Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ | namo namo nimattavaMsaUTTsa II AgamasUtra saTIka anuvAda - anuvAda zreNI sarjaka - muLa dIyaronAgara
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH | namo namo nimmaladasaNassa pa.pU. zrI AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH AgamasaTIka anuvAda dazavaikAlika -: anuvAda-zreNInA sarjaka - muni dIparatnasAgara tA. 23/10/2009 zukravAra 2066 kA.su." ! Agama saTIka anuvAda bhAga 1 thI 42 saMpUrNa mUlya-rU-10,000 0 zrI zruta prakAzana nidhi 0 saMparka sthaLa) Agama ArAdhanA kendra, zItalanAtha sosAyaTI phleTa naM. 13, cothe mALe, vhAI senTara, khAnapura, amadAvAda. Jair den International
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda Agama saTIka anuvAdanA A bhAga - 36 mAM che.. 0 dazavaikAlika-mULaD-3 -0- adhyayana-1-thI AraMbhIne -0- adhyayana-10 sudhI - tathA - -0- cUlikA-1 ane 2 saMpUrNa - >> -- >> -- >> - >> - x-x --- 4 - & TAIpa seTIMga SS : mudraka - S zrI mahAkAlI enTaraprAIjha III navaprabhAta prinTIMga presa cAMdaloDiyA, amadAvAda. ghIkAMTA roDa, amadAvAda, (M) 9824419736 a. 079-25506631
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ RNasvIkAra 0 vaMdanA e mahAna AtmAne che vikrama saMvata-2061mAM phAgaNa suda-3 no divasa ane maMgalapArekhanA khAMcAmAM zrI zAMtinAtha paramAtmAnI varSagAMThano prasaMga, atibhavya ane ghaNI ja lAMbI rathayAtrAnA prayANanI ghaDIe, AgamonA TIkA sahitanA anuvAda karavA mATenI manobhAvanAnuM jemanA mukhethI vacana prAgaTya thayuM, aMtaranA AzIrvAda, sUrimaMtrathI abhimaMtrita vAsa cUrNano zepa ane dhanarAzinI jvAbadArInA yathAzakya svIkAra saha jemanI kArya preraNAnI saravANImAM bhIMjAtA mArA citte AzirSa anero harSollAsa anubhavyo. jemanI hayAtI daramyAna ke hayAtI bAda paNa, jemanA nAmasmaraNa mAtrathI A kArya vijJarahitapaNe mUrta svarUpane pADuM, evA... pUjya AcAryazrI cakacerIzvarajI manA caraNa kamaLamAM sAdara koTIza vaMdanA 0 kema bhUlAya e gurudevane paNa? 0 cAgni prati aMtaraMga prItithI yukta, aneka AtmAone pravajyA mArge prayANa karAvanAra, saMyamamUrti, prati varSa upadhAna tapa vaDe zrAvakadharmanA dIkSA dAtA, zArIrika samasyAo vacce paNa baMne zAzvatI oLInI ArAdhanAne na cUkanArA, sAgara samudAyamAM gacchAdhipati padane zobhAvanArA ane samartha ziSya parivArayukta evA mahAna vibhUtirapUjya AcAryazrI devendrasAgarasUrIzvarajI ma. jemanA AjIvana aMtevAsI, zAsanaprabhAvaka pUjaya AcAryazrI hasAgarasUrijI ma.sA. jemaNe A anuvAda kArya mATe ghaNAM varSo pUrve preraNA karelI ane A kArya sAdhaMta pAra pahoMcADavA mATe vipUla dhanarAzi mokalAvI. ukta baMne AcArya bhagavaMtonI asIma kRpA ane teo dvArA prerita saMdho thakI thayela dhanavarSAnA baLe prastuta kArya mUrtasvarUpa pAmyuM.
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda - - Chao Ji Jing Dian Agama saTIka anuvAdanA A bhAga [36] nI saMpUrNa dravya sahAyanA preraNAdAtAzrI hi paramapUjya AgamoddhAraka AcAryadeva ( zrI sAgarAnaMdasUrIzvarajI ma.nA samudAyanA sAvIzI calyANajI ma. " teozrInI preraNAthI lAbhalenAra ) zrI gilokapadma ciMtAmaNi jaina saMgha atharI, muMbaI a ,
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ davyAsahAyako (anudAna dAtA) agama saTIka anuvAdanA kojha eka bhAganA saMpUrNa sahAyadAtA saccAstri cuDAmaNI pUjya gacchAdhipati sva. AcAryadiva zrImad devendrasAgarasUrIzvarajInA AjIvana aMtevAsI saguNAnurAgI pUjaya A devazrI harSasAgarasUrijI ma.nI jJAnaanumodaka preraNAthI prerita zrI aThavAlAInsa jaina zvetAMbara mUrtipUjaka saMgha tathA zrI zeTha phUlacaMda kalyANacaMda jhaverI TrasTa, surata. 16 bhAgonA saMpUrNa sahAyaka thayela che. paramapUjya saraLa ravAbhAvI, bhadrika pariNAmI, zratAnurAgI sva AcAradivazrI vijaya cakyasUrIzvarajI ma.sA.nI punita preraNAthI 10 bhAgo mATe nIcenA saMgho sahAyaka thayA che. (1) zrI maMgalapArekhano khAMco, jainasaMgha, amadAvAda be bhAga. (2) zrI bhAvanagara jaina zremU.pU. saMgha, bhAvanagara be bhAga. (3) zrI AdinAtha jaina zve. mU.pU. saMgha, navasArI be bhAga. (4) zrI girirAja sosAyaTI AdinAtha jaina saMgha, boTAda be bhAga. (5) zrI jaina zvemUpU. tapAgaccha saMdha, boTAda eka bhAga. (6) zrI pArzvabhaktidhAma jaina dhArmika TrasTa, taNasA eka bhAga. piramapUjya AcAryadeva zrI RcakacaMdrasUrIzvarajInI preraNAthI temanA samudAyavartI zramaNIvaryAo taraphathI prApta sahAyanI noMdha AgaLa che.)
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda suvizAla gacchAdhipati AcAryadeveza zrImad vijaya samacaMdra sUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavartI vaiyAvacca parAyaNa pabhyAsa pravara zrI vajasenavijayajI ma.sA.nI preraNAthI eka bhAgazrI hAlAratIrtha ArAdhanA dhAma, vaDAliyA, sIMhaNa, taraphathI Agama saTIka anuvAda zreNInA sarjaka munizrI dIparatnasAgarajInI preraNAthI A be dAtAoe maLIne eka bhAga mATe sahAya karI che. (1) zrI jaina zre mUrti saMgha, thAnagaDha (2) zAha hajArImalajI bhUramalajI, karnala. pUchyuM kiyAvita, prabhAvaka, Adeya nAmakarmaghara svarga AcAravi zrImadavijaya cakacArIzvarajIthI prerita punyavatI stramANIvaryAnI preraNAthI prApta anudAno 1- vardhamAna taponidhi AcAryadita zrImadvijaya bhaktisUrIzvarajI samudAyavatI milanasAra sArIzrI saumyamAnajInI preraNAthI traNa bhAgo mATenI dravya sahAya prApta thaI che, te A pramANe - (1) zrI kArelIbAga, zempU jainasaMgha, vaDodarA. - (2) zrI kArelIbAga, jaina saMghanI zrAvikA baheno, vaDodarA. - (3) zrI bhagavAna nagarano Tekaro, jenasaMgha, amadAvAda, | 2- suvizALa parivArayuktA sArI bhAvapazrIjI manI preraNAthI "zrI kSetrapAla bhakti TrasTa" - navasArI taraphathI. 3- vardhamAna taponidhi pUjya AcAryadevazrI bhaktisUrIzvarajI ma0 nA samudAyavatI papU. sAghIzrI zAnarasAstrIjI tathA sAvItrI praphullitAzrIjInI preraNAthI - zrI mAMgaroLa jaina zvetapasaMgha, mAMgaroLa - taraphathI.
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyAsahAyako - paramapUjyA jayazrIjI-lAvaNyazrIjI manA parivAravartInI sAijhIzrI satyAnaMdajI ma.sA.nI punita preraNAthI "zrI gAMdhInagara jaina saMgha, beMgalora - taraphathI." pa- paramapUjya kriyArUcIvaMta A devazrI bhaktisUrIzvarajI manA samudAyavartI pramANIvaryA mokSanaMditAzrIjI manI preraNAthI "zrI vallabhanagara jaina cempU saMgha, vallabhanagara, Indaura paramapUjya AgamoddhAraka, sAmAcArI saMrakSaka, bahuta chAzadiva AnaMdasAgarasUrIzvarajI ma.sA.nA samudAyavatI cuta anurAgINI zramaNIvaryAnI preraNAthI prApta sahAyo. (1) paramapUjyA nIDaravaktA sAdhIzrI caMyazAstrIjI makathI prerita 1- zrI trilokapadma ciMtAmaNidhAma jena saMgha, aMdherI, muMbaI. -- zrI mahAvIranagara jaina daherAsajI TrasTa, navasArI. 2) apratima vaiyAvRtyakArikA papU, malaya-guNAzrIjI manA ziSyA susaMvAdI parivArayuktA sAdanIzrI prazamazIlAzrIjI ma.nA zrutAnurAgI ziSyA sAzrI prazamaranAzrIjInI preraNAthI"zrI zvetAMbara jaina tapAgaccha saMgha," vAMkAnera. (3) paramapUjyA mAtRhRdayA sAktIzrI amitaguNAzrIjI ma.nI preraNAthI * "zrI AdinAtha jaina zve saMgha," bhopAla. (4) paramapUjyA vardhamAna tapasAdhikA, zatAvadhAnI sALIzrI amita guNAzrIjI manI preraNAthI-100 oLInI pUrNAhUti nimitte "karacelIyA jaina zve mahAjana peDhI," karacelIyA, surata.
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ AgamasUtra saTIka anuvAda (5) zramaNIvaryA bhaktirasika pUjya malayAzrIjI manA vyavaradakSa ziSyA sAdhvIzrI hitajJAIjI manI preraNAthI "zrI jaina maracanTa saMghanI zrAvikA baheno, amadAvAda. (6) paramapUjyA mala-kaivalya-bhavyAnaMdazrIjI manA suvinitA miSTa bhASI, tapasvIratnA sAdhvIzrI pUrNapAzrIjInI preraNAthI "sarvodaya pArzvanAtha ceriTebala TrasTa,' muMbaI Agama-saTIka anuvAda sahAyako (1) pa.pU. bhagavatIjI dezanAdakSa AdevazrI naradevasAgasUrijI masAnI preraNAthI . "zrI vizAzrImALI tapagaccha jJAti,' jAmanagara, (2) vardhamAna taponidhi pUjya A.deva zrI vijaya prabhAkarasUrIzvarajI ma nI preraNAthI "abhinava jaina zvebhUpU. saMgha," amadAvAda. .. - (3) zrutasaMzodhanarasika pUjya AdevazrI municaMdrasUrijI manI preraNAthI zrI vijayabhadra ceriTebala TrasTa,'' bhIlaDIyAjI. (4) 5.pU. jayalAvaNyazrIjI masAnA suziSyA sA sUpamAzrIjI manI preraNAthI - zrI bhagavatI nagara upAzrayanI baheno,' amadAvAda. (5) paramapUjyA varadharmAzrIjI maLyA ziSyA tapasvIratnA sAdhvIzrI prItidharmAzrIjI manI pAvana preraNAthI. * (1) zrI pArzvabhakti chelRmUnyU jainasaMgha, DoMbIvalI. - (2) zrI rAjAjI roDa zvebhUpUrva tA jaina saMgha, DoMbIvalI, (6) svanAmadhanyA zramaNIvaryAzrI saumyaguNAzrIjI manI preraNAthI. "zrI parama AnaMda zvebhUpU. jainasaMgha,' pAlaDI, amadAvAda.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano muni dIparatnasAgarajI dvArA prakAzita sAhitya-eka jhalaka kula prakAzanono aMka-301 1-AgamasuttANi-mUlaM 49-prakANano EUR A saMpuTamAM mULa Agamo che. jemAM 45 Agamo 45 alaga-alaga pustakomAM mudrita karAvAyela che. cAra vaikalpika Agamo paNa temAM samAvAI gayela che. e rIte 45 + 4 kula (49) AgamonuM A saMpuTamAM saMpAdana che. temaja pratyeka sUtrane aMte pUjya sAgarAnaMdasUrizvarajI saMpAdita Agamo tathA tenI vRttinA aMko paNa TAMkyA che. amArA A prakAzanamAM zrutaskaMdha, zataka/adhyayana/vakSaskAra/pada, pratipatti, uddezaka, sUtra/gAthA Adi spaSTatayA judA najare paDe tevI viziSTa mudraNakalAne prayojela che. pustako alaga-alaga ane nAnA kadanA hovAthI vAMcana ke kaMThastha karavAnI ati saraLatA rahe che. 45-AgamanI pUjA, pUjana, rathayAtrA ke zrI gautamasvAmI pUjanAdi mATe alaga-alaga pIstALIza pustako hovAthI goThavaNI saraLa bane che. Agamasoso, AnamanAmomAM, AgamaviSayadarzana, AgamakathAnuyoganA mULa saMdarbha jovA mATe A prakAzana vasAvavuM jarUrI ja che. jenI kiMmata che rUA. 1500 -darzana-pUjana mATe AjIvana upayogI che. 2. Agama gujarAtI anuvAda 30-prakAzano ApaNA mULa Agamo ardhamAgadhI bhASAmAM che, jeo bhASAjJAnathI vaMcita che, zAstrIya kAraNothI AgamanA abhyAsathI vaMcita rahyA che, AgamonI vAMcanA prApta karI zakatA nathI ItyAdi kAraNe Agamika padArthonuM jJAna pAmI zakyA na hoya tevA bhavyAtmAo zrI kalpasUtra mAphaka saraLatAthI AgamonuM vAMcana ane bodha prApta karI zake, temaja bhavabhIru AtmAo potAnuM jIvana mArgAnusAra banAvI zake tevuM prakAzana. sAta bhAgomAM samAviSTa 2800 jeTalA pRSThomAM pIstALIMza Agamono akSarazaH anuvAda dharAvatA A "AgamadIpa'" saMpuTamAM bIjA be vaikalpika AgamonuM gujarAtI paNa Apela ja che. aMdAje 90,000 zloka pramANa mULa Agamano A gujarAtI anuvAda rUA. 2000/-nI kiMmate upalabdha thaI zake che. paNa hAla tenI eka paNa nakala bacelI nathI. e ja amArA A prakAzananI lokapriyatAno pUrAvo che. aneka pUjyazrIe A gujarAtI anuvAdano svAdhyAyAdi arthe upayoga karelo che.
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agamana saTIka anuvAda 3. AgamasuttANi-saTInaM 46- prakAzano jeone mULa Agamo vAMcyA pachI tenI vistRta samaja meLavavI che. temAM rahelA padArthone UMDANathI avagAhavA che, temAM rahelA to AdhArita kathA, daSTAMta ke dravyAnuyogane jANavo che, tevA viziSTa jJAnapipAsu mATenuM amAruM A 13,000 jeTalA pRSThomAM patharAyela ane trIza bhAgomAM vibhAjIta evuM daLadAra prakAzana che. A prakAzanamAM mULa Agamo para prApta badhI ja niyuktio, 39 Agamo paranI vRtti, zeSa AgamonI saMskRta chAyA, keTalAMka bhASyo tathA cUrtio ItyAdi sarve vivecanono samAveza karAyela che. sUtro ane mAthAnA spaSTa alaga vibhAjana, pracura peregrAphasa, adhyayana, uddezaka, sUtra AdinI suspaSTa alaga peja lAIna temaja amArA mULa ane anuvAdita AgamomAM apAyelA kramAMka mujabanA ja sUtra kramAMkana tathA vyavasthita anukramaNikAne lIdhe koIpaNa pasaMdita cokkasa viSayavastu ke samagra adhyayananA vAMcanamAM saraLatA rahe te rIte A saMpukhkhuM saMpAdana ane mudraNa karAyeluM che. A prakAzananA abhyAsamUlya ane saMzodhanakSetre upayogitA temaja samagra vizvamAM Agama prakAzananI AvI eka ja mAtra zRMkhalA upalabdha hovAne kAraNe rUA. 11,000/- mUlya hovA chatAM tenI eka paNa nakala sTokamAM rahelI nathI. e ja amArA A prakAzananI mahattA sAbita kare che. 4. gama-viSaya-darzana A eka evuM prakAzana che, jemAM 4pa-AgamonI vizarUpe anukramaNikA apAyela che, chatAM tenA pRSTho che. - 384. pratyeka AgamanA pratyeka sUtra ke gAthAnA viSayone e ja AgamonA sutronA kramAMkana anusAra, atIva suspaSTa rUpe ane pRtha-pRthak svarUpe apAyelI A anukramaNikAthI tame tamAro managamato-Avazyaka ke tamArA saMzodhana ane lekhanane anurUpa viSaya sahelAIthI pasaMda karI zako cho. | gujarAtI bhASAmAM taiyAra karAyela A anukramaNikAthI tame amArA anuvAdita AgamomAM to mULa viSaya joI ja zako cho. taduparAMta mULa Agamo ke AgamasaTIka mAM paNa tamArI pasaMdagIno viSaya zodhavo A bRhat anukama parathI khUba ja saraLa che. rUA. 400/-nI kiMmatane lakSamAM na laI tenuM upayogitA mUlya samajazo.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakArano 5. Agamasahakoso ja-kAzano A zabdakoza - eTale saMdarbhasthaLa nirdeza sahitanI "Agama-DIkSanerI" jemAM tamane maLe che mULa AgamamAMthI levAyelA 46,000 zabdo ane tenA 3,75,000 jeTalA Agama saMdarbho sahita mULa-ardhamAgadhI zabdonA saMskRta artha ane gujarAtI eka ke vadhu atha. cAra bhAgomAM samAviSTa 2400 jeTalA pAnAono A pustakano seTa mepalItho kAgaLa, pAku bAInDIMga ane AkarSaka mukhapRSTha to dharAve ja che. paNa tamAre mATe tenI upayogitA che - " thI parvatano koIpaNa zabda zodhavA mATe. tyAM phakta zabdano artha ja joIne besI nathI rahevAnuM. paNa pastALIze pIstALIza AgamomAM A zabda jyAM jyAM vaparAyo hoya te-te badhAM sthAnono nirdeza paNa maLaze ja - jenA dvArA eka ja zabda jo judA judA saMdarbhamAM vaparAyo haze, to te bhinna-bhinna saMdarbhayukta artha ke vyAkhyA paNa jANI zakAze. - vaLI AvA saMdarbho jovA mATe tamAre judA judA prakAzanonA Agamone pheMdavAnI koI jarUra nathI. tame mAtra amAruM samajuttA - saMpuTa sAthe rAkho. tamAre upayogI zabdo mULa Agama ke Agama-saTIka mAM maLI ja javAnA 6. AgamanAmakroso Agama zabdakozanI eka pUraka DIkSanerI te A "Agama nAmakoza", A prakAzana AgamasaTIka mAM AvatA nAmo (kathAo)nI DIkSanerI che. A DIkSanerImAM kathAnA pAtronA nAmo to kakkAvArI kramamAM ApelA ja che. sAthe sAthe te pAtro ke nAmono saMkSipta paricaya paNa che. tamAre mULa Agama uparAMta niryukti, bhASya, cUrNi ke vRttimAM jo A nAma ke te nAma sAthe saMkaDAyela kathA ke daSTAMta jANavA che to amArI DIkSanerImAM tete nAmane aMte nirdeza karAyela Agama saMdarbha jovo. Agama saMdarbha jotAM ja tamane te saMdarbhavALA AgamanuM nAma, paMcAMgIno prakAra ane sUtrakrama maLI jaze. jenA AdhAre tame te kathA ke daSTAMtano sahelAIthI abhyAsa karI zakazo. A nAmakozanuM mahattva to tyAre ja samajAya jyAre eka ja nAma dharAvatA ekathI vadhAre pAtrono alaga-alaga parIcaya ke judI judI kathAo tamane jovA maLe. te paNa phakta rUA. 200/-nI kiMmatamAM. saMdarbha mujaba kathA jovA mATe amAruM mAnasukha-ve to che ja.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ra AgamasUtra saTIka anuvAda 7. AgamasUtra hindI anuvAda 4-prakAzano mULa AgamanA 90,000 jeTalAM zloka pramANa sAhityanA mULa prakAzana pachI jema teno gujarAtI anuvAda karyo, tema hindI anuvAda paNa karyo. pharka eTalo ja ke A hindI anuvAda bAra bhAgomAM Azare 3200 jeTalA pAnAomAM patharAyelo che. gujarAtI anuvAda karatA 300thI paNa vadhAre pRSTho temAM umerAyA che, je phakta kadanI vRddhi ja nathI, paNa arthavistAra ane peregrAphonI pracUratA paNa dharAve ja che. hindIbhASI mahAtmAone paNa AgamanA padArthajJAnathI vaMcita na rahevuM paDe te AzayathI taiyAra karAyela A AgamasUtra hindI anuvAda hindI bhASAnI samRddhi ane sAhityika mUlya to dharAve ja che. te gujarAtI bhASI Agamarasiko ane tattvajijJAsuo mATe paNa mahattvanuM saMdarbhazAstra banI rahyuM che. rUA. 2700/-nuM mUlya dharAvatA A gAmasUtra-hindI anuvAd mAM paNa kramAMkna to mULa Agama, Agama gujarAtI anuvAda ane Ama sIAM anusAra ja thayela che. tethI abhyAsIone tulanA karavI saraLa paDe che. 8. Agama thAnuyoga -prakAzano Agama kArya viSayaka A amAruM navamuM prakAzana che. jemAM "kathAnuyoga" nAme anuyoganI mukhyatA che. A prakAzanamAM mULa Agamo, Agamo paranI niyukti, bhASya, cUrNi, vRtti ke avasUrI e tamAmano samAveza karI A Agama kathAnuyoganuM saMkalana ane gujarAtI anuvAda karavAmAM Avela che. je cha bhAgomAM vibhAjIta che 2200 jeTalA pRSThomAM samAviSTa che ane kathAone daza vibhAgamAM goThavela che. A kathAnuyogamAM tIrthaMkara, cakravartI, vAsudeva, baladeva e uttamapuruSo saMbaMdhI kathAnaka ke mAhitIno saMgraha che, zramaNa vibhAgamAM gaNadharo, pratyekabuddho, nivo, anya zramaNonI kathAo che. te sAthe Azare 90thI vadhu pRSThomAM gozALAnuM kathAnaka tenA pUrvabhava, vartamAnabhava ane bhAvi bhavo sahita mUkela che. te sivAya zramaNI kathA, zrAvaka kathA, zrAvikA kathA, anyatIrthI kathA, prANI kathA, prakIrNa kathA ane dRSTAMtonA alaga vibhAgo che. pratyeka kathAne aMte tenA Agama saMdarbho paNa mUkelA che, jethI mULa mAhitI srota joI zakAya. chaTThA bhAgamAM akArAdikrame pratyeka kathAnA nAmonI goThavaNI ane tenI sAthe pRSThAMka ApelA che, jethI koIpaNa kathA zodhavI atyaMta saraLa bane che. A 'Agama kathAnuyoga'' kevaLa kathArasiko tathA vyAkhyAtAo mATe atyaMta upayogI prakAzana che. jenuM mUlya mAtra rUA. 1,500/- che. temaja sana-2004mAM ja prakAzita thayela hovAthI hajI saraLatAthI upalabdha che.
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano 9. Agama mahApUjanavidhi A eka laghu pustikA che. jemAM pIstALIza Agama mahApUjana bhaNAvavA mATenI saraLa, spaSTa, zAstrIya vidhi che. sAthe-sAthe paMDita zrI rUpavijayajI kRta 45Agama pUjAo paNa ApI dIdhela che. aSTaprakArI pUjAnA abhinava duhA paNa che. koIpaNa vidhikAkane sahelAIthI pUjana karAvatA phAve te rIte vidhi sAthe sUcanAono nirdeza che. temaja Agama maMDapanI racanA, mAMDjha, Avazyaka sAmagrI, vidhimAM pratyeka kArya mATe jarUrI evA sahAyakonI kArya vaheMcaNI paNa jaNAvela che. moTA TAIpa, padhonI suMdara goThavaNI, pratyeka pUjana mATenuM alaga peja, dareka pUjanane mATenI sUcanA, te pUjananI sAthe ja apAyelI hoya tevuM A eka mAtra prakAzana che. 10. AgamasUtra saTIka anuvAda - 48pakArano prastuta prakAzanamAM AgamonA mULasUtrono akSarazaH anuvAda to che ja. sAthe sAthe AgamonI niyukti ane TIkAno paNa anuvAda karela hovAthI ame "saTIka anuvAda" evuM nAmakaraNa karela che. jemAM 45 Agamo uparAMta be vaikalpika Agamo ane ka5 [bAsA sUtranA samAvezathI 48 prakAzano thAya che. jene A sAthe ame kara-bhAgomAM prakAzita karela che. A saTIka anuvAdamAM cha cheda sUtrono anuvAda mAtra mULano ja che, temAM saTIka anuvAda nathI. saMskRta ane prAkRta bhASAjJAnathI vaMcita vyutarasiko ke svAdhyAya premIone A atyaMta upayogI prakAzana che, jenuM saMyukta mUlya rU. 10,000/- che, ke je kiMmatamAM to koI 45 saTIka Agamono anuvAda paNa na karI Ape. A saTIka anuvAda saMpuTamAM-aMgasUtro, upAMga sUtro ane mULasUtrono saMpUrNa saTIka anuvAda che. payajJA sUtromAM paNa upalabdha TIkAono anuvAda karelo ja che, naMdI ane anuyoga baMne sUtronuM vartamAna paddhatithI sAnuvAda vivecana karela che ane chedasUtro, kalpasUtra ane keTalAMka pannAono mULano anuvAda che. A hatI Agama sabarI amArA 250 prakAranonI yAdI - * -- -
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamasanna saTIka anuvAda Agama sivAyanA sAhitya sarjananI jhAMkhI (1) vyAkaraNa sAhitya - 0 abhinava haima laghuprakriyA bhAga-1 thI 4 - mahopAdhyAya vinayavijayajI kRta "ladhuprakriyA para siddhahema zabdAnuzAsana ane tenI sAthe saMbaMdhita aneka saMdarbhagraMthonA upayogathI taiyAra karAyelo evo A daLadAra graMtha che. je krAuna ATha pejamAM taiyAra thayela che. saMskRta vyAkaraNanA abhyAsa mATenuM A prakAzana che. je gujarAtI bhASAnA mAdhyamathI taiyAra thayela che. temAM mULasUtra, teno artha, vRtti, nRtya, anuvRtti, vizeSa vivecana jevA sAta vibhAgo ane pracUra pariziSTo che. 0 kRdantamAlA - - A laghu sarjanamAM 125 dhAtuonA 23 prakAre thatAM kRdantonuM koSTaka che. (2) vyAkhyAna sAhitya - 0 abhinava upadeza prAsAda bhAga-1 thI 3. - A eka svataMtra vyAkhyAnamALA che. "maha jisANaM'' nAmaka sajhAyamAM AvatA zrAvakanA 36 kartavyo uparanA 108 vyAkhyAno temAM goThavelA che. pratyeka vyAkhyAna mATe daza-daza peja phALavela che. je pratyekamAM zloka jainettara prasaMga - saMbaMdhita kartavyanI tAtvika vyAkhyA ane samaja-jainakathA ane kartavyane anurUpa stavanAdi paMktinI suMdara guMthaNI che. 0 navapada-zrIpAla - zAzvatI oLInA vyAkhyAnarUpe A pustakanuM sarjana thayuM che, jemAM nave padanuM alaga-alaga vivecana sAthe nava divasamAM zrIpAlaca>>i paNa pUruM thAya, te rIte goThavelA nava vyAkhyAnono samanvaya che. (3) taravAbhyAsa sAhitya : 0 tattvArthasUtra prabodha TIkA-adhyAya-1 0 tattarAdhigama sUba abhinava TIkA-adhyAya-1 thI 10 - A graMthamAM tatvArtha sUtranA darza adhyAyonuM alaga-alaga daza pustakamAM ati vistRta vivecana dharAvatuM dazAMga vivaraNa che. jemAM sUkahetu, mULasUtra, saMdhirahita sUtra, sUkAI, zabdajJAna, anuvRtti, aneka saMdarbha graMthone AdhAre taiyAra karAyela abhinava TIkA, sUbasaMdarbha, bapadha, sUtraniSkarSa jevA daza vibhAgo che.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ amArA prakAzano pratyeka adhyAyane aMte sUtrakrama, akArAdi krama, zvetAmbara-digambara pAThabheda jevA pariziSTho tathA dazamA adhyAyanA pustakamAM aMte zabdasUci, viSayasUci, saMbaMdhakArikA jevA upayogI pariziSTho che. 0 tattvArtha sUtranA Agama AdhAra sthAno. - A saMzodhana kakSAnuM eka viziSTa pustaka che, jemAM tattvArtha sUtranA pratyeka sUtrano mULa AgamamAMthI upalabdha saMdarbha, saMdarbha pATha, saMdarbha sthaLano ullekha che. temaja zvetAmbara-digambara pAThabhedanI tAlikA ane vizleSaNa che. (4) ArAdhanA sAhitya - -samAdhimaraNa : aMta samaye ane bhAvi gati sudhAravA mATe maraNa samaye cittanI samAdhi jaLavAya rahe tevI ArAdhanA vidhi, ArAdhanA sUtro, ArAdhanA padho, ArAdhanA prasaMgo vagere sAta vibhAgomAM A graMtha sarjelo che. 0 sAdhu aMtima ArAdhanA 0 zrAvaka aMtima ArAdhanA (5) vidhi sAhitya - 0 dIkSA-yogAdi vidhi 0 vidhi saMgraha bhAga-1 0 sAdhu-sAdhvI kALadharma vidhi sAdhu-sAdhvI, zrAvaka-zrAvikAono aMta samaya sudhAravA mATe nitya karavAnI evI A ArAdhanA che, mULa prAkRta ane saMskRtamAM graMthastha thayela A vidhine saraLa gujarAtImAM rajU karela che, paMcAMganA kadanI A pustikA sAthe rAkhavI paNa saraLa che. 3 (6) pUjana sAhitya H Agama mahApUjana vidhi-jenI noMdha Agama vibhAgamAM che. 0 pArzva padmAvatI pUjanavidhi 15 (7) yaMtra saMyojana : 0 45-Agama yaMtra 0 viMzati sthAnaka yaMtra 3 1
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ pagamasutra saTIka anuvAda (8) jinabhakti sAhitya - 0 caityavandana parvamAlA 0 caityavandanasaMgraha-tIrthajina vizeSa * caityavandana covisI 0 caityavaMdana mALA - A eka saMpAdana graMtha che. jemAM parvadina tathA parvatithinA caityavaMdano, covisa ninI covisI rU5 caityavaMdano, vividha tIrthamAM bolI zakAya tevA ane jinezvara paramAtmA viSayaka vividha bola yukta evA 79 caityavaMdanono vizALa saMgraha che. 0 zatruMjaya bhakti * zatruJjaya bhakti 0 siddhAcalano sAthI - siddhAcala bhAvayAtrA, stuti-caityavaMdanAdi 0 vItarAga stuti saMcaya-1151 bhAvavAhI stutino saMcaya 0 caitya paripATI (9) prakIrNa sAhitya , 0 zrI navakAra maMtra-nava lAkha jApa noMdhapothI 0 zrI cAstri pada eka karoDa jApa noMdhapothI ja abhinava jaina paMcAMga 0 abhinava jaina paJcAGga 0 amadAvAda jinamaMdira-upAzraya Adi DirekTarI 0 bAra vrata pustikA tathA anya niyamo 0 zrI DAnapada pUjA ja kAyamI saMparka sthaLa 0 coghaDIyA tathA horA kAyamI samayadarzikA (10) sutra abhyAsa-sAhitya0 jaina eDyukezanala sarTiphikeTa korsa 0 pratikramANasUtra abhinava vivecana bhAga-1 thI 4 rIte amArA 301 prakAzano thayA che. - X - X -
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAlabrahmacArI zrI neminAthAya namaH namo namo nimmalaCsaNassa 5.pU. AnaMda-kSamA-lalita-suzIla-sudharmasAgara gurUbhyo namaH * ga - 39 : 0 A bhAgamAM dazavaikAlika nAmaka mULa sUtrano saMpUrNa samAveza thAya che. 'dazavaikAlika' nAma saMskRta ane gujarAtImAM prasiddha che. paNa prAkRtamAM tenuM nAma 'daveyAliya' che. keTalAMka 'dasakAliya' sUtra paNa kahe che. te paNa zAstrIya che. A AgamamAM kula 10 adhyayana tathA 2 - cUlikAo che. 36/2 17 A samagra Agama caraNakaraNa anuyoganI mukhyatAvALuM che, zramaNa jIvananA pAlana mATenI niyamAvalI svarUpa A AgamanI racanA zayyabhavasUrijIe putra manamunine mATe karelI che. mULasUtro cAra che, temAM A trIjuM mULasUtra che. AgamomAM A Agamano krama - 42 mo che. temAM niryukti, bhASya ane haribhadrasUri racita vRtti sahita mULa dazavaikAlika sUtrano anuvAda ahIM karela che. temAM zrI jinadAsagaNI kRta cUrNinA aMzo paNa samAvela che, te sivAya zrI agastyasiMha sUrinI pUrNi paNa maLe che. temaja be-traNa TIkAo paNa jovA maLe che. jemAM zrI agastyasiMha sUriSkRta cUrNi to alagathI anuvAda karavA yogya che, je prauDha prAkRtamAM racAyelI che. prastuta anuvAdamAM ame saTIka vivecana zabda eTale prayojyo che, jethI A mAtra koI eka ja vRttino anuvAda na banI rahetA temAM saMdarbho paNa umerI zakAya, keTalAMka nyAyo, vyAkaraNa Adi bAda paNa thaI jAya ane ane AvazyaktA mujaba saMkSepa ke vistAra paNa thaI zake. jo ke zrI hAribhadrIyavRttinI mukhyatA to che ja ane jyAM vRtti choDela hoya tyAM - 4 - 4 - 4 - * AvI nizAnI paNa karI che. zramaNa jIvana mATe nitAMta upayogI ane AcArAdi sUtronI keTalIka anuvRttirUpa A Ama mAtra vAMcavA-lAyaka ja nahIM paNa mananIya ane ciMtanIya che sAthe AcaraNIya paNa che ja, kemake samagra tidina caryAno temAM samAveza thayelo che. hAla A AgamanA yogodvahana pachI ja sAdhu-sAdhvIne vaDIdIkSA rUpa upasthApanA karAya che.
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUvamUtra-saTIka anuvAda 42 dazavaikAlika malasUtra-3 anuvAda tathA TIkAnusArI vivecana 0 zrI zayyabhavasUrijI viracIta dazavaikAlika sUtranI zrI haribhadrasUrikRta bRhadravRttithI anuvAda AraMbhatA mAMgalikane kahe che - * maMgala * gAthA - (1) anya tejane jitanArA, sura ane asuranA iMdrothI sevita, nirmaLa, trAsa rahita, triloka ciMtAmaNI vIra prabhu jaya pAme che. vivecana - ahIM arthathI arahaMta praNita, sUtrathI gaNadhara racita pUrvagata zrata uddharIne, zarIra ane mananA kaTaka duHkha paraMparanA vinAza hetuthI dazakAlika nAmaka zAstranA ati sUkSma ane mahArtha vALI vyAkhyA kahIe chIe - temAM prastuta arthane pragaTa karavAne iSTadevatA namaskAra dvArathI sarva vighnanA vinAzamAM samartha parama maMgalanA Alaya svarUpa A pratijJA gAthAne niryuktikAra kahe che - * niryukti : 1 siddhi gati prApta ane karma vizuddha evA siddhone namaskAra karIne dazakAlikanI niyukti huM racIza- stavIza. * vivecana - 1 siddhi gati pAmelane namIne dazakAlika niryukti huM karIza. temAM siddhi pAme che - AmAM saMpUrNa artha prApta karelA che te siddhi - lokAgra kSetrarUpa. kahyuM che - ahIM zarIra choDIne tyAM jaIne siddha thAya che. javAya che te gati, siddha gatine samIpatAthI pAmelA arthAta sarva lokAMta kSetrane pAmelA ne. - x- temAM pRthvI Adi ekendriyo paNa karmane vaza tyAM javAthI yazokata svarUpavALA thAya che. tethI AgaLa kahyuM - jJAnAvaraNIyAdi karmathI rahita - karma kalaMka rahita evAne, (zaMkA) jo ema che to "siddhi gati prApta" evuM na kaho. kemake karmavizuddha ja siddhi gati pAme che. (samAdhAna) A vidhAna game te kSetranA vibhAgamAM rahelA siddhajIvone mAnanAra durnayanA vAdane nivAravA mATe che. teo tIiida siddha bhedathI aneka prakAre hoya che. A 15 bheda A pramANe - tIrthasidhdha, atIrthasidhdha, tIrthakara siddha, atIrthakara siddha, svayaMbaddha, pratyeka buddha, buddhabodhita siddha, strIliMga siddha. purUSaliMga siddha, napuMsakaliMga siddha, svaliMga siddha, gRhIliMga siddha, eka siddha, aneka siddha. tethI "sarva siddha" kahyA che. * * - 4-. karmathI vizuddha"ne namaskAra, A vizeSaNa vaDe jeo karma-vALA- aNimAdi vicitra aizvaryavALA siddha mAne che, temanI mAnyatAnuM khaMDana karela che. je 4- - - kema ke aNimAdi siddhionI vAMchAthI teo nAmanA ja siddha che, je mumukSue icchavA lAyaka nathI.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ maMgala niryukti sarva siddhone e vizeSaNathI siddhanA paMdara bhedo batAvIne sarvathA advaitapakSanuM khaMDana karela che. kemake teo eka ja bhUtAtmAne dareka bhUtamAM rahelo mAne che. jo eka ja bhUta hoya to te mokSamAM jatAM mokSapravAha baMdha thaI jAya ane bIjA jIvone mokSano abhAva thaI jAya. namIne AnA vaDe nitya ane anitya evA be ekAMta vAda mAnanArAonuM dUSaNa batAve che - x x- baMnemAM katvA pratyaya na lAge tema vyAkaraNanA niyamothI - *- x* batAvela che. - x x have sarve siddhone namIne zuM kare che? te jaNAve che - huM dazakAlikanI nikitanuM kIrtana karIza - cIza. temAM kALa vaDe nivRttate kAlika arthAt pramANa kALa' varDa, e bhAva che. daza adhyayayanA bhedarUpa hovAthI daza prakAra "kAlika che. temAM prakAra zabdanA lopathI "dazakAlika' zabda thayo. tra' zabdano artha ame AgaLa kahIzuM. niyukti - niyukta ja sUtra ane thoMnI yukti eTale paripATI te niryuktiyukti. AmAM yukti zabdano lopa thavAthI "niryukti' zabda banyo. te chuTI * jUdI bAbatonI yojanA khulAsAthI kahIzuM. zAstro Adi, madhya ane aMtamAM maMgalanA bhAgI thAya che. * niryukti - 2 - zAstronA Adi, madhya ane aMtamAM vidhipUrvaka maMgaLano parigraha karIne * vivecana - 2 - zAstranI AdimAM - prAraMbhe, madhyamAM, avasAne - aMtamAM, maMgalano parigraha karIne kaI rIte? vidhi vaDe - pravacanamAM kahela prakArathI. traNa maMgalanI parikalpanA zA mATe? badhAM vino dUra karavA mATe icchita zAstrArthano pAra pAmavAne mATe, madhyamaMgalano parigraha tenA sthirIkaraNane mATe che, aMtya maMgalano parigraha te ja sUtrArtha ziSya paraMparAmAM nAza thayA vinA cAle te mATe che. ahIM sAkSepa - parihAra AvazyakatA vivaraNathI jANavo. sAmAnyathI A sarva zAstra maMgala che. jema nirjarArthe karatAM tapanI jema jANavuM. A hetu asiddha nathI. kemake vacanavijJAnarUpa A zAstra che. jJAnathI nirjarasarUpa sArthaktA svIkArelI che. kahyuM che ke nairAcika je karma ghaNAM karoDa varSe khapAve che. te traNa gutivALo jJAnI zvAsocchavAsa mAbamAM khapAve che, ityAdi. ahIM Adi maMgala mapaIikA" adhyayanAdi che. kema ke te dharma prazaMsA pratipAdaka svarUpavALA che. madhya maMgala- dharma, artha, kAma adhyayanAdi che, kemake temAM AcArakathA vistAratI kahevAyela che. caramamaMgala bhikSu adhyayanAdi che. kemake temAM bhikSu guNo AdinuM avalaMbana che. A pramANe adhyayananA vibhAgathI traNa maMgala batAvyA, have sutravibhAgathI batAve che - temAM AdimaMgala "gho maMgala ityAdi sUtra, kemake temAM dharma batAvelo hovAthI te maMgalano hetu che. madhya maMgala kAdaMsaNo'
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20. davekAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda ityAdi sUtra che. kemake jJAnanI sAthe saMbaMdha karavAthI te jJAna maMgalano hetu che, aMtya maMgala "nikakhamamANA" Adi0 che. kemake bhikSaguNonI sthirIkaraNArthe viviktacarcAno viSaya hovAthI bhikSu guNonuM maMgalarUpa jANavuM. maMgala' zabdano artha zo che? - - - je vaDe hita maMgAya te maMgala maMgAya athavA sadhAya te maMgala athavA ma eTale dharma. lA - lAve che. athavA dharmane lAve te maMgala. atavA mane saMsArathI gALe - chUTo kare te maMgala arthAta saMsArathI dUra kare che. te nAmAdi cAra bhede che. te A rIte 0 nAma maMgala, sthApanA maMgala, dravyamaMgala, bhAva maMgala. AnuM svarUpa AvazyakanA vivaraNathI jANavuM. tene mATe niyuktikAra kahe che - * niksa - 2 - nAmAdi maMgalane cAra prakAre prarUpIne.. * vivecana - 2 te pUrve kvA pratyAyanA vidhAnathI batAvIne zuM? te kahe che - * niyukti - 3 - zrutajJAnamAM anuyoga vaDe prApta karela, te cAra prakAre che- caraNAkaraNAnuyoga, dhamanuyoga, gaNitAnuyoga, dravyAnuyoga. * vivecana - 3 - zruta evuM je jJAna te zrutajJAna. te zrutajJAnamAM anuyoga vaDe adhikAra che. ahIM AvI bhAvanA che - bhAvamaMgala adhikAramAM zrutajJAnathI adhikAra che. je bhUta vaDe ja bIjAno ane potAno anuyoga thAya che. tenuM dRSTAMta pradIpa mAphaka samajavuM. tenA uddezAdi pravarte che. * x- temAM je pahelAM kahevAya. temAM pahelAM uddeza karAyelano samudeza, pachI tenIsamanujJAthAya, tetraNenA sAthe hovAthI'anuyoga thAya che. tethI niyuktikAre ahIM kahyuM ke - "zrutajJAnamAM anuyoga vaDe adhikAra che. te cAra bhede che - (1) caraNakaraNAnuyoga - AcarAya te caraNa arthAt vrata Adi. hyuM che ke - vrata, zramaNa dharma, saMyama, vaiyAvacca, brahmaguti, jJAnAdinika, tapa, kronigrahAdi caNa che. karAya te karaNa - piMDa vizuddhi Adi. kahyuM che - piDa vizuddhi. samiti, bhAvanA, pratimA, iMdriyanirodha, paMDilehaNa, guti ane abhigraha te karaNa che. A caraNa - karaNano anuyoga te caraNakaraNAnuyoga. anuyoga eTale anurUpayoga - sUtrano arthana sAthe anurUpa saMbaMdha - vyAkhyAna (2) dharmakathAnuyoga; (3) kAla - gaNitAnuyoga, (4) dravyAnuyoga. temAM kAlika zruta te caraNakaraNAnu yoga che. RSibhASita, uttaradhyayana Adi dharmakathAnuyoga, sUryaprajJami Adi gaNitAnuyoga ane dRSTivAda te dravyAnuyoga che. ahIM arthathI anuyoga be bhede che - apRthakva ane pRthakta. eka ja sUtramAM cAre anuyoga kahevAya te apRthakva jANavA kemake sUtronA anaMta guNa ane paryAya hovAthI badhAM anuyoga sAthe levAya. pRthakva anuyogamAM koI sUtramAM caraNa karaNa, koIkamAM
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuyoga varNana dharmakathAnuyoga Adi anuyoga jUdA jUdA Ave che. Arya vraja sudhI cAre anuyoga kAlikAnuyoga sAthe hatA. pachI kAlika zrutamAM ane dRSTivAdamAM jUdA jUdA anuyoga thayA. A badho vistAra vizeSAvazyaka sUtrathI jANavo. ahIM pRthakatva anuyogathI adhikAra che. tethI niyuktikAra kahe che - * niryukti - 4 - apRthakatva ane pRthakatva batAvIne ahIM adhikAra che. ahIM caraNakaraNa anuyoganA dvAro A pramANe che : * vivecana - 4 - apRthakatva pRthakatvano kaMIka nirdeza karIne ahIM prakramamAM adhikAra che - caraNakaraNa anuyogathI. caraNakaraNAnuyoganA praveza mukha kahevAnAra lakSaNavALA thAya che, A gAthArtha kahyo. * niryukti - 5 - nikSepa, ekAIka, nirakta vidhi, pravRtti, konA vaDe, kono? te dvAranA bheda, lakSaNa, tenI yogyatA, pariSad sUtrArtha varNana. * vivecana - 1 - Ano vistAra AvazyakanA vivaraNathI jANavo. sthAna zUnyA, teno saMkSepArtha kahIe chIe. "nikSepa' anuyogano nikSepa karavo. te A pramANe - nAma anuyoga ityAdi. tenA ja ekArdiko kahevA, te A pramANe - anuyoga niyoga ityAdi. tenuM ja nirukta kahevuM. anuyojana te anuyoga athavA anurUpa yoga ityAdi. tenI ja vidhi kahevI. vaktA ane zrotAnA adhikAra batAvavA. temAM sUtrano zabdArtha kahevo te paheluM niyukti mizrita te bIjo, trIjuM saMpUrNa kathana, A anuyoganI vidhi che. zrotAnI vidhi A pramANe - mUMgo, huMkAra, nATyakAra, pratiSacchA, vimarza, pachI prasaMga pArAyaNa, paraniSThA e sAta guNa che. anuyoganI pravRtti ane vaktavyatA cAra bhaMgAnusArathI jANavI - (1) guru pramAdI-ziSya apamAdI, (2) guru apamAdI-ziSya pramAdI, (3) baMne pramAdI. ahIM bIjAmAM koI pravRtti thatI nathI. pahelAM ane bIjAmAM thoDI-thoDI pravRtti thAya, cothA bhaMgamAM saMpUrNa pravRtti thAya. ahIM dUdhadenArI gAyanuM daSTAMta che. (1) gAya vasUkI gayelI, dohanAra hoMziyAra. (2) gAya dUdha denArI, dohanAra ALasu. (3) baMne nakAmA. (4) baMne kuzaLa. A upamAthI AcArya ane ziSyone jANavA. gAya samAna gurU, dohanAra mAkaka ziSyo, dUdha mAphaka artha samajAvavAnI pravRtti. te bIjA ane trIjA bhaMgamAM zUnya jANavI. icchA na hoya to gurU yatkiMcit ziSyane prApta karAvI zake. cothAmAM paNa gurunI AkAMkSA ane ziSyanA apramAdathI lAbha thaI zake che. anuyoga koNe karAvavo te kahe che - temAM je AvA prakAranA AcArya hoya
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda tenA vaDe karavo- uttama deza, kuLa, jAti, rUpavALA hoya. saMghayaNI, dhRtiyukta, AkAMkSA rahita, vikathA tyAgI - bahuM bhASI na hoya, amAyI, jenuM vacana bIjA mAnya kare tevA, jitaparSad - parAvAdIthI kSobha na pAme tevA, apramatta hovAthI jitanidra, madhyastha saMvAdaka, dezakALabhAvajha, AsannalabdhapratijJA, vividha dezanI bhASAno jJAtA, paMcavidha AcAra yukta, sUtra-artha- tadubhacanA vidhijJa, AharaNa - hetu - kAraNa - nayanipuNa ane zIkhavavAmAM kuzaLa, sva siddhAMta - para siddhAMtamAM vidvAna, gaMbhIra, ditamAna, ziva, saumya, zata guNothI yukta, pravacanano sAra kahevAne yogya. A badhAMno artha bRhatkalpa sUtrathI jANavo. joke ahIMthI vRttikAre dazakAlikanA vyAkhyAnamAM kaMIka kahelo che. jemake Arya dezamAM utpanna - vAkyano avabodha sukhethI thAya, mATe dezanuM grahaNa karyuM. pachI pitAnA kuLanuM grahaNa - uMcakela bhAranA vahanathI na thAke. mAtAnI jAti - vinayayukta thAya che ityAdi - - - - pravacana eTale Agama, teno sAra kahevAne mATe yoga, jenAthI aneka bhavyajIvone prabodhano hetu thAya che. kahyuM che ke guNayukta vayana ghI ane madhathI sacelA agni mAphaka dIpe che ane guNahInanuM vacana ghI vinAnA dIvA jevuM che. vaLI sAruM boleluM paNa durAcArInuM vacana loko mAnatA nathI, paNa guNavAna mANasanuM vacana mAnanIya thAya che. ane paSTikara bane che. ziyALAnI ThaMDImAM ane mahenatathI meLavelA agni jema koI zmazAnamAM sevatuM nathI, tema patitanuM vacana hitakara hoya to paNa loko grahaNa karatA nathI. tevI rIte satpaSo, siddhAMtanI jANakAra paNa cAritra hIna hoya to tenuM sevana karatA nathI. jema ThaMDA pANIthI bharelA caMDALanA kuvAmAM paNa ucca jAtinA loko pANI pItA nathI. have zAno anuyoga karavo te kahe che - temAM sarve zrutajJAnano paNa anuyoga thAya che. ahIM prAraMbhane AzrI dazakAlikano karIzuM. (prazna) "daza kAlika niryukti karIza' ema kahevAthI ja prakRti dvAranuM kathana samajAI jAya che, to pachI A upanyAsa niSphaLa che. (samAdhAna)nA, ema nathI. ahIM zAstrakAre zAstranI vidhi batAvI ane niryuktikAre tenA baLa vaDe niyukti adhikAra kahelo che, mATe koI doSa nathI.) niryuktinI ardha gAthA batAvI, pazcAddha gAthA adhyayana adhikAramAM avasare vyAkhyA karIzuM, tyAM ja upakramAdi anuyogadvAra, AnupUrvI Adi, tenA bhedonuM tathA sUtrAdinuM lakSaNa paNa kahevA yogya che. have cAlu vAtane ja niryuktikAra kahe che - * niryukti - 6 + vicana A nikSepAdi dvAronI vyAkhyA karIne bRhatka5mAM varNavela 36 - guNothI yukta guru vaDe dazavaikAlika zAstramAM kahela vidhithI kathana karavuM joIe. have na jANato ziSya pUche che ke - jo dazakAlika no anuyoga che, to te dazakAlika he bhadatA eka aMga che ke aneka aMga che? zrutaskaMdha che ke zrutaskaMdho che? adhyayana che ke adhyayano che? uddezaka che ke uddezako che? evA ATha prazno che. AnI vacce traNa vikalpo prayojAya
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ nikSepakathana 2 3. che, te A pramANe - dazakAlika ekazrutaskaMdha, aneka adhyayano, aneka uddezA che. tethI 'daza Adino nikSepa karavo joIe. te A pramANe- dazano, kALano, zrutaskaMdhano, adhyayano, udezakano che. niryuktikAra kahe che - * nikSepakathana * * niyukti - 8 + vivecana - "dazakAlika zabdArtha pUrve nirUpata che. evuM je nAma te saMkhyA ane kALathI teno kALamAM nikSepa karavo arthAta vizeSa abhidhAna. AnuM nibaMdhana vizeSa prakAre AgaLa kahIzuM. te manaka munine AzrIne che "dazakAlika' temAM kALathI nivRtta te kAlikA daza zabda ane kALa zabdano nikSepa, nivRtta artha te nikSepa. tathA zrutaskaMdha tathA adhyayana. uddeza - tenA eka dezabhUta, kaI rIte? AnuM viSayamAM sthApana karI kathana karavuM. pahelAM "daza' zabdano nikSepa kahe che. temAM daza ne eka Adine anusarIne varte che. ekanA abhAve dazano paNa abhAva thAya che. tethI ekano ja nikSepa pratipAdita karavAnI icchAthI kahe che - * niryukti - 8 + vivecana - ahIM eka te ja ekaka che. temAM nAma eka, sthApanA eka, sugama che. dravya eka te sacitta Adi traNa che. temAM sacitta eka te puraSadravya, sacitta eka te rUpakavya, mizra te ja kaTakAdi bhUSita puraSadravya. eka mAtRkApada, te A pramANe - "utpanne ivA, vigame i vA, dhuve i vA" ahIM pravacanamAM dRSTivAmAM samasta vayavAda bIjabhUta mAtRkApado hoya che. athavA A mAtRkApado a, A, i, I te paNa mAtraka pada jANavA. sarva zabdano vyavahAra vyApaka paNe hovAthI mAtRkApado kahevAya che. * * 4- saMgraha zabdathI ekamAM paNa samudAya AvI jAya. jemake cokhA lAvyo ema kahevAthI eka dANo paNa "zAli" kahevAya. ghaNAM dANA paNa "zAli' kahevAya. ahIM AdiSTa ane anAdiSTa evA sAlinA be bheda che. jemake kalamazAlI te kalamanA ja cokhAno Adeza che, paNa je kalama zAlI na kIdhA hoya to game te cokhA samajavA, te anAdiSTa che. yathAyogya yojanA karavI. paryAya eka te eka paca paryAya eTale vizeSa dharma, te anAdiSTa varNa Adi che. AdiSTa varNa te "kRSNa' Adi che. bIjA AyAya - badhAM zrutaskaMdhanI vastunI apekSAe AvI vyAkhyA kare che - anAdiSTate zrutaskaMdha ane AdiSTa te dazakAlika. nAme che. AdiSTa te adhyayana vizeSa dramapuSyikA' Adi kahe che. paNa A joIe tevuM manohara nathI. kemake dazakAlika nAma kahevAthI Adeza siddha che. eka bhAva - anAdiSTa koI paNa bhAva, AdiSTa te dayikAdi. A sAta anaMtarokta eka - eka thAya che. ahIM daza paryAya - adhyayana -
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda vizeSano saMgraha hovAthI teno ja adhikAra jANavo. bIjA kahe che zrutajJAna kSAyopazamika bhAvamAM varte che. tethI bhAva ekamAM teno adhikAra che. have be vagereno choDIne sIdho daza' zabdano nikSepa pratipAdana kare che - * niyukti - 9 + vivecana - - X nAma, sthApanA, dravya, kSetra, kALa, bhAva ema 'daza'no nikSepa cha bhede che. - temAM nAma ane sthApanA sugama che. daza dravya - sacitAdi traNa bhade pUrvavat. kSetradazaka te daza kSetra pradeza. kALa dazaka te daza kAla - vartanA Adi rUpatvathI kALanI daza avasthA vizeSa che. te bAla, kriDAdi che. bhAva dazaka te daza bhAva te sAnnipAtika bhAvamAM svarUpathI bhAvavA athavA te ja viSayamAM vivecana karavA vaDe A daza adhyayana jANavA. A pramANe daza zabdano nikSepo bahuvacanavALo hovAthI cha prakAre thAya che. have prastutamAM upayogI hovAthI kALanA daza dvAra kahe che - * 'kAla' Adi dvAra - * niyukti - 10 - bAlA, krIDA, maMdA, balA, prajJA, hAyanI, it prapaMcA, prAbhArA, mRnmukhI, zAyinI A daza avasthA - prANInI avasthA vizeSa kahe che - - (1) manuSyane janmathI mAMDIne pahelAM daza varSamAM sukhaduHkhano anubhava thavAno bahu saMbhava nathI. (2) bIjA dazakAmAM kaMka samartha thatAM kAmabhoga sivAyanI bIjI kaLAmAM khale che, kAma krIDAmAM ochI mati hoya che. (3) trIjA dazakAmAM pAMce iMdriyo saMpUrNa hovAthI ane dharamAM vastu hovAthI iMdriyonA viSaya bhoga bhogavavA samartha thAya che. (4) cothI dazAmAM potAnuM baLa dekhADavAne jo nirUpadravI hoya to samartha thAya che. (5) pAMcamAmAM potAnA ghara ane kuTuMbane sukhI karavA icche che athavA icchita vastune prApta karavAnI ciMtA kare che. (6) hAyanI dazAmAM iMdriyo thAkavAthI bhogathI vimukha thAya che. (7) iMdriyo vadhu thAkatA khAMsI thAya, baLakhA paDe, (8) AThamImAM potAnA zarIranI cAmaDI saMkocAIne vaLIyA paDe che. vRddhAvasthAne lIdhe strIomAM anicchita bane che. (9) mRtyumukha avasthAmAM paDelo buTTApaNAmAM gharamAM rahI marelA mAphaka paDI rahe che. (10) dazamI avasthAmAM mRtyuvALu, dInamukhI, viparIta ciMtavanAro, duHkhI paDI rahe che. have kALa nikSepanuM varNana karavAne kahe che - * niyukti 11 - vivecana - dravya, addhA, yathAyuSka, upakrama, deza, kALa, pramANa, varNa, bhAva ane prakRta e daza bhede kALa che. temAM - (1) dravyakALa - vartanAdi lakSaNa, (2) addhAkALa - caMdra, sUryAdi kriyA viziSTa aDhIdvipa samudravartI kALa, je samayAdi lakSaNa che. (3) yathAyuka kALa - devAdi Ayu laNa, (4) upakrama kALa - abhipreta arthane nIkaTa lAvavA rUpa,
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlAdi dvAra 25 tene sAmAcArI ane AyuSya bhedathI bhinna kahevo. (5) dezakALa- temAM deza, prastAva, avasara ane vibhAga e paryAya zabdo che. (6) kALa kALa - ichita vastunI prAptino samaya te kALa, ahIM eka "kALa' zabdano artha pUrve kahyo che, bIjA sAmAyika, kAla eTale maraNa kahevAya. maraNa kriyAnuM kalana te kALa che. (3) pramANakALa- addhA kALa vizeSa divasAdi rUpa. (8) varNakALa - varNa evo A kALa. (9) bhAvakALa * bhAva * audayikAdi, sAdisAta Adi bhedathI bhinA jANavo. (10) prakRta kALa - te ahIM divasa pramANa kALano adhikAra jANavo. temAM paNa trIjI porisi levI. te paNa bahukALa vItI gayA pachI - (A zAstranI utpatti kahI che) zaMkA- "prakRta bhAvathI ema je tame kahyuM, tenAthI viruddha kema nathI? (samAdhAna) lAyopathamika bhAvakALamAM zayabhava sUrie A zAstra uddharyuM. pramANakALamAM kahevAthI temAM virodha nathI. athavA pramANaphALa paNa bhAva kALa ja che. tenA addhAkALanA svarU5tvathI teno bhAvakALa ja che. avayavArtha sAmAyiktA vizeSa vivaraNathI jANavo. te niyuktikAra kahe che * niti - 1ra * vivecana sAmAyika - AvazyakanuM paheluM adhyayana che. teno anukrama - athavA sAmAyikamAM anukama te sAmAyikanakama. te sAmAyika anukamathI varNavavAne mATe. anaMtara kahela gAthA dvAro kramathI kahe che vigata parisimAM ja jANavuM jarRDha - pUrvagatamAMthI uddharela. ukela zabda parokSa Ama Agama vAda saMsUcaka che. caudapUrvI zAMbhavasUri vaDe dazakAlika uddharela che. te kAraNe temaNe cela che tema kahyuM. cuta ane skaMdhano nikSepa cAra bede jANavo. jema anuyoga dvAramAM kahela che. sthAna khAlI na rAkhavA kaMIka kahe che - ahIM noAgamathI jJa zarIra bhavya zarIra vyatirikta dravyakSata te pustaka pAnAmAM lakhela jANavuM athavA sUtramaMDaja Adi jANavuM.bhAvazrutamAM AgamathI jJAna ane upayukta hoya. noAgamathI A dazakAlika sUtra jANavuM. kemake no zabdanuM dezavacanatva che. e pramANe noAgamathI jJa zarIra bhavya zarIra* vyatirikta dravyaskaMdha sacetana Adi che. temAM sacitta te dvipada Adi che. acitta te dvipadezikAdi che. mikSa te senAdino samUha. bhAvaskaMdha te AgamathI tenA arthanA upayogano pariNAma ja. no AgamathI dazakAlika zrata skaMdha ja. kemake no zabda dezavacana che. have adhyayananA udezano prastAva kahe che - te anuyoga dvArA prakaraNamAM AvelA dareka adhyayanane jyAM bane tyAM samudAyane AzrIne nikSepAmAM thoDuM samajAvavA mATe AgaLa kahIzuM. tethI kahevuM ke dazakAlikanA zrutaskaMdhane adhyayana uddezAno nikSepa karavA mATe teno anuyoga karavAno che, te aMzathI kahyuM. have vartamAna zAstramAM rahela kathana kahe che -
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * niyukti - 13 - vivecana je AcArye je vastune svIkArIne AtmapravAdAdi pUrvamAMthI jeTalAM adhyayana je je prakAre uddharIne sthApyA che. te AcArye je pramANe kahyuM te pramANe anukrame kahevuM. gAthArtha kahyo, avayavArtha to niryuktikAre avasarAnusAra kahela che. temAM adhikRta zAstrakartAnA stana dvArathI avayavArtha pratipAdana karatAM kahe che - * zAstra ane zAstrokata - zavyaMbhava gaNadhara, gaNadhara te anuttara jJAna - darzanAdi dharma gaNane dhAraNa kare che, te gaNadhara, te jinapratimA darzanathI pratibodha pAmyA. temAM rAga dveSa - kapAya - iMdriya - parISaha- upasarnAdi ne jIvAthI jina, pratimA - sad bhAva sthApanA rUpa, tenuM darzana, te hetuthI, zuM? pratibaddha - mithyAtva - ajJAna - nidrA dUra rahevAthI samyakatva vikAza prApta, manaka nAmaka saMtAnanA pitA. "dazakAlika pUrve nirUpita che. nispRhaka * pUrvagata uddhata artha viracanA katane huM vaMdana karuM chuM. gAthArtha kahyo. have bhAvArtha " ahIM vardhamAna svAmI carama tIrthakaranA ziSya tIrtha svAmI sudharmA nAme gaNadhara hatA. tene paNa saMbU nAme tene paNa prabhava nAme ziSya hatA. kyAreka madhyarAtrie ciMtA thaI mArA gaNano dhAraka koNa thaze? potAnA gaNamAM ane saMghamAM badhe ja upayoga mUkyo. koI paNa saMbhALa lenAra na joyuM, tyAre gRhasthAmAM upayoga mUkyo. upayoga mUktAM rAjagRhamAM zarsaMbhava brAhmaNane yajJa karato joyo. tyAre rAjagRha nAgaramAM AvIne saMghATaka- sAdhune jaNAvyuM ke te yajJapATakamAM jaIne bhikSArthe dharmalAbha Apo. tyAM tame joIne bolajo ke - "kaSTanI vAta che ke tattvane jANatA nathI." tyAM jatAM sAdhune niSedha karyo, te baMne sAdhu bolyA- "kaSTanI vAta che ke tatvane jANatAM nathI." tyAre zayyabhave dvAramUle rahIne tenuM vacana sAMbhaLyuM. tyAre te vicAre che - A baMne upazAMta ane tapasvI asatya na bole. ema vicArIne zayyabhava AdhyApaka pAse jaIne kahe che - tava zuM che? te kahe che - vedo. tyAre teNe talavAra kheMcI lIdhI - jo mane tattva na kahyuM to huM tamAruM mastaka chedI nAMkhIza. tyAre adhyApake kahyuM - "veda te tatva che." pharI mastaka chedavAnuM kahyuM. have huM kahIza ke ahIM tatva zuM che? A cUpanI nIce sarvaratnamathI arahaMta pratimA che. teAhata dharmatattva dhruva che. tyAre te temanA page paDI gayo. yajJano sAmAna tene ja ApI dIdho. - tyAra pachI te jaIne te baMne sAdhune zodhe che. AcArya pAse jAya che. AcArya pAse jAya che. AcAryane vAMdIne sAdhune kahe che . mane dharma kaho. tyAre AcAryae upayogamUkyo ke- A te (gaNadhara) che. tyAre AcArya e sAdhudharma kaho, zasaMbhava bodha pAmyo, dIdhA lIdhI. caudapUrvI thayA. jyAre temaNe dIkSA lIdhI. tyAre temanI patnI garbhiNI hatI. teNe dIkSA letA tenA svajana loko raDavA lAgyA. ke- yuvA strIno pati putra vinAnI mUkIne sAdhu thaI gayo. pachI te strIne pUchyuM ke - tAre kaM che? athata udamAM kaMI che? teNI bolI manApha che. pachI keTalAka kALe teNIne putra thayo. bAra
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ sArasa ane zAstrAkatAM divasa vItyA pachI tenA svajanoe "manaka' nAma rAkhyuM. kemake mAtAe pUrva "manA evuM kaheluM hatuM. jyAre te ATha varSano thayo tyAre teNe mAtAne pUchayuM ke mArA pitA koNa che? teNI bolI - tArA pitA sAdhu thaI gayA che. tyAre te bALaka nAsIne pitA pAse javA nIkaLyo. tyAre AcArya caMpAnagarImAM vicaratA hatA. manaka paNa caMpAnagarI Avyo. AcArya saMjJA bhUmi jatA hatA, teNe bALakane joyo. bALake AcAryane vaMdana karyA. AcAryane paNa te bALakane jotAM sneha jakhyo. te bALakane paNa sneha thayo. tyAre AcAryae pUchayuM- he bALakA tuM kyAMthI Ave che? te bALaka bolyo - rAgRhathI. AcArya bolyA - rAjagRhamAM tuM kono putra ke pautra che? te bolyo - huM zaabhava nAme brAhmaNano putra chuM. temaNe dIkSA lIdhI che. tyAre AcAryae pUchyuM - tuM kayA kAryathI Avela che? te bolyo - huM dIkSA laIza. pachI te bALaka bolyo - tame te AcAryane jANo cho? AcArya bolyA - huM jANuM chuM. manake pUchayuM - te kyAM che? AcArya bolyA - te mAro mitra che, ame eka zarIrarUpa chIe. tuM mArI pAse dIkSA le. manake kahyuM - bhale. AcAryae upAzraye AvIne AlocanA karI. sacittanI prApti karI. manake dIkSA lIdhA. pacI AcAryae upayoga karyo. ke A keTalo kALa jIvaze? jANyuM ke mAtra cha mAsa Ayu che. tyAre AcAryae vicAryuM ke- AnuM Ayu che. zuM karavuM? codapUrvI koI paNa kAraNa utpanna thatAM zratane uddhare che. tathA dazapUrvI je chellA hoya te vize uddharaNa kare che. mAre paNa tevuM kAraNa utpanna thayela che. tethI huM paNa uddharaNa karIza. pachI uddharavAno AraMbha karyo. te uddharaNa karatAM vikAle uddhata karyuM thoDo divasa bAkI hato, tethI tene dazavaikAlika kahe che. A kathAnaka vaDe jeNe teno uddhAra karyo te dvArano bhAvArtha kahyo. jenA vaDe uddhAra karAyo te paNa kahI dIdhuM. te ja niyaMtikAra kahe che. - niktika - 15 + vivecana - manakane AzrIne zayyabhave daza adhyayano nicUrNa karyA. vikAle sthApyA - racyA tethI "dazakAlika' nAma kahyuM. "manaka nAmanA putrane AzrIne. zaaibhava sUri vaDe pUrvagata mRtathI uddha racyuM, kumapupikAdi daza adhyayana. vigata kAla te vikAla athavA vikalana te vikAsa athavA vikAsa eTale thoDo khaMDa. te vikAsa- carama divasamAM racyuM tethI "dazakAlika' nAma che athavA "dazavaikAlika' nAma che. kemake vikAle racAyuM che. daza adhyayananuM nirmANa vikAle hovAthI dazavaikAlika kahe che - vikAlamAM bhaNAya che mATe paikAlika kahyuM- ema cUrNikAra kahe che. jene AzrIne racAyuM te kahyuM have je adhyayano jyAMthI uddharyA te kahe che . * niyukti - 16 thI 18 * vivecana AtmapravAda pUrva jemAM AtmAnA saMsArI ane mukta Adi aneka bheda bhinna
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2. dazavaikAlimUlasUtra-saTIka anuvAda svarUpanuM kathana che. temAMthI dharma prajJapti ArthAt cha jIvanikA adhyayana uddharyu, karmapravAda pUrvathI piMDanI traNa prakAranI eSaNA uddharI che. karma pravAda pUrva - jemAM jJAnAvaraNIyAdi karmanA nidAnAdinuM kathana che tethI, zuM? piMDanI eSaNA traNa bhede che . gaveSaNA, grahaNaiSaNA, grAsaiSaNA, tenI racanA karI. te vaLI A saMbaMdhathI Ave che - AdhA karmanA upabhoktA jJAnAvaraNIyAdi ATha karma prakRti bAMdhe che. zuddha piMDanA upabhoktA zubhaprakRti bAMdhe che. ATaluM prasaMgathI kahyuM. have cAlu vAta kahe che - satya pravAda pUrvethI vAkya zuddhi adhyayana racyuM. temAM satyapravAda eTale jemAM janapadasatya AdinuM kathana che. vAkyazuddhi nAme sAtamuM adhyayana che. bAkInA paheluM, bIjuM Adi adhyayano navamAM pratyAkhyAna pUrvanI trIjI vastumAMthI uddharela che. bIjo paNa Adeza - vidhi sAthe ja gaNipiTaka - AcAryanA sarvasvathI dvAdazAMga - AcArAdi lakSaNa rUpathI A dazakAlika uddharyuM che. konA mATe? manakanA anugrahArthe. have jeTalAM adhyayana che te saMbaMdhe kahe che - niyukti - 19 - vivecana drumapuSpikA e paheluM adhyayana che. tyAMthI 'sabhikSuka' sudhInA daza adhyayano jANavA. 'khalu' zabdathI vizeSathI jaNAve che ke - 'be cUDA' che tyAM sudhI jANavuM. A dvAra vaDe ja kahevAnI icchAthI saMbaMdhapaNA vaDe aDadhI gAthA kahe che. tethI adhikAra paNa eka eka gAthAmAM kahIzuM. temAM adhyayananA aMta sudhI je anusare te adhikAra jANavo. * niryukti - 20 thI 23 vivecana. pahelA adhyayanamAM zo adhikAra che, te kahe che 'dharmaprazaMsA' durgatimAM paDatA AtmAne dhArI rAkhe che, te dharma, tenI prazaMsA - stava. badhAM puruSArthomAM dharma ja pradhAna che. .. - ityAdi. A dharma te jinazAsanamAM ja jANavo. kemake A dharma bIje nathI. ahIM ja niravadha vRttinA sadbhAvathI che. A pramANe jarUra paDatAM AgaLa paNa kahIzuM. - dharmano svIkAra karanAra navadIkSitane adhairyatA, saMmoha na thAo. tenA nirAkaraNArthe A bIjuM adhyayana che. kahe che ke - bIjA adhyayanamAM A adhikAra che. dhRtithI hetu vaDe karavAne zaktimAna thAya che. A jaina dharma dhairya Ape che. kahyuM che - jene dhiraja che, tene tapa che, jene tapa che tene sadgati sulama che. je adhairyavALA puruSo che temane tapa paNa durlabha che. vaLI A dhRtti AcAramAM karavI, anAcAramAM nahIM. A ja vAtane batAvanAra trIjuM adhyayana che. (prazna) trIjA adhyayanamAM zo arthAdhikAra che? (uttara) AcAra goyarA kathA te AyAra kathA. te saMkSepa ane vistAranA bhedathI kahela che. temAM tulikA - ladhvI ahIM kahI che. temAM AtmAnA saMyamano upAya che. kabjAmAM levuM te saMyama. AtmAno saMyama te AtmasaMyama, teno upAya, te - * -
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 29 zAstra ane zAsaka AcAra che jIvanicakAya gocara prAya che, e pramANe have cothuM adhyayana che. athavA Atma saMyama - tethI anya jIva parijJAna paripAlana ja tattvathI che, tethI tenA adhikAravat ja cothuM adhyayana che. tathA jIva ane saMyamano paNa cothA adhyayanamAM adhikAra che. akhi zabdathI AtmasaMyama paNa te bhAvane bhAve che. kahyuM che ke - cha jIvanikAsamAM je paMDita sadAjayaNA cakI varte che, te ja kharo paMDita ane paramArthathI te ja saMyata che. ityAdi, A ja dharma che. te nirogI dehathI ja sagapha paLAya che. AhAra vinA prAyaH svastha thatAM nathI, - samAdhi rahetI nathI. AhAranA be bheda che * sAvadha ane niravadha. temAM niravadhanuM grahaNa karavuM. tethI tenA arthAdhikArathI ja pAMcamuM adhyayana che. kahyuM che - bhikSAnI vizuddhi e tapa ane saMyamane guNakArI che ane te ja pAMcamAM adhyayanamAM adhikAra che. temAM mAMgavuM te bhikSA. tenI vizodhi sAvadhano tyAga ane niravadhanuM kathana. te tapa-saMyamane guNakArI che kahyuM che ke, "te ja saMyata jANavo je niravadha AhAra le che. te dharmakAryamAM rahelo ane zubha yogone sArI rIte sAdhanAra jANavo. ityAdi. gaucarI gayelA sAdhune AcAra pUchavAmAM Ave ane te jANavA chatAM paNa lokasamUha AgaLa vistArathI kathana na kare, paNa potAnA sthAnamAM guru kaheze evuM kahe. A adhikAra chaThThA AdhyananamAM che. A adhyayanamAM mahatI-moTI AcAra kathAno adhikAra che. nAnI AcAra kathAno nahIM. ucita evI viziSTa parSadA samakSa kahe. -- upAzrayamAM paNapote eTale je gurU hoya ane bolavAnA guNa - doSa jANatA hoya teNe nisvadha vacana vaDe AcAra kathA kahevI. te adhikAravALuM sAtamuM adhyayana che. kahela che ke "vacana vibhakti" ityAdi. vacananI vibhakti te vacanavibhakti. khulAsAthI kahevuM te vibhakti. evA prakAranuM te anavadya ane AvA prakAranuM te sAvadha. punaH zabda zeSa adhyayana arthAdhikArathI Ano adhikRta adhikAra vizeSaNArthe sAtamA adhyayanamAM arvAdhikAra che - x- x-. A niravadha vayana, AcAramAM je prasihitane hoya che, tenA arthAdhikAravata ja AThamuM adhyayana che. kahyuM che ke - AThamAM adhyayanamAM adhikArapaNAthI praNidhAna kahela che. prAdyAna eTale viziSTa prakAre sthApita cittadharma. kahyuM che ke - praNidhAna hita bolavuM te nirdoSa hoya to paNa sAvadhatulya jANavuM. adhyAtmathI ahIM "saMvara' jANavuM AcAra praNihita ja yathocita vinaya saMpanna thAya. teno adhikArathI ja navamuM adhyayana che. A navamAM adhayanamAM vinayano arvAdhikAra che. kahe che ke - "AcAramAM jenuM dhyAna che te ja paMDita yogya vartana kare che, jJAnAdimAM je vinayavALo che, te mokSanI cikitsA - AkAMkSA rAkhanAro jANavo. ityAdi. A nava adhyayanamAM je lIna rahe te uttama rIte bhikSa che. A saMbaMdhathI "sa bhikSu" adhyayana jANavuM. kahe che ke A dazamAM adhyayanamAM A sAdhunI kriyAne
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda batAvanAruM dazamuM adhyayana samApta karyuM. A kriyA yukta ja bhikSu che, tethI A bhikSu che. te evA prakAre guNayukta bhikSu kadAca karmapataMtratvathI ane karmanA balatvI sIdAya, to tenA sthirIkaraNa karavAne mATe tenA adhikArathI be cUDA kahela che - * niyukti - 24 vivecana - be adhyayana, temAM zuM che? temAM be cUDA che. temAM pramAdane vaza thaI koI sAdhu viSAda pAme to sAdhune saMyamamAM sthirIkaraNa karavuM pahelAM sthirIkaraNanuM phaLa kahyuM. te ja pramANe temAM saMsAra prati doDanAra sAdhune batAvyuM ke ghera jaI duHkhathI jIvAze ane mRtyu bAda narakAdi durgatimAM phaLa bhogavavAnA che. evA doSo batAvelA che. bIjI cUDAmAM te pramANe ja viviktacarcA varNave che. kevI? na sIdAnArane guNAtirekanuM phaLa. temAM viviktacaryA te ekAMta caryA - dravya, kSetra, kALa, bhAvamAM asaMbaddhatA. upalakSaNathI AmAM aniyata caryAdi jANavA. A cUDAnuM phaLa che cAritramAM kheda Avato nathI.'' * niyukti - 25 + vivecana - dazakAlikano pUrva nirUpita zabdArthano anaMtarokta sAmAnya artha saMkSepathI pratipAdita karyo. have AgaLa eka eka adhyayanane huM khulAso karIne kahI. punaH zabdano vyavahita upanyAsa che. temAM paheluM adhyayana - 'dhumapuSpikA". AnA cAra anuyoga dvAro che, te A pramANe - upakrama, nikSepa, anugama ane naya. A cAre paNa anuyoga dvAronuM adhyayanamAM pahelAM varNana che, A pramANe kramane sthApita karatAM je prayojana che, te vizeSa AvazyaktA vivaraNathI jANavuM. tyAM prAyaH svarUpa maLatuM Ave che. ahIM cAluM adhyayanamAM zAstrIya upakrmamAM AnupUrvI Adi bhedomAM svabuddhithI saMbaMdha yojavo. viSayano adhikAra kahevo. A pramANe niryuktikAra kahe che - (have adhyayana AraMbhe che) muni dIparatnasAgare karela dazavaikAlika * bhUmikAno TIkAnuvAda pUrNa
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 31 adhyayana - 1 bhUmikA 2 adhyayana - 1 "mapatrikA 0 have dazavaikAlikanA adhyayana - 1 no AraMbha kare che - * nikti - 26 + vivecana - paheluM adhyayana "mapupikA" tenA nAmaniSpanna nikSepAno avasara che, tanA zabdArthane kahIe chIe. tenA cAra anuyoga dvAra che. upakrama Adi manana karIne dharma prazaMsA vaDe adhikAra kahevo. A gAthArtha che. nikSepa traNa prakAre che- oghaniSpanna, nAmaniSpanna, sUbAlApaka niSpanna. temAM odha eTale sAmAnya sUtranuM nAma. niyuktikAra kahe che - * niryukti - 27 + vivecanA - odha eTale sUtranuM sAmAnya nAma - zrutanAma, te cAra bhede che. kaI rIte? adhyayana, aphINa, Aya ane kSapaNA te samAnAthI che. A pratyekane jUdA jUdA kahe che. zuM? * niryukti - 28 : vivecana - nAmAdi cAra nikSepA varNavIne, te A pramANe - nAma adhyayana, sthApanA adhyayana, dravya adhyayana, bhAva adhyayana. e pramANe AkSINAdino paNa khyAla karasvo. zrutAnusAra - anuyogadvAra nAme sUtrAnusArathI, zuM? dhrumapuSpikA adhyayanamAM prakRta adhyayana che. cAremAM paNa adhyayanAdimAM kramathI bhAvavA. have bhAva adhyayanAdi zadArthane kahe che - * nirukti - 29 thI 33 - vivecana a khANAyaNa no artha adhyayana che. bhAvArtha A pramANe che- AtmAmAM varte che, te nirukta vaDe adhyAtma. te citta temAM lAvavuM jenA vaDe te adhyayana. ahIM karma baLathI rahita AtmA ja citta zabdathI levo. jema avasthita zuddha cittane lAvavo te te abhyAsathI ja thAya che. jJAnAvaraNAyAdi ATha karmano apacaya eTale ghaTADo karavo, te karma mithyAtvAdi karma baMdhananA kAraNathI baMdhAya che, evo bhAva che. e pramANe navAM AvatAM kamano apacaya eTale ghaTADo karavo. e pramANe adhyAtma Anayana ja adhyayana zabdano artha che. jenA vaDe viSayo samajAya te adhigamana. te uparokta arthanuM darzaka hovAthI evA vacanane adhyayana kahe che. athavA adhika nayana kahevAya ema AcAryo che, teno paNa uparokta artha ja che. te ja vacanano A artha che. ayana no artha pariccheda che. adhika jJAnamAM utAre te arthazI adhyayanane icche che. ca zabdane gUDhArthI che. adhika te sAdhune pAme che. te vaDe ema samajavuM ke " A karaNabhUta adhyayana vaDe sAdhu bodha - saMyama - mokSa prati adhika adhika jAya che. ema hovAthI adhyayana
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 2 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda zakadane icche che. ahIM sarvatra adhika nacana te adhyayana ema yojanA karavI. 0 have akSaNa zabdano artha - te bhAva akSINa A ja che. ziSyane ApavAthI te akSayatvane pAme che. jema dIvA vaDe so dIvA pragaTAvAya che, te dIpa paNa dIpe che. e pramANe dIpatulya AcArya potAnI nirmaLa baddhi vageranA upayoga sahita hovAthI karma nirjarA ane jJAnanA prakAza vaDe prakAro che ane potAnI nirmaLa buddhithI ziSyane nirmaLa buddhivALA banAve che. 0 have Aya zabdano artha - bhAvathI A pramANe che - jJAnamAM mati Adi, darzana * aupazamikAdi, cAstri * sAmAyikAdi vagerano lAbha che. e lAbha vaDe je thAya te bhAvaAya. Aya eTale lAbha. adhyayananA hetu vaDe jJAnAdinuM Agamana thAya che. o have kSapaNA zabdano artha te paNa bhAvathI A pramANe che- ATha prakAranI karma ja, temAM jIva ragadoLavAmAM paravazapaNe hovAthI te "kamaraja" purANuM te pUrvavata. yoga eTale aMtaHkaraNAdithI adhyayana karatAM - kAraNamAM kAryanA upacArathI "kSapaNA' kahyuM. te pramANe A bhAva adhyayananI yojanA karavI. zemAM? adhyayana. akSINa. Aya ane kSapaNAmAM gAthArtha kahyo. A ogha niSpakSa nikSepa batAvyo. have nAma niSpanna kahe che - temAM oghaniSpanna te adhyayana ane nAmaniSpanna te drumapazcikA. ma - du eTale je dezamAM vidhamAna che te enuM che athavA emAM che tene ma lAgatAM druma zabda banyo. have druma ane puSpa baMnenA nikSepAnI prarUpaNA kahe che - * niryukti - 34 - vivecana nAmadhuma - jenuM druma evuM nAma che te. sthApanAlUma - vRkSa rUpe jenI sthApanA che che. dravyaThThama te bhAvaThuma che. temAM dravya druma be bhede che - AgamathI ane noAgamathI. AgamacI jJAtA upayukta na hoya. no AgamathI traNa bhede che - zarIra, bhavya zarIra, ubhaya vyatirikta. te A pramANe - eka bhavika baddhAyuka abhimukha nAma gotra, temAM eka bhavika - je eka bhavanA aMtare drumamAM utpanna thaze. baddhAyuka * jeNe Drama nAma gotramAM karma bAMdhela che, abhimukha nAma gotra jenA vaDe te nAma ane goba karma udIraNAvalikAmAM nAMkhe che. A traNe paNa bhAvi bhAva ma kAraNa paNAthI dravya ma che. bhAva Drama paNa be bhede che. AgamacI ane noAgamathI. temAM AgamathI jJAtA upayoga vALo hoya. no AgamathI drama ja krama nAma ane gotra kamane vede che. jemadrumanA kahyA tema puSpanA paNa cAra nikSepo kahevA. have vividha dezamAM janmela ziSyagaNanA saMmohArye AgamamAM "drama' zabdanA paryAyonA pratipAdanArthe kahe che - * niyukti - 35 - vicana - kuma, pAdapa, vRkSa, Agama, viDimA, taru, kuhA, mahIrUha, vachA, rUpaka, raMjaka vagere payacio nAmo che. temAM drumanI anvarya saMjJA pUrvavatu. paga vaDe je pIe te pAdapa.
