Ave che; te AgaLanA zlokathI jaNAvAya che.) II15-24 tathA ca upara jaNAvyA mujaba te brAhmaNane alakSya mAnIne avyAptinuM vAraNa karavAthI je doSa Ave che - te jaNAvAya che- yatkiJcittadgrahe pazcAt, prAk ca kAkasya janmanaH / viprajanmAntarAle syAt, sA dhvaMsaprAgabhAvataH // 15-25 // yatkiJciditi-yatkiJcittadgrahe yatkiJcidvedaprAmANyAbhyupagamasya lakSaNamadhyaniveze / kAkasya janmanaH pazcAt prAk ca / viprajanmanorantarAle'prAptivizleSAbhyAM madhyabhAve / dhvaMsaprAgabhAvataH kAkazarIrasambandhadhvaMsaprAgabhAvAvAzritya / sA prasiddhA'tivyAptiH syAt / ayaM bhAvaH-yo brAhmaNaH kAko jAtastadanantaraM ca brAhmaNo bhaviSyati tasya maraNAnantaraM brAhmaNazarIrAgrahadazAyAmuttarabrAhmaNabhavakAlInavedaprAmANyAbhyupagamasamAnakAlInakAkazarIradhvaMsenaiva lakSaNasAmrAjyAdativyAptiH / prAktanakAkazarIrasambandhaprAgabhAvastu na tatsamAnakAlIna eveti / tasyaiva brAhmaNabhavatyAgAnantaraM kAkazarIrAgrahadazAyAM prAktanabrAhmaNabhavakAlIna 294 samyagdaSTi batrIzI
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ vedaprAmANyAbhyupagamasamAnakAlInakAkazarIrasambandhaprAgabhAvenAtivyAptiriti / kiM ca yo brAhmaNaH prAg bauddho vRttastasya svApAdidazAyAM vedaapraamaannyaabhyupgmvirhsyaagrimbraahmnnbhviiyniruktyaavcchriirsmbndhaabhaavsamAnAnI tvatrividhyAririti vothyam I9-rajA. "yatkiMcit vedaprAmANyanA abhyAgamano lakSaNamAM niveza karAya to kAgaDAnA janmanI pUrve ane pachInA brAhmaNanA baMnne janmonA aMtarAlamAM kAgaDAnA zarIrasaMbaMdhanA dhvaMsa ane prAgabhAvane AzrayIne ativyApti Avaze." - A pramANe pacIsamA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke pUrve je rIte alakSya mAnIne tema ja bhaviSyamAM vedaprAmANyano svIkAra karaze eTale lakSaNa samanvaya thaze - ema kahIne avyAptinuM nivAraNa karyuM hatuM te rIte to alakSyamAM paNa lakSaNasamanvaya thavAthI ativyApti Avaze. yakiMcit - game te vedaprAmANyanA abhyAgamanA nivezathI; kAgaDAnA pUrveno ane pachIno je brAhmaNano janma che, te janmanA zarIrane grahaNa karavA pUrvenI aMtarAla-vaccenI avasthAne laIne ziSTalakSaNamAM ativyApti Ave che. kAraNa ke apakRSTajJAnAvacchedaka kAgaDAnA zarIranA saMbaMdhanA dhvaMsa ane prAgabhAvane laIne tyAM lakSaNa saMgata thAya che. Azaya e che ke je brAhmaNa marIne kAgaDo thayo ane tyAra bAda marIne brAhmaNa thavAno che, te kAgaDAnA maraNa pachI; je uttara bhava svarUpa brAhmaNano bhava thavAno che, te brAhmaNanA zarIrane haju grahaNa karyuM nathI tyAM sudhInI aMtarAladazAmAM uttarakALanA brAhmaNanA bhavasaMbaMdhI vedaprAmANyanA abhyapagamasamAnakAlIna je kAgaDAnA zarIrano dhvaMsa che; (apakRSTajJAnAvacchedakazarIrasaMbaMdhAbhAva che) tene laine lakSaNa saMgata bane che. tethI ativyApti Ave che. pUrvabrAhmaNabhava daramyAnano (kAgaDAnA bhavanI pUrveno) kAgaDAnA zarIrano prAgabhAva; uttarakAlIna brAhmaNanA bhavasaMbaMdhI vedaprAmANyAbhyapagama samAnakAlIna ja nathI; tethI te prAgU brAhmaNanA maraNa pachI; brAhmaNanA zarIrano tyAga karyA pachI jyAM sudhI kAgaDAnA zarIranuM grahaNa karyuM nathI tyAM sudhInI aMtarAladazAmAM prathama brAhmaNa - bhavakAlIna vedaprAmANyAbhyapagamasamAnakAlIna kAgaDAnA zarIranA prAgabhAvane laIne lakSaNa saMgata bane che. tethI ativyApti Ave che. A baMnne ativyApti zarIrAgrahaNa-dazAmAM AvatI hovAthI tenA nivAraNa mATe zarIravattvano niveza karavAthI ativyApti nahIM Ave. tethI ci ityAdi graMthathI anyatra doSa jaNAvAya che. Azaya e che ke je pUrve brAhmaNa (janmathI brAhmaNa) hato. pachI te, te janmamAM ja bauddha thayo; tene zaMyanAvasthAdi dazAmAM vedAprAmANyanA abhyAgamano viraha che. te virahamAM brAhmaNabhavasaMbaMdhI vedaprAmANyAbhyapagamasamAnakAlIna yAva apakRSTajJAnAvacchedakazarIrasaMbaMdhAbhAvasamAnakAlInatva hovAthI tevA bauddhamAM lakSaNa saMgata thAya che. tethI ativyApti Avaze... ityAdi spaSTa che. 15-2pa eka parizIlana 295