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyayana - 1 bhUmikA 33 e pramANe yathAsaMbhava anvarga saMjJA kahevI. have puSpanA ekAka zabdo kahe che - * niyukti - 36 + viveyana - puSya, kusuma, phUla, prasava, sumana, sUkSma e badhAM payayo che. have ekavAkyatAthI dhrumapupikA adhyayanano zabdArtha kahe che - kumanuM puSpa te kumapuSpa. - x- temAMthI "dumapupikA' zabda banyo. drumapuSpanA udAharaNathI yukta te drumapuSpikA, evuM te adhyayana te drumapupikA adhyayana. tenA ekArthakane pratipAdana karatAM kahe che - * niti - 30 - vivecana temAM dramapuSpanA udAharaNa yukta te dramapupikA. jemake jahA dumasaphesa. Adi AhAranI eSaNA te AhAraiSaNA. eSaNAnA grahaNathI gaveSaNAdi levA. tethI tenA arthasUcakatvathI AhAraiSaNA. gocara eTale gAyanI mAphaka caravuM te. gocarane badale gocAra rUpa paNa thAya. te gocara arthanuM sUcaka hovAthI A adhyayane gocara kahe che. A rIte badhe bhAvanA karavI. bhAvArtha e che ke - jema gAya care che, tema vizeSathI sAdhue paNa pharyuM. paNa vaibhavane AzrIne uttama, madhyama, adhama kuLamAM na jAya. athavA vaNika vatsanA dAMtathI vartavuM. tathA vAyunI jema asArane bhogavavuM te arthanuM sUcaka che. paramamunie kahela che. jemAM cAra dhuNA kahelAM che, te A pramANe - vacAne khAnAra, chAlane khAnAra, kASThane khAnAra, sAraste khAnAra. e pramANe bhikSu paNa cAra bhede kahelAM che. te A pramANe - tvacAne khAnAra ityAdi. ahIM caturbhagI che * vayA khAnAra paNa sAra khAnAra nahIM, sAra khAnAra paNa vA khAnAra nahIM, vayA pachI khAnAra ane sAra paNa khAnAra, baMne na khAnAra. vayA khAdaka samAna bhikSane sArAdaka samAna pa thAya che - X bhAvArtha A pramANe * vaphabhoktA ne karmabhedane AzrIne vajasAra jevo tapa thAya che. tathA "ucha' ajJAta piMDa viMcha sUcaka che. meSa' thoDAM paNa pANImAM pANIne DoLyA vinA pANI pIe che. e pramANe sAdhu paNa bhikSA mATe praveze tyAre bIja AkamaNAdimAM AkuLa thayA vinA bhikSA levI. evA arthane sUcavanAra A adhyayana che. jalaukA- aSaNA pravRttimAM denAra hoya tenA mRdu bhAvane nivAraNArthe A sUcanA che. sarpa' - jema tenI eka daiSTi hoya che. e pramANe gaucarI gayela sAdhu saMyama eka daiSTivALA thavuM e arthane sUcave che. athavA jarA paNa sparza karyA vinA jema sApa bilamAM praveze e pramANe sAdhue paNa svAda karyA vinA AhAra karavo. "traNa' rAgahepa karyA vinA gumaDA upara lepa kare tema khAvuM joIe. "a" upAMga dAnanI mAphaka - sAdhu mAtra kAyAno ghasAro rokavA ja AhAra le. - * x-. isu' bANa. jema rasika pramAdayukta thaI bANa vaDe lakSya sAdhe to vIMdhI zakato nathI. te ja rIte sAdhu gIyarI jatAM bIjAM sthAne dhyAna rAkhe to svaparane pIDAkArI 30/3. Jain bucation international
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 dazavaikAlikamUla basaTIka anuvAda thaI paDe. gola' jema lAkhano goLo agnithI ghaNo dUra ke ghaNo nIkaTa na hoya to lAkhano upayoga thaI zake che. tema sAdhugRhasthanI ati nIkaTa ke dUra na rahe to saMyama lakSI jANavo. dUra raheto aneSaNA ane adarzanAdi thAya. bIjAne coranI zaMkA thAya, tethI gaucarIne mATe gayela sAdhu parimita bhUmimAM ubho rahe. "putra'- putranA mAMsanI upamAthI bhojana karavuM. ahIM 'suSamA'nuM daSTAMta kahevuM. udaka - prati dikanA upamAnANI nitye annapAna vApare. daSTAMta A pramANe - jema eka vaNika dAridra du:khathI abhibhUta thaI koI rIte bhaTaktAM ratnadvIpe pahoMcIne trilokamAM suMdara anartha ratno prApta karyA. te corothI AkuLa ane dIrghakALa sudhI bhayane laIne te rasto oLaMgIne AvavA zaktimAna na hato. tethI teNe buddhi kauzalyathI ratnone ekAMta pradeze sthApIne bIjA jUnA pattharo laIne gAMDAno veza laIne nIkaLyo ane bolavA lAgyo "ratnAvaNika jAya che, traNa vakhata bolavA chatAM koI ubhuM na thayuM tyAre rasto laIne nIkaLI gayo. jaMgalamAM ghaNI tarasa lAgavAthI jeTalAmAM kuthita pANInuM khAbocIyuM joyuM. temAM ghaNAM haraNAdi marelAM hatAM. tenAthI badhuM pANI carabIrUpa thaI gayela. te vaNike na chUTake svAda karyA vinA te pANI pIdhuM. ratno ghera lAvyo. e pramANe sAdhune ratna samAna jJAnadarzana - cAstri jANavuM. caura sthAne viSayo jANavA. kuthita jaLanA sthAne prAsuka eSaNIya saMta-prAMta AhAradi kare. tyAre tenA baLathI jema vaNika A bhave sukhI thayo. e pramANe sAdhu paNa sukhI thaze. AvI sthAne rahela saMsArano vistAra - chUTakAro thaze. A badhAM ekArthika che. adhikArathI ja aneka artha che. gAthArtha kahyo. nAma niSpanna kahyo. have sUtra AlApaka niSpanna nipAno avasara che. chatAM tene kahetA nathI. kayA kAraNe? kemake ahIM trIjo anuyogadvAra 'anugama' nAme che. temAM nikSipta ahIM nikSepa thAya che. lAghavatArthe tyAM nikSepa karIzuM. have anugama kahIe chIe - te be bhede, sUtra anumaga ane niyukita anugama. temAM niyukti anugama traNa bhede che - nikSepa niyukti anugama. upoddhAta niyukti anugama ane sUtra sparzika niryukti anugama. temAM nikSepa niyukti anugama te A adhyayanAdi nikSepa kahyo te jANavo. upoAta niyukti anugama be dvAragAthAthI jANavo. te A pramANe - uddeza, nirdeza, nirgama, kSetra, kALa, puruSa, kAraNa, pratyaya, lakSaNa, naya, samavatAraNa, anumata, zuM, kaI jAtanuM kono, kyAM, zemAM, kevI rIte, keTalIvAra, keTalAM AMtarAvALuM, avirahitA, bhava AkarSa, sparzanA ane nirUkti. teno vizeSArtha vizeSAvazyakathI jANavo. cAla yojanAmAM A pramANe che - tIrthakare upodaghAta karIne Arya sudhamanei tathA temanuM pravacana pachI jaMbU svAmIne, pachI prabhava svAmIne pachI Arya zajbhavane kahevAyuM. teNe Ano uddhAra karyo, te pramANe kathana karyuM. jene AzrIne A cAyu, te pUrve kahela che. kemake aMtarAlamAM upodaghAta tyAM svIkArela hato, tethI tyAM kaheluM che, tyAM paNa upayogI ja hatuM. - x
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adadhyayana * 1 bhUmikA 35 upoddAta niryukti anugama puro thayo. have sUtra spezika niyukti anugama avasara che. te sUtra hoya to ja thAya che. (zaMkA) jo ema hoya to A upanyAsa nirarthaka che. (samAdhAna) nA. ema nathI. niryukti paNa samAna paNe che. sUtra te sUtrAnugamamAM ja kahevAya. te avasaprApta ja che. ahIM akhalitAdi prakAra zuddha sUtra uccAravuM joIe. te A pramANe - akhkhalita, amilita, avyatva, ameDita. vagere jema anuyogadvAramAM kahyuM che, tema doSa TALI bolavuM. e rIte uccAratA keTalAMka sAdhu bhagavaMtonA keTalAMka arvAdhikAra samajAI jAya che. keTalAMka nathI samajAtA. tena samajAyelA te samajAvavA maMdabuddhivALA ziSyonI jANa mATe dareka pade kahevuM. vyAkhyAnuM lakSaNa A che - saMhitA, pada, padArtha, vigraha, cAlanA ane pratyavasthAna e cha bheda che. have mULa sutra kahe che - * sUtra - 1 dharma utkRSTa che. te dharma - ahiMsA, saMyama, tapa rUpa che, jenuM mana sadA dharmamAM lIna che, tene devo paNa namaskAra kare che. * vivecana - 1 akhalita pada uccAraNa te saMhitA, te pATha siddha ja che. have pada kahe che - dharma, maMgala, utkRSTa, ahiMsA, saMyama, tapa, deva ityAdi. zu' dhAtu dhAraNa arthamAM che, tene ma pratyayathI "dharma' zabda banyo che, "maMgala' pUrvavatu. kRSa dhAtu vilekhana arthamAM che, temAMthI uta upasargapUrvaka utkRSTa zabda banyo che. ityAdi (ahIM vRttimAM vyAkaraNa prayogo ja che, te A anuvAdanuM kAryakSetra na hovAthI choDI dIdhela che.) have padArtha kahe che - tharma- durgatimAM na paDatAM AtmAne dhArI rAkhe . kahyuM che ke - durgatimAM paDatA jIvone je dhAre che tathA zubha sthAnamAM sthApe che, tethI dharma kahevAya che. maMgala- jenA vaDe hita maMgAya che. utkRSTa pradhAna. ahiMsA - hiMsA nahIM te, prANAtipAtavirati saMmaya- AzravadvArathI aTakavuM te. tapa- aneka bhavanA ekaThA karelA ATha prakAranA karmone khapAve- tapAve te tapa- anAzanAdi meLe che. deva - krIDA kare, dIpe che te. devo paNa ati manuSyo to kare ja paNa devo paNa name che. kone? je jIvonuM pUrvokta dharmamAM sarvakALa mana - aMtaHkaraNa hoya te. padavigraha * paraspara apekSAvALA samAsane bhaje che, paNa ahIM tevo samAsa na hovAthI batAvela nathI. cAlanA eTale zaMkA ane prati avasthAna eTale samAdhAna, te pramANa vicAraNAmAM avasara mujaba AgaLa kahIzuM. paNa tenI pravRtti A upAya varDa batAve che - * niyukti * 38 - vivecana kyAreka kaMIka na samajAtA ziSya pUche ke A kevI rIte? A ja cAlanA. gara kahe te pratyavasthA A baMnenI pravRtti che. te pramANe koI vakhatana pUche to paNa ziSyonA hitane
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ daravekAlikabUlasaNa-saTIka anuvAda mATe pUrvapakSanI AzaMkA kahIne AcAryosamAdhAna Ape che. A ziSyatIzabuddhivALo che, ema samajIne prabhutAra - vistArathI kahe che A pramANe TuMkamAM vyAkhyA lakSaNa yojanA kahI. jema A sUtramAM kahI, tema bIjA sUtromAM paNa samajI levI. badhe kahIzuM nahI. sUtranI sAthe spezita anagama niryuktinA vibhAga vizeSathI vizeSAvacakamAM kahela che te jANavo. - - - - dharma padane ruma parzita nitithI kahe che - * niyukti - 39 + vivecana nAma dharma, sthApanA dharma, dravya dharma bhAva dharma. tenA jUdA jUdA bhedane anukrame kahIzuM. have nAma ane sthApanA sugama hovAthI dravya dharmane Agama ane noAgamathI kahe che, temAM paNa jJAtA anupayukta, jJazarIra-davya zarIra bhedone choDIne tavyatirita dravyadhamadi kahe che - * nirakSi - 40 - vivecana - ahIM dharma traNa bhede che, te A pramANe - dravya dharma, astikAya dharma ane pracAdharma temAM dravya vaDe dharma ane dharmImAM kaMIka aMze abheda hovAthI dravyadharma kahevAya che. astikAmAM avayavano ja samudAya zabdano upacAra hovAthI astikAyadharma kahevAya. pracAra dharma vaDe A graMthathI dravyadharmano deza kahe che. bhAvadharmathI bhAvadharmanuM svarUpa kahe che. have pUrvokta traNe dhamonA svarUpane kahe che. dravyanA paryAya je utpAda, vigama vagere che te dharma te dravyanA kahevAya mATe dravya dharma te paryA che. have astikAyAdi dharma svarUpa pratipAdana kasvA kahe che - * nikti * 1 - vivecanA - dharmanA grahaNathI dhamastikAya levuM. tethI dhamastikAya ja gatino AdhAra asaMkhya pradezavALo astikAya dharma jANavo. bIjA kahe che - dhamastikAyAdi svabhAvavALo astikAya dharma kahevo. A mata ayukta che kemake temAM dhamAMstikAmAdinA dravya dharmathI abhipaNuM che. pracAra dharma te viSayadharma ja che. temAM prasaraNa te pracAra arthAta prapharSagamana. te ja AtmasvabhAvathI dharma e pracAradharma che. te kevI rIte? jemAM prANIo sadAya te viSayo rU5, gaMdha Adi che. te dharma pramANe kharI rIte viSaya dharma te ja A rAgAdivALo jIva temAM pravarte che. eTale cakSa Adi iMdriya vaza thaI rUpAdimAM pravarte che, te pracAra dharma jANavo. saMsAranA pradhAna nibaMdhanatva ane mukhya pada ApavAne dravya dharmathI jUdo kahyo che. have bhAvadharma kahe che, te laukikAdi jUdA jUdA bhedavALo che. temAM laukika te kuNAvasAnika, lokottara te jena vayana. laukika dharma aneka prakAre che, te ja aneka vidhatva kahe che - * niti - ra - vivecana gamyagharma. jema ke dakSiNApathamAM mAmAnI dikarI apAya uttarApathamAM nahIM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ D 1 - 1 epramANe bhakSyAbhaThyapaiyApeyanI yojanA karavI. pazugharma -mAtA Adi sAthe pravicAra. dezadharma - dezAcAra, te jUdA jUdA dezamAM paheraveza Adi jUdA che. rAjagharma - prati rAjyamAM bhinna kara Adi che te. puravaragharma - prati puramAM - nagaramAM kaMika-kyAMka viziSTa paNa che, jemAM bhASA pradAnAdi lakSaNa jANavuM. athavA strI bIjuM ghara mAMDe che. grAmagharma - te paNa pratigrAme bhinna hoya che. gaNAgharma - malla Adi gaNa vyavasthA. god gharma - goSThI vyavasthA. sama vyaskono samudAya te goSThI. teo vasaMta AdimAM goTha kare te. sadharma - duSTano nigraha ane sArAnuM pratipAlana che. enI bhAva dharmanA gAdinI vivakSAthI bhAva rUpa paNe che athavA dravya paryAyapaNAthI che. te dravyanI apekSA vinA vivakSA karavAthI atavA lokamAM tene bhAvadharma tarIke mAnavAthI bhAvamAM gaNela che. deza rAjAdino bheda eka dezane AzrIne kahyo che - x". A pramANe have laukika kupAvayanika kahe che. A paNa sAvadha prAyaH laukikakalpa ja che. avadha-pApa, tenI sAthe te sAvadha. su zabda avadhAramArge che. tethI sAvadha ja che. kayo dharma? caraka parivrAjakAdi kutI idharma. zA mATe? jinezvara ane anya vidvAnoe tene prazaMsyo nathI. kemake te AraMbha- parigrahanuM kAraNa che. - *- - have lokottara dharma kahe che* niryukti * 43 * vivecana lokottara - loka pradhAna dharma be bhede che. zrata dharma ane cAri dharma. temAM zrata - dvAdazAMga, teno dharma te zrata dharma. te nizve vAcanAdi bhedo vaDe AzcaryakArI che. zratadharma svAdhyAya te vAcanAdi rUpa che. tattva vicAraNAmAM dharmanA heturUpa dharma che. tathA cAritradharma, temAM aniMdita cAle che, jenA vaDe te caritra - kSayopazama rUpa che, teno bhAva te cAritra che. bAkI rahelAM karmonA kSayane mATenI ceSTA, te cAAi ja dharma che. A ja zramaNadharma che, tethI cAaidharma te zramaNa dharma che. temAM zrama levo te zramaNa. zrama le che - tapasyA kare che. ahIM evuM kahe che ke - dIkSAnA divasathI AraMbhIne badhAM sAvadha yoga viratimAM garanA upadezathI anazana Adi yathAzakti kare che. bIjA jIvone duHkha na devA paDe pote du:kha veThIne tapa kare che. kahyuM che ke- je badhAM jIvomAM - trasa ane sthAvaromAM sama che, te zuddhAtmA tapane Ayare che, tene zramaNa jANavo. teno dharma - svabhAva, te zramaNa dharma che. je zAMti Adi lakSaNa kahevAze. dharma kahyo have maMgalano avasara che. te zabdano artha pUrve nirUpaNa karela che. te nAma Adi bhedathI cAra prakAre che - temAM nAma ane sthApanA goNa hovAthI tene choDIne dravya bhAva maMgala kahe che. * niryukti * 44 - vivecana dravyane AzrIne bhAva to bhAvamaMgala che. temAM dravyamaMgaLamAM pUrNa kaLaza Adi che. Adi zabdathI svastikAdi levA. dharma to pote ja bhAva maMgala che. zA mATe? te kahe che - A kSAMtyAdi lakSaNa dharmathI mokSa che, tethI bhavanuM gAlana te maMgala che. A ja
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 dazavaikAlikamUlasaba-saTIka anuvAda utkRSTa pradhAna maMgala che. kemake te ekAMtika ane AtyaMtika che. te pramANe pUrNakaLaza Adi dravya maMgalamAM nathI. kemake te ekAMtika ke AtyaMtika nathI. have hiMsAno vipakSa te ahiMsAne pratipAdita kare che - * niryukti - 5 - vivecana pramAdanA yoganA prANanuM vyaparopaNa te hiMsA. A hiMsAmAM pratipakSa * apramattapaNAne zubhayogapUrvaka prANanuM avyaparopaNa che. kemake te ahiMsA che. te ahiMsA cAra prakAre che. (1) dravyathI ane bhAvathI, (2) dravyathI paNa bhAvathI nahIM. (3) dravyathI nahIM paNa bhAvathI (4) dravyathI paNa nahIM ane bhAvathI nahIM. tathA zada samucita che. temAM traNa bhaMgano upansAya che, kemake temAM samuccaya zabdano artha batAvela nathI. kahyuM che ke temAM - samucca, nirdeza, avadhAraNa, sAya, prakAra. vacanomAM vaparAya che. temAM A bhaMga- dravyathI ane bhAvathI che. te A - jema mRga vadha karavAnI buddhimAM vartato koI mANasa mRgane joIne, dhanuSyane kheMcIne bANa choDa. to te vakhate te mRga te tIra vaDe mare. A hiMsA dravya ane bhAva baMnethI jANavI paNa sAdhu isamita hoya, kAraNe jatAM koI jIva mare to temAM dravyathI hiMsA kharI paNa bhAvathI nahIM. kahyuM che ke " paga upADatA isamiti yukta thaI cAlatAM sAdhuthI ajANatAM koI jIva mare to te nimitte sAdhune sUkSmapaNa baMdha siddhAMtamAM kahela nathI. kemake te sAdhu apramatta che. hiMsA pramAdIne ja batAvelI che. jemAM bhAvathI hiMsA che, paNa dravyathI nahIM te A rIte koI puruSa paroDhiyAnA maMda prakAzamAM vaLelI doDIne sApa mAnIne teno vadha karavAnA hetuthI talavAra vaDe chede che. cotho bhAMgo zUnya che. AvA prakAranI hiMsAno pratipakSa te ahiMsA jANavI. ekArcikA ne jaNAvatAM kahe che - hiMsA nahIM te ahiMsA. jIvano atipAta nahIM te ajIvAtipAta tathA te pramANe ja sva karmano atipAta thAya che. ajIva te karma e bhAvavuM. upalakSaNathI ahIM prANAtipAta virati Adi levA. --- halve saMyamanI vyAkhyA kahe che. * niyukti - 46 vivecana pRthvI AdithI laIne paMcendriya sudhI teone saMyama thAya tethI traNe karaNa ane yogathI saMghaTTana na kare. je grahaNa karavAthI asaMyama thAya te ajIva ahIM jANavA, jema ke - pAMca prakAre pustaka vastra, tRNapaMcaka ane carma paMcaka, pustaka paMcaka - gaMDI, kacchapI, muSTi, saMpuTa phalaka ane supATikA e pAMya vItarAge kahela che. temAM (1) gaMDI pustakamAM pAnAM laMbAI, pahoLAImAM tulya ane dIrgha hoya che. (2) kachapImAM aMte pAtaLAM ane madhya pahoLA jANavA. (3)muSTipustaka - cAra AMgaLa lAMbu ane goLAkAra hoya che athavA cAra AMgaLa lAMbu ane cokhANuM hoya che. (4) saMpUTaka - te be traNa pATiyAvALuM hoya che. (5) sUpATikA - pAtaLAM pAnAvALuM. uMcA rUpavALuM ema paMDito kahe che atavA dIrgha, sva ke pahoLuM tene vidvAno sUpATikA pustaka kahe che.
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ / - / 36 have be prakAre vastra paMcaka kahe che - te pratilekhita ane duSpatilekhita jANavuM. apratilekhita vastra te tUlI, upadhAnaka ke gAlamasUrIyA jANavA te sIvelA hovAthI tenuM paDilehaNa na thAya. khaDIryo, salomapaTa, bhuravIgA, jIrNa, sadezavastra, prahlAdi, kunnuSi, prAvAraka, navatvam, draDhagAlikA e badhAM duHkhe karIne paDilehAya tevA jANavA. temAM prahlAdi - hAthanA mojAM. kutupa - rUthI bharela vastra, dRDhagAli - zIvela vastra. zeSa prasiddha che. tRNa paMcaka - jinezvare kahela che, te zAlI, vrIhI, kodrava, rAlaga ane araNyanuM ghAsa, je ATha karma graMthInuM dahana kare che. carma paMcaka - bakarI, gheTuM, gAya, bheMsa, haraNanuM cAmaDuM jANavuM, te talI, khullaka, koza, kRti AdimAM vaparAya che, tathA asaMyamanA heturUpa hovAthI haraNAdinA cAmaDAne sAdhu grahaNa karatAM nathI. jemAM joIne pramArjatA na thAya te asaMyama jANavo. have prekSA ane upekSA be bhede batAve che. vyApAramAM, avyApAramAM temAM vyApAramAM jema grAmanI, avyApAramAM jema nAsatAMnI kema upekSA karo cho? baMneno ahIM adhikAra che. vyApAra upekSA - te sAMbhogika sAdhu sIdAto hoya to tene dharma kAryamAM doravo. pAsasthAnI paNa dore. avyApAra upekSA * koI gRhastha dhaMdhA vinA pIDAto hoya to tene preraNA na karavI te upekSA saMyama jaNAvo. gRhastha hoya tyAM sAdhu paga na paNa pUMje to saMyama thAya ane gRhastha na hoya to paga pUMjavAthI saMyama thAya. prANa Adi saMsakta bhojana, pAna athavA avizuddha upakaraNa bhojana ke pramANAtirikta hoya to te vidhithI paravatA saMyama thAya. ane akuzaLa mana vacanano rodha tathA kuzaLanI udIraNA te saMyama mana, vacananA saMyama sAthe avazya kAyAne kAryamAM joDavI. gamanA gamanamAM te upayoga rAkhI sArI rIte varte. asaMyama tajIne kAcabAnI mAphaka paga, hAtha vagere gopavIne sAdhu kAyAno saMyamI thAya. saMyama kahyo ( zaMkA) ahiMsA ja tattvathI saMyama che. tethI jUdo bheda pADIne kahevuM te ayukta che. ( samAdhAna) ema nathI. saMyama vaDe ahiMsA upara upagraha karavApaNuM che. kemake saMyamI ja bhAvathI nizce ahiMsaka che. - have tapane pratipAdita kare che. te be bheTe che - bAhya, atyaMtara. temAM bAhya tapa pratipAdana karatAM kahe che + * niyukti * 47 * vivecana - anazana, uNodarita, vRttisaMkSepa, rasatyAga, kAyakleza, saMlInatA. (1) anazana na khAvuM te, AhAra tyAga. te be bhede che. ittara eTale parimitakALa mATe. te carama tIrthaMkaranA tIrthamAM upavAsathI cha mAsa sudhI hoya che. cAvatkathika - AjanmabhAvi hoya che, te vaLI ceSTA, bheda, upAdhi vizeSathI traNa bhede che. te A rIte - pAdapopagamana, iMgitamaraNa, bhaktaparijJA. temAM azana karanArane cAra AhAranA tyAga pacI roSTA paNa choDI devI tathA ceSTA choDIne ekAMta niSratikarma - *
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 dazavaikAlikabhUlasUtra-saTIka anuvAda zarIravALA te. je vRkSanI mAphaka samIpatAthI vartana te pAdapopagamana, tenA be prakAra che - (1) vyAghAtavALuM, (ra)vyAghAta vagaranuM.(1) vyAghAtavALuM te siMhAdinA upadravamAM maraNa jANI kare che. kahyuM che ke - siMhAdithI pIDAyelo bhaya AvatAM sthira citta rAkhI pAdapopagamana anazana kare. A sAdhu potAnuM Ayu samIpa AveluM jANI. gItArtha hoya te ja kare. nivyaghAta te sUtrAmAM pAra pahoMcela potAnA ziSyone utsargathI taiyAra karIne samudAyamAM rahIne bAra varSa tapa kare. - cAra varSa vicitra tapa, cAra varSa vigaI rahita, be varSa ekAMtara AyaMbila, pachI AyaMbila parimita ativikaSTa tapa cha mAsa ane vikRSTa tapa bIjA cha mAsa kare, pachI AnupUrvIthI eka varSa AyaMbIla karI, pAdapopagamana kare. iMgita pradezamAM maraNa te iMgita maraNa. iMgita dezamAM potAnI meLe cAra AhArano tyAga karI udavartanazI yukta paNa bIjA vaDe nahIM te. bhaktaparijJA anazana te trividha ke caturvidha AhAranI nivRttirUpa che. te niyamathI sApatikarma zarIranA paNa vRti saMhanana vALAne jema samAdhi rahe tema bhAvathI jANavuM. A rIte anazana kahyuM (2) uNodaratA - uNodarano bhAva te unoratA. te vaLI be bhede che- dravyathI ane bhAvathI temAM dravyathI te upakaraNa - bhojana - pAna viSayaka che. temAM upakaraNamAM jinakalpikAdimAM ke tenA abhyAsa parAyaNane jANavI, bIjAne nahIM kemake upAdhi abhAve samagra saMyamano abhAva thAya. athavA atirikSA grahaNa na karavuM te unoratA che. kahyuM che ke - je upakAramAM varte te upakaNa che ane atireka thAya ke ayaNAthI vApare te adhikaraNa kahevAya. (tethI AvazyaktA mujaba ja ane jayaNApUrvaka vApare te ja unAdaratA jANavI) bhojana-pAna unodaratA :- potAno AhAra hoya tenA karatAM ochuM khAvuM te unodarI che. kahyuM che ke batrIza kavala AhAra kukSi pUraka jANavo. te strIo mATe aAvIza koLIyA thAya. A koLIyAnuM pramANa kukaDInA iMDA pramANa che. athavA je mukhamAM sukhethI jaI zake te kavala pramANa che. e pramANe jANIne unodaratA alpAhAra di bhedathI pAMca bhede che - alpAhAra, apAI, dubhAga, prApta ane kiMcita jUna. te anukrame ATha, bAra, soLa, covIza ane ekatrIza kavala jANavo. teno bhAvArtha A pramANe che - atyAhAra nokaratA te eka eka koLIyAthI AraMbhIne ATha koLIyA sadhI. jemAM eka te jadhanya, ATha koLIcA te utkRSTa ane bAkInA madhyama bhedo jANavA. - *--* * A pramANe pAMce bheda saMbaMdhe vRttikAre jaNAvela che. emAM strImAM paNa jANavuM. bhAva uNodarI te krodhAdi parityAga. e rIte uNodarI kahI. have vRtisaMkSepa kahe che. te gIyarInA abhigraha rUpa che. te aneka prakAre che. te A pramANe - dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. temAM dravyathI nirlepAdi levuM. kahyuM che ke- lepavALuM ke lepa vinAnuM amuka dravya huM Aja laIza tene dravyAbhigraha kahe che. ATha
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/- | 1 gocarabhUmi eluka, viplabha mAtra grahaNa, sva grAma ke paragrAmamAM ATalA gharamAM ke kSetramAM saraLa gatie jaIne pAchA pharavuM, gomUtrikA ke pataMga vidhi Adi kSetrAbhigraha che. kALa abhigrahane Adi, madhya ke aMta kALa, aprApta RtikALa ityAdi levuM bhAvamAM denAra-plenAra apIti na pAme, uslima, caraka Adi bhAva yukata abhigraha thAya athavA gAtA, rotA, beThA, ubhA vahorAve ityAdi bhAva abhigraha jANavo. vRtti saMkSepa kahyo. have saparityAga kahe che - temAM rasa te dudha Adino parityAga, kahyuM che kevikRtine vikAranA bhayathI Darelo vAparato nathI. kema ke svabhAvamAM vikAra karavAthI tenuM nAma vikRta che. te sAdhune anicchAe kumArge dore che. cittane jItavAvALo sAdhu paNa moha udaya thatAM vikRtino upayoga karatAM kumArega kema na jAya? dAvAnaLanA madhyabhAgamAM rahelo hoya tene zAMti mATe pANI vagere zuM kare? e rIte mohAnalathI dIna puruSa sumArgane grahaNa na kare. ityAdi. - rasa tyAga kahyo. have kAya kaleza kahe che - te vIrAsana Adi bhedathI che. kahyuM che - vIrAsana, utkaTakAsana, loca Adi jANavo. kAyakaleza saMsAra vAsamAM nirveda hetu che. vIrAsanAdithI kAyanirodha ane jIvadayA thAya che. ityAdi - loyathI hajAma AdinA hAtha dhovA vagere pUrva - pazvAkarmathI bacI javAya che ane nisaMgatA thAya che dukha Adi sahevAthI narakAdi bhAvanAthI vairAgya thAya. bIjAe paNa kahyuM che - padmAkarma, pUrva karma te hajAma AvatA iyapatha na zodhe, ityAdi badhuM loya karavAthI na thAya, kAyakaleza kaho. have saMlanatA kahe che - A iMdriya saMlInatAdi bhedathI cAra prakAre che. kahyuM che ke- iMdriya, kaSAya, cogane AzrIne saMlInatA jANavI. cothI vivita caya vItarAga bhagavaMte kahela che. temAM zrotra Adi iMdriyothI suMdaratA zabdAdimAM rAga-dveSa na karavo te iMdriya saMlInatA. - x- A pramANe bAkInI iMdriyomAM paNa kahevuM. A rIte iMdriya saMlInatA kahI. have kaSAya saMlInatA kahe che - temAM kapAyanA udayano nirodha ane udIrNanuM viphalIkaraNa te kaSAyasalInatA che. have yoga saMlInatA kahe che - te manoyogAdimAM akuzalano virodha ane kuzalanI udIraNA che. kahyuM che ke- aprazastano nirodha ane kuzala yogonI udIraNA tathA vidhigamana te yoga saMlInatA kahI che. have vivikAca nAme saMlInatAno cotho bheda kahe che - te A pramANe - ArAma, udhAnAdimAM jyAM strI - pazu- paMDaka varjita sthAna hoya. nirdo evA phalaka Adi grahaNa karavA te eSaNIya kahyA. viviktavyaya kahI, saMlInatA kahI. A anAzanAdi bAhya tapa thAya che. laukikamAM paNa te AcarAto hovAthI tene bAhya tapa kahe che. athavA viparIta grahaNathI kutIrthiko vaDe paNa te karAya che, tethI bAhya tapa che. have atyaMtara tapa kahe che, te prAyazcittAdi bhedathI che
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 dazavaikAlika vAra-saTIka anuvAda * niryukti - 48 + vivecana - prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacca, svAdhyAya, dhyAna, utsarga e cha bhede atyaMtara tapa kahela che. temAM (1) prAyazcitta - pApane chede te pApachitta athavA yathAvasthita prAyaH citta jemAM zuddha thAya te prAyazcitta. kahyuM che. je kAraNe pApa chedAya che, tetI te prAyazcitta kahevAya che, athavA prAya: cittanuM vizaddha kare che tethI te prAyazcitta che. te AlorAnAdi daza bhede che - AlocanA, pratikramaNa, mizra, viveka, vyutsarga, tapa, cheda, mUla, anavasthApanA ane pArAMcita. teno bhAvArtha vizeSAvazyakathI jANavo. - have "vinaya' kahe che - jenA vaDe ATha prakAranA karma dUra laI javAya te vinaya. kahyuM che - vinayana phaLa zuzraSA, tenuM phaLazrutajJAna, jJAnanuM phaLa virati, viratinuM phaLa Azrava nirodha, tenI saMvara, tethI tapobaLa, tapathI nirjarA phaLa, tenAthI kriyA nivRtti, kriyA nivRttithI ayogItva. yoganA nirodhatI bhavasaMtatino kSaya, tenAthI mokSa thAya. A badhAMnuM bhojana vinAya che. te jJAnAdi bhedathI sAta prakAre che - jJAna, darzana, cAstri, mana, vacana, kAya ane upacAra vinaya jJAnamAM pAMca prakAre matijJAnAdinI zraddhA. bhakti, bahumAna, temAM kahela athanI sakhya bhAvanatA Adi. - x darzanamAM zuzraSA ane anAzAtanA be prakAre vinaya che. darzana guNAdhikamAM zuzruSA vinaya karAya che. satkAra, AvyutthAna, sanmAna, Asana- abhigraha, AsanaanupradAna, kRti karma ane aMjali joDavI. AvatA anugamana ubhA hoya tenI parphapAsanA, jatAM evAnI pAchaLa javuM te zubhUSA vinaya che ahIM satkAra - stavana, vaMdanAdiabhyAna - jyAM dekhAya tyAM ja karavuM joIe. sanmAna - vastra, pAtrAdithI pUjana. AsanAbhigraha - ubhA hoya tyAre AgadarathI Asana lAvIne beso tema kahevuM. eka sthAnethI bIje sthAne saMcare tyAre AsananuM anupradAna karavuM. kRti karma Adi prasiddha che. - anAzAtanA vinaya paMdara prakAre che - tIrthakara, dharma, AcArya, vAcaka, sthavira, kula, gaNa, saMgha, sAMbhogika, kriyAmAM ane matijJAnAdimAM temaja che. ahIM bhAvanA A che - tIrthakaranI anAzAtanA, tIrthaMkara prajJama dharmanI anAzAtanA. A pramANe badhe ja jANavuM. temanA bhakti, bahumAna ane varNavAda karavo. kono? arahaMtathI kevaLajJAna paryanta paMdaranA. have cAstri vinaya - sAmAyikAdi cAtrinI zraddhA te pramANe ja kAyA vaDe saMspanA, bhavya jIvonA AgaLa prarUpaNA. AcAryAdino sarvakALa paNa mana - vacana * phAya vinaya karavo. akuzala mano virodha kuzalanI udIraNA. have upacAra vinaya - te sAta bede che. abhyAsa sthAna, chaMdonuM vartana, kRtapratikRti, kArita nimitta karaNa, dukhArUM gaveSaNA tathA dezakALa jJAna savarthimAM te rIte anumati kahI che. A saMkSepathI upacAra vinaya kahyo. temAM abhyAsa stAna Adezarthine nitya AcAryanI nIkaTa Asana sthApavuM.
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1} - 1 4 3 chaMdonuM vartitavya. kRti pratikRti eTale prasanna AcArya sUtra, artha ke dubhayane Ape che. AhArAdimAM yatanA karavI. kArita nimitta karaNa - sabhya arthapada bhaNAvanAra pratye vizeSa vinayathI vartavuM. - - - 0 have vaiyAvacca-vyAkRta bhAva te veyA nRtya kahyuM che - vaiyAvacca vyApata bhAva, ahIM dharmasAdhana nimitta che. anna AdinuM vidhithI saMpAdana, A bhAvArtha che. te AcArya, upAdhyAya, sthavira, tapasvI, glAna, zaikSaka, adharmika, kula, gaNa, saMghanI karavI joIe, temAM AcArya pAMca bhede che - pravAjanAcArya, dizAcArya, sUtranA samudezanAcArya, sUranA udezanAcArya, vAyanAcArya upAdhyAya prasiddha che. vira - je gachanI saMsthiti kare che, te janma, cuta ke paryAyathI sthavira traNa bhede che. tapasvI -ugra tapane AcaratA. glAna - rogathI pIDAyela, zaikSa - navo ja dIkSita. sAdharmikamAM caturbhagI che - (1) pravacanathI paNa liMgathI nahIM, (2) liMgathI paNa pravacanathI nahIM, (3) liMga ane pravacana baMneyI, (4) liMgathI nahIM - pravacanAthI paNa nahIM. - 4 - o have svAdhyAya - te pAMca bhede che - vAcanA, pRcchanA, parivartanA, apekSA, dharmakathA, vAcanA-ziSyane bhaNAvavo, pRcchanA - sUtrake artha saMbaMdha hoya che. parivartanA - parisvartana ke abhyasana ke guNana. anapekSA - manathI parAvartana kare, vacanathI nahIM. dharmakathA - ahiMsAdi lakSaNa sarvapraNIta dharma ke anuyoganuM kathana. * have dhyAna - te Arta Adi bhedazI cAra prakAre che. ArtadhyAna, raudradhyAna, dharmadhyAna, zukaladhyAna. temAM rAjya, upabhoga, zayana, Asana, vAhana, strI, gaMdha, mALA, maNi, ratna, vibhUSaNomAM icchA - abhilASA je mohanA udayathI thavI tene vidvAno ArtadhyAna kahe che. bIjAnuM saMchedana, dahana, bhajana, maraNa, baMdha, prahAra, damana tathA vinikRtana thakI je khuza thAya che ane dayA lAvato nathI, ityAdi dhyAna ne prAjJo raudradhyAna kahe che. sUtrArthane sAdhavAne mahAvata dhAraNa karavAmAM, baMdha nathI mokSa gamanAgama hetunI vicAraNA, pAMce indriyone jItavI, jIvonI dayA, e saMbaMdhI dhyAnane vidvAno dharma dhyAna kahe che. jenI iMdriyo viSayomAM parasaMgamukha che. saMkalpa, kalpanA, vika, vikAra, doSo vaDe tathA traNe yogo vaDe sadA jeno AtmA zAMta che, tene paMDito uttama evuM zukaladhyAna kahe che. ArtadhyAnathI tiryaMca gati, zaidradhyAnathI naraka gati, dharmadhyAnamAM devagati ane zubha phaLa thAya, zukladhyAnamAM janmakSaya thAya che tethI vyAdhirogAtaMkamAM hitakara, saMsAra nirvAhaka ane karmarajane dUra karanAra evA zukladhyAnamAM paMDita puruSo prayatna kare. saMkSepathI kahyuM vistArathI jANavA dhyAnazataka jovuM. che have cutsarga kahe che. te be bhede che - dravyathI ane bhAvathI. dravyathI cAra bhede che. gaNa, zarIra, upadhi, AhAra bhedathI che. bhAvathI krodha AdinA parityAgarUpa che* kALamAM gaNa ane dehanuM atirikta azuddha bhojana ane pAnano tyAga. krodhAdino
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda satata tyAga karavo te bhAva vyutsarga A prAyazcitathI vyutsarga sudhIno AgaMtara tapa laukika matavALA jANatA nathI. jANanArA paNa mokSane mATe AdaratA nathI. AthI jaina matavALA tene atyaMtara tapa kahe che. bAkInA padonA artho pragaTa hovAthI supara spezikA niryukti niyuktikAre kahela nathI. potAnI buddhithI vicArI levA(zaMkA) "dharma e utkRSTa maMgala che ityAdimAM dharmanA grahaNamAM ahiMsA, saMyama, tapa grahaNa Ayukta che. kemake tenA ahiMsA, saMyama, tapa, rUpacthI AvyabhicAra che. (samAdhAna) nA, tema nathI. ahiMsAdi dharmanA kAraNa paNe che ane dharma kAryapaNe che. kArya ane kAraNano kathaMcita bheda batAve che. - - - vaLI gakhya Adi dharmanA viccheda karIne tenA svarUpane jaNAvavA A ahiMsAdi grahaNa aduSTa che. (zaMkA) ahiMsA, saMyama, tapa, rUpa e utkRSTa maMgaLa che e vayana AjJAsiddha che ke yukti siddha che ? (samAdhAna) ubhaya siddha che. kaI rIte? jinavacanapaNAthI. - - temAM niyuktikAra kahe che - niyukti - 49 - vivecana - pUrve nirUpita svarUpavALA jina, temanuM vacana - tenI AjJAtha siddha - satya che, pratiSThita che, avicAryasiddha ja che. kemake - jinezvare rAgAdi rahita che. sagAdivALAne satya vacana asaMbhava che. kahyuM che ke, rAgathI, dveSathI ke mohathI kahevAtuM vAkI asatya che. jemane AvA doSonathI te asatyakayA kAraNathI bole?-- kevA zrotone AzrIne kahe che? vizeSa ke madhyama buddhivALAne AzrIne paNa maMdabuddhivALA mATe nahIM. kemake buddhimAna hetu mAtranA upanyAsathI ja ghaNAM arthane mATe gamana karI zake che. madhyama buddhivALA tenAthI ja bodha pAme che, paNa bIje nahIM. - 8- x x x-. * nikti - 50 - vivecana - koI sthaLe sAMbhaLanAranI apekSAe pAMce avayava kahevAya che. koI sthAne daza avayava, badhI rIte guru ane zrotAnI apekSA che. * xx x have udAharaNa ane hetunuM svarUpa kahe che - * niryukti - 51 - vivecana - niyuktimAM "tatra' zabda vAkyanA upanyAsa ke nirdhAraNa arthe che. udAharaNa mULa bhedathI be prakAre che - carita ane kavita. uttarabhedathI cAra prakAre che. te baMnenA ekeka udAharaNa (1) AharaNa, (2) teno deza, (3) teno doSa, (4) teno upanyAsa te AgaLa kahIzuM. icchita dharma viziSTa arthane pamADe te hetu. te cAra bhede che. khalu zabda vyakti bhedathI aneka prakAre vizeSArthane batAve che. su zabda punaH zabdArthapaNe che. tethI sAdhya artha avinAbhAva bala vaDe sAya che ke jaNAya che. artha - pratijJA. have vividha dezanA ziSyonA hitArthe udAharaNanA ekArthika zabdo kahe che -
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1} {1 * niyukti - 52 - vivecana - jJAta - je vaDe dRSTAMta ApavAno artha jaNAya che. adhikaraNamAM niSThA pratyaya che. te pramANe je vaDe udAharaNa karAya ane prabaLatAthI dAntika artha grahaNa karAya te udAharaNa. dRSTa arthane aMta sudhI laI jAya te dRSTAMta, atIndriya pramANathI adRSTa saMvedana niSThAne pahoMcADe te dRSTAMta che. jenA vaDe dAntika arthanI upamA karAya te upamAna, nidarzana eTale je nizcaya vaDe dArbhrAntika ja artha thAya te che, A badhAM ekArthaka che. pUrvokta A baMne prakAranuM udAharaNa tathA cAra prakAre pratyekanuM jANavuM, - X-X- be prakAranuM udAharaNa kahe che - have - * niyukti - 53 vivecana - - carita ane kalpita be bhede udAharaNa che. temAM cafrA - baneluM tenA vaDe koI dArNAntika arthanI pratipatti thAya che te A pramANe - niyANuM karavuM te duHkhane mATe che, jema brahmadattanuM, kalpita - svabuddhi kalpanA zilpa vaDe banAvAyela tenA vaDe koI dASTantika arthano svIkAra thAya che. jemake - pIpaLAnA pAnathI anityatA batAvAya che. jema tame cho tevA ame pUrve hatA, jema ame paDyA tema tamAre paNa paDavAnuM che, ema sukA pAna kuMpaNane kahe che. A kalpita dRSTAMtamAM pAMdaDA kaMI bolatA nathI, paNa te upamA bhavyajananA bodhane mATe che. A udAharaNa te dRSTAMta kahevAya, tenuM sAdhya anugamAdi lakSaNa che. - x - A dRSTAMta Adharmsa ane vidharmAM be bheda che. - 45 (zaMkA) lakSyano abhAva hovAthI zA mATe udAharaNatva kahevAya ? (samAdhAna) temAM paNa kaMIka aMze sAdhyanA anugama vaDe dArbhrAntika arthanA svIkAranI khAtrInA phaLathI udAharaNa che. ityAdi - - - * - - (grantha vistAra bhaye vRttikAre saMkSepa karela che.) - 4 * X + X - vidhi vaDe carita ane kalpita be prakAre udAharamo kahyA. have darekanA cAra prakAre kahe che, udAharaNa, teno deza, teno doSa, upanyAsa temAM udAharaNa zabdano artha kahela che ja. teno deza Adi AgaLa kahIzuM. have udAharaNane batAvavAne mATe kahe che . niyukti 54 vivecana udAharaNa cAra bhede che. athavA vicAra karatAM uMdAharaNanA cAra bhedo thAya che. - A pramANe - apAya, upAya, sthApanA, pratyutpanna - vinAza. AnuM svarUpa vistAra bhedathI niyuktikAra ja kaheze. apAya udAharaNa cAra bhede che dravya apAya, kSetra apAya, kALa apAya, bhAvaapAya temAM dravyathI apAya te dravyApAya. apAya - aniSTaprApti athavA dravya ja apAya te dravyApAya. apAyanA hetuthI dravya e ja dravyApAya. e pramANe kSetrAdimAM paNa jANavuM. have dravyApAyanuM pratipAdana kare che - niyukti - 55 vivecana dravya apAyamAM be udAharaNa kahe che, 'su' zabdathI bIjA paNa jANavA, 4 * x -
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda - kathAnaka A pramANe- eka saMnivezamAM be bhAIo ghaNAM garIba hatAM. teo soraTha jaIne 1000 rUpiyA kamAyA. vAMsaLImAM bharyA. te laIne baMne potAne gAma AvyA. rastAmAM baMne vArA pharatI vAMsaLIne uMcake che. ekanA hAthamAM kothaLI hatI. tyAre bIjA vicAre che. Ane mArI nAMkhu to rUpiyA mArA thI jAya, bIjAne paNa te ja vicAra Avyo. teo gAma samIpe pahoMcyA, nadInA taTamAM moTA bhAIne thayuM ke - dhikkAra che ke meM mArA bhAIno vinAza ciMtavyo. ema kahI moTethI raDavA mAMDyo. bIjAe pUchavuM - kema rahe che? teNe satya jaNAvyuM nAno bhAI bolyo- mane Avo ja vicAra Avelo. tethI vAMsaLI pheMkI dIdhI. drahanuM mAchaluM te vAMsaLI gaLI gayo macchImAra tene mArIne vecavA laI gayo. baMne bhAInI mAtAe te mAchaluM veMcAtu lAvavA tenI bahenane mokalI. bahena te ja mAchaluM lAvI. mAchaluM cIratA aMdarathI vAMsaLI nIkaLI. teNIne thayuM ke - A vAMsaLI mArI thAo. teme vAMsaLI chupAvavA prayAsa karyo. DosIe te joyuM. baMne vacce vAMsaLI mATe laDAI thaI. dAsIe(bahene) DosIne marma pradezamAM charI mArI, DozI. marI gaI baMne bhAIoe A vAta jANI. mAne marela jIne vicAryuM ke A dravya ja duHkhadAyI che. baMnee vairAgyapAmI dIkSA lIdhI. lokamAM paNa kahevAya che ke dhana prAptimAM duHkha, pachI tenA rakSaNamAM duHkha pachI tene kharcAtA duHkha thAya. A dravya ghaNAM apAya vALuM che. teno tyAga karIne je mahAsandhI tapovanano Azraya le che, te dhanya che. have kSetrAdi apAyane pratipAdana karatAM kahe che - kSetra dvArano vicAra te kSetra apAya, kemake kSetra ja tenuM kAraNa che tenuM udAharaNa apakramaNa - aparpaNa dazAra samudAyanuM thAya che. teno bhAvArtha A che - saipAyana RSino adhikAra kALane AzrI che. ahIM kALathI apAya te kALa apAya che. athavA kALa ja tenuM kAraNa che. tenI kathA AgaLa kahIzuM. bhAvathI apAya te bhAva apAya. te paNa kathAthI kahIzuM. kSetra apAyanuM dRSTAMta - dazArNa harivaMza rAjAnI moTI kathA che. temAMnuM upayogI ja kahIe chIe. kaMzane mAryA pachI tenA sasarA jarAsaMdha tenuM vera levA taiyArI karI. tethI daze dasAra bhAIe nAsIne dvArakA gayA. cAlu yojanAne niyuktikAra pote kaheze, to zA mATe ahIM prayAsa karavo? kALa apAyanuM dRSTAMta - jyAre kRSNa neminAthane pUchyuM. tyAre bhagavaMte kahyuM ke - dvArikAno vinAza bAra varSe jaipAyanathI thaze. A vAta udhotatarAnagarImAM paraMparAe sAMbhaLIne dvaipAyana tApase vicAryuM ke - mArAthI A nagarIno vinAza na thAo. tethI bAra varSa bIje javuM sAruM. ema vicArI uttarApathamAM gayA. bhUlathI kALanI jANa na rahetA bArame varSe pATho Avyo. kumAro tene ghaNo mAryo. dvaipAyana niyANuM karIne daiva rUpe utpanna thayo. teNe dvArikA bALI nAMkhI. A kALa apAya che. kemake jinabhASita anyathA thatuM nathI. bhAva apAya - eka tapasvI sAdhu ziSyanI sAthe bhikSAcaryAe nIkaLyA. tapasvI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - vaDe tyAM deDakI mArI nAMkhI. ziSyae kahyuM- Ape deDakI mArI che. tapasvI sAdhu bolyA -re duSTA A to kyAranI marelI che te baMne gayA. pachI sabinA AvAcakamAM AlocanA karatAM tapasvI sAdue te deDakIna AlocanA na karI. tyAre ziSya e kahyuM. he pakA te deDatA mAryAnI AlocanA karI. tapasvI sAdhu krodhita thayA. ziSyane mAravA baLakhAnuM vAsANa laIne doDyA. jorathI doDatAM thAMbhalA sAthe athaDAIne maraNa pAmyA. marIne jyotiSka deva thayA. tyAMthI vIne daSTiviSa kuLamAM sarpa thayA. koI rAjaputra karato karato tyAM Avyo. sarpa tene hasyo. sApa pakaDanAre vidhA vaDe badhAM sarpone bolAvyA. maMDalamAM praveza karAvIne kahyuM. bAkInA badhAM sarpo cAlyA jAo, je rAjaputrane Damyo che, te ja sarpa raho. badhAM sarpo gayA, mAtra eka sarpa rahyo. vidhAjJAtA bolyo - kAM to A jhera pI le athavA agnimAM paDa. te sarpa agaMdhana jAtino hato. sapamAM be jAti che. gaMdhana ane agaMdhana. agaMdhana soM mAnavALA hoya che tyAre te agnimAM pravezI gayo. paNa teNe vamela jhera na pIdhuM. rAjaputra paNa marI gayo. pachI rAjAe roSita thaI rAjyamAM ghoSaNA karI - je mane sApanuM mastaka lAvIne Apaze, te huM dInAra ApIza. pachI loko dInAranA lobhathI sApane mAravA lAgyA. te sarpa kuLamAM jyAM te kSapaka tapasvI utpanna thayela teNe jAti maraNathI rAtre ja nIkaLato, dIvase nIkaLato na hato; jethI tenAthI jIvono ghAta na thaI jAya koI vakhate sApa pakaDanArane rAtrimAM pharanAre A kahyuM. tenI sugaMdha vaDe teNe kSapaka - sarpanuM bila joyuM. tyAM ubho rahI auSadhithI bolAvavA lAgyo. sarSe vicAryuM ke meM krodhano vipAka joyo che. jo huM abhimukha jaIza, to te baLI jaze tethI puMcha vaDe bahAra nIkaLavAnuM zarU karyuM. te sarpa pakaDanAra tene chedato gayo, mastaka sudhI dho. te sarpa marI gayo. paNa te devatA adhiThita sapa hato, devatAe rAjAne stra ApyuM ke - "tuM sarpone na mAra, tane nAgakuLathI uddhatIne eka putra thaze. te bALakanuM nAgadatta' nAma karavuM te kSapaka sarpa marIne, te ja sajAno putra thayo. bALaka janmatA tenuM nAgadatta' nAma rAkhyuM. bALapaNAmAM ja teNe dIkSA lIdhI. te pUrve tiryaya hovAthI tenA anubhAvane lIdhe te ghaNo khAudharo hato. te muni prabhAta veLAmAM ja khAvAnuM Adaravo, te cheka sUryAsta veLA sudhI khAto. te svabhAvathI upazAMta ane dharmazraddhI hato. te gacchamAM bIjA cAra kSapaka - tapasvI sAdhu hatA. teo anukrame cAra mAsI, traNa mAsI, be mAsI ane eka mAsI tapa karatA hatA. rAtrinA deva vaMdana karavAne AvI. cArene oLaMgIne jaIne mulaka sAdhune vAMdhA. pachI te kSapaka - tapasvI roSAyamAna thayA ane bolyA - he kaTapUtanA ! amane tapasvIne vAMdatI nathI ane A bhAtakhAnAne vaMde che. te devI bolI - huM bhAvatapasvIne vAMdu chuM. paNa pUjA-satkAra abhimAnIne vAMdatI nathI. pachI te pako, te kSullaka pratye irSA karavA lAgyA. devI vicAre che ke - A sAdhuo phulanI nirbharsanA na kare, tetI tenI nIkaTa rahevuM. huM teone pratibodha
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ * dazavaikAlikramUlasUtra-saTIka anuvAda karIza, bIjA divase kSullaka paSita - ThaMDo AhAra levAne nIkaLyo. pAcho AvIne gaucarI AlocIne comAsI kSapakane vinaMtI karI. te tapasvIe roSathI pAtramAM baLako pheMkyo. kSullake tene kahyuM - 'micchA mi dukkaDaM - meM tamane zleSma pAtra na ApyuM. tethI tapasIe rIsAIne tenA mAthA upara ja rAkha ane baLako nAMkhyo. e pramANe bIjA traNe e paNa tema ja karyuM. chatAM te kSullaka sAdhu zAMta rahyA. pachI eka tapasvIe teno hAtha pakaDI lIdho. tyAre paNa te kSullake manamAM dInatA lAvyA vinA ane vizuddhamAna pariNAmathI, vizuddhamAna thatI lezyAthI tad Avaska karmano kSaya thatAM tene kevaLajJAna utpanna thayuM. * tyAre devIe cAre kSapakone kahyuM - tamane kevI rIte vAMdavA? tame krodhathI hArelA cho? tyAre te kSapako saMvega pAmyA. "micchA mi dukkaDa' ApyuM. aho A sAdhu bAla che chatAM kevo upazAMta citta che, amArA dvArA pApakarma vaDe tenI AzatanA karI. e pramANe temane paNa kevaLajJAna thayuM. e pramANe prasaMgathI thAnaka kahyuM, upanaya e ke krodhAdi aprazasta bhAvathI durgati rUpa apAya thAya. paraloka ciMtA mATe cAlu vAtamAM kahe che - * niyukti - 57 - vivecana . - zikSaka ane azikSaka arthAt navadIkSita ane dIrghadIkSita athavA navadIkSita ane gRhasthInA saMvega svairya mATe baMnene AzrIne dravyAdi ukta prakArathI cAre apAyo dekhADe che. temAM saMvega - mokSa sukhano aliASa che, svairya - lIdhelAM vrata pUrAM pALavA te. tethI kevI rIte duHkhanuM nibaMdhana che te dravyAdinA bodhathI saMvega ane sthiratA prApta thAya? dravyAdimAM rAga na karavAthI saMvega thAya. tethI kahe che - niyukti - 58 vivesana - ahIM utsargathI mumukSu vaDe dravya ja athavA adhika vastra, pAtra Adi athavA sonuM Adi grahaNa na karavA. navA ziSyane AzrIne kAraNe grahaNa karela dravya te paNa dIkSAdi kAraNa pUrNa thatA choDI devuM joIe. Aloka ane paralokanA aneka bhayanA heturUpa ane du:khe karIne jeno aMta Ave evA Agraha Adi apAyonuM hetuM paNuM madhyastha puruSoe svabuddhithI vicAravuM. e pramANe azivAdi kSetrano tyAga karavo. aziva pradhAna, unodaratA, rAjadviSTAdino tyAga karavo kema ke temAM aneka Aloka - paraloka saMbaMdhI apAyo saMbhave che. te pramANe bAra varSIya bhAvi kALe azIvAdino saMbhava hoya to kSetra choDI L devuM. kemake tyAM apAyano saMbhava che . - x - x - tathA krodhAdi aprazasta bhAvono viveka, * kema ke naraka pAtanAdi apAya hetutvathI parityAga karavo. A bhAva apAya batAvyo. A pramANe vastutaH caraNakaraNAnuyogane AzrIne apAya batAvyo. have dravyAnuyogane AzrIne batAve che - .
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/- 1 * niyukti - 59 - vivecana. dravya, kSetra, kALa, bhAva vaDe nArakatvathI viziSTa kSetra ane vaya, avasthita, aprasannatvAdithI svabhAva ekAMta vaDe ja sarvathA je vAdIo AtmAne athavA anya vastune mAne che, temanAmAM A uparokta apAyono abhAva che. kevA vAdIne abhAva che? sukha, duHkha, saMsAra; mokSanA vAMyune. sukha - allAda anubhavarUpa kSaNa. duHkha - tapa anubhavarUpa. saMsAra - tiryaMca, nAraka, deva, manuSya bhavamAM saMsaravA rUpa. mokSa - ATha prakAranA karmabaMdhano viyoga. te vAdIne sukhAdino abhAva kevI rIte? - XnityatAthI - prasannatvanA tyAga vinA prasannatvano abhAva thAya che. * niyukti - 60 - vivecana sukha duHkhano saMpayoga, samyaka ke saMgata prayoga te saMpayoga eTale akalpita. ghaTato nathI. kyAM? nityavAdanA svIkAramAM saMprayoga raheto nathI. kalpita hoya to thAya ja. (ahIM nityavAda ane anityavAdano pakSa batAvIne vRttikArazrIe tenuM khaMDana karela che. je amAruM kAryakSetra na hovAthI choDI dIdhela che. A rIte apAya batAvela che. have upAya kahe che. temAM upa - sAmIpyathI, Aya - lAbha. vivakSita vastunA saMpUrNa lAbhanuM hetu paNuM hovAthI te vastuno lAbha te ja upAya. arthAta icchita vastunI prAptino vyApAra, te cAra prakAre che - * niryukti - 61 - vivecana - apAyanI jema upAya paNa cAra bhede che - dravyopAya, kSetropAya, kAlopAya ane bhAvopAya. dravya upAyanA vicAramAM sonuM banAvavAno upAya te pahelo ane laukika che. lokAramAM rastAmAM cAlatAM Adi kAraNathI paDIgayela pallAM ane prAsuka pANIthI dhovA Adi. haLa AdithI khetara kheDavA te kSetra upAya che, te laukika che. lokottaramAM paNa vidhipUrvaka prAtaH azana Adi arthe pharavuM te kSetra upAya che. bIjA kahe che - yoniprAbhUta prayogathI suvarNa banAvavAnA saMghAta prayojanAdimAM dravya upAya batAve che. vidhAdithI kumArgathI chuTakAro Adi kSetra upAya che - *-4-. * niyaMkti - 2 - vivecana kAla, nAlikAdithI jaNAya che. nAlikA eTale ghaDI, zaMku vagere. A nAlikAdino upayoga laukika kAlopAya che. lokottara te sUtra parAvartanA AdithI thAya che. bhAvahAramAM vicAratAM daSTAMta batAve che, koNe? te kahe che. paMDita, abhayakumAra, tethI kahe che - cora nimitte nATakamAM vRddhakumArI. traNa kALa gocara sUtra pradarzanArthe kahe che - teNe upAyathI corano bhAva jANyo, e pramANe zaikSa Adino bhAva gurUe vidhi upAyathI jANI levo. bhAvopAyanuM udAharaNa - rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA hato. teNe saNIe eka staMbha vALo prAsAda banAvavA kahyuM. teNe sutArone AjJA karI, teo lAkaDA 36 Anternational Jain duranternational
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda kApavA gayA. temaNe jaMgalamAM salakSaNa saraLa ati moTuM vRkSa joyuM. dhUpa karyo. jethI je devatA vaDe A vRkSa parigRhIta hoya te deva darzana dejo. jo darzana Ape to Ane na chedIe, na Ape to chedIe. tyAre te vRkSavAsI vyaMtare abhayane darzana dIdhA. teNe kahyuM - huM rAjA mATe eka staMbha prAsAda karIza. temAM sarvaRtuka bagIco banAvIza, mATe vRkSa na chedazo. e pramANe teNe prAsAda karyo, koI vakhate koI cAMDAlaNane aphALe AMbA khAvAno dohada thayo. teNe patine kahyuM - mArA mATe AMbA lAvo. teNe avanAminI vidhAthI zAkhAne namAvIne rAjbagIcAmAMthI AMbA grahaNa karyA, prabhAte rAjAe AMbA corAyelA joyA. pagalAM na dekhAyA. tyAre koNa manuSya ahIM AvIne gayo? jenI AvI zakti che, te mArA aMtapuramAM paNa dhasI Ave. tethI abhaya ne bolAvIne kahyuM - sAta rAtrimAM jo cora ne na lAve to tuM jIvato nahIM rahe. abhaye tene zodhavAnuM AraMbhyuM, koI pradezamAM nAcanAra ramavAnI icchAvALo hato. loko bhegA thayelA. tyAre tyAM jaIne abhaya bolyo - badhAM mAruM eka AkhyAna sAMbhaLI lo. koI nagaramAM daridrI zeTha raheto. tenI putrI ghaNI rUpavaMta hatI. vara mATe te 'kAma'ne pUje che. mALI teNIne corIthI phUla vINatI joI, mALIe dUrAcAra karyo tyAre teNI bolI 'huM kanyA chuM' mane javA de, mALIe kahyuM - je dine tuM paraNe te dine mArI pAse Ave to tane choDuM, teNIe e vAta kabUlatA, choDI dIdhI. koI dine teNI bIjAne paraNI. zayanagRhamAM teNe patine badho vRttAMta kahyo. patinI rajA laI te nIkaLI. rastAmAM core pakaDI, tene satya jaNAvatAM core choDI dIdhI. mArgamAM rAkSase pakaDI, te cha mAsathI bhukhyo hato. sadbhAva kahetA rAkSase paNa choDI dIdhI. mALI pAse pahoMcI. mALIne badho vRttAMta kahyo. mALIne thayuM A satya vacanI che, jenA zIlanA prabhAve cora ane rAkSase paNa choDI dIdhI. teno huM kema ziyaLa bhaMga karuM? mALIe paNa choDI dIdhI. abhayakumAre manuSyono pUchyuM - A badhAmAM duSkara kAma koNe karyuM? tyAre iLuio bolyA - patie. bhUkhALavA bolyA - rAkSase, durAcArIo bolyA - mALIe, cAMDALa bolyo - core. tyAre abhayakumAre tene pakaDI lIdho - A cora che. je rIte abhayakumAre te coranA upAyano bhAva jANyo, tema ahIM paNa zaikSanI upasthApanA mATe upAya jANI gItArthoe tenA vipariNAma Adi bhAvo jANavA joIe ke - zuM A prAjanA yogya che ke nathI. temanAmAM muMDanAdimAM e pramANe ja vikalpa che. kathAno upasaMhAra kahe che . corane zreNika pAse lAvyA. tene pUchatAM teNe sadbhAva kahI dIdho. tyAre rAjAe kahyuM ke - jo tuM mane A vidhA Ape to huM tane mArIza nahIM. cAMDAle vidhA ApavAnuM kabula karyuM, rAjA Asane besIne ja vidhA zIkhe che vidhA caDatI nathI. rAjA pUche che ke - vidhA kema sthira thatI nathI. tyAre cAMDAle kahyuM - avinayathI bhaNo cho mATe, huM bhUmi
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 | - / 1 51 upara chu ane tame Asane beThA cho, rAjA nIce beTho, cAMDAle uMce besI vidhA ApatA te siddha thaI. e pramANe laukika arthane sAdhanAra caraNakaraNAnuyogane AzrIne dravya upAya kahyo. have dravyAnuyogane AzrIne batAve che - pUrve apAyamAM kahyA mujaba nityAnitya ekAMtavAdIone sukhAdi vyAvahAranA abhAvano prasaMga che. te ahIM paNa samajI levo. ahIM navA ziSyonA bodhane mATe AtmAnA astitvane batAvavA kahe che - * niyukti - 63 - vivecana e pramANe dravyAdi A lokamAM AtmA pratyakSa na dekhAyA chatAM paNa sukha-duHkho AdithI yukti vaDe AtmA mAne che ane saMsArano parigraha grahaNa kare che. tathA saMsakAranA parigraha vaDe AtmA mAne che. te ja pramANe sukhaduHkhanA dharmapaNAthI dharmIe avazya anurUpa vartavuM. ityAdi - x - x - ghaNuM kahevAnuM che. * niyukti - 64 - vivecana jema dhoDAthI hAthI, gAmathI nagara, varSAthI zaram kALa jUdA ce, tema audAyika bhAvathI aupazamika bhAvamAM saMkramaNa thAya che. A pratyakSa che. * niyukti * 65 - vivecana jema koI ekane bhAva badalAya tema vidhamAna jIvane dravyAdimAM saMkramaNa thAya. Adi zabdathI kSetra, kALa, bhAvano paNa levA. (zaMkA) chatI vastunuM astitva sAdhavuM ayukta che. (samAdhAna)nA, tema nathI. avyutpanna ane vipratipanna sAdhananuM viSayapaNuM hovAthI pratyakSapaNe azvAdinuM saMkramaNa sarvathA sAkSAt parioittine svIkArI parokSa paNa avagrahAdinA saMvedanathI thoDe aMze paNa te pratyakSa che. - x - 4 - bIjA kahe che ke ahIM AtmA vagere gAthA vaDe upAyathI ja AtmAnuM astitva karIne sukha duHkhAdinA bhAva saMgati mATe AtmAne pariNAmI mAnavAnI icchAthI kahe che. * niyukti * 66 + vivecana epramANe badhAM jIvone dravyAdi saMkramane AzrIne pratyakSathI ke parokSathI pariNAmo siddha thAya che. A gAthAnA pazcAddhanI bhAvanA vRttikArazrI batAve che - (ahIM nyAyika vAda hovAthI ame choDI dIdhela che) upAya dvAra kahyuM. have sthApanAdvArane kahe che - * niyukti - 63 - vivecana sthapAya te sthApanA. tenA vaDe, temanuM ke temAM karma eTale sArI rIte icchita artha batAvanArI kriyA, te sthApanA karma, tenI jAtinI apekSAe dRSTAMta che. sthApanA karmamAM - pauMDarika. te pramANe puMDarIka adhyayanamAM puMDarIka prakriyA vaDe anya matanuM khaMDana karI potAno mata sthApavo. athavA pazcAddha sugama che. bhAvArtha kathAnakathI jANavo -
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 2 dazavaikAlikamUlasUbasaTIka anuvAda eka nagaramAM eka mALI rogI hato. te karaMDIcAmAM phUlo laIne jato hato. tene ghaNI pIDA thatAM mArgamAM ja jaldI jhALo karI tenI upara te puSpano Dhagalo karI dIdho. lokoe pUchayuM ke kema ahIM phUlo nAMkhe che. mALI bolyo - huM alopika chuM. ahIM hiMgu ziva pragaTa thayA che. tyAM hiMgu ziva nAme vyaMtara prasiddha thayA. tenI loko pUjA karavA lAgyA. hAla paNa pATaliputramAM hiMgu ziva nAme vyaMtarika che. ema je koI apabhrAjanA kArya pAvacanike koI pramAdathI karela hoya tyAre tene DhAMkI devuM jethI pravacananI laghutA na thAya. ane lokanI dharmazraddhA sArI rIte vadhe. * * * x* e pramANe caraNakaraNAnuyogane lokane AzrIne sthApanA karma karyuM. have dravyAnuyogane AzrIne batAve che. * niryukti - 68 - vivecana vyabhicAra sahita varte che. te savyabhicAra je hetu - sAdhyadharma anvaya Adi lakSaNa yukata te turaMta ja kahIne te hetune bIjA hetu vaDe samarthana kare - aneka prakAre vistArI prajJAbalane batAvavuM. ca zabdastha AtmAne jANIne parane paNa jANavuM. ityAdi - x xx sthApanA karma batAvyuM. have pratyutpanna vinAza dvAra kahevAne icche che - * niyukti - 66 vivecana - pratyutpannanA vinAzanA vicAramAM gAMdharvikAnuM udAharaNa laukika che. temAM pratyutpannamAM - eka nagaramAM eka vaNipha hato. tene ghaNAM bhANeja, bhANejI Adi hatA. tenA ghara najIka rAjakulIya gAnArAo divasanA traNa vAra saMgIta karatA hatA. te varipha mahilA saMgIta zabdo vaDe te gAMdhavikomAM Asakta thaI kaMIpaNa kAma karatI na hatI. pachI te vaNike vicAryuM ke A vinaSTa thaI che. zo upAya karavo? jethI strIo na bagADe tethI mitrane kahyuM. teNe zIkhavyuM ke - tArA gharanI bAjumAM vyaMtaranuM devaLa karAva. teNe tema karAvyuM. DholI Adi vAdha vagADanArAone rUpiyA ApI Dhola vagere vagaDAvavAnuM zarU karyuM. tyAre te gAMdharvikone vinna thavA lAgyuM. gItanA zaoN saMbhaLAtA na hatA. rAjakuLamAM jhaghaDo gayo. vaNine viM kasvAnuM kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM - mAre ghera deva che, huM tene traNe kALa DholathI bhaju chuM. rAjakule gAMdharvikone kahI dIdhuM ke bIje sthAne gAo, rojeroja devane aMtarAya na karAya. e pramANe AcArya paNa, je ziSyo gRhastha strImAM rAgI banI jAya to evo upAya karavo ke jethI te doSanuM nivAraNa thAya. kemake tevI ciMtAdithI ziSyone narakAdimAM paDavAnuM thAya. kahyuM che ke - ciMtA, jovAnI icchA, dIrgha niHzvAsa vara-dAha, ajIrNa, mUcha, unmatta, bhAna vinAno ane mRtyu AvA apAyothI ziSyane AcArya bacAve. A lokano apAya kahI, have paralokano apAya kahe che * pratijJAbhaMgathI narakamAM paDe, pharI bodhi prApti na thAya, bhavasamudramAM bhaTake. Avo artha dhyAnamAM laIne ziSya koIpaNa vakhata durAcAra kare to AcArya e zuM karavuM? te kahe che -
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 2 1 - 1 * niryukti - 70 - vivecana - ziSyane, jema te mAne tevA koIpaNa siddhAMtokta upAya vaDe aTakAvavo, jethI tesabhya varte. A pramANe laukika caraNakaraNAnuyogane AzrIne kahyuM tema dravyAnuyogane AzrIne kahe che. koI nAstika bakavAda kare ke ghaTa-paTa Adi padArtha nathI, to jIva kyAMthI hoya? tene A kahevuM * niti - 1 : vivecana je tuM ema kahIza ke padArtho nathI, to A vacana bhAva pratiSedhaka che ke nahIM evA be vikalpa tane thaze. je che ema kahIza, to pratijJA hAni thaze. ityAdi - x x - have pratyutpanna vinAzane AzrIne kahe che * niryukti * 2 - vivecanA vivakSA pUrvaka jIvano niSedhaka zabda ajIva che. jIva vivakSAno ulaTo artha e che ke jIva dharmanI asiddhi na thAo. ityAdi * * - ** vaDe jIva-AtmA svayaM siddha thAya che. ityAdi - x x-x- svayaM vRttikAra ja kahe che ke graMtha vistAra bhaye vadhu kahetAM nathI. ame A vRttino ati saMkSepa karela che. A rIte pratyutpanna vinAza hArano saMkSepa karyo. have tenA deza, dvAra, avayavArthane kahe che - * niryukti * 73 - vivecana udAharaNa pUrvavatuM. tenuM upalakSaNa A che - teno deza eTale udAharaNa deza. te cAra bhede che. te ja batAve che. anuzAsana te anuzAsita. arthAta sadguNonA kIttanathI guNonI puSTi karavI. upAlaMbha eTale Thapako. te jUdI jUdI rIte kahevo. pRcchA - prasta, zuM- kema konAthI vagere. nizrAvayana - koInI paNa nizrA laIne vicitra ukti che. o subhadrAnuM udAharaNa - caMpA nagarImAM jinadatta zrAvaka hato. tene subhadrA nAme putrI hatI. te ghaNI rUpavatI hatI. teNIne koI buddha upAsake joI. te teNImAM Asakta thaI. teNInI mAMgaNI karI. zrAvake kahyuM - huM mithyAdeSTine putrI na ApuM. te bauddha upAsaka pachI sAdhu pAse gayo. temane dharma pULyo. sAdhue kahyuM. tyAre kapaTa zrAvake dharma svIkAryo. tyAM teNe sadbhAvathI parI dharma svIkAryo pachI sAdhune sAva kahyo. meM kapaTathI kanyA mATe AvuM karela. have mane aNuvato Apo. pachI te pragaTa zrAvaka thayo. samaya Avye vratasaMbaMdhI mALA sthApI. tyAre jinadatte tene zrAvaka mAnIne kanyA ApI. pANigrahaNa thayuM. teNe koI divase sasarA pAse potAnI strIne laI javA rajA mAMgI. zrAvake kahyuM - tamAruM kuLa anyadharmI che, mArI putrI tene anuvartaze nahIM pachI apamAna thAya. te kabUla thayo. jUduM ghara laIne rahyo. teNInI sAsu ane naNaMda teNI pratye dveSa rAkhe che. koI divase sAsu-naNaMde subhadrAnA patine kahyuM- tArI strI sAdhu sAthe lapeTAyelI che. zrAvake zraddhA na karI. koI vakhata tapasvI sAdhu bhikSArthe Avela. temanI AMkhamAM
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda raja paDelI, subhadrAe jIbha vaDe te raja dUra karI. subhadrAe siMduranuM tilaka karela. te tapasvI sAdhunA kapALe DAgha lAgyo. bauddha upAsikAe tenA zrAvaka putrane batAvyuM. zrAvake te vAta mAnI lIdhI. te subhadrAne anuvartato nathI. subhadrAne tayuM ke - dharmanI niMdA thAya che, te yogya nathI. teNI kAyotsargamAM sthira thaI. deva Avyo. teNIe kahyuM - mAro A apayaza dUra karo. deva kahe che - bhale. huM A nagara daravAjA baMdha karI dauM chuM, ghoSaNA karuM chuM ke je pativratA haze te A dvAro ughADaze. tyAre tuM eka ja vAra dvAra ughADI zakIza. tuM svajananA vizvAsa mATe cAlaNImAM pANI laIne chAMTaje, dvAro ughaDI jaze. deve te pramANe nagaradvArone baMdha karyA nagarajanone avRti thaI AkAzavANI thaI. je zIlavatI cAlaNImAM pANI laIne chAMTaze, ane eka paNa biMdu jamIna upara nahIM paDe, tyAre dvAra ughaDaze. ghaNI zreSThI putrI, putravadhuoe prayatna karyo, dvAra na khUlyA. tyAre subhadrA svajanone pUchIne gaI, yAlaNImAM pANI laIne dvAra upara chAMTatA dvAro ughaDI gayA. pachI nagarajanoe teno sAdhuvAda karyo ane teNIne mahAsatI jAhera karI. A laukika dRSTAMta che. caraNakaraNAnuyogane AzrIne vaiyAvacca AdimAM ziSyagaNane bodha Apavo. uMdhI karavA. pramAda nivAravo. A lokamAM ziyaLanuM AvuM phaLa che. A arthane darzAvatA kahe che - * niyukti - 34 vivecana stutipUrvaka je rIte subhadrA sadguNakIrtanathI loko vaDe prazaMsAI, tema vaiyAvacca, svAdhyAyAdi karmone paNa anumodavA. temanA sadguNa gAIne temanA bhAvonI vRddhi karavI. bharata paNa pUrvabhave suvihitonI vaiyAvaccanA phaLarUpe bharatano adhipati rAjA thayo. bharatakSetrane bhogavI, anuttara zrAmaNyane anucarIne aSTavidha karma mukta thaI te mokSe gayo. - A udAharaNamAM teno deza bhAga ja udAhata karyo che, kemake teTalo ja upayogI che. tathA apramAdavALA vaDe sAdhunI AMkhanA kaNAne dUra karavuM te kartavya che, ema jaNAve che. - x - 4 - A pramANe laukika caraNakaraNAnuyogane AzrIne dezadvAramAM anuzAsti dvAra kahyuM. have dravyAnuyogane AzrIne kahe che - * niyukti - 75 vivecana - dravyAstikAya naya matAvalaMbI anya darzanI jIva che evuM mAne che ane kahe che ke ame paNa jIvane mAnIe chIe, tenA abhAvamAM sarva kriyAnuM akaLapaNuM che. paNa jIva sukRta - duSkRta karmanA phaLane anubhave che. akartA AtmAne teno anubhAva na thAya. vaLI mukta jIvone paNa sAMsArika sukha-duHkhanA vedananI Apatti Ave. jo AtmA vinA prakRti ekalI ja karatI hoya to AtmA phaLano bhoktA paNa na thAya.
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 5 udAharaNa dezatA mAM udAhata eka deza kahyo. - X... e rIte anuzAsita dvAra samApta thayuM. have upAlaMbha dvAranuM vivecana kahe che - * niyukti - 6 - vivecana upAlaMbha ApavAmAM mRgAvatI devInuM udAharaNa che. te ja pramANe AvazyaktAM kahela che. te pramANe jANavuM. yAvata dIkSA laI, Aya caMdanAnI ziSyA thaI. anyadA bhagavaMta vicaratAM kauzAMbI padhAryA. caMdra - sUrya sva vimAnathI vAMdavAne AvyA. cothI porisa sudhI samosaraNamAM besI astamAna kALamAM gayA. pachI mRgAvatI saMbhAtathI arI vikAsa thaI gayo. jANI jeTalAmAM A caMdanA pAse pahoMcyA, teTalAmAM aMdhakAra thaI gayo. badhAM sAdhavI cAlI gayelA, tethI caMdanA Aya e mRgAvatIne Thapako Apyo ke - uttama kuLamAM janmelI evI tAre AvuM na karavuM joIe. tyAre mRgAvatI namIne, page paDIne, parama vinayathI, khamAve che. caMdanA AryA te samaye saMthArAmAM jaIne uMghamAM AvI gayelA mRgAvatIne parama saMvegathI kevaLajJAna thaI gayuM. ityAdi, kathA prasiddha che. A pramANe pramAdI ziSyane upAlaMbha Apavo. A pramANe caraNakaraNAnuyogane AzrIne upAlaMbhadvAra kahyuM. have dravyAnuyogane AzrIne vyAkhyA kare che - cAvAkuM paNa "jIva nathI' tema pratipAdana kare che. A temanuM kuzAna che. AtmAno abhAva mAnatA AtmAno dharma je jJAna che, teno paNa abhAva thaI jaze. tethI - x- 4- temanA matanuM khaMDana karavuM. A ja arthane samarthana ApatA kahe che - * niryukti - 7 : vivecana jIva che athavA nathI? evo vitarka - je kavijJAna lokottara apakArI che, atyaMta abhAvamAM acetana bhUtarUpa pugalanuM jIvapaNuM yukta na thAya. A anyA che. udAharaNadezatA e che ke nAstikane AzrIne paralokAdine pratiSedha karanArane jIva siddha karI Apavo. have bAkI be dvAra - * niyukti - 28 : vivecana pRcchA te prazna. temAM zreNikanA putra kaNikanuM dRSTAMta che. saMsAra sukhane na choDanAra cakravartI bharIne kyAM utpanna thAya che? bhagavaMte kahyuM - te AdhasamamI narake utpanna thAya. koNike pharI pUchyuM - huM kyAM upajIza? bhagavaMte kahyuM - chaThThI narakamAM. te bolyo - sAtamImAM kema nahIM? bhagavaMte kahyuM- tyAM cakravartI upaje. huM kema cakravartI na thAuM? mAre paNa 84000 hAthI che. bhagavate kahyuM - tAre ratno ane vidhio nathI. tyAre te kRtrima ratno banAvI. jItavA nIkaLyo. tamisrA guphAmAM pravezavA pravRtta thayo. tyAre kRtamAla deve kahyuM - bAre cakavartI thaI gayA. have tuM vinAza pAmIza. sekavA chatAM koNika na rokAyo tethI kRtamAle mArI nAMkhyo, te chaThThI baraphe gayo. A laukika daSTAMta che. lokottaramAM paNa bahuzruta AcAryone pUchavA, pUchIne zakya hoya tene AdaravuM ane azakyane choDavuM. - X* - e pramANe caraNakaraNAnuyoga ne AzrIne pRcchA
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 dazavaikAlikamUlasutra-saTIka anuvAda dvAranI vyAkhyA karI. have evI ja rIte dravyAnuyoga choDIne gAvAnA upanyAsane anukULa nizrA vacana kahe che. nizrAvacanamAM gautamasvAmInuM daSTAMta che. je rIte gAgalI Adi je pUrve tApasa hatA temaNe dIkSA lIdhI. je pramANe vajasvAmInI utpattimAM AvazyakamAM kahela che, tyAM gautamasvAmIne adhati thaI. te batAve che. bhagavaMta tene kahe che - tuM mAro cira saMskRSTa che. cira paricita che, ityAdi adhRti na kara, ApaNe baMne tulya thaIzuM. tene AzrIne hitazikSA rUpa drumapatraka adhyayana kahyuM. e pramANe asahanA ziSyo hoya, teo bIjA mArdava saMpannanI nizrA karIne anuzAsita karavA. * xx- AnI udAharaNa dezatA batAvI. e pramANe caraNakaraNAnuyogane AzrIne pRcchA ane nizrA vacana baMne hAronI vyAkhyA karI. - . jIvane na mAnatA nAstikavAdIne zuM pUchavuM? - * niSi - 29 : vivecana prazna - kayA kAraNe tuM jIva nathI ema kahe che? te kadAca kahe ke- jIva pratyakSa upalabdha nathI. tyAre tene kahevuM ke - tAruM kuvijJAna je jIvano niSedha kare che, te paNa parokSa ja che, tArI yukti vaDe ja jIvanA niSedhano niSedha thayo. to niSedha karanAra koNa rahyuM? ityAdi - x pRcchA dvAra kahyuM. niyukti * 80 - vivecana bIjI rIte nAstikavAdIne kahevo. "are! kaSTane dhikkAra che. jeo AtmA vidhamAna nathI ema kahe che. temane dAna, homa AdinuM je phaLa svarga ane apu varga che, te paNa nathI. kadAca nAstika ema kahe - bhale na hoya, temAM hAni zI che? ema svIkAravAthI kaMI nukasAna nathI. temane kahevuM ke jagatanA jIvomAM je vaicitryAdi dekhAya che tenuM zuM kAraNa che? A to saMkSepamAM kahyuM. udAharaNa dezanA caraNakaraNAnucogAnusAra bhAvavI. nizrAhAra ane tenuM deza dvAra kahyuM. have taddoSa dvArano avayavArtha kahe che - 4 - X- cAra prakAranA doSo batAvavAne mATe kahe che - * niyukti - 81 - vivecana (1) adharmayukta - pApa saMbaddha, (2) pratikULa, (3) potAno ja nyAsa thAya te rIte bolavuM. (4) duSTa bolavuM te. have teno bhAvArtha kahe che - adharma yuktamAM naladAma vaNakaranuM laukika udAharaNa che. paryanta avayavArtha kathAnaka vaDe jANavo. te A che - cANakya naMdane utthApyo, caMdraguptane rAjApaNe sthApyo. ema badhuM varNavIne zikSA ApavI. naMdanA mANasoe coro sAthe maLIne nagarane luMTavA mAMDyuM. cANakyane paNa bIjo yogrAha sthApavAnI icyAthI tridaMDa grahaNa karIne parivrAjaka vezathI nagara praveza karyo. naladAma vaNakara pAse jaIne tenI zALAmAM beTho. tenA chokarAne maMkoDo karaDUyo. te vaNakare bila khodIne maMkoLA bALI nAMkhyA. cANakya e pUchyuM - Ane
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 - 1 5 2 kema bALe che? vaNakara bolyo - mULa sahita nA ukheDIe to pharI paNa karaDaze. cANakya e vicAryuM ke - mane A coragrAha maLI gayo. A naMdanA corone mULa sahita ukheDI nAMkhaze. tene cagrAha banAvyo. corano veza laI pote cora sAthe maLI gayo. kahyuM ke- ApaNe badhAM maLI mAla luMTIe, e pramANa vizvAsamAM laI badhAM coro bhegA karI, temane mArI nAMkhyA. A adharmayukta daSTAMta che, te koIne na kahevuM, na tema karavuM kemake temAM guNa thoDAM ane doSa vizeSa che. bIjAne paNa AlaMbanarUpa thAya che. dravyAnuyogamAM paNa * vidhAnA baLathI vAdamAM sAvadha karma ayogya che. jema rAzika manamAM mayurI Adi vidhAthI parivrAjakane vilakho karyo. AnI udAharaNa doSatA adharmayuktatvathI bhAvavI. - - have pratiloma dvAra kahe che - * niyukti - 82 - vivecana pratiloma udAharaNa doSamAM abhayakumAranuM dRSTAMta che. teNe pradhota rAjAne harAvela hato. teno bhAvArtha kathAnakathI jANavo, te AvazyakamAM kahela che. e pramANe laukika pratiloma kahyo. lokottara te dravyAnuyogane AzrIne kahe che. temAM goviMda vAcakano adhikAra che. tenAthI caraNakaraNAnuyoga sUcavyo. - x- bhavabhramaNano bhaya dharAvanArane dravyAnuyogamAM gopendravAcakano adhikAra che. temAM pote parapakSane nivarte che. pote pUrve bauddha hato. bIjAnA vinAza nimitte dIkSA lIdhI. pachI bhAvathI dIkSita thaI, mahAvAdI thayo. dravyArthika nayanuM vacana paryAya nayanA viSayamAM kahevuM e ja pratikULa ane sukha-duHkhAdi abhAva ulaTo-ulaTo kahevo te pratikULa che. koI kahe che - duSTavAdI kaMI bole te pratikULa hoya to tenAthI ulaTuM siddha karIne tenuM khaMDana karavuM. jema dorAzi sAme airAzika mata sthApyo. AmAM doSa e che ke pahelAM pakSamAM sAdhyArthInI siddhi thatI nathI, bIjA pakSamAM zAstra viruddha bhASaNa thAya che. -- have AtmopanyAsa dvAra kahe che - * niyukti - 83/1 - vivecana AtmAno ja upanyAsa - nivedana jemAM che te AtmopanyAsa. temAM kathA A pramANe - eka rAjAe save rAjyanA sArabhUta taLAva banAvyuM. paNa te prati varSa bharAIne khAlI thaI jatuM. rAjAe teno upAya pUchayo. tyAre kapilaka nAme mANase kahyuM - he mahArAja! jo ahIM piMgala kapila tenA dATI mUMcha ane mastakanA kapila-varNaya vALa hoya tene jIvato ja A sthAne dATo to taLAva na bhedAya. pachI kumAra amAtyae kahyuM - evo koI zodhyo jaDato nathI. A tevo dekhAya che. pachI tene ja mArIne dATI dIdho. daSTAMta sAra e ke evuM na bolavuM, jethI potAno vadha thAya. A laukika dRSTAMta che. AnA vaDe lokottara paNa sUcavyuM. temAM caraNakaraNAnuyogamAM paNa evuM na bolavuM. jemake je narAdhamo laukika dharmathI paNa
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5. dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda atizaya bhraSTa thayelA che. je dravyazoca rahitane dharmArAdhanA kyAMthI thAya? ityAdi, dravyAnuyogamAM ekendha jIvo vyakta uDvAsa, niHzvAsa Adi jIva liMganA sadbhAvavALA nathI, te jIva nathI. jemake ghaTa. ityAdi - 4 - X - AmAM udAharaNano doSa AtmopaghAtane utpanna karavA vaDe pragaTa arthavALo hovAthI kahetA nathI. - 7 - have durUpanItadvAra kahe che - * niyukti 83/2 vivecana * ahIM animiSa mAchalAM, tenA grahaNamAM bhikSunuM udAharaNa che. A laukika che, AnA vaDe lokottara paNa jANI levuM. tenI kathAH- koI bauddha, hAthamAM jALa laI mAchalAM mAravA nIkaLyo. koI dhUrte kahyuM - he AcArya tamArI godaDI dhaNI phATela che. te bolyo - A jALa che. mAchalA kema khAo cho? dArU sAthe, dArU pIo cho? vezyA sAthe. vezyAgamana karo cho? zatrunA gaLe paga mUkIne, tamAre zatru che? jemanA ghara luMTu te che. tuM cora cho? jUgAra mATe. tuM jugArI che? huM dAsIputra chuM. Ama potAnI ja pola khole che. caraNakaraNAnuyogamAM - jenA vaDe zAsanano avarNavAda thAya tevuM na bolavuM. AmAM udAharaNa doSa pragaTa che. - -0- have upanyAsa dvAra kahe che - vivecana * niyukti - 84 upanyAsane vicAratA ke adhikAramAM cAra bhedo thAya che. te A - sUcana karavAthI sUtra, tenA adhikArane AzrIne thAya te vastu upanyAsa. te ja pramANe anya vastu upanyAsa, pratinibha upanyAsa tathAhetu upanyAsa, bhedo have kahevAnAra udAharaNathI jANavA. bhAvArtha niyuktikAra kaheze. * niyukti 85/1 - vivecana te vastuno upanyAsa, purImAM zayana kare te puruSa. badhe bhamI AvIne apUrva kahe che, teno bhAvArtha A che - eka devakuLamAM kArpeTiko bhegA thayelA. paraspara pUche che - kyAMya bhamatA kaMI Azcarya joyuM ? eka kArpeTika bolyo - meM joyuM che, meM ahIM koI zrAvaka na hoya to huM kahuM. badhAM bolyA - koI nathI. pachI te kahe che - pUrva vaitAlika samudranA kinAre eka moTuM vRkSa joyuM. tenI eka zAkhA samudramAM hatI. eka sthaLamAM. temAMthI je pAMdaDA jaLamAM paDatA hatAM, te jaLacara jIvo thayA. je sthaLe paDyA te sthaLacara jIvo thayA. tyAre badhAM kAryaTiko bolyA - A bhaTTArake Azcarya kahyuM. - - tyAM koI zrAvaka bolyo - je ardha madhye paDe te pAMdaDA zuM thAya? tyAre te kSobhathI bolyo - meM pUrve ja kahela ke jo zrAvaka na hoya to ja kahuM. A paDela vastunA adhikAre udAharaNa kahyuM te laukIka che. te lokottaranuM paNa sUcaka che. temAM caraNakaraNAnuyogamAM koI asatya vAtano kadAgraha karato hoya to tenA bolavAmAMthI bhUla pakaDIne tene samajAvavo.
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ 59 1/- 1 jema koI kahe - mAMsa bhakSaNAdimAM doSa nathI, paNa tenI nivRtti mahA phaLadAyI che. pravRtti vinA nivRttinA phaLano abhAva hovAthI A pramANe ja cojAya. ahIM nivRttinuM mahAphaLa batAvyuM, te duSTapravRttinA tyAganA nirUpaNa mATe ke aduSTa pravRttinA parihAra rUpe che? ityAdi pUrvApara virodha Avaze - - - dravyAnuyogathI kahe che - jo koI ekAMta nitya ke anitya pakSa sthApe to - x x- tenuM khaMDana karavuM. - - - have anya vastu upanyAsa dvAra kahe che, * niryukti - 85ra * vivecana tadanya vastakamAM paNa udAharaNa che. anyatvamAM ekatva thAya che. bhAvArtha - koI kahe che, jIva anya che, zarIra anya che. A baMnemAM anya zabdamAM vizeSatva na hovAthI, temAM vAcya padArthamAM ekapaNuM Avaze te jIva - zarIranI apekSAthI tadanya vastunA upanyAsathI parihAra karavo. * * 4* yAvat jIva anya' che ane zarIra anya' che te ja zobhana che. - x- A dravyAnuyogano viSaya che, tenA vaDe ja bIjAno paNa AkSepa che. temAM caraNakaraNAnuyogamAM pUrvokta mAMsa bhakSaNano doSa nathI vagere vAdInA kadAgrahamAM anya vastunA upanyAsa vaDe khaMDana karavuM. ityAdi - 4 *. have pratinibhanuM daSTAMta - * niyukti - 86/1 - vivecana niyukti bhAvArtha - eka nagaramAM eka parivrAjaka sonAnuM pAtra laIne cAlato hato. te kaheto ke - jo mane koI na sAMbhaLela vAta saMbhaLAve to tene A pAtra ApI dauM. tyAM koI zrAvake kahyuM - mArA pitA tArA pitA pAse eka lAkha rUpiyA mAMge che. A vAta te sAMbhaLela hoya to lAbha rUpiyA Apa, na sAMbhalI hoya to A pAtra Apa, A laukika che. tenAthI lokottara paNa sUcita che. caraNakaraNAnuyogamAM jeo sarvacA hiMsAmAM adharma mAne che, temaNe vidhi vaDe anazana karatAM aMtakAle kheda thAya to Atma hiMsA thatA adharma siddha thaze. dravyAnuyoga mATe paNa (vRttikArazrI Avo ja tarka jU kare che.) pratinibha kahyuM. have hetu kahe che - * niyukti - 862 - vivecana zA mATe java kharIdo cho? maphata nathI maLatA mATe. teno bhAvArtha kahe che - koI vepArI java kharIdato hato. kema kharIdo cho? ityAdi. A laukika hetu upanyAsa che. tethI lokottara paNa jANavuM. caraNakaraNAnuyogamAM - koI ziSyane pUche ke - A bhikSA mATe bhaTakvAnI duHkhada kriyA kema karo cho? bhAvimAM tethI adhika vedanA narakAdimAM na bhogavavI paDe, te mATe. dravyAnuyogamAM koI pUche ke AtmA cakSu AdithI phema dekhAto nathI? temane kahevuM ke atIndriya che. - - - have hetu kahIe chIe - * niryukti - 87 : vivecana athavA A upacAsa rahevA do, udAharaNanA carama bheda lakSaNavALo hetu che. api - saMbhAvanA arthamAM che. zuM saMbhAvanA che? A anya dvAra ja upanyAsamAM rahela
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ 60 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda guNa paNe hovAthI ahetu paNa che. vyavahita upansAyathI have kahevAno hetu cAra bhedavALo jANavo - yApaka, sthApaka, vyasaka, lUSaka. bIjA kahe che - hetu te dvArA kahevAya, te cAra bhede jANavuM. tenuM paNa udAharaNa kahyuM. bAkInuM aDadhuM pUrvavata. bhAvArtha avasare svayaM ja kaheze. teno Adha bheda kahe che - * niryukti - 881 - vivecana kulaTA strI je yApana kare te vyApaka. te ja hetu te cApaka hetu. tenuM udAharaNa kathAthI kahe che - eka vaNipha. strIne mUkIne paradeza gayo, prAyaH jemanuM dravya nAza thAya ke navuM dravya kamAvA ke aparAdhI ane vidhAna prApta karanAra mukhyatve paradezane seve che. A vaNipha strI vaMThela hatI. te koI puruSa sAthe saMbaMdhamAM paDI. gharamAM rahelA vaNikane teNe paradeza javA kahyuM. vaNike pUchyuM-zuM laIne jauM? teNI bolI -uMTanA lIMDA laIne ujjainI jAo. te bhoLo hovAthI gADuM bharI cAlyo. strI bolI ke eka eka mahoramAM eka eka lIMDu vecajo. strI e vicAryuM ke e pramANe koI leze nahIM. tethI ghaNo kALA bahAra raheze. mUladeve tene joIne pUchyuM- teno javAba sAMbhaLI mUladeve vicAryuM ke, A bIcAro strIthI chetarAyo che. mUladeve kahyuM - huM A lIMDA veMcI Apu, paNa tAre mane aDadho bhAga Apavo. teNe te vAta kabUlI. mUladeva haMsa upara besI AkAzamAM uDyo, nagara madhye jaIne kahyuM- huM deva chuM. jenA gaLAmAM dAsa rUpa uMTanA lIMDA na hoya tene huM mArI nAMkhIza. badhAMe DarathI eka - eka iMDu lIdhuM. jatI vakhate mULadeve tene kahyuM - he mukha tArI strI koI dhUrta sAthe Asakta che, tethI tane mokalela che. teNe vAta na mAnI. mUladeva tene laIne sAthe cAlyo. baMne veza badalIne gayA. sAMje pahoMcI utAro mAMgyo. te strIe Apyo. dhUrta Avyo. te strI joDe besIne gAvA lAgI. - mAre pati kadI ghera pAcho na Ave. mULadeva bolyo - he kadalI - vanapatramAM vIMTAyelI! tuM sAMbhaLa. A Dholane muharta mAtra sAMbhaLI le. pachI savAre vaNike rAtrino badho vRttAMta kahI dIdho. A laukika hetu. lokottaramAM paNa caraNakaraNAnuyogamAM e pramANe ziSyo paNa koI padArthanI azraddhA kare to kALe vidhAdi vaDe devatAne bolAvIne tene zraddhAvAn karavA. jema zrIgaNe palakane karyo. te rIte dravyAnuyogamAM paNa prativAdIne jANIne te rIte vizeSaNa bahula hetu karavo joIe. je rIte kAla yApanA thAya che. ityAdi - - *. - o... have sthApaka hetu kahe che - * nisaMkti - 88ra - vivecana cauda raju rUpa je loka che, teno madhyabhAga karyo. A sthApaka hetunuM udAharaNa che. teno bhAvArtha kathAthI jANavo - eka parivrAjaka cAlatA - cAlatA bolato hato"kSetramAM dAnAdi saphaLa che. dAna samakSetramAM karavuM. huM lokanuM madhya jANuM chuM. bIjA nahIM. tethI loko teno Adara karatA hatA. tene pUchatAM te cAra dizAmAM khIlA nAMkhI, dorI vaDe pramANe karIne kapaTathI kahe che - "A lokano madhya bhAga che. loko tenA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnathI Azcarya pAmyA. koI zrAvake jANyuM ke A dhUrta lokone vyartha Thage che. zrAvake teno virodha alaga alaga rIte batAvyo. parivrAjakane niSpaSTa prazna vyAkaraNa karyo. A laukika dRSTAMta che. lokottaramAM paNa caraNakaraNAnuyogamAM kuvacana ke asatya bolanArane e pramANe ja pratibodha karavo. dravyAnuyogamAM paNa sAdhue evuM bolavuM, evo pakSa levo ke bIjo uttara ApavA samartha na thAya. -0- have saMsaka kahe che - * nikti - 891 - vivecana zakaTa tittirI yaMsaka hetamAM jANavI. bhAvArtha A che- koI gAmaDIyo gADAmAM lAkaDAM bharIne nagare jato hato. teNe mArgamAM marela tItara joyuM. te gADA upara mUkI nagaramAM pravezyo. tyAM tene eka dhUta maLyo. teNe pUchavuM - gADAmAM tItara che tenuM mUlya zuM che? teNe sAkSIo sakhyA, gADuM lIdhuM. A vyaMsaka hetu che. te bicAro gAmaDIyo udAsa thaIne beTho hato. mULadeva jevo manuSya Avyo. teNe te mULadeva sadezane kahyuM - mane eka vepArIe A rIte chetaryo. teNe kahyuM - na Dara. tuM upacAravALuM maLeluM saklaka mAMga, pachI mAyA sthAna zIkhavyuM. ema zIkhIne te dhUrta pAse gayo. sakatuka mAMgyo. dharme* hA kahI. teNe ghera tenI strIne kahyuM. pelA gAmaDIyAne maLelo satka Apa. gAmaDIyo te strIne laIne cAlavA lAgyo. mArgamAM lokone kahyuM juo, meM gADA sAthe tItara ApIne sadka manthana karanArI lIdhI. tyAre dhUrte gADuM pAchuM ApyuM. teNe dhUrtanI patnIne choDI dIdhI. AvI ja rIte bhUsaka hetu kathAthI jANavo. A laukika kahyuM. lokottamAM paNa caraNakaraNAnuyogamAM kuyukti karanArane tenA jevI suyukti batAvavI. dravyAnuyogamAM kupAvayanikane -- x-x- yogya yuktithI nirUAra karavo. ane jIva niyamA che. te sAbita karavuM. baMsaka kahyo. have lUSakane AzrIne kahe che* niyukti - 892 - vivecana trapuSa baMsaka prayogamAM lupaka hetumAM "lADu' e daSTAMta che. te A pramANe - eka cIbhaDAM bharelo gADAM vALo nagaramAM pravezato hato. pUrve kahyuM ke A cIbhaDAnuM gADuM khAI jAya tene tuM zuM Ape? gADAvALo bolyo - huM tene eka lADuM ApuM, je nagaranA dvAramAMthI bahAra na nIkaLe te dhUrte sAkSI rAkhyA. gADuM ubhuM rAkhI badhA cIbhaDAno ekeka jhINo phaTako khAIne gADAvALAne kahyuM - lADuM Apa. gADAM vALo bolyo ke te A cIbhaDAM khAdhAM nathI. dhUrte kahyuM- to A cIbhaDAM veMcI batAva. tenA cIbhaDAM koI letuM nathI, kahe che ke AvA khAdhelA cIbhaDA koNa le? jethI gADAMvALo hArI gayo. A vyasaka hetu ja laSaka hetu nimitte ahIM Avyo che. have dhUrta modaka mAMgavA lAgyo. gADAM vALo gabharAyo. te vakhate jugArIoe tene zIkhavyuM ke- tuM nAno lADuM nagara daravAje rAkhIne bolI ke nagaranA daravAjethI na nIkaLatAM A lADune laI lo. jethI dhUrta hArI gayo. A laukika daSTAMta che.
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda lokottaramAM paNa caraNakaraNa anuyogamAM kuyukti karanAranI sAme AvuM kahevuM, jethI ApameLe samajI jAya. dravyAnuyogamAM pUrvavat yuti jANavI. athavA potAnA hetune anya nirUkta vacana vaDe sthApavo. bhUSaka hetu phahyAM. have pUrve jaNAvyA mujaba paMca avayavonA vikArane jaNAvatuM "gho maMgala' sUtra batAve che - "ahiMsA saMyama - tArUpa rma che, te utkRSTa maMgala che." A amArI pratijJA che. ahIM dharma-dharmIno nirdeza che. ahiMsA, saMyama, tapa rUpa e dharmanuM vizeSaNa che. utkRSTa maMgala' e dharma sAdhavAne che. dharma-dharmI samudAya e pratijJA che. A ardha zloka vaDe devAdithI pUjItapaNuM e amAro hetu che. Adi zabdathI siddha, vidhAdhara ane manuSya paNa pUje che, ema jANavuM. zlokanA trIjA pada vaDe kahela jANavuM. arihaMta Adi mAphaka te dRSTAMta che. ahIM paNa Adi zabdathI gaNadhara vagere levA. blokanA cothA pada vaDe A kahela jANavuM. bhAva manane AzrIne arahaMta daSTAMtamAM koI virodha nathI. ahIM je je deva-AdithI pUjita che. te te utkRSTa maMgala che. jemake arahaMtAdi daSTAMta che devAdi pUjita dharma e upanaya che. tethI devAdinApUjitatvathI utkRSTa maMgala e nigamana jANavuM. - x-x * niryukti - 90 * vivecana "dharma' e ahiMsA, saMyama, tapa rUpa ja guNavALo che. te parama maMgala che, te pratijJA che. tathA devo, vidhAdhara, narapati Adi lokamAM teo pUjya che. teo zobhana dharma pALanArane name che. A hetu che. * niryukti - 61 - vivecana daSTAMtano artha kahyo. azokAdi ATha mahAprAtihAryAdipa pUjAne yogya hovAtI rahe che. tathA ghaNAM sAdhuo jinaziSyo che. na cAle te aga- vRkSa, tenA vaDe karyuM te agAra- gRha. te jene hoya te gRhasthI. agAra na hoya te aNagAra. ghaNAM. rAgAdinA jItavAthI jina. temanA ziSyo * gautama Adi. devoe tene koIka kALe pratyakSa pUjela che. A sUtra nikALa vartI hovAthI kahyuM ke "devo tene name che - pUje che." uttama eTale jJAnAdi guNayukata bhAva sAdhu guNonuM pUjyapaNuM jaNAvyuM. * niryukti - 2 : vivecana upasaMhAra eTale upanaya. devo je rIte tIrthakarAdine ke rAjA Adi je rIte sudharmane nAme che. tethI devAdithI pUjita hovAthI dharma utkRSTa maMgala che e nigamana che. pratijJA ane hetune punaH siddha karavA te nigamana. pAMce avayava kahyA. adhikAra paNa AvI gayo ke dharma prazaMsA che. have jinazAsanamAM adhikAra batAvI daza avayavo kahe che. ahIM ghaNuM kahevAnuM che. je saMkSepamAM kahela che. te daza avayava A pramANe - pAMca avayavomAM batAvelI prathama pratijJAnI apekSAe A bIjI pratijJA che. A bIjI pratijJA A pramANe - jina zAsanamAM sAdhuo dharmane sAdhe che. "gharma' zabdano
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1/- 1 Arya pUrve kahela che. ahIM sAdhuo e dharmano nirdeza che. zeSa sAdhya dharma che. A pratijJA nirdeza che. have hetu nirdeza kahe che - je hetu ahiMsAdimAM pAramArthika hoya tevA nirupacarita arthomAM. "Adi' zabdathI mRSAvAdAdi virati levI. bIjA kahe che - sabhAvathI nirupacarita sarva duHkhanA kSayane mATe prayatna kare che - o - have pratijJA zuddhi kahe che. * niyukti - 64 - vivecana je prakAre jina zAsanamAM nizcayathI rakta evA sAdhudharma pALe che - cha javanikAya pariNAnAtha sAdhuo karavuM - kAvavuM Adi parivarjanathI rakSaNa kare che. akalaMka dharma pALe che. te pramANe anya tIrthiko pALatA nathI. je rIte sAdhuomAM paripAlanA upAya dekhAya che. te bIjAmAM dekhAto nathI. ahIM "upAya' grahaNa karavAthI zAstrokta upAya ja ahIM vicAravo, purUSa anuSThAna nahIM. kApuruSo paNa vitaNakArI hoya che. * niyati - 5 - vivecana anya dharmamAM paNa "dharma' zabda rUDha hovAthI tene teo jema-tema prazaMse che. tyAre te kema na mAnavo? A tamAruM kahevuM ayogya che. anyanA batAvela anuSThAnacarakAdi dharma sAvadha che. jinezvare tene prazaMsela nathI. tathA cha javanikAyanA parijJAnAdino paNa temane abhAva hovAthI prazaMsanIya nathI. grantha vistAra bhayathI vizeSa kahetA nathI. * niyukti - 96 : vivecana anyamAM "dharma' zabda upacArathI jANavo, paNa paramArcathI to jinazAsanamAM che. jemake siMha zabdanuM prAdhAnya siMhamAM ja che. upacArathI mANavaka AdimAM che. koI zuravIra baLavAna ane krodhI hoca to te siMhanI upamAne pAme, paNa upacAra dharma na gaNIne ahiMsA nAmaka dharma ja levo. * bhASya - 1 : vivecana A ukta batAvela pratijJAnI zuddhi che. ahiMsAdi pAMcamAM paNa hetu sadbhAva vaDe varte che. tenI pUrve vyAkhyA karI che. paNa zuddhi kahevAne mATe bhASyakAre pharI lIdhela che. tethI kahe che - hetunI vizuddhi, viSaya vibhAsAnuM vyavasthApana karavuM te vizuddhi. A tyAM prayoga che. * bhASya - ra - vivecanA jenAthI bhojana, pAna, upakaraNa, vasati, zayana, AsanAdi mATe prayatna kare che. kaI rIte? jethI prAsuka, na karela, na karAvela na anumodela, anuSTi evI vastu bhogavavAno AcAra che, jemano tevA. temAM "asu' - prANa, jemAMthI prANa cAlyA gayA che, te prAsuka - nIva, te kahela paNa hoya, tethI kahe che - akRtA. te karAvela paNa hoya, tethI kahyuM - akArita, te anumata paNa hoya tethI ananumata kahyuM che. uddezathI karela paNa hoya, tethI kahyuM anuddiSTa. A parijJAnano upAya batAvelo che. te sakala pradAnAdi
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 dazavaikAlikalasUtra-saTIka anuvAda lakSaNa sUtrathI jANavo. * bhASya * 3 - vivecana apAyu, kRta, kArita, anumodita, uddiSTi bhojI caraka Adi che, ema batAve che ke trAsa pAmanAra te trasa jIvo - be iMdriyAdi. sthira rahenArA te sthAvaro - pRthvI Adi, temanI hiMsA - prANano ghAta. tenA vaDe anipUNa - sthaLa mativALA caraka Adi lepAya che. tethI je jIvone pIDA thAya tenA vaDe baMdhAyelA karmacI teo lepAya che. tethI caraka Adi zuddha dharma sAdhako nathI. paNa sAdhu ja sAdhaka che. * bhASya - 4- vivecana anaMtara kahela hetu vizuddhi batAvI. have daSTAMtanI vizuddhi sUtramAM kahI che. te sUtra ja ahIM batAve che. * sUtra - 2 - je pramANe bhamara, vRkSonA puSpomAMthI thoDo-thoDo rasa pIe che paNa puSyane pIDA nathI karato ane potAne paNa tRpta karI le che. (tema - ) * vivecana - 2 - daza avayava nirUpaNAmAM pratijJAdino tyAga karI sUtrakAre dRSTAMta ja kema kahyuM? daSTAMtathI ja hetu-pratijJA vicArI levI, evo nyAya batAvavA. have cAlu vAta kare che - je prakAre vRkSanA puSpamAM saMpUrNa pada kahenAra upamAmAM gRhI - vRkSanA AhArAdi puSpone AzrIne viziSTa saMbaMdha batAvavA kahe che - anyAyopArjita dhananA dAnanA grahaNamAM pratiSedha karyo che. bhamaro - cauridriya prANI che. te maryAdAthI phUlono rasa pIe che. A dRSTAMta tadeza udAharaNa jANavuM. A sUtra sparzika niyuktimAM batAvaze. have daSTAMta vizuddhi kahe che - te puSpane pIDato nathI. chatAM te potAne tRpta karI de che. avayavArthe niryuktikAra vistArathI kahe che - * niryukti - 97 thI 9 - vivecana (7) jema "bhamaro', A deza udAharaNa che. jema caMdramukhI kanyA. te phakta saumyatvane AzrIne levAya che, kalaMkAdine temAM na ghaTAvavuM. (98) e pramANe bhamarAnA udAharaNamAM aniyata vRttitvane grahaNa karavuM. paNa bhamarAnA adharmapaNA ke avirati Adi na levA. A dRSTAMta vizuddhi sUtramAM kahI che. A bIjI zuddhi sUtrasparzika niryuktimAM kahI. (99) ahIM A pramANe vyavasthA thatAM koI kaheze ke - suvihita zramaNo mATe karaze arthAta jo A soI gRhastha vaDe karAya che, te punya prAptinA saMkalpathI zramaNo mATe karaze. jo teo AvI bhikSAne grahaNa karaze to teo AhArakaraNa kriyA rUpa AraMbha doSathI "pAkopajIvI' e pramANe lepAya che. laukiko paNa kahe che - jema kUpa vaDe kAyaka haNe che ane khAvA vaDe khAnAro haNe che. ghAtaka vadhanI buddhithI haNe che. A traNa bhede vadhI che. tenA parihAra mATe guru kahe che -
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 - 2 * niyukti - 100, 101 - vivecana (100) tRNane mATe varasAda varasato nathI. mRgane mATe ghAsa vadhatuM nathI. so zAkhA vALA vRkSo paNa bhamarA mATe puSpo thatAM nathI. e pramANe gRhastho paNa sAdhune mATe rasoI banAvatA nathI. (101) tame je kahyuM ke - tRNa mATe varSA thatI nathI, te kathana ayukta che. kema ke agnimAM homa karavAthI sUrya prasanna thaIne lokahitane mATe varase che. te varasavAthI auSadhi - vanaspati uge che. ema amAruM zAstra kahe che. * * have tenA parivAra mATe kahe che - * niyakti - 102, 103 - vivecana jo ema hoya to liMksa kevI rIte thAya? zo abhiprAya che? temAM to ghI roja homAya che, kemake kAraNanA avicchedamAM kArya viccheda yukta nathI. kadAca kahezo ke kharAba nakSatra ke kharAba pUjanane lIdhe thAya che, to teno uttara Ape che - haMmezA yajJa to cAlu ja che, pachI badhe dukALa kema thAya? athavA kharAbanakSatra to niyata dezaviSayaka ja ho. - X- jo idra varasAvato hoya to temAM vipna zA kAraNe thAya che? digdAha vagere kema thAya che? te iMdra parama ezvaryayukatatvathI vipna ja na thavuM joIe. e Rtu samaye ja varase che, ema mAno to te garbha saMdhAta che, te tRNane mATe varasato nathI. * niryukti - 104 thI 106 - vivecana (104) vaLI jo vRkSo bhamarAne mATe phaLatA hoya. to kadI bhamara - bhamarI glAni na pAme, AhAra vagaranA na rahe, paNa tevuM jovAmAM AvatuM nathI. have bIjAno abhiprAya kahe che - (105) vaLI koI kahe che - A AjIvikA prajApati vaDe prANI mATe racAyelI che, te kAraNe vRkSo bhamarAnA vaeNda mATe pampita thAya che. teno uttara Ape che. - (106) tame kahyuM tema nathI. kAraNa ke vRkSo nAma gotra karma, je janmAMtaramAM bAMdhela hoya, tenA vipAka lakSaNathI puSpa ane phaLa ugADe che. anyathA sadaiva puSyano sadbhAva hoya. have bIjuM kAraNa kahe che - * niryukti * 100 thI 109 * vivecana (107) ghaNAM vanakhaMDo che. je sthAne bhamarA jatA nathI, temAM vasatA paNa nathI, to paNa vRkSo puSpita thAya che. kemake te vRkSono svabhAva che. (108) ahIM pUche che - jo prakRti che, to sarvakALa kema puSpa * phaLa nathI ApatI. paNa niyata kALe ja Ape che? (19) gara kahe che - A ja hetu che. A vRkSonI prakRti che ke vasaMta Rtu AvatA vRkSa saMghAta pupita thAya che. phaLa paNa kALe karIne baMdhAya che. jo tema na svIkAro to nitya puSita thavA joIe. - o... have cAlatI vAtamAM artha yojanA karatAM kahe che. * niyukti - 110 thI 113 - vivecana (zaMkA) gRhastho sAdhune mATe yogya vakhate rAMdhe che ke sAdhuo bhUkhyA rahI duHkhI na thAya, (nA) ahIM Avo abhiprAya nathI. ahIM kahe che - sAdhuo taraphanI anukaMpA nimite, kemake teo hiraNyAdi grahaNa mATe ApaNAM upara anukaMpA karatAM Dira
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda nathI. ema mAnIne bhikSA ApavAne soI banAve ke sAdhuonI anukaMpA thAya, te pramANe punya nimite gRhastho rasoI kare che. evuM koI kahe. teno uttara Ape che - kAMtAra, dukALa, javarAdimAM tathA samimAM evA moTA kaSTamAM sAdhuo je zreSTha che, te odanAdi kema khAtA nathI? jo ke te vakhate gRhastho rAtrimAM ati AdarathI rAMdhe che. paNa caturvidha AhArathI virata suvihita sAdhu te AhAra letA nathI. * vaLI - * niryukti - 114 thI 116 - vivecana (114) ghaNAM gAma - nagaro - dezomAM, jyAM sAdhu hotA nathI, chatAM tyAM raMdhAya che. kemake saMdhavuM e gRhasthonI prakRti che. A arthane spaSTa karatAM kahe che - (115) gRhasthanI A prakRti che ke gAma, nagara ane nigamamAM potAnA tathA parijanane mATe yogya kALa saMdhe che. (116) tyAM tapasvI zramaNa ke udhata vihArI parakRta- parAniSThita ne grahaNa kare che. bIjAnA mATe AraMbha karela ane bIjA mATe rAMdhela, dhUmarahita - aMgAra rahita athata saga-dveSa vinA odanAdi AhAranI gaveSaNA kare che. zA mATe? manoyoga Adi ke saMyamayoganI sAdhanArthe, paNa vANadine mATe nahIM. * prakSepa gAthA - 1 - vivecana navakoTi parizuddha, temAM A nava koTi che - na haNe, na haNAve, haNanArane na anumode. e pramANe kharIde phe pakAve nahIM, A baghAMcI parizuddha, tathA udagama - utpAdanA - eSaNA zuddha. A vastutaH sarva upAdhi vizuddhi koTi jaNAvavAnuM che. AvuM zuddha bhojana zA mATe khAya ? cha sthAnanA rakSaNane mATe. te A - vedanA, vaiyAvacca, ircA samiti mATe, saMyama nimite, jIvana nirvAhArthe, dharma citArthe. A paNa bhavAMtaramAM prazasta bhAvanA abhyAsathI ahiMsAnA pAlanArthe che - x x-. * niyukti - 110 - vivecana A daSTAMta zuddhi pratipAdita karI. upanaya sUtramAM kahe che. te A - * sUtra - 3 - e pramANe lokamAM je mukta sAdhu che. teo puSpamAM bhamaranI jema dAna-bhojananI eSaNAmAM rata rahe che.. * vivecana - 3 - A prakAre pratyakSa paribhramaNa karatAM tapasvI - zramaNo dekhAya che. pramANamAM bIjA dharmI paNa hoya, jema ke -zramaNo pAMca bhede che, nirgastha, zAkya, tApasa, garika, AjIvaka. tethI kahe che - "mukA' bAhya avyaMtara graMthIthI. jeo aDhIdviIpa ane be samudra pramANa lokamAM vidhamAna che. AnA dvArA samaya kSetramAM sAdhu sadA vidhamAna che, tema jaNAvyuM. jJAnAdine sAdhe te sAdhu. (zaMkA) "mukta' kahevAthI sAdhu kahevI ja gayA, pachI kahevAnI zuM jarUra? (samAdhAna) vyavahArathI nilavo paNa mukya hoya che. te sAdhuo nathI. tenA viccheda mATe kahela che. vartamAna tIrthanI apekSAthI A sUtra che. athavA je lokamAM sAdhuo che.
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 | - ' 3 te zAMti sAdhuo che. - teo zAMtine-siddhine sAdhe che, vihaMgama eTale bhamarAnI jema puSpomAM dAnanA grahaNathI datta - ApeluM ja grahaNa kare che, adatta nahIM. bhojana zabdathI - prAsuka ja levuM paNa AdhAkarmAdi nahIM, 'eSaNA'nA grahaNathI gaveSaNAdi traNe levA. te sthAnamAM Asakta. avayavArthe sUtra spezika niyukti kahe che. temAM vihaMga zabdanI vyAkhyA kare che. vihaMga be bhede - dravya vihaMga ane bhAva vihaMga. 67 * niyukti - 118 * vivecana - * - * - AtmAmAM aMdara je dhAraNa kare te dravya, AnA vaDe pUrve bAMdhela karma jANavA. je hetu vaDe bhAvimAM bhamarAmAM utpanna thaze. jyAre tyAre dravya bhramara thAya che, te karma bhogavyu nathI, ema sUcavela che. dravya eTale ahIM karma pudgala dravya levuM, paNa AkAzAdi nahIM. keke te amUrta hovAthI dhAraNa karavAne ayogya che. saMsArIjIvane kathaMcit mUrtatva hovAthI cAlatI bAbatamAM AkAzano upayoga nathI. tethI te bhavAMtaramAM laI javAne bhramaramAne prApta karAve te ja ahIM levuM. bIjA saMsArIjIva tema nathI. te dravya bhramaranA adhikAre te pudgala dravyane je dhAre te dravya bhramara. - 4 - - ahIM te / jIva ja che, kemake te bhramara paryAyathI vartavAthI tema oLakhAya che. have bhramara te kAraNamAM kAryano upacAra che, te aneka prakAre jANo. AgamathI jJAtA paNa upayoga na rAkhe, ityAdithI jANavuM. dravya have bhAva bhramara. bhAva zabda ghaNAM arthamAM che, kavacit dravya vAcaka che, te A rIte - asat bhAvano jagatamAM kevala koI zabda nathI. bhAvanuM - dravyanuM vastu che tema jANavuM. kvacit zuklAdimAM paNa bhAva zabda varte che. kvacit audayikAdi cha bhAvamAM paNa varte che. - 4 - tethI bhAva loka che, tethI ja anekArthavRttika bhAva zabda hovA chatAM audacikAdimAM ja vartato bhAva zabda ahIM lIdho che. thavuM athavA jemAM thAya che te bhAva. te bhAva eTale karma vipAka lakSaNamAM vihaMgama kahevAnAra zabdArtha che. puna: zabdathI pUrve kahela jIvathI taddana anya jIva che tema nahIM. paNa te ja jIva, te ja pudgala levA. guNa - anvartha, saMjJA - pAribhASika, tebaMne vaDe siddhi, te guNa saMjJA siddhi. ahIM siddhi zabda iSTArtha saMbaMdha batAve che. ityAdi - * * * * * * - guNa siddhi vaDe je 'bhAva vihaMga' te kahe che - niryukti - 118 - virecana viha - jIva pudgalane choDavA. te ja sthitinA kSaya vaDe svayaM ja te AkAza pradezathI khare che ane kharatAne choDe che. zarIra paNa maLa Adine choDe che, evo saMdeha emAM na thAya, tethI 'AkAza' kahyuM, zarIrAdi na kahyA. kemake saMjJA zabda che. AkAza eTale dIpavuM. svadharmamAM rahela AtmAdi jemAM dIpe che, te AkAza. - 4 - 4 - x - x - te AkAzamAM A loka prakarSe karIne rahela che. ethI ema jANavuM ke rahyo ane raheze. paNa koNa raheze ? AkAzamAM loka raheze. loka eTale jene kevalI jue che te. ahIM loka
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda eTale dhamadi pAMca astikAyAtmakatva chatAM loka nA AdhAra paNe AkAzAstikAyanA nirdezathI cAra ja astikAya levA. * vihaMgama - vihe eTale AkAzamAM gata eTale gayo, jAya che ane jaze te vihaMgama. te traNe kALamAM raheze. te cAra astikAyarUpa loka te A bhAva vihaMgama. A eka prakAre bhAva vihaMga kahyo. bIjA prakAre gaNa siddhine AzrIne kahe che - gati be bhede che. temAM gamana eTale javuM ke je vaDe jAya, te gati te vaividhya have kahe che - niryukti * 120 : vivecana thAya che - thaze - thayA, e traNe kALamAM varte te bhAva athavA temAM potAnA utApada, virama ane dhruva e traNa pariNAma vizeSa te bhAva eTale astikAya. tenI gati - pariNAma vRtti te bhAva gati. te ja pramANe karmagati jANavI. karAya te karma - jJAnAvaraNAdi. A pAribhASika zabda che. athavA kiyA ane karma. tenI gati te karma gati. athavA je vaDe javAya te gati. te bhAvagatine pAmIne astikAya che. bhAvagatine pAmIne zuM? te kahe che. je dhamastikAyAdi che te bhAvagatine pAmIne sarve vihaMgama - pUrvokta cAra astikAya, pAMcamAM AkAzane vize rahe che ane svasattAne kAyama rAkhe che. te vihaMgama ja che, vihaMgamava kadI jatuM nathI. karmagatinA be bheda- te have kahe che * niryukti - 121 - vivecana jenA vaDe nAma kamavALI prakRti vaDe prANIo Ama tema jAyate gati. AkAzamAM gati te vihAyogati. calanagati - cAlavuM ahIM parispaMdanamAM varte che. calana ane spaMdana ekArcaka che. calanagati tegamanakriyA. karmagati saMkSepamAM be bhede che. te karmagati ja levI, bhAvagati nahIM. kemake te eka ja rUpe kahevAI che. pUrve vidAyagati kahIM, tene vedanArA ane nirjarA karanArA tathA bhogavanArA jIvo eTale te batAve che ke vidAya gatino udaya thavAthI te udayamAM Ave tene jIvo bhogave che. jIvonuM vedakatva kahevuM te yoga vaDe saphaLa che. kemake avedaka siddho che. ahIM vihe - eTale vihAyogatinA udayathI uce jAya che, te vihaMgama. te pUrvokta vihAyogati pAme che. vihAyogati pAmIne te gatino udaya thavAthI te vedakajIvo vihaMgama rUpe levA. A eka kama gati thaI. have bIjI kahe che. * nikti - 11ra - vivecana calana- spaMdana. tenA vaDe karmagativizeSita kare che. zuM vizeSita kare che? calana nAme je karmagatie calana karmagati. karmazabda vaDe kriyA jaNAve che - teja gati zabdathI ane te ja calana zabdathI che. gatinuM vizeSaNa kriyA ane kriyAnuM vizeSaNa calana che. ahIM gati te narakAdi thAya che. tethI kriyA vaDe vizeSita karAya che. kriyA paNa aneka rUpe bhojanAdi che, tethI calana zabda vizeSa mUkyo. tethI calana nAmaka karmagatie calana karmamati. khalu zabadathI calana karmagati ja levI vihAyogati nahIM. tene AzrIne
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 - | 3 6 saMsaraNa eTale saMsAra - jJAnAvaraNa Adi karma yukta jIvonuM gamana te saMsArI. AnA vaDe siddhone choDI dIdhA. jIvA: - upayogAdi lakSaNavALA che. vAkyArtha A pramANe - calana karmagatine AzrIne saMsArI jIvo vihaMgama thAya che. potAnA badhAM Atma pradezo vaDe AkAzamAM cAle te vihaMgama. te pramANe pudgala dravyAdi che. puraNa - galana dharmavALA pudgalo che. pudgala dravyamAM dravya levAnuM kAraNa avizvAsa dUra karavA mATe che. pudgalonuM paramArthathI vidhamAnapaNuM batAvavA mATe dravya grahaNa karela che. 'vA' zabdathI pudgala dravyo ke saMsArI jIvo 'vihaMgama' jANavA. temAM jIvone AzrIne anyartha batAvyo. pudgalo AkAzamAM jAya che eTale vihaMgama. temanuM gamana svathI ke parathI saMbhave che. ahIM svataH gamana grahaNa karela che. -x-4- A bhAva vihaMgama che. kemake guNa siddhine anukULa saMbaMdha che. A pramANe guNa siddhithI bhAva vihaMga kahyuM - have saMjJA siddhi kahe che - * niyukti - 123 vivecana saMjJAna eTale saMjJA, nAma ane rUDhi e pAMco che. tenA vaDe siddhi te saMjJAsiddhi. emAM saMjJAno saMbaMdha jANavo. te saMjJAsiddhi AzrIne AkAzamAM jAya che te vihaMgama. koNa pakSI - jemane pAMkho che te pakSI. badhAM haMsAdi - 4 - A rIte aneka prakAre vihaMga jaNAvIne cAlu vAtamAM upayoga batAve che. puna: zabdathI A sUtramAM ja 'vihaMga' zabdano A artha jANavo, bIje nahIM. vihAyogamana te bhramara. * niryukti - 124, 125 vivecana dAna eTale 'ApeluM levuM' tevo artha karyo. 'datta' ja grahaNa kare che, adatta nahIM. bhatta - bhojana grahaNa, te prAsuka ja levuM. prAsuka eTale AdhAkamAMdi rahita grahaNa karavuM. bIjuM nahIM. esaNa - gaveSaNAdi rUpa upasaMhAra - upanayanI zuddhi, te kahe che - (125) bhramara - bhramarI na Apela kusuma rasapIe che. zramaNo adatta bhogavavAne icchatA nathI. sUtra - 4 . have sUtra / vaDe ja upasaMhAra vizuddhi kahe che. koI pUche che ke - 'loko bhakti vaDe bolAvIne AdhAkarmAdi doSavALuM sAdhune Ape. tethI jIvone pIDA thAya ane sAdhu na le to AjIvikA baMdha thAya.'' teno uttara Ape che - - * M ame evI vRtti - AjIvikA prApta karIzuM, je koI jIvane pIDAkArI na thAya. jema bhramara anAyAsa puSpomAM cAlyA jAya che. (tema zramaNo paNa gRhastha dvArA potAne mATe sahaja banAvelA AhArane levA temanA gharomAM jAya che.) * vivecana ame evI rIte vRtti prApta karazuM ke jethI koI jIvano ghAta na thAya. A sAdhuo sarvakALa ja gRhasthe potAnA mATe banAvela AhArAdimAM varte che. ema che tethI kahe che -
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ed dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda sUtra - 2 - je buddha puruSa madhukara - bhramara samAna nizcita che, teo vividha (abhigrahaNothI mukta thaIne) piMDamAM rata ane dAMta che. tene (te guNone kAraNe) sAdhu kahe che - tema huM kahuM chuM. * vivecana - 5 - buddha - tatvane jANanAra. azikita - kuLa AdimAM apratibaddha, * niyukti - 126 - vivecana asaMyata- kyAMya paNa anivRtta, bhamarA sAthe sAdhu tulya ja hoya to te asaMzI jANavA. A upamAthI sAdhu asaMyata jANavA. AvI zaMkA karanArane AcArya kahe che - A ayukta che. kemake sUtrokta vizeSaNano tiraskAra che. tethI "buddhanA grahaNathI asaMjJIno viccheda che. anizritanA grahaNathI asaMyatatvano viccheda thaze. niryuktiAkAra kahe che - * niyukti - 12 - madhukara samAna' e upamA pUrvokta dezalakSaNa jANavI. jema - caMdramukhI kanyA. ahIM "aniyatavRti nimitta" rU5 tulanA che. te ahiMsA pAlana mATe che. te AgaLa kaheze - * niryukti - 128, 129 - vivecana jema vRkSono samUha svabhAvathI ja puSpakalana svabhAvavALo che. tema nagara AdinA loko svayaM ja rAMdhavA - raMdhAvavAnA svabhAvavALA hoya che. munio bhramara jevA che. vizeSa e ke- svAmI AdithI je adatta che, te letA nathI. te ja kahe che - phUla svabhAvathI khIlela che, tenA rasane bhamarAo pIe che te paNa phUlane pIDAna pahoMcADIne. te ja prakAre gRhastha potAnA mATe karela arthAta udgamAdi doSa rahita odanAdinI suvihita zramaNo gaveSaNA kare che. teno upasaMhAra karatA kahe che - * niryukti 130 upasaMhAra eTale upanaya, jema bhamaro, bIjAne bIDA karyA vinA jIve che, tema sAdhuo paNa eTalA aMze tevA ja che. paNa je te baMnemAM bheda che, te sUtrakAra kahe che nANA piMDayA daMtA - aneka prakAranA abhigraha vizeSathI pratyeka ghera A5 A5 grahaNa karIne, AhAra piMDane letA te nAnApiDa. athavA aMtadhAMta Adi, temAM rata udvega sahita, dAMta - iMdriya damanathI. A baMnenuM svarUpa pUrve tApamAM pratipAdita karela che. chatAM dAMtano viroSa artha, te - iryA AdithI samita. te kahe che - * niyukti - 131, 132 - jema ahIM ja A adhyayanamAM bhramara mAphaka eSaNA samitimAM yatna kare, tema iryAdimAM paNa tathA sarva sAdhu AcAramAM varte. basa ane sthAvara jIvonA hitamAM pAramArthika sAdhuo yatna kare. bIjA A gAthAnA chellA be padane nigamanamAM vyAkhyA
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1} - 5 kare che, te suMdara nathI. tethI kahe che. A upasaMhAra vizuddhi samApta thaI. have nigamanano avasara che. te sUtramAM batAve che. nigamana eTale dvArano parAmarza. tenA vaDe sAdhu kahevAya. je prakAra vaDe te bhramara samAna che. nigamana artha ja kahe che - * niryukti - 133, 134 - tethI dayA Adi guNomAM susthita, Adi zabdathI satya vagere levA. bhamarA mAphaka a-vadhanI vRtti vaDe, sAdhuo sAdhe che. (zuM?) pradhAna maMgala rU5 dharma. have nigamana zuddhi kahe che - (zaMkA) caraka parivrAjaka Adi dharmane mATe udhata thaI viyare che. tethI teo paNa sAdhu kahevAya? (samAdhAna) teo pRthvI Adi cha kAyanA ane vadhamAM prayatnazIla nathI. tema tevI vAto batAvanArA Agamane mAnatA nathI, karatAM nathI kemake parijJAnano abhAva che. te nIce paNa batAvela che, vaLI - * niyukti * 135, 136 - teo udgamAdithI zuddha AhAra karatAM nathI. Adi zabdathI utpAdana Adi doSa rahita paNa jANavuM. bhamarAnI mAphaka jIvonA anuparodhI chatAM traNa gati vaDe gupta nathI. jyAre sAdhuo nityakALa traNaguNizI gupta che, tevo teo nathI. kemake temane tevuM parijJAna nathI. tethI teo sAdhu nathI. sAdhuo ja sAdhuo che. kemake - kAyA, vacana, mana ane pAMca iMdriyone dame che. kAyA vaDe susamAhita hAtha-pagavALA rahe che ke cAle che. vacanathI niprayojana bolatA nathI. manathI akuzaLa manano nirodha ane kuzaLa mananI udIraNa kare che. i-aniSTa viSayamAM rAga-dveSa na karIne pAMca iMdriyone dame che. pAMcanI saMkhyA, sAMgaparikalpita 11- iMdriyanA viyachedane mATe che. sarva gaminA pAlanathI brahmacaryane pALe che. kaSAyonuM saMyamana kare che. * niyukti - 137 - vivecana pUrvokta svarUpavALA tapamAM udhata, te kAraNe A sAdhunuM saMpUrNa lakSaNa kahyuM. kemake A prakAre ja sAdhuo apavargane sAdhe che. tethI sAdhune ja sAdhu kahyA, caraka Adine nahIM. - o" A pramANe daza avayava kahyA. tenA prayogane vRddhAvAyoM A rIte batAve che - ahiMsAdi lakSaNa dharma sAdhaka sAdhuo ja che. kemake sthAvara - jaMgama jIvone pIDA ApatA nathI. - *- ahIM jeo sthAvara - jaMgama jIvonA vinAzanA tyAgI che. te baMnemAM prasiddha evA puruSa mAphaka ahiMsAdi lakSaNavALA dharma sAdhaka joyA, te pramANe sAdhuo sthAvara-jaMgama jIvonA rakSaka e upAya che. tethI jIvarakSA vaDe ahiMsAdi lakSaNa dharmanA sAdhaka sAdhuo ja che, te nigamana che. - x-x have daza avayava vAkya vaDe sarva adhyayana niryuktikAra kahe che - * niyukti - 138 - vivecana - te avayavo pratijJAdi che. te A pramANe - (1) pratijJA - jJAna AzrI e pratijJA - te vacamANa svarUpA che. (2) vibhaktio - vibhAjana, teno ja viSaya vibhAga kahevo. (3) detu- jANavA yogya viziSTa dharmanA viSayane je kahe te (4) vibhakti -
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikalasutra-saTIka anuvAda tenuM vibhAjana te pUrvavatu (5)vipakSa-visadeza, sAdhya AdithI viparyaya. (6)praSeidya - vipakSano pratiSedha karavo te. (7) deNaMta - daSTa arcanA aMtane laI jAya te (8) AsakA - cAluvAtamAM zaMkAlAvavI te. (9) tapratiSedha- adhikRta AzaMkAno pratiSedha (10) nigamana - nizcita gamana, nizcaya karavo te. - *- teno vistAra prati avayava graMthakAra kaheze. * niyukti - 139 : vivecana dharma utkRSTa maMgala e pUrvavat pratijJA che. A pratijJA zuM che? Ama vacanano nirdeza che. Apta - vizvAsapAtra. te saMpUrNa rAgAdinA kSayathI thAya che. kahe che - Agama te Ama vacana che. doSakSayathI tene Ama kahevA. vItarAga asatya vAkya na bole. temanuM vacana ne Ama vacana, teno nirdeza. (zaMkA) A Agama vAkya che, pratijJA nathI. (samAdhAna) vipratipadanA saMpratipatinA nibaMdhanApaNAthI te ja pratijJA che. athavA pAThAMtarathI te sAdhyavacana nirdeza che. sAdhIe te sAdhya, bolIe te vacana. artha eTale jenAthI te ja bolAya. sAdhavAnuM te vacana eTalaeN sAdhyavacana ke sAdhyArtha. teno nirdeza te pratijJA. have bIjo avayava kahe che - te adhikRta dharma A ja jinamata - te monIndra pravacanamAM che. paNa kapilAdi matomAM nathI. kemake te pratyakSa ja prApta thAya che. vastrAdithI na gALela ghaNAM pANI AdinA upabhogamAM rakta parivrAjaka prANIno ghAta karanArA che, temane dharma kyAMthI? graMtha vistAra bhaye vadhu kahetA nathI. - - - have trIjo avayava kahe che - * niryukti * 140 : vivecana devothI pUjita te sUrapUjita devanA grahaNathI iMdrAdi paNa levA. hetu pUrvavatuM. A vAkya hetvartha sUcaka che. hetu - surendrAdinA pUjitatvathI jANavuM. AnI ja siddhi batAve che. dharmamAM he, jemAM rahe te sthAna athavA sthAna eTale Alaya. A dharmasthAnamAM rahela. - x x- uttama evA dharmasthAnamAM rahelA sAdhuo devendro vagerethI pUjAya che. - - have cotho avayava kahe che - hetu viSaya vibhAga kathana, dharmasthAnamAM koNa rahe che? nirUpativALA. upafdha - kapaTa, mAyA, chA e paryAyo che. A krodhAdi upalakSaNayuktA che. sarve kaSAyothI jeo nIkaLI gayA che te nirUpadhaya - niSkaSAyI. te pRthvIkAyAdi jIvone na pIDavA vaDe, tapa ane yAtri vaDe jIvone duHkha na detA pote jIve che - prANa dhAraNa kare che; te ja dharma sthAna sthita jANavA, bIjA nahIM. have pAMcamo avayava - * niryukti - 101 - vivecana - vipakSa te pAMcamo avayava, te pratijJA ane vibhaktithI ulaTo jANavo. jina - tIrthakara, temanuM vacana - Agama lakSaNa, temAM pradviSTa - aprItine TuMkamAM kahe che - x- zvazura - loka prasiddha che. Adi zabdathI pitA vagere levA. jene dharmamAM ci nathI, te adharma rucivALA. api zabdathI dharmarucika paNa maMgala buddhi vaDe ja loko prakarSathI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 name che. ahIM Adha be pratijJA ane tenI zuddhi, te vipakSa - sAdhya vastuno viparyaya, te vipakSa. temAM adharmarucIne paNa maMgala buddhithI loka praName che. AnA dvArA pratijJAvipakSa kahe che. teomAM adharma jUdo paDato nathI. jina vayananA dveSI tenA vaDe tenI zuddhi temAM paNa hetu prayoganI vRttithI dharma siddhi che. * niyukti - 142 vivecana (saMkSepamAM) baMnenuM pUraNa te dvitIya dvaya - hetu ane tenI zuddhi. te pUrvokta benI apekSAe bIjuM kahevAya. teno A vipakSa - ahIM yajJa kartA paNa devo vaDe pUjAya che. yajJa karanArA maMgaLarUpa nathI, jo ke teo devothI pUjAya che. temanuM devothI pUjAvuM te akAraNa che. A hetuvipakSa che. ityAdi - x + . have udAharaNa vipakSa - buddha, kapila Adi paNa devothI pUjAyelA kahevAya che, eTale devo temanI AjJA mAne che, A jJAnapratipakSa che. - X - * - * - * - * - * * * * (vAdinI zaMkA ane tenA uttara dvArA pratijJA Adi dareka vipakSa kahyo, have pratijJA vagereno vipakSa pAMcamo avayava banAve che -) * niryukti - 143 vivesana e ja pramANe A ja pramANa aMga lakSaNavALA pratijJA cArano vipakSa pAMcamo avayava che. (prazna) dRSTAMtano vipakSa ahIM kahyo che ja. chatAM cAranuM che ema kema kahyuM? (uttara) hetunuM sapakSavipakSa vaDe anuvRtti vyAvRttipaNAthI dRSTAMta dharma che. teno vipakSa tenA aMtarbhAvavALo hovAthI nirdoSa che. have chaThTho avayava kahe che - "vipakSa pratiSedha' te kaheze. A pramANe sAmAnya kahIne have pahelAM be vipakSano pratiSedha kahe che . vivecana - 93 * niyukti - 144 sAtA vedanIya karma che. samyaktva te samyakdbhAva. samyakatva mohanIya karma ja che. jemAM puruSaveda mohanIya, jenA vaDe hasAya teno bhAva te hAsya mohanIya. jenA vaDe ramaNa karAya te rati - krIDA hetu te ratimohanIya karma ja che. zubha Ayu - zubha nAma - zubha gotra, zubha tIrthaMkarAdi saMbaMdhI nAmagotra karmamAM paNa zubha, tIrthaMkarone ja hoya che. tethI kahe che - tIrthaMkarAdine ja zubha yazo-nAmAdi hoya che. tathA ucca gotra vaDe zubha paNa temane ja hoya che. dharmanuM ke dharma vaDe phaLa te dharmaphaLa, A ahiMsAdi jinokta dharmanuM ja phaLa che athavA ahiMsAdi vaDe jinezvarokta ja dharma vaDe ja A phaLa maLe che. A badhuM sukha hovAthI hita che. tethI te ja dharma parama maMgala che. eTale sAdhune namaskAra karavo te maMgala jANavuM, te pramANe jenAthI hita thAya te maMgala pUrvokta dharma vaDe ja jANavuM. paNa jinavacana bAhya zvazurAdi maMgalarUpa na levA. - (zaMkA) maMgala buddhi vaDe ja loko name che, te kevI rIte? (samAdhAna) maMgala buddhithI govAlaNa Adi avivekane kAraNe bhale name. paNa tethI mokSanA nizcaya rUpa maMgala na thAya. jema koI akSI rogIne be caMdra dekhAya chatAM prAjJa puruSa cakSuthI be caMdranI pratIti svIkAratA nathI. - 4 - 4 - A pramANe pahelAM benA vipakSano pratiSedha
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 dazavaikAlikamUlasUba-saTIka anuvAda karIne have hetu, tatkRddhino vipakSa - pratiSedha kahe che - niyukti - 145 - vivecana jemaNe pAMca iMdriyo jItI nathI, teoja evuM bole che tathA kapaTa sahita varte che. te mAyAvI bIjAne ThaganAra che. teo pAse vastrAdi aneka prakAre parigraha varte che. te mahA parigrahI che. teo prANIno vadha kare che. te yAjJiko je pUrvokta ajitendriya Adi doSathI duSTa ane yajJayAjaka che. teo jo pUjAya che to baLato agni paNa ThaMDo thavo joIe, paNa te kadI ThaMDo thato nathI. AkAzamAM kamaLanI mALA thavI joIe, paNa tema nathI thatuM jema jeno atyaMta abhAva che, te thAya nahIM, tema ja yajJa karanAra pUjAya te paNa azakya che. kadAca kALanA durguNathI koI avivekIthI yajJa karanAra pUjAya to paNa maMgaLa paNAnI siddhi na thAya. - x- nirmaLa buddhivALAnI ja pravRtti satyapaNAne pamADe che. paNa temanI asatya vastumAM jANI joIne sAcI pravRtti na thAya. tethI vizaddha baddhika surendra Adi to ahiMsAdi lakSaNavALA dharmane ja pUje che, yajJa bAjIne nahIM. e rIte deva-dAnavAdi pUjita dharma ja utkRSTa maMgala jANavo. A hetu tathA tenI vibhakti, teno vipakSa pratiSedha ahIM na kahyo hovA chatAM prakaraNathI jANI levo. - *- have daSTAMtano vipakSa pratiSedha kahe che - * niryukti - 146 - vivecana baddha, kapila Adi upacAra vaDe kiMcita atIndriya kahe che tethI te pUjAne cogya thatAM nathI, paraMtu jinezvara to paramArthathI sarvajJatva Adi asAdhAraNa guNa yukta hovAthI pUjAne yogya che. A dRSTAMtano je vipakSa teno niSedha karyo. A chaThTho avayava che, "tu' zabdathI A anaMtarokta badho pratijJAdi vipakSa pratiSedha pAMca prakArano chatAM eka ja che. chaThTho avayava kahIne have sAtamo avayava daSTAMta nAme kahe che - * niyukti - 147 - vivecana pUjAne yogya mATe arahaMta, karma pharI na uge mATe aruhaMta. daSTAMta che te saMbaMdha che. tenA mArgamAM janAra eTale tenA kahelA mArge vartavAno jemano AcAra che. te sAdhuo samyagadarzanAdi yogathI mokSane sAdhe che, te dehAMta che. te sAdhuo agadveSa sahita cittavALA jANavA. zuM teo paNa daSTAMta che? hA, ahiMsAdi gaNa yukta hovAthI te che. vaLI gRhasthoe potAnA mATe banAvelo AhAra teo zodhe che. paNa na rAMdhavA, na raMdhAvavA vaDe AraMbha karavAnI pIDA rahita teo che. e pramANe be prakAre daSTAMta kahyo. A daSTAMta vAkya che. te saMskArIne kahevuM. arahaMta Adi vat sAdhuo pUjAya che. have AThamo avayava kahe che - * niryukti - 148- vivecana te daSTAMtamAM AzaMkA thAya ke "sAdhune uddezIne koI kahe ane koI bALakone AzrIne saMdhe to gRhasthane doSa lAge ke kema? A viSama daSTAMta che. vastutaH raMdhAvavA upara jo AjIvikA karatA hoya to nirdoSa vRttino abhAva thaI jAya, tema ame pUrve
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 - 5 kahyuM che. sAdhu nirdoSa ja zodhIne le. have navamA avayavamAM comAsAnuM ghAsa, tenA pratiSedhamAM bhASyakAre pUrve kahela che, tethI kahetA nathI. have chello avayava kahe che - * niyukti - 149 - vivecana tethI deva manuSyathI pUjavA yogya che. mATe tenA pUjyapaNAthI maMgaLa rUpe haMmezAM pUrvokta avayava che. te pratijJA hetu - pratijJA vacana batAve che. A bIjA daza avayava kahyA. tenI joDenA avayavonA sAdhana ziSyanI apekSA vaDe vizeSa pratItijanaka thAya tema batAvavA. A anugama kahyo. havenayo kahe che te nagama, saMgraha Adi sAta bhede che. tenuM varNana AvayakamAM pradarzita hovAthI ahIM vistAratA nathI. ahIM sthAnanA azUnyArthe saMkSepathI jJAna ane kriyA naya kahe che. jJAnanayavALA batAve che - * niyukti - 15 - vivecana samyapha rIte jANyA pachI upAdeyane grahaNa karavuM joIe. heya ne grahaNa na karavA joIe. ca zabda ubhaya grahaNa karavA yogya ane ayogyanA jJAtatvanA anukarSaNArthe che. te upekSaNIya ke samuccayArthe che. evuM kAra avadhAraNArthe che. teno A pramANe vyavahita prayoga jANavo - jJAta ja grahItavya, agrahItavya tathA upekSaNIya arthamAM che, ajJAta nahIM. arthamAM Aloka ane paraloka saMbaMdhe che. temAM aihika grahItavya che. te samyagu darzanAdi. agrahItavya te mithyAtva Adi, upekSaNIya te vivekSAthI amyudaya vaDe Adi che. te arthamAM yatna karavo. AnA vaDe anukramathI A loka ane paralokanA paLa vAMchaka jIve yatna karavo. - 8 - - 4 - ityAdi - 4- - sArAMza e ke jJAna ja mukhya che. je jJAna vaDe tIrthakara, gaNadharAdie agItArthane vihArAdi kriyAno paNa niSedha karyo che. ityAdi - x x- pahelAM kSAropazamika jJAna batAvyuM. kSAyikane AzrIne paNa tenuM ja viziSTa phala sAdhanapaNuM jANavuM. - ukta tarko rajU karIne jJAnavAdI jJAnanaya siddha kare che. vacana kriyA to tenAM kAryapaNae tene AdhIna hovAthI te icchato nathI. ArIte jJAnavAdI kriyAne sAdhAraNa mAnIne tene icchato nathI. e pramANe jJAnanaya kahyo. have kriyA nayano avasara che. tenuM darzana A che ke -kriyA ja pradhAna che. Aloka - paralokanI phaLawAminuM kAraNa che. te kahe che * niyukti - 151 - vivecana kiyA nayanA darzana anusAra - jJAtamAM grahItva ane agraNItavya baMnemAM Aloka - paralokanI phaLanI prApti arthe prayatna karavo. kemake pravRtti Adi lakSaNa prayatna sivAya jJAnavaMta paNa icchita arthanI prApti karI zakato nathI. bIjA paNa kahe che ke- puruSane kriyA ja phaLadAyI che. jJAnane phaLa denAra mAnela nathI. jema strI - bhakSya - bhogano jJAtA mAtra jJAnathI sukhI thato nathI. AlokanA phaLa prApti atha vaDe paNa kriyA ja karavI joIe. maunIndranA pravacanamAM paNa e pramANe ja kahevAyela che - - 4
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda - X- *- arihaMta bhagavaMtane paNa kevaLajJAna pachI paNa sarva karma nAzaka pAMca dhruva cAkSaranA uccAraNa mAtra kALanI sarva saMvara rUpa kiyA te cAstri kiyA jyAM sudhI na maLe tyAM sudhI mokSa nathI. tethI A loka paralokanA hitane mATe kriyA ja mukhya thI. A nayavALo kriyAne ja pradhAnapaNe icche che. - have AcArya ahIM jJAnanaya ane kiyAnayane jUdAM batAvIne potAnA pakSanI sthApanA kare che. * niryukti * 15ra - vivecana muLanAyo ane tenA bhedo dravyAstika AdinI sAmAnya ja,vizeSa jake ubhayathI ja apekSA rahita paNe baMnenuM varNana karAya che. athavA nAmAdi naya - koNa zuM yogya vasta icche che te sAMbhaLIne sarvanayathI saMmata evuM vacana yAtri guNamAM rahelo sAdhu te badhAM nayone apekSApUrvaka bhAvaviSayaka nikSepAne icche che. * niryukti - 153 * dramapupikA niryukti saMkSepathI jinezvara tathA cauda pUrvI e varNavelI, te vistArathI ahIM kahI. muni dIparatna sAgare karela adhyayana-1 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhya re bhUmikA adhyayana - 2 - "zrAmApaka" che - - - - - - - - - drumapupikA adhyayanI vyAkhyA karI. have "zrAmAsvapUrvaka adhyayana AbhIe chIe. teno A saMbaMdha che - anaMtara adhyayanamAM dharma prazaMsA kahI, te ahIM jinazAsanamAM ja che. paNa ahIM te dharmano svIkAra karatAM, navA sAdhune dhRti na rahe to saMmoha thAya, tethI dhRtivALA thavuM joIe. kahyuM che - "jene dhRti che, tene tapa che, jene tapa che tene sugati sulabha che. je dhRti vagaranA che, temane tapa paNa durlabha che." A saMbaMdhathI AvelA A adhyayananA cAra anuyogadvAro pUrvavat. temAM nAma niSpanna nikSepa kahe che. * niryukti - 153, 154 - vivecana zrama sahana kare te zramaNa, teno bhAva te zrAmasya. tenuM kAraNa te zramaNyapUrva. te jazrAmasthapUrvaka e saMDAmAM ka lAgyo. zrAmasmanuM kAraNa "dhRti" che. te sAdhupaNAnuM mULa che. A adhyayana tenuM pratipAdaka che. tethI prAmANyapUrvakano nikSepo - nAma niSpanna thAya che. - x x-zrAmANyapUrvaka A sAmAnya che ane prAmANya ane pUrva e vizeSa che. te kahe che - zrAmAsyanA cAra ane pUrvakanA 13 - nikSepA thAya che. nipAne varNavi che ahIM "zramaNa' vaDe adhikAra che. nikSepa cAra prakAre che. temAM nAma ane sthApanA pUrvavat jANavA. dravya zramaNa be bhede - AgAmathI ane noAgamathI. AgamathI jJAtA paNa anupayukta hoya. noAgamacI jJazarIra bhavya zarIra tavyatirikta abhilApa bhedathI Drama vata jANavuM. - x-bhAvazramaNa paNa be bhede che- AgamathI jJAtA upayukta, noAgamathI astrinA pariNAmavALA sAdhu. tethI bhAvathI saMyatane zramaNa kahyA, * niyukti - 155 thI 158 * vivecana zramaNanuM svarUpa kahe che - (155) pratikULa hovAthI jema mane duHkha gamatuM nathI. tema ja badhAM jIvone duHkha pratikULa che. ema jANIne na svayaM haNe, na bIjA pAse hasAve, na haNatAMne anumode. A pramANe tulya jANe (sama aNAli) te zramaNa. (156) vaLI badhAM jIvo upara tulya mana hovAthI koI pratye dveSa ke prema nathI, tethI ama mana che, te bIjo paryAya kaho. (157) tethI zramaNa jo sumana hoya dravya manane AzrIne, ane bhAvathI ja pApa manavALo na hoya. AnuM phaLa batAve che - te svajanamAM ane lokomAM sama hoya, mAnaapamAnamAM sama hoya. (158) sarpanI jema bIjAe karela bilamAM rahenAra, AhAramAM svAda sahita ane saMyama eka daSTivALo hoya, parvatanI jema parISaha rUpI pavanathI na kaMpato. aninI jema tapa ane tejathI pradhAna ane tRSNA diva8 sUtrArthamAM avama. eSaNIya azanAdimAM avizeSa pravRtti, gAMbhIrya ane jJAnAdi rahenAkaranvathI sAgara jevA. tathA svamaryAdAne na atikramatA. AkAzatalanI jema badhe nirAlaMbI. vRkSa samUha mAphaka apavarganA phalAthI jIvone
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda phaLa, pakSIne Azraya ane vAMsalA tathA caMdanamAM samAna daSTi. aniyata vRttithI bhramara jevA. saMsAranA bhayathI udvigna hovAthI mRga samAna. badho kheda sahevAthI dhAraNi samAna, jalaruha (kamaLa) mAphaka kAma ane bhogothI utpanna chatAM kAdava ane pANIthI urdha rahetA. dharmAstikAyAdi lokane AzrIne vizeSathI sUryanI jema prakAzaka. apratibaddhavihArItvathI pavana jevA. AvA guNavALAne zramaNa kahevAya che. * prakSepa gAthA - 2- vivecana sAdhue viSa samAna thavuM, viSamAM badhA rasono aMtarbhAva che, te rasano koI anubhava na le. mAna tyAgathI namra hovAthI tiniza - netara jevA thAya. vAyu samAna, vetasa samAna thavAthI - krodhAdi rUpa viSathI abhibhUta jIvonA te bhAva dUra karavAthI, evuM saMbhaLAya che - vetasa pAmIne sapoM biSa rahita thAya che. karNikAra puSpavata azuci gaMdhanI apekSAthI nirgabdha, utpala mAphaka svAbhAvika dhavalatA ane sugaMdhItva, - - naTanI mAphaka te-te prayojanomAM tevo tevo veza karIne, kukaDAnI samAna saMvibhAga zIlatAthI, - 4 - darpaNasama nirmaLatA yukta, taNAdimAM anavRttithI pratibiMba bhAvavALA - *-- zramaNe AvA prakAranA thavuM joIe. A koI anya kartAnI gAthA che. have paci kahe che* niryukti - 159 - vivecana prakarSathI varjita eTale AraMbha parigrahathI dUra te pravajita. * * dravya ane bhAvathI gRha rahita, vrata- te jene hoya te pAkhaMDI - - je tapane care che te caraka, jene tapa che tApasa, bhikSaNazIla te bhikSa athavA ATha prakAranA karmone bhede che te bhikSa, cotaraphathI pApanA varjana vaDe cAle te parivrAjaka - 4- bAhya vyaMtara graMtha sahita te nigrantha, ekIbhAvathI ahiMsA AdimAM prayatnavAnuM te saMyata. parigraha rahita te mukA. A badhAM zramaNa zabdanA paryAyo che. * niryukti - 160 - vivecana tI- saMsAra samudrathI taryA. trAtA - rakSaNa kare che, dharmakathAdi vaDe saMsAranA duHkhothI bacAve. sagAdi bhAvarahitatvathI dravya, dravavuM - tevA tevA jJAnAdi prakArane prApta thavuM. kSamA kare te kSAMta * krodha vijayI. e pramANe iMdriyAdinA damanathI dAMta. virata prANAtipAtAdithI nivRtta. snehanA parityAgathI rUkSa. saMsArathI taravAnA arthavALo hovAthI tIrArthI. athavA samyakvAdi prAptithI saMsAranI hada bAMdhavAthI tIrastha. A badhAM zramaNanA nAmo che. "zramaNa' zabda kahyo. have pUrva zabda - 13 bhede nikSepa che. * nikti - 161 - vivecana nAma ane sthApanA sugama che. dravyapUrva - aMkuza pUrve baja, dahIM pahelA dUdha, ityAdi. kSetrapUrva- yavanA kSetrathI pUrve zali kSetra che. -x- kAla pUrva - zarada pahelA varSA, sabi - divasa, AvalikA - samaya vagere. dikapUrva - A rUcakanI apekSAe che.