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAvelA ativyApti-avyAptidoSanA nivAraNa mATe upAya jaNAvIne temAM doSa jaNAvAya che jIvavRttiviziSTAGgAbhAvAbhAvagraho'pyasan / utkarSazcApakarSazca, vyavastho yadapekSayA // 15-26 // jIveti-jIvavRttiviziSTaH kSetrajJavRttitvaviziSTo yo'GgAbhAva utkRSTajJAnAvacchedakazarIrAbhAvastadabhAvagraho'pi tadabhAvanivezo'pi kAkezvarayorativyAptyavyAptivAraNArthamasan na duSTalakSaNasamAdhAnasamarthaH / yadyasmAdutkarSazcApakarSazca apekSayA vyavasthitaH / kITikAdijJAnApekSayotkRSTatvAt kAkAdijJAnasya, brAhmaNAdijJAnasya ca devAdijJAnApekSayA'pakRSTatvAd / itthaM ca tadavasthe evAtivyAptyavyAptI / na ca kAkAdijJAnavyAvRttaM manuSyAdijJAnasAdhAraNamutkarSaM nAma jAtivizeSamAdriyante bhavantaH, anyathA kAryamAtravRttijAteH kAryatAvacchedakatvaniyamena tadavacchinne'nugatakAraNakalpanApattiH, 'IzvarajJAnasAdhAraNyAnna tasya kAryamAtravRttitvamiti' cettathApi devadattAdijanyatAvacchedikayA'pakarSavizeSeNa ca sAGkaryAnna jAtitvaM / tattadjJAnAvacchedakazarIrasambandhAbhAvakUTastu durgraha iti na kiJcidetat / / 15-26 / / upara jaNAvelA ativyApti vagere doSanA nivAraNa mATe jIvamAM rahenAra je utkRSTajJAnAvacchedakazarIrano abhAva; tenA abhAvano niveza karAya to te paNa asat che. kAraNa ke utkarSa ane apakarSa apekSAe vyavasthita che." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke vedanA prAmANyano svIkAra karanAra ane vedanA aprAmANyane haju sudhI nahi svIkAranAra; utkRSTa jJAnAvacchedakazarIranA abhAvanA abhAvavALo hoya to te ziSTa che. A pramANenA tAtparyanI vivakSAmAM kAgaDAmAM ativyApti nahIM Ave. tema ja aMtarAlamAM paNa ativyApti nahIM Ave. kAraNa ke tyAM utkRSTajJAnAvacchedakazarIrano abhAva che, teno abhAva nathI. tethI sAmAnya rIte e nivezathI pUrvokta ativyAkhyAdi doSanuM nivAraNa thatuM hoya - evuM lAge; paraMtu te niveza kharI rIte kAgaDAmAM ane IzvaramAM AvatI ativyApti ane avyAptinuM nivAraNa karavA mATe samartha nathI. kAraNa ke utkarSa ane apakarSa apekSAe vyavasthita che. arthAt je utkRSTa manAya che; te bIjAnI apekSAe apakRSTa che ane je apakRSTa manAya che te bIjA koInI apekSAe utkRSTa hoya che. kIDInI apekSAe kAgaDAnuM jJAna utkRSTa che ane devanI apekSAe brAhmaNanuM jJAna apakRSTa che. e apekSAe kAgaDAnuM zarIra apakRSTajJAnAvacchedaka nathI ane brAhmaNanuM zarIra apakRSTajJAnAvacchedaka che. tethI jIvavRttitvaviziSTa (jIvamAM rahenAro) utkRSTajJAnAvacchedakazarIranA abhAva(kIDImAM vRtti)no abhAva to kAgaDAmAM paNa che ane tyAM pUrve jaNAvyA mujaba prAbhRvasaMbaMdhI vedaprAmANyAbhyapagama samAnakAlIna vedAprAmANyAbhyAgamano viraha paNa che. 296 samyagdaSTi batrIzI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ tethI kAgaDAne laIne ativyApti Ave che. tema ja brAhmaNamAM tevA prakArano; vedAprAmANyanA abhyAgamano viraha hovA chatAM; utkRSTajJAnAvacchedakazarIrano (devanI apekSAe) abhAva che paraMtu teno abhAva nathI. tethI brAhmaNane laine AvyApti Ave che. "yadyapi upara jaNAvyA mujaba apekSAe utkarSa ane apakarSa mAnIe to ativyApti vagere doSano saMbhava che. paraMtu utkarSa ane apakarSane ahIM apekSAe mAnatA nathI, pAribhASika mAnIe chIe. kAgaDAdi tiryaMconA jJAnamAM nahi rahenArI ane brAhmaNa-deva vagerenA jJAnamAM rahenArI manuSyAdinA jJAnasAdhAraNa utkarSa nAmanI jAtivizeSa che (ane kAgaDAdinA jJAnamAM rahenArI apakarSajAtivizeSa che.) tethI tene AzrayIne kAgaDAdinuM jJAna apakRSTa(apakarSAzraya) ja che ane brAhmaNAdinuM jJAna utkRSTa(utkarSAzraya) ja che. tethI upara jaNAvyA mujaba ativyApti vagereno saMbhava nathI." - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke AvuM kahenArAnA mate utkarSa ane apakarSa nAmanI te te jAti mAnavAnuM zakya ja nathI. kahevAno Azaya e che ke A rIte kAryamAtravRtti jAtino svIkAra karavAmAM Ave to jema "ghaTavAvacchinna ghaTamAtranI pratye mRttikA(mATI)sAmAnya kAraNa che." - A pramANe kAryakAraNabhAva manAya che; tema utkarSAvacchinna (utkRSTatAvacchinna) jJAnamAtranI pratye manuSyAdi (manuSya-deva) sAdhAraNa koI dharmavizeSe karI koI anugata kAraNanI kalpanA karavI paDaze. yadyapi