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 adhya0 2 bhUmikA sAkSetrapUrvam - sUryodayane prajJApakapUrva - prajJApane AzrIne je sAme hoya te pUrvadizA. pUrvapUrva - cauda pUrvomAM paheluM, te utpAdakapUrva. e pramANe prAbhRta - atiprAbhRtamAM paNa yojavuM. bhAvapUrva - Adha bhAva, te dayika nAma niSpanna nikSepa kahyo. have sUkAlApaka niSpanna nikSepano avasara che, ityAdi - x- 4- sUtra kahe che - * sUtra - 6 je kAma bhoganuM nivAraNa na karI zake, te saMkalpane vazIbhUta thaIne pagale-pagale viSAda pAmato. grAmazvanuM pAlana kaI rIte karaze. * vivecana - 6 ahIM saMhitAdi kramathI baghAM sUtronuM vyAkhyAna karatAM graMtho vadhI jAya, tethI sUtranA parijJAna saMbaMdhI bhAvArtha mAtra kahe che - temAM paNa huM keTalo? kayAre? kevI rIte? ityAdi Adezya pAThAMtara che. tene choDIne je dekhAya che. te ja varNana karuM chuM. je kAmone nivArato nathI. te kaI rIte? kayA prakAre? sAdhupaNAne kahe. jema prajAnuM rakSaNa na kare te rAjA na kahevAya tema je kAmone na roka - na nivAre te sAdhu na kahevAya. - temAM kAraNa kahe che - kAma ne na rokavAthI indriyAdi aparAdha padanI apekSAthI pagale pagale viSAda pAmato kemake aprasta adhyavasAya rUpa saMkalpane vaza varte che. ahIM bAkInA padArthone choDIne kAma padArthanI heyapaNe upayogIpaNAthI pahelAM tenuM svarUpa kahe che - * niryukti - 12, 163 * vivecana nAmakAma, sthApanAkAma, dravya kAma ane bhAvakAma, ca zabda svagata anekabhedanA samuccamArge che. kAmano nikSepa cAra bhede thAya che. temAM nAma, sthApanAne choDIne dravya kAmanuM pratipAdana kare che - zabda, rUpa, rasa, gaMdha, sparza e pAMca mohodayAbhi bhUta jIvo vaDe icchAya che te kAma che mohodayakArI je dravyo- saMghATaka, vikaTa, mAsAMdi che, te paNa madanakAma nAme bhAvakAmanA hetu paNAthI dravya kAma che. have bhAva kAmane kahe che - te be bhede che, icchAkAma ane madanakAma. temAM koSaNA te icchA, te ja cittanA abhilASarUpathI kAma te icchA kAma, mada karAve te madana - te vicitra mohoya che. te ja kAma pravRttino hetu hovAthI kAma te madanakAma che, * niryukti - 164, 165 - vivecana icchA-prazasta ane aprazasta be bhede che. temAM prazasta te dharmecchA ane mokSecchA che. aprazastA be bhede - yuddhacchA ane rAjyacchA che. icchAkAma karyuM, have madanakAma kahe che - madana kAma baMnenuM nirUpaNa karIe. te kayo che? vedopayoga. veda - je vedAca te veda - strI veda Adi, teno upayoga - teno vipAka anubhava. bIjA kahe che - teno vyApAra. jemake strI vedanA udayathI puruSanI prArthanA kare che, ityAdi. te madanakAmano ahIM adhikAra che. tIrthakara, gaNadharo tethI madanakAmane kahe che - te lakSaNa A pramANe jemAM prANI baMdhAya-viSIdAca te viSaya- zabdAdi, tethI sukha prAptimAM Asakata.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda te jIva, tenA bIjAM vizeSaNo kahe che. jeno parivAra abudhajana hoya eTale akalyANa karanArA mitra, parijana jenAM hoya. AnA vaDe bAhya viSaya sukha prasakti hetuM kahe che. rAga - viSayAsakta, pratibaddha - vyAsa. AnA vaDe viSaya sukha prasakti hetu kahe che. teno bhAvArtha che. teno parivAra mUrkha che ane pote kAmamAM rAgI che. tethI te viSayasukha prasakta kahyo. tenA pratyenIkapaNAthI jIvane dharmathI kumArge dore che. - - - * niryukti - 166 - vivecana A kAma nA bIjAM paNa nAma che. kevA? kAma te roga che, ema paMDito kahe che. kemake icchato prANI kharekhara rogone vAMke che. ahIM kAraNamAM kAryano upacAra che. have sUtra sparzika niyuktino uttarArdha kahe che. * niryukti - 167, 168 - nAmapada, sthApanApada, dravyapada e cAra pada . te pratyeka pada aneka prakAre che. avayavArthamAM have dravyApada kahe che - AkuTTika eTale rUpiyo. jema uparathI ane nIcethI paNa mukha karIne kuTA che. utkIrNa- patthara AdimAM nAma padi otare che. tathA bakulAdi puSpa saMsthAna, mATInAM lIbA karIne temAM pakAve. pachI temAM mINa reDe, to mINanAM phUlo thAya che. A upaneya che. paspvacca- vIMTALelA vastranI maMgAvalI rUpa, - X-, grathita * guMthelI, veSTima - puSpamaya mugaTa rUpa. - - saMghatya - kaMcukAdi. che - patracchedAdi. tApaNAthI dravyapada che. have bhAvapada kahe che - * niryukti - 169, 100 - bhAvapada be bhede che - aparAdhanuM hetubhUta pada te aparAdha pada - iMdriyAdi vastu. ca zabda aneka bheda sUcaka che. vyavahita upanyAsa thakI noaparAdha pada che. te be bhede che -mAtRkApada ane nomAtRkApada temAM mAtRkApada te mAtRkA akSara ke mAtRkAbhUta ke mAtRkApada. jemake daSTivAdamAM - "udhdhane i vA" ityAdi. nomAtRkApada have kahe che - te be bhede che - grathita ane prakIrNaka. gracitano paryAya racita ane baddha che. tenAthI bIjuM te prakIrNaka athata prakIrNaka kathA upayogI jJAnapada. grathita gadha Adi cAra bhede che. prakIrNaka aneka prakAre che. have grathita * niryukti - 171 thI 105 - gadha, pada, gesa ane caurSa e cAra prakAre gracita pada che. A prakAre ja graMtharacanA thAya che. A dharma, artha, kAma vaDe samutthAna arthAt te viSayapaNAthI utpatti che. tethI te trisamutthAna che. sarva - saMpUrNa. (zaMkA) jo uparanA traNa mATe graMtharacanA hoya to mokSa samutthAna mATe gadhAdi racanAno abhAva thaze. (samAdhAna) nA, tema nathI. kemake mokSa samutthAna dharma samutthAnamAM aMtabhava thAya che. dharmanuM kArya mokSa che. athavA A trisamutthAnane laukika lakSaNa ja levuM. e pramANe lakSaNajJa kavio kahe che. have gadha lakSaNa kahe che- madhura eTale sUtaka, artha, ubhaya vaDe sAMbhaLanArane. hetuniyukti - upapati sahitano krama. gracita - anupUrvIe baddha. apAda - viziSTa
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 - 6 chaMdo racanAyogathI pAdavarjita. virAma - avasAna. tenAthI yukta arthathI paNa pAThathI nahIM. - x x- kAvyagadha A prakAre jANavuM. have padha kahe che - sama, ardhasama ane viSama ema traNa prakAre kAvya che. konI sAthe sama che? pAda ane akSaro sAthe. cAra padano zloka tathA guru laghu akSaranI samAnatA che. bIjA kahe che - sama ane ardhasama eTale jemAM paheluM, trIjuM ane bIjAnuM cothuM samAna akSaravALuM te ardhasama ane cAre bAdamAM samAna akSaro hoya te sama. viSama eTale badhAM padomAM samAna akSara na hoya ema vidhijJo kahe che. have geya kahe che - taMtrI sama, tAla sama, varNasama, grahasana, layasama ema kAvya pAMca prakAre ja che. gavAya te gIta. ukata vidhi vaDe geya nAme che. temAM taMtrIsama - vINA Adi taMtrI zabdathI tulsa ane milita che. e pramANe tAlAdimAM paNa kahevuM. vizeSa e ke- tAla eTale hAthanI tALI, va. niSAda paMcamAdi, graha-ullepa, laya - taMtrI svana. temAM khUNethI taMtrI spezaya che, nakhathI anumUdAya che, temAMthI bIjA jevo svara uThe che, tene laya kahe che. have caurNa pada kahe che - jemAM artha ghaNo hoya te "abadula' che. ityAdi - x-x-x-x- grathita kahyuM, prakIrNaka lokathI jANavuM. noaparAdhapada kahyuM. have apasadhapada kahe che. * nikti - 16 * vivecana sparzanAdi iMdriyo, spazAdi viSayo, krodhAdi kavAyo, dhA-pipAsAdi parIpaho, asAtAjubhava vedanA, devAdi kRta upasargo A aparAdhapado che- mokSamArgaprati aparAdha sthAno che. jemAM - mokSamArgamAM A iDhiyAdi viM rUpa che. zuM badhAMne vighnarUpa che? nA, maMdabuddhika bALaka temAM baMdhAya che. buddhimAnano tenA vaDe ja saMsAra - kAMtArI tarI jAya che che. phullaka to pagale pagale saMkalpa vaza thaI duHkha pAme che. te kSullaka koNa che? koMkaNa dezamAM eka vRddha puruSe putra sahita dIkSA lIdhI. te bALaka te vRddhane atI iSTa hato. sIdAtA te bolyo- he pitA! huMkhullApage cAlI zakato nathI. vRddha tene pagarakhAM ApyA. pachI kahyuM paganA uparanA taLa ThaMDIthI phATe che, tyAre tene mojAM aA. mAthuM baLe che kahyuM tyAre mAthe oDhavA kapaDuM ApyuM. bhikSA levAna jaI zakuMkahetA, upAzrayamAM gaucarI lAvI ApI. e rIte pATa upara sUvA ApyuM, chuTathI muMDana karavA dIdhuM. prAsuka pANIthI snAna karavA dIdhuM, AcArya prAyogyavasvayugala ApyuM. e pramANe je-je mAMgyuM te ApyuM. koI divase kahyuM huM strIvinA rahI nahIM zakuM, tyAre vRddha tene upAzrayathI kADhI mUkyo. te saMkhaDImAM ghaNuM khAIne jIrNazI maraNa pAmyo. marIne pADo thayo. vRddha pitA cAritra pALIne devatA thayo. avadhi vaDe potAnA putrane pADo thayela joyo. pitA deve tene kharIdIne gADImAM joDyo. tene ghaNo ja doDAve che, te pADo bhAra sahana karI zakato nathI, tyAre paroNIthI vadhe che. pachI te deva, e badhAM ja vacano bole che. je te pADo putra paNe bolyo hato. te sAMbhaLIne te pADAne bahA-kApoha Adi karatAM jAti smaNa jJAna thayuM, asle Jain ... International
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 dazavaikAlika mUlasUtrasaTIka anuvAda deve tene pratibodha karyo. pADAe bhakta pratyAkhyAna karyuM. marIne te devaloke gayo. A pramANe pagale pagale viSAda pAmIne saMkalAne vaza thaI tiryacatvapAkhyo. tethI AvA aparAdha doSo varSavA. kevI rIte? 18000 zIlAMganA smaraNa nimitte. * niryukti - 117, 18 + vivecana 18ooo zIlAMgo ja che. zIla - bhAvasamAdhi lakSaNa. tenA aMgo - bhedo ke kAraNo, te zIlAMgo che. te jitezvara prarUpela che, te zIlAMganA parirakSaNa nimite te aparAdha padone choDe. have te 18000 zIlAMganA bhedone dazavi che - yoga, karaNa, saMjJA, iMdriya, bhoma, Adi, zramaNa dharmathI 18000 zIlAMganI niSpatti che. temAM yoga traNa bheda - kAyA, vacana, manathI. karaNa traNa bhede - karyuM, karAvavuM anumodavuM. saMjJA - cAra bhede - AhAra, bhaya, methuna, parigraha. Indriya pAMca bhede zrotra, cakSu, dhrANa, jillA, sparzana. bhomAdi - pRthvIkAyAdi pAMca, beiMdriya yAvat paMcendriya ane ajIvakAya te daza. zramaNArma-kSAMti, mukti, Arjava, mArdava, lAghava, satya, tapa, saMyama, ArkiMcana, brahmacaryavAsa. A sthAna prarUpaNA che. A 18000 zIlAMgonI yojanA karavI. jema ke - (1) huM kAyAthI AhArasaMjJAthI prativirata thayelo, zrosendriya saMvRtta, pRthvIkAya samAraMbhathI prati virata, kSAMtiguNa saMprayukta (viSaya na vAMchuM). e pramANe muktiguNa vALo bIjo gama cAvat daze gAma kahevA. temAM A rIte aMte yojavuM, tethI 18000 zIlAMga ratha thAya. yoga-3xkaraNa - 3 x saMjJA - 44 iMdriya - 5 pRthvIkAyAdi - 10 * zramaNAma- 10 = 18000. ukta AlAvAmAM kramazaH daza zramaNa dharma, pachI 10 pRthvI Adi, pachI, pAMca iMdriya e rIte AlAvA karatAM A bhedo prApta thaze. - * * mAtra A adhikRta sUtrokta uktavat zramaNyanA pAlana na karavA mAtrathI ja azramaNa nathI, paNa mAtra AjIvikA mATe ja dIkSA lIdhelo, saMkliSTa cittavALo, vyakriyA karato paNa te abhramaNa ja che - atyAgI ja che. kaI rIte? sUtrakAra kahe che - * sUtra - 3 - je (sAdhu) paravazatAthI vastra, gaMdha, alaMkAra, rIjhanI zastra ane Asana Adino upabhoga karatA nathI. te tyAgI kahevAtA nathI. * vivecana - 7 - cInAM zukAdi vastro, koSThapUTAdi gaMdho, kaTaka Adi alaMkAra, aneka prakAranI strIo, palaMka Adi zayana, Asana Adi. A badhAMne asvavaza hovAthI -parataMtratAthI je koIna seve, teTalAthI tene tyAgIna kahevA. te subaMdhuvatu tene zramaNa na jANavA. A subaMdhu koNa che? jyAre caMdragukhe naMdane kADhI mUkyo, te vakhate naMdanI putrIe caMdragupta prati sneha daiSTi karI. A kathA AvazyakAnusAra jANavI. yAvata biMdusAra sajA thayo. naMdane subaMdhu nAme amAtya hato. tene cANakya pratye dveSa hato. tenA chidro zodhato hato. koI divasa subaMdhue rAjAne kahyuM. jo ke tame amane dhana nathI ApatA, to paNa amAre tamAruM hita kahevuM joIe - tamArI mAtAne cANakyae mArI nAMkhI che. rAjAe dhAvamAtAne
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2! - 1 2 8 3 pUchyuM, teNIe hA pADI. rAjAe kAraNane pUchyuM. koI kAme cANakya rAjA pAse Avyo, sajAe sAme na joyuM. tyAre cANakya vicAre che ke rAjA roSAyamAna thayo che, have mAruM maraNa Avela che. putra pautrAdi mATe dhana ApI dIdhuM, temanA rakSaNArthe guma sthAnamAM saMtADI dIdhuM. eka patra lakhI dAbaDAmAM mUkyo. dAbaDo sugaMdhavALA oraDAmAM mUkI dIdho, jaMgalamAM jaI gokuLamAM iMgInI maraNa svIkArIne cANakya rahyo. -x-x- subaMdhu e cANakayanuM ghara joyuM. sugaMdhIvALA oraDAmAM dAbaDo joyo. te kholI patra vAMcyo - x-x- temAM lakhelake koIe A sugaMdhI cUrNana saMghavuM. jo saMdhyA pachI koIpaNa prakAranA viSayasukhane bhogavaze to avazya marI jaze. subaMdhue koI puruSane suMdhADIne zabdAdi viSaya bhogavAvatA te marI gayo. tethI jIvitano artha subaMdhu anicchAe sAdhu vat rahyo, paNa te asvastha- parataMtra sAdhumAphaka rahyo. paraMtu adhikRta sAdhu - mAtra vezadhArI hovAthI sAdhu na kahevAya. tethI te tyAgI paNa kahevAto nathI, kemake te sAdhunA guNathI yukta nathI. have sAdhu kone kahevo, te kahe che - sUtra - 8 - je kAMta ane kSaya bhoga prApta thAya to paNa te taraphathI) potAnI pITha pheravI le che ane svAdhIna rUpe prApta bhogono tyAga kare che, tene tyAgI kahevAya che. * vivecana - 8 - kAMta - kamanIya, zobhana. priya - aSTa. ahIM kAMta paNa kaMIka, koIne, koIka nimittathI apriya paNa hoya. kahyuM che - cAra kAraNe guNo nAza pAme, (1) ropathI, (2) pratinivezathI (3) akRtajJatAthI (4) mithyAbhinivezathI. tethI priya' vizeSaNa paNa mUkyuM. bhoga - zadAdi viSayone pAmIne, vivigha - aneka prakArothI, zubha bhAvanAdi vaDe pITha kare che - ati parityAga kare che. te samaye pote baMdhanathI baMdhAyelo na hoya, tema tyAgI paNa na hoya, paNa potAnA vazamAM ane svAdhIna evA ja bhogono tyAga kare che. gAthAmAM pharI tyAga zabdanuM grahaNa prati samaya tyAganA pariNAmanI vRddhine sUcave che. bhoga grahaNa saMpUrNa bhoganA grahaNa mATe che. athavA tyajelA bhoga pharI upanata - kAraNa na thAya te mATe che. tethI ja AvAne ja bharata Adi vat tyAgI kahyA che. (zaMkA) jo bharata ane jaMbU Adi chatAM bhogone tyAge tene ja tyAgI kahevAmAM A doSa thAya che - je koI bhIkhArI ke nirdhana Adi e dIkSA laIne bhAvathI ahiMsAdi guNayukta kAmayamAM prayatnazIla hoya tene zuM aparityAgI kahevA? (samAdhAna) teNe paNa agni, pANI, strI e gAma lokasAra ratnono tyAga karIne dIkSA lIdhI che. tenuM dRSTAMta kahe che - eka kaThiyArAe, sudhamAM svAmI pAse dIkSA lIdhI. te gaucarI jato tyAre loko tene saMka kahetA. te bALaka buddhithI AcAryane kahe che - mane bIje laI jAo, huM A
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlika mUlazasaTIka anuvAda saddha karI zakato nathI. AcArya e abhayane kahyuM. abhayakumAre kahyuM- tame vizvasana thaIne raho, huM lokone koI upAyathI nivArIza. mANaratnonI koTi sthApI, nagaramAM prikvoSaNA karAvI, loko bhegA thayA. abhaye kahyuM ke jo koI agni, pANI, rIno tyAga kare to huM tene A traNe ratnonI koTi ApI daiza. loko bolyA - A traNa vinA suvAkoTithI paNa zuM lAbha? abhaye kahyuM - to pachI "A bhikhArIe dIkSA lIdhI" tema kema kaho cho. nirarthaka dIkSA lenAre paNa A traNa koTi suvarNano tyAga kaya ja che ne? lokone pratIti thaI ke Arthahine paNa A traNa to tajela ja che ne! * sutra - 9 - samabhAvanI prekSAthI vicaratA evA sAlana mana kadAsa saMyamathI bahAra nIkaLI jAya to te sI ke kArAvastu mArI nathI ane huM teno nathI ema vicArI, tenA taraphathI potAno rAga raDI le. vivecana - 9 - te ja tyAgI potAne ane bIjAne tulyapaNe ja te sama, tA jenA vaDe dekhAya te daSTa vaDe badhAMne samapaNe joto cAle eTale guru upadezAdi saMyamayogamAM varte. temane paNa karmanI gati baLavAna hovAthI kadAcita mana bahAra jAya eTale bhogAvelA bhoganuM smaraNa thAya, abhukta bhogIne kutuhalathI mana calita thAya. arthAt saMyama yogathI bahAra nIkaLI jAya, tenuM dRSTAMta - koI rAjapurabahAra sabhAmaMDapamAM mato hato, dAsI pANIno ghaDo laI nIkaLI, rAjakumAre kAMkAthI ghaDo phoDyo. dAsIne raDatI joI teNe pharI kAMkaro pheMkyo. dAsIe vicAryuM ke rakSaka ja je luMTAro hoya to pokAra kyAM karavo? dAsIe mATIno kaThANa loMdo lagAvI kANuM baMdha karI dIdhuM ane cAlatI gaI. e pramANe sAdhunuM mana saMyamathI bahAra nIkaLe to te sAdhue prazasta pariNAma vaDe asata saMkalpa rUpa kine cAsTiArUpa jaLanA rakSaNa mATe baMdha karI devuM. kevA AlaMbanathI? jenI suMdaratAnI moha utpanna thayo hoya, tenA saMbaMdhI vicAravuM ke - "teNI mArI nathI" kema ke dareka potAnA kamanA phaLa bhogave che. ema samajI rAgane nivAre ane tattvadazI hoya to paramArtha samajIne pApathI pAcho khase. * * - eka vaNika putra hato, te cIno tyAga karI sugapATha moTe gokhe che. paNa tene thayuM ke teNI mArA upara sagavALI hatI, huM tene zA mATe choDuM sAdhuvezamAM upakaraNa sahita ghera javA nIkaLyo. sI pANI levA taLAve sAvI, tyAM te ubho rahyo. sI zrAvikAbanI hatI, IkSA levA icchatI hatI. strI oLakhI gaI, sAdhunathI oLakhate, teNe TInI pRcchA karI, dakSA choDavI che tema jaNAvyuM. zrI vairAgyavAna hatI, te jUThuM bola ke te A to bIjA sAthe gaI. sAdhune thayuM ke bhagavaMte satya ja kahyuM che "te mArI nathI, huM tene nathI." ema parama savega pAmyo ane bolyo ke huM pAcho pharuM chuM. pachI e zIkhAmaNa ApI ke jIvita anitya che, kAma-bhoga nAza thanArA che
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ _ 95 2 - 9 ityAdi kavAlI pragama dharma samajAvyo. sthira thayo AcArya pAse karI pravajyA grahaNa karI sthira thayo. A pramANe AtmAne sAdhue sthira karavo joIe. e pramANe aMtara mananA nigrahano vidhi kahyo. paNa te bAhya vidhi sivAya karavo zakya nathI, tethI tenuM vidhAna batAve che - * satra - 1 - AtApanA le, sukumAratAno tyAga kara, kAma bhogono atima kara, du:kha haNe ja ratikAta thaze. hepabhAvanuM chedana kara, rAgabhAvane dUra kara. ema karavAthI te saMsAramAM sukhI thaIzA, * vivecana - 10 saMyamanA gharamAMthI mana nIkaLI na jAya te mATe (guru ziSyane kahe che -) tuM AtApanA kara - *- uNodarI Adi kara, AnA vaDe zarIranI utpanna doSano parihAra karavA kahe che, tathA sukumArasvano tyAga kara, AnA vaDe ubhaya samutya doSa parihAra kahyo. kemake sukumArasvathI kAmecchA pravarte che ane strIone prArthanIya thAya che. A pramANe ubhaya AsevanathI "kAma"nuM ullaMghana kara. kemake ullaMghanathI teTaluM ja du:kha thaze. kemake "phAma'no duHkha sAthe saMbaMdha che. have 'kAma' ullaMghana vidhi kahe che - heSane cheda, saga dUra kara. kaI rIte? samyam jJAnabaLathI ane vipAka - AlocanAdi vaDe. zabdAdi viSayo ja kAma che. eNma kasvAthI phaLa zuM? sukhI thaIza. kyAM? saMsAramAM. mokSa na pAma tyAM sudhI sukhI thaIza.bIjA saMparAno artha parISaha, upasarga kare che. saMyamagRhathI mana na nIkaLe mATe ciMtave ke - * sUtra * 11 thI 14 - (11) agadhana kULamAM utpanna sarSa prajavalita dusaha agnimAM kUdI jAya che, paNa vamana karela viSane pAchuM pIvAnI icchA karatA nathI. (12) de apayazanA kAmI tane dhikkAra che, ke tuM asaMyamI jIvanane mATe vamana karela ne pAchuM pIvA icche che. AnA karatAM to tuM marI jAya te ja yogya che. (13) huM bhojarAjAnI putrI sAmatI ane tuM aMdhakavRpiyano putra rathanaimi che. gaMdhanakuLanA sarSa samAna na thaIe. tethI tuM sviracitta thaIne saMyamanuM pAlana kara (kemake) (14) tuM che. je rUpione joIna, tenA pratye je aAve rAga bhAva karIza to vAyuthI rAhata haDa vanaspati mAphaka asthirAtmA thaI jaIza, * vivecana : 11 thI 14 - (11) pAkanaMde vicAre che ke A vALA mALAthI AkuLa paNa muskurAdi rUpa nahIM, te dhUmADAthI pratyakSa che, paNa ulkApAta jevI agni nathI ane duHkhathI temAM paDAya tevuM che. arthAta baLatAM pratyakSa agnimAM paDavuM, dukhadAyI che. chatAM te svIkArIne paNa vamela jhera pAchuM pIvA adhana kUlotpanna sApo icchatA nathI. nAganA be bheda -
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda gaMdhana ane argaMdhana. temAM gaMdhana koIne karaDe, to maMtravAdI maMtrathI bolAve, to te jhera pAchuM pI jAya paNa aMgadhana sarpa baLI mare paraMtu jhera na pIe. tena upasaMhAra A pramANe che - jo tiryaMca paNa kuLanA abhimAnathI jIvitane taje, paNa vameluM jhera pAchuM na pIe. to huM jinavacanajJa viSaya vipAktA dArUNa phaLa jANanAro kaI rIte bhogane vAMchu? A ja viSayamAM bIjuM udAharaNa kahe che - jyAre ariSTanemie dIkSA lIdhI, tyAre rathanemie rAjImatIne paraNavA icchA jaNAvI, paraMtu rAjImatI paNa kAmabhogathI nirvirNa thaI gayelI, teNIe jANyuM ke A mArAmAM Asakta che. koI vakhate teNIe madha ghI sAthe peyI pIdhI. sthanemi Avyo tyAre rAjImatIe mIMDhaNacUrNa phAkI vamana karyuM. pecInI ulaTI thaI. sthanemine te pIvA kahyuM. te bolyo vameluM kema pIvAya? rAjImatIe tene kahyuM - to ariSTanemi svAmI vaDe tajAyelI mane kema pIvA iccho cho? A viSayanuM adhikRta sUtra kahe che - - (12) rAjImatIe kahyuM - tArA pauruSane dhikkAra thAo. he yazanA kAmI! ulaTo artha che - hai apayazanA kAmI! tane dhikkAra thAo, kemake tuM asaMyama jIvita hetuthI, bhagavaMte tajelIne vamelA bhojana mAphaka grahaNa karavA icche che, tethI tAre jIvavA karatAM maryAdA ullaMghavAthI maravuM sAruM che. A pApa karavuM sAruM nathI. pachI rAjImatIe dharma kahyo. rathanemi bodha pAmyo, dIkSA lIdhI. tene bodha ApIne rAjImatIe paNa dIkSA lIdhI. koI divase, te rathanemi dvArAvImAM bhikSArthe svAmI pAse AvyA. varasAdane kAraNe koI guphAmAM pravezyA. rAjImati paNa svAmIne vaMdanArthe gayelA. vAMdIne upAzraye pAchI jatA hatA. mArgamAM varSAthI bhIMjAtA te ja guphAmAM pravezyA, bhIMjAyelA vo khullA pharI pasAryA. teNInA aMga - upAMga joIne rathanemI teNImAM Asakta thayA, rAjImatI paNa tenI ceSTAthI tenA azubha bhAvone oLakhI gayA. tyAre tene Ama kahyuM - (13) huM bhogarAja - ugrasenanI putrI chuM, huM aMdhakavRSTi - samudra vijayano putra che. ApaNA baMnenuM uttama phaLa che. ApaNe gaMdhanakuLanA sApa jevA na thaIe. - 4 - sukhe saMyamamAM cara - sarva duHkha nivAraka kriyAne kara. (14) jo tuM AvI icchA ke prArthanA karIza ke jyAM jyAM strIo joIza, temAM temAM A zobhana ke azobhana che, A sevavA yogya che evo bhAva karIza, to vAyuthI haNAyela 'haDa' vanaspatinI jema asthita AtmA thaIza. saMsAra sAgaramAM pavanathI prerita sukha-duHkhanA kSayanuM nibaMdhana je saMyama tenA guNomAM mULa - citta na rahevAthI Ama tema bhaTakIza. cAstri lIdhela rAjImatInuM AvuM vairAgyotpAdaka subhASita vacana rathanemIe sAMbhaLyuM. tyAre aMkuzathI hAthI vaza rahe tenuM dRSTAMta H- vasaMtapura nAme nagara hatuM. tyAM eka zreSThIvadhU nadImAM nhAtI hatI. tene joIne yuvake pUchyuM, tuM sukhathI nhAI? AnaMdathI zobhIta che. huM ane A kinArAnA vRkSo tArA page paDIe cho, tyAre teNI bolI - tane
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 . I 11 thI 14 nadI zubhadA thAo, nadIvRkSo ghaNuM jIvo. susnAta pUchanAranuM priya karavA ame prayatna karIzuM. te yuvaka te strInA ghara ke dvArane jANato na hato. tapAsa karatAM te strInI bhALa meLavI. paraMtu yuvaka teno virahana sahI zakyo. paribrAjikAne zodhIne bhikSA vaDe saMtuSTa karI. teNIe pUchyuM ke tArI zI sevA karuM? teNe kahyuM- amUkanI putravadhUne tuM mArI kara. parivrAjiAe strIne saMdezo Apyo. te strIe roSathI zAhIvALI hatheLI karI, teNInI pIThamAM paMcAMgulInI chApa pADI. yuvaka samajI gayo ke kRSNa pAMcame pAchalA dvArethI AvavA kahyuM che. te baMne azokavATikAmAM malyA ane sAthe sutA. moDI rAtre pezAba karavA nIkaLela sasarAe temane joyA. khabara paDI ke A koI durAcArI che. putravadhUnA paganuM jhAMjhara kADhI lIdhuM. strIe jANya, yuvakane bhagADI dIdho. ApattimAM sahAya karavAnuM vacana laI lIdhuM. te strI potAnA patine uThADIne garamInA bahAne bahAra lAvI, baMne tyAM sUI gayA. pachI patine uThADIne pharIyAda karI ke sasarAjI paganuM jhAMjhara laI gayA, A yogya che? sasarAe putrane samajAvyuM ke A strI drAriNI che. te strI bolI ke huM badhAnAM dekhatA mAruM kalaMka dUra karIza. yakSa maMdire cAlI, yakSanA pagamAM aparAdhI na nIkaLI zaktA, niraparAdhI nIkaLI jatAM hatAM. tyAre te yuvaka - priyatama pizAcarUpa karIne Avyo, pelI strIne gaLe vaLagI paDyo. pachI te strI yakSa pAse jaIne bolI ke mArA pati ane A pizAsane choDIne jo meM koI pUrane jAmyo - seryo hoya, to mane aTakAvaje. yakSa vilakho thaI vicAre che ke A dhUta mane paNa chetare che. A dhUrtA satI nathI. paraMtu huM paNa taiNIthI chetarAyo chuM. yakSa vicArato hato teTalAmAM teNI nIkaLI gaI, lokoe te vRddhano ghaNo tiraskAra karyo. te adhRtithI te vRddhanI nIddhA cAlI gaI. rAjAe tene aMtapura rakSaka rUpe nImyo. abhiSekya hAsti rana vAsagRhanI nIce bAMdhelo. koI saNI mahAvatamAM Asakta thaI. hAthI suMDha vaDe teNIne nIce utArato. savAre pAchI mUkI deto. e pramANe kALa jato hato. koI be gaNIne bahu moDuM thatAM mahAvate hAthInI sAMkaLa vaDe mArI. rANI bolI ke huM kaMI sUI nahotI gaI. tuM mArA upara roSa na kara. te vRddha A badhuM joIne vicAryuM ke jyAre rakSAyelI sahIo AvuM kare to sadA svacchedA strI AvuM kare temAM zI navAI? savAre badhAM jAgI gayA, paNa pelo vRddha sUI gayelo te na uDyo. rAjAe suvA dIdho. ghaNAM kALe uThyo tyAre pUchatAM badhuM kahI dIdhuM - koI eka rANI che, te durAcAra kare che. sajAe mATIno hAthI karAvyo. AnI pUjA karIne ullaMgho. tyAre badhI vANIe ullaMghana karyuM. eka rANIe bolI - huM karuM chuM, huM nahIM ullaMdhu. tyAre rAjAe kamaLa mAryuM. teNI mUrzita thaI paDI gaI. rAjAe jANyuM ke A aparAdhinI che. saNIne kahyuM ke - unmata hAthI upara besI zake che ane mATInA hAthIthI Dare che? sAMkaLano mAra sahe che, kamaLathI mUcha pAme che? tenA zarIre sAMkaLano prahAra joyo. krodhita thaIne rANI, mahAvata tathA hAthI traNene DuMgara upara caDAvyA. mahAvatane kahyuM - hAthIne nIce pADI
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda de. baMne bAju veNugrAha rAkhyA. hAthIe kramazaH eka, be, traNa paga uMcA karIne mAtra eka page ubho rahyo. loko kahevA lAgyA ke AvA hastinane zA mATe mAro cho? hArIne nIce utAravA kahyuM - mahAvate aMkuza batAvIne hAthIne nIce utAryo. te vakhate aMkuza batAvIne utArela. A dRSTAMtano paramArtha sUtrArthathI kahyo che. * sutra - 15, 16 - (1pa) te sayatI - sAmatInA sabhASita vacano sAMbhaLIne te rathanemi, akuzathI hAthI sthira thayo temAM sthira thai gayA. (16) saMbuddha, pravirakSaNa ane paMDita rAma ja kare che. te puruSottama (rayanemi)nI mAphaka bhogothI nivRtta thaI jAya che. - 0 - tema huM kahuM chuM. * vivecana 15, 16 e pramANe saMbuddha - buddhimAno kare che. athavA samyaga darzana sahita ke darzana ekI bhAvathI buddha te saMbuddha - viSaya svabhAvane jANelA athavA sakhyam daSTi. teo paMDita * samyagu jJAnavaMta ane pravikSaNa - cAstrinA pariNAmavALA hoya che. bIjA kahe che - saMbuddha eTale sAmAnyathI buddhimaMta paMDito - vamelA bhogonA Asevana doSane jANanArA, pravicakSaNa - pApabhIru. teo pUrvanA anAdi abhyAsathI karthanA pAme to paNa bhogathI pAchA khase che, jema A puruSottama rathanemi pAchA khasyA. (zaMkA) rathaneminuM puruSottamatva kaI rIte? je dIkSA lIdhA pachI paNa viSayAbhilASI thayA? (samAdhAna) abhilASa thayA pachI paNa pravRtti na karI tethI. kApuraSo abhilASane anurUpa pravRtti kare che. (zaMkA) dazavaikAlika e niyata mRta ja che. kahyuM che * jJAtA adhyayananA udAharaNo. RSibhASita ane prakIrNaka zrata e anitya che, bAkInA niyata che. to abhinava utpanna A udAharaNa temAM kaI rIte AvyuM? niyata kRtamAM paNa koI evA arthamAM hoya che. utsanna zabdanA grahaNathI "prAyaH niyata paNa sarvathA nahIM" evo artha che. bravImi - svabuddhithI nahIM paNa tIrthakara gaNadharanA upadezathI A kahela che. - X-. munI dIparatnasAgare karelA rAdhyayana - 2 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ A0 3 bhUmikA ja rayAna - 3 - zuhikAcArakA . - - - - - - - zrAmasthapUrvaka adhyayananI vyAkhyA karI. have zullikAcAra kathA AraMbhIe chIe. teno saMbaMdha A che - adhyayana be mAM kahyuM- dharma svIkAranAra navA sAdhune temAM avairyano saMmoha thAya to vRtivALA thavuM. ahIM te dhRti AcAramAM karavI paNa anAcAramAM nahIM te kahela che. A ja AtmasaMyamano upAya che. - *- A saMbaMdhe Avela A adhyayananA cAra anuyogadvAra pUrvavatu. nAmaniSpanna nikSepAmAM kSallikAyAra kathA" nAma che. temAM kSallika, ArapAra ane kathAno nikSepa karavo. moTAnI apekSAthI kSullaka (laghu). tethI pahelAM moTuM batAve che - * niyukti - 16 thI 181 - vivecana koInuM nAma moTuM hoya te nAma mahatuM. moTAnI sthApanA te sthApatanamahA. acitta mahAtkaMdha te dravyamahatu, lokalokAkAza te kSetramahata, atIta Adi bheda saMpUrNa te kAlamA. pradhAna mahatu traNa prakAre - saMcita, acitta, mizra. sacitta traNa bhede - dvipada, catuSpada, Apada. temAM dvipadomAM tIrthakara pradhAna che, catuSpadomAM hAthI, apadomAM phaNasa, ayittamAM vairca ratna, mizramAM vaiDUdi vibhUSita tIrthakara pradhAna che. tethI tenuM mahatu paNuM che. pratItya mahatuM eTale ekanI apekSAe bIjuM, jemaAmaLA karatAM bilva phaLa, bilva karatAM koThuM e moTA phaLa che. bhAvamahat traNa bhede cha - prAdhAnyathI, kALathI, AzrayathI. prAdhAnyathI kSAyikabhAva mahAna che, kemake te muktino hetu che. kALathI pArimANika pradhAna che, kemake jIvatva ane ajItva pariNAmanuM anAdi anaMtapaNuM hovAthI ajIvo jIvapaNe ane jIvo ajIvapaNe kadI pariNamatA nathI. AzrayathI dacikabhAvapradhAna che. kemake ghaNAM jIvoe teno Azraya kayAM che - badhAM saMsArI jIvo temAM vidhamAna che. A mahatvano pratipakSa te kSullaka. kSullakamAM nAma, sthApanA sugama che. dravyalaka te paramANu kSetra zullaka te AkAza pradeza, kAla kSullaka te samaya. pradhAna sulaka te sacitta Adi traNa. sacittamAM dvipada sulaka te anuttara devo, zarImAM kSullaka te AhAraka zarIra. catuSpadamAM siMha, apadamAM jAtikusuma. acittamAM vaja, miznamAM zayyAmAM rahela anuttara deva pratItva kSullaka te koThA pharatAM bilvaphaLa nAnuM che ityAdi. bhAvakSullaka te kSAyika bhAva. kemake teno thoDA jIvo Azraya karela che. A kSullaka nikSepa kahyo. have "AcAra'no nikSepo - pUrve je nikSepA kSullakanA kahyA, temAM phakta 'pratItyakSallaka che, teno ahIM adhikAra che. kemake je moTI AcAra kathA je dhamarthakAma adhyayana nAme che, tenI apekSAe kSallikA che. AyAra nikSepa cAra bhede - nAmAcAra, sthApanAcAra, dravyAcAra, bhAvAcAra teno bhAvArtha A che nAma ane sthApanA gauNa che. have dravyAcAra kahe che - nAmana, dhAvana, vAsana, zikSApana, sukaraNa avirodhI dravya je lokamAM che. tene dravyAcAra jANavo. - x- dravyanuM te-te prakAre pariNamavuM te.
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamba nsaTIka anuvAda nAmana'nuM avanatikaraNa te be bheda che - AcAravAnuM ane anAcAravALa. tenuM pariNAma ayukta Ave athavA to yukata Ave. temAM tinizilatAdi AcAsvALI che, eraMDAdi anAyAvALA che. tinizilatA jema vALe tema vaLe che, paNa eraMDAne nahIM e pramANe badhe bhAvanA kasvI. vizeSamAM udAharaNa kahe che - dhAvanamAM haridrA ktavastra AcAravAnuM che, eTale haLadarathI raMgeluM hoya te sukhethI. dovAya che. paNa kRmi gavALuM anAyAra che, kemake temAM raMgAyela kapaDuM dhotAM na dhovAya. pATalA kusama Adi sugaMdhIvALuM thAya te AcAravaMta, paNa vaiDUrya ratnAdi kazAthI paNa sugaMdhIvALuM na thAya mATe te anAyAravALuM che. ityAdi dAMto - - - jANavA. A pramANenAM dravyo je lokamAM che, te ja tenA AcAra dravyamAM atirekathI dravyaAcAra". AcAraNa pariNAmanA vivakSitatvathI dravyAcAra che. bhAvapaNAmAM paNa guNanA abhAvathI dravyAcAra jANavo. dravyAcAra kahyo. have mAvAcAra kahe che - * niryukti * 182 thI 188 + vivecana - darzanAcAra, jJAnAcAra, sA>>iAcAra, tapAcAra, vIrvAcAra e pAMca bhede bhAvAcAra jANavo. temAM darzana eTale samyagadarzana paNa cakSu Adi darzana nahIM te kSAyopazAmikAdi rUpatnazI bhAva ja che. tethI tenuM AcaraNa te darzanAyAra. e pramANe badhAmAM yojavuM. have bhAvArtha kahe che - nAsAra ATha bheda che . niHzaMkita Adi. jenAmAMthI zaMkA nIkaLI gayela che, te niHzakita arthAta deza zaMkA rahita. temAM deza zaMkA A rIte - jIvanta samAna che, to eka bhavya ane bIjI abhavya kema? sarva zaMkA- prAkRtamAM badhAM zAstro hovAthI te parikalpita ja haze. paNa vicAratA nathI ke bhAvo hetuthI grAhya che, ahetuthI agrAhya che. temAM hetugrAhya te- jIva astitva Adi. ahetugrAhya te bhavyatva Adi, kemake amArA jevA iMdriyAnIone te hetunuM prAkRSTa jJAnanuM gocaratva na thaI zake. prAkRtamAM cavAnuM kAraNa paNa bAdhA Adi sAdhAraNa mATe che. te daSTa, iSTa ane aviruddha che. te mATe AvazyakamAM peyanuM daSTAMta jANavuM. niHzaMkita jIva ja ahaMta zAsana pratipanna che. te darzananA AcaraNanA prAdhAnyanI vivakSAthI darzanAcAra kahevAya che. ahIM darzana ane darzanInuM abhedatva karyuM. ityAdi - - A pramANe zeSa padomAM paNa kahevuM 0 nikAMkSita - deza ane sarvakAMkSA sahita. dezakAMkSA te digaMbara darzanAdine icche, sarvakAMkSA te badhAM darzananI icchA kare. paNa che jIva nikAyanI pIDA, tathA asata prarUpaNAnA lAgatA doSane vicArato nathI. ahIM rAjA amAtyanuM udAharaNa Avazyaka sUtra mujaba jANavuM. 0 vicikitsA - jeno mati vibhrama dUra thayo che te. koI mAne ke A jinadarzana to sAruM che, paNa temAM pravRtta evA mane tenuM phaLa maLaze ke nahIM maLe te vicikitsA che.
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ deao 3 bhUmikA - X- vikalparahita bhAva te nirvicikitsA. ahIM aMza vaDe ja niHzaMkitathI bhinna che. ahIM vidhA sAdhakanuM dRSTAMta AvazyakamAM che. athavA nilicikitsA eTale sAdhu jugupsArahita. ahIM zrAvakaputrInuM daSTAMta AvazyakamAM che. 0 amUDha dRSTi - bAla tapasvInI tapovidhA athavA atizaya darzanathI mUDha na bane, mUTa- svarUpathI calita na hoya. dRSTi- sakhya darzana rUpa. ahIM sulatA zrAvikAnuM dasaMta che - aMbaDa nAme laukika RSi rAjagRha jato hato, tyAre gaNAM bhavya jIvonA sthirIkaraNArthe bhagavaMte 'sulatA' nA khabara pUchavA kahyuM. abaDane thayuM phulasA punyavatI che. abaDe teNInI aneka rIte parIkSA karI, teNI saMmUDha na thaI. e pramANe kutIrthInI bahaddhi joIne, koIe tenAthI saMpUTa na thavuM, te amUDha dRSTi. ATalo guNIpradhAna darzanAcArano nirdeza karyo. have guNa pradhAna kahe che - 0upabRhaNA ane sthirIkaraNa - samAna dhArmikonA sadgaNonI prazaMsA vaDe tenI vRddhi karavI te upabaMdaNA ane dharmathI sIdAtAne dharmamAM sthApavA te sthirIkaraNa. upavRMhaNAnuM dRSTAMta - rAjagRha nagaramAM zreNika rAjA hato. zakrendra tenA samyaktane prazaMsuM. e deve tenI zraddhA na karIne, zreNika bahAra jatAM phullaka rUpe mAchalAM pakaDavA lAgyo zreNike aTakAvyo. AgaLa garbhavatI sALI joI. temane koI na jANe kema tenuM prasUti kArya karyuM. tyAre te deve divyarUpa pragaTa karI kahyuM - o zreNika ! tame janma ane jIvita baMnene saphaLa karyA che ke, je tamArI pravacana upara AvI bhakti che. A rIte sAdharmikane upavRMhaNA kare. 0 sthirIkaraNanuM udAharaNa - ujjainImAM ASADhAcArya kALa karatA sAdhune kahetA ke mane darzana Apaje, uttarAdhyayanamAM A daSTAMta jovu te cAsTiA mUkavA taiyAra cayA tyAre chellA ziSya sthira karyA. 0 vAtsalya ane prabhAvanA - vAtsalya eTale samAna dhArmikane prIti ane upakAranuM kAraNa. prabhAvanA eTale dharmakathAdi vaDe tIrthanI khyAti karavI che. temAM vAtsalyamAM daSTAMtavaja svAmI je rIte durmikSamAM saMghanI rakSA karI ityAdi Avazyaka TIkAthI jANavuM. prabhAvanAnuM dRSTAMta -- vajasvAmIe je rIte anizIkha pAsethI phUlo lAvI zAsana prabhAvanA karI, A paNa AvazyakathI jANavuM. e pramANe sAdhue sarva prayatnathI kasvI. - x-x - pravacana prabhAvanA sva ane para upakAriNI che, tIrthaMkara nAma-karma baMdhAvanArI che. tethI bheda vaDe pravacana prabhAvakonuM svarUpa kahe che atizayI - avadhi Adi jJAnathI yukta, AkarSa auSadhi Adi Rddhi vALA sAdhu ke AcArya. vAdI, dharmakathI, kSapaka (tapasvI), naimittika e prasiddha che. vidyAsiddha - Arya khapUTa mAphaka siddhamaMtra, maMtrI Adi te ja saMmata, mahArAdi te gaNa saMmata, "ca' zabdathI dAna zrAddhakAdi levA. A badhAM tIrtha ati pravacananI prabhAvanA kare che - X. darzanAcAra kahyo. have jJAnAcAra kahe che - aMgapraviSTa Adino kahelAM kALamAM ja svAdhyAya
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikaNva saTIka anuvAda karavo, anya samaye nahIM. kema ke te tIrthakara vacana che. - - ahIM udAharaNa che - eka sAdhu prAdoSikakALamAM pahelI porisi pUrI thayA pachI kAlika zruta bhaNatA hatA. samyapha daSTi devatAe vicAryuM ke Ane koI prAMta devatA chaLe nahIM tema kare. teNI "chAsa lyo ne chAsa" ema bolatI vAraMvAra tyAMthI cAle che. sAdhune svAdhyAyamAM vidhAta thatAM te bole che * he ajJAnI strI! zuM A chAsa savo kALa che? devI bolI - to zuM A kAlika zrata bhaNavAno samaya che? tyAre sAdhue jANyuM ke A koI sAmAnya strI nathI, turaMta upayoga mUkyo, madhyarAtri jANI, "micchAmi dukkaDa" dIdhuM. - x x- e rIte kALe svAdhyAya karavo. 0 bhUtagrahaNa karanAra gurUno vinaya karavo joIe. vinaya - abhyatyAna, paga dhovA vagere. avinayathI gRhIta saphaLa thAya che. udAharaNa - zreNika sajAnI rANIe kahyuM. mane eka staMbha prAsAda karAvI do. adhyayana - 1 - mAM kahela che. tethI vinayathI bhaNavuM, avinayathI nahIM cutagrahaNamAM udhate guranuM bahumAna karavuM joIe. tethI kSepa vinA mRtanuM adhika phaLa thAya che. vinaya ane bahumAna saMbaMdhI A caubhaMgI kahe che- (1) vinaya ane bahumAna yukata, (2) vinaya rahita-bahumAnayukta, (3)vinayayukta* bahumAna rahita. (4) vinaya - bahumAna rahita vinaya ane bahumAnanuM daSTAMta -- eka pahADanI guphAmAM zivanuM maMdira hatuM. tyAM brAhANa ane bhIla baMne pUjA karatA hatA. brAhamaNa - x- vinayavALo hato, paNa bahumAna rahita hato. paNa bhIla ziva pratye bahumAnAbhAva rAkhe che, paNa vinaya nathI tethI gaMdA pANIthI snAna karAve che. ziva tenI sAthe pratyakSa vAto karavA lAgyA. brAhmaNe baMneno svara sAMbhaLyo. bhIla gayA pachI brAhANe zivanI sevA karI, Thapako Apyo ke tuM Avo kaTapUtanA ziva che, AvA halakI jAtanA sAthe vAto kare che? zive kahyuM tenAmAM bahumAna che, je tArAmAM nathI. koI vakhate zivanI eka ja AMkha joI, brAhmaNa raDIne zAMta thaI gayo, bhIle tIra vaDe AMkha kATI zivane caDAvI. tyAre zive brAhmaNane khAtrI karAvI. e pramANe jJAnavALA e vinaya ane bahumAna baMne rAkhavA joIe. 0 zruta grahaNa karanAre upadhAna karavA joIe. upadhAna eTale tapa, jo A adhyayanamAM AgADha Adi yoga lakSANa kahyA, te te karavA joIe. te upadhAna pUrvaka zratanuM grahaNa ja saphaLa thAya. tenuM udAharaNa - eka AcArya vAcanAmAM zAMta, paritAMta thatAM svAdhyAyamAM AsvAdhyAyika jAhera karavA lAgyA. jJAnAMtasaya bAMdhI kALa karI devaloke gayA. tyAMthI cyavIne AhIra kuLamAM utpanna thayA. koI vakhate tene putrI thaI. te ghaNI rUpavatI hatI. te baMne gAyo carAvavA anyatra jatAM hatA. te AhIra potAnuM gADuM, badhAM gADAMnI AgaLa laI gayo. tenI putra - kanyA gADAMnA ghuMsarA upara beThI. yuvakone thayu, ApaNe gADuM sAthe sakhIne kanyAne jotA jaIe. temaNe unmArge gADAM calAvyA. gADAM bhAMgyA. lokoe te kanyAnuM nAma "azakaTA' sakhI dIdhuM. tenA pitAne
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyao 3 bhUmikA 93 "azakyAtAta' kahevA lAgyA. lokanI mUDha dazA joIne AhIrane vairAgya thayo, dIkSA lIdhI, "caturaMgIya' adhyayana sudhI bhaNyo. "asaMkhya' adhyayana uSTi karAvatA pUrva jJAnAvaraNIya karma udayamAM AvyuM. bhaNe chatAM yAda na rahe.- - AyAryae kahyuM ke * tane na AvaDe tyAM sudhI AyaMbila phasvA. te bAra varSe bAra gAthA bhAsyo. tyAM sudhI AyaMbila karyA. tenA jJAnAvaraNIya karmo kSaya pAmyA. A rIte sAdhue AgATa cogane samyapha pALavA joIe. 0 anilava- grahaNa karela zratane na chupAvavuM. jenI pAse bhaNyA tenuM ja nAma kahevuM joIe. nahIM to cittanI zleSatA rUpa doSa thAya. daSTAMta - koI nApitane astro AdinuM bhAjana - koLI vidhAnA sAmarthI AkAzamAM cAlatI hatI. koI parivrAjaka tenI pAse vidyA zIkhyo. bIje jaIne tridaMDane AkAzamAM calAvatA mahAjana vaDe pUjAryo. sajAe pUchayuM ke A vidhAtizaya che ke tapano atizaya? te bolyo - vidhAtizaya. tenI pAse bhaNyA? RSI pAse. Ama saMleza duSTatAthI bolatAM ja te daMDa khaTa karato paDyo. * * e rIte malina cittapaNAthI pastokane vize hitakArI na thAya. 0 vyaMjana, artha, tadubhaya zuddha bolavA. te jo na bole to RtajJAna na thAya, tethI bhaNatAM ke arthamAM bheda na karavo. vyaMjana bheda A che - mo maMgalamukkine badale te ja arthavALA purU kallAmukkosa bole. e ja pramANe vRttikArazrI arthabheda ane ubhayabhedanuM dAMta paNa Ape che. - x x- vyaMjana bheda thavAthI arthabheda thAya, arthabhedathI kriyAbheda thAya, tenAthI mokSAno abhAva thAya, tenA abhAve dIkSA nirarthaka thAya. A viSayamAM 'aM ta kumAra' TAMta che, te anuyoga dvArathI jANavuM. kALa Adi bheda dvArathI jJAnAcAra ATha prakAre che. te kahyA. have cAsTiAcAra kahe che - praNidhAna - cittanuM svAdhya. te jemAM pradhAna che, evo yoga- vyApAra, tenAthI yukata. te praNidhAnayoga yukta. athavA pAMca samitimAM ane traNa gutimAM AvA ja praNidhAna yoga yukta je che te A cAsTiAcAra, AcAra ane AcAravALAnA kaMIka abhedathI te Thabhede thAya che, tema jANavuM- samiti ane muninA bhedathI. samiti ane guminuM svarUpa zubha vicAra - ApavisAra rUpa pratikramaNamAM kahyA mujaba jANavuM. cAjhiyAra kaho. have vAtAra kahe : bAra prakAranA vyaMtara tathA bAhya tapanuM varNana adhyayana -1 mujaba jANavuM. bAhyamAM anAzanAdi, khaMtamAM prAyazciAdi che. tIrthakara batAvela A tapa glAnI rahita karavo, rAja veTha mAphaka na gaNatAM, parAzakti pRhA hita mokSa mATe samajIne jANavo. te tapAyAra che - x* x*. have hariyara kahe che - baLa ane vIrya arthAt bAhya - Avyetara sAmarza chUpAvyA vinA cokta 36 lakSaNavALA atu jJAna, darzana, cAstrinA ATha-ATha ane tapAsAranA bAra e 36 bheTavALA AsAramAM upayukta thAya ane parAkrama kare, eTale grahaNakALamAM udhukta rahe, potAnA gAmastra anusAra pravarte te vIcAra che. -
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 4 dazavaikAlikalasUtra-saTIka anuvAda x x* have kathA svarUpa kahe che - * niryukti - 189 thI 12 : vivecana (1) arthakathA - vidhA Adi artha, tethI pradhAna kathA. e pramANe (2) kAmakathA, (3) dharmakathA jANavI. (4) mizrakathA. A kathAonI eka eka kathA paNa aneka bhede hoya che. A rIte gAthArtha kahIne teno vistAra kahe che : arthakathA - vidhA, zilpa, upAya, anirveda, saMcaya, dakSatva, zAma, daMDa, bheda, upapradAna te arthapradhAnatva Adi kathA. bhAvArtha A pramANe - vidhAne AzrIne arthakathA ke je vidhA vaDe dhananuM upArjana kare. koIe vidhA sAdhI, te tene prabhAte pAMca mudrA Ape che. athavA satyaDIvidhAdhara (tathA) cakravartIne vidhA prabhAvathI bhogo maLyA. satyakIne Avazyaka TIkAthI jANavo. - have zilpa'ne kahe che. zilAzI dhana upArje che. dRSTAMta - kokAsa. upAyamAM cANakyanuM daSTAMta, cANakyae ghaNAM upAyothI dhana meLavyuM. have anirveda ane saMcayamAM eka ja udAharaNa mammaNa vaNikanuM che. A traNe daSTAMta Avazyaka TIkAthI jANavuM. have "dakSatva' te prasaMga saha kahe che - dakSatvathI sArthavAha putrane pAMca, sauMdaryathI zreSThIputrane - 100, maMtrIputrane buddhithI 1000, rAjaputrane punyathI - eka lAkha mUlya prApta thayuM. A gAthArtha kahyo. bhAvArtha A che - brahmadattakumAra, kumAra maMtrIputra, zreSThIputra ane sArthavAha putra e cAremAM paraspara vAda thayo ke koNa, konAthI jIve che ? rAjaputra bolyo - huM pujathI jIvuM chuM, kumAra maMtrIputra bolyo - huM buddhithI, zreSThIputra bolyo - huM rUpathI, sArthavAha putra bolyo - huM dakSatvathI jIvuM chuM. teo bolyA ke - anyatra jaIne ApaNe AnI parIkSA karIe. koI na jANatuM hoya tevA nagaramAM teo gayA. udhAnamAM rahyA. dakSane Adeza karyo - zidhra bhojana lAva. te koI vRddha vaNikanI dukAne ubho rahyo. tyAM ghaNAM kharIdanAra AvyA, vaNika paDIkA bAMdhavAne asamartha hato. sArthavAha pUbe dakSavathI jene je joIe te mIThuM, tela, ghI, goLa, Adi ApyA. vaNikane ghaNo lAbha thayo. te saMtuSTa thaI bolyo ke, tame ahIMnA cho ke AgaMtuka ? te bolyo - AgaMtuka. vaNike bhojana mATe nimaMtraNA karI, badhAM bhojanArthe AvyA. vaNike temane bhojana, satkAra, pAna, sopArI Adi ApIne pAMca rUpiyA ApyA. bIje divase rUpajIvI zreSThIputrane kahyuM - Aje tAre bhojana apAvavuM, te sArI rIte maMDita thaIne gaNikAnA mahollAmAM gayo. tyAM devadattA nAme gaNikA puruSa heSiNI hatI, teNI ghaNAM rAjaputro, zreSThIputroe mAMgaNI karavA chatAM jatI nathI. zreSThIputranuM suMdara rUpa joIne kSabhita thaI. dAsIe te vAta teNInI mAtAne kahI. mAtAe kahyuM ke tene amAre tyAM bhojana arthe nimaMtro. - 4- badhAM zreSThIputranI sAthe tyAM jamyA. 100 dravyano vyaya thayo. bIje divase buddhimAnuM amAtyaputrane kahyuM - Aje tAre bhojana apAvavuM. te
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 3 bhUmikA Ech karaNazAlA - nyAyAlaye gayo. tyAM be zokyono eka putra mATe vivAda hato, be divasa sudhI nikAla na Avyo. maMtrIputra Avyo. teNe nyAya Apyo ke dhananA ane putranA be bhAga karIne vaheMcI do. tenI kharI mAtA bolI - mAre dravyanuM kAma nathI, putra paNa tene ApI do. jethI huM tene jIvato joI zakuM. bIjI mAtA mauna rahI. kharI mAtAne putra ApI dIdho. kharI mAtAe prasanna thaI (bhojana ApyuM) pUrvavat 1000 mUlyano kharca thayo. cothe divase rAjaputrane kahyuM - Aje tAre puNya vaDe yogavahana karAvavuM. sajaputra udhAnamAM gayo. tyAM rAjA aputra marI gayelo. rAjAne pasaMda karavA azva taiyAra karyo. azva rAjaputra pAse jaI ubho rahyo, tene rAjyapade sthApyo. aneka lAkhanI prApti thaI. A pramANe artha prApti thaI. - - have zAma, bheda, daMDa, upapradAna e cArathI artha maLe che, te batAve che - tenuM dRSTAMta. zIyALe bhamatA marela hAthIne joyo. tene thayuM ke mAre Ane nizcayathI khAvo. teTalAmAM siMha Avyo. zIyALe vicAryuM ke siMhanI ceSTA jotAM ubhA rahevuM. siMhe kahyuM kema bhANIyA ! ubho che? ziyALa bolyo - hA, mAmA. siMhe kahyuM - A koNa maryu che? ziyALa bolyo - hAthI. koNe mAryo - vAghe. siMhe vicAryuM - nIca jAtie mArela huM kema khAuM? siMha gayo. vAgha Avyo. tene kahyuM ke - siMhe mArela che, te pANI pIvA gayo che, vAgha bhAgI gayo. A bhedanuM dRSTAMta hatuM. kAgaDo Avyo, teNe vicAryu - jo huM Ane nahIM ApuM to 'kA-kA' karIne kAgaDA bhegA karaze. tenA zabdathI ziyALa vagere Avaze, keTalAMne rokIza - keTalAMne ApIza? ema vicArI kAgaDAne kakaDo kApI dIdho. A dAnanuM dRSTAMta che. tyAM bIjo ziyALa Avyo. pelA ziyALe vicAryuM ke tenI sAthe haTha karIne aTakAvuM, AvelA ziyALane teNe bhagADI dIdho. - x - arthakathA kahI. vivecana niyukti - 193 have kAmakathA kahe che rUpa te sauMdarya, vaya-yuvAnI, veSa - ujjvaLa vastro, dAkSiNya - mArdava, zikSA - jUdA jUdA viSayo ke kaLAnuM zikSaNa, dRSTAMta - adbhuta darzana, tene AzrIne sAMbhaLela tathA anubhavela hoya, saMstava - parIcaya, A saMbaMdhI je katA te kAma kathA. rUpamAM vasudeva AdinuM dRSTAMta che. yuvAnImAM prAyaH badhAM lAvaNyathI manohara dekhAya che. - X - ujjvaLa veza paNa kAmAMga che - - x - strIne mArdavanA priya che, zikSA ane kaLAmAM kAmAMgane puSTi maLe che. - x - bIjA kahe che ke ahIM - acaLa ane mULa deva baMne pAse devadattAe zeraDI mAMgI, acaLe ghaNI paNa saMskAryA vinAnI zeraDI mokalI, mULadeve thoDI paNa susaMskRta ApI. dRSTane AzrIne kAmakathA - nArade rukmiNInuM rUpa joIne vAsudevane kahyuM. zrutamAM padmanAbhe dropadI vize sAMbhaLI apaharaNa karAvyuM. anubhUtamAM taraMgavatI, saMstavamAM kAma kathA paricaya jANavA. kAma kathA kahI. have dharmakathA kahe che * - .
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikayulasabasaTIka anuvAda * niyatti - 14 thI 206 - vivecana dharmasaMbaMdhI kathA te dharmakathA. te cAra prakAre tIrthakara ane gaNaghare batAvelI che. te A rIte - AkSepaNI, vikSepaNI, saMvega ane nirveda. - x* A gAthArtha kahyo, have bhAvArtha kahe che. AcAra - loca, azanAdi. vyavahAra - doSa lAgavAthI prAyazcita laI zuddha thavuM te. prajJapti- saMzaya pAmela ziSyane madhura vayano vaDe prajJApanA. daSTivAda * sAMbhaLanAra hoMziyAra hoya to sUkSma jIvAdinuM bhAva kathana karavuM bIjA kahe che - AsArAdinuM varNana hovAthI te nAmanA sUtro ja levA. - x* zrotAne AzrIne AcAra Adi bhedothI ApaNA kathA ghaNAM prakAre che- *- mohathI choDAvI tava prati je kathA vaDe bhavya prANIone laI javAya te ApaNI kathA. have tenA rasane kahe che - vidhA eTale jJAna, te atyaMta apakArI ajJAta aMdhakArane bhedanAruM che. caraNa- cAri, samagraviratirUpa, tapa- anazana di. pukAra - karma zatru prarti potAnA vIryano utkarSa samiti, gati - pUrvokta ja che. e badhAM sAMbhaLanAranI apekSAe tenI AgaLa kahevA. e pramANe koIpaNa sthaLe e upadeza AkSepaNI kazAno rasa eTale sAra che. ApaNI kathA kahI. have vikSepaNI kathA kahe che - vikSepaNA - sva siddhAMtane kahIne pacI para siddhAMto kahevA. A eka bheda. athavA pahelAM bIjAnA siddhAMtane kahIne pachI rava siddhAMto kahevA. athavA mithyAvAda ane samyagu vAda e be bhedo jANavA. tethI mithyAvAdane kahIne samyaguvAda kahe athavA samyaguvAdane kahIne mithyAvAda kahe. e pramANe zotAne sanmArge doravA te vipANI kathA jANavI. bhAvArtha vRddha vivaraNathI jANavo, te A pramANe - vikSepaNI kathA cAra bhede che, te A pramANe - sva samaya kahI para samaya kahevo. para samaya kahI sva samaya kahevo. samyakravAda kahIne mithyAvAda kahevo. mithyAvAda kahIne samyakvAda kahevo. AtasvasamasanAM guNo batAvI para samayanA doSo batAvavA te pahelI vikSepaNI kathA. tethI viparIta te bIjI vikSepaNI kathA. trIjImAM para siddhAMta kahI, temAM jinavayana viruddha je temaNae batAvela hoya te pahelA kahI, tenA doSo batAvI, temAM jinavayana anukULa je kathana hoya te batAve. athavA mithyAvAdane nAstitA che ane samyaguvAda te atiktA che. temAM pahelAM nAstikavAdano mata kahIne pAchI AstikavAdano mata kahevo. A trIjI vipANI kathA. cothI tethI viparIta jANavI. have vikSepaNI kazAne ja bIjA prakAre kahe che - jesva samaya vajIne, para siddhAMta je mAnatA hoya tevA loka prasiddha rAmAyaNa Adi tathA Rgaveda AdimAM je kathana karela hoya te kahevuM. para samayamAM sAMkhya, bauddha Adi siddhAMtonuM kathana hoya temAM sAmAnya rIte je doSo hoya te batAvavA. te vipANI kathA che. AthI je kathA vaDe otAne sumArgathI kumArgamAM athavA kumArgathI sumArgamAM yukti vaDe lAvI zakAya te
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ E9 adhyao 3 bhUmikA vikSepaNI kathA che. jemake samAyaNa AdimAM sAmAnyathI A paNa tava che tema kahetA haju mati (mANasa) sanmArgathI kumArge paNa pravRtti karI de che. ityAdi -x-x-x- para siddhAMtanA doSa batAvI sva siddhAMtanA guNa batAvI sthira karavA. have saMvejanI kathA kahe che. jenA vaDe sAMbhaLanArane saMvega thAya tevI kathA te saMvejanI kathA. Ano bhAvArtha vRddha vivaraNathI A pramANe saMvejanI kathA cAra bhede che - (1) Atma zarIra saMvejanI, (2) para zarIra saMvejanI, (3) Aloka saMvejanI, (4) paraloka saMvejanI. (1) Atma zarIra saMvejanI - jemake A mAruM zarIra vIrya, lohI, mAMsa, majjA, carabI, meda ityAdinA samUhathI baneluM che. pezAba ane viSTAthI bhareluM che, tethI apavitra che. ema kahetA sAMbhaLanArane saMvega utpanna thAya che. (2) para zarIra saMvejanI * bIjAnA sarIramAM paNa AvI ja AzayI che. athavA bIjAnuM zarIra varNavI zrotAne saMvega pamADe. (3) Aloka saMvejanI - A sarva mAnuSyatva asAra, adhuva, kaMdalI staMbha samAna nakAmo che. AvuM kahIne dharmakathI zrotAne saMvega upajAve che. (4) paraloka saMvejanI- devo paNa irSyA, vivAda, mada, krodha, lobhAdi duHkhothI hArelA che, to tiryaMca ane nAskInuM to kahevuM ja zuM? Ama kaheto te dharmakathI zrotAne saMvega upajAve che. have zubha karmodaya ane azubha karmakSaya phaLa kathanathI saMvejanI rasa kahe che - vIrya ane kriya baddhi te tapanA prabhAvathI utpanna thAya che. temAM AkAzagamana jadhAyAraNAdi te labdhi- X- jJAna caraNa darzananI addhi che. jema ke jJAna guddhino prazna - bhagavana! caudapUrvI muni eka ghaDAnA hajjAra dADA karavA * x- samartha che? hA, gatamAM te vikavI zake che. e pramANe ajJAnI je karma dhaNAM kIDo varSe khapAve, te traNa mithI guma evo jJAnI ucchavAsa mAbamAM khapAvI de. caraNaRddhi - cAstrine kazuM ja asAdhya nathI. devopaNa temane pUje che. darzanaDhaddhi prazamAdi guNarUpa che. jo samyakta taryuM na hoya ke pUrve Ayu bAMdhela na hoya to samyaphaSTi jIvo vaimAphi sivAyanuM Ayu na bAMdhe. ityAdi upadezathI je rasa kathAthI thAya, tene saMvejanI kathAno rasa jANavo. have nirvajanI kathA kahe che - corI Adi karelAne azubha vipAka - dAruNa pariNAma che. te Aloka ke paraloka saMbaMdhI kathAmAM kahIe jema ke A lokamAM karelA kama A lokamAM ja udayamAM Ave che. AnA vaDe caubhaMgI kahe che. je kathA vaDe zrotA nirveda pAme te nirvedanI kI kahevAya. te cAra prakAre che-(1) A lokamAM karelAM duSTa karmonA phaLa A lokamAM ja dukha ApanArA thAya che. jema ke yora ane pAradArikone. A pahelI nirvedanI. (2) AlokamAM karelA pAponuM phaLa bIjA bhavamAM maLe che. jema ke * narakanA duHkho bhogave che. (3) paralokamAM pUrvokta pApa karma A lokamAM duHkhadAyI thAya che. jemake bALapaNamAM ja aMta kuLomAM utpanna thAya, kSaya. koTa Adi roga ane daridratAthI pIDAya che. (4) cothI nirvedanI - paralokamAM karela pApanA phaLo paralokamAM bhogave. jema * pUrvanA kamAMthI sANasA jevI cAMcavALA pakSImA janme che, tethI teo 3G/ Jain creation International
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda naraka - prAyogya karmo bAMdhI narakamAM utpanna thaI. tyAMnI vedanA vede che. e pramANe Aloka ke paraloka saMbaMdhI prajJApakane AzrIne che. temAM prajJApakano manuSyabhava A loka gaNavo. bAkInI traNa gati te paraloka gaNavo. have A gAthAno sa- (rahasyArtha) kahe che - alpa paNa pramAda janita karma - vedanIya Adi, kahevAya che je niyamathI baMdhAya che. vizeSa e ke * pramAdathI ghaNAM azubha pariNAmavALuM phaLa maLaze. jemake - yazodhara Adine thayuM. A nirvedanI kathAno paramArtha saMkSepathI kahyo. have saMvega nirvedanuM nibaMdhana kahe che - siddhi, devaloka ane sukala utpattithI saMvega thAya che. arthAta AnI prarUpaNAthI saMvega thAya. e pramANe naraka, tiryacayoni, kumanuSatvAdi du:khajanaka batAvavAthI zrotAne saMsArathI nirveda thAya che. A kathAmAM je jene kahevAnI hoya te kahe che - vinaya vaDe varte te niyika - ziSya. tene pahelAM AkSepaNI kathA kahevI. tethI tene sva siddhAMtanuM jJAna thAya, paNa vikSepaNI kathA kahevI. Ama zA mATe karavuM? AkSepaNI kathA vaDe Avarjita thatAM te jIvo sakhyA pAme che. te mithyAtva mohanIyanA kSayopazamano upAya hovAthI zubha bhAvanI prApti thAya che. vikSepaNI kathAmAM samyakatvanI bhajanA che. kadAca samyakatva pAme ane kadAca na pAme. - 4 - athavA ema ciMtave ke A paramaniMdaka che, tethI pahelAM AkSepaNI kathA kahevI. * niryukti * 207 thI 216 vivecana gharma - pravRtti AdirUpa, artha - vidhAdi, kAma - icchAdi, jemAM sUga tathA kAvyo kahevAya che te mizra kathA jANavI. te lokamAM te samAyaNa AdimAM, vedamAM - yajJa kriyAdimAM, siddhAMta - taraMgavatI AdimAM kahela che, te mizrakathA che. - x- tenAM nAma kahevAthI te cAra bhede che. have vikathA eTale tavA yogya kathA kahe che. paNa tenuM svarUpa jANyA vinA tyAga thavo asaMbhava che. (1) strIkathA - amuka dezanI strIo AvI che ityAdi. (2) bhojana kathA - suMdara zAlI - odanAdi rUpa. (3) rAjakathA - amuka rAjA sAro che, Adi. (4) corajanapada kathA - A je yora pakaDAyo che, tene A pramANe mAya vagere. - 8 - 4 - ityAdi vikathA kahI. vikathA - eTale kathAnA lakSaNathI rahita ke viparIta. have prajJApakanI apekSAe tenuM prAdhAnya kahe che - ukta lakSaNA kathA kahe te prajJApaka avabodhaka eTale jANanAro jJAtA te upadeza kare. paNa dANA bharaDanAra jevo nahIM. te pote ja ajJAna hovAthI nahIM samaje. akathA - have pachI tenuM svarUpa kahevAze tevI tathA kahevAyela svarUpavALI ja vikathA thAya che, te sAMbhaLanAranI apekSAe kathA akathA thAya. atavAvikathA thAya che. * x* paNa A kathana zobhana nathI.
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 99 adhya0 3 bhUmikA have akathAnuM lakSaNa kahe che - mithyAtva mohanIya karma ne vedato ajJAnI je kaMI paNa kathAne kahe. AnuM ajJAnI tenuM mithyAdeSTitva che. (zaMkA) mithyAtva vedakane ajJAnIpaNuM joDAyela ja hoya, pachI ajJAnI' zabda kema lIdho? samAghAna) samyakraSTine mithyAtvanA pradezano anubhava hoya to paNa tene ajJAnI nathI kahetA - x * * have te kevo prApaka, te kahe che :- liMga - dravya pravRjita, aMgAramardaka Adi. atavA tevo koI gRhI. e rIte prarUpakamAM prayukta yukti vaDe sAMbhaLanAra upara paNa prajJApaka mAphaka pariNAma nibaMdhaka akathA thAya. evuM jena zAstramAM kahe che. kemake tenAthI prativiziSTa kathAnA phaLano abhAva che. have cAlu viSayamAM kathA konI kahevI te kahe che - tapa, saMyama guNane dhAranAra, caraNamAM sthira bhAvavALA, je nidAnAdi kahetA nathI paNa sarva jagatanA jIvone hitakara, paNa vyavahArathI thoDAM jIvane hitakara nahIM. te ja kathA zAstramAM nizcayathI batAvI che. A kathA vaktA ane zrotA baMnene nirjarA phaLa ApanArI che. kuzaLa pariNAma nibaMdhaka che. ahIM ja vikathA kahe che - je saMyata kaSAyAdi pramAdazI rAgadveSane vaza thaI, madhyasthapaNuM choDIne je kaMI kahe te vikathA kahevAya che. tema tIrthakara ane gaNadharoe kahela che. * * - sarvatra A bhAvanA kanvI. have sAdhu kevI kathA na kare te kahe che - zRMgAra rasa sabhara, kAmane uttejana ApanArI, cAtri mohanIya karmanA udayathI utpanna AtmAnA pariNAma rUpa - 4 - kathA na kahevI. - x x* phevI kathA karavI? te kahe che - tapaniyama rUpa kathA arthAt anazanAdi pAMca Azrava viramaNAdi rU5. te paNa virAga yukta paNa nidAnAdi rAgAdi saMgata nahIM. je kathA sAMbhaLatA zrotA saMvega ane nirvedane pAme tevI kathA kahevI. kathA kathana vidhi kahe che - mahAna artha hoya, paNa sAMbhaLanArane kaleza ocho thAya. moya prapaMca vaDe kahevAthI kahevAnA bhAvArthane zrotA samajI zakto nathI. vizeSa vidhi kahe che - kathA kahenAre pahelAM kSetra jovuM ke - pachI kSIyamANAdi kALa jovo. puruSanuM pariNAmikAdi rUpa sAmarthya jovuM ityAdi jANIne pApanA anubaMdhathI rahita kathana karavuM, bIjuM nahIM. nAma niSpanna nikSepa kahyo. have sUkAlApaka niSpanna nikSepo ityAdi pUrvavatu. sUtrane kahevuM joIe, te che - * sUtra - 17 thI 26 (1) jeno AtmA saMyamamAM sthita che, je vimukta che. je trAtA che, te ninya maharSine mATe A anAthIrNa - agrAhya che. (18 thI 5) ajAcI nA nAmo - auddezika, jIta, nityAga, abhi9ta, sabibhakta, jJAna, gaMdha, mAtra, vIMjhaNo, saMnidhi, gRhimAtra, rAjapiMDa, kimicchaka, saMzAdhana, daMtadhAvana, saMskRchA , aSTApada, nAlikA,
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 dazavaikAlikalasutra-saTIka anuvAda thANa kissAdAma, upAnAta, jayotisamArabha zAtara piMDa, jasadI, paka, gRhapataraniyA, gAtra udvartana, gRhasAvacca, sAjIdvRttitA, tamAnitabhajitva, Atura smaraNa, sAnitamuvaka, zRMgabera, iDa, sArikaMda, satimula, kAca phaLa, bIja, sAvadha savala, seMthalanAmaka ruma lavaNa, amuvI nAmaka pazu sAra, kAlAlavA, dhUpana, vamana, vanirma, virecana, ajana, daMtadhAvana, gAbAmbaga, vibhuSaNa. (26) je saMyamamAM uphakta che, lalubhUti vihArI che, nijhabhya maharSi che, tenA mATe A badhuM karanArI che. * viyana - 17 thI 26 - ahIM saMhitAdi kama sugama che. tethI bhAvArtha kahe che -- saMyama - drumapughikAmAM batAvela svarUpavALA zobhana prakAre AgamanI rItithI jeno AtmA sthita che, te succhitAtmA, je vizeSa prakAre bAhya avyaMtara parigrahathI vipramukta, potAne tatA bIjAne ane ubhayane duHkhathI rakSe che. potAne je te pratyeka buddha, para ne rakSe te tIrthaMkara kemake pote karelA che, sva-parane tAranArA te sthavirase. temane A kahevAnAra (bAbato) Avya che. kone? sAdhune. maharSi eTale yati athavA moTuM zIla. te AdaravAnI icchAthI maharSi - *- ahIM ema jANavuM ke jeo saMyamamAM susthita che, te ja vipamUkta che. - e pramANe badhe kahevuM bIjA pazcAnupUrvIthI kahe che - maharSi che mATe ja nircanja che, ityAdi. - have anAcarita kahe che - (1) audezika - sAdhune AzrIne devA mATe banAvela te (2) jIta - sAdhu. sAdhvI mATe kharIda kansa te. (3) niyAga - AmaMtrita pina nitya grahaNa. (4) abhihaDa - potAnA gAmathI sAdhu nimitte sAmuM lAvIne Ape. ahIM svagrAma, paragrAma Adi ghaNAM bhedovALuM jANavuM. (5) rAtribhojana - divase lIdheluM be khAya vagere yAra bhaMgo. (6) snAna - dezathI ke sarvathI. deza snAna te kALa-mUtranA sthAna sivAya bIjA sthAne dhovuM, AMkhanI pAMpaNa pANa dhove te deza khAna. sarva snAna prasiddha che (7 thI 9) gaMdhamAM koSThapuTAdi, mAlyamAM mALA, vIMjhaNo - paMkho - *- (10) saMnidhi - jenAthI AtmA durgatimAM laI javAya te- dhI, goLa Adino saMcaya. (11) gRhasthanA vAsaNa, (12) rAjapiMDa- Ajano AhAra - 4 (13) saMgAdhana - hADakAM, mAMsa, cAmaDI, roga e cArenA sukha mATe mardana. (14) daMta dhAvana - AMgaLI AdithI dAMtane sApha karavA. (15) saMprajJA - sAvadha, gRhasthane AzrIne kema cAle che? athavA huM kevo lAguM chuM ityAdi. (16) dehapralokana- arisA AdimAM jovuM. ahIM auzikathI vIMjhaNa sudhInA doSo AraMbha pravartana rUpa che. saMnidhithI deha pralokana sudhI parigraha ane prANAtipAtAdi che. te sva buddhie viyAsvA.
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 - 17 thI 26 101 (17) aSTApada - gAra ke gRhasthane dhana kamAvavAnuM batAvavuM te. (18)nAlikA - eka jAtano jUgAra- - -(19) chatradhAraNa-patAnA ke bIjAnA mATe te anarthanuM kAraNa che, te AgADha ke glAnAdi kAraNa savAya AnAcarita che. (0) cikitsA - vyAdhino upAya karavo te. (21) upAnaha- paganA jUtA, Apatti sivAya anAcarita che. (22) samAraMbha - agnino AraMbha karavo te. aSTApadAdi doSo jANItA che. (23) zayyAtarapiMDa - zayyA eTale vasati ApIne tare che, teno piMDa levo te (24, 5) AsaMda palcaka - mAMcI ane palaMga. (26) gRhAMtara niSadhA - be gharanI vacce ke gharamAM besavuM te. (27) gAtra udvartana - kAyAno mela utAravo. (28) gRhastha vaiyAvacca - gRhasthane anna Adi ApavA. (29) AjIva vRtitA - jAti, kuLa, gaNa, zipathI vRtti karavI, jAti Adi batAvI peTa bharavuM. (30) tata anivRtta bhojItva traNa ukALA na thayA hoya tevuM pANI, mizra ke sacitta pANI vAparavuM. (31) Atura smaraNa - bhukha AdithI pIDita te pUrve khAdhelanuM smaraNa kare. athavA doSitane zaraNa ApavuM. (3ra thI 34)mUlaka - mULo, zRMgabera- Adu, ikSu khaMDa - zeraDInA gAMThA. (5) kaMda - vajakaMdAdi, (36) mULa - saTTAmUla Adi, sacitta hoya te. (37) kaSI - kAkaDI. (38) bIja-tilAdi, sacitta hoya te anAcarita che. (39) saMcaLa, (30) seMdhava, (41) sAMbharI lavaNa, (42) rUmA lavaNa, (43) samudra lavaNa, (44) khAMra lavaNa, (45) kRSNa lavaNa A badhAM lavaNa kAcA hoya to anAcarita che. -0- (46) dhUpana - zarIra, vastrAdine dhUpa devo te ke dhUmapAna. (47) mIMDhaLa AdithI vamana, (48) puMDamAM snehadAna dvArA basti karma, (49) virecana - julAba. (50) dAMtaNa, (51) AMjaNa, (52) talAdithI zarIranuM anvegana (3) vibhUSA. have kriyA sUtra kahe che - uparokta dezikAdi baghAM anAsarita che. kone? nircanya maharSI arthAt sAdhune. te sAdhu kevA che? saMyama ane tapathI yukta. vAyu mAphaka apratibaddha. vihAra karanAra, temane ukta badhuM anAcarita che. tethI te sAdhuo kevA thAya che? * sutra * 7 thI 30 (7) sAdhuo pAMca Asavane sArI rIte jANIne teno tyAga karanAra, traNa gatithI guma, cha avanikAsamAM sarata, pAMca kSatriyono nigraha karanArA, dhIra ane judI hoya che. (28) susAhita saMyamI cIkhamAM tApanA che, hemaMtamAM ApAvatta rahe valamAM pratimalIna rahe che. (2) te maharSio parISaha zatrunuM damana kare che, mohane prakApita kare che, jitendriya thai badhAM duHkhono nAza karavAne parAkrama kare che. (30) duSkaranuM AcaraNa karIne tathA dukasakane sahana karIne, temAMnA keTalAMka devalokamAM, keTalAMka nIraja thaI mokSamAM jAya che. (1) siddhi mAgane prApta
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda ane AtA e te saMyama ane tapa dvArA pUrva karmono kSaya karIne parinivRtta thAya che - tema huM kahuM chuM. * vivecana - ra7 thI 31 - pAMca Azraya - hiMsAdi. pariNAran - be bhede, jJa pariphAthI ane pratyAkhyAna pariphAthI. cotaraphI jANanArA te paMcAmrata pariAtA. - x - AvA hovAthI mana, vacana, kAya gatithI gupta. prajanI kAyAdi cha kAcamAM saMyata- sarva prakAre yatanA karanArA. pAMca iMdriyonI nigrahaNA te paMca nigrahaNA, dhIra- buddhimAna ke sthiranirgavya - sAdhu. hajudarzI - bAju eTale mokSa, haju paNAthI saMyama, tene upAdeya paNe jonArA. te bAjudarzI kALane AzrIne yathAzakti A kare che * urtha sthAnAdithI uSNakALamAM AtApanA le che. zItALamAM vastra rahita rahe che. vaSakALamAM eka Azraya sthAne rahe che. saMvata - sAdhu, susamAhita - jJAnAdimAM yatnavALA. -0- pariSaha - mArgathI bhraSTa na thavA tathA karma nirjarArthe parISaho sahana kare. parISaha - bhukha, tarasa Adi. te ja zatru rUpa hovAthI "parISaharipu' kahyA. dAMta - parISahanuM damana karanAra, - *- moha - ajJAna. jitendriya - zabdAdimAM rAga-dveSa rahita. teo zarIra ane mana saMbaMdhI du:khanA kSayArthe pravarte che. kevA che? maharSi. have temane zuM phaLa prApta thAya; te kahe che - sikAdinA tyAgathI te duSkara kRtyo, AtApanAdi dusaha duHkho sahIne keTalAMka sIdhamadi devalokamAM jAya che. keTalAMka sAdhu ATha karma ja sahita thaIne mokSamAM jAya che. tyAM ekendriyo paNa hoya te nivAravA ATha prakAranA karmarahita karyuM. jeo AvA anuSThAnathI devalokamAM jAya che teo paNa tyAMthI cyavIne AdizamAM sukuLamAM janma pAmIne jaldI mokSe jAya che. arthAta pUrvokta badhAM kamone saMyama ane tapathI apAvIne anukrame sabhyam darzanAdi lakSaNo pAmIne AtmAdinA trAtA banIne siddhipadane pAme che. * * tema huM kahuM chuM. - x* muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 3 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyao 4 bhUmikA 103 hajI Adhyayana - 4 - "cha jIvanikAya" -- -- -- -- -- ----* sUtra * 321 meM te AyuSyamAna bhagavate e pramANe kahe che te sAMbhaLo che ke - A "ka jIvanikAya' nAmaka Adhyayana niro kApagotrIya zramaNa bhagavaMta mahAtIra dvArA pravadita, sukhyAta, sugama che. A "dharma prAptinuM adhyayana mAre mATe zreSTha che. * vivecana - 321 kSallikAcAra kathA AdhyayananI vyAkhyA karI, have "cha jIvanikAya' nAme kahe che. teno A saMbaMdha che - tyAM kahyuM ke sAdhu e vRti AcAramAM karavI, anAcAramAM nahIM. A ja AtmasaMyamano upAya che. ahIM te AcAra cha javanikAya gocara prAyaH che, mATe te kahe che - x- X... A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. te saMbaMdhe bhASyakAra kahe che - * bhASya - 5 - vivecana jIvano AdhAra te AcAra kahevAya che, kemake tenuM parijJAna ane pAlana dvArathI che. te pramANe A avasare Avela che. zuM? "cha jIvanikAya' adhyayana. teno adhikAra A pramANe thAya che - * niryukti - ra17, 218 vivecana - jIva ane AjIvanuM svarUpa jemAM samajAya te jIvAjIvAbhigama. svarUpa batAve pachI jANapaNuM thAya. cArikadharma - prANAtipAta Adi nivRtti rU5. vatana - pRthvI AdimAM AraMbhanA tyAga rUpa catna karavo te. upadeza - je rIte AtamA na baMdhAya ityAdi viSaya rU5. tharmala anuttara jJAnAdi. A cha jIvanikAyanA adhikAro che. have nikSepa kahe che - X- 4- nAma niSpanna nikSepa te A "cha jIvanikAya' che. temAM che, jIva nikAya e traNe padonI vyAkhyA kahIza. temAM ekanA abhAve che eno abhAva thAya tethI pahelAM ekanI prarUpaNA kare che - * niryukti - 219, 220 : nAma, sthApanA, dravya ityAdi adhikAra pahelAM adhyayanamAM kahela hovAthI ahIM kahetA nathI. have saMgrahamAM be Adine choDIne "cha'nI prarUpaNA kahe che - temAM nAma, sthApanA gauNa che. dravya - cha - sacittAdi bhede che. kSetra cha - cha AkAza pradeza athavA bharatAdi che. kALa cha - cha samaya ke cha Rtu jANavI, bhAva cha - odayikAdi chA bhAva che. ahIM sacita dravya - cha thI adhikAra che. * x- have jIva padane kahe che - * niyukti - 221, 222 : vivecana A be dvAra gAthA che, (1) jIvano nikSepo te nAmAdi che. (2) prarUpaNA be bhede
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda che- jIvAdi rUpa ane lakSaNa dAnAdi che. (3) astitvane satva zuddha padavANyatvAdi che. (4) dehathI anyatva che. (5) svataH anyatva, (6) vikAra na hovAthI nityasva. (3) svakarmanAM phaLa bhogathI kaIva, (8) tyAM tenA cihanI upalabdhithI dehavyAdhitva, (9)cogAdithI guNitva, (10) aguru laghubhAvI urdhvagativa, (11) vikAra sahitatvathI nimayatA, (12) karmanuM phaLa te saphaLatA, (13) parimANa * lokAkAza mAtra ityAdi. erIte jIvanI trikALa viSayaka parIkSA thAya che, te karavI. saMkSepArtha kahyo. have vistAra bhASyartha jANavo. * niyukti - 223 - vivecana nAmajIva, sthApanAjIva, dravyajIva, bhAvajIva - te vacamANa lakSaNa che. temAM oghajIva ane bhavAjIva tathA tadbhavAjIva " te bhavamAM ja utpanna. bhAva nikSepamAM bhAvajIva che. A saMkSepArtha kahyo. have vizeSArtha - * bhASya - 6 : vivecana nAma, sthApanA sugama che. dravya jIva- caitanya manuSyatvAdi lakSaNothI rahita, A buddhi kalpita mAtra che. paNa jIva evo saMbhavato nathI. mAvajIva traNa prakAre cheodhAjIva, bhavajIva, tadbhavajIva. ahIM pharI bhASyakAre traNa bheda kahyA, tethI punarukti nathI. - *- ogha jIva kahe che - * bhASya - 7 - vivecana vidhamAna AyukarmamAM sAmAnya rUpamAM sAmAnyapaNe ghare eTale bhava udadhimAM rahe, A avasthAna mAtrathI tenuM jIvatyakevI rIte gaNAya, teTalA mATe anvayojanAne kahe che. te oghathI Ayu karya udaya AvatA jIve che. arthAta saMsAramAM prANone dhAraNa kare che. tethI jIvavAthI jIva che. te odha AyukarmanA kSayathI te maryo. pachI zarIramAM jIvano abhAva thayo. A siddhano jIva ja gaNAya. vigrahagatimAM jatAM paNa sUkSma zarIramAM jIva hoya che. A badhAM nayothI maryo ja gaNAya. have bhavajIva ane taddabhavajIvanuM svarUpa kahe che - * bhASya - 8- vivecana jenA vaDe nArakAdi Ayu vaDe rahe che te nArakAdi bhavasthita jIva tathA manuSyAdi Ayu vaDe nArakAdi bhavathI saMkramaNa kare che. arthAta manuSyAdi bIjA bhavamAM jAya che. te cAra prakAranA nAraka, tiryaMca, deva, manuSya bheda vaDe bhava Ayu jANo. tabhava Ayu be bhede che. tiryaMca tadubhava, manuSya tadubhava. eTale te bhavamAM marIne pharI te ja bhavamAM utpanna thAya che paNa bIjA bhavamAM na jAya. tadbhava jIvita eTale tyAMthI marIne pAcho tyAM ja utpanna thAya che. ahIM bhAvajIvanA adhikArI tabhava jIvita viziSTa jIva ja levo. have prarUpaNA kahe che - * bhASya - 6, 10 - vivecana be prakAranA jIvo che. "ca' zabdathI nava bhede jIvo che - pRthvI Adi pAMca, be
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 -5 32 105 ikiyAdi cAra ema nava bhede jIvo che. be bheda te - sUkSma ane bAdara, sUkSma nAma karmodayathI sUkSma, bAdara nAma kadAthI bAdara. lokanuM grahaNa alokamAM jIva nathI te batAvavA mATe che. sUkSma jIvo badhAM lokamAM che, bAdara badhe nathI. koI sthAne bAdara asaMbhava che. bAdara be bhede che - paryAptaka ane aparyAtmaka. te ja kahe che - sUma ja pRthvI Adi che. te cauda rAjalokamAM paryAyane pAmela jANavA. sUkSma paryAyane pAmelA bhAvasUkSma hoya, bhUta-bhAvI dravya sUkSma hoya, be bhedo bAda pRthvI AdinA che. sUkSmanA paNa te ja be bheda che. prarUpaNA kahI have lakSaNa kahe che - * bhANa - 11 - vivecana hAla lakSaNa dvAranuM svarUpa kahe che - ciha, hetu, kAraNa, liMga, lakSaNa e pramANe che. cihna - jema devakuLanI dhA. hetu - nimitta lakSaNa, kuMbhAranI caturAI te ghaDAnI suMdaratA che. kAraNa- upAdAna lakSaNa, jemake- mATInuM komaLa paNuM te gharanuM baLavAnapaNuM che. liMga - kAryalakSaNa - jema dhumamAM agni. AbadhAM paryAyavAcI che. lakSaNa eTale jenA vaDe parokSa vastu lakSyamAM levAya. have AdAnAdi lakSaNa kahe che. * niyukti - 224, 25 - vivecana A be pratihAra gAthA che. AdAna, paribhoga, yoga, upayoga, kaSAya, lezyA, Ana-pAna, iMdriyo, baMdha-udaya-nirjaza, citta, cetanA, saMjJA, vijJAna, dhAraNA, buddhi, ihA, mati, vitarka A badhAM jIvanA lakSaNo che, ajIvanA nathI. A gAthAno vistAra A pramANe - * bhANa - 12, 13 - vivecana lakSya karAya eTale jaNAya che, te koNa che? pratyakSa ane parokSa che. - *- jema dhUma, uSNatA vagere aninAM lakSaNa che, te uSaNatAthI pratyakSa agni jaNAya che. dhUmADAthI parokSa jaNAya che. temAM AdAna AdinA daSTAMta kahe che - luhAra, kUra, parazu, agni, suvarma, dudha, pANI tathA AhAra te AdAna AdinA anukrame daSTAMta che. pratijJAdi ullaMghavAthI A kahevAnuM parokSa vastunA svIkAramAM prAyaH pradhAna gatva batAvavAnuM che. have prayoga kahe che - * bhASya - 14 - vivecana deha, iMdriyathI atirikta te AtmA. te kathaMcita judo che paNa sarvazA juda nathI. AnA vaDe pratijJA artha kahyo. pratijJA arthendriyo che, te Adeya AdAna vidhamAna AdAtRka che. kevI rIte? grAhya-grAhakanA prayogathI. grAhya-rUpAdi, grAhaka-iMdriyo. teno prayoga- svaphaLa sAdhana vyApAra, - - hetu - Adeya AdAna rUpe che. have sTAMta kahe che. grahaNa karanAra sANaso je loDhuM te adeya che. tenAthI luhAra mAphaka jANavuM. atirikata vidhamAna AdAtA enA vaDe dRSTAMtArtha kahyo. ityAdi - - * - - - AdAna dvAra kahyuM. have paribhoga dvAra kahe che
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda che bhASya 15 - vivecana deha che, te bhoktA sahita che.'' A pratijJA che. bhogyatvathI hetu che. thALImAM bhAta mUke, te khAnArane mATe ja mUkAya che. A dRSTAMta che. dehanuM bhogavavuM te jIva vaDe che, te dehamAM rahIne bhogavato hovAthI pratijJA siddha thaI. paribhoga dvAra kahIne yogadvAra kahe che - bIjAnA prayojelA yogo che. yoga - sAdhana che, temAM mana vacana phAyA e karaNa che. karaNapaNuM e hetu che - parazu vaDe dRSTAMta che. - have upayoga dvAra - - * - 7 bhASya - 16 - vivecana 106 upayoga sAkAra ane anAkAra bhede che, tenAthI jIvano abhAva nathI. zA mATe? upayoga rUpa AtmAnA asAdhAraNa lakSaNano tyAga na karavAthI. agninuM dRSTAMta che. jema te potAnuM uSNatA lakSaNa tajato nathI. ityAdi - x - upayoga dvAra kahyuM, have kaSAya dvAra kahe che - sakaSAyathI arthAt acetana vilakSaNa krodhAdi pariNAma yuktatvathI jIvano abhAva nathI. krodha, mAna Adi paryAyane AtmA pAme che. suvarNanuM dRSTAMta che. kaDAM, kaMThI Adi paryAya pAmavA chatAM te suvarNa ja che, tema AtmA paNa krodhAdi paryAya pAme che - have lezyA dvAra kahe che - - vivecana . bhASya 17 - * - lezyAnA sadbhAvathI jIvano abhAva nathI. zA mATe? teno pariNamanano svabhAva che. kRSNAdi dravya sAthe hovAthI tema kahyuM - jAMbu khAnAranA dRSTAMtathI siddha che. have prANApAna dvAra kahe che - uzrvAsa Adi. acetana dharmathI vilakSaNa prANa, apAnanA sadbhAvathI jIvano abhAva thato nathI. zramanA sadbhAvathI parispaMdayukta puruSa mAphaka, * have iMdriya dvAra kahe che - **** ha bhASya - 18 vivecana - akSa eTale iMdriyo, A lokamAM prasiddha che. dehane Azrita che. AtmAnA prayojanavALI che, vAMsalA Adi mAphaka, - x- (zaMkA) AdAna ja iMdriyo che, to zAmATe bhedopanyAsa karavo? nivRtta tathA upakaraNanA dvAra vaDe be bheda batAvavA mATe. temAM to upakaraNanuM grahaNa karavuM, ahIM nivRtti levI, ityAdi - x - have baMdha Adi dvAro kahe che - grahaNa, vaidaka, nirjaraka. te karmathI anya che, grahaNa - karmabaMdha, vedana - karmano udaya, nirjarA - karmano kSaya. AhAranuM dRSTAMta ahIM lIdhuM che, baMdhadvAro kahyA. have citta AdinuM svarUpa kahe che 9 bhASya 19, 20 vivecana citta trikALa viSaya che. odhathI atIta anAgata vartamAnagrAhI che. cetanA te pratyakSa vartamAna artha grAhiNI che. saMjJA - anusmaraNa che. vijJAna - te aneka prakAre che. aneka dharmavALI vastumAM tevo tevo adhyavasAya kALa - asaMkhyeya ke saMkhyeya che. dhAraNA - nAza na thAya tevI smRti vAsanA. - x - arthano uha te buddhi - saMjJI prANIne parathI nirapekSa arthanuM jANavuM. ihA - ceSTA. jemake A ThuMThuM che ke puruSa M - - *
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 - 32 103 che? te sad arthanI vicAraNA rUpa che. arthano pariccheda te mAthAne khaNavA AdinA gharmanI upapattithI A puruSa ja che, evI nizcaya mati thAya te athavagamathI utpanna mati jANavI. - A- X- citta Adi A guNo "jIva' nAmaka guNInA pratipAdaka che. Ane ja spaSTa kare che. * bhASya - 1, 22 - vivecana je kAraNe citta Adi anaMtarokta jIvanA guNo che, ajIvanA nahIM, kemake zarIrAdi guNothI vigharmapaNe che. svasaMvedhathI A guNo pratyakSa che. * x - = - 4 - pratidvAra be gAthA kahI, have astitva dvAra kahe che - x jIva vidhamAna hovAthI pRthvI Adi vikAra deha mAtra rUpavALo che. (vRttinuM zeSa kathana vAda rUpa che, mATe anuvAdakarela nathI.) * bhASya - 23 thI 25 - vivecana A lokamAM koI ema ciMtave ke huM zArIramAM nathI, ema ciMtavanAro te ja jIva che. mRta zarIrAdimAM saMzaya karanAra anya prANadi nathI, kemake saMzayanuM caitanyarUpatva nathI. e ja batAve che - jIvano A svabhAva - dharma che. ihA - sadarza paryAlocanarUpa che. te A jIva che ke nahIM? "A ThaMDyuM che ke puruSa" evI ihA jene thAya che, te jIvano dharma che. have te bIjA prakAre kahe che - jIvanuM upayoga lakSaNa astitva siddha che. kaI rIte? zabdathI. jIva' ema bolavAthI anumAna karAya che. ityAdi - x x AnuM ja vivaraNa kA bhASyakAra kahe che - * bhASya - 26 thI 28 - vivecana nirvikalpa jIva che. niyamathI te siddha che. vAcaka zabda jIvathI vAcya padArtha jIvanI siddhi che * x- para abhiprAyanI AzaMkA karIne tene dUra karatAM kahe che - uktavatu zuda padavathI jo jIvanI siddhi thAya to amArI paNa zUnyanI siddhi thAya. jema zUnya nirarthaka che, tema jIvapada paNa nakAmuM che. teno uttara Ape che - je tame kaho cho te siddha thatuM nathI. zA mATe? vidhamAna padArtha vaDe jethI zUnya kahevAya che, te zUnya padArtha che. ityAdi tarkathI jIvapaNuM vAcyuM che. have bIjA prakAre astitva pakSane samarthana karatAM kahe che - mithyA thAya. kayA? badhAM paraloka saMbaMdhI dAnAdi. kevI rIte? jo karmano kartA ane bhoktA jIva ja na hoya to. A ja kathana zIkhAu ziSya mATe spaSTatA kahe che - * bhASya - 29 thI 31 - vivecana karUNA, upavAsa, hiMsAnI virati Adi rUpa tathA brahmacarya, yogalakSaNavALI dIkSA, pravajyA svIkAra rUpa iMdriya nirodha e badhuM ja niSphaLa che. kyAre? jo tame jIvane paralokamAM janAro na mAno. vaLI ziSTa Acarita mArga ja uttama puruSoe Adasvo. have te mAgane kahe che - lokamAM thayA ke lokamAM vidita te laukika, vaidiko, tripiTakAdi samaya vRttivALA, paMDito mAne che - jIva nitya che, anitya nathI. e rIte
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda jIva zarIrathI jUdo che. - e ja kahe che - lokamAM acchedya, abhedha AtmA kahevAya che. gItA, veda ane boddhonuM vacana paNa ahIM sAkSI rUpe mUkela che. * - - keTalAMka traNa prakArano divya Adi saMsAra mAne che, keTalAMka nArakAdi sahita cAra bhede saMsAra mAne che. have bIjA prakAre tenuM astitva kahe che - * bhASya - 3ra thI 34 - vivecana audAriskAdi zarIrano vighAta - kartA koI paNa che. zA mATe ? pratiniyata AkArAdinA sadUbhAvathI. dRSTAMta kahe che - jema ghaDAno kartA kuMbhAra che, tema zarIrano koI kartA che. - 4- te AtmA mUrta karmanA saMbaMdhathI kaMIka aMze mUrta che. ahIM ziSyanI buddhi khIlavavA bIjI rIte tenI grahaNa vidhi kahe che- zItAdi sparzathI vAyune mAnIe chIe -x- tema jJAnAdi vaDe jIvane kAcAmAM rahelo mAnavo joIe. ghaNAM anumAnothI AtmAnuM astitva siddha karyuM. keTalAMka AtmAne dekhatA nathI, tethI jIvane na mAnavo evI zaMkA kare to? tethI kahe che - iMdriyathI hita guNavALo jIva, amUrtatvAdi dharmaka, chagharathane durlakSa che. tene siddha ke sarvajJa jajUe che. zvAbhAdi siddho ja jUe che. jJAna siddha evA bhavastha keLavI jue che. -o- have Agama jIvanuM astitva kahe che. * bhASya - 35, 36 - vivecana Amavacana te zAstra che. Ama - rAmadi rahita. A vacana vaDe apIdheyano viccheda karyo. Ama vacananA zAstrI jANyuM ke iMdriya gocarathI atikrAMti che, jema lokamAM jyotiSanA gaNitathI caMdragrahaNAdi mAnIe chIe, tema jIvane paNa mAnavo. - - kemaphe Ama vacananuM prAmANya che. Astitva dvAra kahyuM have anyatvAdi dvAra kahe che -(1) anyatra - dehathI AtmAnuM jUdApaNuM, (2) amUrtatva - svarUpa vaDe AtmA na dekhAya tevo che. (3) nityatva* te ja pariNAmavALo. A traNe guNo eka eka hetu vaDe eka kAle sAthe rahe che. have pachI kahevAtI niyuktinI traNa gAthaonA lakSaNo vaDe kahevAze - * niryukti - 226 - vivecana kAraNa vibhAga, kAraNa vinAza ane baMdhanA pratyayanA abhAvathI jIvane para AdinI mAphaka taMtu vagere kAraNa vibhAga nathI. jIvane tAMtaNAthI banela che, ema na samajavuM. e pramANe kAraNa vinAzanA abhAvamAM paNa jovuM. tathA baMdha jJAnAvaraNAdi pudgala yoga lakSaNa pratyayano abhAva thAya, e hetu nathI. kemake baMdhanuM hetupaNuM utpanna thatuM nathI. ityAdi - - *- avinAzanA hetuthI jIvanuM nityapaNuM che. nityapaNuM siddha thavAthI amUrtApaNuM che. - *- A gAthAno samAnArtha che. vizeSArtha bhASyathI jANavo. * bhASya - 3, 38 - vivecana have "dehathI anya" A dvAra kahe che. dehathI jIva jUdo che. ghara vageremAM rahelA puruSanI mAphaka A dRSTAMta che. - - A prayoga "jIva te zarIra' mAnanArA vAdInA
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 4 - 3ra mananA khUna mATe che. have bIjo prayoga kahe che - khalu zabda vizeSaNanA arthavALo hovAthI koI aMze AtmA deha tathA iMdriyotI jUdo che. iMdriyothI koI padArtha jAmyo hoya te iMdriyanAza thavAthI paNa maraNa thAya che.-x-x-x- iMdriyanA upalabdhipaNAnI zaMkA nivAravA kahe che - * bhASya - 36, 40 * vivecana iMdriyo phakta dekhAvamAM ja ladhivALI nathI. zA mATe? iMdriyo nAza thAya tyAre viSayanuM saMsmaraNa rahe che. jema koI aMdara rAyelAne pUrve dekhelA viSayo yAda Ave che. ityAdi - x- iMdriyo dekhanArI nathI. paNa dekhanAra AtmAne sahAyaka che. A rIte eka prakAre anyatva dvAra kahyuM. have amUrtarano avasara che. - jIva amUrta che. dravyendriya vaDe te grahaNa karAto nathI. vaLI te acchadha, abhedha, arUpatva che ane svabhAvathI AtmA anAdi amUrta pariNAma pAse che. * bhASya - 41, 4ra * vivecana avadhijJAnI AdithI paNa AtmA sAkSAta agRhamANa che tene satyavaktA sarvajJa vItarAganA vacanathI jANavo. te lokamAM amUrtatvathI prasiddha che. Adi zabdathI veda siddhAMta lIdho. A rIte jIva amUrta jANavo. amUrta kahyo, have nitya-dvAra kahe che - X- jIva nitya che. ahIM bauddha matanuM khaMDaLa kasvA kahe che - jIva avinAzI che. - *- x- "parimitikAlIna jIva" nA matanA khaMDaMA mATe kahyuM - jIva zAzvata che. eTale sarvakALa rahenAro che. - - - have bIjA tu batAve che. * bhASya - 43, 44 - vivecana saMsAra eTale saMsaraNa thavuM. te ja nAraka che, te ja tiryaMca che. jIvanitya che. huM karuM chuM, meM karyuM, huM karIza e trikALa viSaya saMbaMdhI je AlocanA che, tethI AtmA nitya che. pratyabhikSA bhAvathI badhAMne jANItuM che. te bhedagrAhI nitya che. A trilokadarzI tIrthakarano mana che. A ja paramArtha nathI. te ja batAve che - jema lokamAM kahe che ke - jene zastro chedI zaktA nathI, te jIva akSaya che ityAdi veda - zrutinA vayanA pramANa che. tethI jIva nitya thayo. te apradyuta anutpanna sthira roka svabhAvavALo che. paraMtu jenA matAnusAra A vacana nyAya viruddha che. kemake temAnatA saMsAra bhramaNanA vyavahAmna viccheda thaI jaze. tethI AgaLa kaheze ke- jIva svAtu nitya ityAdi rUpa che. athatu be apekSAthI nitya, paryAya apekSAthI anitya che. - - - A pramANe anyatva Adi traNa gAthAnuM vyAkhyAna karIne adhikRta gAthAnI vyAkhyA kahe che : * bhASya - 5, 46 - vivecana kAraNano avibhAga eNTale jema kapaDuM banAvavAmAM taMtu kAraNa che, tema jIvane utpanna karanAruM kAraNa nathI. tathA kAraNanA abhAve kAraNanA avinAzathI jIvanuM nityatva jANavuM. - x x- AkAza paTanA anumAnathI, ahIM anumAna zabda daSTAMta vacana che. (vizeSa tarka-vAdano anuvAda ame choDI dIdhela che.) have baMdhanA pratyayanA
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110, dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda abhAvathI, enuM vyAkhyAna karavA kahe che - hetu prabhAva eTale hetuthI utpanna thanAra baMdha che. paNa te baMdha jJAnAvaraNAdi pagala yoga lakSaNavALo che. te baMdha utpatti pachI turata nAza thAya, to temAM na ghaTe ane tenA yogathI virahata, eTale baMdhanA hetuo je mithyAdarzana, avirati, aramAda, kaSAya, coga e pAMca che, tenA vaDe je saMbaMdha che, tenAthI abhAva thAya, to ja te na ghaTe. ityAdi - - - x-x- e ja pramANe niyatva amUrNatva deha anyatve yojanA pUrvavata jANavI. gAthAmAM baMdhanA pratyayano abhAva kahyo. have viruddha arthana prAdurbhAva ane arthavinAzane kahe che - * bhASya - 47 - vivecana avinAzI jIva nitya che. zA mATe? vikAranA anusaMbhathI. jema ghaDo bhAMgatA ThIkarI dekhAya, tema AtmAnA TukaDA dekhAtA nathI. nityatva Adi yojanA pUrvavata. cAlu saMbaMdhavALI ja niyukti gAthA kahe che - * niryukti - 227 - vivecana - nirAmaya eTale rogarahitane rogotpattimAM A pramANe bolanArA jANIe chIe ke . "pahelAM huM nirogI hato, hAla huM rogI chuM." athavA pahelAM koI rogI hoya te nirogI thatAM bole - pahelAM huM rogI hato, have nirogI che. AvAM vAkya kSaNa vinAzI niranvaya lakSaNa AtmAmAM utpanna na thAya. - x- A pramANe AtmA avasthita che. aneka avasthA anubhave che. A nityatva hovAthI amUrta che. tethI dehathI anya che. A pramANe badhe yojanA karavI. e rIte bALaka ke vRddha pAchalA anubhava yAda kare che, tethI samajavuM ke - "anubhava koI bIjo kare ane yAda koI bIjo kare, tevuM na bane. jo tema mAno to jagatano vyavahAra ulaTo thaI jAya. -x- x-x- (ahIM je vAda che tene amArA kAryakSetramAM pahelAMthI ja svIkArela nathI, mATe teno anuvAda karela nathI. tethI sArAMza ja hadhe kahIe chIe - ) nitya AtmA guNIpaNe vidhamAna ane atIndriyapaNe hovAthI AkAza mAphaka che. AtmA nitya che, tene jAti maraNa jJAnano anubhava thAya che. tethI ja pUrva bhavanI vAta yAda Ave che. A ja gAthAne bhASyakAra saMkSepathI kahe che - * bhASya - 48, 49 - vivecana roganI Amaya saMjJA che. jema bALapaNamAM kaMIka karela hoya te yuvAnImAM sAMbhare che, te rIte pUrva bhave karela karma bIjA bhavamAM upasthAna thAya che. A badhAMnI vyAkhyA pUrve vistArathI karela che. AtmA nitya che, e kriyA sarvatra joDavI. zrotra Adi vaDe samajato nathI ema jANavuM. tathA jAti maraNa jJAnathI pUrva janmamAM paNa hato. pAThAMtaramAM "jAti smaraNa jJAnathI kSaNika nathI" kahyuM te paNa aduSTa che. kemake vidhi tathA niSedhathI sAdhya arthanuM abhidhAna che. - *- amaya - A AtmA che. paNa mATInA dhaTanI jema nahIM. A paNa niyatvanI prasAdhaka che. have niyuktinI trIjI gAthA kahe che -
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 | - } 32 * niyukti - 228 vivecana sarvajJanA upadezathI jIva nitya che, sarvajJa vacana avitatha che. kemake teo rAgAdirahita che. jIva potAnA karmonA phaLa bhogave che. paNa ahIM A janma ke pUrva janmanI apekSAthI grahaNa karavuM. e rIte AtmA amUrta che. jema amUrtane iMdriyo grahaNa na kare, tema mUrta aNune paNa zrotra Adi grahaNa na kare. A traNe dvArano upasaMhAra karatA kahe che - jIvanuM nityatva, amUrtatva, anyatva e traNe dvAra siddha thayA. have kartA dvArane kahe che - . majja - 50, 51 vivecana * * - svakarma phaLanA bhogavanArA jIvo che, tethI teo kartA che. te vaNika ane kheDuta mAphaka jANavuM. vinA mahenate karela na bhogavI zake. e rIte 'akartA ma'nuM khaMDana karyuM, have dehavyApIdvArano avasara che :- zarIra mAtrane vyApIne rahevAno svabhAva hovAthI te jIva kahevAya che. - * - deha AtmAnuM cihna che. zarIramAM ja sukhaduHkhano anubhava thAya che, jema agni tyAM uSNatA che. agninuM cihna uSNatA che. tema zarIra jeTalAM niyata bhAgamAM rahenAro AtmA che. * - - mULa dvAranI pahelI gAthA kahI, have bIjI gAthA kahe che - che bhASya para, 53 - vivecana - * - ** have have guNI dvAra kahe che guNo vaDe guNI che, guNa vinA guNI na hoya. AnA vaDe guNa ane guNInA bheda kahyA. te bhoga, yoga, upayoga Adi guNo che. - urdhva gati dvArane kahe che agurulaghutvanA kAraNathI ane svabhAvathI karma vimukta thaI urdhvagativALo jIva che, tema jANavuM. to nIce kema jAya che? jema tuMbaDu mATInA lepathI bhAre thaI nIce jAya, tema jIva karma lepathI nIce jAya che, lepa dUra thatAM uMce jAya che. eraMDa phaLa ane agnijvAlAnuM ahIM dRSTAMta che. - x - x - have nirmayadvAra kahe che. 54, 55 - vivecana huM bhASya jIva che te amaya che, eTale bIjI vastuno banelo nathI zA mATe? tenuM koI kAraNa nathI. jema AkAza. samaya ane vastu anitya che, te batAve che. jema ke - mATIno ghaDo. paNa AtmA tevo nathI. tethI te anitya nathI. - 4 - xx have sAhyadvAra kahe che - nitya anitya ja pariNAmamAM jIva che ema jANavuM. bIjA kALamAM phaLa ApanAruM lakSaNa te sAphalya che. kone? kuzala akuzala karmonuM. kALa bhedathI kartA ane bhoktAnA pariNAma bheda chatAM AtmAne te baMnenI utpatti thAya che. eTale karmonuM phaLa kALAMtare jIvane maLe che - x - sAlkya dvAra kahyuM have pariNAmadvAra kahe che H56, 57 - vivecana che bhASya - 111 - . jIvanuM pariNAma vistArathI laIe to loka pramANa che. je kevaLI samuddAtanA cothA samaye kevIne hoya che. tyAre avagAhanA sUkSma banI AkAzanA ekaika Atmapradeze phelAya che. te jIvanA pradeza asaMkhyAta che, te lokAkAza pradeza tulya che.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11ra dazavaikAlikamUlasUba-saTIka anuvAda aneka jIvonuM gaNanA parimANa kahe che - prastha vaDe athavA cAra phUDa vaDe koI vrIhI Adi anAja mApe, te asatu bhAvathI sthApanA anaMtA loka thAya, te pramANe eka eka jIvane jUdo mUktA anaMtAloka thAya. - x x* parimANa dvAra kahetAM jIvapada pUruM thayuM. have nikAya pada kahe che - * niryukti - 229 - vivecana nAma, sthApanA sugama che. zarIra kAya te ja zarIra che. tenA prAyogya aNunA samudAyarUpa che. gatikAya - je bIjA bhavanI gatimAM jAya che, te taijasa ane kArpaNa lakSaNa che. nikAsakAya te cha avanikAya. astikAya - dharmAstikAyAdi. dravyakAya - traNa Adi ghaTano samudAya. mAtRkAkAya - traNa vagere mAtRkA akSara, paryAyakAya - jIva ane ajIva bhedathI che. jIva paryAyakAya - jJAnAdi samudAya, ajIva paryAcikAya - rU5 di samudAya. saMgrahaphAya - saMgrahanA eka zabda vAdhya trikAdi samAna. bhAskAya * kApotI. - x* tenuM dRSTAMta - eka kApotI taLAvamAMthI pANI bhare che. be ghaDA laIne nIkaLyo, Thokara khAtAM eka ghaDo bhAMgyo. temAMno apakAya marI gayo. bIjAM ghaDAmAM jIve che, tenA abhAvamAM te paNa bhAMgyo. tethI lokamAM kahevAyuM ke pahelA marelAe bIjAne mAryo. bhAvakAryamAM audayikAdi samudAya che. ahIM nikAya te kAyanA arthamAM che. * niyukti - 30 - vivecana - have pharI sUtrano yoga che. temAM adhikAra nikAya kAya vaDe che. adhikAra - prayojana. zeSa nikAyanuM batAvavuM vyartha che? te zaMkAnA nivAraNa mATe kahe che - arcanI tulanAvALAnuM kahevuM. te vyutpatti hetupaNAthI ane pradezAMtaranA upayogIpaNAthI kahela che. nikAyapada kahyuM have sUkAlApaka niSpaksano avasara che - 4 - tethI sUtra kahe che - * sUtra - 3rAra te cha anilaya mAdhyayana kevuM che? je kArapa gotrIya ramaNa bhagavata mahAvIra dvArA pravedita, suNAta, sugama che. je dharma prajJanuM adhyayana mATe viskara che te A che : pRthvIkAyika, aprakAyika, teukAyika, vAyukAyika, vanaspatikAcika, basamAlika. zastra pariNata sivAya pRnI sacitta che, te kAneka jIna ane pRthaka satyo vALI che. A pramANe zarU pariNatane choDIne AkAya, anikAya, vAyukAya ane vanaspatikAya sajIva kahelI che. te aneka jIvo ane pRthak satyo vALI che. vanaspatikAyanA prakAra A che - abIja, mUlabIja, parvabIja, aMdhabhIja, bIja, samurNima, tuNa ane latA. rAjA pariNata sivAya A vanaspatikArika jIva bIja parata sacetana kahevAyela che. te aneka jIva jAne pUrapha santo vAkya che.
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4} - 32 113 je A aneka prakAranA basa prANI che, te A pramANe che - aMDaja, potaja, jApuja, saja, saMvedaja, samROMimaja, uphibhajana ane pAtika. je koI maNimAM abhikamANa, pratikramaNa, saMkuzita, prasArita, zabda karavo, bhramaNa karyuM, trasta thavuM, bhAgavuM Adi kiyA thAya tathA je Agati ane gatinA vijJAtA hoya che kITa, pataMga, kula, phoDI che, te badhAM be zahi, badhAM teBliso, badhAM saurita badhAM parAjayo, badhAM tironika. badhAM nAraka, badhA manuSyo, badhAM devo ane badhAM prANI parama sukha svabhAvavALA che. A zo javanikAsa basakAya kahevAya che. * vivecana - 32 - saMbhaLAya te mRta - prati viziSTa artha pratipAdana phaLa vALuM vAgyoga mAtra bhagavate kahela vacana potAnA karNamAM pravezela ane kSAyopathamika bhAve pariNAmane pragaTa kasnAra kAraNa te zrata kahevAya che. te mRta avadhUta - avagRhIta e ekArthaka paryAyio che. sUtramAM mayA zabda Atma parAmarza che. he AyuSyamAna ! AmaMtraNa che, te sudhamasviAmI bUsvAmIne kahe che. te bhagavaMte rAmosaNamAM kahela, te meM sAMbhaLela. bhaga - samagra ezvaryAdi rUpa che. - - te jene hoya te bhagavAn - vardhamAna svAmI. teoe kevalajJAna pAmIne A kahela che : A "cha avanikAya' nAme adhyayana che. A loka ke pravacanamAM, anya tIrthakaranA pravacanamAM cha javanikAyano artha badhe samAna che. "meM sAMbhaLela che" AnA vaDe- Atma parAmarzathI ekAMta kSaNabhaMga dUra karavA kahe che. te kSaNa bhaMgamAM A pramANe arthanI utpatti thAya - 4-. he AyuSyamAna ! uttama guNathI banela AmaMtraNa vacana vaDe guNavALA ziSyane AgamanuM rahasya ApavuM, paNa guNarahitane na ApavuM, te tenI anukaMpAnI pravRtti che. A siddhAMtanuM rahasya tuccha buddhivALAno nAza kare che. vaLI Ayu te pradhAna guNa che. Ayu lAMbu hoya to pote pahelAM bhaNI pachI ziSyone bhaNAvI pamparA cAlu rAkhe. "te bhagavaMte kahyuM" e vacanathI ema sUcavela che ke mati kalAnAthI kahyuM tema nahIM, paNa zAstra pANataMga dazAvela che. sarvajJa ane AtmajJAna vimukha puruSe AtmAno ulaTo, samyapha rIte avicArIta, paraloka saMbaMdhI upadeza na Apavo. kemake tethI viparyayano saMbhava che. - X have sumanA eka dezane bIjI rIte kahe che - AusaMteNa0 e bhagavaMtanuM vizeSaNa che. AyuSyavALA bhagavaMta arthAt cIraMjIva" e maMgaLa vacana che. athavA jIvita bhagavaMte sAkSAt kahyuM che. A vacana vaDe gaNadharo dvArA paraMparAgama thayuM. jIvana vimukta anAdi zuddha bolanArano apoha kahyo. kemake dehAdi abhAve tathAvidha bolavAnA prayatnano abhAva thAya. - *- athavA avasaro' artha letA gurunA caraNamAM vasatA, AnA vaDe ziSyae sadA guru caraNa sevI.thayuM te kahyuM che. tethI jJAnAdinI vRddhi thAya che. athavA AmusaMteNa pATha letA -
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda bhagavaMtanA caraNa yugalane mastaka vaDe sparzatA meM sAMbhaLyuM. AnA vaDe vinaya pratipatti kahI, kemake vinaya e mokSanuM mULa che. - x - lagavatA A cha jIvanikAya koNe pravedita ke prarUpita karyu che? zramaNa eTale mahAtapasvI, samagra aizvaryAdiyukta, mahAvIra - kaSAya Adi zatruno jaya karavAthI mahA vikrAMta. mahAn evA vIra te 'mahAvIra' te kAzyapa gotrIya vIre kahyuM che. bIje kyAMyathI sAMbhaLIne jAmela nathI, paNa svayaM ja kevaLajJAnanA prakarSa vaDe jANela che. tathA deva-manuSya-asuronI parSadAmAM sArI rIte kahela che. jema che tema ja kahela che. sUkSma parihAranA Asevana vaDe prakarSathI samyak Asevita che. jIvanikAya' adhyayanane bhaNatAM mAruM kalyANa che. mama - AtmAnuM. bhaNavuM - sAMbhaLavuM bhAvavuM ekArthaka che. - x * adhyayanapaNAthI AtmAne aMdara lAvavo, te cittanI vizuddhi prAptithI thAya. gharmaprajJapti - dharmanuM jaNAvavuM te. dharma ne jaNAvavAnA kAraNathI cittanI vizuddhi thAya. vizuddhi thavAthI bhaNavuM te AtmAne zreyaskara che. - - 4- AvA cha 1 - **** * abhimAna choDIne saMvigna ziSyae badhAM kAryomAM gurune pUchavuM ane gurUe guNavAnlR ziSyane upadeza Apavo. te A pramANe - pRthvI vagere udAharaNa batAvavA mATe che. pRthvI - kAThinya lakSaNa vALI, prasiddha che. te ja kAyA - zarIra jenuM che, pRthvIkAya. te ja pRthvIkAyika jIva che. Apa dravya rUpa che, te jenuM zarIra che te akAyika. e pramANe teja - uSNa lakSaNa che, vAyu - calanadharmavALo prasiddha che. vanaspati - latA Adi rUpa. e pramANe trAsa pAmavAnA svabhAvavALA te trasa. kAya - zarIra, jene che te trasakAyika ahIM badhAM jIvonA AdhArapaNe hovAthI pahelAM pRthvIkAyika pahelo kahyo. pRthvI upara pANI rahe che, mATe aAyika bIjo kahyo. pANInA pratipakSa agni hovAtI teukAyika trIjo kahyo che. agnino upakArI hovAthI pachI vAyukAyika kahyo. vAyu vRkSonI zAkhAnA kaMpanathI vanaspatikAya pAMcame kahyo. vanaspatine trasa jIvonuM upagrahakatva che, tethI prasakAya kahyo. have vipratipattinA nirAsa mATe pharI kahe che - pRthvI je ukta lakSaNa che, te sajIva - rotanAvaMta che. ahIM mAtra' zabda stokavAcI che. jemake sarasavanA trIjA bhAga mAtra che. arthAt tenuM thoDuM ja jJAna che. kemake tene prabaLa mohanA udayathI badhAMthI thoDuM caitanya ekendriya jIvone che. tenAthI kaMIka adhika beiMdriyAdine che. ema sarvajJae kahela che. temAM aneka jIvo che, eka jIva nathI. vaidika mate pRthvI eka jIva che. paNa svamate pRthvImAM aneka jIvo che. ityAdi - 4 - 4 - zatru vaDe pariNata pRthvI sivAyanI anya pRthvI sacitta - jIvavALI jANavI pRthvInuM zastra zuM che? te dravya ane bhAva be bhede zastra kahela che - niyukti - 231 - vivecana dravya e dvAra parAmarza che. temAM dravyazastra te khaDga Adi che, agni, viSa, sneha, kharAza prasiddha che. ahIM kSAra te karIrAdithI utpanna che. lavaNa - prasiddha che. -
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ |- rUra 115 Adi zabdathI karISa - chANa Adi levA. dravya zAstra kahyuM. have bhAvazastra kahe che - bhAvathI duwyukta vacana - kAyA ane avirati te bhAva zastra che. temAM duwyukta zabdathI droha, abhimAna, iSya Adi lakSaNa mano duwyoga levo. vAgaduSpayoga te hiMDha - paruSAdi vacana, kAya duprayoga te doDavuM, kUdavuM. avirata te prANAtipAtAdi pApa sthAnaka pravRtti. A badhAM karmabaMdha nimittapaNe hovAthI bhAvazastra che. ahIM bhAvazastra nahIM paNa dravyazastrathI adhikAra che, te A che - * niyukti - 232 * vivecana kaMIka svakAya zastra che. jemake kALI mATInuM zastra lIlI mATI che. e pramANe gaMdha, rasa, sparza bhedamAM paNa zastra yojanA karavI. tathA kaMIka paraNyAya zAstra che. jemake - pRthvI te pANI, agni, Adi ke agni, pANI Adi pRthvInA zastra che. keTalAMka ubhaya zastra hoya che. jemake - kALI mATI jaLanA sparza, gaMdhAdithI dhoLI mATInuM zastra thAya che. kALI mATInuM meluM pANI te kALI mATI tathA dhoLI mATInuM zastra thAya che. A dravya zastra kahyuM "' zabdathI aneka prakAranA dravya zastra jANavA. bhAvadvAramAM asaMyama te cAstrinuM zastra che. e pramANe pariNata pratImAM uccArAdi karavAthI jIvahiMsA thatI nathI. tethI ahiMsApaNAno sAdhu dharma thAya che. A Agama pramANa che. anumAna paNa ahIM vidhamAna che. jemake jIvasahita paravALA Adi pRthvInA banelA che. A pramANe 4- pRthvIkAyanuM jIvatva siddha thayuM. - *- Agama ja AHvacana che. hetunA abhAve vItarAga asatya vacana na bole. e pramANe apu. teu. vAyu ane vanaspatine sacitta jANavA. pANI sajIva che. jamInamAM khodavAnA svabhAvathI deDakAM mAphaka kudIne uMce Ave che. sajIva agni AhAra vaDe bALaka mAphaka vRddhi pAme che. ityAdi - x have vanaspatijIva vizeSa kahe che - te A pramANe - agra bIja jemAM che, tevA koraTAdi jANavA. mala te ja bIja jemAM che tevA utpala phaMdAdi, parva te bIja jemAM che te - zeraDI vagere. skaMdha, bIja jemAM che te-zallakA Adi, bIja vAvatA uge te bIja rUha saMmUIima-prasiddha bIja abhAvathI pRthavI-varSAdithI udbhavela tRNAdi. - X* tRNalatAnuM grahaNa potAnI jAtinA aneka bhedabatAve che. vanaspatikAyikanuM grahaNa sUkSma ane bAdarAdi bhedanA saMgraha mATe che. AnA vaDe pRthvI-pANI-teu AdinA paNa potAnI jAtinA aneka bheda samajI levA. bIjavALA sacitta kahyA. (zaMkA) bIjajIva, mUla Adi jIva che ke bIjA temAM AvIne utpanna thAya che? te kahe che - * niyukti - 233 - vivecana bIja te yoni thayela che. bIja be prakAre - (1) yonibhUta, (2) ayonibhUta athavA vidhvastayoni ane vidhvastayoni. anukrame te ugavA mATe samartha ke asamartha che. temAM yonibhUta te sacitta ane acitta che. ayonibhUta te niyamA acetana che,
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 dazavaikAlikamUvamUtra-saTIka anuvAda kemake abIja8 thI temAM utpatti asaMbhava che. yoni avasthA bIja - yoninA pariNAmane tajatAM nathI. kema ke temAM jIva AvIne uge che. te ja pUrvano bIja jIva che. bIja nAma gotra karmavedIne mUla Adi nAmagotra bAMdhIne ke bIjo pRvIkAyika AdijIva e ja pramANe che. mULamAM je jIva che, te ja mULa paNe pariName che. te paNa pahelAM pAMdaDA paNe pariName che. tethI eka jIva mULaprathamapatra kartA che. (zaMkA) sarva kizalaya ugatA anaMtakAya che, te viddha kema na thAya? ahIM bIja jIva pote ke anya jIvabIjanA mULapaNe utpanna thaIne uchUna avasthA kare che, pachI kisalaya avasthA kare che, te samaye niyamathI anaMta jIvo utpanna kare che. pharIthI sthiti kSaya thavAthI badhAM jIvo pariNata thayA pachI A ekalo mULa jIva anaMta jIvonA zarIrane potAnA zarIrapaNe karIne eTalo moTo thAya che ke je prathama patra gaNAya. bIjA kahe che ke A bIjanI samUcchanAvasthA niyama pradarzana mATe che, avazya tevuM ja che tema nahIM. ityAdi - x x- A ja vAtane bhAgyakAra kahe che - * bhASya - 58, 59 * vivecana jIvonI be yoni jANavI - vidhvasta ane avibasta. temAM avidausta yonimAM te ja athavA anya jIva uge che. mULamAM je bIjano ke anya jIva varte che te pahelAM patra sudhI eka ja jIva che. kaMdathI bIja sudhI bIjAM jIvo banAve che. te vanaspati jIvo ja che. bAkI pUrvavat - -- * bhASya - 60 - vivecana sUtramAM sparza karanAraje kahela lakSaNa pRthvIkAyAdimAM che, te yathAkrame anuyogadhara AcArya bole ja. kevaLa sUtraparza lakSaNa na kahe paraMtu adhyayana ane pUrvokta pAMca jIvAjIvAbhigamAdine prakaraNa pada, vyaMjana ane vizuddha arthone bole. te khUba ja jIvonuM abhigama dareka kAryamAM che, tenA vaDe pAMca saMkhyAnuM grahaNa karyuM. anyathA ahIM cha adhikAra che. jemAM ane karAya te prakaraNa. vibhakti aMte hoya te padaka Adi vyaMjana che. e vyajaMna vaDe vizuddha bole. have basano adhikAra kahe che - aneka beiMdriyAdi bheda vaDe ekeka jAtimAM ghaNAM basa jIvo che. trAsa pAme te basa. ucchavAsAdi prANa, te jemAM vidhamAna che, te prANI. A nizce chaThTho jIvanikAya che. te trasakAya kahevAya che. temAM iMDAthI janme te aMDaja pakSI, garoLI vagere. potathI janme te potaja. jemake - hAthI, vagulI, ityAdi. jarAyuthI vIMTAIne janme te jarAyujagAya, bheMsa, manuSyAdi. rasathI janme te rasa ja * chAsa, osAmaNa, dahIM AdimAM kRmi AkAra vALA ati sUkSma jIvo thAya che. parasevAthI janme te sarvedaja * mAMkaDa, jU Adi. samarthanathI janmela te saMmUchanA - zalabha, kIDI Adi ubhedathI janme te udibhajjA- pataMga, khaMjarITa Adi. uparAtathI janme te upapAtajA athavA opapAtika - dezo ane nAsko. temanuM ja lakSaNa kahe che. je koI sAmAnyathI ja jIvonuM abhikrAMta thAya che arthAta bolanAranI sAme AvavuM. pratikramaNa -prApakathI pAchuM pharavuM. saMkucanA
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 - 1 rUra - gAtra saMkoca karANa prasAraNa - gAtrone pahoLA karavA. ra3 - zabda karaNa, bhramaNa * Ama tema karavuM. trasane - trAsa pAmavo, palAyA - kyAMka nAsI javuM. A ta - kyAMkathI koI vakhate AvavuM. e badhAMne jANanAra. abhikrAMta ane pratikAMta baMneno Agati ane gatithI bheda nathI. chatAM vijJAna vizeSa batAvavA jUdA kakSA - ame jema AvIe chIe ane pAchA jaIe chIe te ja trasa jIva che. beIdriyone paNa - X- hetu saMjJAthI A samajaNa che. teo baddhipUrvaka chAyAthI tApamAM ke tApathI chAyAmAM jAya che. jyAre velaDInuM vRkSe caDavuM te mAba odha saMjJA che. have basanA bhedo kahe che - kIDAnA grahaNathI badriyo levA. - 4- "pataMga' zabdathI badhAM caurindriyo levA. phIDA AdithI teiMdriyo levA. -x-x- badhAM paMcendriyo sAmAnyathI tathA vizeSathI che. temAM tiryajayoniko - gAya Adi che. badhAM nArako - ratnaprabhA nArakAdi bhedathI che. manuSyo - karmabhUmijAdi che. devo - bhavanavAsI Adi che. ahIM sarva zabda badhAM bhedonuM basatva jaNAve che. A ja badhAM jIvo trasakAya che, paNa ekendriya mAphaka basa ane sthAvara nathI. A badhAM neiDhiyAdi ane pRthvI Adi sukhanA abhilASI che. mATe temane duHkha na ApavuM. A cha e jIvanikAyano svayaM daMDa - hiMsA na kare. A chaThTho- te trasakAya, badhAM tIrthakarAdi e prakarSathI kahela che. vidhamAna karvaka A zarIra che, kemake ghaDA mAphaka pahelAthI pratiniyata AkAravALuM che. * x* x ahIM pUrvAcAryo A pramANe kahe che - A nizve chaThTho jIvanikAca trasakAya kahevAya che. A te jIvAbhigama kahyo. have ajIvAbhigama kahe che - ajIva be bhede che - pugala ane nopudgala. pudgalo cha bhede che - sUkSmasUkSma, sUkSma, sUkSmabAdara, bAdarasUma, bAdara, bAdara bAdara, sUkSmasUkSma te paramANu pudgala levA. sUma - be pradezathI sUkSma pariNAma pAmelA sudhInA anaMta pradezI DhaMdhane jANavA, sUkSma bAdara - gaMdha, pudgala levA. bAdara sUkSmamAM vAyukAyanA zarIra levA. bAdara bAdaramAM agni, vanaspati, pRthvI, basa zarIra levA. athavA pudgalo cAra bhede che - skaMdha, skaMdhadeza, skaMdha pradeza, paramANu, A pudgalAstikAya samajavAno kahyo. nopagalAstikAya traNa bhede che, te A dharmAstikAya, adhamastikAya, AkAzAstikAya. te anukrame gati, sthiti, avagAha lakSaNavALA che. AnA saMgraha mATe cAra gAthA kahevAI che. * sUtra - 33 A cha javanikAryono svaya daMDa samAraMbha na kare, bIja pAse daMDa samAraMbha na karAve, daMDa samAraMbha karanAra bIjAne anumode nahIM. he bhagavanA javAne mATe traNa karaNa ane traNa cogaNI, mana-vacana-kAyAthI, huM (hiMsA) kara nahIM, karAvuM nahIM. karanAra rAjyane sArA jANuM nahIM. he bhagavanA huM (te hiMsA ne) pratikramuM chuM, niMdu chuM, gahuM chuM, AtmAne vosirAvuM chuM.
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana - 33 - jIvAbhigama kahyo. have cAritra dharma kahe che - badhAM prANI sukhane vAMche che. A hetuthI A cha javanikAyone jAte * pote na daMDe athati saMghaTTana, paritApanA Adi rUpamAM na pravarte. bIjA cAkara Adi pAse tevo daMDa na apAve. tevA daMDa ApanAra bIjA prANInI anamodanA na kare. A (pramANe dukha na ApavI te bhagavad vacana che. ema hovAthI jIvanaparyanta teno tyAga kare. e pramANe kahelA vacanane samyapha paNe svIkArIne, jAvajIvane mATe tyAga kare. kaI rIte karavuM Adi rUpa traNa prakAre ane traNa bhede karaNathI, te A rIte - manathI, vacanathI, kAyAthI AnuM svarUpa prasiddha ja che. A karaNanuM karma uktalakSaNa 'daMDa che. te vastutaH nirAkAryatAthI sUtramAM ja kahela che - huM svayaM karuM nahIM, bIjA pAse karAvuM nahIM, bIjA karanArane anumoduM nahIM. tenuM - ukta daMDa arthAta hiMsAno saMbaMdha che. trikALa viSayaka daMDa tenA saMbaMdhI atIta avayavane huM pratikramu chuM. vartamAna ke bhAvi saMbaMdhI nahIM. kemake atItanuM ja pratikramaNa thAya. vartamAnanuM saMvaraNa ane bhAvinuM pratyAkhyAna karuM chuM. bhadaMta - e gurune AmaMtraNa che. bhadata eTale bhavano ke bhayano aMta karanAra thAya che. ane A garanI sAkSIthI ja sAdhune vratano svIkAra che te jaNAve che. pratikramati - huM jIvone daMDa devAthI nivaDuM chuM. ema kahyuM. tethI "pApanI anumatithI viramaNa" evo artha thAya. niMdA - Atma sAkSIthI, gaha - jugupsA. atIta - bhUtakALamAM daMDa karanArane acchAdhya jANIne vividha ke vizeSa arthavALA vi zabda, ura zabada - atizya arthamAM che, sRjAmi eTale choDuM chuM. tethI huM vividha ke vizeSa prakAre atizaya- sarvathA pApono tyAga karuM chuM. (zaMkA) A rIte pUrvanA pAponA daMDanuM pratikramaNa mAtra A sUtramAM batAvyuM. vartamAna pAponuM saMvaraNa ane bhAvinuM pratyAkhyAna kema na batAvyuM? (samAdhAna) nA, tema nathI. na karomi, ityAdi vaDe tadubhaya siddha che. * sutra - 34 - bhagavAna ! pahelAM mahAlatamAM pratipAtathI viramaNa. bhagavana ! huM sarva prakAranA prANAtipAtanuM pratyAkhyAna karuM chuM. te sUkSma ke bhAdara, asa ke sthAvara ( koI prANI che tenA) pANIno pratipAta - hiMsA svaya na karuM, bIjA pAse prANInI rAtipAta na karAvuM, maNano tipAta karanArane aAdu nahIM jAvajIvane mATe sivila - triviSe (ati) mana * varALa * kAyANI huM (prANAtipAta) karuM nahIM, karAvuM nahIM karanAne anumoTuM nahIM. bhagavAna ! huM te (prANAtipAta) ne pratikakuM chuM, niMdu chuM, gauM chuM ane (pApakarma katI AtmAno tyAga kare che. bhagavAna ! huM pahelAM mahAnata (pAlana) mATe upasthita thayo chuM. sarvathA prANAtipAtathI viramuM chuM.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 119 4 - 34 * vivecana - 34 - A AtmAnA svIkArane yogya daMDanikSepa che. te sAmAnya ane vizeSarUpa che. sAmAnya te ukta lakSaNa ane vizeSa te pAMca mahAvrata rUpe aMgIkAra karavo joIe. tethI mahAvato kahe che : sUtrakamanA prAmANyathI pahelAM prANAtipAta viramaNa lIdhuM. mahAvata - zrAvakano aNuvratanI apekSAthI mahAnu, evuM te vrata. A vratanA 143 bhaMgo che. te AgaLa kahIzuM. prANa * be iMdriyAdi, prANAtipAta - jIvane mahA duHkha upajAvavuM te. paNa jIva atipAta nathI ja. te prANAtipAtathI vimaNa. viramaNa - sabhya jJAna zraddhApUrvaka sarvathA nivartavuM te. bhagavaMtokata hovAthI A upAdeya che, ema nizcaya karIne - huM sarva prANAtipAtanuM pratyAkhyAna karuM chuM. sarva - saMpUrNa, sthULa nahIM. pratyAkhyAmi - temAM prati - niSedha, A - Abhimukhya, cA - kahevuM. "huM pApa na karavA rUpa pratyAkhyAna karuM chuM. athavA saMvRtAtmA hAla anAgatano niSedha ane AdarathI abhidhAna karuM chuM. AnA vaDe vratArtha - parijJAnAdi guNayukta upasthAnane yogya chuM, te kahe che - x-x- zastra parijJA ke dazavaikAlikyuM che jIvanikAya bhaNIne, arthathI kahevAyA pachI, ziSya samajayo che, tenI samyak parIkSA karIne, ziSya cha jIvanikAyane (duHkha devAnuM) mana - vayana - kAyA vaDe, kRta - kArita - anumodathI parihare, pachI upasthApanA kare. te sivAya nahIM. ahIM paTa AdinA dRSTAMto che. jema meluM kapaDuM na raMgAya paNa dhoyeluM raMgAya, jamIna zuddhi karyA pachI mahelano pAyo nAMkhe ityAdi - 1 - e pramANe bhaNela ane kahela arthane samajanArA ziSyamAM vratanuM AropaNa karAya che, te sivAya nahIM. parIkSA karyA vinA batAropaNathI gurUne doSa lAge. parINyA pachI ziSya barAbara na pALe to ziSyano doSa che. huM prANAtipAtane paccakakhuM chuM. tene ja vizeSathI kahe che- sUkSma 'alpaartha levo, sUkSma nAma karmodayathI sUkSma na levuM. tenI kAyAnuM vyApAdana asaMbhava che. bAdara - sthaLa, te pratyekanA be bheda * basa ane sthAvara, sUkSmagasa - kaMtha Adi, sthAvara - vanaspati Adi. bAdagrasa * gAya Adi, sthAvara - pRthvI Adi. e badhAM jIvono huM svayaM atipAta karuM nahIM, bIjA vaDe atipAta karAvuM nahIM, anya atipAta karanArane anumoTuM nahIM kyAM sudhI jIvana paryA. ahIM sUkSma ke bAdara Adine AzrIne prANAtipAta cAra prakAre jANavo. te A pramANe * dravyathI, kSetrathI, kALathI, bhAvathI. temAM dravyathI cha jIva-nikAyono, kSetrathI tIchadilokamAM, kALathI atItAdimAM ke rAtrimAM, bhAvathI rAga ke dveSa vaDe - mAMsAdi mATe te rAgathI, zatrune mAre te dveSathI. ahIM A rIte caturbhagI jANavI - koI dravyathI prANAtipAta kare paNa bhAvathI na kare. ityAdi rUpa pUrvavatu. vrata svIkAryA pachI nigamana kahe che ke bhagavan! huM pahelAM mahAvatane ApanI sAme bhAvathI vrata pALavA taiyAra thayo chuM. AjathI AraMbhIne mAre sarvathA
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtrasaTIka anuvAda prANAtipAtathI viramaNa che. ahIM Adi, madhya, aMte 'bhadaMta' zabda mUkavAthI, gurUne pUchyA vinA kaMI na karavuM. karyu hoya to temane kahI devuM, to ziSya vratano ArAdhaka thAya. 120 * sUtra 35 - have pachI - bhagavan ! bIjA mahAvratamAM mRSAvAdathI viramaNa, bhagavan ! huM mRSAvAdanuM pratyAkhyAna karuM chuM. te krodhathI, lobhathI, bhayathI hAsyathI che. huM svayaM mRSA boluM nahIM, bIjA pAse mRSA bolAvuM nahIM, mRSA bolanAranuM anumodana na karyuM. jAvajjIvane mATe, trividha trividhe . mana, vacana, kAyAthI karuM nahIM, karAvuM nahIM, karanArane anumoduM nahIM. bhagavan ! huM te mRSAvAdane pratimuM chuM. hiMdu chuM, gahu chu, (mRSAvAda yukta) AtmAne vosirAvuM chu. bhagavan ! bIjA mahAvratamAM upasthita thayelo huM sarvathA mRSAvAdathI viramela chuM. * vivecana 34 - have bIjuM mahAvrata kahe che. bIjA mahAvratamAM mRSAvAdathI viramavAnuM che. bhagavan! huM sarvathA mRSAvAdano tyAga karuM chuM. te A pramANe - krodhathI, mAnathI, mAyAthI, lobhathI. (tathA) bhAthI, premathI, dveSathI, kalahathI, abhyAkhyAnathI, hAsyathI... huM svayaM asatya boluM nahIM,bIjA pAse asatya bolAvuM nahIM, asatya bolanAra bIjAne anumo nahIM. jIvana paryanta Adi pUrvavat. vizeSa A pramANe - mRSAvAda cAra bhede che - (1) sadbhAva pratiSedha - AtmA nathI, punya nathI, ityAdi. (2) asadbhAva udbhAvana - AtmAne sarvagata mAne, cokhA jevaDo mAne. (3) arthAntara - gAyane ghoDo kahe. (4) garhA - kANAne kANo kahevo vagere. vaLI A mRSAvAda krodhAdi bhAvane AzrIne cAra bhede che - (1) dravyathI - sarve dravyamAM anyathA prarUpaNA karavI. (2) kSetrathI - loka ke alokamAM, (3) kALathI - rAtri AdimAM, (4) bhAvathI - krodha Adi vaDe jUThThuM bole. dravyAdi caturthaMgI vaLI A pramANe - koI dravyathI jUThThuM bole, bhAvathI nahIM. koI bhAvathI jUThThuM bole. dravyathI nahIM. koI baMne rIte jUThuM bole. koI baMnethI jUThuM na bole. jemake hiMsakno koI mRga ke pazu vize dayAthI jUThuM kahe, te pahelo bhaMga, bIjo utAvaLathI ane vinA vicArye meM joyA che kahe te bIjo bhaMga. trIjo samajIne ja jUThuM bole. cotho bhaMga zUnya che. . * sUtra - 36 - have pachI - bhadaMta ! trIjuM mahAvrata * tatAdAnathI virati, bhadaMtA huM sarve adattAdAnanuM paccakakhANa karuM chuM. te gAmamAM, nagaramAM, araNyamAM (kare) thoDu - vadhu, sUkSma - sthULa, sacitta ke acitta hoya. te adatta huM svayaM grahaNa na karyuM, bIjA pAse adatta grahaNa karAvuM nahIM, adatta grahaNa karatAM bhIjAne anumodu nahIM. jAtajIvane mATe trividha trividhe - manathI,
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 } - | 36 karI vacanathI, kAyAthI karuM nahIM, karAvuM nahIM, karanArane anumoduM nahIM. bhagavan! te adatta - AdAnane pratimuM chuM. niMdu chuM, gaI chuM, (adattAdAna yukta mArA) AtmAne tajuM chuM. madaMta ! huM trIjA mahAvatamAM upasthita thayo chuM (jemAM) sarva adattAdAnathI vimavAnuM che. vivecana - 36 ' - bIjuM mahAvrata kahyuM, have trIjuM kahe che - trIjA mahAvratamAM adattAdAnathI viramavuM te. zeSa pUrvavat. gAmamAM, nagaramAM ke araNyamAM, AnA vaDe kSetra kahyuM. buddhi Adi guNone grahaNa kare te gAma. jemAM 'kara' na hoya te nagara. alpa ke bahu ityAdi zabdothI dravyane kahyA. aTM - mUlyathI, kASThAdi. bla u - vajradi. aNu - pramANathI. ityAdi -- * svayaM adatta grahaNa karuM nahIM ityAdi pUrvavat. vizeSa A pramANe adattAdAna cAra bhede, (1) dravyathI - alpa Adi, (2) kSetrathI - gAmAdimAM, (3) kALathI - rAtri AdimAM, (4) bhAvathI rAga, dveSa vaDe. dravyAdi caturthaMgI bIjI A rIte - koI dravyathI adatta le, bhAvathI na le. ityAdi cAra. temAM aphkta tathA adveSI sAdhune koI sthAne kAraNe mAlikane pUchyA vinA tRNane grahaNa kare to dravyathI adattAdAna che, paNa bhAvathI nathI. coravA gayela ne prApta na thAya to bhAvathI adatta che, dravyathI nahIM, ityAdi. * sUtra - 37 have pachI . bhadaMtA cothA mahAvratamAM maithunathI viramaNa hoya. bhagatanA huM badhAM mathunano tyAga karuM chuM. te deva, manuSya ane tiryaMca saMbaMdhI che, te maithuna huM svayaM sevuM nahIM, bIjA pAse sevaDAvuM nahIM. maithuna sevanAra anyane anumodu nahIM. jAvajIvane mATe trividha trividhe arthAt manavacana-kAyAthI, na karuM na karAvuM - karanArane na anumoTuM. bhadaMta ! te maithunane huM pratikramu chuM, niMdu chuM. gahu chuM. (maithuna yukta) AtmAne tajuM chuM. bharyaMta ! huM sauthA mahAvratamAM upasthita thayo chuM. temAM sarvathA maithunathI viramaNa hoya che. vivecana 39 - trIjuM mahAvrata kahyuM have cothuM kahe che - cothA mahAvratamAM maithunathI aTakavuM bhadaMta! huM sarve maithunano tyAga karuM chuM ityAdi. te A rIti - deva, manuSya ke tiryaMca saMbaMdhI, AnA vaDe dravya parigraha karyo. deva - apsarA ke daMva saMbaMdhI. A saMbaMdha rUpa ke rUpa sahagata dravyamAM thAya che. temAM rUpa - nirjIva pratimA rUpa, rUpasahagata - sajIva. athavA bhUSaNa rahita te rUpa. bhUSaNa sahita te rUpasahagata. e pramANe manuSya ane tiryaMcamAM paNa jANavuM. svayaM maithuna sevuM nahIM ityAdi pUrvavat. vizeSa A pramANe - maithuna cAra bhede che. (1) drAthI - deva Adi saMbaMdhI, kSetrathI - traNa lokamAM, kALathI - rAtri AdimAM (4) bhAvathI - rAga ane dveSathI. Anu vrata bhAMgu te dveSathI, Asakti -
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda te sagathIdravyAdi caturbhagI A pramANe - (1) dravyathI maithuna paNa bhAvathI nahIM, (2) bhAvathI maithuna paNa dravyathI nahIM, ityAdi. rAga-dveSa rahita strIne baLAtkAre bhogavavI te pahelo bhaMga. mithuna saMjJA pariNatane te prApta na thAya to bIjo bhaMga, prApta thAya to trIjo bhaMga. cotho bhaMga- zUnya. * sUga - 38 have pachI - pAMcamAM mahAlatamAM "parigrahathI vismaNa hoya che. bhadata ! huM sarve parigrahano tyAga karuM chuM. te parigraha A rIte * apa ke baka, aNu ke sthaLa, sAtti ke citta. huM svayaM parigrahanuM parigrahaNa nA karuM, bIja pAse parigraha grahaNa karAvuM nahIM, parigraha grahaNa karanAra bIjAnuM anumodana na karuM. rAvajIvane mATe vividha * bilidhe (thati) mana-vacana-kkAyAthI, karuM nahIM - karAvuM nahIM - karanArane anumoDuM nahIM. bhadata ! huM te (parigraha grahaNa)ne pratikakuM chuM, vaMdu chuM, gaNuM chuM, (parigrahAsakta) te AtmAne huM sirAvuM che. bhadata ! huM pAMcamAM mahAlatamAM upasthita chuM (jemAM) sarvathA parigrahathI viramaNa hoya. * vivecana - 8 - cothuM mahAvata kahyuM, have pAMcamuM kahe che - bhadaMta pAMcamAM mahAlatamAM parigrahathI viramaNa, bhadaMta ! huM sarve parigrahano tyAga karuM chuM ityAdi. alpa Adi pUrvavat. svaya parigraha grahaNana karuM ityAdi pUrvavatu vizeSa A pramANeH- parigraha cAra bhede che - (1) dravyathI - badhAM dravyomAM, (2) kSetrathI - lokamAM, (3) kALathI - satri AdimAM, (4) bhAvathI * saga hepa vaDe. bIjAnI irSyAthI pote parigraha rAkhe, te dveSathI. dravyAdi caturbhagI vaLI A pramANe - (1) koI dravyathI parigraha kare, bhAvathI nahIM, (2) koI bhAvathI parigraha kare, dravyathI nahIM ityAdi cAra, temAM rAga-dveSa vinA sAdhu dhamopakaraNane rAkhe te dravyathI parigraha kahevAya, bhAvathI nahIM, mUcha hoya paNa prApta na kare to bIjo bhaMga, jo prApta kare to trIjo bhaMga, chelo bhaMga zUnya che. * sutra - 36, 4 - (39) have pachI - bhAdata 1 chaThThA vatamAM zazi bhojanANI virati hoya che. bhadatA huM badhAM sAtri bhojanano tyAga karuM chuM. te azana, pAna, khAdima, svAdimano rAtrimAM svayaM upabhoga na karuM, bIjA pAse rAzi bhojana na karAvuM, sAtri bhojana karanAra bIjAne anamoluM nahIM. jAtajajIva trividhi - trividha prAthati manA * vacana - kAyAthI karuM nahIM - karAvuM nahIM karanArane anumoTuM nahIM. bhadata ! huM te (zani bhajana) ne pratikra chuM, niMdu chuM, gahuM chuM, (sazi bhojana yukta) AtmAne vosirAvuM chuM. bhadata ! huM chaTTA batamAM upasthita thayo che, jemAM sarvA saki bhojanathI virata thavAnuM hoya che.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 -5 39,40 123 (40) A pramANe huM pAMca mahAvata ane sabi bhojananI virati rUpa chaThThA vratane AtmahitArthe svIkArIne vicAraNA karuM chuM. * vivecana * 39, 40 - pAMcamuM mahAvrata kahyuM, have chaThuM vrata kahe che - have pachI chaThThA vratamAM bhadaMta ! rAtri bhojanano tyAga karavo te che. bhadaMta ! sarve rAtri bhojananuM huM pratyAkhyAna karuM chuM Adi pUrvavatuM. azana - peTa bharAya te, odana Adi. pAna - pIvAya te, mRDhIkAnuM pANI vagere. khAdha - khavAya te, khajUra Adi. svAdha - svAda karAya te, tAMbUla Adi. rAtrimAM svayaM khAya nahIM, ityAdi sUtrArthavat vizeSa A che - satri bhojana cAra bhede che - dravyathI - anAdimAM, kSetrathI - aDhI dvIpa samudramAM, kALathI - satri AdimAM, bhAvathI - rAga ane dveSa vaDe. svarUpathI paNa AnuM cAturvidhya che, te A - (1) rAtrimAM laI sAtrimAM khAya, (2) rAtrimAM laI divase khAya, (3) divase grahaNa karI satrimAM khAya, (4) divasanA grahaNa karela, saMnidhi parimogathI divasanA khAya. dravyAdi caubhaMgI vaLI A pramANe - (1) koI dravyathI rAtri bhojana kare, bhAvathI nahIM, (2) koI bhAvathI kare dravyathI nahIM, ityAdi cAra bheda. temAM -(1) sUrya ugyo na hoya chatAM ugelo mAnIne ke asta thavA chatAM asta thayo nathI tema jANIne rAgadveSa rahita paNe ke agADha kAraNe rAtrinA bhojana karatAM dravyathI rAtri bhojana che, bhAvathI nathI. (2) mUchathI satri bhojana mATe pravRtta thAya, paNa te prApta na thAya to bhAvathI bhaMga che, dravyathI nahIM. jo prApta thAya to baMnethI bhaMga che. cotho bhaMga zUnya che, A satri bhojana viramaNavrata pahelAM ane chellA tIrthakaranA tIrthamAM Rju jaDa ane vaka jaDa puruSanI apekSAthI mUlaguNatvane jaNAvavA mATe, mahAvata pachI kahela che. madhyama tIrthakaramAM te uttaraguNamAM kahela che. sarve vratanA svIkArane jaNAvavA kahe che - anaMtarokta pAMca mahAvata ane chaThThuM rAtri bhojana viramaNa vrata che. zA mATe ? Atmahita - mokSane mATe. AnA dvArA bIjA hetuthI vratagrahaNa tetavaNIvratano abhAva che. bIjI koI abhilASAthI hiMsAdinI anumati Adi doSa prApta thAya. upasaMdha - sAmIpyathI svIkArela vratone susAdhu vihArathI rahe, anyathA svIkAryA pachI vratAno abhAva thAya. temAM A doSo che - hiMsAdi karanArane apAyu, jIbhano cheda, dArizva, napuMsakatva, duHkhitva Adi (anukrame) jANavA. have pratyAkhyAnanA 147 bhedonI vyAkhyA : pratyAkhyAnamAM kuzaLa che, bAkI badhAM akuzala che. avayavArtha - bhaMga yojanA A pramANe che - traNa trika, traNa dvika, traNa eka levA. * - *- teno bhAvArtha kahIe chIeH bheda (1) na karuM, na karAvuM, karanArane na anumoduM te manathI - vacanathI - kAyAthI. (2) na kare, na karAve, karanArane na anumode te mana - vacana - kAyAthI. (3) na kare, na karAve, karanArane na anumode - te manathI eka, vacanathI bIjo, kAyAthI trIjo. A trIjo mUlabheda kahyo. (4) na kare,
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda na karAve mana - vacana - kAyAthI te eka, na kare, karanArane na anumode te bIja, na karAve - karanArane na anumode te trIjo. cotho mUla bheda kahyo. (5) na kare - na karAve mana - vacanathI te eka, na kare - karanArane na anumode te bIje. na karAve - karanArane na anumode te trIjo. A traNa bhaMgo mana ane vacanathI thayA. bIjA traNa bhaMga mana ane kAyAthI prApta thAya che te ja pramANe vacana ane kAyAthI traNa bhaMga prApta thAya che. e pramANe badhAM maLIne nAva bhaMgo thayA. te pAMcamo bheda. have chaThTho bhaMga na kare - na karAve manathI te eka, na kare - karanArane na anumode manathI te bIja, na karAve - kanArane na anumode manathI te trIjo bhaMga. e pramANe vacana ane kAyAthI paNa traNa traNa bhaMgo prApta thAya che. A badhAM thaIne nava bhaMgo thAya. chaThTho mUla bheda kahyo. (7) na kare, mana-vacana-kAyAthI te eka. na karAve mana AdithI te bIjo. karanArane na anumoda, mana AdithI te trIjo. A sAtamo mUlabheda. (8) na kare mana - vacanathI. mana- kAyAthI, vacana, kAyAthI ema traNa bhaMga. e pramANe na karAve ane karanArane na anumodanA traNa-traNa bhaMgo maLIne nava bhaMga. AThamo mULabheda kahyo. (9) na kare - manathI. na karAve - manathI. karanArane na anumoda * manathI e traNa. e pramANe vacanathI traNa, kAyAthI traNa. badhAM maLIne nava bhaMga. A navamo mULa bheda kahyo. ukta badhAM maLIne 49* bhego thAya che. tene atIta, anAgata ane vartamAna e traNa kALathI guNatAM 147bhaMgo thAya. temAM atItanuM pratikramaNa, vartamAnanuM saMvaraNa, anAgatanuM paccakakhANa thAya. A traNa mALanuM gaNavuMjinavara, gaNadhara ane vAyakoe kahela che. cAstri dharma kahyo. have catanAno avasara che, te kahe che - * sUtra - 41 - te bhikSu ke bhiANI, je saMyata, virata, pApa karmano pratiSedha ane paccakakhANa karela che, (te) divase ke rAtre, chokalA ke pArSadAmAM, sutA ke jAgatA -- pRthvI, bhitti, silA, Teka, sacita jathI saMskRSTa zarIra ke vA(A badhAMna) hAtha, paga, krA, kAkhaMDa, gaLI, zalAkA, zalAkA samUha (sAmAMnA kod) vaDe -- sAlemana, vilepana, ghana ke bhedana svaya na kare, bIja pAse Alekhana kadi na karAve, lekhana bAdi karanArA bIjAne na anumode. jAvajIvane mATe traNa karaNa - traNa cogathI Athata mana - vacana * kAyAthI na kare - na karAve - karanArane na anumode. bhadatA huM te (pRthavIkAyanI virAdhanA) ne pratimuM chuM, viMdu chuM, gahuM chuM. AtmAne vosirAvuM chuM. * vivecana - 41 - je A mahAtathI yukta che, te bhikSu ke bhikSuNI - AraMbha parityAgathI tenI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 -5 41 125 kAyA dharmakAyA che, tenA pAlana mATe bhikSaNazIla te bhikSa e pramANe bhikSaNI paNa kahevI. dharma para vaDe uttama che, tethI bhikSane vizeSa paNe batAve che, te bhikSaNI mATe paNa jANavuM. saMta- samastaprakAre yatanA kare te saMyata, te 17 prakAre che. aneka prakAre bAra bhede tapamAM te te virata. sthiti ghaTADavAthI, graMthibhedathI, hetunA abhAvathI pharI vRddhinA abhAvathI jJAnAvaraNayAdi pApakarma jeNe haNela che, te pratihata pratyAkhyAta pApakarmA. (te zuM kare ?) rAtre suto ke divase jAgato, kAraNe ekalo, zeSakALamAM parSadAmAM rahela, A ane kahevAnAra doSo na seve. te doSa A che - pRthvI - loSTAdi rahita, bhiti - nadI taTa, zilA - moTo patthara, lokhuM- TekuM, jaMgalanI dhULa sahita tejaska, evI kAyA ke vastra- colapaTTakAdi, upalakSaNathI pAtra Adi levA. dhULathI kharaDAyela hoya to zuM karavuM ? hAtha, paga, ityAdi vaDe Alekhana Adi na kare (sUtrArthathI A artho jANavA.) zeSa pUrvavat. * sutra - 2 - te bhikSa ke bhiArI, je saMsata, virata, pApakarmano pratiSedha ane pratyAkhyAna karela che, te divase ke rAtre, ekalA ke parSadAmAM, sutA ? jagatA, * * te pANI, sa, hima, dhummasa, kasa, jaasNa, kubaIza, bhIMjAyelI kAyA ke vANI te sanigdha karyA ke vAne, - - ekavAra ke vAraMvAra na spa, pIDana ke parapIDana na kare, phoTana ke parUTana na kare, tApanA ke pratApanA na kare, bIjI pI ekavAra ke vAravAra sparza tyAdi na karAve, e pramANe karatA bIjI anamodanA na kya. bhAdata ! huM te (akSaya vigaranA) ne pratika che, ni: zuM gaNuM chuM, te AtmAne vosirAvu chuM. * vivecana - 42 - te bhikSuke bhikSuNI ityAdipUrvatatuM. udaka - pANInI zera, osa - beha, himA - thIjeluM pANI, mahikA - dhUmmasa, karaka - karA, haratanuM - pRthvIne bhedIne je ghAsa Adi bahAra Ave tenA uparanA pANInA biMdu. zaddhodaka - varasAdanuM pANI, bhIMjAyela zarIra ke bhIMjAyelA vastra - ahIM bhIMjAyelA eTale vasAda AdinA pANIthI bhInA thaIne nIce chAMTA paDatA hoya tevA ukata bhedathI mizrita. nigdhatA sahita vartatA vastra ke kAyA - ahIM snigdhatA te biMdu hita vartatA vastra ke kAyA - ahIM snigdhatA te biMdu rahita- anaMtara kahelA daka bheda saMmizra. A badhAmAM sAdhu zuM kare ? te kahe che - (kAyA ke vastrane) saMsparza na kare, vaDhane vaLa na caDAve, na pIDA kare, na ati pIDA kare ityAdi strArtha mujaba jANavuM. viroSa e ke - saMsparza - AmarSaNa, ApIDana - eka vakhata ke kaMIka pIDA kasvI ityAdi - 1- A pramANe pote na kare, bIjA pAse na karAve ke bIjo koI Apa meLe karato hoya to tene anumodana na Ape ityAdi pUrvavata jANavuM.
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda sUtra - 43 te bhikSu ke bhikSuNI, ke je saMcata, vista, pratihata tathA pratyAkhyAta pApakarmI che; te divase ke rAtre, ekalA ke paryAdAmAM, sutA ke gatA; agni, aMgArA, mumura, arci, jvAlA, alAta, zuddha agni, ulkA (A badhAne) utsiyana, ghaTTana, upAlana ke nirvyApanane svayaM na kare, utsiyanAdi bIjA pAse na karAve, koi utsiyanAdi karatA hoya tene anumodana na Ape. jAvajIvane mATe gaNa karaNa. traNa yogathI arthAt vacana- kAyAthI kare nahIM, karAve nahIM, karanArane anumode nahIM. bhadaMtA te (agni virAdhanA) ne huM pratikramuM chuM, niMdu chuM, gaI chuM ane tevA AtmAne huM vosirAvuM chuM. mana 43. 126 - - vivecana te bhikSu ke bhikSuNI Adi pUrvavat. te agni Adi A pramANeH- agnimna - loDhAne garama karatA lAlacoLa dekhAya te. aMgAra - jvAlA rahita agni. murmura virala agnikaNa, taNakhAM. arci - mULa agnithI jUdA paDela jvAlA. jvAlA - pratibaddha hoya te. alAta - ulmaka. nidhina te zuddha agni. ulkA - AkAzano agni. A badhAM agnimAM sAdhu zuM na kare ? tenuM utsiyana - uchALe nahIM, ghaTTana - sajAtIyAdi vaDe calAve nahIM. ujvAlana - vIMjhaNA AdithI vRddhi na kare, nirvApaNa - ThAre nahIM. zeSa sUtrArthavat jANavuM. - - * sUtra - 44 - saMyata, vista, pratihata ane pratyAkhyAna pApakarmI bhikSu ke bhikSuNI divase ke rAtre, ekalA ke parSadAmAM, sutA ke jAgatA, sAmathI, paMkhAthI, tAlavRtathI, patrothI, patrabhaMgothI, zAkhA ke zAkhA bhaMgothI, morapIMcha ke mora paMkhathI, vAM ke tAnA cheDAthI, potAnA hAtha ke mukhathI, potAnA zarIrane koI bAtha pudgalane svayaM zuMka na mAre ke havA na de, bIjA pAse tema karAve nahIM ke tema karanArane anumode nahIM, jAvajIvane mATe (A vAyukAya virAdhanA) trividha arthAt mana vAna kAyAthI na kare, na karAve, karanArane na anumode. bhadaMta / te vAyukAsa virAdhanAne huM pratikrama chuM, niMdu chuM, gahuM chuM ane tevA AtmAne vosirAvuM chuM. * vivecana 88 - te bhikSu. Adi pUrvavat. gAthArtha kahyo ja che, vizeSa A - smita - cAmara, vighavana - vIMjhaNo, tAlavRMta - madhyamAM chidravALo dvipuTa viMjhaNo, patra - kamaLanA patra Adi, zAkhA - vRkSanI DALI, pehuNa - mayUrAdinA pIMchA, cela - vastra. A badhAM vaDe sAdhu zuM na kare ? potAno deha athavA uSNa audanAdine mukhanA vAyu vaDe phuMke nahIM ke cAmarAdi vIMjhaNA vaDe havA na nAMkhe. svayaM na kare ityAdi pUrvavat. * -- -
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 4 - 1 kapa * sUtra - 45 - sayata, virata, pratihata ane pratyAkhyAtakamAM bhiA ke bhikArI divase ke rAtre, ekalA ke padAmAM, satA ke jAgatA, * - bIja - bIja pratiSThita, rUDha - Dha pratiSThita, jAta - jAta pratiSThita, harita - harita pratiSThita, kiza - chinna pratiSThita, sacita * sacita kola pratinizcita (aa bAM upara) na cAle, na ubho he, na bese, na paDaA badale te svayaM na kare, na bIjAne calAve Adi, cAlanAra aAdinI anumodanA na kare. javajajIvane mATe (A vanaspati virAdhanA) trividha trividhe thatuM mana * vasana - kAyAthI na kare, na karAve, karanArane na anumoda. bhadata ! te vanaspati virAdhanAne huM pratikakuM chuM, niMdu chuM, gaLuM chuM, AtmAne taju chuM. * vivecana - 45 - te bhikSu Adi pUrvavata. gAthArtha kahyo, vizeSa A - bIja - zAli Adi, tenA upara rahela AhAra, zayana Adi levA. phUDha- aMkurAkuTelA bIja, jA1 - taMbIbhUta, harita - dUrvA Adi, chinna - kuhALI AdithI vRkSa thakI pRthapha sthApita bhInA ane apariNata tenA aMgo, sacata - iMDA Adi, kola - ghuNa, pratiti - tenI upara rahela. tenA upara zuM na kare ? gamana - eka thI bIje sthAne javuM. sthAna - ubhavuM, kAdhidana - besavuM, svavarNana - suvuM. e badhuM svayaM na kare ityAdi. * sutra - 26 - sayata, visata, pratihata ane pratyAkhyAta pApakamAM bhikSA ke bhikSANI divase ke rAtre, ekalA ke padAmAM, satA ke jAgatA, * * kITa, pataMga, kupha ke kIDIne - hAtha paga, bAhu, uru, uMdara, mastaka, vastra, pAtra, kaMbala, pAdakanaka, rajoharaNa, gucchA, uDaga, daMDaka, pAThaka, phalaka, zasA, saMsTAska ke bIjA tevA prakAranA upakaraNa upara caDI jAya to satanApUrvaka pratilekhI - pratikhiI, pramAI - pramAjI ekAMta sthAne laI jaIne rAkhI de paNa bhegA karIne dAta na pahoMcADe. * vivecana- 46 - gAthArtha kahyo che. vizeSa A pramANe - anya upakaraNa eTale sAdhu kriyA upayogI upakaraNa, temAM kIDA Adi rU5 gasakAya kyAMkathI AvI caDelo hoya to jayaNApUrvaka athavA prayatnothI pharI pharI samyapha rIte joIne - mArjIne tene upaghAta sahita sthAnamAM tyAga kare. paraMtu te trasane paraspara gAtra saMsparzarUpa pIDA na pamADe, AnA dvArA paritApanAdino pratiSedha kahelo jANavo. udaka - sthaMDila, zayyA - saMthAro ke vasati. A pramANe "jyaNA" kahI. cotho adhikAra kahyo. * sUtra - 47 thI papa - je sAdhu - sALI (47) rAjayaNAthI gamana karatA, (48).