IzvarIyajJAna nitya hovAthI te kArya svarUpa nathI ane utkarSa svarUpa jAti to temAM paNa che. tethI te kAryamAtravRtti jAti na hovAthI tadavacchinna utkRSTajJAnanI pratye anugata kAraNa mAnavAnI Apatti nahIM Ave. paraMtu devadattAdijJAnaniSTha jajatAvacchedaka svarUpe je apakarSavizeSa che; tene laIne (tenI sAthe) te utkarSa nAmanI jAtivizeSamAM sAMkarya Ave che. tethI temAM jAtitva (tene jAti) nahi manAya. Azaya e che ke devAdinI apekSAe devadattAdinuM jJAna apakRSTa che. te apakRSTa jJAnasvarUpa kAryasAmAnyanI pratye koIne paNa anugata kAraNa mAnavuM paDe che. temAM rahelI kAraNatAnirUpitakAryatAno avacchedaka apakarSa-vizeSa che, je kAgaDAdinA jJAnamAM paNa che. utkarSane choDIne apakarSavizeSa kAgaDAdinA jJAnamAM che. apakarSane (apakarSa vizeSane) choDIne utkarSajAtivizeSa IzvarIya jJAnamAM che ane apakarSavizeSa tema ja utkarSajAti, baMnne devadattAdinA jJAnamAM che. AthI A rIte sAMkarya AvatuM hovAthI utkarSavizeSane jAti nahIM manAya. tethI upara jaNAvyA mujaba utkarSa ane apakarSane apekSAe vyavasthita mAnavA joIe. jethI upara jaNAvyA mujaba ativyApti vagere doSono uddhAra zakya nathI. yadyapi te te (jene ziSTa mAnavAnA nathI te te) kAgaDAdinA jJAnAvacchedaka zarIrasaMbaMdhAbhAvakUTa (samudAya) svarUpa utkarSane mAnavAthI eka parizIlana 297
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAvelA doSono saMbhava nathI. paraMtu tAdaza saMbaMdhAbhAvakUTanuM jJAna thaI zake ema nathI. tethI tene laIne karAtuM ziSTatvanuM nirvacana vacanamAtra che. 15-26ll. nanu ekajanmAvacchedena svasamAnAdhikaraNasvottaravedaprAmANyAbhyupagamadhvaMsAnAdhAravedaprAmANyAbhyupagamottarakAlavRttitvaviziSTavedAprAmANyAbhyupagamavirahaH ziSTatvamiti nirvacane na ko'pi doSo bhaviSyatItyata Aha "eka janmane AzrayIne potAnA adhikaraNamAM rahenAra ane potAnA uttarakALamAM rahenAra je vedaprAmANyanA abhyAgamano dhvaMsa, tenA AdhArathI bhinna AdhArabhUta kALamAM grahaNa karelA vedaprAmANyanA svIkAranA uttarakALamAM rahenAra je vedAprAmANyanA abhyAgamano abhAva che tene ziSTatva kahevAya che." - A pramANe ziSTanuM lakSaNa karIe to koI doSa nathI. je vedane pramANa mAne che ane vedane apramANa mAnato nathI, tene sAmAnya rIte ziSTa kahevAya che. vedanA prAmANyano abhyapagama ane vedanA aprAmANyano abhyapagama, e baMnneno abhAva, e baMnneno samaya ane e baMnnenA adhikaraNa.... vagerene AzrayIne ahIM lakSaNano vicAra karavAno che. eka janmane AzrayIne ja ahIM vedaprAmANyAbhyapagamAdinI vivakSA hovAthI pUrvabhavanA ke AgaLanA(uttara) bhavanA vedaprAmANyane laIne kAgaDAdimAM ke aMtarAla(vigrahagatimAM) dazAmAM lakSaNasamanvaya nahi thAya. vedanA aprAmANyanA abhyAgamano viraha je AtmAno che te AtmAnA ja vedaprAmANyanA abhyapagamanuM grahaNa karavA mATe samAnadharA padanuM upAdAna che. anyathA caitranA vedaprAmANyanA abhyapagamane laine maitranA vedAprAmANyanA abhyapagamane levAthI caitrAdimAM lakSaNa saMgata nahIM thAya. vedAprAmANyanA abhyAgamano viraha paNa; svottaravedaprAmANyanA abhyAgamanA dhvasanA AdhArabhUta kALamAM vRtti na hovo joIe. anyathA je vedane pramANa mAnato hato, pachI bauddhAdi banI vedane pramANa mAnavAnuM baMdha karyuM, paraMtu haju teNe vedanA aprAmANyanA abhyapagamano svIkAra karyo nathI, te AtmAnA vedAprAmANyanA abhyapagamanA virahane laIne ativyApti Avaze. pUrve vedaprAmANyano svIkAra karatAM pahelAM vedanA aprAmANyano svIkAra jeNe karyo na hato. paraMtu pAchaLathI vedaprAmANyano svIkAra karyo ane pachI vedaprAmANyano svIkAra karyo, tyAM pUrvakALamAM vRtti evA te vedAprAmANyAbhyapagamanA virahane laIne ativyApti Avaze. tenA nivAraNa mATe vedAprAmANyAbhyAgamano viraha; tAdaza vedaprAmANyAbhyapagamanA uttarakALamAM vRtti hovo joIe. tethI ativyApti nahIM Ave. 298 samyagdaSTi batrIzI