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda aANAthI ubhA rahetA, (9) rANAthI besatA, (50) arUNAthI sutArA, (51) ANakALI mAtA, (52) araNAthI bolatA (A che e kriyA dvArA) vyAsa ane sthAvara jIvonI hiMsA phare che. jenAthI te) pApakarmano baMdha kare che, je tenA mATe kaTa kuLa denAra thAya che. (53) sAdhu - sALI kaI rIte cAle ? kaI rIte ume ? kaI rIte rise ? kaI rIte suve ? kaI rIte khAya ke bole ? to pApakarma na bAMdhe ? (54) jayaNAthI cAle, jayaNAthI urbha, jyaNAthI bese, jayaNAthI save, jayazathI khAya, jarApaNI bole, to te pApakarma na bAMdhe. (5) je badhAM jIvone rAtmatulya mAne, samyanuM daSTithI jue, Azrayone saMke ane dAMta hoya te pApakarmane bAMdhato nathI. * vivecana - 47 thI 55 - have upadeza nAme pAMcamo adhikAra kahe che. jyaNA rAkhyA vinA atha upadeza vinA ke sUtranI AjJA vinA cAlavuM Adi kriyAmAM thatAM doSane batAve che. te A rIte (1) ajyaNAthI cAlatA - irSA samitinuM ullaMghana karIne, bIjI rIte nahIM. tenAthI be iMdriyAdi prANI ane ekendriya Adi bhUtone pramAdathI ke anAbhogathI haNe che - pIDe che. temanI hiMsA karato akuzaLa pariNAmathI kilaSTa jJAnAvaraNIyAdi karmo bAMdhe. te pApa karma tene AyatavArI - duHkhadAtA thAya che. azubha phaLadAyI arthAta mohAdi hetupaNAthI dAruNa vipAkavALA thAya che. e pramANe ajyaNAthI ubhatA -uMce sthAne asamAhita paNe hAtha, paga Adi mUkatA. ajayaNAthI besatA - AkuMcanAdimAM upayoga sahita paNAthI. anya sAthI sUtA - asamAhita paNe athavA divasanA khUba ughavAthI. ajyaNAthI khAtA - nizcayojana, praNIta athavA kAgaDA ke zIyALa mAphaka bhakSaNa karatA. ayatanAthI bolatA - gRhastha bhASAthI, kaThora vayana ke aMtara bhASAdi vaDe. A cha bAbate kaphaLa denAra pApakarmo bAMdhe. jo e pramANe pApakarma baMdhAya to - pUche che ke kaI prakAre cAlavuM, ubhavuM Adi kare? jethI pApakarmana baMdhAya. AcAryazrI kahe che - (1) jyaNAthI cAle. sUtropadezathI i samita thaIne. (2) jyaNAcI ume - hAtha - paga klAvyA vinA. (3) AkaMcanAdi sahita jayaNAthI bese. (4) jyaNAthI vidhipUrvaka rAtrinA suve ane prakAma zayyAdino parihAra kare. (5) prayojana hoya tyAre ja, apraNIta, pratara - siMha bhASitAdi khAya. (6) mRdu ane kAlaprApta ja bole to kliSTa, akuzalAnu baMdhI, jJAnAvaraNa Adi karmo na bAMdhe. kemake nirAzrava ane vihita anuSThAna paratva hoya. vaLI - badhAM jIvone Atmavat jue. vItarAge kahela vidhithI pRthvI Adi bhUtone joto, prANAtipAtAdi Azrayane sekato, iMdriya ane mananuM damana karIne pApakamI baMdha na kare. tethI saMpUrNapaNe dayAmAM ja prayatna karavo. A jANIne jJAnAbhyAsanI zuM jarUra ? ema koI ziSya vicAre, to tenA vibhramane nivAsvA kahe che -
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 4! - | pa6 rthI 59 * sutra - 26 thI 59 - (56) "paheluM jJAna ane pAchI dA" e pramANe badhAM saMyata sthita he. ajJAnI zuM karaze ? te e ke pApane zuM jANaze ? (57) sAMbhaLIne ja kalyANane jAze, sAMbhaLIne ja pApane jANe, baMnene sAMbhaLIne, je saira che, tenuM AcaraNa kare (58) je jIvane jANato nathI, je jIvane jANato nathI. jIvAjIvane na jANato. te saMyamane kaI rIte jANo . (59) je jIvane paNa jANe che, jIvane paNa jANe che. avAjIvane jANato, te ja saMyamane jANI zakaze. * vivecana - 56 thI 19 - paheluM jJAna - jIvanuM svarUpa jANIne tenA rakSaNano upAya samajavo te. pachI tathAvidha jJAna bhaNIne dayA - saMyama, tenI ekAMta upAdeyatAthI bhAvathI temAM pravRtti thAya che. e prakAre jJAnapUrvaka kriyAnA svIkAra rUpe badhAM prajita rahe. je ajJAnI che * sAdhyanA upAyanA jJAnathI rahita che, te zuM karaze ? aMdhAnI mAphaka badhe pravRtti - nivRtti nimittano abhAva thaze. athavA zuM karato jANe ke A nipuNa hita kAlocita che ke tethI ulaTuM che. tethI tenuM kareluM paNa bhAvathI na karyA jevuM che. kemake samagra nimittano abhAva che. - *- tethI zanAbhyAsa karavo joIe. tathA kahe che ke - sAMbhaLIne sAdhana-svarUpa - vipAkane jANe che. mokSane pAme che athavA kalyANa eTale dayA je saMyama svarUpa che. tathA sAMbhaLIne je pApa - asaMyama svarUpane jANe che. sAMbhaLyA vinA nahIM. jethI A pramANe jANIne sAdhue nipuNa hita kAloyitane AcaravuM. A ja arthane spaSTa karatAM kahe che . je pRthvIkAyikAdi bheTavALA jIvone jANato nathI. saMyama upaghAtI madha- hiraNyAdi jIvane jANato nathI. te jIvAjIvane na jANanAro saMyamane kaI rIte jANaze? tethI je jIvone jANe, AjIvone paNa jANe. evo jIvAjIvano jJAtA ja saMyamane jANaze. * sutra - 67 thI 1 - (60) je jIvane ane jIvane, baMnene viroSa rUpe jANe che tyAre sarve jInonI bahuvidha gatine jANe che. (61) jyAre sarva jIvonI bahuvidha gatine jANe che, tyAre punya, pApa, baMdha ane mokSane jANe che. (62) jayAre anya, pApa, baMdha ane mausane jANe che tyAre je divya ane je mAnanIsa bhoga che, tenAthI virakta thAya che. (63) kare te ukta bhogothI virata thAya che tyAre bAhya ane Akhyatara sacomono tyAga kare che. (64) jyAre te ukta saMyogono tyAga kare che. tyAre muMDa thaIne canagAra dharmamAM pravita thAya che. (65) jyAre ukta rIte prAjita thAya che, tyAre utkRSTa saMvara rUpa anuttara dharmane sparze che. (66) jyAre ukta anuttara 36/9) Jain Leucanor International
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda dharmane spaSTa che, tyAre bodhirUpa papa dvArA karela kamarajane khaMkherI de che. (6) jyAre ukta kamarajane akherI de che, tyAre sArvatrika jJAna ane darzanane pAmI le che. (68) jyAre sabaka jJAna - dazanane pAme, tyAre te jina Ane kevalI thaIne loka ane alokane jANe che. (69) jayAre e rIte lokAlokane jANe che, tyAre yoganirola karIne zalezIpaNAne pAme che. (0) jyAre ukta rIte zailerIpaNAne pAme che, tyAre kama khapAvIne, rajamukta thaI, siddhine pAme che. (1) jyAre ukta rIte siddhine pAme che, tyAre lokanA mastake sthita thaIne zAzvata siddha thAya che. * vivecana - 60 thI 1 - have chaThThA adhikAramAM dharmanuM phaLa kahe che - gAthArtha ati spaSTapaNe kahela che, tethI vivecanamAM vRttino mAtra vizeSArtha kahela che. jayA - je kALamAM tijAti - vividhane jANe che. tadA - te kALamAM. gasa-naraka gati Adi rUpa, bahuvigha - sva ke paranA bhedathI aneka prakAre sarva jIvone jANe che. kemake yathAvasthita jIvAjIvanA jJAna sivAya gati parijJAnano abhAva che. have uttarottara phaLa vRddhine kahe cheH- pujyapApa te bahuvidha gati nibaMdhaka che. baMdya - jIvane pharmanA yogathI duHkha denAra che. mokSa - tenA viyogathI sukha rUpa jANe che. nirvaHo - mohanA abhAvathI, samyagu rIte vicAratA, asAra dusvarUpatAthI verAgyapAme che. bhoga - zabdAdi. saMyoga - dravyathI ane bhAvathI. avyaMtara - te krodhAdi, bAhya- te hiraNya Adi. pravrajati - prakarSathI mokSa prati jAya che, tethI dravyathI ane bhAvathI ANagAra kahevAya che. AgAra - jemane ghara vidhamAna nathI te. zarma - sarva prANAtipAtAdinI nivRtti rUpa arthAta yAtridharma, spRzakti - sArI rIte cAstrine pALe che. zUnoti - anekArthatvathI karmarajane dUra kare che. rAjakarmo ja AtmAne raMgavAthI ja che. abokiluSakRtam - abodhi kaluSa ati midaSTi vaDe pAmela. sarvatra - tamAma jANavA yogya. agacchati - AvaraNanA abhAve adhikatAthI pAme che. loka - cauda rAja pramANa. zailezI - bhavopagrAhI kamazonA kSayane mATe karela avasthA vizeSa siddhi - lokAMtakSetra rU5. niraja - sarve karmathI vimukta. lokamarAka - trilokanI uparavartI, zAzcata - karmabIjanA abhAvathI anutpatti dhama. * sUtra - 2 thI 5 - (2) je zramaNa sukhano rasika che, sAtAne mATe AkuLa che, atyaMta nidrA lenAra che, vAraMvAra hAtha-paga dhonAra che, tenI sugati durlabha che. (3) je zramaNa tapauguNamAM pradhAna che, mati che, kSAMti ane saMyamamAM rata che, pariSahone jitanAra che, tenI sugati sulabha che. (4) te pAchalI sAvasthAmAM prajita thayela hoya to paNa jene tapa, saMyama, sati ane lAyarsa ghara che, te jaldI ja devalokamAM jAya che.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 4: + 2 thI 5 (5) e rIte durlabha zamaNatvane pAmIne samyak deSTi ane sadA satanAzIla sAdhu A jIvanikAsanI karI virAdhanA na kare. * vivecana - 2 thI 5 * A dharmaphaLa jene durlabha che, te batAve che - sukha eTale saMsAra saMbaMdhI viSaya, teno AsvAdaka sAdhu hoya. zramaNa - dravyavajita, sAta kula- bhAvi sukhArthe vyAmi, nikAmazAyi - sUtrArthanI veLAne paNa ulaMghIne sunAra. uolApraghAvI - ghaNAM ja jaLa vaDe paNa Adine dhonAra durlabha - duwANa, sugati - siddhi paryanta, tAddaza - bhagavaMtanI AjJAno lopa karanArA. have jene dharmaphaLa sulabha che, tene batAve che - tapoguNA - cha aThThama Adi tapodhanavALa. Rjumati - mArga pravRtta buddhivALo. saMyamarA - saMyamanuM Asevana karanAra. parISaha - bhukha, tarasa ityAdi guNavAnane bhagavaMtanI AjJAkArI evI sugati sulabha che. (gAthA - 34 e prakSepa gAthA che. tenI vyAkhyA vRttikAra ke cUrNikAre karelA nathI.) A mahAI cha jIvanikAyano vidhithI upasaMhAra kare che - A pratipAdita artharUpa "cha jIvanikAya" adhyayananI virAdhanA na kare. (koNa ?) samyagadaSTi - tattva zraddhAvAna jIva, sarvakAla prayanavALo muni, durlabha evA zrAmaNyane pAmIne. grAmarUca - cha javanikAyanA saMrakSaNa rUpa. karma - mana, vacana, kAyAnI kriyAthI pramAda vaDe khaMDita na kare. apamAttane je koI vakhata virAdhanA thAya to te dravya virAdhanA che, tethI tene avirAdhanA jANavI. - x x- vaLI sUkSma jIvonI virAdhanA thatI nathI. zeSa kathana pUrvavatu jANavuM. adhikRta adhyayananA paryAya zabdone batAve che - * niyukti - 234 - vivecana * sakhya jIvAjIvAbhigama hetupaNAthI e pramANe AcAranA upadezapaNAthI yathAvasthita dharmaprajJApanAthI, cAritranA nimittatvathI cAstri dharma che. gharma - tenA sAra bhUtatvathI te dhRtadharma che. ahIM A dharmaprajJapti, cAstri dharma ityAdi zabdo ekArjika che. - x x anugama kahyo. nayo pUrvavat. muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 4 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 dazavaikAlikalasutra-saTIka anuvAda 9 adhyayana - 5 "pinDamANA" Q have piDhaSaNA' kahe che. Ano saMbaMdha A che - anaMtarAdhyAyanamAM sAdhuno AcAra, cha javanikAyane AzrIne thAya, tema kaheluM. ahIM to dharmakAya rahetA cha kAya rakSA thAya che. dharmakAyanA mukhyatve AhAra vinA svasthatA na rahe. te AhAra sAvadha ane niravadha be bhedo che. temAM niravadha AhAra sAdhue levo. - *- e saMbaMdhe A adhyayana Avela che. A ja vAta bIjI rIte bhASyakAra kahe che - * bhASya - 61 - vivecana - anaMtara adhyayanamAM prANAtipAta nivRtti Adi mUla guNa samyapha rIte kahyA pachI uttaraguNa prastAvathI Avela A adhyayana che. ahIM anuyoga dvArano viSaya pUrvavat kahevo. have nAmanikSepa kahe che - * nikti - 235 thI ra45 - vivecana : piMDa ane eSaNA e "dvipada' nAma che. ukta saMbaMdha A adhyayanano jANavo, baMne padanA cAra - cAra nikSepa nAma Adi karavA. adhikRta prarUpaNAne kahe che - nAmapiMDa, sthApanApiMDa, dravyapiMDa, bhAvapiMDa nAma ane sthApanA gauNa che. dravyapiMDa te goLa, odana Adi. bhAvapiMDamAM krodhAdi cAra levA. have teno anvartha kahe che - ekaThAM thayelA ane thatA vipAka pradeza e baMnenA udayathI saMcita krodhAdi. saMsArI jIvone jJAnAvaraNa Adi ATha kamoM vaDe cAra gatimAM joDe che, tethI krodhAdi piMDa che. piMDa kahyo. have eSaNA kahe che temAM paNa nAma, sthApanA choDIne dravya eSaNA kahe che. te traNa bhede che - sacitta, acitta, mizra. anukrame te dvipada, catuSpada, apada arthAt manuSya, pazu ane vRkSane jANavA. suvarNamudrA levAthI ayitta dravyavANA ane alaMkRta dvipadAdi viSayaka mizra dravyeSaNA jANavI. have bhASAmAM kahe che - te be bhede, prazasta ane apazasta. prazasta jJAnAdi eSaNA, aprazasta - krodhAdi eSaNA. have cAlu yojanA kahe che - jJAnAdine upakArIpaNAthI ahIM dravyeSaNA vaDe adhikAra che. tenI heya ane upAdeya be rIte arthayojanA "piMDa niyukti" thI jANavI. te pRthaka sthApanAthI meM vyAkhyAyita karela che, tethI ahIM vyAkhyA karatA nathI. pinDeSaNAnA udgamAdi bhedone saMkSepamAM nava koTImAM kahe che - pote svayaM na haNe, na saMdhe, na kharIda kare, bIjA pAse na haNAve, na raMdhAve, na kharIdAve. haNanAra, saMdhanAra, kharIdanAranI anumodanA na kare, te nava. - x- A nave prakAranI pinDeSaNA be bhede karAya che (1) umakoTI (2) vizodhi koTI. temAM haNavuM - haNAvavuM - anumodavuM, rAMdhavu - raMdhAvavuM - anumodavuM ta ja ugamaphoTA ane avizodhi koTI che. kharIdavuM - kharIdAvavuM - anumodavuM e traNa vizodhisoTImAM samAya che. A ja vAta bhASyakAra kahe
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 5 bhUmikA 133 che :- koTI be bhede che, pUrvavat. vizodhikoTImAM kharIdavuM Adi traNa prakAre che, te aneka rIte - odha auddezikAdi che. cha koTI kahe che - saMpUrNa ja auddezika chellA traNa che. kamadizika pAkhaMDa, zramaNa ane nigrantha viSayaka, prUti - AhAra ane pANI doSita hoya, te ja che. mizra grahaNa karavAthI pAkhaMDa zramaNa nigrantha e traNenuM sAthe che, te carama prAkRtikA arthAt bAdara che. have rAgAdi yojanAthI koTI saMkhyA kahe che . nava, aDhAra, sattAvIza, copana, nevuM, baso sItera koTI che. bhAvArtha vRddha saMpradAyathI jANavo. te ArIte- nava koTIne rAga ane dveSa vaDe guNatA 18 thAya. te navane mithyAtva, jJAna, aviratithI guNatA - 27 bheda thAya. 27ne rAga-dveSathI guNatA - 54 bheda. te ja navane dazavidha zramaNa dharmathI guNatA vizuddha 90 bheda thAya. nevuM ne jJAna, darzana, cAstrithI guNatAM 270 bhedo thAya. nAma niSpanna nikSepa kahyo. -- have sUtra kahe che. adhyayana * * 5 - uddezo - 1 - sUtra - 376, 37 - (76) bhikSA kALa prApta thatAM asaMbhAta ane amUrchita thaIne A krama - yogathI bhojana - pAnanI gateSaNA kare. (7) gAmamAM ke nagaramAM gocarAgrane mATe prasthita muni anudvigna ane avyAkSipta cittathI dhIme dhIme cAle. - vivecana - 6, 77 - zobhana prakAre svAdhyAyakaraNAdithI vakhata jatAM bhikSA samaye bhojana * pAna zodhe. Ama kahIne kALa na hoya tyAre gaucarI javAno niSedha karyo. alAbha ane AjJAkhaMDana vaDe dRSTAdRSTano virodha thAya gocarI veLAe AkuLa na thavuM, paNa upayoga rAkhIne cAlavuM, anyathA nahIM. piMDa ane zabdAdimAM gRddha na thAya. vihita anuSThAna kare, have kahevAnAra krame sAdhune yogya bhAta ane osAmaNa Adi zodhe. jyAM je rIte gaveSaNA kare, te kahe che - te saMbhrama ane mUrchArahita thaI gAmamAM, nagaramAM, pharbaTa AdimAM gAyanA caravAnI mAphaka cAlato uttama, madhyama, aghama kuLomAM rAga-dveSa karyA vinA bhikSATana kare. pradhAna evo muni abhyAhata, AdhAkarma Adino tyAga karIne temAM varte te bhAva sAdhu dhIme dhIme cAle, prazAMta rahe, parISahAdithI Dare nahIM. - X eSaNAmAM upayoga rAkhIne cAle. - * sUtra - 78 thI 83 (38) AgaLa yugapramANa pRthvIne joto tathA bIja, vanaspati, prANI, acita jaLa ane mATIne vato cAle, (9) anya mArga hoya to sAdhu khADA vagere viSaya bhUmi bhAga, ThuMThA ane kAdavavALA mArgane choDI de, tene saMkramIne uparathI na jAya. (80) te khADA AdithI paDato ke
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 dazavaikAlikamUlasUtrasaTIka anuvAda skhalita thato prANI ane bhUtonI ke masa sthAvaranI hiMsA kare che. (81) tethI susamAhita saMyamI sAdhu anya mArga hoya to te mArgathI na jAya, mArga na hoya to jvaNApUrvaka te mArge jAya. (82) saMyamI sAdhu aMgArA, rAma, tuSanA DhagalAM ane chANa upara sarita rayukta pagathI tene atikramIne na jAya. (83) varasAda varasato hoya, dhummasa paDI rahyuM hoya, mahAvAta cAlato hoya, mArgamAM tiryaMca saMpAtima jIva uDatA hoya to bhikSArthe na jAya. vivecana 378 thI 83 - a sAme yugamAtra eTale zarIra pramANa athavA gADAMnA uMTaDA pramANa dRSTi jamIna upara rAkhI cAle. bIjA dizAno upayoga na rAkhe. bIja ane haritane varjIne cAle. AnA vaDe vanaspatinA aneka bhedano parihAra kahyo. tathA be iMdriyAdi prANIo, akAya, pRthvIkAya ane ca zabdathI teukAya ane vAyukAya paNa jANavA. (tene paNa varjIne cAle) ahIM batAvela dRSTinA mApa karatAM lAMbI dRSTie jue to barAbara jIvarakSA na thAya, ghaNuM najIka jovuM azakya che, mATe dhImethI joIne yAle. saMyama virAdhanA parihAra kahyo. have AtmasaMyama virAdhanAno parihAra kahe che - avappA eTale khADA Adi. viSama - uMcu nIcuM, sthANu - ubhuM ThuMThuM, vijala - kAdava. A badhAMne parihare. pANI oLaMgavA patthara ke lAkaDAM goThavela hoya to tyAMthI ja jAya, kemake Atma ane saMyama virAdhanA saMbhave che. jo bIjo mArga na hoya to ja tyAMthI cAle, to jyaNApUrvaka cAle. khADA vageremAM cAlatA thatA doSo - khADAmAM paDe ke Thokara khAya to potAne tathA tyAM rahela sarve jIvone pIDA pahoMcADaze. e ja pAta jUdI rIte kahe che ke trasa athavA sthAvarone pIDA karaze. tethI bhagavaMtanI AjJAmAM rahela saMyata * sAdhu ukta mArge na jAya. paNa mArganA abhAve athavA lAMbe dUra javAnI zakti na hoya to mArge saMbhALIne cAle ityAdi - 4 - have vizeSathI pRthvIkAyanI jyaNA kahe che - kolasAnI sazi, e pramANe rAkhanI, tuSanI, chANanI rAzi Adi sUtrAryavat jANavuM. pRthvIkAyanI virAdhanA na thAya, mATe tenA upara na cAle. ahIM ja aplAya AdinI jyaNA kahe che - varasatA varasAdamAM na jAya, bhikSArthe pravezyA pachI varase to DhAMkela sthAne ubho rahe, mAvaThuM ke mahAvAta cAlato hoya to paNa raja virAdhanA saMbhave che, uDatA pataMgAdi athaDAya ne mare AvA kAraNe jaldI - jaldI na cAle. * sUtra - 84 thI 86 (84) brAcarsa vavartI zramaNa vaizyAvADAnI najIka thaIne na jAya, kemake brahmacArI ane dAMta sAdhune manamAM asamAdhi thaI zake che. (85) anAyatanamAM vAraMvAra pharatAM munine saMsargathI vratonI kSati thAya ane -
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 5/ 1 / 84 thI 8 tenA samayamAM saMzaya thAya. (86) tethI Ane durgativardhaka doSa jANIne ekatanA yAtrAmAM rahenAra muni verAlaya samIpa na jAya. - vivecana - 84 thI 86 * anaMtara sUtramAM pahelAM vratanI yAtanA kahI, ahIM cothA vratanI yatanA kahe che - gaNikAnI gharanI nIkaTa na jAya. kemake maithuna virati rUpa brahamacarya pALavA je sAdhu icche che, tene tyAM jatAM darzanathI cittamAM vyAkSepa thAya. sAdhu iMdriya ane noiMdriyanA damanAra hoya, vezyAgRha samIpe javAthI tenA rUpanA darzana ke maraNa apadhyAnarUpa kacarAthI jJAna ane zraddhArUpa jaLane vidhdha thatAM citamAM vikriyA thAya che. A doSa eka vakhata vaizyAgRha samIpe javAthI ko. have vAraMvAra javAno doSa kahe che - ajAyA eTale vezyA ke durAcArInA sthAna pAse vAraMvAra jatAM prANAtipAta Adi vratomAM kSati thAya, AkSipta cittathI bhAva virAdhanA thAya, zramaNa bhAvamAM dravyathI haraNAdi dhAraNa rUpa ane bhAvathI vrata pradhAna hetumAM saMzaya thAya, kadAcita dIkSA choDI de. pUrvAcArya kRta vyAkhyA- vaizyAdigata bhAvathImaithunanI pIDA thAya. anupayogathI eSaNA karatA hiMsA thAya, koI pUche to asatya vacana bole, vezyAnA darzananI jinAjJA na hovAthI adattAdAna, mamatva karavAthI parigraha ema badhAM vratane kSati pahoMce. sAdhupaNAmAM paNa saMzaya thAya. tethI A anaMtarokta durgativardhana vayano jANIne muni vaizyAlaya samIpe javAno tyAga kare ane mokSano Azraya kare. (zaMkA pahelA vatanI virAdhanA pachI sIdhI ja cothA vratanI virAdhanA kema kahI ? prAdhAnya jaNAvavA mATe, bIjA vrato karatA tenI mahattA jaNAvavA. have vizeSathI kahe che - * sUtra * 80 thI 93 - (87) mAmi zvAna, nAsatA gAya, unmata baLada, azva, hAthI, bAlakriDAsthAna, kalaha ane suddhano dUrathI ja tyAga kare. (88) muni ujata, avanata, harSita ke cAkuLa thaIne na cAle, paNa kilonA viSayane damana karIne cAle. (89) ucca-nIca kuLamAM gaucarIne mATe muni sadA jaladI - jaldI na cAle, hAsya karatA ke bolatA bolatA na cAle. (90) jharokhA, viSNalatAra, saMdhi, jaLagRha ke zaMkA utpanna kare tevA sthAnane jhAMkato na cAle, paNa tenuM varjana kare. (1) raja, gRhapati, rAkanA rahasya sthAnane tathA saMkalezvara sthAnone dUrathI choDI de. (92) pratikue kuLomAM na praveze, mAmaka gRhane choDI de. mItikara kuLomAM na praveza paNa Mtikara kuLomAM jaya. (93) AjJA lIdhA vinA zAnA banela paDadA tathA vAdI DhAMkelA hArane svarsa o nA kamADa paNa na upADe. * vivecana 80 thI 93 * gAthArtha kahyo ja che. vizeSa vRtti A pramANe - sUra eTale tAjI ja prasUtA,
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136] dazavaikAlikamUlasaba-saTIka anuvAda daH - darpita, unmata evA baLada, azva, hastI, saDanma - bALakrIDA sthAna, kalaha - jhaghaDA, yuddha - khaga Adine dUrathI choDavA, kemake AtmasaMyama virAdhanA na saMbhave. kutarAdi dvArA Atma virAdhanA, bALaka AdinA sthAnamAM saMyama virAdhanA saMbhave che ityAdi. have vidhi kahe che - uyta - dravyathI AkAzamAM joto na cAle, bhAvathI jAti Adi abhimAna na kare. avata - dravyathI nIcuM joIne na cAle, bhAvathI labdhi Adi rahita hovAthI dInapaNuM batAvato na cAle. anAkula - krodha Adi sahita. damayitva - spazadimAM rAga-dveSa rahita. A pramANe na varte to ghaNAM doSo saMbhave che - dravyonnatanI lokamAM hAMsI thAya che, mAvonnata irSA samiti na pALe. bhAva avanata kSaddha satva hoya, hasato hoya te strInA darzanathI AsakA lAgaze. adAMta - dIkSAne yogya nathI. vaLI - uccakuLa eTale dravyathI dhoLelA uMcA gharo, bhAvathI jAti Adi yukta. nIca kuLa - dravyathI jhuMpaDIvAsI, bhAvathI jAtyAdithI hIna. doSa kahe che - ubhaya virAdhanA ane loka upadhAtAdi thAya. AmAM ja vidhi kahe che - avaloka - jharUkho, thigala - caNI dIdhela dvArAdi. ityAdi - *-bhikSArthe jatAM vizeSathI na jue. kemake kaMI nukasAna thAya to sAdhu upara zaMkA upaje. rAjJa - cakravartI Adi, gRhapati - zreSThI vagerenA - x* rahasya sthAno, guhya maMtraNA sthAnone - -dUrathI ja choDI de. vaLI - pratikuSTa- be bhede (1) itvara - sUtaka gRha, (2) cAvallAzika - abhojya, A gharomAM na praveze kemake zAsananI laghutA thAya. mAmaka - gRhapatie AvavAnI manAI karI hoya tevA ghara, tyAM laMDana Adi saMbhave che. apratikula - jyAM pravezatA sAdhu pratye aprIti upaje che, te ghera na jAya. tyAM- 4- saMklezanuM nimitta thAya che. prItivALA kuLamAM anugraha mATe praveze. zANI - atasI ke valkano paDado. prAvAra - kaMbalAdi lakSaNa. ityAdithI baMdha dvArane sAdhu svayaM na ughADe. kemake aMdara gRhastho bhojanAdi kriyA karatA hoya temane dveSa thAya. bAraNAne ughADIne sAdhu na jAya. jo agADha prayojana hoya to dharmalAbha' vidhithI kahIne praveza kare. * sUtra - 64 - bhikSArthe praviSTa thanAra sAdhu maLa mUtrane na aTakAve. jo maLa : mULanI bAdhA thAya to prANuka sthAna jod, jAnujJA laI, vosirAve. * vivecana 4 - gAthArtha kahyo. A viSayamAM vRddha saMpradAya A pramANe che - sAdhu gocarI mATe jatAM pahelAM maLa-mUtranI saMjJA TALIne nakkI che. jo tema na karela hoya ke karavA chatAM pharI zaMkA thAya to maLa - mUtrane roke nahIM. kemake mUtra nirodhamAM AMkhane upaghAta thAya, maLa nirodhamAM jIvitano ghAta thAya. vaLI AtmavirAdhanA thAya. * * tethI saMghATakane potAnA pAtrA soMpI vasatImAMthI pANI laIne saMjJAbhUmimAM vidhithI maLa - mUtrano tyAga kare. vistArathI jANavA odha niyukti jovI.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 51 94 * sUtra - 5 thI 90 - (15) nIsa hAravALA ke aMdhArA oraDAmAM gaucarI na le. kemake tyAM netro dvArA potAno viSaya grahaNa na thAya, prANIne joI na zake. (16) je koThAmAM puSa, bIja chAdi vikharAyela hoya, jyAM tatkALa lapAyela hoya, bhInuM dekhAya to tyAM praveza na kare. (7) saramI sAdhu gheTA, bALaka, kutarA re vAcharaDAne oLaMgIne ke khaseDIne te oraDAmAM praveza na kare. * vivecana 95 thI 7 - jemAM nirgama ke praveza nIco hoya, aMdhArAvALA oraDo hoya tyAM sAdhu bhikSA na le. sAmAnyathI tyAM paDelI vastu aMdhArAmAM na dekhAya. arthAta jIvo duwtyupekSaNIya thAya, iyanI zuddhi na thAya. jyAM jAti puSpAdi, zAli bIjAdi vIkharAyelA hoya, je pariharavA zakya na hoya, tevA koThAra ke dvAramAM tathA tAju lIMpaNa hoya, bhInAza hoya, te joIne tene dUrathI ja parivarSe. zakya na hoya to tyAM dharmalAbha kahe. jethI saMyama ane Atma virAdhanAno doSa lAge. bAkI sugama che. * sutra - 8 thI 101 - gaucarI mATe praverola sAdhu - (98) AsaktipUrvaka na jAe, ati dUra na jue, akho phADI-phADIne na jue, kaMI bhikSA na maLe to paNa kaMI bolyA vinA pAcho phare. (99) atibhUmi na jAya, kuLanI bhUmine jANIne mita bhUmi sudhI ja jAya. (100) vicakSAra sAdhu tyAM ja ucita bhUbhAgane pratilekhe, nAne ane zauca sthAna tarapha daSTipAta na re. (101) sakriya samAhita bhikSA sacita pANI ane mATI lAvavAno mArga tathA bIja ane haritane laIne ubho rahe. vidvacana - 98 thI 101 - A vidhi vizeSathI kahe che:- sAdhu gRhasthane ghera strInI sAthe daSTi na meLave. kemake tethI rAganI utpatti ane lokopaghAta doSa thAya. denAranA Agamana mAtra dezane jue, anyathA cora AdinI zaMkA thAya. gRha parSadAmAM paNa na jue, kemake malIna vezathI teone apIti thAya. kaMI na maLe to paNa dIna vacana uccAryA vinA gRhasthanA gherathI bahAra nIkaLI jAya. gRhastha anujJA na ApI hoya, jyAM bIjA bhikSAcaro na jatAM hoya, tevI bhUmimAM gaucarI gayelo sAdhu na jAya. paNa uttamAdi kuLa jANIne anujJAta bhUmimAM jAya, jethI aprIti na thAya. te ja parimita bhUmimAM sUtrokta vidhithI pratyupekSA kare. ahIM vicakSaNa zabdathI kevala agItArthane bhikSATana no pratiSedha karela che. snAnAdi bhUmine saMtoke nahIM, tethI pravacananI laghutA thAya ane nagna strInA darzanathI rAgAdi bhAva thAya. AdAna - mArga, jaLa ane mATI lAvavAno mArga. sacitane parivajIne anaMtarokta dezamAM ubho rahe. zabdAdi viSayothI anAkSita citta thaIne rahe.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda sUtra - 102 thI 104 - (102) sAdhu tyAM ubho hoya to, devA mATe lavAyela bhojana ane pAnamAM akalpita grahaNa na kare. kalpatuM hoya te ja grahaNa kare. (103) bhojana lAvatI koI gRhiNI, bhojanane nIce pADe, te denArane nA pADI hai ka mane tevA prakArano AhAra na kalo. (104) prANa, bIja ane vanaspatinuM saMmardana karatA AhAra lAvatI asaMyamakAriNIne jANIne, tevA AhAranuM varjana kara. * vivesana - 102 thI 104 - 13. tyAM - kulocita bhUmimAM, ubhA rahela sAdhune mATe gRhI pAna bhojana lAve, temAM A vidhi che - aneSaNIya na le, eSaNIya AhAra grahaNa kare. kalpika grahaNa dravyathI zobhana ke azobhana hoya to paNa avizeSathI grahaNa kare. vahorAvavA AvatI gRhiNI kadAcit te dezamAM ahIM - tahIM bhojana - pAnane veratI Ave, to tene bhikSAno niSedha kare. prAyaH strIo ja bhikSA Ape che, mATe ahIM strI kahyuM che. siddhAMtamAM kahela doSa lAgavAthI "mAre A rIte bhikSA levI na kalpa' tema kahevuM. - - * - sAdhu nimitte asaMyamakaraNa zIlA jANIne pagethI bIja, prANI Adi caDatI Ave, tenI pAsethI paNa bhikSA na le. 105 thI 109 * - sUtra (105 106) e ja pramANe ekamAMthI bIjA vAsaNamAM nAkhIne, sacitta vastuno saMsparza karIne tathA sacita pANI halAvIne, sacitta pANImAM avagAhana karIne, calita karIne AhAra pANI lAve to muni tene niSedha karIne kahe ke - "mane A prakAre tevuM na ko.' (107) purokarma * kRt hAthI, kaDachIthI ke vAsaNathI denArIne sAdhu niSedha karIne kahe ke - mane A prakAre AhAra levo na kze. (108) e pramANe hAya vagere bhInA hoya, snigdha hoya, raja sahita hoya, mATI - khAra - haratAla hiMgalaka manaH zIla - eMjana - lavaNa (109) geru - pILI mATI - sapheda mATI - phaTakaDI - anAjanuM bhuMsu - turaMtano pIselo loTa - phaLanA TukaDA AdithI saMsaktamAM paNa jANavuM. * vivecana 105 thI 106 - d - * - * koI bIjA vAsaNamAM nAMkhIne vahorAve, te prAsuka hoya to paNa varSe. temAM prAsuka prAsukamAM nAMkhe, prAsaka aprAsukamAM nAMkhe, aprAsukamAM prAsuka nAMkhe ane aprAsukamAM aprAsuka nAMkhe. temAM je prAsukamAM prAsuka nAMkhe temAM paNa thoDAmAM thoDuM, thoDAmAM ghaNuM, ghaNAmAM thoDuM, ghaNAmAM ghaNuM nAMkhe, ityAdi piMDA niryuktithI jANavuM. tathA vAsaNamAM nAMkhI adeya cha jIvanikAyamAM Ape, sacitta saMghaTTa karIne Ape ityAdi - X - sAdhu grahaNa na kare. -
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 / 1 / 105 thI 109 13e pANIne potAnI sanmukha halAvIne Ape ityAdi ahIM pANImAM niyamathI anaMta vanaspati hoya te prAdhAnya jaNAvavA sacittAne ghaTTa karIne kahevA chatAM bheda vaDe lIdhuM - * * tethI pANIne calana karIne - duHkha ApIne vahorAve. jemake bhAtanuM osAmaNa vagere, AvI grahaNa na kare. pUrtakarma - sAdhu nimitta pahelAM hAtha dhave. ityAdino niSedha kare. e pramANe kAcA pANIvALA bhInA hAthethI, pANInA TIpA paDatA hoya, sanigdha hAthethI - kaMIka bhInA hAtha hoya, pRthvIrAjathI yukta hAtha vaDe, kAdavayukta hAthathI, e pramANe khAra AdivALA hAthe paNa kahevuM. temAM uSa - kSAra ityAdi. bAkI sugama che. * sUtra * 110, 111 - (110) asaMkha hAthI, kaDachIthI ke vAsaNathI AhArane na che, ke jayAM pazcAtakarma thAya. (111) sasujha hAtha - kaDachI phe vAsaNathI apAtuM che te pANI hoya to svIkAre.. * vivecana - 110 , 111 - anna AdithI alisa hAtha vagerethI devAnuM kema na icche ? pazcAtukarma na thAya te mATe zuSka maMDanAdi vat anya doSa rahita grahaNa kare. anna AdithI lisa hAtha AdithI devAtuM grahaNa kare, te ja eSaNIya hoya to. ahIM vRddha saMpradAya A che - saMskRSTa hAtha, saMsRSTapAtra, sAvazeSa dravya, saMskRSTa hAtha, saMsRSTamAtra, niravazeSa dravya, e pramANe Aha bhaMga che. temAM pahelo bhaMga sarvottama che. * - pazcAtkarma doSa thAya to tenA cAle. * sUtra - 11ra thI 119 - (11) jayAM be svAmI ke upabhoktA hoya, temAMthI eka nimaMtraNa kare, to muni te devAtA AhArane na icche. bIjAno abhiprAyane jae, (13) je bane svAmI ke upabhoktA hoya, ane niyaMtraNa kare ane je te auSIya hoya to tene svIkAre. (11) garbhavatI karI mATe taiyAra karAyela vividha pAnA-bhojana tenA upabhoganA hoya to vaje, paNa je khAtA tola hoya to grahaNa kare. (115) kadAca purA mahinAvALI garbhavatI mahilA AhAra ApavAne mATe ubhI hoya ane bese ke beThelI hoya ane ubhA thAya.... (11) te AhAra - pAna sayatane na kahyuM. tethI denArIne niSedha karIne kahe ke : "mane Avo AhAra ka2to nathI." (11) stanapAna karAvatI sI ja bAlaka ke bAlikAne rotA choDIne bhojana - pAna lAve. (118) saratane te AhAra - pANI kalpaya che. Adi 116 mujA, (11) je AhAra - pANInA kapya - akalaDhANAmAM zakita hoya, te denArIno muni niSedha kare ane kahe ke mane tevA prakAre kahyu nahI.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana - 112 thI 119 - be mANasa eka vastunA svAmI hoya, temAM eka te vastunA dAna mATe nimaMtra, to devAtA te AhArane utsargathI na icche. paNa bIjAnA abhiprAyanI saha jue. tenI dRSTi-hoTha Adi AkArathI tene A devAtuM dAna iSTa che ke nahIM te joIne grahaNa karavA ke na karavA vicAre. * x - baMne khAtA ke khavaDAvatA hoya, baMne svaicchAthI nimaMtraNA kare tyAre A vidhi che - je eSaNIya - doSa rahita hoya to apAtuM grahaNa kare. vizeSa kahe che. garbhavatI mATe taiyAra karAyela aneka prakAranA drAkSapAna, khaMDa, khAdhakAdi hoya, te khavAtuM hoya to na levuM, jethI teNIne alpapaNAthI abhilASA nivRtta na thatAM garbhapAtanAdi doSa na thAya. paNa khAdhA pachI vadhela hoya to svIkAre. kemake teNIno abhilASa puro thayo hoya che. e pramANe nava mAsavALI garbhavatI strI sAdhu nimitte ubhI thAya ke bese ane AhArAdi Ape, to tevA bhojana-pAna saMyatone na kalpe. ahIM sthavira kabhIne te denArI uTha-besa karyA vinA Ape to kalpe. jinakIne to garbha rahe te pahelAM divasathI sarvathA akathya ja che. bALaka ke bAlikAne stanapAna karAvatI hoya to, ahIM napuMsaka paNa samajI levuM. A bALaka Adine bhUmi upara raDatAM mUkIne jo bhojana - pAna lAve to levA na kahyuM. vRddha saMpradAya evo che ke - gacchavAsI sAdhu, dudha pItA bALakane mUkIne vahorAve to na le, paNa jo bIjI koI stanapAna karAvatI hoya to bALaka na raDato hoya to AhArAdi grahaNa kare, jo raDato hoya to grahaNa na kare. jo bALaka tyAre stanapAna na karatuM hoya, paNa stanapAna yogya hoya ane raDe to levuM na kahyuM, na rahe to levuM kahyuM. gaccha nirgata arthAt jinakalpI muni hoya to dhAvavA yogya bALaka raDe ke na rahe, stanapAna karatuM hoya ke na karatuM hoya, to paNa teNInA hAthe levuM na kahyuM, ityAdi - x- kemake bALakane bhUmi upara mUkatA ke pAcho letA asthirapaNuM thAya to bALakane duHkha thAya athavA bilADI nAnA asamartha bALakane mAMsano loco samajI pakaDI le. tethI anaMtarokta bhojana - pAna saMyatone akalpika che. - x-x vadhuM zuM kahevuM? upadezano sAra kahe chejo AhAra - pAna kalpanIya ke akalpanIya dharma viSayaka hovA vize zaMkita hoya - te ugama Adi doSayukta che ke nahIM, tevI zaMkA hoya to tevuM levuM na kalpe. denArano niSedha karIne kahe - mane te prakAranuM levuM na kace. * sUtra * 120, 11 - pANIno gho, pattharanI ghaTI, pITha, zilApatra, mATI AdinA lepa ke zleSa dravyothI athavA bIjA koI dravyathI DhAkela vAsaNanuM mukha zramaNa mATe olIne AhAra denArIne nirdeza kare ane kahe ke mane AvA prakAre AhAra levo na kace.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 5 / 1 / 120, 121 * vivecana - 120, 11 - gAthArtha kahyo ja che. vizeSa vRtti A pramANe - dakavAra eTale jaLa kuMbha, fufhata - DhAMkela, jAe - DSaNI, pIka - kASTha pIThAdi, loDha- zilApujhaka, lepa - mATIno lepa. te sthagita ke lisane zramaNArthe kholIne Ape, potAnA mATe kholIne nahIM, A rIte ApeluM na kahyuM. * sUtra - 1rara thI 1ra9 - (ra) jo muni A zaeNI le ke sAMbhaLI le ke rAzana, pAna, Adima, svAdima dAnArtha taiyAra karela che. (123) tevA prakAranA bhojana - pAna sayatone kapya che, te denArIne niSedha karIne kahe ke mane AvA prakAranA AhAra ina kare. e ja pramANe (14, 1ra) pujAthe taiyAra karela na ka2. (1ra6, 12) vanapakone mATe taiyAra karela na kalpe. (128, 29) zramaNanA nimitta taiyAra karela hoya te na kaze. * vivecana - 122 thI 129 - azana - odanAdi, pAnaka - osAmaNa Adi, khAdha - lADu vagere, svAdha - haraDe Adi, te AmaMtraNa AdithI jANe athavA bIjA pAse sAMbhaLe ke A AhAra dAnArthe - sAdhuvAda nimitte je pAkhaMDIne ke dezAMtarathI AvatA vaNika Adine Ape che, tevA AhAra - pAnanA dAnArthe pravRtta hoya to te saMyatone kalpatA nathI. jo e pramANenuM dAna Ape to teno niSedha karIne kahe ke mane te prakAranuM kAtuM nathI. e pramANe "pujArce Ape - X- ziSTakuLomAM vastutaH punyArthe ja rAMdhavAdi pravRtti thAya che, mATe tyAM bhikSA na ja grahaNa kare. teo pitRkarma AdinI rasoI sivAya tuccha mANasa mAphaka thoDI rasoI banAvatA nathI evI zaMkAno uttara ApatA kahe che. potAne khAvA jeTaluM rAkhI te ziSTajano bAkI devA yogya pUncArge ja kADhI mUkela hoya to te Ape to te levuM na kahyuM, paNa potanA nokarAMdi mATe paNa hoya to temAMthI sAdhune levAno niSedha nathI. kemake temAM AraMbha doSa nathI, AraMbha doSa lAge tevA icchAnusAra dAnano ja niSedha che ityAdi - *- x-x vanIka eTale kRpaNa, tene mATe banAvela hoya to sAdhu kahe ke amane A prakAre AhAra levo na kahyuM. zramaNa athatu nigrantha, zAkya Adi, temanA mATe banAvela hoya te paNa levAno niSedha kare. * sUga - 130, 131 - (130) sAdhu - sALI dezika, hItakata, pratikama, Ahata, AdhyAtara, pAminsa ane mitrata AhAra na le. (35) saMyama sAla zakti AhArano udagama pUche ke A konA mATe koNe banAvela che ? uttara sAMbhaLIne nizakita ane zuddha hAra grahaNa kare.
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 dazavaikAlikaNvasUtra-saTIka anuvAda * vivecana : 130, 131 - uddezIne karAyela te dezika - uddiSTa kRta kadi bhede che. krIkRta - dravya ane bhAvathI kayakIta bhede. pratikarma - saMbhavatA AdhAkarmanA avayava saMmizra rUpa, ahata - sva gAmethI lAvela Adi, adhyapUraka - potAne mATe banAvelamAM umesvA rUpe. prAnitya - sAdhu mATe chInavIne devA rUpa. mizrajAta - pahelAMthI ja gRhastha ane saMyata mATe mizra rAMdhela. Avo AhAra sAdhu varSe. * - have saMzayane dUra karavA kahe che- udgama tenI utpatti rUpa te zaMkita anAdinA svAmI ke nokarane pUche A konA mATe ke koNe banAvela che? ityAdi. zuddha jANe to le, anyathA doSa lAge. * sUga - 13ra thI 139 - (13) je azana, pAna, khAdha, svAdha, puSya ane harita duvAdithI unni hoya. (133) te bhojana * pAna samIne sAkaya che. denArIne teno niSedha karIne kahe ke mane Avo AhAra kaWto nathI. e ja pramANe (14) je zana Adi sahipANI, liMga ke panaka upara rAkhela hoya, (135) tenA bhojana - pAna sayatane na kalyao (136) je ArAnAdi ani upara nirikSaNa ke spati hoya, to tevA saghaNA vALA (13) bhojana - pAna saMtane na ka20 e ja pramANe gulAmaNI paNa kADhIne, ni ujavalita karIne, praNAlita karIne, agnine ThaMDo karIne, amano ubhAra joIne tene tho ocho karIne rAthanA pANI nAMkhIne athavA nine nIce utArIne Ape to te bhojana - pAna sAtane mATe kahyuM che. denArIne nAkhela karIne kahe ke - mane sAro hAra na kahyuM. * vivecana : 13ra thI 139 - gAthArtha spaSTa kahela che. vizeSa vRtti A pramANe - puSya eTale jAI, pATala Adi. -x-x- jaLa upara nikSipta be bhede - anaMtara ane paraspara, anaMtara te navanIta paudgalika Adi, pAraMpara - pANInA ghaDA upara mUkela dahIM AdinuM vAsaNa. - x-xrojara- agnikAya, teno saMghaTTo karIne, jeTalAmAM huM bhikSA ApuM, teTalAmAM atizaya AtApathI udvAoM nahIM. ema vicArI saMghaThThApUrvaka ApI de. - - - ukriya jeTalAmAM huM bhikSA ApuM, teTalAmAM harIna jAya mATe agnine utsicita karIne vahorAve. - 4 - u laya - eka vakhata iMdhaNa umere. pakvAliya - vAraMvAra iMdhaNa umere. nidyAviya - dAhanA bhayathI anine bUjhAve, urisaMciya - ati bharelamAMthI ubharAvAnA bhaye thoDuM kADhIne Ape. jisicaya - ati bharelamAMthI thoDuM pANI umerIne temAMthI vahorAve. ovattiya - te ja ani upara mUkela vAsaNagI vahorAve. ocarica - dAhanA bhayathI dAnArthe utArIne Ape. ahIM ke bIjA sAdhu nimitta yogathI apAya te na kalpe tethI sAdhu denArIne pratiSedha kare
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 143 5/ 1 / 147 thI 144 * sUtra - 140 thI 144 : (140) je kATha, zilA ke Ta saMkramaNa karavA mATe rAkhela hoya ane te asthira hoya to (11) sakriya, samAhita bhikSa tenA upara thaIne na jaya, stra pramANe prakAzarahita ane potA mAgaNI paNa na jAya, kemake bhagate temAM asaMyama joyela che. (14ra thI 144) je AhAra denArI, sAdhune mATe nisaraNI, phalaka, ke pIThane uca karIne mAMyo, kIlaka ke prAsAda upara caDe, tyAMthI bhAnaja - pAna lAve to tene sAdhu-sAdanI grahaNa na kare. kemake te rIte DhatI te jI paDI zake, tenA hAtha-paga bhAMgI zake che. pRthavI jIva ke pUranI Azrita kasa jIvonI hiMsA thaI zake che. tethI AvA mahAdoSo jANIne saMyamI maharSi mAlapata bhikSA na le, * vivecana - 140 thI 144 - gaucarInA adhikArathI gaucarI mATe pravezato. varasAda AdimAM phoI kALe saMkramaNa mATe sthApita kASThAdi sthira hoya ja nahIM to sAdhu tenA upara na cAle. tyAM cAlavAthI prANI virAdhanA saMbhavatA asaMcama thAya. tathA aprakAza ane aMdara sAra sahita - poluM hoya to, zabdAdimAM rAga-dveSa na kare. A sUtrArtha kahyo. vaLI nisaraNI Adi uMcI karIne mAMsAdi upara sAdhune AhArAdi ApavAne mATe caDe, to tevA AhArAdi sAdhu na le. temAM strArthamAM kahyA mujaba hAtha-paga bhAMgavA Adi doSa che. * x- AvA mahAdoSo jANIne sAdhu tevI mAlopahata bhikSA na le. * sUtra - 15 thI 149 - (14) sAdhu - sALI athavA kaMda, mUla, pralaMba, deva pAna, tuMbaDu ane Adu levA na karyo. (146) e pramANe satta, bhoranuM cUrNa, talapApaDI, goLanI rAba, pUra-bATI, bIjI paNa tenI prakAranI vastu, (14) je vecavAne mATe rAkhI hoya, ghaNAM samayathI khUlI paDI hoya, sacita jarI mi hoya to sAla e pramANe denArIno niSedha kare che mane AvA prakArano AhAra levo na kaze. (18) ghaNAM bIjavALA phaLa, ghaNAM kAMTAvALA phaLa, asthika, siMduka, bila, zeraDInA TukaDA, pApaDI (phalI), (149) jemAM khAdyapadArtha ocho ane tyAjya padArtha adhika hoya tevuM jo to tenuM na ko. * vivecana : 145 thI 109 pratiSedhanA adhikArathI ja kahe che - kaMda - sUraNa Adi, mUla - vidArikAdi, pralaMba - tAlaphaLAdi, te kAcA ke chedelA hoya, patranuM zAka, chANa ane miMja aMtarvatI ke Addha, Adu kAcA hoya to tyAga kare te ja pramANe kolasUNadi sUtrArthamAM kahyA mujabanA choDe. kevA ? zerI * dukAnamAM vecAtA, aneka divasanA rAkhelA, tethI ja
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 dazavaikAlikamUlasUtrasaTIka anuvAda dhULathI vyAkha, AvA prakAranuM Ape to levuM na kahyuM tema kahe. ghaNo ThaLIyA vALuM, pudagala-mAMsa, amiSa-mastha, ghaNAM kAMTAvALuM, A kALa AdinI apekSAthI levAno niSedha che. bIjA kahe che - vanaspati adhikArathI tevA prakAranA phaLa' jANavA. tethI - asthika vRkSaphaLa, teMdaraDI phaLa, zAbhali - vAla Adi kali. tenA doSa kahe che - temAM khAvAnuM thoDuM ane pheMkavAnuM jharaNuM hoya che. tethI denArIne niSedha kahIne kahe ke - mane tevA prakAre kalAtuM nathI. * sUtra * 150 thI 156 - (1pa0) e ja pramANe - sAruM ke kharAba pANI, goLanA ghaDAnuM dhovANa, UMTanuM dhovANa, cokhAnuM dhovANa, temanuM koIpaNa turatanuM dhoyela hoya to sAdhu tene grahaNa na kare. (11) je potAnI mati ke daSTithI, pUchIne ke sAMbhaLIne je dhovANane jANI le ke A zaed vakhatanuM dhoyela che, tathA nirApti thaI jAya to (1para) ajIva ane parita jANI saMyamI muni tene grahaNa kare. je te jaLanA viSayamAM aMkita thAya to cAkhIne niya kare. (153) te dAtAne kahe ke - cAkhavA mATe thoDuM pANI mane hAlamAM ane A pANI ati khATuM, dudhI, mArI tarasa chIpAvavA samartha to bane (1pa4) jo te pANI ghaNuM kharuM atyAdi hoya to denArIne nA pADe ke AvuM pANI ane tevuM na kahyuM. (15) je te pANI anicchAthI athavA anya manaskatAthI grahaNa karI lIdhuM hoya to svaya na pIe ke koI bIja sAdhune pIvA na Ape. (156) te sAdhu ekAMtamAM jaI, tyAM acita bhUmine joIne, caNApUrvaka te pANI paraThanI de. paraThavyA pachI svarathAne AnI pratikramaNa kare. - vivecana - 150 thI 1pa6 : azanavidhi kahI, have pAna vidhi kahe cheH jema sArA kharAba aNanamAM kahyuM, tema pAnamAM kahe che. ucca - vaNAdiyukta drAkSapAnAdi. avacca - varNAdi hIna, durgadhI, osAmaNAdi ke goLanA ghaDAnuM dhovANa. saMsvedaja - loTanuM dhovANa. A badhuM azananI mAphaka utsarga - apavAda vaDe grahaNa kare. AvuM pANI apariNata hoya to paNa varSe. have tenI vidhi kahe che. je te cokhAnuM dhovANa turaMtanuM jANe. kaI rIte jANe ? buddhithI ke joIne. mari - tenA grahaNanI karmanA buddhi. dA - vANadi pariNata ke strAnusAra. dhoyAne keTalo samaya thayo te gRhasthane pUchIne, jo ghaNo kALa thayo jANe to te niHzaMkita thAya che, pachI grahaNa kare che. uSNodaka AdinI vidhiH uNodakane nirjIva ane pariNata jANIne - traNa ukALAnuM jANIne, AvupANI saMyata grahaNa kare, paNa te durgadhIna hoya, dehane upakAraka hoya tevuM matithI jANIne le. jo tene zaMkA jAya to te jaLa cAkhIne nizcaya kare. tenI
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 / 1 / 150 thI 15 145 vidhi sUtrArthamAM kahI che. cAkhyA pachI sAdhune prAyogya jANe to grahaNa kare, agrAhya hoya to na le. kadAca ghaNuM khATuM hoya, anyacitta Adi kAraNe grahaNa thaI jAya, tene zarIrane apakAraka jANIne dharma zraddhAthI na pIe. bIjAne pIvA paNa na Ape. ahIM rAdhikane paNa ApavAno niSedha jaNAvo. have tene paraThavavAnI vidhi kahe cheH- ekAMtamAM jaIne cakSu vaDe dazvadezAdi joIne. haraNa vaDe thaMDilabhUmi pramAjIne, tvarA rahita ane traNa vakhata "vosire' bolIne parijhApanA kare. paraThavyA pachI vasatimAM AvIne ijapatha pratikrame. A bahAra jaIne AvatA niyamakaraNa siddha pratikramaNa che, bahAra gayA sivAya paraThave to paNa pratikramaNano niyama jaNAvela che. 0 susa - 150 thI 161 - (15) bhikSArthe gayela sAdhu kadAcita AhArano paribhoga karavA icche to pAmuka koika ke bhitimUvanuM pratilekhana karIne (158) te medhAvI muni anujJApUrvaka koI AcchAdita ane sata sthaLamAM potAnA hAthane sArI rIte pramAjI, tyAM te saMyata bhojana kare, (159) tyAM te bhojana karato, AhAramAM goTalI, kAMTA, tRNa, kAka, kAMkarA ke bIjI koI tevA prakAranI vastu hoya (160) tene bahAra kADhIne pheMke nahI, mukhamAMthI ghUMkIne na , tene hAthamAM laIne temAM cAlyo jAya. (11) ane kAMtamAM jaIne asita bhUmine prati lakhIne jaNApUrvaka paraThI de, paThavyA pachI svasthAne sArI pratikramaNa kare. * vivecana - 157 thI 161 - e pramANe anna-pAna grahaNa vidhi jaNAvIne bhojanavidhi kahe che - kadAcita bIjA gAme pravezatA bhojana karavAne iccha, pAnaka AdinI tRSAthI abhibhUta thayelo sAdhu tyAM vasatinA abhAve zUnya maTha Adi hoya ke koI bhIMtano eka bhAga hoya, tyAM cakSavaDe joIne ane joharaNathI pramAjIne bIjAdi hita bhUmi joI, tyAM vizrAMti mATe tyAMnA sAgArika parihArathI tenA svAmI pAse te medhAvI sAdhu anujJA laIne, tyAM koThakAdimAM upayukta thaIne sAdhu ircA pratikramaNa karIne pachI mukhavAsTikAthI vidhipUrvaka kAyAne premArjIne tyAM rAga-dveSane dUra karIne khAya. tyAM koSTaka AdimAM khAtA evA sAdhune ThaLIyo ke kAMTo Adi koI gRhasthanA pramAda doSathI AvI jAya to - x* 4- te ThaLIyA vagerene hAthethI jyAM - tyAM na pheMke. mukha vaDe thuMke nahIM. jethI virAdhanA na thAya, paNa pUrve dazavisla vidhi mujaba ekAMtamAM jaIne paraThavI de. * sUtra - 1ra thI 11 : (162) kadAcita bhikA vasatimAM AvIne bhojana karavAne icche to piMDapAta sahita AtIne bhojana bhUminuM pratitakhana kare. (13) vinayapUrvaka vasatimAM pravezIne gurunI samIpe cAle ane muni japatha Jain Sarde e rnational
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda pratikame. (164, 165) pachI te saMyata sAbu gamanAgamanamAM ne bhojanapAna levAmAM lAgela badhAM aticAronuM yathAkrame upayogapUrvaka ciMtana karIne juvjJa ane analigna saMcamI AvyAti cittathI garanI pAse AlocanA kare tathA je rIte bhikSA lIdhI hoya te ja prakAre nivedana kare. (166, 167) je AlocanA sabhya prakAre na thasela hoya athavA je gaLa - pAchaLa karI hoya, tenuM pratikramaNa kare. kAyotsarga Ama ciMtad - jo 1 jinezvarIe sAdhuone mokSa sAdhanAnA hetubhUta saMcamI - zarIra dhAraNa karavAne niravadha vRttino upadeza Apela che. (168) kAyotsargane namaskAra mitra dvArA pArita karIne jina satava kare, pachI svAdAsano prAraMbha kare, pachI hAranara muni liyama le. (169) vizrAma karato evo te karma virAnA lAbhAno abhilASI muni A hitakara ane ciMtave ke - je koI sAdhu mArA upara anugraha kare to huM tarI jAuM. (10) te nItibhAvathI sAdhuone yathArma nimaMtraNA kare. temanAmAMthI koI sAdhu bhojana karavA Icche to temanI sAthe bhojana kare. (11) je koI sAdhu sAra levA na icche to te ka ja prakAzayukata pAtramAM ane AhAranA karIne nIce chA vinA nANApUrvaka bhojana kare. * vivecana - 1ra thI 11 - vasatine AzrIne bhojanavidhi kahe che- kadAca bIjA kAraNonA abhAvamAM sAdhu vasatimAM AvIne bhojana karavA icche to A vidhi che. vizuddha AhAradi saha vasatimAM Ave, tyAM bahAra ja sthAnane joIne vidhipUrvaka tyAM rahI anna-pAna tapAsI le. tapAsIne naivikI karI - "namo khamAsamaNANa" bolI, aMjali joDIne vasatimAM praveze. pachI gurU samIpe "iriyA vahiyAe " sUtra bolIne, kAyotsarga kare, te kAyotsargamAM anukrame sarve aticAra Alove. kayA aticAra ? gamanAgamananA aticAra tathA bhojana - pAnanA atiyAra, te saMta sAdhu kAyotsargamAM hRdayamAM sthApe. te akuTilamati vALo, badhe bhUkha Adino jaya karI prazAMta thaI, anyatra upayoga rAkhyA vinA vidhipUrvaka gurunI pAse nivedana kare. je prakAre koI hAtha dhotI hatI, tenI pAse lIdhuM che. kadAca koI sUma doSa ajANapaNAthI ke visarI javAthI rahela hoya, pUrvakarma ke pazcAtkarma thayela hoya, to pharIthI AlocanA uttarakALe tene pratikrame te sUkSma aticArane "icchita paDikkamiuM goarayariAe" ityAdi sUtra bhaNIne kAyotsargamAM rahIne A pramANe ciMtave - "aho jouM asAvajjAva gAthA. jeno gAthArtha kahyo. vizeSa vRtti A che - "aho' vismayanI vAta che. asAvadha * apApa, desiyA - upadezela che. mokSAghA - samyagadarzana jJAna cAstri sAdhana, sAdhune dehane dhAraNa karavA mATe batAvela che. "namo arihaMtANaM' bolIne kAyotsarga pArIne
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ 5 | 1 | 162 thI 171 147 ''logassa'" sUtra rUpa jina saMstava kare. pachI pUrvela svAdhyAya prasthApita na hoya to svAdhyAyane prasthApIne (sAya paThAvIne) maMDalI ujIvaka te ja kare, jyAM sudhImAM bIjA sAdhuo Ave. koI tapasvI Ave to te paNa svAdhyAya sthApI vizrAMti le. J vizrAMti letA muni pariNata cittathI A pramANe ciMtave - kalyANa prApta karAvanAra, nirjarAdi artha Ano che te lAbhArthika (vicAre ke) mArI upara anugraha karIne sAdhuo prAsuka bhojana grahaNa kare to huM bhAvasamudrathI tarI jaIza. e pramANe vicArIne ucita veLAmAM AcAryane AmaMtraNA kare, jo grahaNa kare to suMdara. jo teo kahe ke - tu ja Apa, to teTalAmAM guru dvArA anujJAta sAdhune manaH praNidhAnathI ratnAdhikanA krame nimaMtraNA kare, athavA grahaNanA aucityanI apekSAthI ke bALa AdinA kramathI nimaMtraNA kare. jo te dharmabaMdhuo icche to sAdhu tenI sAthe ucita saMvibhAgadAnathI sAthe bhojana kare. jo koI na icche to sAdhu sagAdi rahita thaI ekalo bhojana kare, kaI rIte kare ? mAkhI vagere joI zakAya tevA prakAzavALA (khullA) pAtramAM, upayukta thaIne ane hAtha ke mukhamAMthI kaMI na paDe te rIte bhojana kare. 102 thI 175 - * sUtra (172) bIjAne mATe banela, vidhithI upalabdha je AhAra te tikta, kaTuka, kASAyita, amla, madhura ke lavaNa hoya, saMyamI tene madhu-kRtanI mAphaka saMtoSathI khAya. (173, 174) mudhAjIvI bhikSu eSaNA vidhithI prApta karela AhAra arasa ke visa hoya, sUci hoyake azuciM, Ardra hoya ke zuSka, maMthu ke kubhASa hoya, te tenI avahelanAna kare. paraMtu sudhAjIvI sAdhu mudhAlabdha ane prAsuka AhArano te alpa hoya ke ghaNo; doSone varjIne vApare. (135) mudhAdAyI durlabha che ane mudhAjIvI paNa durlabha che. mullAdAsI ane mudhAjIvI baMne sadgatimAM jAya che. tema huM kahuM chuM. * vivecana - 172 thI 175 - - bhojyane AzrIne vizeSathI kahe cheH- tikta - eluka vAlukAdi, kaTuka - Adu, osAmaNAdi. kaSAya - vAla Adi, amla - chAsa vagere, madhura - dudha - madha Adi, . lavaNa - mIThuM - x - A tikta Adi Agamokta vidhithI prApta karI, mokSane mATe, tenA sAdhika jANI madha - ghInI jema saMyata khAya, paNa varNAdine mATe na khAya. athavA DAbethI jamaNI dADhamAM paNa na laI jAya. arasta - hiMga AdithI na saMskArela. virasDa - rasa vagaranA jUnA odanAdi, sUcita - vyaMjanAdi yukta, asUcita - vyaMjana sahita athavA kahIne Ape ke kahyA vinA Ape. Ardra - pracura vyaMjana, athavA zuSka ke stoka vyaMjana hoya. te zuM ? kahe chemaMthu - boranuM cUrNa, kumASa - bAphelA aDada ke coLA. A bhojananuM zuM ? vidhi vaDe meLavIne sarvathA na niMde. athavA ema na vicAre ke - ATalA alpa AhArathI mAruM peTa
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda kema bharAze? athavA ghaNuM che, paNa pheMkI devA jevuM che.- 4 vizeSa zuM? prAsuka - nirjIva bIjA kahe che ke - vA zabdathI visAdi artha levo. bahuprAsuka - sarvathA zuddha tenI helANA na kare. paNa ema vicAre ke - paNa ema vicAre ke - A loko mArA jevA anupakArIne AhAra Ape che, te ja suMdara che. mughalabdha - koMTalAdi vyatirekathI prApta (kaMI upakAra karyA vinA maLela) muamjIvI - sarvathA nidAna sahita jIvI, bIjA AcArya kahe che - jAti AdithI na jIvanAra. saMyojanAdi doSa rahita bhojana kare. niSkarSa kahe che - mudhA denArA durlabha che. mudhA jIvanAra paNa durlabha che. baMne siddhi gatimAM jAya che. athavA vacce eka devano bhava karIne sumAnuSatva pAmIne paraMparAe jAya che. * * ahIM 'bhAgavata'nuM daSTAMta che. eka parivrAjaka eka bhAgavatane ghera gayo. tene kahyuM ke huM tAre tyAM comAsu rahIza. rAkhanAre kahyuM ke mAre tamAruM kaMI kArya na karavuM. parivrAjake te bUla karyuM. bhAgavate tene zayyA, bhojana, pAnAdi ApyA. koI vakhate bhAgavatano ghoDo corAI gayo. prabhAta thaI javAthI kAMTAnI jALamAM mUkI dIdho. savAre parivrAjake ghoDo joyo. teNe bhAgavatane kahyuM. bhAgavata bolyo- have tArI sevA karavAnuM phaLa mane A5 maLaze. mughAdathI AvA hoya. muLAjIvI nuM udAharaNa - eka rAjA dharmanI parIkSA kare che, evo kayo dharma che je svArtha vinA bhojana le che ? teNe parIkSA karavA lADavAnuM dAna ApavA vicAryuM. kApeTikone pUchyuM- tame zenA vaDe jamo cho? koI kahe mukhethI, koI kahe pagethI, koI kahe hAthathI, koI kahe lokAnugrahathI, sAdhu kahe huM mudhA - phogaTa khAuM chuM. rAjAe pUchayuM - kevI rIte? kathaka bolyo huM mukhethI khAuM chuM. lekhavAhaka bolyo - huM pagethI khAuM chuM ityAdi - - huM saMsAranA vairAgyathI saMjAta chuM, tethI mudhA khAu . rAjA teno dharma sAco mAnI AcArya pAse gayo, teNe dIkSA lIdhI. - 4 - 4 - 4 che adhyayana - 5 - kizo - 2 (9 pijheSaNAnA pahelAM uddezAmAM je upayogI vAta kahevAnI rahI gaI che, te A uddezAmAM kahe che. * ruNa 16 - saMta sAdhu kamAtra parvata parAne AgaLIthI sApha kI sugaMdhayukta hoya ke durgadhAyukata, bahu khAI le, roSa paNa na choDe.
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 5 / 2 / 176 * vivecana - 16 - pratigraha-patra, saMlakhya pratyeka dezathI niravayava karIne, kaI rIte- cATIne alepa kare. sAdhu durgadhI ke sugaMdhI bhojana, gaMdhanA grahaNathI rasa Adi paNa levA. e badhuM saMpUrNa khAI jAya, saMyama virAdhanA na thAya mATe kaMI paNa na choDe. A arthanI mahAnatA batAvavA sUtrArdhamAM viparIta paNa kahyuM. pratigraha zabda mAMgalika hovAthI uddezonI AdimAM mUkela che. * * * sUtra - 17, 18 - vasatimAM ke svAdhyAyAdhyamimAM beThelo athavA bila galo mani rAparyApta padArtha khAIne, je tenAthI nirvAha na thaI zake to kAraNa utpanna thatAM pUrvokta ane mAM uttaravidhithI bhojana - pAnanI gaSaNA kare. * vivecana - 17, 18 - racyAM - vasati, mISefthakI - svAdhyAya bhUmi, athavA zayyA ja kharAba hoya to tenA niSedhathI naidhikI kahevAya. temAM rahela sAdhune gaucarImAM pUro AhAra na maLela hoya, tapasvI thoDuM thoDuM khAto hoya, teTalAthI teno nirvAha na thAya athavA bimAra hoya to ochuM khAya. tethI kAraNa - vedanA utpanna thatAM puSTa AlaMbata hoya to bhojana - pAnanI gaveSaNA kare. anyathA eka vakhata bhojana karelAM ja yati pUrvokta bhikSAkALa prApta thatAM, cothI gAthA mujaba gaucarI levA jAya. * sUtra - 19 thI 188 - (19) biA kALe bhikSArtha nIkaLo, kALe ja pAcho phare. akALe vajIne je kArya jyAre ucita hoya, tyAre te kArya kare, (180) he muni ! tuM akALamAM bhikSArthe jo , kALanuM pratilekhana na kare, bhikSA na maLe tyAre te potAne sabdha kare che ane sAnitezanI niMdA kare che. (18) bhikSa samaya thatAM bhikSATana kare, bhikSArthe puruSArtha kare, bhikSA prApta na thAya to zoka na kare, tapa thayo mAnI sudhA parISahane sahana kare. (182) A pramANe kyAMya bhojanArthe ekaThA thayelA vividha prakAranA mANI jue to, tenI sanmukha na jAya, paNa raNAthI gamana kare. (183) gocarI gayela sAdhu kyAMya paNa besIne ke ubhA rahIne dharmakathAno prabaMdha na kare. (18) te AliA , parigha, dvAra ane mADano Teko laIne tyAM ubho na rahe. (185, 186) bhojana ke pANIne mATe Avela ke gayela zramaNa, zAhamaNA, kupaNa ke hanIpakane ullIne saMyamI gRhasthanA gharamAM na praveze ane AMkhonI sAme ubho na rahe, paNa ekAMtamAM jaIne tyAM ubho rahe. (87) te bicArone utnIne gharamAM pravezatA te vanapaka athavA baMnemAM prIti thAya athavA pravacananI laghutA thAya che.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 dazavaikAlika mUlasUba-saTIka anuvAda (188) gRhanAmI dvArA te bhiAcArone devAno nirNaya karI pachI athavA ApI dIdhA pachI, tyAMthI te cArako cAlyA jAya pachI saMyamI sAdhu bhojana * pAnane mATe te gharamAM praveza kare, * vivecana - 19 thI 188 - kAla - je je gAmAdimAMno ucita bhikSAkALa hoya che. bhikSu vasatimAM bhikSArthe jAya ane svAdhyAyano ucita kALa thatAM pAcho Ave. akALane choDI devo. je kALamAM svAdhyAyAdi na saMbhave te akALa kahevAya. sarve yoganA upasaMgrahArthe samaye samaye ucita kArya Ayare - bhikSAnA kALe bhikSA le ane svAdhyAyAdi kALamAM svAdhyAya kare. akALe gauyarI javAmAM zo doSa? akAlacArI koI sAdhu gaucarI na maLatAM pote kaheze ke A sthaMDila saMniveza (ukaraDA)mAM bhikSA kyAMthI maLe? tene kahevuM ke - he bhikSa ! pramAda ke svAdhyAyanA lobhathI akAle care che, kALane joto nathI, zuM A bhikSAkALa che? akALe caravAthI AtmA kheda pAmaze, vadhAre bhaTakaze athavA saMnivezanI gaha karaze. bhagavaMtanI AjJA lopaze. A doSa hovAthI akALe bhikSATana na karavuM bhikSA kALe bhikSArthe javuM. bIjA AcArya kahe che - smRti kALa ja bhikSA kALa che. jemAM zikSakone devA loko yAda kare te RtikALa. jaMghA baLa hoya to vIcArane na ullaMghe paNa purUSArtha kare. na maLe to alAbhanI vicAraNA na kare. paNa vIcAranI ArAdhanA thaI tema vicAre. bhikSATana te mATe karela che. AhArArthe nahIM, tema vicAre. anazanAdi tapa thayo tevuM samyaka vicAre. kALa yAtanA kahI, have kSetra yatanA kahe chezobhana, bhedathI vividha prakAranA prANI balIdAnAdithI bhojanArthe lavAyA hoya, temanI sAme na jAya. temane prApta thatAM aMtarAya, adhikaraNa Adi doSa lAge. tethI te pANIne ugAdi karyA vinA jyaNAthI cAle. bhikSArthepravezelasAdhu, koI ghara kevakuLAdimAM bese nahIMjethI saMyamano upaghAta na thAya. dharmakathAdino vistAranakare. AnAvaDe ekAdapraznano uttara ApavAnI anujJA ApI. saMtane tyAM lAMbo kALabesavAthI aneSaNA, dveSa Adi prasaMga Ave. kSetra yatanA kahIne vyayatanA kahe che - argalA - AgaLIyo, parigha - nagaranA dvAranI bhogaLa, Tura - bAraNuM,kapATa, kamADa, sAdhutyAM Tekonale. lAghavAtAke virAdhanAdi doSa lAge. gocarAgragata-bhikSArthe praviSTa. muni ane saMyata paryAya che. have bhAva yatanA - zrama - nigranthaLa zeSa sUtrArtha mujaba jANavuM. ukata zramaNadine ullaMdhIne bhikSArthe na praveze. athavA tenI daSTi paDe tyAM paNa ubhA 4 rahevuM. paNa ekAMtamAM coDe dUra jaIne muni ubhA rahe. anyathA AvA doSa lAge * denArane ke denAra ane zramaNAdine aprIti thAya, "A lokonuM kevuM alokajhuMpaNuM che" ema pravacananI laghutA thAya ke aMtarAya doSa lAge. tethI ema na karavuM. bAkI sUkAryavat
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 151 5 / 1 / 189 thI 19 * sUtra * 189 thI 19 - (189, 10) je I dAtA utpala, pakSa, kumuda, mAlatI ke anya kod sacita puSpanuM chedana karIne bhikSA Ape to te bhojana - pAna saMyamI sAdhune mATe karNa thAya che. tethI denArIne teno niSedha karIne kahe ke * mane A prakAre AhAra ka2to nathI. (191, 192) je koI dAtA ukta utpAdinuM samarthana karIne hAra Ape to paNa na kahyuM, sAla te akSarano niSedha kare. (193, 194) apariNata kamAlaphaMda, palAza kaMda, kumudanAd, utpalanAla, kamalatatu, sarasavanAla, Apakava chADa ke vRkSA, tRNA ane bIjI lIlI vanaspatinA kAcA navA pravAlano tyAga kare. (195) taruNI, tAjI athavA ekavAra bhujevI kAcI phUlI denArI sadhIne sAdhu niSedha kare ke AvA prakAre AhAra mane na kahyuM. (196 thI 199) A ja pramANe ukALyA vinAnA bora, vAMsa-karIra, kApanAlikA, apakva talapApaDI, kadaMbanuM phaLa - 0 - cokhAno loTa, vikRta dhovANa, nita jaLa, tilakUTa, poi, sAga ane sarasavanI khAlI e badhAM sApa na le. Apakva ane zastra pariNata koLuM bhIMjara, mULA, mULAnA kaMdane manathI paNa na icche. A pramANe ja phaLanuM cUrNa, bIjanuM cUrNa, baheDA, piyAla phaLa paNa pakava jANIne tyAga kare. * vivecana : 189 thI 199 - parapIDA pratiSedha adhikArathI A kahe che -(sUtrArtha kahyo ja che, vizeSa vRtti A pramANe che:-) utpala - nIlotpalAdi, padma - araviMda mAgadaMtikA - mallikA, sacitta - zAbhalIpuSparAdi, saMlucaya - chedIne Ape che. saMmardana - pUrve chedelA ja apariNatanuM mardana. - Xx- lUka - utpala kaMda, virAlikA - palAzakaMda. parvapalla - prati parve valli athavA kaMda. mRNAlikA - padminI kaMdathI nIkaLela. sarSapanAlikAsiddhArthakamaMjarI, anivRta - sacita. A sacitta grahaNa badhe ja joDavuM. pravAla - pallava, vraNa - madhura tRNAdi. bIjI paNa harita AryakAdi jo apariNata hoya to tenuM varjana kare. taruNa - asaMjAta, chianDI - mAga AdinI phalI (zIMga) Ama - asiddha, sacetana. sakRta- ekavAra. kola - badara, asvijo - ghaNAM jaLanA yogathI vikAramaMtara pAmela. veNuka - vAMsa karelA, kAsavAla - zrIparNInA phaLatathA tilavTa-pIselA talayukata nIma - kAcA lImaDAnI lIMboDIne tyAge. e pramANe ja tAMdulapiSTa - cokhAno loTa, vikaTa - zuddha jaLa, tathA tapela pachI zItIbhUta thayela. sAnivRtta - traNa ukALA vagaranuM. pUpiyAka - sasavano khoLa. e badhuM kAcu hoya to tajI de.