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ ziSTa brAhmaNa vedane pramANa mAne che ane e bhavamAM jayAM sudhI te vedanA aprAmANyano svIkAra karato nathI, tyAM sudhI tenAmAM vedAprAmANyAbhyAgamano viraha che. e viraha-potAnA adhikaraNamAM rahenAra evA potAnAthI uttarakSaNamAM rahenAra vedaprAmANyanA svIkAranA dhvasanA kALamAM nathI. tethI te kALa vedaprAmANyAbhyAgamano uttarakALa che ane temAM te(viraha) vRtti che. AthI samajI zakAze ke eka janmane AzrayIne vedAprAmANyanA abhyapagamanA virahanA adhikaraNamAM rahenAra - tema ja vedAprAmANyanA abhyapagamanA virahanA uttarakALamAM rahenAra vedaprAmANyanA abhyapagamanA dhvasanA adhikaraNakALathI bhinna adhikaraNakALabhUta vedaprAmANyanA abhyapagamanA uttarakALamAM rahenAra - je vedAmAmANyanA abhyAgamano viraha che; tene ziSTatva kahevAya che. arthAt tAdaza viraha svarUpa ziSTanuM ziSTatva che. atyaMta sthUla rIte samajavuM hoya to, "eka ja janmane AzrayIne vedaprAmANyano abhyapagama hoya; teno dhvaMsa thayelo na hoya; tyAra pachI vedanA aprAmANyano abhyAgama thayelo na hoya to te eka vyaktinI apekSAe ziSTatva che." - A rIte samajI zakAze. AvI vivakSAmAM koI paNa doSa nahIM rahe, A pramANe kahenArA pratye doSa jaNAvAya che- api cAvyAptyativyAptI, kAyadezavikalpataH / Adyapade tAtparyAnna toSa rUti venmatiH 191-27nA api ceti-api ca kAyaMdezavikalpataH kRtsnavedaprAmANyAbhyupagamo vivakSito dezatadabhyupagamo veti vivecane'vyAptyativyAptI / kRtsnavedaprAmANyAbhyupagamasya brAhmaNeSvabhAvAt / na hi vedAntino naiyAyikAdyabhimatAM zrutiM pramANayanti, naiyAyikAdayo vA vedAntyabhimatAM / yatkiJcidvedaprAmANyaM ca bauddhAdayo'pyabhyupagacchanti "na hiMsyAt sarvabhUtAni, agnirhimasya bheSajam" ityAdivacanAnAM teSAmapi sammatatvAditi / svatAtparyAt svAbhiprAyamapekSya / Adyagrahe yAvadvedaprAmANyAbhyupagamaniveze / na doSaH, svasvatAtparye pramANaM zrutiriti hi sarveSAM naiyAyikAdInAmabhyupagamaH / iti cenmatiH kalpanA bhavadIyA 9-ra7nA upara jaNAvyA pramANe ziSTalakSaNamAM je vedaprAmANyanA abhyAgamano niveza karyo che, temAM be vikalpo che. saMpUrNa vedanuM prAmANya virakSita che? athavA dezathI vedanuM prAmANya virakSita che? A vikalpane AzrayIne anukrame avyApti ane ativyApti Ave che. tenA nivAraNa mATe ema mAnavAmAM Ave ke potapotAnI mAnyatA mujaba saMpUrNa vedanA prAmANyanI vivakSA karI che. to.." (AnA javAbamAM aThThAvIsamA zlokamAM jaNAvAze.) - A pramANe sattAvIsamAM zlokano artha che. eka parizIlana 299
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAnuM tAtparya e che ke ziSTanA lakSaNamAM je vedaprAmANyAbhyAgamano niveza che; te vedanuM prAmANya saMpUrNa svarUpe vivalita che ke pachI dezathI(aMzataH) vivakSita che - A vikalpanA vivecanathI lakSaNamAM AvyApti ane ativyApti thAya che. naiyAyikone abhimata je zruti che tene vedAMtIo pramANa mAnatA nathI. tethI vedAMtIo svarUpa brAhmaNamAM saMpUrNa vedanA prAmANyano abhyAgama nathI. AvI ja rIte vedAMtIone abhimata zrutine naiyAyiko pramANa mAnatA nathI. tethI temanAmAM paNa saMpUrNa vedanA prAmANyano abhyAgama nathI. tethI brAhmaNamAM lakSaNano samanvaya na thavAthI avyApti Ave che. A avyAptinA nivAraNa mATe dezathI vedaprAmANyAbhyAgamano niveza karIe to brAhmaNamAM lakSaNasamanvaya thavAthI avyApti nahIM Ave. paraMtu taiyAyikAdinI jema bauddhAdimAM paNa lakSaNasamanvaya thavAthI ativyApti Ave che. kAraNa ke 'ra hiMsyA sarvabhUtani'; nirdikazya benama'... ityAdi vedavAkyone to bauddhAdi paNa mAne che. "e doSonA nivAraNa mATe potAnA abhiprAyanI apekSAe saMpUrNa vedanA prAmANyanA abhyAgamano lakSaNamAM niveza karIe to avyApti ke ativyApti svarUpa doSa nahIM Ave. kAraNa ke vedAMtIo ane naiyAyiko vagere brAhmaNo potapotAnA tAtparyane AzrayIne vedane saMpUrNa pramANa mAne che. bauddhAdi saMpUrNa vedane pramANa mAnatA nathI." - A pramANe jaNAvavAmAM Ave; to... (te barAbara nathI... ityAdi have pachI jaNAvAya che.)... ityAdi barAbara samajI levuM joIe. 15-2zI. upara jaNAvelI vAtamAM dUSaNa jaNAvAya che- naivaM viziSya tAtparyAgrahe tanmAnatA'grahAt / sAmAnyataH svatAtparye, prAmANyaM no'pi sammatam // 15-28 // naivamiti-evaM matiniryuktA kasyAzcidduravabodhAyAH zruterviziSya svakalpitArthAnusAreNa tAtparyAgrahe / tanmAnatAyAstatpramANatAyA agrahAt / svatAtparye sarvavedaprAmANyAbhyupagamasya duHzakatvAdanAkalitatAtparyAyAmapi zrutau pramopahitatvAgrahe'pi pramAkaraNatvasya sugrahatvAnna doSa ityata AhasAmAnyato nayarUpatvena / svatAtparye svAbhiprAyaprAmANye vedaprAmANyaM / no'smAkaM jainAnAmapi sammataM / yAvanto hi parasamayAstAvanta eva nayA iti zrutaparikarmitamateH sarvameva zabdaM pramANIkurvataH sakalavedaprAmANyAbhyupagamo'napAya eveti / / 15-28 / / pUrva zlokamAM jaNAvelI mAnyatA yukta nathI. kAraNa ke zrutinA koI vacana duHkhe karI jANI zakAya tevA hoya tyAre tenuM jJAna potAnA tAtparyanA anusAra na thAya to tenA prAmANyano grahana thavAthI doSa Avaze. "vizeSa svarUpe tAtparyano graha na thavA chatAM sAmAnyathI graha(jJAna) hovAthI doSa nathI.' - A pramANe kahevAmAM Ave to evo sAmAnyathI graha arthAt prAmANyano 300 samyagdaSTi batrIzI
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ graha to amane (jainone) paNa che. tethI temane paNa ziSTa mAnavA paDaze." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke potapotAnA tAtparyanA anusAra saMpUrNapaNe vedaprAmAyano svIkAra karanArAne ziSTa mAnavAmAM Ave to keTalAMka duradhigama vedanAM vacanonuM jJAna potAnA tAtparyanA anusAre na paNa samajAya tyAre te brAhmaNane ziSTa mAnI zakAze nahi. tethI pUrva zlokamAM jaNAvelI vAta barAbara nathI. "potAnA tAtparyanA viSayamAM saMpUrNapaNe vedaprAmANyano abhyapagama upara jaNAvyA mujaba zakya na hovA chatAM; jenuM tAtparya jANI zakAyuM nathI evI zrutimAM pramopahitatva(yathArthajJAnaviSayatva)no graha thato nathI. paraMtu pramAkaraNatva (prAmANya), temAM sArI rIte grahaNa karI zakAya che. (kAraNa ke mane samajAtuM nathI paNa te pramANa che. - AvuM jJAna thaI zake che.) tethI sarvAze vedaprAmANyano abhyapagama upara jaNAvyA mujaba zakya che." - A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke nayasvarUpe (vastunA aMzane grahaNa karavAnA abhiprAya) potAnA abhiprAya mujabanA prAmANyanA viSayamAM vedanuM prAmANya amane jainone paNa saMmata che. "jeTalAM paradarzano che; teTalA nayo che.' - AvA prakAranI RtathI parikarmita buddhine dharanAra AtmAo sarva zabdane pramANa mAne che. tethI vedanA prAmANyano abhyapagamAM temanA mATe apAyarahita che. 15-28 etdevaahupara jaNAvelI vAtane spaSTa rIte jaNAvAya che mithyAdRSTigRhItaM hi, mithyA samyagapi zrutam / sacaSTipRhIta tu, saca mithyati naH sthitiH || 1-2ll mithyAdRSTIti-mithyAdRSTigRhItaM hi samyagapi zrutamAcArAdikaM mithyA bhavati, taM prati tasya viparItabodhanimittatvAt / samyagdRSTigRhItaM tu mithyApi zrutaM vedapurANAdikaM samyak, taM prati tasya yathArthabodhanimittatvAd / iti no'smAkaM sthitiH siddhAntamaryAdA / pramAnimittatvamAtrametadabhyupagataM na tu pramAkaraNatvamiti cenna, tvaduktaM pramAkaraNatvameva pramANatvamiti sarveSAM pramAtRRNAmanabhyupagamAt / / 15-29 / / zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke mithyASTi AtmAe grahaNa kareluM AcArAMgAdi svarUpa samyagu paNa zruta mithyA che. kAraNa ke te AtmAne te samyagu paNa zruta viparIta bodhanuM nimitta bane che. samyagdaSTie grahaNa kareluM vedapurANAdi svarUpa mithyA paNa zruta samyapha che. kAraNa ke te AtmAne te zruta yathArthabodhanuM kAraNa bane che. viparIta bodhanuM je kAraNa bane te zruta mithyA che ane samyagbodha(yathArtha bodha)nuM je kAraNa bane che te zruta samyaka che. A amArI mAnyatA che; arthAta siddhAMta-maryAdA che. eka parizIlana 301