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15ra dazavaikAlikamUlasUjha-saTIka anuvAda kAviTha- koThA phaLa, maliga - bIjoruM, mUlaka - pAMdaLAvALo, mULano kAMdo. e badhAM apakava ane azastra pariNata hoya - svakAya zastrAdithI vidhvasta thayela na hoya, anaMtakAyanAtathI gurava jaNAvavA mULo - tenA pAna ane kaMda baMne lIdhA. phalamantha - boranuM cUrNa, bIjamaltha cava AdinuM cUrNa ityAdi - x-x- apariNata hoya to teno tyAga kare. * sUtra - 200 thI 203 - (200) bhikSa samudAna bhikSAca kare. urasannIca kuLomAM jAya. paraMtu nIca kuLa choDIne ucca kuLamAM na jAya. (2001) paMDita sAdhu dInatA rahita thaIne bhikSAnI eSaNA kare. na maLe to viSAda na kare, sarasa bhojanamAM amUrthita rahe. mAtrAne jANanAra muni yANAmAM rata rahe. (202) gRhasthanA Ira aneka prakAranA pracura khAdha tathA svAdha AhAra hoya. paNa na Ape to paMDita muni kopa na kare. paNa ema vicAre ke vRkSaNa Ape che na Ape, tenI icchA. (203) saMyamI sAdhu pratyakSa detA chatAM paNa ziyana, Asana, vastra, bhojana ane pAna na denAra para krodha na kare. * vivecana - 200 thI 203 - samudana- bhAvabhekSyane AzrIne bhikSuvicare, kyAM? sadA ucca-nIca kuLomAM. agarvitatva chatAM vaibhavanI apekSAthI pradhAna ke apradhAna dharo. kramAnusAra sarvakALa bhikSArthe vicare paNa nIca kuLone choDIne vaibhavanI apekSAthI vadhu lAbhArthe RddhivALA kuLomAM na jAya. anyathA Asakita ke lokamAM laghutAno prasaMga Ave. vaLI - adIkA - dravya dainya svIkArIne plAna vadana. na maLavA chatAM viSAda na kare. paMDita - sAdhu, bhojanamAM amRddha rahe. mAtrAjJa - AhAranI mAtrA prati eSaNArata arthAta ugama, utpAdanA, eSaNA prati pakSapAtI. e pramANe bhAvanA kare - bahu - pramANathI prabhUta. pArAgRha - asaMyatAdinA ghara vivigha - aneka prakAranA khAdima, svAdima. hovA chatAM na Ape to sAdhu roSa na kare. gRhasthanI icchA hoya to Ape. bAkI sUtrArthamAM kahyuM. * sUtra - 204, 205 - (04) sI ke parama, bAla ke vai tadanA karatA hoya to tenI pAse koI prakAre yAcanA na kare, sAhAra na Ape to tene kaThora vayana paNa na kahe. (20) vadana na kare, to tenA upara kopa na kare, vaMdana kare to ahaMkAra na kare. A rIte bhagavaMtanI AjJAnuM anveSaNa karanAra muninuM zAmazva akhaMDa rahe che.. * vivecana - 204, 205 - strI ke puruSa, a zabdathI napusaMka paNa levA. taruNa ke vRddha kahevAthI madhyama vayanA paNa levA. vaMdana kare to A bhadraka che, mAnI yAcanA na kare. anna AdinA abhAve ke mAMgela na Ape to kaThora zabdo na kahe. ke - phogaTa zuM vaMdana kare che? - 4
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 5 / 2 / 204 thI 205 - koI gRhasthAdi kadAca na vAMde to kope nahIM. rAjAdi koI vAMde to abhimAna na kare. x* * sutra - 206 thI 210 - (206, 207) kadAca koI sAdhu sassa AhAra prApta karIne lobhathI chapAvI de, kyAMka mane maLela sAhAra gura jaIne svarya laI leze, mane nahIM Ape. ema potAnA svArthane ja moTo mAnanAra vAda lolupa sAdhu ghaNAM pApa kare che, saMtoSa bhAva rahita thaI, nirvANa pAmatA nathI. (208 thI 210) kadAca koI sAdhu vividha prakAranA pAna ane bhojana pAmIne, sarasa padArtha ekAMte khAI jAya ane vivarNa tathA nIrasa AhAra laIne Ave che, jethI zramaNo ane jANe ke A muni mojA che, saMtuSTa che, potAhAra sevI che, rUsa vRttithI saMtuSTa che. cotho pUjathI, yaza - kIrti pAmavAno abhilASI, mAna * sanmAnanI kAmanA karanAra sAdhu ghaNAM pApone upArja ane mAyAzalyane pharAra thAya che. - vivecana - 206 thI ra10 - svapakSanI corInA pratiSodhana mATe kahe cheH- koI atyaMta jadhanya, utkRSTa AhAra pAmIne, AsaktithI "huM ja khAI javuM' ethI aMtaprAMtAdi AhArathI DhAMkI de che. zA mATe? jo A AhAra batAvIza to AcAyadi pote ja laI leze. have Ano doSa kahe che- potAnA mATe ja dhaNAM pApa pradhAna che jene te AtmAgurlabdha thaI zuddha bhojanamAM ghaNAM pApa mAyA vaDe ke dAridra vaDe kare che. A paraloka saMbadhI doSa che, Aloka saMbaMdhI doSa kahe che - AvA koI AhArathI AlokamAM paNa dhRtina pAme. anaMta saMsArIpaNAne pAme che. e pramANe pratyakSa apahAra kahyo. have parokSa kahe che- kadAca koIne pUrvavat AvA vividha pAna - bhojana maLe to mArgamAM sAro * sAro AhAra khAIle ane varNAdi rahita ambakhala Adi, vigata rasa - ThaMDA bhAta vagere vasatimAM lAve. te AvuM zA mATe kare ? bAkInA sAdhuo ema jANe ke A sAdhu mokSArthI che, lAbha - alAbhane samAnapaNe seve che. asAra ane rUkSa bhojana khAIne saMtoSa mAne che. A paNa badhuM zA mATe kare ? te kahe che - pUjAyeM. Ama karatAM baMne pakSamAM pUjA thaze tema mAne. yazane pAmavAne. mAna-sanmAnanI icchAthI e pramANe kare. temAM mAna - vaMdana, AkhyutthAnAdi nimitta, samAja - vastra, pAtrAdi lAbha nimitta, evo te ghaNAM ja pradhAna saMkalezanA yogathI varte che, tenA bhAre pApakarmanI AlocanAna karIne bhAvazalya kare che. * sutra - 211 thI 216 - (11) potAnA saMyamanI rakSA karato sAdhu dArU, meraka ke bIjA koI prakAranA mAdaka rasa AtmasAkSIthI na pIe. (ra1) mane koI jANatuM - jotuM nathI ema vicArI ekAMtamAM ekalo dAru pIe che, te cora
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda che, tenA doSa tame juo ane mAyAcAra mArI pAse sAMbhaLo. (21) te bhikSAnI Asakti, mAsAmRSA apayaza, atuti ane asAdhutA satata vadhI jAya che. (214) jema cora sadA udvigna rahe che, temaja dumati sAdhu potAnA duSkarmothI sadA udvigna rahe che. Avo madhapAnI mana maraNAMta samayamAM paNa saMvara ArAdhI na zake. (ra1pa) te nathI AcAryanI ArAdhanA karI zakato, nathI zramaNonI. gRhastha paNa tene duriA jANI, tenI niMdA kare che. (ra16) A pramANe guNI ane guNono tyAga karanAra sAdhu maraNAMte paNa saMvara na karAvI zake. * vivecana : 211 thI 216 surata - loTa AdithI niSpanna dAru, meraka - prasanna namaka dArU, surA prAyogya dravyathI niSpanna. mAdharasa - sadhu Adi rUpa. te sAdhu na pIe, kemake sarvajJa bhagavaMto sadA jaI rahelA che. - x* zA mATe na pIve? AtmAno yaza jALavavA. ahIMyaza eTale saMyama artha che. bIjA mate A glAnanA apavAda viSayaka sUtra che.- X have tenA doSa kahe cheH- dharma sahAya rahita ke anya sAgarika sthita evo te cora che, kemake teNe tIrthakara Adara grahaNa karela che. jo ekAMtamAM pIe to - - paNa Alaukika ane pAralaukika mAyA rUpa doSa lAge te mArI pAsethI sAMbhaLo. atyaMta AsaktirUpa mAyA - mRSAvAda tenA vadhe che. tethI ghaNuM jUThuM bole che. te anubaMdha doSathI bhava paraMparAno hetu che. tathA svapakSa - parapakSano yaza thAya che. anivArNa, satata asAdhutA ane paramArthathI caraNa pariNAma bAdhanA thAya che. Avo sAdhu sadA prazAMta rahe che, jema cora potAnA duzvaritathI rahe che tevo duSTabuddhi, liptasatva, caramakALe paNa cAtri ArAdhI zakato nathI. kemake sadaiva akuzaLa buddhithI tenA bIjAno abhAva thAya che. azuddha bhAvatvathI te AcAryane ArAdhato nathI e rIte zramaNone paNa Asadhato nathI. gRhastho paNa tenA duSTazIlanI gaha kare che. - *- ukta prakAre tenA pramAdAdi aguNone ane tenA zIlane juo tathA apramAdAdine svagata na sevIne ane paragatanA hezathI choDato tevo kliSTa citta maraNAMte paNa cAritrane ArAdhI zakato nathI. * sutra - 217 thI 220 - (217, 218) je medhAvI ane tapAvI sAdhu tapa kare che. praNIta rasano tyAga kare che, je madha ane pramAdathI virata che, ahaMkAra rahita che, aneka sAi dvArA prajita vipula ane arthasaMyukta kalyANane savarNa juo ane huM tenA guNonuM kItana karIza, te mArI pAsethI sAMbhaLo. (19) A pramANe guNadheNI ane guNanA tyAgI zukrAcArI sAdhu maraNatakALa savaranI ArAdhanA kare che. (ra0) AcAryane ArAdhe che, zramaNone paNa
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 155 1 / 2 / 17 thI 220 'Asadhe che. gRhastho paNa tene tevA prakAre zukrAcArI jANe che, tethI tenI pUjA kare che. * vivecana - 217 thI 220 - jo ema che to A doSanA parihArathI - tapa sUtra kahe che. maryAdAvarta sAdhu tapa kare che. snigdhane varje che, vRtAdine taje che. madha ane pramAdathI virata rahe che. kliSTa satva jevA akRtya nathI ane "huM tapasvI chuM" tevuM abhimAna na kare. AvA prakAranA sAdhunuM kalyANa- guNa saMpattirUpa saMyama juo. zuM viziSTa che, te kahe che - aneka sAdhu vaDe sevita ke Acarita, vipula mokSa sukha ApanAra, tucchatAdinA parihArathI nirupama sukharUpa mokSa sAdhanAvathI huM tenI stuti karIza te mArI pAsethI sAMbhaLo. e pramANe sAdhu apamAdAda guNone juo tathA tathA pramAdAdI aguNo tajanAra, zuddhavRtti, caramakALe paNa cAritrane sadaiva kuzaLabuddhithI ArAdhe che. - 4- tathA zuddha bhAvathI AcArya ane zramaNone Ape che. gRhastho paNa te sAdhune bhAvazuddha jANIne * sUtra * 221 thI 224 - (21) je sAdhu tapa sora, vana cora, rUpa sora, AsAra ane bhAvano saura che, te kibhiSika deva cogya karma kare che. (2) devatva prApta thavA chatAM phinjiAmika deta paNe utpanna thayelo che, tyAM jANato nathI ke A mArA kayA kRtyanuM phaLa che (23) vI DhavIne manuSyabhavamAM eDamUkatA jANavA naraka ke tila ekane pAmI, tyAM tene bali ati durlabha thAya che. (ra4) A doyane jANIne tapatra mahAvIre kahela che ke - merAnI amAtra paNa mAyAmamAM na saMve. vivecana - rara1 thI 24 - stana adhikArathI A kahe che - tapa, vacana AdinA cora kriyAne pALavA chatAM, tevA bhAva doSathI kibiSika karma bAMdhe che. tapano cora - tapa na karato hovA chatAM tapasva samAna jaNAtA koI pUche ke tame te kSepaka cho? pUjAdi arthe kahe ke- hA, athavA sAdhuo tapasI ja hoya, athavA mauna rahe. e pramANe vANIno cora - dharmakathakAdi tulya hoya, rUpano cora te sAputrAdi tulya hoya, AcArano cora - viziSTa AcAravat tulya, bhAvano cora * bIjAe kahelAM siddhAMta rahasyane potAnA nAme kahe. Avo sAdhu devatva pAme to paNa tevA kriyA pAlanathI kilbiSika paNe utpanna thAya. avizuddha avadhine kAraNe te tyAM paNa jANato nathI ke A mAsa kayA karmanuM phaLa che? bIjA doSo kahe che - devalokazI DhavIne bobaDo manuSya thAya, paraMparAe naraka ane tiryaMca yoni pAme che. tene sarva saMpatti nibaMdhana rUpa jinadharmanI prApti durlabha thAya che. - x- have upasaMhAra karatA kahe che - anaMtarokta kibiSikatvAdi prAptirUpa
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 dazavaikAlika mUlasUtra-saTIka anuvAda doSa zAmaNyamAM lAgatA joIne bhagavaMta vardhamAne kahyuM ke sAdhu mAyAmRSAvAda choDe. * sUtra - 25 - sayata ane prabuddha gara pAse bhitISa nizaddhi zIkhIne Dhiyone supaPihita rakhAnAra, tIna lajajA guNavAna thaI te bhikSu saMyamamAM vicaraNa kare. - tema huM kahuM chuM. * vivecana 25 - adhyayananA arthano upasaMhAra karatA kahe che - udgama Adi rUpa piMDa mArgaNA zuddhi bhaNIne, konI pAse? sAdhu pAse, tattva jANanAra pAse, gItArtha pAse paNa dravya sAdhu pAse nahIM. tethI zuM ? bhiSaNAmAM sAdhu zrotrAdi vaDe gATa upayukta ane utkRSTasaMyamI thaI, A prakAre sAmAcArInuM pAlana kare. - x x* muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 5 - no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 6 bhUmikA adhyayana - mahAcAra kA X 19 15. X * have mahAcAra kathA AraMbhe che. teno saMbaMdha A che - anaMtara adhyayanamAM sAdhunI bhikSAvizuddhi kahI. ahIM A gaucarImAM gayelA sAdhue potAno AcAra mahAjane pUchela hoya ane pote jANato hoya to paNa tyAM vistArathI na kahe, paNa gurujI upAzrayamAM kaheze. te ja ahIM kahe che. A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. anuyogadvAra pUrvavat yAvata nAma niSpanna nikSepa kahevuM, temAM mahAcAra kathA e nAma che. pUrve kahela che. teno atideza kahe che - * niyukti - 246 - vivecana - pUrve kSullakAyAra kathAmAM jJAnAyAsadi kahyA. te sarve ahIM kahevuM. te AkSepaNI Adi kathA kahevI, ca zabdathI te ja pratipakSe mahat kahevI. AcAra kathAmAM moTI ahIM prastuta che. nAmaniSpanna nikSepa kahyo. have sUtra anugAmamAM askhalitAdi guNayukta sUtra kahevuM joIe, te A che - * sUtra - 226 thI 230 - * (226, 227) jJAnadarzana saMpanna, saMyama ane tapamAM rata, Agama saMpanna gaNi - AcAryane udhAnamAM padhArelA joIne rAjA, rAjamaMtrI, brAhmaNa ane kSatriya nizcalAtmA thaIne pUche che panA ra - gocara kevA che ? (228, 229) tyAre te nibhRta, dAMta, sarve prANI mATe sukhAvaha, zikSAothI samAyukta ane parama vicakSaNa gati temane kahe che - dharmArthanI kAmanAvALA, nigranthonA bhIma, duradhiSThita ane sarva AcAra gocara mArI pAsethI sAMbhaLo. (230) jo nitthAcAra lokamAM atyaMta duzvara che, Avo zreSTha AcAra bIje kyAMya kahevAyela nathI, sarvocca sthAnanA bhAgI sAdhuono Avo AcAra bIje na hato, na haze. - vivecana - 226 thI 230 - jJAna - zrutajJAnAdi, darzana - kSAyopazamikAdi, tenAthI yukta. svaMyama - pAMca AzravathI viramaNAdi, tapa - anazanAdi, rata Asakta. jene gaNa che tethI gaNI - AcArya. Agama saMpanna - viziSTa zrutadhara, kavacita sAdhu prAyogyamAM rahI dharmadazanArthe pravRtta thAya. rAjA - narapati, amAtya - maMtrI, zreSThI Adine pUche che. asaMbhrAMta aMjali joDIne - "Apano kriyA klApa zuM che ?'' te rAjAdi pAse gaNI, dharmakAryane sthira karI, nizcala rahI iMdriyo tathA manane damana karIne sarve jIvone sukha ApanAra, grahaNa ane Asevana rUpa zikSAthI, ekI bhAve yukta thaIne paMDita - AcArya kahe che. A dhamarthikAmonA, gharma - cAstri dharmAdi, teno artha - prayojana, mokSane icche che. kaI rIte ? vihita vizuddha anuSThAna karIne,
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 dazavaikAlika mUlasaba-saTIka anuvAda dhamarthakAmA - mumukSa, je bAhya - agaMtara graMtha sahita che, mArI pAsethI temanA kiyA kalApa sAMbhaLo. te karmabu apekSAzI rauddha, saMpUrNa. susajho vaDe durAzraya che. Ane sUtra sparza niyuktithI nirUpe che. temAM gharma no nikopa pUrvavat che, vizeSa lokonArane kahe che - * niryukti - 247, 248 : vivecana - gharma - sAmAnyathI bAvIza prakAre che. gRhastha dharma bAra bhede che ane aNagAra dharma daza bhede che. A saMkSepathI kahyuM. vistArathI kahe che - sthULa prANAtipAta nivRtti Adi pAMca aNuvata, divratAdi traNa guNavato, sAmayika Adi cAra zikSApado e bAra bhede gRhI dharma che. AvazyakamAM tenuM svarUpa jovuM. * nirukti : 249, 250 - vivecana - - sAdhu dharma kahe che - kSAMti, mAdeva, Arjava, mukti, tapa, saMyama, satya, zauca, AkiMcanya, brahmacarya. teno bhAvArtha pahelAM adhyayanatI jANavo. A dharmanI vyAkhyA karI. have teno artha kahe che - artha no nikSepo "nAmAdi cAra bhede che. te sAmAnyathI artha cha bhede taduvyatirikta dravyartha che ane vizeSathI cosaTha bhede che. teno avayavArtha kahe che, * niryukti - 251, 23ra - vivecana yava Adi dhAnya, rana, suvarNa, bhUmigRhAdi sthAvara, gADu vagere dvipada, gAya Adi catuSpada, tANakaLazAdi kuNa. e odhathI cha prakArano artha anaMtarokta tIrthakara gaNadharo vaDe prarUpita che. have tene vistArathI kahe cheH- covIza prakAranuM vAcArya ane ratnArtha jANavuM. sthAvarArtha traNa bhede, padArtha be bhede, catuSpadArtha daza bhede tathA kuSyArtha aneka prakAre che. A badhAM dhAnyAdi bhedone have vistArathI kaheze. * niyukti 53 thI 256 + vivecana - dhAnyo 24 bhede che. yava, ghauM, cokhA, DAMgara, sAThI cokhA, kodarA, aNuMkA, kAMga, rAlaga, tala, maga, aDada, aLasI, kALA caNA, trIpuTaka, vAla, maTha, coLA, zeraDI, masura, tuvara, kulathI, dhANA ane vaTANA. e pramANe be gAthAno artha che. dhAnya vibhAga kahyo, have ratna vibhAga kahe che - ratno covIza bhede che- sonu, napuNa, tAMbu, cAMdI, loDhuM, sIsuM, hIraNya, pASANa, hIro, caMdana, maNI, motI, paravALAM, zaMkha, tInIsa, agara, amIla - unanAM vastro, kASTha, carma, hAthIdAMtAdi, camarI gAyanA vALa, sugaMdha, auSadhAdi dravya - pIpara Adi. have sthAvarAdi vibhAga kahe che - * nikti - 257 + vivecana - bhUmi, gRha ane tarugaNa e traNa bhede sthAvara jANavA. punaH odhathI traNa bede sthAvara mAnela che. pukA: zabda svAgata bhedo sUcave che. te A pramANe - bhUmi eTale
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ! - | 226 thI 230 159 kSetra. te traNa bhede - setu, ketu ane setuketu. gRha te prAsAdo. te paNa traNa bhede che - khodelA, mALavALA ane ubhayarUpa tagaNanA bhedo - nALIera AdinA bagIcA. cakraArIthI baddha - gADAM Adi, manuSya - dAsa Adi. e pramANe dvipada be bhede che. have catuSpada kahe che: * niyukti - 258 + vivecana - gAya, bheMsa, uMTaDI, bakarI, gheTI, azva, azvatara, ghoDA, gadheDA, hAthI A daza bhede catuSpada hoya che. acca - vAlhIkAdi dezamAM utpanna jAtavAna, azvara - vegavALA ghoDA, sAmAnya ghoDA te ghoTakA. * niryukti - 259 + vivecana - vividha upakaNa, jevA ke * tAmra kaLaza, kaDila Adi jAtithI anekavidha paNa vyaktithI mukhya lakSaNa thAya che. artha kahyo, cha bheda kahyA. cosaTha bheda odha ane vibhAga vaDe che. ahIM dravyartha upayogI che. have kAma kahe che. * niyukti - 267, 261 + vivecana - kAma odhathI covIza bhede che. temAM saMprApta cauda prakAre che ane asaMgrAma daza bhede che. saMkSepamAM kahyuM. have vistArathI kahe che temAM alpatara vaktavyatAthI pahelAM asaMprApta kAma kahe che - joyA vinA mAtra kAne sAMbhaLIne te tarapha kAna kheMcAya. temAM aho rUpa Adi guNa e abhinivezathI ciMtana te ciMtA, zraddhA - tenA saMgamano abhilASa, saMsmaraNa - saMkalpita rUpanuM AlekhanAdi darzana. tenA viyogamAM AhAra vagere vagere upara arati thAya. lajjAno nAza- vaDIlanA dekhatAM paNa durAcAra prazase, pramAda - tenA mATe ja sarva AraMbhamAM pravartavuM unmAda - nakhacittathI jema tema bole. bhAvanAtaMbha Adine paNa strInA AliMgananI buddhithI bheTavuM. * niryukti - 26, 263 + vivecana - zoknA atirekathI maraNa thavuM te asaMkAma kAmano dazamo bheda che. have kAma saMprApta thatAM ja cauda bheda che, te saMkSepathI kahe che - (1) prApta thatAM pahelAM strInA stana AdinuM avalokana kare te daSTi sevA. athavA dRSTithI daSTinuM milana. (2) saMbhASaNa - ucita kALe kAma kathA kare. (3) hasita * vakrokti. (4) lalita - pAzakAdi krIDA. (5) upamUhita (6) daMta nipAta. (7) nakha nipAta * nAkhathI ghaTTanAdi. (8) cuMbana (9) AliMgana - kaMIka sparza karavo, (10) AdAna - tanAdi grahaNa, (11) kara - nAgarakAdi prAraMbha yaMtra, (12) Asevana - maithuna kriDA, (13) saMga (14) anaMga kriDAdi - - kAma kahyo. have dharma AdinA sapatnatA ane sapatnatA kahe che - * niryukti - 264 thI 267 - vivecana * (264) dharma, artha ane kAma A traNe sAthe laIe to paraspara virodhI che. tevuM
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ 160 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda laukika - kupravacanamAM kahe che. jemake arthanuM mULa lobha che, kSamA kAmanuM mULa che Adi - 4 - A badhAM paraspara virodhI chatAM jinavacanAnusAra kuzaLabuddhinA yogathI vyavahArathI dhamadi tatvanA svarUpane vicAravAthI ke nizcayathI jotAM paraspara avirodhI thAya che. temAM pahelAM vyavahArathI avirodha batAve che - (25) jinavacana yathAvat pariNata thatAM avasthA ucita vihita anuSThAnathI darzanAdi zrAvaka pratimAM svIkAramAM niraticAra pAlanathI dharma thAya che. kemake svaccha Azaya prayoga ane punyabaLathI tema kahyuM. ucita strInA svIkAranI apekSAthI vizaMbhathI kAma che. have nizcaya (266) niraticAra dharmanuM phaLa mokSa che. zuM viziSTa che? te nitya, ananyatulya, pavitra, bAdhavarjita che. te dhamarthe mokSanI kAmanA karatA sAdhuo che tethI "dhamarthakAmA" ema kahyuM. have tene ja deTa kare che (269) janmAMtaralakSaNa paraloka, jJAnadarzana cAritra rUpa mokSamArga che ja nahIM. mo - sarvakarmakSayarUpa. tevuM avidhijJo kahe che. teno uttara Ape che. paraloka Adi che ja. vItarAga vacana satya che, pUrvApara avirodhI che, pravara che. te bIje kyAMya nathI. - - kaMIka sparza niryukti kahI. have bIjA sUtrano avasara che. teno A saMbaMdha che. anaMtara sUtramAM nigranthanI AyAra - gocarA kathA kahI. have Ane ja gurutAthI kahe che. kapilAdi matamAM ukta AyAra gocara nathI. lokamAM tenuM AcaraNa atiduSkara che. A vipulamokSa hetutvathI saMyama sthAnane seve che, je jinamata sivAya bIje kyAMya hato nahIM ane haze paNa nahIM. * sutra - 231, 232 - bALaka hoya ke vR, rogI hoya ke nirogI, badhAM mumukSu e jinagaNonuM pAlana Akhaka ane ati rUpe karavuM joIe. te guNo je prakAre che te prakAre mArI pAsethI sAMbhaLo. ukta A cAranA aDhAra sthAno che. je ajJa sAla ja aDhAramAMnA koI eka sthAnane paNa nirAze che, te nijatAthI zaru thaI jAya che. * vivecana - 21, 232 - je dravya * bhAva bALapaNAthI varte che te suluka, dravya bhAva thakI vRddha te abAlavRddha kahA. vyAdhivALA ke vagaranA te sarogI ane nIrogI, teomAM ahIM kahevAnAra je guNo akhaMDa ane askRti che. akhaMDa - deza virAdhanAnA tyAgathI, aTita - sarva virAdhanAnA tyAgathI. A guNo aguNanA parihAsthI akhaMDa ane aphUTa thAya che. tethI aguNo kahe che - te 18 asaMyama sthAno che, jene zrIne ajJo tenA sevanathI aparAdhane pAme che. kaI rIte aparAdha kare? tenAthI anyatara sthAnamAM vartatA pramAdathI nigranthabhAva thakI nizcayanayathI sAdhutAthI dUra thAya che. A ja arthane sUtra sparza niyukti vaDe spaSTa kare che -
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 - | 231, 232 * niryukti - 268, 269 + vivecana aDhAra sthAnone A AcAra kathAmAM tIrthakara kahyAM che, temAMnuM eka paNa sAdhu aMgIkAra kare to te sAdhupaNAmAM na rahI zake. te sthAno batAve che. (1) prANAtipAta nivRtti Adi ane rAtri bhojana virati rUpa cha vrato, (2) cha kAya - pRthvIkAyAdi cha kAya, (3) akalpa - zikSaka sthApanA kalyAdi je kahevAnAra che. (4) gRhastha saMbaMdhI kAMca bhAinAdi, (5) palcaka - zayana vizeSa, (6) niSadhA - gharamAM ekAeka rUpa, (7) nAna - deza ane sarva bhedathI, (8) zobhA varjana - vibhUvAno tyAga. A badhAnuM varjana kare. * sUtra - 233 thI 235 - (223) bhagavata mahAvIra te 18 sthAnomAM paheluM ahiMsA kahela che, kemake hiMsAne temaNe sumarUpe joyela che. sarve jIvo pratye saMyama rAkhavo te ahiMsA. (234) lokamAM jeTalAM basa ke sthAvara prANI che, sAdhu - sALI, jANatA ke rAjANatA, tene na hase - na haNAve. (235) badhA jIvo jIvavA icche che, maravA nahIM. tethI ninya sAdhu prANIvAne bhayaMkara jANIne teno tyAga kare. * vivecana - 233 thI ra35 - sUtra sparza niryukti kahI, have bIjA sUtranI vyAkhyA kare che. teno saMbaMdha A che- aDhAra sthAnomAM guNo akhaMDa achUTita karavA joIe. tenI vidhi kahe che - temAM aTAra sthAnagaNamAM vrataSakamAM tenA anAsevana dvArathI A kahevAnAra svarUpa paheluM sthAna bhagavaMta mahAvIre kahela che - "ahiMsA". sAdhu AghAkarmAdinA paribhogathI karavuM - karAvavuM AdinA tyAgathI sUkSma kahyuM. mAtra Agama dvArathI kahyuM nathI. paNa sAkSAtu dharma sAdhakatvathI pAmela che. Ane ja nipuNa kema kahe che ? Ane bhagavaMta mahAvIre sarvabhUti viSaya saMyama kahyo che, bIjAe nahIM. te uddizyakRta bhoga vidhAnathI kahela che. te ja spaSTa kare che - jagatamAM jeTalAM be iMdriyAdi basa prANI ke pRthvI Adi sthAvaro che, temane jANIne rAgAdithI abhibhUta thaI, haNavAnI buddhithI ke ajANapaNAthI pramAdathI na haNe, na taNAve, haNanArane na anumoda, mATe ahiMsAne nipUNA kahI. ahiMsA suMdara zA mATe che, te batAve che - badhAM jIvo paNa duHkhitAdi bhejavALA jIvavAne icche che, prANa priya hovAthI maravAne icchatA nathI. tethI prANavadhane duHkhano hetu hovAthI bhayaMkara jANIne sAdhuo hiMsAne taje. * sutra - 236, 237 - sAdhu ke sAdanI potAne mATe ke bIjAne mATe krodhAdithI ke bhayathI hiMsaka ke asatya vacana na bole, bIjane na bolAve. lokamAM samasta sAdhu dvArA mRSAvAda gahita che ane te prANIone mATe vizvasanIya che. tethI mRSAvAdano pUrNapaNe tyAga karI de. 26/11]
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda vivecana - 236, 237 - paheluM sthAna kahIne have bIjuM sthAna kahe che - jemake pote bimAra na hoya chatAM bimAra che tema kahe. paranimite paNa temaja jANavuM tathA krodha-mAna-mAyA-lobhathI jUThuM bole. jemake - "mAnathI pote bahuzruta hovA chatAM potAne bahuzruta kahe, gaucarI javAnA pramAdathI kapaTa vaDe kahe ke - "mArA paga dukhe che." ityAdi - 4 - bhacathI - kaMIka khoTuM karyA pachI prAyazcitanA bhayathI na karyuM tema kahe. A pramANe hAsya AdimAM paNa kahe. tethI kahe che - parapIDAkArI evuM mRSA sarvathA na bole, na bolAve, bolanArane na anumode. lokamAM mRSAvAda badhe ja badhAM sAdhu vaDe niMdita che, kemake badhAM vratane apakArI che tathA lIdhelI pratijJA na pALavAthI koI vizvAsa na kare, tethI sAdhu mRSAvAdano tyAga kare. * sUtra - 238, 239 - saMyamI sAdhu - sALI, sacita ke rAzita padArtha, je thoDo hoya ke ghaNo, dAMta khotaraNI mAtra paNa hoya, te je gRhasthanA kAvagrahamAM hoya, tene cAyanA kayA vinA svayaM na grahaNa kare, bIjA pAse grahaNa na karAve ke grahaNa karanArane na anumode. * vivecana- ra38, 239 - bIjI sthAna vidhi kahI, have bIjI sthAna vidhi kahe che - dvipada Adi sacitta, hiraNyAdi sacitta hoya, pramANathI ane mUlyathI alpa hoya ke bahu hoya, vadhu zuM kahevuM? dAMta khotaraNI ke tRNAdipaNa sAdhu yAcanA karyA vinA na le. te sacittAdine viratapaNAthI saMyata pote grahaNa na kare, na bIjA pAse karAve ke na tevAne anumode. * sUtra - 240, 241 - ajAcarya lokamAM zora, pramAdajanaka ane dudhiSThita che. saMyama bhaMga karanArA sthAnothI dUra rahenAra muni tenuM AcaraNa na kare. A kAjala adharmanuM mULa che, mAhAdoSono pUMja che, tethI nirgandha maithuna saMsIno tyAga kare che. * vivecana - 40, 241 - trIjI sthAna vidhi kahIne cothA sthAnanI vidhi kahe che- abrahmacarya e raudra anuSThAnano hetu hovAthI raudra che. sarva pramAdanuM mULa hovAthI pramAdava che. jinavacana vaDe anaMta saMsAra hetu paNe jANIne tene dussavya karyuM. tethI manuSyalokamAM munio AcaratA nathI. kevA muni ? cAstri bhedanA sthAnarUpa jANIne teno tyAga kare. te pApanuM mULa che. temAM paraloka saMbaMdhI apAyo paNa che, A lokamAM moTo doSa e che ke . tenAthI corI Adi karavA paDe che. tethI maithuna saMbaMdha, strI sAthe vAta karavI paNa varSo.
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 } - } 242 thI 246 sUtra - 242 thI 246 - (24ra) je jJAtaputranA vacanomAM rata che, te sAdhu - sAdhvI biDalavaNa, sAmudrika lavaNa, tela, ghI, dravagoLa Adino saMgraha karavA na icche. (243) A saMgraha lobhane ja vighnakArI prabhAva che. ema huM mAnuM chuM. je koI sAdhu kadAcit koI padArthanI saMnidhinI kAmanA kare che, te gRhastha che, pravruti nathI. (244) je koI sAdhu vastra, pAtra, kaMbala ke rajoharaNa rAkhe che, tene paNa teo saMyama ane lajjAnI rakSAne mATe rAkhe che ane upayoga kare che. (245) samasta jIvonA trAtA jJAtaputrae A vAdine parigraha kahyo nathI, paNa maharSioe "mUrchAne parigraha' kahela che. (246) yathAvat vastu tattvajJa (sAdhu) baghI upadhinuM saMrakSaNa karavAmAM mamatvabhAva na Acare, (eTaluM ja nahIM) teo temanA potAnA zarIranuM paNa mamattva na kare. * vivecana - 242 thI 246 - 163 cothI sthAna vidhi kahI, have pAMcamI kahe cheH- biDa eTale gomUtrAdi pakva, ubhedha - sAmudrAdi lavaNa athavA biDa - prAsuka ane ubhedha - aprAsuka, ema be bhede lavaNa che. tela, ghI, phANita - dravagoLa A lavaNAdi ke tevI anya vastunI te sAdhuo saMnidhi na kare. eTale ke paryupita (rAtavAsI) na rAkhe. koNa ? bhagavaMtanA vacanamAM Asakta sAdhu. - * - saMnidhimAM doSa zuM ? cAritravidhnakArI cotho kaSAya te lobha, teno anubhAva, jethI saMnidhi kare. ema tIrthaMkarAdie kahela che. jo kadAca koI thoDI paNa saMnidhi kare, to te bhAvathI gRhastha che, pravrujita nathI. kemake durgati nimitta anuSThAnamAM pravRtta che, jenA vaDe AtmA narakAdimAM laI javAya te saMnidhi. (zaMkA) vastrAdi dhAraNa karatA sAdhune asaMnidhi kaI rIte ? Agamokta colapaTTaka Adi vastra, pAtra, varSAkalpAdi kAmaLI, pAdapuMchana - rajoharaNa te saMyamArce che. tethI ulaTuM - x - pAlanano abhAva che. lajjArthe vastra na hoya to strI Adine tathA viziSTa zruta pariNati Adi rahitane nirlajjatA thAya athavA saMyama ja lajjA che tene mATe A vastrAdi dhAraNa kare ane mUrkhArahita paribhoga kare. saMyama ema hovAthI Asakti rahita vastra dhAraNAdine parigraha kahyo nathI kemake temAM baMdhahetutvano abhAva che. koNe nathI kahyo ? udArakSatriya siddhArthanA putra vardhamAna ke je sva - para paritrANa samartha che, teNe mUrchAne - na hovA chatAM vastrAdinI Asaktine parigraha kahyo che. kemake baMdhano hetu che. x - 4 - vastrAdi abhAva bhAvinI mUrchA vastrAdinA bhAvamAM sAdhune kema nahIM thaze ? samyag bodhathI. ucita kSetra ane kALamAM Agamokta vastrAdi sAthe paNa sAdhuo cha jIvakAyanA saMrakSaNa mATe vastrAdinA parigraha chatAM temAM mamatva karatA nathI, - x - dharmakAya arthAt zarIramAM paNa teo mamatva karatA nathI. te pramANe vastumAM paNa parigraha na kare,
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 dazavaikAlikamUlasUbasaTIka anuvAda * sUtra - 240 thI 50 - (24) aho ! sarva buddhoe saMyamane anukuLa vAta kAne eka vAra bhojana, nitya tapo karmano upadeza Apela che. (28) cArja rasa ane sthAvara jAtisUkSma prANI che, jene rAtrimAM joI zakAtA nathI, tyAre te sAhArI kaI rIte kare ? (49) jaLanI addhi, bIjethI sasakta sAhArano tathA pRnI upara paDelA prANIne divasanA bacAvI zakAya, rAtre nahI pAchI rAtrinA nirmantha bhiAra kaI rIte karI zake ? (o) jJAtapurA A doSane joine kahyuM ke sAla - sALI tribhojana na kare. aNati balaI prakArano sAhAra na jAya * vivecana - 247 thI 250 - pAMcamI sthAnavidhi kahIne, have chaThThAne AzrIne kahe che- sarve doSone nivAranAra guNonI vRddhi karanAra taponuSThAna badhAM tIrthakare kahela che. zuM vizeSa che ? te kahe chelajjA eTale saMyama, tenA sadeza arthAt saMyama avirodhI. vRtti - dehapAlana. je bhojanamAM dravyathI ane bhAvathI eka bhakta hoya te. dravyathI eka saMkhyA, bhAvathI - karmabaMdhano abhAva. te divase ja, sagAdi hitane hoya. - 4- satri bhojanamAM hiMsAnA saMbhavathI karmabaMdha dazavi che - pratyakSa dekhAtA sUkSma jIvo samimAM cakSuthI dekhAtA nathI, to jIvonA ghAta vinA kaI rIte khAI zake ? satrinA eSaNIya bhikSA mATe yaravuM asaMbhava che. have rAtrinA grahaNa karavAmAM doSa kahe che - rAtrimAM bhinAzamAM lIla - phUga hoya, sacita bIja yukta hoya, osAmaNa AdimAM jIvo paDe, pRthvI upara saMpAtima jIvo saMbhave che tethI paralokabhIru saMyamI tene varSe che ityAdi sUbArgavata jANavuM- *-- upasaMhAra karatA kahe che- anaMtarokta prANI hiMsArUpa ane anya Atma - virAdhanAdi rUpa doSa joIne bhagavaMta rAtrinA savahiArano niSedha karyo. * sUga - 251 thI 56 - (2) susamAhita saMyamI mana, vacana, kAya e traNa soga ane traNa karavAnI prakAranI hiMsA karatA nathI. (rapa) prakAranI hiMsA kasto evo sAhu tene AzAse rahela dekhAtA ke na dekhAtA basa ane sthAvara mATInI paNa hiMsA kare che. (53) tethI tene dugativardhaka doSa jANIne sAvajIvana pustIkAyanA samAraMbhano tyAga kare. (254 thI 56) susamAhita saMyamI rApakAyanI hiMsA na kare, bAkIno badho sutrArtha "pRvIkAya'mAM kahyA pramANe jANavo. * vivecana - 251 thI 256 : chavratanuM varNana karyuM. have cha kAyane kahe che. temAM pRthvIkAyane AzrIne kahe cheH kheDavA Adi prakAre mana, vacana, kAyAthI pRthvIkAyanI hiMsA na kare. upalakSaNathI na
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6 ! - | 251 thI ra56 165 karAve, karanArane anumode - X- hiMsA koNa na kare? susamAhita sAdhuo. ahIM ja hiMsA doSane kahe che - pRvIkAyane kheDavA Adi prakAre je haNe che, te pRpI Azrita beiMdriya prANIne tathA akAyAdine paNa haNe che te cakSurindriya grAha hoya ke na hoya. tethI A pramANe doSane jANIne saMsArane vadhAranAra evA pRthvIkAya samAraMbhano jAvajIvana mATe tyAga kare. sAtamA sthAnanI vidhi kahIne, have AThamA sthAnanI vidhi kahe che - ukta pRthvIkAyasUtra ja apakAyanA AlAvAthI jANavuM. * sUtra - 257 thI 260 - (57) sAdhu - sALI agnine lAvavAnI icchA na kare, kemake te bIjI zonI apekSA tINa che, cotaraphathI durAnnaya che. (58) te agni pUrva - pazcima - dakSiNa - uttara tathA uddha ane sAdhobadhi dizA temaja vidizAmAM (badhAMne) bALe che. (59) A agni prANIo mATe AghAtapada che, temAM koI rasa nathI, tethI saMyamI prakAza ane tApane mATe nino uMtrita paNa rabha na kare. (60) e pramANe agnine dugativardhaka doSa jANIne sAla jAtAjIta anikAya samAraMbhane tajI de. * vicana - 257 thI 260 - - have navamA sthAnanI vidhi kahe che:- jAsaroja - agni, te agnine mana vagerethI na icche. pa - ghaNAM jIvone apakArIpaNAthI azubha zuM na icche? agni pragaTAvavA ke vRddhi karavA. vizeSa zuM che ? cheda karanArA badhAM zastro eka dhAravALA tulya che, agni cotarapha dhAravALuM zastra che tethI jarApaNa AzraNaya nathI. A ja vAta spaSTa kare che - badhI ja dizA - vidizAmAM agni bALanAro thAya che. ema hovAthI agni sthAvara Adine AghAta hetu paNe hovAthI AghAtaka ja che, temAM saMzaya nathI. te kAraNathI prakAza mATe ke zItane dUra karavAne sAdhu kaMI paNa saMghaTTanAdi na AraMbhe kemake tevI saMyatatva dUra thAya che. * sUtra - 261 thI ra64 - (261) tIrthakaro vAyunA samAraMbhane agni samAraMbha tulya ja mAne che. A sAvadha bakula che. tethI cha kAcanA trAtA sAdhu dvArA te Asevita nathI. (262) tethI sAdhu tAlatathI, pagathI, vRkSanI zAkhAthI havA AvI (vAyu karavo) na svaye kle, na karAvo . (263) je paNa vA, pAba, kaMbala ke jeharaNa che, tenA dvArA paNa vAyunI udIraNA na kare. paraMtu jyArapUrvaka vasA - pAtrAdi upakaraNane dhAraNa kare. (264) tethI vAyuno doSa durgativardhaka jANIne jIvana paryanta vAyukAyanA samAraMbhano tyAga kare.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 dazavakAtikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana * 261 thI 264 - have dazamA sthAnanI vidhine AzrIne kahe che - anila eTale vAyuno samAraMbha tAlavRtAdithI karavo, tene tIrthakaro agni samAraMbha samAna jANe che. te ghaNo pApakArI hovAthI sarvakALa tene susAdhu na Acare, ema buddho kahe che. vIMjhaNA Adi svarUpe - 4 - sAdhu svayaM havA khAvA na iche, bIjA pAse vIMjhaNo na nakhAve, vajanAranI anumodanA na kare. potAnA upakaraNathI paNa virAdhanA na kare te kahe che - vastrAdi pUrvokta dhamapagaraNathI paNa vAyunI udIraNA na kare. kaI rIte ? ajavaNAthI paDilehaNAdi kriyA vaDe. paNa paribhoga ke dhAraNA parihArathI svaNA kare. ema hovAthI susAdhu vAyuno samAraMbha varSe. have 11mAM sthAnane AzrIne vidhi kahe che - * sUtra - 265 thI 270 - (25 thI ra6) susamAhita saMyamI mana-vacana-kAyAthI ati traNa karavA ane traNa yogathI vanaspatikAyanI hiMsA na kare. vanaspatinI hiMsA karato sAdhu, tenA Azrita vividha cAkSuSa ke asAsuSa basa ane sthAvara prANIonI hiMsA kare che. Ane durgativardhaka doSa jANIne sAdugara jAtajajIva mATe vanaspatikAyanA samAraMbhano tyAga kare. (268 thI 270) susamAhita sAdhu basakArika jIvonI hiMsA na kare ityAdi sarva pATha vanaspatikArika mujaba jANavo. * vivecana - 265 thI 270 * vanaspati Adi traNa sUtro vanaspatinA AlAvAthI jANavo. tenAthI 11-mI sthAnavidhi kahI. have 1ra-mI sthAnavidhi kahe che- trasakAya te beiMdriyAdi rUpa che, AraMbha pravRttithI tenI hiMsA na kare, mana-vacana-kAyAthI tenuM ahita ciMtana karavA vaDe, e rIte karaNa Adi traNa prakAre susAdhu hiMsA na kare. temAM hiMsA doSa kahe che - trasakAyanI AraMbha pravRtti Adi prakAre hiMsA kare to basane AzcIne rahelA tenA sivAyanA beIdriya Adi bIjA prANI ane pRthvIkAyAdi sthAvaronI hiMsA thAya che A pramANe doSane durgati - saMsAra vadhAranAra jANIne jAvajIva basakAya AraMbhano tyAga kare. * sUtra * 21 thI 74 - (71) je Ahara Adi cAra padArtha kaSIone mATe cAkaNa che, tenuM vivarjana karato sAdhu saMyamanuM pAlana kare. (ra72) sAdhu - sALI akalpanIya AhAra, zayyA, vastra ane pAtrane grahaNa karavAnI icchA na kare, kalpanIya hoya to grahaNa kare. (23) je sAdhu - sALI nitya nimaMtraNA karIne devAto, dIta, Adezika ane Ahata AhAra grahaNa kare che, te prANI vAghane anumode che. tema maharSie kahela che. (234) tethI
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 6 ! * ! ra1 thI 4 dharmajIvI sthitAtmA, nintha kratAdi doSayukta Azana-pAna Adino tyAga kare. * vivecana * ra1 thI 234 - bAramI sthAnavidhi kahI. cha kAyane pratipAdita karyA. AnA dvArA mUlaguNo kahyA. have AnI vRttibhUta uttaraguNano avasara che. te akalpa Adi cha uttara guNo che. temAM aphA be bhede che. zikSaka sthApanA ka5 ane akalpa sthApanA ka5. temAM zikSaka sthApanA ka5 - te piMDaniyukti Adi na bhaNelA dvArA levAyela AhArAdi nA kalpe. - - X - akalpa sthApanA kalpa kahe cheH- je cAra saMyamakArItvathI sAdhune akalpanIya che, te AhAra - zayyA - vastra * pAtra, tene te vidhipUrvaka varSe, jo te ayogyano tyAga na kare to sattara prakAre saMyama pALI na zake. kemake tenA atyAgamAM saMyamano abhAva che. Ane ja spaSTa kare che - AhArAdi cAre jo akaya hoya to tene grahaNa karavA na icche, kaya hoya to grahaNa kare. akalapya grahaNamAM doSa kahe che - je koI vyaliMgadhArI dravya sAdhu Adi nitya AmaMtrita piMDa grahaNa kare che, tathA kIta, dezika, Ahata jema kSullaka AcAra kathAmAM kahela che, tema te dravya sAdhu Adi basa - sthAvara AdinA vAtane - dAtAnI tevI pravRttine anumode che. e pramANe vardhamAna svAmIe kahela che. tethI AvA azanAdi cAre paNa je kIta Adi doSayukta hoya tene mahAsattva, saMyamekajIvI sAdhu taje che. * sUtra - 25 thI 277 - (25) kAMsAmAM, kAMsya pAtramAM, kuMDAkAra pAtramAM je sAdhu rAzana, pAna Adi khAya-pIe che, te amArArathI paribhraSTa thaI jAya che. (36) gRhastha dvArA te vAsaNone sacitta jaLathI jovAmAM ane vAsaNanuM dhoyela pANI pheMkavAmAM je pANI nihata thAya che, temAM tIrthakaroe asaMyama joyela che. (277) gRhasthanA vAsaNamAM bhojana karavAthI kadAcita pazcAtkarma ane purA karma doSa saMbhave che tethI niSNane gRhasthanA bhAjanamAM bhojana karavuM na kahyuM. * vivecana - ra75 thI 277 - akalpa kahyuM, tenA abhidhAnathI teramAM sthAnanI vidhi kahI. have codamAM sthAnanI vidhi kahe che - kAMsAno kaToro AdimAM tilakAdimAM, hAthInA paganA AkAranA mATInA vAsaNamAM azana, pAnAdi vAparato te nirdoSa gaucarI hoya to paNa sAdhutAthi bhraSTa thAya che. kaI rIte ? anaMtara kahela pAkomAM zramaNa khAya, to gRhastha kAcA pANIthI tene dhuve che. tethI sacitta jaLathI vAsaNa dhovAmAM AraMbha thAya che. kuMDA AdimAM dhoyela jaLanA tyAgathI akArAdinI hiMsAthI thAya che. kevaLajJAnIe joyela che ke gRhasthanA pAtramAM bhojana karatA sAdhune asaMyama thAya che. vaLI gRhasthanuM vAsaNa
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda vAparatA pahelAM ke pachI gRhastha kAcuM pANI vAparaze, tethI - 4 - sAdhune tenuM vAsaNa levuM na kahyuM. te ja kAraNe tevA vAsaNamAM gocarI na kare, * sUtra - 78 thI 280 - (28) sAdhu ane sAdhvIne mATe AsadI, palaMga, mAMcA ane AsAlaka upara besavuM ke sutuM anAvarati che. (2) tIrthakara devo dvArA kathita AcAranuM pAlanakata nirgasthane besavuM ja paDe to pratilekhana karyA vinA AsadI, palaMga ityAdi upara bese ke sarve nahIM. (280) A badhAM zayana, Asana gaMbhIra chidravALA hoya che. temAM sUkSma mATenuM tilekhana karatuM duHzakya hoya che. tethI AsadI Adi upara besavuM - suvuM varjita che. * vivecana - ra78 thI 80 - gRhasthanA pAtramAM bhojanathI thatAM doSa kahyA, tenAthI caudamI sthAna vidhi kahI. have paMdaramI sthAna vidhi kahe che - asAMdI Adi prasiddha che. temAM AzAlaka eTale avakhaMbhayukata Asana vizeSa te sAdhuone anAcarita - na sevavA yogya che. sAdhune temAM besavuM, sUvuM ityAdi na kalpe. kemake temAM polANa hoya che. teno apavAda kahe che - kASA - eka Adi vastrarUpa che. pAka - netaranI banelI. nigraMtha - sAdhu. cakSu Adi vaDe pratyupekSitana hoya, to besavuM Adi kriyAna kare. kevA nirgunzo? te kahe che - tIrthaMkare kahelA anuSThAnarata. ahIM apaDilehIta AnaMdI AdimAM besavA Adino niSedha karavAthI dharmakathAdimAM ane rAjakuLa AdimAM paDilehaNa karyA pachI besavuM AdinI vidhi kahI che. temAMnA doSa kahe che- aprakAzavALA sthAnamAM rahelA prANIvALA AnaMdI AdimAM te jIvo dupratyupekSaNIya thAya che, besavA AdithI temane pIDA thAya che. te kAraNe sAdhuo teno tyAga kare che. - sutra - 281 thI 284 - (281) bhikSArthe pravezela sAdhune (gRhasthane vaira) bheMsanuM sAruM lAge che, te A prakAranA anAcArane tathA bodhirUpa phaLane prApta thAya che. (28) tyAM besavAthI brahArasaMvatanuM pAlana karavAmAM vipatti, pANInA vadhathI saMyamaghAta, bhikSAcArone aMtarAya ane gharanAne krodha utpanna thAya che. (283) vI - bahAranI agati thAya, jIo prati paNa zaMkA upaje che. tethI A kuzIlatA vadhAranAra sthAnano sAla dUrathI ja tyAga kare, apavAde - (284) vRddhatva prasta, vyAdhithI pIDita ane tapasvI e traNamAMthI koIne gRhasthanA ghera besavuM kahyuM che. - vivecana - 281 thI 284 - pathaMka sthAna vidhi kahI, te kahevAthI paMdaramuM sthAna kahevAyuM have 16mAM sthAnane
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6I - 281 thI 284 6i9 AzrIne kahe che - bhikSArthe pravezela, jene niSadhA kalpe che, je sAdhu gharamAM besavAnuM AcaraNa kare che. te nizve AvA kahevAnAra lakSaNa rUpa anAcArane prApta kare che. mithyAtvarUpa phaLa pAme che. have anAcAra kahe che - AjJA khaMDana doSathI brAhacaryanI vipatti thAya, sAdhunA AcaraNano prANInA vagha thAya che. kemake tenA saMbaMdhathI AdhAkarmAdikaraNa thAya che. vanapakone pratighAta thAya. gRhastha ane tenA svajanone sAdhune krodha thAya che ke strI sAthe tene saMbaMdha zuM che ? tathA strInA iDhiyAdinA avalokanathI sAdhune brahmacaryanI agati thAya. tenA vikasvara netro joIne strIone tenA upara zaMkA thAya che. ukta prakAre asaMyama vRddhikAraka thAya che. tethI A anAcArano dUrathI ja tyAga karavo. sUtramAM apavAda kahe che - bhikSArthe pravezela sAdhune aucitya thakI eka niSadhA kahyuM che, tene tenA AsevanamAM doSa nathI. to te niSadhA kone kahyuM ? atyaMta vRddhane, ati azaktane, vikRSTa tapasvIne. A traNe bhikSATana karatAM ja nathI. A sUtra Atmaladhika sAdhuni apekSAthI che. temane prAyaH uttadoSo saMbhavatA nathI. te bhikSakane aMtarAya na kare. * sutra - 285 thI 288 - (285) rogI hoya ke nIrogI, je sAdhu nAnane prArthe che, tenA AcAranuM atikramaNa thAya che, tenA saMyama rAkhyarUpa thaI jAya che. (286) polI bhUmi ane bhUminI phATamAM sukSma jIvo hoya che. prAsuka pANIthI paNa snAna karanAro bhikSa te jIvone jaLathI plAvita karI de che. (2) tethI te sAdhu - sAdhvI zItaLa ke uSNa jaLathI snAna na kare. teo jAvajIva zora snAna vatamAM daDhatAthI sthira rahe che. (288) saMcamI sAdhu - sALI nAna athavA potAnA zarIranuM ubaTana karavA mATe kahyuM, lova ke pamarAgano kadApi upayoga na kare. * vivecana - 285 thI 288 - niSadhAsthAna vidhi kahI. te kahevAthI 16muM sthAna kahevAyuM. have 1muM sthAna kahe cheH- vyAdhigrasta ke rogavimukta hoya, skAna - aMga prakSAlanane prArthe - seve. tenAthI bAhyaparUpa AcAranuM ullaMghana thAya. ajJAna parISahane na sahevAthI pANi rakSaNAdi saMyamano parityAga thAya che. kemake akAya AdinI virAdhanA thAya. prAsuka jaLathI snAna karavAmAM kaI rIte saMyamano tyAga thAya ? te kahe che - pratyakSa dekhAtA svarUpavALA sUkSma beiMdriyAdi prANI, polANavALI bhUmimAM ke tevA prakAranI phATavALI bhUmimAM sAdhunA snAnajaLanA DhoLAvAnI kriyAthI prAsuka jaLathI paNa jIvo bhIMjAI jAya che. tathA tenI virAdhanAthI saMyamano tyAga thAya che. sUtrano niSkarSa kahe che - ukta doSanA prasaMgathI sAdhuo sacitta ke uNa jaLathI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1. dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda snAna na kare. te sAdhu kevA che ? Ajanma duranucara snAna vratane AzrIne, tenA kartA hovAthI. snAna - pUrvokta athavA caMdana kahkAdi, gaMdhadravya, kuMkumakesara, ca zabdathI anya AvA prakAranA gAmanA uddhartana nimitte kadAyit paNa na seve. jAvajjIva e pramANe bhAvasAdhu kahe, * sUtra - 289 thI 21 - (289) nagna, muMDita, dIrgha vALa ane nakhovALA tathA maithunathI upazAMta sAdhune vibhUSA karavAnuM zuM prayojana ? (290) vibhUSA nimitta sAdhu - sAdhvI cIkaNA karma bAMdhe che, jenA kAraNe te dustara saMsAra sAgaramAM paDe che. (291) tIrthaMkara devo vibhUSAmAM saMlagna cittane karma baMdhanano hetu mAne che. AvuM citta sAvadha bahula che. A chakAyanA trAtA sAdhu - sAdhvI dvArA Asevita nathI. * vivecana 289 thI 291 asnAna vidhi kahI, te kahevAthI sattaramuM sthAna kahyuM. have aDhAramuM zobhA varjana sthAna kahe cheH- "zobhAmAM doSa nathI'' ityAdi vacanathI, bIjAnI AzaMkA mATe kahe che - na - tuccha vastravALAne upacArathI nagna kahe che. nirupacArita nagna ke jina kalpikane eTale sAmAnyathI dravyabhAvathI muMDane, bagala AdimAM lAMbA vALavALA, hAtha AdinA dIrgha nakhavALA - 4 - 4 - 4 - - maithunathI upazAMta thayela evAne vibhUSAthI zuM kAma che ? kaMI nahIM. A prayojanano abhAva jaNAvIne tenA apAyo kahe che - - - vibhUSA nimitte sAdhu dAruNa karma bAMdhe che. te raudra karmanA kAraNe saMsAra sAgaramAM paDe che, kevA ? akuzalAnubaMdhathI atyaMta dIrgha evA. e pramANe bAhya vibhUSAnA apAyo jaNAvI saMkalpavibhUSAnA apAyane kahe che - mane AvI vibhUSA prApta thAya tevuM cittamAM thavuM tIrthaMkaro tene raudrakarmabaMdhanA hetubhUta ane ghaNuM pApakArI kahela che. kuzalacittapaNAthI AtmAmAM AnaMda mAnanAro sAdhu ArtadhyAna karAvanAruM A kRtya karatAM nathI. sUtra - 292, 293 vyAoharahita tattvadarzI tathA tapa, saMyama, ArjavaguNamAM ta rahenArA, te potAnA zarIrane kSINa karI de che. pUrvakRt pApono kSaya kare che, ane navA pApa karatA nathI. sadA upazAMta, mamatva rahita, akiMcana, adhyAtmavidhAnA anugAmI, jagatanA jIvonA mAtA ane yazasvI che, zaradaRtunA nirmaLa caMdramAnI samAna sarvathA vimala sAdhu siddhine athavA vaimAnikapaNuM prApta kare che - tema huM kahuM chuM.
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/- 22 thI 293 15 vivecana - 22 thI 293 - aDhAramuM pada kahyuM, te kahetA uttaraguNo kahyA. have ukta phaLa pradarzanathI upasaMhAra karatA kahe che - te te citta yogathI AtmAne - zarIrane kSINa karI de che. ityAdi. kevA jIvane ? yathAvata dazanavALAne. tene ja vizoSathI kahe che - anAzanAdi lakSaNa tapamAM rata. kevA tapasvI? jene saMyama ane Arjava guNo che tevA. - - tevA potAnA pUrvakRta pApone kaMpAvI de che ane pratyagra pApone te sAdhu karatA nathI. kemake teo tevA apramatta hoya che. sadA uparAMta arthAt sarvakALe krodharahita. sarvatra mamattva zUnya, hiraNyAdi mithyAtvadi dravyabhAva kiMcanatAthI vimUkta te akiMcana. svavidhA - pazlokopakAriNI phevala vyutarUpapaNAthI svavidhA vaDe yukta, zuddha pAralaukika yathavALA, -x-bhAvamala sahita sAdhu siddhine pAme athavA kama bAkI hoya to sodhamadi vimAnomAM utpanna thAya che. muni dIparatnasAgare karela rAdhyayana - 6 - no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda OM adhyayana - 7 - "vAkyazuddhi" ' X X have vAzuddhi nAme adhyayana kahe che. teno A saMbaMdha che - ahIM anaMtara adhyayanamAM bhikSArthe pravezatA sAdhune sva AcAra pUchatA, teno jJAtA hovA chatAM mahAjana samakSa tene vistArathI na kahe, paNa upAzrayamAM guru kaheze tema kahevuM e vAta jaNAvI, ahIM batAvaze ke dharmakathA karanAre pahelAM bolatAM doSa ane guNa zuM thaze, te jANIne nivadha vacana vaDe upadeza Apavo. kahe che ke - je sAdhu sAvadha ke niravadha vacanano bheda jANato nathI, tene bolavAnI paNa AjJA nathI, to upadeza kyAMthI Ape ? A saMbaMdhe A adhyayana Avela che - x - temAM vAkyazuddhi e dvipada nAma che, temAM'vAkya' no nikSepa karatA kahe che - kara * niyukti - 270, 21 vivecana . nikSepa cAra bhede - nAma, sthApanA, dravya ane bhAvathI, vAkya viSayaka che. temAM nAma ane sthApanA gauNa che. dravya vAkyamAM tadbatirikta te bhASAdravya - bolanAre grahaNa karela paNa uccArela nahIM te bhAvavAkya - bhASAdravya zabda paNe pariNata ane uMccAra karAtA che. te vAkyanA ekArthaka nAmo A che - vAkya, vacana, vANI, sarasvatI, bhAratI, gaurvik, bhASA, prajJApanI, dezanI vAgyoga ane yoga. * niyukti - 272, 273 - vivecana - - dravya bhASA traNa bhede che - grahaNamAM, nisargamAM, parAghAtamAM. grahaNadravya bhASA * kAca yogathI bhASAdravyonuM grahaNa nisarga - te ja bhASA dravyonuM vAdyogathI bahAra kADhavuM. parAghAta - nisRSTa bhASA dravyo vaDe bIjAne tathA pariNAma pamADavA preraNA karavAnI kriyA. A traNe kriyA dravyayoganA prAdhAnyanI vivakSAthI dravyabhASA kahelI che. bhAvabhASA traNa bhede - dravya, zruta, cAstrimAM. temAM dravyane AzrIne upayukta vaDe bolAya te dravyabhAva bhASA. e pramANe zrutAdimAM paNa kahevuM. A traNe prakAranI bhASA bolanArA dravyabhAvanA pradhAnapaNAnI apekSAthI bhAvabhASA che, ane te odhathI ArAdhanI che. ca zabdathI te virAdhanA, ubhaya ane anubhaya che. - * - ** have 'ArAdhanI' Adi bheda kahe che - paralokanI pIDA na thAya te rIte vastune kahe te ArAdhanI bhASA. te dravyaviSayA bhAvabhASA te anya bhASA. dravyathI koI virAdhanI paNa satyabhASA hoI zake, kemake parapIDA saMrakSaNa phaLa bhAva ArAdhanA che. mRSA bhASA virAdhanI che. te dravyane anyathA kahevuM te virAdhanA, mizra te satyAmRSA bhASA. asatyAmRSA te na ArAdhanI - na virAdhanI. A badhAnuM svarUpa udAharaNothI spaSTa thaze. temAM satyA bhASA kahe che - * niyukti - 2074, 275 vivecana - satya vAkya daza prakAre che (1) janapada satya - vividha dezamAM bolAtI bhASA, tyAM tevo vyavahAra cAlato hovAthI te - te deza mATe te janapada satya che. (2) saMmata
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 rAdhyao 8 bhUmikA satya- kumuda, kuvalaya, utpala, tAmarasa e cAre samAna kAdavamAM utpanna thAya che, chatAM araviMdane ja paMksa kahe che. (3) sthApanA satya- mudrAmAM kotarAtA akSare, jemake A so rUpiyAnI noTa che. (4) nAma satya - jemake dhanane na vadhArato chatAM "dhanavardhana' nAma hoya, (5) rUpasatya - guNa na hovA chatAM tevuM rUpa hoya che. (6) pratItya satya anAmikAnuM dIrghatva ke hastatva - X-(9) vyavahAra satya -anudarA kanyA, jema suMdara kanyA mATe athavA garbha na raheto hoya tene kahe che. (8) bhAva satya ghoLo bagalo, pAMca vaNoM chatAM zveta varNa mukhya che mATe (9) yoga satya - chatranA yogathI chatrI. (10) opama satya samudra jevuM taLAva. have mRSA vAkya kahe che. (1) krodha nivRtA- jema krodhAbhibhUta pitA kahe - tuM mAro putra nathI. (2) mAna nimratA - abhimAna jUThuM bole te, (3) mAyA nimratA - mAyAthI asatya (4) lobha nimratA - vANIyA, levA-verAvAnA bhAva jUdA batAve che. (5) prema nimratA - rAgathI kahe ke huM tAro dAsa chuM (6) dveSa nimratA - ISyathiI jUThuM bole (7) hAsya (8) bhaya (9) kathA (10) upaghAta e cAre mRSA bhASA e pramANe samajI levI. * niryukti - 26 - vivecana : have satyAmRSA athatu mizrA bhASA kahe che. (1) utpanna mizrA - jema koI nagaramAM daza bALako janma, tene ochA ke vadhu kahe. (2) vigata mizrA - e pramANe maraNane AzrIne paNa mizra bhASA jANavI. (3) mizrA satyAgRSA - jemAM janma - maraNa baMnene AzrIne mizrA bhASA bolAya. (4) jIva mizrA - jIvatA ane marelA kRmi hovA chatAM jIvatA che tema kahevuM. (5) ajIva mizrA - te ja rIte ajIva viSayaka satyA mRSA bole. (6) jIvAjIva mizrA - jIva ane ajIva baMnenA viSayamAM AvI mizra bhASA bole. (7) anaMta mizrA - anaMta viSayaka je satyAmRSA, jemake mULa, kaMda AdinAM pAMdaDAmAM pratyeka vanaspatinA jIvo hoya te badhAMne anaMtakAya kahevAthI anaMta mizra. (8) parIta mizrA - anaMta mizrAnI jema ahIM pratyeka kahe. (9) advAmizrA - kALa viSayaka satyAmRSA, jemake sAtrinA pahelA prahare aDadhI rAta thaI gaI tema kahevuM. (10) addhaddha mizrA - divasa ane rAtrino eka bhAga, te saMbaMdhamAM mizra vAkya bolavuM te have asatyAmRSA bhASA kahe che - * niryukti * 277, 278 - viverAna * (1) AmaMtraNI - he devadatta ! temAM sAyu ke jUThuM kazuM nathI. (2) AjJApanI - Ama karo. (3) yAcanI - bhikSA Apo. (4) pRcchanI - Ama kaI rIte ? (5) prajJApanI - hiMsA pravRtta duHkhI thAya che. (6) pratyAkhyAnI - aditsA bhASA. (7) icchAnulomA - sahaja praznanA uttaramAM 'hA' kahe. (8) bhASA. anabhigRhItA bhASA - artha vagaranI bhASA, jemake tutya. abhigRhitA bhASA - arcayukta bhASA, jemake - ghaTa. saMzayakaraNI bhASA - aneka artha sAdhAraNa bhASA,
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda jemake - seMdhava. vyAkRtA- pragaTa bhASA, jemake devadattano bhAI. AvyAkRtA - apragaTa artha vALI, jemake - bALakonI pITha thAbaDe. asatyAmRSA bhASA kahI. have odhathI Ano vibhAga kahe che - * niyukti - 279 thI 281 - vivecana - satya Adi bhedavALI badhI bhASA be bhede che - paryApta ane aparyApta eka pakSamAM satyA ke asatyA sthapAya te paryAptA, te vyavahAra sAdanI che. tethI viparIta te aparyAptA. jemAM satyAmRSA ane asatyAmRSA bhASA Ave, je svaviSayaka vyavahAra sAdatI nathI. dravyabhAva bhASA kahI, have zrutabhAva bhASA kahe che - mRtadharma viSayaka bhAva bhASA traNa bhede che - satyA, mRSA ane asatyAmRSA. samyagadaiSTi ja AgamamAM upayukta thaI bole te satya. te ja samyagadaSTi jIva AgamamAM upayoga vinA amAdAdithI je kaMI yutirahita bole te mRSA bhASA. - - mithyASTi paNa te pramANe upayukta ke anupayukta thaIne bole te mRSA ja che. * x * niryukti - 282, 283 - vivecana - asatyAmRSA te AgamanI je parAvartana karavI, tenI AmaMtraNa Adi bhASAnA rUpa paNe hovAthI te ja che. paNa avadhijJAna Adi traNamAM je upayoga rAkhato bole te asatyAmRSA jANavI. kemake AmaMtraNI bhASA mAphaka tevA adhyavasAyamAM tenI pravRtti che. have cAstri viSayaka bhASA kahe che - satyA ane mRSAmAM cAstri LiSayamAM be ja bhASAo jANavI. cAstri pariNAma vALAne tenI vRddhinA nibaMdhana rUpa bhASA te dravyathI ane bIjI bhAvamAM hoya che. te satya bhASA che, kemake sajjanonuM hita kare che. mRSA te cA irahitanI tenI vRddhinA nibaMdhanarUpa jANavI have zuddhi kahe che - * niryukti - 284 thI 288 - zuddhi cAra prakAre - nAmazuddhi, sthApanAzuddhi, dravyazuddhi ane bhAvazuddhi. A pratyekanI prarUpaNA karavI. temAM pahelA be choDIne have dravyazuddhi kahe che - dravyazuddhi traNa bhede che. tadravyazuddhi, Adeza dravyazuddhi ane prAdhAnya dravyazaddhi. (1) je dravya bIjA dravya sAthe joDAyA vinA zuddha thAya te tadravyazuddhi. (2) AdezathI mizra thAya te Adeza dravyazuddhi, be bhede che - anyatvathI ane ananyatvathI. anyatva - jemake zuddha vastra dhArI devadatta. ananyava - jemake, zuddha dAMtavALo devadatta. have prAdhAnya dravyazuddhi kahe che - varNa, gaMdha, rasa, sparzamAM je manojJatA eTale kamanIyatA ke yathAbhiprAya anukULatA te prAdhAnya zuddhi. jemake prAyaH sapheda varNa, madhura rasa Adi saune game che. * * have bhAvazuddhi - bhAvazuddhi paNa traNa bhede che - (1) te ja bhAvamAM te tadbhAvazuddhi. AdezathI te Adeza bhAvazuddhi, prAdhAnyathI te prAdhAnya bhAvazuddhi, temAM ananyabhAvazuddhi te
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 15 adhya0 7 bhUmikA tabhAvazaddhi - jemAM bIjA bhAvanI sahAyana hoya. jemake bhUkhyAne annano abhilASa thAya. Adeza mizrA zuddhi te anyAnya viSayA che. ahIM be bheda che - anyatva ane ananyatvathI. - *- have pradhAnabhAvazuddhi kahe che - darzana, jJAna, cAstri ane ta5 saMbaMdhI je vizuddhi te prAdhAnya Adeza che. A darzanAdinA AdizyatAmAM pradhAna, te pradhAnabhAva zaddhi, darzanAdimAM kSAyika jJAna, darzana, cAbi, tapa pradhAna bhAvazuddhi. A cArenA prabhAve sAdhu karmamaLathI vizuddha thAya che tethI tene pradhAna bhAvazuddhi kahe che. te vizuddhi thatAM mukta thAya che. zuddhi kahI. bhAvazuddhi vaDe ahIM adhikAra che, te vAkyazuddhithI thAya che. * niryukti - 289 thI 293 - jenAthI vAkya zuddha bolAya, tenAthI saMyamanI zuddhi thAya che. zuddhi eTale nirmaLa thavuM, paNa hiMsA artha na levo. AtmAmAM kaluSabhAva je duSTa abhisaMdhirUpa che, te na levo. te kAraNe A pravacanamAM bhAva zuddhinuM nimitta vAzuddhi che, tethI temAM pravartana karavuM. vacanavibhakitamAM kuzaLa eTale bolavA yogya ane na bolavA yogya e be prakAre jANanAro, te pramANe bolIne saMyamamAM vartanAro ane ahiMsApravRtta cittavALo che. teNe - x- kharAba vAkyanuM jJAna meLavavA paNa prayatna karavo, jethI kharAba vacana bolavAthI virAdhanA thAya to paralokamAM pIDA thAya te khyAla rahe. - *- X vacana vibhakitamAM akuzaLa eTale A bolavuM ke na bolavuM tenAthI ajANa. te utsagadi bhedathI ajANyo, jo kaMI bolIne mauna rahe, to vAkaguni na pAme. tethI viparIta vacana vibhaktino jJAtA, utsagAdi bheda vacanane jANanAro Akho divasa bolavA chatAM siddhAMta vidhithI bolato vAyupta ja che. have vacana vibhaktimAM je kuzaLa che, tenI odhathI vacanavidhi kahe che. vacana uccAraNa kAle buddhi vaDe vicArIne pachI bole. jethI mAruM vacana koIne pIDAkArI na thAo - x* buddhine anusArIne vicArIne bole have sUtra AlApakano avasara che. tethI sUtra kahe che - * sUtra - ra94 thI 297 - (94) prajJAvAna sAdhu sAre bhASAne badhA prakAre jANIne be utama bhASAno zuddha prayoga karavo zIkhe ane be bhASAo sarvathA na bole. (295) je bhASA satya paNa avaktavya che, je satyAmRSA ane mRSA che tathA je asatyA mRSA che paNa tIrthakara devo dvArA anAjIrNa che, tene paNa prajJAvAna sAdhu na bole. (ra96) je asatyAmRSA ane satyabhASA anAdha, sAkarkaza ane asaMdigdha che, tene samyapha prakAre vicArIne bole. (29) satyAmRSA bhASA paNa na bole, jeno artha Ama che ke bIjo ? e pramANe saMdigdha hoya.
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda vivecana - 294 thI 297 - bhASA cAra bhede ja che. tenA sivAyanI koI bhASA nathI. satyAdi bhASAne badhAM prakArothI jANIne buddhimAna sAdhu satya ane asatyAmRSA be ja bhASA bole. zuddha prayogamAM jenA vaDe karmo ochAM thAya te ja vinaya, ema jANI pahelI be bhASA bole. paNa mRSA ke satyAmRSA bhASA sarvathA na bole. te vinayane ja kahe che - je satyA bhASA che, te padArthanA tattva aMgIkAra karIne sAvadhapaNe hoya te na bolavI. - xsatyAmRSA, jemake daza bALako jamyA Adi, mRNA bhASA saMpUrNapaNe ane je tIrthakara gaNadharo vaDe anAcarita asatyAmRSA bhASA paNa avidhipUrvaka svarAdi prakArathI prajJAvAna sAdhu na bole. na bolavA yogya bhASA kahI, have bolavA yogya bhASA kahe che- asatyAmRSA ane satyA bhASA, te paNa sAvadha ane karkaza hoI zake, tethI kahe cheapAya ane atIzaya uktithI matsara rahita svapara upakArI bhASA buddhithI vicArIne, saMdeha sahita, vinA vilaMbe bIjA samAje tevI bhASAmAM prajJAvAnuM sAdhu bole. have satyA tathA asatyAmRSA bhASAnA pratiSodhArthe kahe che -- *- je vayana vaDe mokSa, je zAzvata che, tene nIcuM pADe eTale sAdhune mokSaguNa pAmavA na de, tevuM karkaza ane sAvadha vAcana je satyAmRSA che, te na bole ane te vacana satya hoya to paNa na bole. (zaMkA) satyAmRSAnA niSedhathI tevI satyAbhASAnuM sAvadhatva paNa samajAI jAya che, to alaga kema kahyuM? mokSa pIDA kara evuM sUma paNa arthane svIkArIne koIpaNa bhASA na bolavIM, tevo atizaya batAve che. * sukha - ra8 thI 300 - (298) je manuSya satya dekhAtI asatya vastuno kSaya karIne bole che, tenAthI paNa te pApathI spaSTa thAya che, to je mRSA bole che, tenA pApanuM kahevuM ja zuM ? (299) tethI ame jaIzuM, ame kahIzuM, amAruM amuka kAma vaya thaze, huM karIza ke A te avazya karaze. (300) A ane AvI bIjI bhASAo je traNe phALa saMbaMdhamAM zakti hoya tene vairyavAna sAdhu na bole. * vivecana - 298 thI 300 - have maSAbhASA saMrakSaNArthe kahe che- atadhya vastu mUrti rUpe bole arthAt puruSa vezamAM rahela strI, puruSanI bhASA bolatI hoya, tyAre koI jJAtA kahe ke A strI gAya che ke Ave che. AvuM bolanAne bolavAnA samaye ja jUTha bolavAnuM pApa baMdhAI jAya che. to jANIne jIvopaghAtakArI bhASA bolanArane keTalo doSa lAge ? te amUrta vastu aMgIkAra karIne bolato paNa baMdhAya che. jemake - ame kAle ahIMthI jaIzuM ja ityAdi - X* je bhASA - x- bhAviSyakALa viSayaka hoya, temAM aMtamuhUrnAdi ghaNAM vipna paNe che tethI te bhASA traNe kALamAM zaMkAvALI che. - x x- e pramANe je AvI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ 7 ! - | ra8 thI 300 17 zakitA bhASA che, teno paNa dhIra puruSa tyAga kare. kemake jo khoTuM paDe to jUThano doSa lAge ane vijJa thatAM na javAya to gRhastho niMdA kare. tethI sAdhue avasara mujaba ja bolavuM. * sUtra - 301 thI 303 - (30) atIta, vartamAna ane anAgata kALa saMbaMdhI che ane na jANato hoya, te viSayamAM "A e prakAre che" tema na bole. (3ra) athavA jenA viSayamAM zaza hoya tyAM "A e prakAre che" tema na kahe. (303) paraMtu traNe kALa saMbaMdhI je artha niHzaMkita hoya, tenA viSayamAM A e prakAre che" vo nirdeza kare. * vivecana - 301 thI 303 - sUtrArtha kahela ja che. vizeSa vRtti A pramANe - atIta - bhUtakALamAM, pratyutpanna - vartamAna kALamAM, akAte - bhAvi kALamAM. je arthane pote barAbara na jANe, te na bole. AnAthI ajJAta bhASaNano pratiSodha karyo. zaMkAvALI vAtamAM paNa nizcayAtmaka na bole. AnA vaDe zaMkita bhASAno pratiSodha karyo. jo niHzaMkita hoya to anavadha vacana bole. bIjA AcArya kahe che - temAM parimita vAcAno nirdeza che. * sUtra - 304 thI 313 - (304 thI 306) te pramANe je bhASA kaThora hoya, ghaNAM prANIno ghAta karanArI hoya, te satya hoya to paNa na bolavI, tenAthI pApakarmano baMdha thAya che. e pramANe kANAne kANo, napuMsakane napuMsaka, rogIne rogI, corane cora na kahe. ukta sAthI ke bIjA evA arthathI koI pANI pIDita thAya che, te arthana AcAra saMbaMdhI bhAvadoSane jANanAra prajJAvAna sAdhu kadApi na bole. (307) e pramANe ja paSHvAna sAdhu re gola ! re lola ! o kutarA he bhikhArI | ityAdi na bole. (308 thI 310) strIne he dAdI ! he nAnI I he mAM ! he mAsI ! he putrI ! ema na bolAve. tathA he hAlA ! he hale ! he # ! he he ! he gole AvA zabdothI paNa na bolAve. paraMtu caNAyogya guNa, doSa, vala Adino vicAra karIne ekavAra ke vAraMvAra teeIne tenA nAma ke gotrathI AmaMtrita kare. (311 thI 313) puruSane he dAdA ! he nAnA he paradAdA he pitA he kAkA ! he mAmA ityAdi nAmothI ke he hala ! he azva ! he bhaTTa ! he svAmI ! he hola ! he golA he vRSala ! evA zabdothI AmaMbita na kare. paratu yathAyogya guNa, doSa, vaya Adino vicAra karI ekavAra ke vAraMvAra temanA nAma ke gotrathI bolAve. 35 12]
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * vivecana - 304 thI 313 * te pramANe ja niSphara, bhAva sneharahita, mahAbhUtopaghAtavatI bhASA na bole. jema koI kuLaputrane kahevuM ke tuM dAsa cho. e pramANe bahArathI satya dekhAtI, tevA bhAvavALI bhASA na bolavI ke je bhASAthI akuzala baMdha thAya che. te pramANe kANAne kANo ityAdi na kahevo. kemake tenAthI apati, lajjAnAza, sthira rogabuddhi Adi virAdhanAdi doSa saMbhave che. e pramANe bIjuM kaMIpaNa bolatA te bIjA duHkha pAme. tevA koIpaNa prakAre bIjAnuM mana du:khAtuM hoya to AcArabhAvanA doSane jANanAro, maryAdAvatI sAdhu na bole. te pramANe hola, gola ityAdi bhASA paNa prajJAvAna sAdhu na bole. A holAdi zabdo che - te deza prasiddha naippayadi vAcaka zabdo hovAthI teno pratiSedha karyo. e pramANe strI-puruSano sAmAnyathI bhASaNa pratiSedha karIne have strIne AzrIne kahe cheH- he ArcikA, he aMbA ityAdi A AmaMtraNa vacano che, bAkI sUtrArthamAM kahyuM che. vaLI he hale !he bhaTTa ! tathA he gole A badhAM vividha dezanI apekSAthI AmaMtraNa vacano che, je khuzAmatanA ke tochaDAInA vacano che. tethI strIone AvA zabdothI AmaMtravI nahIM. e rIte bolAvatA teNIne prema ke dveSa thAya ane pravacananI lAghavatA thAya che. jo tema na bolAve, to kema bolAve? kAraNa vazAta teNIne nAmathI bolAve. nAma na AvaDe to gotrathI bolAve. vaya, deza, aizvaryAdi apekSAthI guNa - doSa vicArIne bolAve. - *- - athavA lokopaghAta na thAya, tema bolAve. strIne AzrIne AlApanA kahI, have purUSane AzrIne kema bolAve? te kahe che - he AcakA he prArthaka ! ityAdi, bhAvArtha strIonI mAphaka ja jANavo. he hala! he bhartA ! he gola ! ityAdi saMbodhana vaDe puruSane na bolAve. ahIM paNa bhAvArtha Adi pUrvavat jANavuM. * sUtra - 314 thI 318 - (314 thI 316) paMcendriya prANI jyAM sudhI te mAdA che ke nara, te nizcayathI na jANe, tyAM sudhI tene "jAti' thI oLakhAve. e pramANe manuSya, pazu-pakSI ke sapadine joIne A sthaLa che ke bahu jADo che, vadhyA che ke pAkya che e pramANe na bole. prayojanathI bolavuM paDe to tene paritRddhaupAcita, saMbhAta, pIkSita, mahAkAya ityAdi kahe. (317, 318) e pramANe prajJAvAna muni -A gAya mahAkAya yogya che, vAchaDA nAthavA yogya phe vAha che, ratha yogya che. e pramANe na bole. bolavuM ja paDe to A yuvAna baLada che. A dUdha denArI che ke A laghu ke moTo ke saMvahana baLada che, e pramANe bole. * vivecana - 314 thI 318 - have paMcendriya tiryaMcane AzrIne bolavAnI vidhi kahe che. gAya Adi prANIne
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 | * | 314 thI 318 17: mArgamAM rahela joIne A gAya ja che, baLada nathI, ema vizeSathI jANyA vinA na bole. mArgamAM praznAdi prayojana utpanna thatAM jAtine AzrIne bole. jemake gorUpa jAti Adi. anyathA viparIta liMge bolAtA mRSAvAdano doSa lAge. govALane paNa dveSa thAya. ahIM AkSepa - parihAra kahe che - (zaMkA) jo liMgabhedathI doSa lAge to pRthvI vagere napuMsaka hovA chatAM kema puruSa ke strI nirdeza pravarte che. jemake patthara, mATI, karaka, jvAlA, murmura, kRmi, jaLo, kIDI, bhramara ityAdi ? AcArya kahe che - janapada satya ane vyavahAra satyathI ema kahevAmAM doSa nathI. paraMtu paMcendriyomAM A vAta svIkArya nathI. govALa Adi paNa A bhedo jANe che, tenI viparIta bolavAthI temane sAdhu pratye aprIti janme che. te pramANe manuSyamAM vRddha Adi hoya, pazumAM bakaro, pakSImAM haMsa Adi, sarisRpAdimAM, A atyaMta mAMsala che, prakarSathI medavALA che. vadha yogya ke pakAvavA yogya che, ityAdi na bole, tenAthI aprIti, avyApatti, AzaMkAdi doSa thAya che. kAraNa utpanna thAya to Ama bole - A zarIre sthULa che ityAdi - x + x - bole. paNa anya bhASAno tyAga kare. te pramANe gAyone dohavAno samaya thayo che, godhalA nAthavA yogya che, rathamAM joDavA yogya che, ityAdi bhASA na bole, kemake tethI adhikaraNa ane lAdhava Adi doSa lAge. kAraNe bolavuM ja paDe to - A godho yuvAna che, ke nAno che athavA gAya rasadA che ityAdi sUtrArthamAM kahyA pramANe bole. sUtra 319 thI 328 1 (319 thI 322) A prakAre udyAnamAM, parvato para, vanomAM jaIne moTA vRkSone joIne prajJAvAna sAdhu Ama na bole ke A vRkSa prAsAda, staMbha, toraNa, ghara, paridha, argalA, naukA, jalakuDI yogya che. pITha, kAjapatra, haLa, mayika, saMtrayaSTi, gADInA paiDAnI nAbhi ke gaMDikA mATe A kASTha upayukta thaI zake che, tema na bole. Asana, zayana, yAna ane upAzraya mATe upayukta koI kASTha che - evI bhUtopaghAtI bhASA prajJAsaMpanna sAdhu na bole. 19 (323, 324) kAraNavaza udhAna, parvata ke vanomAM hoya to te prajJAvAna sAdhu tyAMnA moTA vRkSa joIne ema bole ke A vRkSo uttama jAtinA, dIrgha, goLa, mahAlaya, zAkhA ane prazAkhAvALA, darzanIya kahe. (325, 326) tathA A phaLa paripakva thayA che, pakAvIne khAdha che, e pramANe sAdhu - sAdhvI na bole, tathA A phaLa kAlocita che, temAM goTalI baMdhANI nathI, A be TukaDA karavA yogya che, A pramANe paNa na bole. bolavuM ja paDe to A vRkSa phalono bhAra sahana karavA asamartha che, bahu nirvartita phaLavALA che, bahu saMbhUta ke bhUtarUpa che, ema bole.
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (323, 328) e pramANe A dhAnya - oSadhi pAkI gaI che, vItI ke chAlavAnI che, kApavA ke muMjavA ke sekIne khAvA yogya che, tema na kahe. je yojanAvAza bolavuM ja paDe to A pAdhio sarita, prAyaH niSpa, sthirIbhUta, upavAtathI pAra thaI che, karNa garbhamAM che ke bahAra nIkaLela che. sAthavA paripakva bIvALA thayA che, tema bole. * vivecana - 319 thI 328 - sUtrArtha kahela ja che. ahIM mAtra vizeSa vRtti ja noMdhIe chIe - udhAna - janakrIDA sthAna, maha - moTA pramANavALA, prajJAvAna - sAdhu, ai - (A vRkSo) paryApta che. konA mATe ? prAsAdAdi banAvavA mATe. ahIM eka taMbhavALo te prAsAda. staMbha te thAMbhalo. toraNa - nagaranA toraNa, gRha - kuTira. parigha - nagaranA dvAramAM, argalA - gopurakanA pATAdino AgaLIyo. udakadroNI - ArahaTTanI jalavArikA - - caMgabera - kASThapAtrI, maMgala - haLa. mayika - vAvela bIjonuM AyachAdana. kAma -- zakI, ratha ke caMDikAnA cakrano madhyabhAga. garikA - sonInI adhikaraNI ke sthApanI. Asana - AnaMdaka, zayana - pathaMkAdi. cAna - yugya Adi, upAzraya - vasati ke dvAra pAsAdimAM A vRkSo yogya che. AvI satvone pIDAkArI bhASA prajJAvAna sAdhu na bole. tenAthI te vanasvAmI zvetasadi kopa pAme, vRkSa chedananI anumodanAnuM pApa lAge, sAdhuone bolavAnuM bhAna nathI tema kahe. ahIM vidhi kahe che - sUtrArthamAM kahyA mujaba pUrvavat bole jAtimaMta - uttama jAtinA azokAdi, dIrNa - nALiyerI Adi, vRtta -- naMdi vRkSAdi, mahAlaya - vaDa Adi. prajAsa zAkhA - utpanna DALovALA viTafM - prazAkhAvALA ke darzanIya kahe. e paNa prayojana hoya, tyAM vizrAMti levA beTho hoya te sAdhue, bIjA koIne mArga batAvavA kahevuM paDe tyAre bole, te sivAya nahIM. have phaLane AzrIne sUtra kahe che - phala - AmraphaLa, patra- pAkelA, pAkakhAdha - goTalI baMdhAyela, khADA nAMkhIne kodarA ke parALa nAMkhIne pakAvIne khAvA yogya. ityAdi na bole. atizaya pAkathI grahaNa kALIne yogya che, asthi baMdhAyA nathI - komaLa che, pezI vagere be phADacAM karavA yogya che. ityAdi na bole. temAM phaLano nAza thavo ke gRhastha temAM vadhu mahenata kare ke sAdhune anumodanAnuM pApa lAge ityAdi doSa lAge. jo bolavAnuM prayojana hoya to ema kahe - ati bhArathI A vRkSo phaLone dhAraNa karavA samartha nathI, ityAdi sUtrArthavata jANavuM. vizeSa e ke - bahu nirvirtita eTale jenA ThaLIyA baMdhAyA che tevA phaLo. AnA vaDe pAkIne khAvA yogya che tema kahyuM. bahu saMbhUta - atizaya pAkelA hovAthI grahaNa karavA yogya che. AnA vaDe veLA' no ucitArtha kahyo. bhUtarUpa - abaddha ThaLIyAvALA athati komaLa phaLa rUpa, AnA vaDe TAlAdi artha kahyo.