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi A rIte to vedAdimAM pramAnimittatva(yathArtha bodhanimittatva) mAtrano ja svIkAra karyo gaNAya. pramAkaraNatvasvarUpa prAmANyano svIkAra karAyela nathI. tethI tamArAmAM (jainomAM) vedaprAmAyano abhyapagama na hovAthI koI doSa(ativyAti) nahIM Ave - ema kahI zakAya che. paraMtu tame (naiyAyikAdie) svIkArela pramAkaraNatvasvarUpa ja prAmANya badhA pramAtAoe (prAmANikoe) mAnyuM nathI. avyabhicArIsvarUpa prAmANyanuM nirvacana te te sthAne karAyeluM che. AthI ziSTalakSaNamAM upara jaNAvyA mujaba ativyAtivagere doSo che ja, e spaSTa che.ll15-ralA upara jaNAvelA doSonA nivAraNa mATe upAya jaNAvIne temAM doSa jaNAvAya che tAtparya vaH svasiddhAntopajIvyamiti cenmatiH / nanu yuktyupajIvyatvaM dvayorapyavizeSataH // 15-30 // tAtparyamiti-vo yuSmAkaM svasiddhAntopajIvyaM svasiddhAntapuraskAri tAtparya / tathA cAnyAgamAnupajIvyatAtparya sakalavedaprAmANyAbhyupagamanivezAnna doSa iti cedyadi tava matiH, nanu tadA dvayorapyAvayoravizeSato yuktyupajIvyatvam / ayaM bhAvaH-anyAgamAnupajIvyatvaM hyanyAgamAsaMvAditvaM cettatsaMvAdini svAbhiprAye'vyAptirayauktikatadasaMvAditvaM cedasmAkamapi tAtparyamayauktikAgamAsaMvAdyeva, sarvasyaiva bhagavadvacanasya yuktipratiSThitatvAd mithyAzrutatAtparyasyApi syAdvAdasaGgatayuktyaiva gRhyamANatvAt I/91-|| svatAtparyamAM tAtparya; amArA(naiyAyikonA) siddhAMtane anusAra hovuM joIe. A pramANe jo kahevAmAM Ave to, tamAre ane amAre ApaNane baMnnene yuktine anusaranAruM tAtparya sAmAnya che." - A pramANe trIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke, potapotAnA tAtparya mujaba saMpUrNapaNe vedanA prAmANyanA abhyapagamanI vivakSA karavAthI jainone paNa upara jaNAvyA mujaba ziSTa mAnavAno prasaMga Ave che. tenA nivAraNa mATe taiyAyiko dvArA ema kahevAmAM Ave ke - svatAtparya eTale amArA(naiyAyikanA) siddhAMtane anusaranAruM tAtparya. tethI amArA Agamane choDIne anya jainAdinA AgamathI upajIvya (anusaranAra) na hoya evA tAtparyamAM vedanA prAmANyanA abhyAgamano niveza karavAthI jainomAM ziSTanuM lakSaNa saMgata nahIM thAya. kAraNa ke teo anyAnupajIvyavedanA prAmANyane svIkAratA nathI. A rIte ativyAptinuM nivAraNa yadyapi thaI jAya che; paraMtu AvI vivekSAthI koI paNa prakAranI vizeSatA vinA ApaNA baMnnemAM yuphatyupajIvyatva samAna che. Azaya e che ke anyAgamAnupajIvyatva anyAgamAsaMvAditya svarUpa che. potAnA Agamane choDIne bIjAnA AgamanI sAthe saMvAdI na bane to te tAtparya; svasiddhAMtopajIvya eTale ke anya AgamathI anupajIvya kahevAya che. evA tAtparyanI vivakSA karAya to anya AgamanI sAthe saMvAdI 302 samyagdaSTi batrIzI.
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanonA prAmANyane laine avyApti Avaze. kAraNa ke saMpUrNapaNe vedanA prAmANyanI vivakSA anya AgamathI anupajIvya tAtparyamAM abhipreta che ane 7 hiMsyAt... ityAdi anya AgamanI sAthe saMvAdI vAkyAMzamAM tAdeza prAmANya nathI. e avyAptinA nivAraNa mATe 'anya AgamathI yuktithI rahita evAM vacanonI apekSAe asaMvAditva, tAtparyamAM vivakSita che.' A pramANe kahevAya to jainone paNa potAnA abhiprAye yuktithI rahita vacanonI apekSAe asaMvAdI ja tAtparya che. kAraNa ke bhagavAnanAM badhAM ja vacano yuktithI pratiSThita che. mithyAzruta svarUpa vedAdinuM paNa tAtparya syAdvAdasaMgata yuktiothI ja grahaNa karAya che. tethI jainomAM paNa ziSTatva mAnavuM paDaze... ityAdi sthiratApUrvaka vicAravuM. 15-30 yukyupajIvyatvamAM kAraNa jaNAvAya che-- udbhAvanamanigrAhyaM, yuktereva hi yauktike / prAmANye haiM na verjA, samyaktvanuM prayonam // 1-3|| udbhAvanamiti-yauktike hyarthe yukterevodbhAvanamanigrAhyamanigrahasthAnam, anyathA nigrahAbhidhAnAt / yadvAdI- "jo heuvAyapakkhaMmi heuo Agame a Agamio / so samayapannavao sidhdhaMtavirAhago anno / / 1 / / " iti / atha vedatvameva prAmANyaprayojakamityabhyupagame yAvadvedaprAmANyAbhyupagamaH syAdityata AhaprAmANye ca vedatvaM na prayojakaM kiM tu satyatvameva, lokazabdasyApyavisaMvAdinaH pramANatvAditi zraddhAmAtrametaditi na kiJcidetat / / 15-31 / / "yuktithI siddha thatA arthamAM yuktinuM ja udbhAvana karavuM te nigrahanuM sthAna nathI. prAmANyamAM vedatva prayojaka nathI paraMtu samyaktva prayojaka che." - A pramANe ekatrIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno bhAva e che ke je padArthanI siddhimAM yuktino saMbhava che, padArthanI siddhi mATe yuktinuM ja udbhAvana karavuM joie. anyathA yauktika padArthanI siddhi mATe yuktinuM uddbhAvana karyA vinA mAtra AgamanuM ja prAmANya jaNAvAya to nigrahasthAna (vAdamAM parAjaya) prApta thAya che. tethI yuktisaMgata padArthanI siddhi mATe yuktine pramANa tarIke udbhAvita karavAthI nigrahasthAna prApta thatuM nathI. A viSayamAM anyatra kahyuM che ke hetuvAdapakSamAM (yauktika padArthanA nirUpaNamAM) hetu(yukti)nuM ane AgamathI siddha thanArA Agamika padArthanA nirUpaNamAM AgamanuM nirUpaNa karanArA samaya(siddhAMta)nA prarUpako che. bIjA, siddhAMtanA virAdhaka che. AthI spaSTa che ke yauktika arthane pramANa mAnavAmAM ja ziSTatva samAyeluM che. A viSayamAM ApaNA badhAmAM koi ja vizeSatA nathI. eka parizIlana 303
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ tethI jainomAM ziSTatvanA vyavaccheda mATe ema kahevAmAM Ave ke vedata ja prAmANyanuM prayojaka che ane yAvadaprAmANyAbhyapagama ziSTatva che, to te kathana yukta nathI. kAraNa ke vedatva prAmANyanuM prayojaka nathI. paraMtu satyatva(samyakatva) ja prAmANyanuM prayojaka che. lokavyavahAragata zabdonuM prAmANya paNa tenI avisaMvAditA(saMvAditA)nA kAraNe che. AthI vedatvane prAmANyanuM prayojaka mAnavAnuM mAtra zraddhA che, bIjuM koI tattva nathI... ityAdi upayogapUrvaka vicAravuM. /15-31al pratiphalita ziSTatvanA nirvacanano upasaMhAra karAya che ziSTatvamuktamatraiva, bhedena pratiyoginaH / tamAnubhavikaM bibhrat, paramAnandavatyataH // 15-32 // ziSTatvamiti-ataH paroktaziSTalakSaNanirAsAd / atraiva samyagdRSTAveva uktamaMzataH kSINadoSatvaM ziSTatvaM / paramAnandavati durbhedamithyAtvamohanIyabhedasamutthaniratizayAnandabhAjane / ziSTatvaliGgAbhidhAnametat / pratiyogino doSasya kSIyamANasya bhedena taM bhedamAnubhavikaM sakalajanAnubhavasiddhaM bibhrat / bhavati hi ayamasmAt ziSTataro'yamasmAcchiSTatama iti sArvajanIno vyavahAraH / sa cAdhikRtApekSayA'dhikatarAdhikatamadoSakSayaviSayatayA upapadyate / pareSAM tu na kathaJcit sarveSAM vedaprAmANyAbhyupagamAdau vizeSAbhAvAd / etena vedavihitArthAnuSThatRtvaM ziSTatvamityapi nirastaM / yAvattadekadezavikalpAbhyAmasambhavAtivyAptyoH prasaGgAcca / yattvadRSTasAdhanatAviSayakamithyAjJAnAbhAvavattvaM ziSTalakSaNamucyate tattvasmaduktaziSTatvavyaJjakameva yuktamAbhAti, na tu paranItyA svatantralakSaNameva / gaGgAjale kUpajalatvAropAnantaramidaM kUpajalaM nAdRSTasAdhanamiti bhramavataH, kUpajala eva gaGgAjalatvAropAnantaramidaM gaGgAjalamadRSTA(STa)sAdhanamiti bhramavato gaGgAjale ucchiSTatvAropAnantaraM nAdRSTasAdhanamiti bhramavatazcAziSTatvavAraNAyAdRSTasAdhanatAvacchedakarUpapuraskAreNa niSedhamukhenAdRSTasAdhanatAvirodhirUpApuraskAreNa cAdRSTasAdhanatAviSayakatvavivakSAyAmapi svApAdidazAyAM bauddhAdAvativyApteretAvadagrahe'pi sarvatra zamAdiliGgena ziSTatvavyavahArAcceti kimanayA kusRSTyA ? ||15-32 // AthI pUrve jaNAvyA mujaba ziSTatva, aMzataH kSINadoSatva svarUpa che. tenA pratiyogI evA doSanA bhedathI (tAratamyathI) sakalajanaprasiddha evA te doSakSayanA tAratamyane dhAraNa karatuM ziSTatva paramAnaMdanA bhAjana evA A samyagdaSTi AtmAmAM ja che - A pramANe batrIsamAM zlokano sAmAnya artha che. vAnI mAzaya mecha - vayAmAyano svii||2 73 te ziSTa cha.'... tyAha ziSTamakSana ni2|729|| 42vAthI; aMzataH kSINadoSatvaM ziSTatvam - sA ziSTayakSa pratikSita thAya che. A ziSTatva ahIM - samyagdaSTi AtmAomAM ja saMgata thAya che. duHkhe karIne bhedI u04 samyagdaSTi batrIzI
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ zakAya evA mithyAtvamohanIyakarmanA bhedanathI utpanna thayelA niratizaya AnaMdanA bhAjanamAM ja ziSTatva manAya che. tevA prakArano AnaMda ziSTatvanuM liMga che. aMzataH jemanA doSo kSINa thayA che te ziSTa che. doSanA kSayano pratiyogI doSa che. te doSo badhA ekasarakhA na hovAthI temAM bheda che - taratamatA che. te bheda sakala janane anubhavasiddha che. tethI ja A ziSTa che; A AnAthI ziSTatara che ane A AnAthI ziSTatama che... ityAdi taratamatAnA viSayamAM ziSTatvano vyavahAra sarva janone pratIta che. A vyavahAra adhikRta doSakSayanI apekSAe adhikatara ane adhikatama doSakSayanA kAraNe saMgata bane che. sarvathA vedaprAmANyanA abhyapagamamAM koI paNa jAtanI vizeSatA na hovAthI vedane pramANa mAnanArAmAM koI vizeSatA na hovAthI anya matamAM taratamatAsaMbaMdhI ziSTatvano vyavahAra saMgata nahIM thAya. upara jaNAvyA mujaba vedaprAmANyAbhyapagamasvarUpa ziSTalakSaNano nirAsa thavAthI "veHviditAnukRtaM ziSTatvam' arthAt vedamAM vihita je artha che te karanArane ziSTa kahevAya che - A pramANe je ziSTanuM lakSaNa che, tenuM paNa nirasana thaI jAya che. kAraNa ke vedavihitayAvadathanuSThAtRtva hovuM joIe ke vedavihitArtheka - dezAnuSThAtRtva hovuM joie - A be vikalponI vivakSAmAM anukrame asaMbhava ane ativyApti spaSTa che. "kagSTasanitaviSaya mithyAjJAnAmAvavaa ziSTatvam' arthAt adaSTa - dharmAdharmasAdhanatAnA viSayamAM mithyAjJAnanA abhAvavALAne ziSTa kahevAya che - A pramANe je ziSTalakSaNa jaNAvAya che, te amArA jaNAvyA pramANenA ziSTatvanA abhivyasjaka tarIke yukta jaNAya che. kAraNa ke dharmAdharmanA sAdhananA viSayamAM ziSTa puruSone mithyAjJAna hotuM nathI. paraMtu anya darzanakAronI jema tene svataMtra rIte ziSTanuM lakSaNa mAnavAnuM ucita nathI. kAraNa ke gaMgAjaLamAM kUpajalatvano Aropa karI rUdra pAtta nAkRSTasAdhanam (A kUpajaLa adaSTanuM sAdhana nathI.) ityAkAraka jene bhrama thayo che, tene aziSTa mAnavAno prasaMga Avaze. tema ja kUpajaLamAM Aropa karI (gaMgAjaLano) huM nittamakRSTasAdhana - Avo jene bhrama thayo che tene aziSTa mAnavAno prasaMga Avaze ane gaMgAjaLamAM ucchiSTa(eThApaNuM)no Aropa karI pharva mAnataM nAkRSTasAdhanam ityAdi bhrama jene thayo che temAM paNa aziSTatva mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke ahIM sarvatra bhramAtmaka jJAna che; paraMtu Aropane laine che ane bhramavALo ziSTa che. temAM adaSTasAdhanatA - viSayaka mithyAjJAnAbhAvavattva na hovAthI lakSaNa saMgata thatuM nathI. A aziSTatvanuM vAraNa karavA mATe (eTale ke avyAptinuM nivAraNa karavA mATe) adaSTasAdhanatAvacchedakarUpa puraskArathI ane niSedharUpe adaSTasAdhanatAvirodhirUpanA apuraskArathI aSTasAdhanAviSayaka jJAnanI vivakSA karavI joIe, tethI avyAti nahIM Ave. eka parizIlana 305
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAno Azaya e che ke adaSTasAdhanasAvacchedakarUpa gaMgAjalavAdi che ane kUpajalatva tema ja ucchiSTatva vagere aSTasAdhanatAvirodhirUpa che. upara jaNAvelA sthaLe gaMgAjalatvAdino Aropa karyo hovAthI te rUpe tadavacchinnamAM tAdaza bhrama nathI. tethI vivakSita mithyAjJAnano abhAva hovAthI lakSaNa saMgata bane che. paraMtu A rIte avyAptinuM nivAraNa karavA chatAM bauddhAdi lokone adaSTasAdhanatAviSayaka jJAna, mithyAsvarUpa hovA chatAM zayanAdidazAmAM teno abhAva hovAthI tene laIne ativyApti spaSTa che. pUrvokta rIte zayanAdidazAmAM (zlo.naM. 18mAM jaNAvyA mujaba) ativyAptinuM vAraNa karavA chatAM jyAre adRSTasAdhanatAviSayaka tAdaza mithyAjJAnanA abhAvano graha na hoya tyAre te vyaktimAM ziSTatvano vyavahAra karavAnuM zakya nahi bane. AvA vakhate prazamAdi liMgothI ziSTatvano vyavahAra sarvatra thaI zake che. tethI tevA prakAranI duSTa kalpanAnuM koI ja prayojana nathI. ityAdi barAbara jANakAro pAsethI samajI levuM joIe. mArI samajaNa mujaba zakya prayatna padArtha spaSTa karavAno meM prayAsa karyo che. khAsa to A zlokamAM ane aDhAramA zlokamAM thoDuM anusaMdhAne vadhAre karavAnI AvazyakatA che. pUratA sAdhanAdinA abhAve e zakya banyuM nathI. jijJAsuoe e mATe yogya prayatna karI e nyUnatAne dUra karI samajI levuM joIe.. graMthanA paramArtha sudhI pahoMcavA mArgAnusArI prajJA sivAya bIjo koI upAya nathI. e na maLe tyAM sudhI te meLavavA mATe prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. 15-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM samyagdRSTidvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 306 samyagdaSTi batrIzI : eka parizIlana
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tejas Printers AHMEDABAD M. 98253 47620