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 | - } 319 thI 328 11 auSadhi - zAli Adi rUpa, nIlAvaya: thI vAla, coLA Adi phaLa lakSaNa kahyA. tene laNavA yogya Adi kahevAmAM pUrvavat doSo thAya che. prayojana ke mArga dekhADavAdimAM A pramANe kahe - 4 eTale ugelA, bahusaMbhUta - niSpannaprAya, sthira niSpanna, utkRta - upaghAtathI nIkaLela, garbhiA - zIrSa na nIkaLela, prastUta - zIrSa nIkaLela ityAdi bole - sUtra - 329, 330 - e pramANe sAdhu saMkhaDI - jamaNavAra ane kRtya - mRtabhojana jaNIne A karaNIya che, cora vadhyu che, nadI tavA yogya che ke ghATavALI che evuM na bole,jo prayojanavaza bolavuM paDe to saMkhaDIne saMkhaDI kahe, corane praNitArtha, tIrtha - ghATa ghaNAM sama che, e pramANe vicArane bole. * vivecana - 329, 330 - vacana vidhinA pratiSedha adhikAramAM anuvartatuM A bIjuM kahe che - saMkhaDi - jemAM jIvonuM Ayu nAza pAme che te. karaNIya - pitR Adi mATe karavuM, AvuM na bole. Ama bolatA mithyAtva vRddhi thAya che. cora vadhya che, ema na kahe, tethI anumatine kAraNe nizcayAdi doSa lAge. ApA eTale nadI. evI bhASA bolavAthI, adhikaraNa vidhAtAdi doSa lAge. kAraNe e pramANe bole ke - saMkhaDI e saMkIrNa jamaNavAra che. ityAdi sUtrArthavat jANavuM. sUtra 339 ell 333 . . A nadIo jaLathI pUrNa bharelI che, zarIrathI taravA yogya che, naukA dvArA pAra thaI zake che, prANIo kinAre besI sukhethI tenuM pANI pI zake che - e pramANe na bole. paNa prayojanavaza bolavuM paDe to prAyaH jaLathI bharelI, agAdha, ghaNI nadIonA pravAhane haTAvanArI, ghaNAM vistRta jaLavALI che. e pramANe prajJAvAna bhikSu bole. e pramANe sAvadha vyApAra bIjAne mATe karAyela hoya ke karAto hoya ke karAze, e pramANe jANI muni sAvadha vacana na bole. * vivecana 331 thI 333 - vAvidhino pratiSedha adhikAra ja kahe cheH- nadI pUrNa bharelI na kahevI, kemake tethI temAM utaratA mANaso pAchA ghera jaze. kAcaraNIyA - zarIra taraNa yogyA, ema na kahe kemake sAdhu vacanane mAMgalika samajI, loko temAM pravartaze, nAvathI utaravA yogya che, evuM na bole, kemake tethI bIjI rIte vAmAM vighna thaze, tema samajIne temAM pravartaze. tevuM ja pANI pI zakAya tevo kinAro bolavAmAM jANavuM. prayojana hoya to sAdhu zuM bole ? ghaNI bharelI nadI ityAdi sUtrArthavat jANavuM, vistIrNodaka - potAnA taTane palALavAmAM pravRtta jaLavALI. ityAdi bhASA sAdhu bole. kemake Avelo koI kaMI pUche, tyAre "huM nathI jANato'' tema kahe, to pratyakSa mRSAvAdItvathI gRhasthane dveSa
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 dazavaikAlikamUlasaba-saTIka AnuvAda Adi thAya. vAgavidhi pratiSedha adhikArathI ja A kahe che * sAvadha vyApAranuM vacana pArakAne mATe traNe kALa saMbaMdhI, jANIne na bole. * sUtra - 334, 335 - koI sAvadhakArya thaI rahela hoya to tene joIne - sAruM karyuM, sAruM pakAvyuM, sAruM che, sAruM karAyuM, sAruM thayuM - maya suniSThita, sutaSThita ityAdi sAvadha vayano muni na bole. paNa bolavuM paDe to - prayatnathI pAvela che, chedela che, kApela che, e pramANe bhale agArAdi karmabadha hetupha kanyA sauMdarya joIne ema kahe ke - prayatnapUrvaka lAlanapAlana karAyela che, tathA A prahAra gADha che, evA nidaoNSa vayana bole. 9 vivecana - 334 thI 335 - tyAM rahIne A pramANe na bole- sabhAnI bAMdhaNI sArI che. sahamrapAkAdi suSTha pakva che. vanAdi sArI rIte chellA che, kSudranuM dhana sArI rIte karAyu che, duzmana maryo te ThIka thayuM, abhimAnInuM dhana ThIka vaparAyuM, kanyA bahu suMdara che, ityAdi sAvadha vacanane muni varSe. kemake temAM anumati Adi doSa lAge. niravadha vacana na varjI. ANe sArI vaivAvacca karela che. sAruM brahmacarya pALela che, sArI rIte snehabaMdhana chedhu che, A zaikSanuM upakaraNa upasargamAM gayuM te ThIka, paMDita maraNathI sAdhu maya te sAruM che. apamattapaNe munipaNuM pALI karmano aMta karyo te sAruM che. A muninI kriyA ghaNI suMdara che ityAdi. have AnI apavAda vidhi kahe che - gRhastha pApa karIne banAvela vastumAM muni mauna rahe. paNa apavAde bolavuM paDe to, jemake - bimAra mATe osaDa lAvavA jarUra kahe ke prayatanathI sAruM pakAvela che - Xvana prayatnathI cheDAyu che, jethI sAdhune lIluM ghAsa Adi na naDe. A suMdara kanyAe prayatnothI dIkSA lIdhI che. x * sUtra - 336 thI 339 - (336) A vastu sarvotkRSTa che, bahumUlya che, atula che, AnA jevI bIjI koI vastu nathI. A vastu aviSkraya che, avarNanIya che, amItikara che ItyAdi vacano na bole. (33) huM tamAro badho saMdezo mAvasa kahI daIza. athavA tame tene A badho saMdezo Apaje, ema na bole. paraMtu pUrvApara vicArIne bole, jethI karmabaMdha na thAya. (338) sAruM thayuM - kharIdhu, sAruM thayuM vecyuM, A kharIdavA yogya nathI, A kharIdavA yogya che. A vastu laIlo, A teMcI do AvA vyavasAyika vacano na bole. (339) alyamUlya ke bahumUlya vastu kharIdavA ke vecanAnA viSayamAM pUche to prasaMga upasthita thatAM sAdhu - sAdanI nirava vacana bole. * vivecana - 336 thI 339 : kyAreka vyavahAranA saMbaMdhamAM koI pUche ke na pUche to paNa A pramANe na bole
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ 183 |- | 336 thI 339 - A vastu svabhAvathI suMdara che, moMghu che, AvI vastu bIje kyAMya nahIM maLe, A asaMskRta che, bIje paNa A maLe ja che. AnA anaMtaguNa che, aprItikara che, ityAdi na bole tethI adhikaraNa ane aMtarAyAdi doSa lAge che. vaLI koI koIne saMdezo mokalyo ke tAre A badhuM kahevuM tyAre hA, huM kahIza, ema na bole. kemake te pramANe ja svara - vyaMjanAdi kahevA azakya che. e rIte bIjAne saMdezo ApavAno hoya tyAre paNa na bole ke - hA huM kahIza. asaMbhava hovAthI mRSAvAdano doSa lAge. tethI dareka sthAne munie vicAraNA karIne badhAM kAryamAM jeno jeTalo saMbhava ane zakya hoya te ja bolavuM. koIke kaMIka kharIdhu joIne, sArI kharIdI karI tema na bole. e rIte koI kaMI vece to te joIne sAruM vecyuM ema paNa na bole. athavA A kharIdavA yogya che athavA kharIdavA yogya nathI ema paNa na kahe. A goLa vagere kharIda, AgAmI kALe moMghA thaze ema na bole. dhI Adi AgAmI kALe moMghA thaze ema kahIne vepAra saMbaMdhI vacana muni na bole. tenAthI prIti ane adhikaraNAdi doSa lAge. have ahIM vidhi kahe che. A5mUlyamAM ke bahumUlyamAM, kharIdamAM ke vecANamAM, vyApAranA kAraNe koI kaMI pUche to niravadha vacana bole athavA amane A saMbaMdhe bolavAno adhikAra nathI tema kahe. * sUtra - 340 thI 34ra : (340) e pramANe ghara ane prajJAvAna sAdha, asaMyamIne besa, Ava, Ama kara, sUI ja, ubho rahe, cAlyo ja. evuM na kahe. (341, 3ra) A ghaNA asAdhu lokamAM sAdhu kahevAya che. paraMtu nircanho asAdhune - "A sAdhu che" ema na kahe. sAdhune ja "A sAdhu che" ema kahe. jJAna ane darzanathI saMpanna tathA saMyama ane tapamAM rata evA saguNathI samAyukta saMyamIne ja sAdhu kahe. * vivecana - 340 thI 34ra - te pramANe ja asaMyama - ati gRhasthane dIra - saMyata - ahIM ja beso, ahIM Avo, A saMcayAdi karo, nidrA vaDe suvo, ubhA raho, bahAragAma jAo. - prajJAvAna sAdhu A pramANe ne bole ghaNA A upalabhyamAna svarUpavALA AjIvaka Adi asAdhu, nirvANa sAdhaka yogane AzrIne prANI mRSAvAdano prasaMga Ave. paNa sAdhune ja sAdhu kahevA. tene sAdhu na kahevA tema nahIM. kemake upavRMhaNA aticAranA doSano saMbhava thAya. kevA sAdhune - sAdhu kahe ? saMyamamAM samRddha, tapamAM yathAzakti rata ane gupta saMyuktA saMyatane sAdhu kahe. paNa dravya liMgadhArIne sAdhu na kahevA. * sUtra - 33 thI 34 - (33) devo, manuSyo ke tijono paraspara saMgrAma thAya tyAre
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 184 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda amano vijaya thAya ke Amakano vijaya na thAya. ema na bole. (344) vAyu vRSTi, zaradI, garamI, kSama, subhikSa thavA ziva, e kyAre thaze ? athavA te na thAo, ema na bole. (345) megha, AkAza ke manuSyane "A deva che - A deva che, evI bhASA na bole. A megha caDelo che ke unnata che, A medhamAlA varasI paDI che, ema na bole. (346) sAdhu nabha ane meghane aMtarikSa tathA dhyAnacarita ema kahe. tathA gatimAna manuSyane joIne - "A hizALI che" evuM kahe. (34) e pramANe je bhASA sAvadhane anumodana karanArI hoya, je nizcayakAriNI tathA paropaghAtakAriNI hoya, tene koi* lobha * bhaya ke hAsyavaza paNa sAdhu- sADI na bole. vivecana -343 thI 347 * deva ane asaro, narendrAdi, mahiSAdi ticonA saMgrAmamAM amuka devAdino jaya thAo ke na thAo - ema na kahe. temAM adhikaraNa ane svAmI Adine dveSa thAya che. malaya - mArutAdi vAyu. varSa, rAjAnA vigraha zUnya, subhikSa, upasarga rahita Adi kayAre thaze ke nahIM thAya, te dhamadi abhibhUta sAdhu na bole. mRSAvAdano doSa lAge. ityAdi - X- te pramANe megha ke AkAza ke mAnavane AzrIne "deva-deva" ema na kahe. meghane unnata joIne "unnata deva" ema na kahe. AkAzadine paNa deva na kahe, kemake tethI mithyAvAda, lAghavatAdi doSa lAge. to kaI rIte bole ? unnata joIne saMpUrNita, unnata ke payoda ema kahe athavA "balAhaka vRSTa' ema kahe. have 'nabha'ne AzrIne kahe che - tene aMtarikSa kahevuM athavA meghane guhyAnucarita arthAta surasevita kahe. saMpattivAna manuSyane joIne zuM ? te kahe che : "A RddhimAna che' ema bole. vyavahArathI mRSAvAdAdinA parihArArthe tema kahe. te pramANe sAvadha anumodinI vANI na bole, jemake - "sAruM thayuM ke gAma nAza pAmyuM" Ama ja evI nizcayA ke saMzayakArI, paropaghAtinI bhASA na bole. e pramANe krodhathI, lobhathI Adi na bole, ahIM mAna-mAyA, rAgAdi paNa samajI levA. sAdhu hasatA hasatA paNa vANI na bole, kemake tethI ghaNo karma baMdha thAya. sUtra 348 thI 350. - (348) je muni zreSTha vacanazuddhinuM samyaka sANa karIne doSayukta bhASAne sarvadA sarvathA choDI de taNA parimita ane doSa sahita vacana pUtafpara vicArane bole che, te satparuSo madhye prazaMsAya che. (349) cha avanikAsa prati sayata tathA grAmasvabhAvamAM sadA yatnazIla prabuddha sAdhu bhASAnA doSa ane guNone jANIne, tathA doSayukta susamAhita che. cAra kaSAyathI je rahita che, anizcita che, te pUrvakanuM pApa-malano nAza karIne ubhayalokano ArAdhaka thAya, tema huM kahuM chuM.
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ 105 8| - 348 thI 350 * vivecana - 348 thI 35o - vAkyazuddhinuM phaLa kahe che - sadvArA zuddhi ke svavAkyazuddhine rAkhIne sAdhu bole ane yathokta lakSaNA duSTa vANIno tyAga kare. svara ane parimANathI mita, deza kALathI aduSTa ane vicArIne bole to sAdhunI madhye prazaMsA pAme che. tethI ukta lakSaNA doSo ane guNone yathAvata jANIne te duSTa bhASAno sadA parivarjaka thaI, cha jIvanikAsamAM saMyata thaI, zramaNa bhAvamAM cAstri pariNAmamAM pravRtti kare. sarvakALa udhukta rahe, e rIte bole je pariNAme suMdara ane manohArI hoya. have upasaMhAra karatA kahe che - vicArIne bolanAra tathA supaNihita iMdriya, krodhAdi nirodhakartA, dravyabhAvathI nizrA rahita arthAta pratibaMdha vimukta evo te pApamAla - janmAMtarakRta karmone dUra karIne manuSyalokamAM vANIsaMyamathI mAna pAme che, paralokano ArAdhaka thAya che, anaMtara ke paraMpara bhave mokSa pAme che. | muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 3 - no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUjha-saTIka anuvAda che ATana - 8 - AcAdidi ) vAkyazuddhi adhyayana kahyuM. have "AcArapraNidhi' kahe che. teno saMbaMdha che - anaMtara adhyayanamAM sAdhue vacananA guNa - doSa jANIne nirdoSa vacana bolavuM ema kahyuM. ahIM te niravadha vacana AcAramAM prasihitane hoya che, temAM yatnavAna thavuM joIe ema kahe che. kahyuM che ke - praNidhAna rahita niravadha vacana paNa sAvadhatulya jANavuM, AtmAmAM rahIne je bole te ja saMvRtta vacana che. A saMbaMdhe A adhyayana Avela che. * - "AcAra praNidha' e dvipada nAma che. AcArano atideza karI prasidhi kahe che - * niyukti - 294 - vivecana - je pUrve sullikAvAra kathAmAM kahela AcAra ja ocho - vatto karyA vinA ja ahIM kahevo. nAma - sthApanAne choDIne have praNAdhi kahe che. te be bhede che - dravya viSayaka ane bhAva viSayaka. temAM drapaNidhi - * niyukti - ra5 thI 299 : vivecana - dravya viSayaka praNidhi te nidhAnAdi jamInamAM dATyA hoya te Adi zabada bheda sUcaka che. mAyA prayukta A dravyo te dravya prasidhi. jemake paNa strInA veze pralAyanAdi kare che. bhAvaprasiddhi be bhede - iMdriya praNidhi ane noTriya prasidhi. iMdriya prasiddhi be bhede prazasta ane nodhazata. prazasta iMdriya prasidhi- zabda, rUpa, gaMdha, rasa ane sparza, A iMdriyonA iSTa - aniSTa viSayomAM cakSu Adi iMdriyo rAga ke dveSa na karI mAdhyastha lakSaNa rahe te prazasta iMdriya prasiddhi che. anyathA aprazasta che. temAM doSa kahe che - zrobendriya ja vaDe, sAMkaLa vaDe bAMdhe, tema zabda gRddha jIva zabadaguNa samulthita doSane anupayukta thaIne grahaNa kare. tethI vadha, baMdhAdi pAme che. have bAkInI iMdriyono atideza karIne kahe che - jema A zabda viSayaka zrotrejiyane AzrIne doSa kaho, e ja krama cakSu Adi cAre iMdriyo vaDe doSa kahevo. tene mATe daSTAMta kahe che - je sAdhune iMdriyo duSparihita hoya, to tenuM kareluM tapa mokSamAM na laI jatAM ulaTe mArge laI jAya che. jema asvavaza azvo vaDe sArathI ane rathane laI jAya che. iMdriya praNidhi kahI. have noIdriya prasidhi kahe che - * niyukti - 300 thI 304 - krodha, mAna, mAyA ane lobha e cAranuM svarUpa anaMtAnubaMdhI Adi bhedathI pUrvavatu che e cAra mahAbhaya samAna che. kemake samyagu darzanAdi pratibaMdharUpa che. udayanA nirodha vaDe je zuddhAtmA no rodha kare che, tenAthI AtmAnuM mana sAthe ekapaNuM ane
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ che Adhya0 8 bhUmikA kuzaLa pariNAma thavAthI tenoiMdriya prasiddhi kahevAya che. teno nirodha na karavAthI A doSo thAya che. je koI vyavahAra tapasvIne krodhAdi aniruddha che te tapa karatA bAlatapasvI samAna te upavAsanuM pAraNuM karatAM ghaNo AraMbha karanAra jIva che, te gajasnAnavat parizrama kare che. te upavAsa, chaThTha Adi nimitte krodhAdi karIne ghaNo karmabaMdha kare che. A ja ane spaSTatara kare che. dravyathI zramaNabhAvane pALe che, jenA krodhAdi kaSAyo utkaTa che, tenuM zrAmANya zeraDInA phUlanI jema niSphaLa che, kemake tene nirjarA thatI nathI. upasaMhAra karatA kahe che- anaMtarokta iMdriya - noIdriya baMne prasiddhi nirdoSa hoya che, jo - x- bAhya ane atyaMtara ceSTAvALA tenA iMdriya ane kaSAyo tenA kanjAmAM hoya, to zuddha prasiddhi che. anyathA Azuddha praNidhi jANavI. emAM paNa tatva daSTie atyaMtara ceSTA vadhu jarUrI che, tethI te vadhu prazasta che. aprazastavALA adhyavasAyathI udgata hoya te prasiddhi acAru che - suMdara nathI. te ja kahe che - mAyA sthAna yukta, zraddhayAdi gArava yukta, iMdriya - noiMdriyano nigraha kare che to te aprazasta che. kemake mAyAthI iryAdine paDile he, dravya kSAMtyAdithI Asevana, ddhayAdino gArava kare te aprazasta ja iMdriya - noiMdriyano nigraha kare che. * - have prazastaprazasta prasidhinA guNa doSa - * niryukti - 305 thI 309 - jJAnAvaraNIyAdi bhedathI kamarajane bAMdhe che, je aprazasta prasidhimAM rahela che, te ja ATha prakAranI kamarajane khapAve che, je prazasta prasidhi yukta hoya che. saMyamAdine mATe prasiddhi prayovI joIe te kahe che - darzana, jJAna, cAstri jemAM che te saMpUrNa saMyama che. te sAdhavA prazasta prasiddhi yojavI, tathA tenAthI viruddha sthAnone varjavA joIe. jo tema na kare to A doSo lAge - dikSA laI suprasiddhi na rAkhe to saMyamane na jANato saMyata saMyamane virAdhe che. jema bhAna vinAno, nisRSTa aMgavALo yatna na karato kAMTAvALA mArge jAya ane paDIne du:kha pAme che, tema A saMyata nAza pAme che. tethI ulaTuM suprasihita sAdhu AzraddhArane saMvRtta karIne karmabaMdhAdithI lipta thato nathI. tapa prasidhi vaDe pUrvanA kamane paNa bALe che. jema agni zuSka tRNone bALe che. e rIte aprazasta prasiddhi duHkhada ane prazasta prasiddhi sukhada che. tethI prazastano tyAga karIne sAdhu prazasta prasidhimAM yatna kare. AcAraprasidhi kahI. have sUtra AlAvAno avasara che - * * tethI sUtra kahe che - * sUtra - 351 - AcAra prasidhine pAmIne bhikSae je prakAre je karavuM joIe te prakAre huM tamane kahIza, te tame anukramathI mArI pAsethI sAMbhaLo.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 vivecana 351 sUtrArtha kahela che. vizeSa e ke gautamAdine bolAvIne kahe che. * sUtra - 352 thI 362 (352, 353) pRthvI, am, agni, vAyu tathA tRNa, vRkSa, bIja ane trasa prANIne jIva che, ema maharSi mahAvIre kahela che. temanA prati mana, vacana, kAyAthI sadA ahiMsAmaya vyApArapUrvaka rahevuM joIe. e pramANe te saMyata thAya che. (354) susamAhita saMcamI traNa karaNa ane traNa yogathI pRthvI, bhitti, zilA, mATI, DhephAnuM bhedana ke saMlekhana na kare. (355) saMyamI sAdhu zuddha pRthvI ane sacita raja saMsRSTa Asane na bese athavA avagraha yAcIne, pramAIne tyAM bese. (356) saMyamI sAdhu jaLa, varjaLa ane hImanuM sevana na kare. tama prAsupha uSNa jaLane ja grahaNa kare. (357) sacitta jaLathI bhIMjAyela potAnA zarIrane na puMche, na masaLe, tathAbhUta zarIrane joIne teno sparza na kare. - dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (358) sAdhu aMgArA, agni, jvAlA, cinagArI Adine na saLagAve, na halAve ke na bujhAve. (359) tAlavRtta, pAMdaDA, vRkSanI zAkhA ke sAmAnya paMkhAthI potAnA zarIrane ke bAhya pudgalane paNa havA na kare. (360, 361) tRNa, vRkSa, phaLa, mULane chede nahIM, vividha prakAranA sacitta bIjone manathI paNa icchA na kare. vanakuMjomAM bIjo, harita, pANI, uniMga ane panaka upara ubho na rahe. (362) muni vacana ke karmathI traNa prANInI hiMsA na kare. sarve jIvonI hiMsAthI aTakelo sAdhu vividha svarUpavALA jagatane jue. 352 thI 362 - * vivecana - pRthvI Adi pAMce ekendriya kAryo pUrvavata trasa prANI te beiMdriya jIvo che, tema bhagavaMte ke gaNadhare kahela che. tethI pRthvI AdinA ahiMsA vyApArathI sAdhue nitya rahevuM, mana - vacana - kAyAthI e pramANe vartanAro saMyata ahiMsaka thAya che, anyathA thato nathI. e pramANe sAmAnyathI chajIvanikAyanI ahiMsAthI saMyatatva kahI vizeSathI kahe che - zuddha pRthvI, kinAsanI mATI, pASANa zilA, DhephAne bhede nahIM ke khotare nahIM. bheda - be TukaDA karavA, saMlekhana - kaMika khotaravuM. mana, vacana, kAyAthI susamAhita sAdhu AvI hiMsA na kare. tathA zastra vaDe acitta na thayela pRthvI upara AMtarA vinA na bese. tathA ghaNI dhULa bhegI thaI hoya tevI pITikA upara na bese, na suve. acetana pRthvI Adi hoya to rajoharaNathI pramArjIne bese, paNa pahelAM tenI anujJA le. have aplAya vidhi kahe che - pRthvIthI udbhavela sacita jaLa na vApare. tathA karA, varSA, hImane paNa na seve. to kaI rIte varte ? ukALela pANI, traNa ukALAnuM hoya
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 - 35ra thI 32 189 tevuM, mAtra uSNodaka nahIM, tevA pANIne grahaNa kare. upalakSaNathI dhovANanuM pANI acita hoya to vAcIne le. tathA nadIne utaratA ke bhikSArthe nIkaLela sAdhu varasAdathI bhIMjAyelA zarIravALo ke nigdha thAya, to vastra ke DraNAdithI zarIra luMche nahIM. paraMtu kAyAne udakAddhadi rUpa joIne muni kaMIpaNa nA sparze. have teukAya vidhi kahe che - javAlA rahita agni, lokapiMDa gata agni, chinna javAlA, ulkA, cInagArIne sAdhu pradIptAdi na kare, kaMIka saMcAlita na kare, agnine bujhAve nahIM. have vAyukAya vidhi kahe cheH - tAlavaMta, padminI pAtrAdi, vRkSanI zAkhA rUpAdi vIMjhaNAthI potAnA zarIrane ke uSNodakAdi bAhya pugalone vIjha nahIM - havA na de. have vanaspati vidhi kahe che - darmAdi tRNa, kadaMbAdi vRkSa, koI vRkSAdinA phaLa ke mULane na chede. tathA zastrathI upahata na thayelA aneka prakAranA bIjane manathI paNa mana prArthe, pachI khAvAnI to vAta ja kayAM ? tathA vananikuMjomAM ubho na rahe. kemake saMghanAdi doSa lAge. prasArita zAli AdimAM ke dUrvAdimAM na ubho he kemake tyAM haMmezA anaMtakAya vanaspati rahe che. pANImAM haMmezA lIla rahe che, tathA sApanuM chatra, jamIna upara sevALa hoya tyAM sAdhu na bese. - 0 - trasakAya vidhi kahe che - beiMdriyAdi trasa prANInI hiMsA na kare. kaI rIte ? vAyA athavA kAyA vaDe. mana temAM aMtargata hovAthI grahaNa karela nathI. e pramANe jIvahiMsAthI aTakelo narakAdi gatirUpa sarva jagatane karma parataMtratAvALu nirvedana mATe jue. * sUtra - 363 thI 366 - (363) saMyamI sAdhu, jene jANIne sarva jIvo pratye davAno adhikAra bane che, te ATha sUkSmone sArI rIte joIne ja bese, suve ke ubho rahe. (364) te ATha sUkamo kayA che ? tyAre meghAvI ane vicakSaNa sAdhu A pramANe kahe - (36) saneha sUkama, puSpa sukama, prANI sUma, usiMga suma, panaka sUkSma, bIja sUA, harita sUkSma ane aMDa sUkSma. (366) badhI driyonA viSayamAM saga-dveSa rahita saMyamI sAdhu A prakAre te ATha sUkSma jIvone sarva prakAre sadA Apatama raheto yAtanA kare. * vivecana - 363 thI 366 : sthaLa vidhi kahI, have sUma vidhi kahe che - ATha sUkSmo che, tene joIne upayogapUrvaka bese, ume ke suve. saMyato jJaparizathI jANe ane pratyAkhyAna parijJAthI jIvomAM dayAdhikArI thAya, anyathA dayAno adhikAra na kahevAya. te joIne tahita upara ja AsanAdi kare. anyathA tene aticAra lAge. A ATha sUkSmo kayA che ? dayAdhikArItvathI saMyata avazya pUche. AnA vaDe dayAdhikAra ane temAM yatna karavAnuM kahyuM. te ja tene upakAraka ke apakAraka hovAthI pUche che. medhAvI' zabda kahIne maryAdAvata vaDe te jANIne tenI prarUpaNA karavI. e pramANe ja zrotAne tenI upAdeya
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ 190 dazavaikAlikabUlasutra-saTIka anuvAda buddhi thAya che. sneha sUkSma- osa, hIma, karAityAdi. puSma sUkSma- vaDe ke umbaranA puSpo, prANa - sUkSma anuddhara kuMthuA, usiMga sUkSma kIDAnA nagarA ane bIjA sUkSma jIvo. panaka sUkSma * varasAdamAM jamIna ke lAkaDA upara paMcavaNa je panaka-lIla thAya che te. bIja sUkSma - zAli Adi bIjanA mukhamUlamAM kaNikA, harita sUkSma - atyaMta navA phuTela pRthvI samAna varNavALA, aMDa sUkSma-mAkhI, kIDI, garoLI AdinA iMDA. ukta prakAre A sUmo jANIne sUnAdezathI yathAzakti svarUpa saMrakSaNAdi vaDe sAdhu nidrAdi pramAda sahita thaI mana, vacana, kAyAthI saMrakSaNa prati yatna kare sarvakALa zabdAdimAM rAga-dveSa na kare. * sUga - 367 thI 378 - (367) saMta sAdhu * sAtI saMga manoyogapUrvaka pAtra, kaMbala, zayyA, uccArabhUmi, sastAraka ke Asanane paDilehe. saMyamI uccAra, prasava, kapha, nAkanA mela, parasevo Adine prAsaka bhUminuM pratilekhana karIne jaNApUrvaka parad. (36) bhojana ke pANIne mATe gRhasthanA ghera pravezato sAdhu jyAthI ubho rahe, parimita bole ane rUpamAM manane DAmADoLa na kare. (30) sAdhu kAnathI ghaNuM sAMbhaLe che, AMkhothI ghaNuM e che, paNa badhuM joyela - sAMbhaLolane kahI devuM ucita nathI. (35) je jela-sAMbhaLela ghaTanA ApaghAtika hoya to na kahevI tathA koIpaNa upAyathI gRharozita AcaraNa na kare. (372) bhojana sa-rasa che ke nImsa, sAruM che ke kharAba, maLela che ke nahIM tevuM koI pUche ke na pUche, to paNa na kahe. (33) bhojanamAM vRddha na thAya, vyartha na bolato ucha bhikSA hai. ApAsaka, kIta, zika, Ahuta AhArano paNa upayoga na kare. (374) saMta sAdhu aNumAba paNa saMnidhi na kare. sadaiva mudhAjInI asaMbaddha ane janapadane nizcita rahe. (35) rUkSavRtti, sasaMta, sAdhe , thoDA AhArI tRpta thanAra hoya. te jina pravacana sAMbhaLIne dhabhAvane na pAme. (36) kAnone sukhakara zabdomAM rAgabhAva na sthApe. dAruNa ane karkaza sparzane zarIrathI samabhAve sahe. (37, 378) bhukha, tarasa, duHzA , zIta, uSNa, arati, bhayane muni Avyathita paNe sahana kare, dehaduHkha mahAphaLakArI che. surya astathI, pUrvamAM sUryodaya na thAya, tyAM sudhI, badhAM prakAranA AhAra Adi padArthonI manathI paNa sAdhu kA na kare. * vivecana - 367 thI 38 - siddhAMta vidhithI, zakti hoya tyAM sudhI annAtiriktA potAnA pAtra, kaMbala, upakaraNAdi, zayyA, saMthAro, spaMDilAdi paDilehe. - x x- tathA uccAra, prasavaNa,
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 - 367 thI 378 191 plekha ityAdine pahelAM AMkho vaDe acitta jagyA joIne pachI saMyata tene vosirAve. upAzraya sthAna vidhi kahI. have gocara pravezane AzrIne kahe che - bIjAne ghera bhojana, pAna arthe ke glAnAdi mATe oSadhArthe jAya tyAre gavAkSAdinuM avalokana na karato. ucita deze ubho rahe, yatanA pUrvaka Agamana prayojanAdi TuMkamAM jaNAve. denAra strInuM rUpa manathI paNa na jue. rasAdimAM paNa mana na kare. gaucarI gayelAne koI kaMI pUche to e pramANe kahe ke - kAno vaDe aneka prakAre zobhana ke azobhana zabdo sAMbhaLe che, aneka prakAre zobhana - azobhana bhede AMkha vaDe rUpane jue che. e pramANe joyela- sAMbhaLela badhAMne sva, para ke bhaya hItane mATe na kahe, jemake meM tArI patnIne rotI joI ke sAMbhaLI hatI. - X- tenAthI te gRhasthanA gharamAM kaleza thatAM cAstrimAM upaghAta thAya. paraMtu baMnene hitakArI hoya te kahevuM. jemake - tamArA ziSyane meM rAjAne zAMtI pamADato joyo. A ja vAtane spaSTa karatA kahe che - bIjAthI sAMbhaLela hoya ke pote joyela hoya, to paNa opadhAtika vayana na bole. jemake - "tuM cora che' athavA koI paNa upAye sUkSma bhAMgAe paNa gRhasthano saMbaMdha na kare. arthAta tenA bALakane mADavuM ke tenA vyApAra saMbaMdhI pote kaMI paNa na Acare. gRhasthane ghera badhAM rasathI yukta rasoI hoya ke bagaDI gayeluM nirasa bhojana hoya, to paNa A sAruM che ke naThAruM che. evuM pote bIjAne pUchatAM paNa na kahe. potAne maLela ke na maLela hoya to paNa kaMI na kahe. - sArA bhojanamAM kta banIne aizvaryavALA kuLa na zodhe. paNa ajANyA gharomAM moTethI dharmalAbha bolato praveza kare, tyAM sacitta ke mizra bhojana na le. vecAtuM lAvela ke sAdhu mATe banAveluM ke sAdhu mATe dUrathI ANeluM tevuM doSita bhojana na le. A vizodhi-avizodhikArI batAvI. pUrvokta svarUpanI saMnidhi na kare, madhAjIvI rahe. padminIpatra ane udakavata gRhasthothI asaMbaddha rahe. AvA prakArano thaI jagatanA sthira-asthira jIvonuM rakSaNa karota vicare. vAla, caNA Adi rUkSavRttithI asaMtuSTa rahe, aochA- nyUna udaratAthI AhAra tyAgI, subhara thAya. - * svapakSanA krodha vipAkanA pratipAdaka vItarAga vacanane sAMbhaLIne krodhabhAva na pAme. kemake krodhathI jIva asurapaNAnuM karma bAMdhe che. je koI ajJAnI, mithyASTi Akroza kare to sAdhu vicAre ke te mAro koI aparAdha karato nathI. paNa A mArA pUrva karmano ja doSa che, tema sahana karavAthI ja nirjaza thAya che. karNa sukhanA hetuthI veNu-vINAdi saMbaMdhI zabdomAM rAma na kare. aniSTa kaThina sparzane kAyA vaDe sahana karatAM te dveSa na kare. A rIte Adi - aMtanA rAga-dveSanuM nirAkaraNa karIne badhAM iMdriya viSayomAM rAga-dveSano pratiSedha jANavo. vaLI bhukha, tarasa, viSama bhUkhyAdi zayyA, zItoSNa, mohanIyodbhava arati, vyAdhrAdithI thato
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 dazavaikAlikalasUtra-saTIka anuvAda bhaya, adInamanavALo thaI, zarIramAM A duHkha thAya che, paNa zarIra asAra che, samyaka rIte sahana karatAM mokSa phaLadA thAya tema vicAre. sUrya asta thAya - adazya thAya ane savAre na uge tyAM sudhI sarva koI AhArane manamAM paNa na prArthe. pachI vacana - karmanuM kahevuM ja zuM? * sUtra - 379 thI 390 - (39) sAdhu AhAra na maLe ke nIrasa maLe tyAre babaDATa na kare, saMcaLatA na kare, 1bhArI, mitabhoi jAne udarano damana karanAra thAya, thoDuM maLe to paNa dAtAne na niMde. (380) koI jIvano tiraskAra na kare, utkarSa paNa pragaTa na kare, suta * lAbha * jAti - tapa ane buddhino mada na kare. (381) jANatA ke ajANatA koI dhArmika kRtya thaI jAya to turata potAne tenAthI roke tathA bIjI vakhata te kArya na kare. (382) anAcAra sevIne tene na chUpAve ke na apalApa kare, paNa sAdA pavitra thaI pragaTa bhAve, saMsakta kAne jitendriya rahe. (383) muni mahAna AtmA AcAryanA vacanane saphaLa kare. te AcAryanA kathanane sArI rIte grahaNa karI, kArsa dvArA saMpanna kare. (84) jIvanane Azuta ane Ayune parimita jANIne tathA siddhi mArgamAM vizeSa rUpe jJAna pAmIne bhogothI nivRtta thaI jAya. (38) potAnuM baLa, parAkrama, zraddhA ane Arogyane joIne tathA kSetra ane kALane jANIne, potAnI AtmAne dharmakAramAM tirojita kare. (386) jyAM sudhI jarA na pIDe, rIMga vadhe nahIM, itiryo phINa na thAya, tyAM sudI dharmanuM sabhyapha AcaraNa kare. (387 thI 390) krodha, mAna, mAyA, lobha, pApavardhaka che. AtmA hitano ka, A cAre daSonuM avazya vamana kare. phodha mItino nAza kare che, mAna vinayano, mAyA manIno ane lobha sarvano vinAza karanAra che. krodhane upazamathI harSa, mAnane mAEvatAthI jIte, mAyAne AjIva bhAvathI Ane lobhane saMtaSathI jIte. anigRhIta dha ne mAna tathA pravardhamAna mAyA ane lobha, A cAre saMkvijha kaSAyo punarjanmanA mULane risarca che. * vivecana - 379 thI 90 - kadAca divase AhAra na maLela hoya to paNa sAdhu kaMI ja baDabaDATa na kare, sarvatra sthira rahe. kAraNe parimita bole, mita bhoktA bane, je-te vastuthI AjIvikA kare. thoDuM maLe to dAtArane niMde nahIM. mada varjanArthe kahe che - AtmAthI bahAra na jAya. AtmAno samutkarSa na batAve, huM Avo chuM, e pramANe zrata ane lAbhAthI mada na kare. jemake huM paMDita chuM, huM labdhivALo
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8|- 39 thI 30 193 chuM tathA huM jAti saMpanna chuM, tapasvI chuM, buddhimAna chuM, huM kuLavAna chuM ityAdi rUpa mada na kare - x jANatA ke ajANatA kaMIka rAga-dveSa vaDe mUlottara guNa virAdhanAthI AtmAne saMvare, bhAvathI AlocanAdi vaDe nivarte. anubaMdha doSathI pharI tene na Acare. te ja kahe che- sAvadha yogane sevIne guru pAse AlocanA kare, kaMI gopave nahIM ke apalapa na kare. kevo thaIne ? akaluSita mati, sadApragaTabhAva, apatibaddha thaIne ane iMdriyonA pramAdane dUra kare. amogha0 AcArya ke jJAnAdi guNothI mahAna sAdhuo je kahe, te vacanane ziSya amUlya samajIne svIkAre ane kriyA vaDe amalamAM mUke. jIvanane anitya ane maraNAzakti jANIne, samyagadarzana jJAna-cAstri rUpa mokSane jANIne badheka hetu bhogothI dUra thAya. kadAca Ayu vacce na tuTe to paNa parimita varSAditALuM joIne bhogo choDe. upadezAdhikAramAM AnuM samarthana karatAM kahe che - vRddhAvasthA jyAM sudhI paDe nahIM, kriyA sAmarthya nuM rUpa vyAdhi vadhe nahIM, tyAM sudhI cAritra dharmane sArI rIte Acaravo. teno upAya kahe che - krodhAdi cAra pApanA hetu hovAthI pApavardhaka che, tethI AtmAnA hitane icchato evo A krodhAdi doSane choDI de. temAM ja badhI saMpatti che. na choDavAmAM AlokanA apAyo kahe che. krodha prItino nAza kare che. kemake krodhavacanathI teno uccheda joyo che. mAna vinayanAzaka che, mAyAmitrono nAza kare che, lobha badhAMno nAza kare che, traNe tabhAva - bhAvI che. jo ema che to upazamathI krodhane haNavo, udayano nirodha ane udaya prAptane viphaLa kare. mAnano mArdava vaDe jaya kare. mAyAno azAha bhAvathI jaya kare, lobhane nispRhatvathI jIte. have krodhAdinA ja paralokanA apAyo kahe che. krodhAdi cAre saMpUrNa, azubha bhAvatha kilaSTa kaSAyo vaDe punaH janmanA mUlane siMce che. sUtra * 1 thI 400 - (31) sAdhu, ratnAviko pratye vinayI bane, dhuvaNItatAne kadApi na tyAga, kAcabAnI jema cAlIna - malIna gukha thaIne tapa ane saMyamamAM parAkrama kare. (32) sAla nAtAne bahu na kare, ati hAsyane paNa vajita kare, pArasparika vikathAmAM ramaNa na kare, sadA svAdhyAyamAM rata rahe (393) sAdhu ALasa rahita hAi TAmaNa - dharmamAM saugone saMdeva niyukta kare, kemake rAvaNa dhamamAM saMlagna sAdhu anuttara ane pAme che. (394) jenA dvArA Aloka - paralokamAM hita thAya che, jethI sugati pAme che. balAtane te paNa pAse, pUchIne artha na kare. (3) jitendriya muni potAnA hANa, paga, zArIrane sAbita karIne AlIna sAne guma thaIne guru samIpe se. (96) AcAradine paLakhe, AgaLa ke pRSTha bhAge tathA garanA paga sAthe paga caDADI na bese. SiS 13 Jain Education international
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 194 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (397) sAdhu pUchayA vinA na bole, guru bolatA hoya to vacce na bole, cugalI na kare, mAyA - kRSAnuM varjana kare. (368) je bhASA bolatA aprIti thAya ke bIje jaldI kupita thAya, evI ahita kaI bhASA sarvathA na bole. (39) AtmANa sAdhu parimita, Ta, asaMdigdha, paripUrNa, vyakta, paricita, abhita ane anadvigna bhASA bole. (400) AcAra ane bhagavatI sUtra dhAraka, darivAdanA dhyetA sAdhu vacanathI alita thaI jAya to muni temano upahAsa na kare. * vivecana - 391 thI 400 - - sAdhue kapAyanA nigrahArthe Ama karavuM - ciradIkSitAdino abhyasthAnAdi rUpa vinaya karavo. 18000 zIlAMganA pAlanarUpa ne yathAzakti na choDe. kAcabA mAphaka aMgopAMgone samyaka saMyamita kare, tapa-pradhAna saMyamamAM pravarte. vaLI prakAmazAyI na thAya, atIva hAsyarUpane varSe, sahacika kathAmAM ramaNa na kare, paNa vAcanAdi svAdhyAyamAM sadA rata hoya, evA prakArano te sAdhu thAya. mana, vacana, kAya traNa prakAranA vyApAra rUpane kSAMtyAdi zramaNa dharmamAM yoje, ALasane taje, kalAdi aucityathI nitya, saMpUrNa, sarvatra, pradhAna upasarjana bhAvathI ke anuprekSAkALe - manoyoga, adhyayanakALe - vacana yoga, paDilehaNa kALe - kAyayogane yoje. tenuM phaLa kahe che. e pramANe dazavidha zramaNa dharmamAM vyAkRta, anuttara jJAnAdirUpa bhAvArthane pAme che. Aja vAta kahe che - Aloka eTale akuzala pravRtti duHkhanA nirodhathI, paraloka - kuzalanA anubaMdhathI ubhaya lokanuM hita thAya che. jethI sadgatimAM jaIne paraMparAe siddhine pAme che. ukta sivAyanA sAdhana - upAyane kahe che - AgamavRddhane seve, sevatA evAne pUche apAyarakSaka ane kacAne karanArA avitatha arthano nizcaya kare. hAtha, paga ane kAyAno saMyama karIne, jitendriya, ekAgra ane AdhInagupta thaIne guru pAse muni bese. kaMIka upayukta rahe. paNa gunA paDakhAmAM, AgaLa ke pAchaLa na bese. kemake tenAthI anukrame avinaya, vaMdanamAM aMtarAya, adarzanAdi doSa lAge che. guru pAse u upara ura karIne na bese. tethI avinaya thAya che. kAyapaNidhi kahI. - have vAprasidhi kahe che - pUchayA vinA akAraNa na bole, guru bolatA hoya to vo na bole, parokSa (pAchaLathI) doSo na bole, mAyA pradhAna mRSAvAdano tyAga kare. vaLI - je bolavAthI bIjAne aprIti thAya tathA bIjAne roSa caDe, ubhaya loka viruddha evA prakAranA vacanane sarvAvasthAmAM muni na bole. te kema bolavuM? barAbara najare joyela hoya, zaMkA hita hoya, svarAdithI pratipUrNa hoya, vyakta paricita, na jorathI - na dhImethI, na udvegakara evI bhASA paNa muni vicArIne bole. prastuta upadezAdhikAra kahe cheH- AcAra sUtra dhara athati strIliMgAdino jJAtA,
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 - 391 thI 400 195 prajJaptidhara - tene vizeSathI jANato evo tathA daSTivAdane bhaNelo, prakRti pratyayalopa Agama varNavikAra kALa kArakAdine jANato chatAM azuddha uccAra kare to munie hasavuM nahIM ke te kaMI bhaNyo nathI, tema na kahe. ityAdi - X- x-. * sUtra - 401 thI 410 - (401) nakSatra, svapna phaLa, yoga, nimitta, maMtra, bhojanAdi gRhasthane na kahe, kemake te prANI hiMsAnA sthAna che. (42) bIjAne mATe banela, uccArabhUmithI yukta, rurI - pazuthI rahita zayyA ane AsananuM sevana kare. (403) je upAzraya vivikta hoya to mAtra strIo vacce dharma na kahe. gRhastha parIcaya na kare, sAdhu sAthe ja parIcaya kare. (404) jema kukaDAnA baccAne bilADAno satata bhaya rahe che, e ja rIte brahmacArIne strI zarIrathI bhaya rahe. (405) bhIMtamAM cItarela strI ke vibhUSita strIne TIkI - TIkIne na jue, kadAca daSTi paDI jAya to daSTi e rIte pAchI kheMce, je rIte sUrya prati paDelI daSTi kheMcI le. (406) jenA hAtha, paga, chedAyela hoya, kAna * nAkathI vikala hoya evI 100 varSanI strIno saMsarga paNa brahmacArI tajI de. (47) AtmagaSA yarapane mATe vibhUSA, strI saMsarga ane snigdha rasayukta bhojana tAlapuTaviSa samAna che. (408) strIonA aMga, pratyaMga, saMsthAna, madhura vANI, kaTAkSa pratye sAdhu dhyAna na Ape, kemake te kAmarAga vivardhaka che. (409) zadAdi pudagalonuM pariNamana anitya jANIne, manojJa viSayomAM sAdhu sagabhAva na sthApe, (410) te zabdAdi pudgalanA pariNamanane jevA che tevA jArIne potAnA prazAMta AtmAthI tRSNA rahita thaIne vicaraNa kare. * vivecana - 401 thI 410 - gRhastho azvinI Adi nakSatra saMbaMdhe pUche, svapranuM zubhAzubha phaLa pUche, vazIkaraNAdi yoga, atItAdi nimitta, vRzcika maMtrAdi, auSadha Adi pUche to te bIjA jIvone pIDArUpa jANIne sAdhu gRhasthane na kahe. temanI aprIti nivANArthe eTaluM kahe ke - A kahevuM te sAdhuno adhikAra nathI. sAdhu nimitte na banAvela vasatirUpa sthAna, saMskAraka, pIThaka Adi sAdhu na vApare. Ane ja vizeSathI kahe che - uccAra prasuvaNa Adi bhUmiyukta hoya kemake tenA vinA vAraMvAra javuM paDe to nirgamanAdi doSa lAge che, te sthAna strI - pazu- paMDaka varjita hoya, strI Adi Alokana rahita hoya to seve, AvI vasatIne sevavAmAM dharmakathAnI vidhi kahe che - je te sthAna anya sAdhuthI rahita hoya, ekalA purUSayukata ja hoya to tyAM strIo madhya dharmakathA na kahe, kemake zaMkAdi doSa thAya. aucitya
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 dazavaikAlikamUlasUma-saTIka anuvAda jANIne puruSone kahe. jo ekalo na hoya to strIone paNa kahe. gRhastha paricaya na karavo,. kemake temanA snehAdi doSano saMbhava che. sAdhu sAthe paricaya kare. kemake kalyANa binA yogathI kuzalapakSanI vRddhi thAya che. jarUra paDe ane gRhastha paricaya kare to paNa strI paricaya na ja karavo. kemake jema kukaDAnA baccAne bIlADIthI bhaya che, tema sAdhune strI zarIrathI bhaya che, maDaduM paNa vikAra karAve. jo ema che, tethI - citramAM rahela strI zarIra paNa na nIrakhe. athavA alaMkRta ke analaMkata sacetana strIne paNa na jue. kadAca jovAI jAya to, jema sUrya joIne najara phesvI le, tema strIne joIne pheravI le. keTaluM vadhu kahevuM? vedAyelA hAtha - pagavALI, nAka-kAna kApelI, so varSanI strIne paNa na jovAya, to taraNa strIne to cAritradhana e mahAdhana che, tema jANIne jema corathI dUra rahe, tema strIthI dUra rahevuM. vaLI sAdhu vastra Adi vibhUSA na kare, koIpaNa prakAre strI saMbaMdha, praNIta sinuM bhojana, Adi jo sAdhu tyAge nahIM, to tene paralokanuM hita ciMtavAmAM amRta samAna sAdhupaNuM mUkIne haLAhaLa jhera samAna saMsAra bhramaNa prApta thAya. mastaka Adi aMga, nayana, Adi pratyaMga, teno vinyAsa vizeSa tathA zobhana, vANI strI saMbaMdhI che te na jue. kema te kAmarAga vadhAranAra che. tenuM nirIkSaNa karatAM mohartA doSathI maithunano abhilASa vadhe che. tethI ja pUrve strInA nirIkSaNano pratiSedha karela che. ahIM prAdhAnya batAvyuM che. tethI ja pUrve strInA nirIkSaNano pratiSedha karela che. ahIM prAdhAnya batAvyuM. zabdAdi viSayomAM, anukULa iMdriyomAM rAga na kare. e rIte amanojJamAM dveSa na kare. (zaMkA) A pUrve kahyuM ja che, chatAM pharI kema kahyuM? kAraNavizeSathI vizeSatA jaNAvavA. zabdAdi viSaya saMbaMdhI pariNAmanI anityatAthI, jinavacanAnusAra, bIjA pariNAmone jANIne - manojJa evA viSayo kSaNamAM manojJarUpe pariName che. amanojJA manojJa thAya che. tethI Aga - hepanA nimitto tuccha che. A ja vAtane spaSTa kare che. zabda Adi viSaya aMtargata ukta lakSaNa pariNAmo jANIne zabdAdino abhilASa choDIne vicAre. krodhAdi dUra karIne upazAMta bhAve rahe. o suNa : 11 thI 414 - (11) je zraddhAthI niSkramaNa kare, uttama payaya sthAnane svIkAre te ja sAthI sAcA saMmata guNonI anupAlanA kare. (12) je muni savA sUkta tapa, saMyama yoga, svAdhyAya yogamAM sadA kAlii rahe, te potAnI ane bIjAnI rakSA karavAmAM e ja rIte samartha thAya, je rIte tenAthI gherAyela savayudhothI sajaja zUravIra, (13) svAdhyAya ane sadhyAnamAM rata, trAtA, niSpApa bhAvavALam ne tapora muninA pUrvakRta karma, agni dvArA tapAvAyela sonA cAMdI mAphaka vizuddha thAya che.
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 | - | 411 thI 414 197 (414) je pUrvokta guNothI yukta che, duHkhone sahe che, jitendriya che, zrutathI yukta che, mamatvarahita ane akiMcana che, teo karmarUpI megha dUra thaI jatAM, vAdaLA rahita caMdra jevA zobhe che - tema huM kahuM chuM. vivecana 411 thI 414 - - je pradhAnaguNa svIkAravArUpa zraddhAthI aviratirUpa kAdavathI nIkaLela che, pravajyArUpa pradhAna sthAnone pAmela che. te ja zraddhAthI patita thayA vinA prayatnapUrvaka vadhatI jatI zraddhAthI mULa guNAdirUpa ane tIrthaMkarAdi bahumata te guNone pALe, te AcArya saMmata hoya, paNa sva AgrahathI kalaMkita nahIM. have AyAra praNidhinuM phaLa kahe cheH- anazanAdi tapa, pRthvI Adi viSayaka saMyama vyApAra, vAcanAdi vyApAra ne sarvakALa tapa vagere kare, ahIM tapanA grahaNa chathAM svAdhyAya yoganI prAdhAnyatA jaNAvavA agala mUkela che. zeSa kathana sUtrArthavat jANI levuM. have sUtrokta vAtane spaSTa kare che - svAdhyAya ja sadhyAna te svAdhyAyasadhyAna. temAM Asakta, sva - para - ubhayane rakSaNa karavAnA svabhAvavALA, labdhi Adi apekSA rahitAthI zuddha citta, anazanAdimAM yathAzakti rata sAdhu janmAMtaramAM saMcita karmamalane vizuddha kare che. anaMtarokta guNavAna sAdhu parISaha vijetA, zrotrendriyane parAjita karela, vidhAvAna, mamatva rahita, dravyabhAva kiMcana rahita te jJAnAvaraNIyAdi karma megha dUra thatAM nirmaLa caMdravat zobhe che. muni dIparatnasAgare karela adhyayana no TIkA sahitano anuvAda pUrNa . 1
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 - adhyayana X have vinaya samAdhi nAme aghyayana kahe che, Ano saMbaMdha A che - anaMtara adhyayanamAM nivadha vacana AcAramAM praNihitanuM hoya che. temAM yatnavAna thavuM, tema kahyuM ahIM AcArapraNihita yathocita vinayayukta ja hoya te kahe che - xx A saMbaMdhe Avela A adhyayana che. - X temAM 'vinaya samAdhi' e dvipada nAma che, teno nikSepa kahe che - G dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda "vinaya samAdhi' - * niyukti - 310 thI 314 vivecana vinaya tathA samAdhi baMnenA nAmAdi bhedathI cAra - cAra nizleSA thAya che. temAM nAma ane sthApanAne choDIne dravya vinaya kahe cheH- dravya vinayamAM jJazarIra - bhavya zarIra - vyatiriktamAM tiniza - vRkSanuM dRSTAMta che. te sthanA aMgAdimAM jyAM - jyAM jema - jema namAvAya che. tyAM - tyAM tema - tema pariNAme che, kemake tevI tenI yogyatA che. suvarNa paNa kaTaka - kuMDalAdi bhede vaLavAthI te dravyone dravya vinaya kahe che. have bhAva vinaya kahe che - lokopacAra vinaya - loka pratipati rUpa che. artha prApti mATe kAma nimitte, bhaya nimitte, mokSa nimitte e pramANe 'lokopacAra' Adi pAMca bhede vinaya kahyo. have teno vistArArtha - (1) lokopacAra vinaya - ghera AvelAnI sAme ubhA thavuM, aMjali joDavI, Asana ApavuM, atithi pUjA, AhArAdi dAnathI je aucitya jALavavuM te. devatA pUjA, yathAbhakti bali Adi upacAra rUpa ane vaibhavocita karavI. (2) artha vinaya - rAjA AdinI samIpe rahevuM, tenI icchAne ArAdhavI. viziSTa rAjAne deza kALAnurUpa madada karavI, rAjAne abhyutthAna, aMjali, AsanAdi ApavA. te badhuM dhanane mATe karavuM. (3) kAma Adi vinaya - artha vinayanI jema kAma vinaya kahevo. anukramathI (4) bhaya vinaya kahevo. te A pramANe - vezyAdine kAmane mATe ja tene rAjI rAkhavA je karAya te. bhayathI svAmIno vinaya kare. (5) mokSa vinaya - te pAMca prakAre che, te have kahevAze. * niyukti 315 thI 323 2 darzana, jJAna, cAritra, tapa ane aupacArika - pratirUpa yoga vyApAra A mokSa vinaya - mokSa nimitta pAMca bhede che, tema jANavuM. (1) darzana vinaya - dharmAstikAyAdi dravyo ane sarve paryAyo je agurulaghu Adi, je prakAre tIrthaMkara deve te bhAvone kahyA che, te prakAre manuSyo tenI zraddhA kare, zraddhAthI je karmone dUra kare che tethI te darzana vinaya che. (2) jJAna vinaya - apUrva jJAna prApta kare, gRhIta jJAnanI AvartanA kare, jJAna vaDe saMyama kRtyone kare, e pramANe jJAnI navA karmo na bAMdhe, pUrve bAMdhelAne dUra kare, jJAna vaDe karmo dUra thAya che tethI jJAna vinaya che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 9 bhUmikA 169 (3) cAritra vinaya - pUrve bAMdhelA ATha prakAranA karmonA saMdhAtane khAlI kare che, sAdhu kriyAmAM yatnavALo hovAthI navA karmo bAMdhe nahIM. e rIte cAritrathI vinaya, cAritra vaDe vinItAM thavAthI cAritra vinaya che, (4) tapo vinaya - tapa vaDe ajJAnane dUra kare che, AtmAne svarga ke mokSa tarapha laI jAya che, tenAthI tapo vinIta thAya te tapo vinaya che. (5) upacAra vinaya - te saMkSepathI be bhede che - pratirUpa yoga - yojana vinaya ane anAzAtanA vinaya. vistArathI kahe cheH- 'pratirUpa' eTale ucita vinaya traNa bhede che - kAyAthI, vacanathI, manathI. anukrame te ATha, cAra bhede che. kAyAkAdi aSTavidhanI prarUpaNA have kare che. kAcika - ubhA thavuM, praznAdimAM aMjali joDavI, Asana ApavuM, pIThakAdi lAvavA, abhiyoga - gurunI AjJAnuM pAlana karavuM, kRtikarma - vaMdana, zuzruSA - vidhivat sthAne rahIne sevavA te, AvatAnI sAme javuM. jatA hoya tyAre pAchaLa javuM, e ATha bhede kAya vinaya che. vAcika - hitakArI bolavuM, je pariNAme suMdara hoya. mita - thoDA akSarathI bolavuM, aniSThura - kaThora nahIM tevI vANI bolavI. vicArIne bolavuM te vAcika vinaya che. mAnazika - akuzaLa manano nirodha, Artta dhyAnano pratiSedha. dharmadhyAnAdi pravRttithI kuzaLa mananI udIraNA karavI. - pratipatti rUpa vinaya zA mATe ? kono ? * niryukti - 324 thI 327 vivecana ane pratirUpa eTale ucita vinaya. te - te vastunI apekSAthI prAyaH AtmAthI jUdo mukhya anuvRtti rUpe jANavo. A bAhulyathI chadmasthAno jANavo. apratirUpa vinaya - apara anuvRttirUpa che, te kevIne ja hoya. kemake teone te ja prakAre karmo dUra thAya che. ityAdi - - * - upasaMhAra kahyo. tenA prabheda bAvana che, evuM tIrthaMkaro kahe che, have anAzAtanA vinaya kahe che - B tIrthaMkara, siddha, kula, gaNa, saMgha, kriyA, dharma, jJAna, jJAnI, AcArya, upAdhyAya, sthavira ane gaNi saMbaMdhI tera pado che. temAM vizeSa A pramANeH- kula - nAgendra Adi, gaNa - koTika Adi, kriyA - astivAda rUpa, gharma - zrutadharmAdi, jJAna - mati Adi, jJAni - jJAnavALA, sthavira - saudAtA hoya tene sthira karavA, gaNa - gaNa nA adhipati. A tera padonI anAzAtanA AdithI cAra vaDe guNatAM bAvana thAya che. (1) tIrthaMkara AdinI anAzAtanA eTale sarvathA hIlaNA na karavI, (2) temanA ucita upacAra rUpa te bhakti. (3) temanA ja aMtarabhAvanA pratibaMdha rUpa che. (4) varNa saMjvalanA - tIrthaMkara AdinA ja sadbhUta guNonuM kIrtana. A prakAre tIrthaMkarAdi tera ne cAra vaDe guNatA anAzAtanAdi bhede bAvana bheda thAya, have samAdhi kahe che. nAma, sthApanAne choDIne dravyAdi samAdhi -
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * niyukti * 328 vivecana - dravya e ja samAdhi, te dravyasamAdhi. athavA zarIrane duHkharUpa na thAya athavA dudha, goLa, ke triphaLAdithI nirogatA Ave te dravya samAdhi, trAjavAmAM tolavAthI vajanamAM je samapaNuM kare, tene dravya samAdhi kahe che. have bhAva samAdhi - prazasta bhAvanI avirodhIrUpa cAra bhede * darzana, jJAna, tapa ane cAritra. temAM darzanAdi ekalAmAM ke cAre guNomAM AtmAnI sAthe sarvathA avirodha hovo joIe. - A pramANe nAma - nikSepa kahyo. 200 . X adhyayana - 9, uddezo X www X X sUtrAnugamamAM askhalitAdi yukta sUtra kahevuM joIe. te A * - 1 * sUtra - 415 - je sAdhu mAna, krodha, mAyA ke pramAdathI guru samIpe vinaya zIkhato nathI, te mAnAdi ja tenA jJAnAdi vaibhavano, vAMsanAphaLanI samAna vinAzane mATe thAya che. vivecana - 415 - jAti Adi nimitta mAnathI, akSAMtilakSaNa krodhathI. kapaTarUpa mAyAthI, nidrAdi pramAdathI, zuM ? te kahe che - AcAryAdinI pAse Asevana zikSA bhedarUpa vinaya na zIkhe. temAM AMbha - mAnathI, huM jAti Adi yukta kaI rIte jAtyAdi hIna pAse zIkhuM. e rIte krodhathI - koIvAra bhUla karatA guru Thapako Ape to roSathI na bhaNe, mAyAthI - mana zULa che evA bahAne na bhaNe. pramAdathI - bhaNavAnA samaye uMghI jAya athavA pramAdavaza banI guru kahe te na sAMbhaLe. A krama eTale batAvyo che ke bhaNavAmAM te pramANe doSo vighnarUpa bane che, te ja staMbhAdithI guru pAse vinaya zIkhato nathI. ahIM staMbhAdi vinaya zikSA vighna hetu, te jaDamatine asaMpattino bhAva thAya che. kema? guNa lakSaNa bhAvaprANanA vinAzane mATe thAya che. jema - kIcaka - vAMsa, tenuM phaLa tenA nAza mATe thAya, tenI jema jANavuM. *** * sUtra - 416 thI 424 - (416) je sAdhu, gurunI 'A maMdabuddhi che, alpavayaska che, alpa zruta che" eNa jANIne hIlanA kare che, te miyyAtva pAmIne gurunI AzAtanA kare che. (417) keTalAMka guru svabhAvathI ja maMda hoya che. koI avayaska paNa zruta ane buddhithI saMpanna hoya che. te AcAt ane guNomAM susthitAtmA, helaNA karIne iMdhaNanI jema guNone bhasma karI de che.
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 9 / 1 / 416 thI 44 (18) je koI sapanuM baccuM samajIne tenI kadarthanA kare che, te tenA hitane mATe thAya che, e pramANe ja te mabahi ekeyAdi ti pathe gamana kare che. (19) atyaMta zuddha AzIviSa sarpa jIvananAzathI vadhAre bIjuM zuM karI zake ? paraMtu sAsaja rAcArya bodhinuM kAraNa bane, mokSa na maLe. (ra0) je prajavalita nine masaLe che, kAzIviSa sane kupita kare che athavA pavitAthI hovA chatAM niSabhakSaNa kare che, mA badhI upamA gurUnI AzAtanA sAthe tulya che. (ra1) kadAya te pracaMDa agni na 'bA, kupita AzISa sarpa paNa na se, ke haLAhaLa jhera paNa na mAre, paraMtu gurunI AvahelanAthI kadApi mokSa na saMbhave. (2) je parvatane mastakathI bhadevA paDe che, tevA siMhane jagADe che, bhAlAnI rANI para prahAra kare che, A badhAMnI upamA gurunI rAtanA vaDe samAna che. (23) kadAca koI mastakathI parvatane bhedI nAMkhe, kadAca kupita siMha paNa na khAI jAya, kadAca bhAlAnI aNI para prahAra katani na bhede, paraMtu garanI chelaNAthI moTA kadApi na saMbhave. (24) sAruM Asana thavAthI bodhilAbha thato nathI, temanI AzAtanAthI mokSa na maLe, tethI nirAbAdha sukhano jaththaka, gurunI prasannatA abhimukha ramaNa kare. * vivecana - 416 thI 4ra4 : je koI dravya sAdhu ane agaMbhIra hoya, gurune kSayopazamanI vicitratAthI taMtrayukitathI AlocanAmAM asamartha, sahmajJAhita jANIne, tathA aprApta vayavALA che, evuM bIjuM kAraNa sthApIne A bALaka jevA che, Agama bhaNyA nathI ema jANIne asUyAthI ke asUyAvinA paNa hiMsA - apamAna kare, jemake - mazkarImAM kahe, aho! tema to bahuM bhaNyA cho, vayovRddha cho, bahuzruta cho. athavA ISyathiI bole ke tame maMdabuddhi cho eNa AsAtanA karavAthI mithyAtva pAme che. mATe gurunI hIlaNA na karavI. e rIte tattva na jANavAthI bolanArA ziSyo gurunI laghutA kare che. ekanI AzAtanAthI badhAMnI AzAtanA kare che. potAnA samyagdarzanano hrAsa kare che. * - tethI gurunI AzAtanA na karavI. karmanA vaicitryathI keTalAMka guru vayovRddha chatAM buddhirahita hoya, keTalAMka nAnA sAdhu paNa amaMda - buddhivALA hoya che. teo mRtathI ke buddhithI samyapha prajJAvAna hoya che. athavA bhAvinI vRtti AzrIne Apazruta guru hoya paNa sarvathA jJAnAdi AcArayukta, guNomAM - saMgraha karanArA, sArA bhAvamAM AtmAne ramaNatA karAvanArA hoya, tethI temanI hIlanA na karavI. jema agni iMdhaNane bALI nAkhe che, tema gara AzAtanAthI jJAnAdi guNa saMghAta paNa bhasmasAta thAya che.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 dazavaikAlikamUlasUba-saTIka anuvAda vizeSathI Dahara - bALa samajIne gurunI hIlanA karavAno doSa je bALa samajIne kiliMganAdithI kaTTarthanA kare che, to jema nAno sApa paNa tevI kadarzanAthI ahitane mATe thAya che, tema kAraNe apariNatane AcArya paNa sthApelA hoya, tenI hIlanAthI ziSya beiMdriyAdi jAtirUpa saMsAre bhaTake. ahIM deSTAMta ane danikanuM moTuM aMtara batAve che - sApa paNa kopAyamAna thAya to jIvana nAza - mRtyutI vadhu zuM kare ? kaMI nahIM. paNa AcAryanI hIlanA - ananagrahamAM pravRtta Abodhi pAme, te nimitte mithyAtva saMcita kare, e rIte gurunI AzAtanAthI mokSa na thAya paNa abodhi saMtAna anubaMdhathI anaMta saMsAranuM upArjana thAya che. vaLI je baLatA anine ullaMdhe athavA sApane kopAyamAna kare athavA jIvavAne arthe jhera khAya, tenAthI je nukasAna thAya tema guru saMbaMdhI AzAtanAthI paNa tevA ja nukasAnane pAme. ahIM ja vizeSathI kahe che ke kadAya maMtrAdi pratibaMdhathI tene agni bhasmasAt na kare, kopAyelo sApa Dare nahI ke kadAca haLAhaLa jhera paNa mArI na nAMkhe, evuM kadAca banI jAya, paNa gurunI AzAtanA karanArano mokSa to na ja thAya. koI kadAca mastaka vaDe parvatane bhedavA iche, satelA sIMhane parvatanI guphAmAM jaI jagADe, athavA praharaNa vizeSanA agra bhAgathI hAthane prahAra kare, AvI upamA gurUnI AzAtanAthI pUrvavata kahevI. ahIM vizeSa kahe che - kadAca koI vAsudevAdi prabhAvanI atizayathI mastaka vaDe parvatane bhedI nAMkhe, maMtrAdinA sAmarthyathI kopAyamAna siMha paNa na khAI jAya, devanA anugrahathI praharaNa vizeSano prahAra paNa lAge nahIM, evuM kadAca banI jAya, paNa guru AzAtanAthI mokSa na ja thAya. e pramANe agni AdinI AtanA karatAM gurunI AzAtanA vadhAre hoya che, te atizaya pradazanA kahe che - ziSyathI AcArya aprasanna hoya to te mokSa na pAme, tethI avyAbAdha sukhano abhilASI ziSya gurunA prasAdane icchato, gurune anukULa vartana kare. * sUtra - 45 thI 431 - (45) je pramANe hitAgni brAhmaNa vividha hatI ane manapadathI abhiSikta karela nine namaskAra kare che, te prakAre ziSya anatajJAnayukta thaI jAya to paNa AcAryanI vinayathI bhakti kare. '(ra6) jemanI pAse dharma pado zIkhe, he ziSya ! tenA pratye vinA karo. mastake aMjali karI, kAyA - vANI - manathI sadaiva satkAra karo. (ra) kalyANabhAgI mATe lA, dayA, saMyama ane bahArTa e virodhirasthAna che. tethI je gara mane satata zikSA Ape che, tenI huM satata pUjA karuM. (428, 4ra9) jema rAtrine te pradIpta thato sUrya saMpUrNa bhAratane
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 / 1 / 45 thI 431 203 prakAzita kare che, te rIte AcArya zrata, zIla ane prajJAthI bhAvone prakAzita kare che ane detanI vacce caMdra zobhe tema sAdhumAM AcArya zobhe che. jema meghothI mukta atyaMta nirmaLa AkAzamAM kaumudInA yogathI yukta nakSatra, tArAthI parivRta caMdramAM zobhe, tema AcArya sAdhu madhye zobhe che. (430, 431) anuttara jJAnAdinI saMprAptino icchuka, dhamakAmI sAdhu, jJAnAdi ranaunI mahAna khANa, samAdhi yoga, suta, zIla, prajJAthI saMpa maharSi AcAryAnI rAdhanA kare, temane vinayathI prasanna sakhe, meghAtI sAdhu nA subhASita vacanone sAMbhaLIne apramatta rahe to evo AcAryanI zuzruSA kare e rIte mAneka guNo AsadhI te anuttara siddhine prama kare che - ema huM kahuM chuM. * vivecana * 425 thI 431 - jema yajJa karanAro brAhmaNa, vedI banAvIne agnine namaskAra kare, vedImAM dhI vagerenI Ahuti Ape. "aoya svAhA' maMtra bhaNIne Ahuti Ape. maMtra vaDe abhiSeka kare. agninI jema AcAryane ziSyae vinayapUrvaka sevavA joIe. kevo ziSya ? sva para paryAyanI apekSAthI anaMta vastune jANato anaMtajJAnayukta che. to pachI sAmAnya jJAnI ziSya kema guru vinaya na kare ? A ja vAtane spaSTa kare che - jenI pAse pote dharmapadone zIkhe, tenI samIpe jatAM teno vinaya kare. kaI rIte? satkAra kare, aspRtyanAdi kare, mastaka ke aMjali joDe. zarIra - vANI - mastakathI vAMde. e rIte ziSyane AmaMtrIne guru kahe che ke * bhAvAsakti rUpathI sadeva guno satkAra kare. mAtra sUtragrahaNa kALe ja namaskAra kare tema nahIM. jo tema na kare to kuzalAnubaMdhano vyavaraccheda thAya. e pramANe manamAM karavuM, te kahe che - apavAda bhayarUpa lam, anukaMpA, pRthvI Adi jI viSayaka saMyama, vizuddha taponuSThAna, A lajjAdi cAre guNothI kumArgane dUra karI kuzala pakSa pravartakatvathI kalyANane bhajanAra jIvo karmamalane dUra kare che. AnA vaDe ema sUcave che kake guru potAnA ziSyane niraMtara sumArge dore che, huM tevA gurune satata pUju chuM. tenAthI vadhAre pUjavA yogya mAre koI nathI. gune sUryanI upamA Ape che, jema prabhAtano sUrya tamAma bharata kSetrane prakAze che, tema sUrya jevA AcArya sUtranA jJAnathI tathA sadAcAranI buddhithI jIvAdi tattvane prakAze che, mATe gurune sevavA yogya che, tethI suziSyo vaDe vicaratA guru sAmAnika devo vagere madhye jema iMdra zobhe che, tevI rIte pote zobhe che. e pramANe kArataka pUnamano caMdra rAtrinA nakSatro tathA tArA madhyo zobhe tema AcArya muni samudAyamAM zobhe che. mATe guru pUjavA yogya che. jJAnAdi bhAvaratnonI apekSAe AcArya moTI khANa samAna che. mokSanA vAMchaka maharSi che, kaI rIte? dhyAna vizeSa samAdhi yogathI dvAdazAMganA abhyAsathI, paradrohanA viratirUpa otpArikI buddhithI. AvA anuttara jJAnAdine evA prakAranA AcArya
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda pAsethI pAmavAnI icchAthI vinaya vaDe Arahe te paNa eka vakhata nahIM, aneka vakhata guru te saMtoSe, te paNa jJAnAdi phaLa mATe nahIM, paNa nirjarArthe ArAdhe. meghAvI A pramANe bodha vayano sAMbhaLIne, AcAryanI sevAmAM tatpara banIne guru ArAdhanA phaLa apramata rahIne temanI AjJA pAlana karI meLave. e pramANe guru zuzruSA rakta aneka jJAnAdi ArAdhIne, anuttara siddhine pAme. ityAdi - - 3 adazayana - 9, uzo - 2 * sUtra - 432, 433 - vRkSanA mULathI skaMdha utpanna thAya che, skaMdhaNI zAkhA uge che, zAkhAthI prazAkhA nIkaLe che. pachI te vRkSane patra, puSpa, phaLa ane rasa utpanna thAya che. e pramANe gharmavRkSanuM mULa vinaya che, tenuM parama sayukta phaLa mokSa che. te vinaya dvArA sAdhu kIrti, cuta ane mokSane jaldI prApta kare che. * vivecana- 432, 433 * vinaya adhikArano A bIjo udezo che. tenuM A paheluM sUtra che - vRkSanA mULathI thaLathI utpanna thAya che. - x tenI bhama samAna zAkhA utpanna thAya. ukata zAkhAthI tenA aMzarUpa prazAkhA janme che. tathA tenA vaDe pAMdaDA uge che. pachI te vRkSanA puSpa, phaLa ane sa kramathI thAya che. A deTAMta ApI, tenuM dAkhattika kahe che - vRkSanA mULanI je dharmarUpa kalpavRkSanuM mULa vinaya che. tenA phaLa rasa samAna mokSa che, skaMdhAdi samAna devaloka ke sukulamAM gamanAdi che. tethI vinaya karavo joIe. zuM vizeSa che ? vinaya vaDe sarvatra zubhapavAdarUpa kIrti tathA aMga praviSTAdi prazaMsA pAtra rUpa saMpUrNa zrutane pAme che. * sutra - 434, 435 - je krodhI che, mRga samAna ajJa che, ahaMkArI che, duvAdI che, kapaTI ane zaTha che, te avinItAtmA saMsAra srotamAM, jaLamAM paDelA kASThanI mAphaka pravAhita thato rahe che. koIpaNa upAyathI vinayamAM prerita karAyelo je manuSya kupita thaI jAya che, te divyalakSmIne daMDathI rokanAra thAya che. * vivecana - 435, 436 - avinayavAna nA doSo kahe che - je caMDa, ajJa - hitane kahe to paNa ropAyamAna thAya, jAtyAdimadathI unmata, apriyavaktA, mAyA yukta, saMyama yogomAM anAdara vALo, A badhAM doSothI vinaya karato nathI, tevo pApI saMsAra srotamAM sakala
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/ 2 435 thI 436 205 kalyANanA nibaMdhana rUpa vinayathI rahita thaI taNAya che. kaI rIte ? jema nadInA pravAhamAM paDela lAkaDuM. vaLI - guru ekAMta mRdu vayanAdi upAyo vaDe ziSyane vinayanI preraNA karatAM te roSita thAya to te devatAI lakSmI je AvatI hoya tene kASThamaya daMDa vaDe nivAre che. arthAtu vinaya e saMpattinuM nimitta che, temAM alita thatAM koIne samajAve, te guNa paNa roSa karavAthI vastutaH saMpattino niSedha che, jema lamIe kurUpe AvI prAcya, kRSaNe tenA guNa joIne svIkArI lIdhI. * sUtra - 436, 437 - e pramANe je pravAhya hAthI cAne loDA avinIta hoya che, teo sevAkALamAM du:kha bhogavatA tathA bhAra vahanAdi nimna kAyamAM joDavAmAM Ave che ane je hAthI ane ghogha savinIta hoya che, teo sukhane anubhavatA mahAna yaza ane Rddhine pAmatA jovA maLe che. * vivecana - 436, 432 - avinayanA doSo darzAvavA kahe che. A vinaya sahita, AtmajJAnathI rahita, vAhya - rAjAdinA vallabha evA karma karo - hAthI, ghoDA, pADA vagere. tenuM zuM? avinaya doSathI ubhayalokamAM bhAra veMDhAranAra ane saMkaleza rUpa duHkhane anekArthe anubhavatA, karma karamAva prApta kare che. emano ja vinaya guNa kahe che - A ja vinayavaMta, AtmarUpa, rAjAdinA hAthI, ghoDA vagere AhvAda sukhane anubhave che. viziSTa AbhUSaNa, bhojana Adi bhAvathI prApta mAddhika ane vikhyAta sadgaNavALA thAya che. * sUtra - 438 thI 44o - te ja pramANe A lokamAM je Atinita nara ne nArI hoya che, teo cAbakAdi prahArathI ghAyala, udriya vikala, daMDa ane zAthI jarita, asabhya vacanothI tADita, karuNa, parAdhIna, bhUkha ane tarasathI pIDita thaIne dukAno anubhava karatA jaNAya che ane jeo savinIta nara-nArI che, teo Rdine pAmIne mahAyazanI banI sukhI thatAM dekhAya che. vivecana - 438 thI 440 - A ja vinaya - avinayanuM phaLa manuSyane AzrIne kahe che - tiryayanI jema avinIta AtmA, A manuSya lokamAM nara * nArI duHkha ane apamAnane pAme che, te pUrvavatu. chATA - kasanA ghAtathI vraNa aMkita zarIravALA, nAsikAdi iMdriya chedAyelA evA te pAradArikAdi thAya che tathA vebadaMDadi, khagAdi zAstro vaDe cotaraphathI durbaLa bhAvane pAmelA tathA khara karkaza vacanathI parijIrNa, evA prakAranA thaIne dIna, paravaza, dayA khAvA yogya, svAbhiprAya sahita, bhukha tarasAdithI vAta, thoDA dAna vaDe annAdi nirodha pAme. e pramANenA duHkho avinIta AlokamAM pAme paralokamAM pa duHkhitatara
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 dazavaikAlikamUlaba-saTIpha anuvAda thAya. have vinayanuM phaLa kahe che - vinIta tiryaMca mAphaka savinIta AtmA - A lokamAM nara * nArI vinayathI zuddhi pAmIne mahAyazavALA Adi thAya che. vizeSa e - sva Asadhita rAjA ke gurujana vaDe ubhayalokamAM saphaLatAne pAme che. * sUtra - 441, 442 - e pramANe avinItAtmA je deva, yakSa e guNAka hoya, teo parAdhInatA - dAsatva pAmIne duHkha bhogavatA jovA maLe che ane je deva, yakSa, guhyaka suvinita hoya che, teo ddhi ane mahAna cazane pAmIne sukhane anubhavatA jovA maLe che. * vivecana - 441, 442 - have A ja vinaya ane avinayanuM phaLa devane AzrIne kahe che - jema bhavAMtamAM vinaya na karelA nara - nArInI jema vaimAniko, jyotiko, vyaMtaro, bhavanavAsIo teo AgamarUpa bhAvacakSuthI jotA duHkha bhogavanArA che. kemake bIjAnI AjJAmAM rahe che, bIjAnI haddhi Adi joIne duHkhI che tathA teo abhiyogya - karmakarapANAne prApta thAya che. vinayanuM phaLa kahe che te pUrvavata janmAMtaramAM karelA vinayathI arthAta niraticAra dhamarAdhanathI ukta devo sukhane bhajanArA thAya che. jemake - arahaMtanA kalyANakAdimAM, devAdhipanI RddhithI, vikhyAta guNothI. * sUtra - 443 thI 447 - je sAdhaka AcArya - upAdhyAyanI sevA - zuzraSA kare che, temanA vacanonuM pAlana kare che, temanI zikSA, jaLathI siMcAtA vRkSa jema vadhe che. je gRhastho AlokanA nimitte ke sukhopabhogane mATe potAne ke bIjAne mATe zicakalA ke naipuNya kalA zIkhe che. lalitendriya vyakti paNa kaLA zIkhatI vakhate zikSaka dvArA ghora baMdha, vadha ane dAruNa paritApane pAme che. to paNa teo gunA nirdezAnusAra vartatA te zilpAdine mATe prasananatApUrvaka te zikSaka gurunI pUja, satkAra ane namaskAra kare che. to pachI je sAdhu yutagrAhI che, anaMta hitanA icchuka che, tenuM to kahevuM ja zuM? tethI AcArya je kahe tenuM bhikSa ullaMdhana na kare, * vivecana - 443 thI 447 - e pramANe nArakone choDIne vyavahArathI jemAM sukha-duHkha saMbhave che. temAM vinaya - avinayanuM phaLa kahyuM. have vizeSathI lokottara vinayanuM phaLa kahe che - je AcArya ane upAdhyAyanA pUjA pradhAna vayana karaNazIla che, te pujavAnone grahaNa Asevana rUpa zikSA vRddhine pAme che. jema jaLathI siMcita vRkSo vRddhi pAme che.
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9/ 2 / 443 thI 44 207 Ane manamAM dhArIne vinaya karavo joIe, te kahe che - sva nimitte AnA vaDe mArI AjIvikA thaze, e pramANe paranimitte - putra, pautrAdi A kuMbhArAdi zilA ane Alekhya kaLAdi naipuNya grahaNa karaze ema vicArI asaMyamano anna pAnAdinA AlokanA bhogane mATe te zIkhe che. je zIkhatA evA temane nigaDAdi vaDe baMdha, kaSa AdithI vadha, raudra paritApa, AnA dvArA janina - nirbharsanA vacana zIkhavanAra guru pAsethI prApta thAya che. zilpAdi grahaNamAM te garbhezvara rAjaputrAdine AzrIne A kahyuM. teo paNa zilpAdi zIkhatI veLA baMdhAdinA kAraka gurune pUje che. madhura vacanothI abhinaMde che. zilpa zIkhavAnA nimitte vastrAdi vaDe satkAre che, aMjali joDavA AdithI namaskAra kare che tathA mAne che ke garanI AjJA mAnIzuM to ja kaLA AvaDaze ityAdi - 4 - jo A rAjaputrAdi AlokanA nimitte paNa ATaluM kaSTa bhogave che to je sAdhu parama puruSa praNita Agama grahaNanA abhilASI che, mokSanI kAmanAvALA che, temaNe to vizeSe garane pUjavA joIe. te mATe ekAMta hitakAraka guru je kahe te badhAM vacanane sAdhu na ulaMghe, tethI te sarva lAbhane meLave che. * sUtra - 448 thI 45ra - sAdhu AcAryathI nIcI zAcyA kare, nIcI gati kare, nIcA sthAnamAM ubho rahe. nIcuM Asana kare, nIce thaIne pAda vadana kare ane aMjali kare. kadAya AcAryanA zarIrane ke upakaraNone paNa sparza thaI jAya to kahe : mAse aparAdha kSamA karo, pharI AvuM nahIM thAya. je pramANe duSTa baLada sAbuka dvArA prerita karatA rathane vahana kare che, te pramANe dubuddhi ziSya paNa AcAryonA vAraMvAra kahevAthI kArya kare che. (vastutaH) guru ekavAra bolAve ke vAraMvAra, buddhimAna ziSya Asane besIne ja uttara na Ape, paraMtu jaldI ja Asana choDIne zukrayA sAthe temanI vAta sAMbhaLIne svIkAre. kALa, guru abhiprAya, upacAro tathA dezAdine hetuothI sArI rIte jANIne tadanukULa upAyothI te - te kAryone saMpAdita kare. * vivecana - 448 thI 45ra - have vinayanA upAyo kahe che. saMskAraka rUpa AcAryanI zayyAnI pAse nIcI zavyA kare. AcAryanI gatithI nIcI gati kare - temanI pAchaLa bahu dUra ke bahu jaldI na cAle. AcAryathI nIcA sthAne bese. tathA nIcA - laghutara pIThikAe kadAca koI kAraNa hoya to bese, tyAre paNa pUrve AcAryanI anujJA le, anyathA na bese. AcAryanA caraNamAM samyaka rIte mastaka namAvIne vAMde, avAthI nahIM. kadAca prazna pUchavAno thAya to kAyA namAvI, mastake aMjalI joDIne pUche paNa ThuMThAnI jema akkaDa thaIne na pUche. ema kAya vinaya kahyo.
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 dazavaikAlikamUvamUtra-saTIka anuvAda have vacana vinaya kahe che - dehane sparzatI veLA, AcArya jo kadAca tevA sthAne beThA hoya ane temanA vastrAdine saMghaTTa thaI jAya to mithyAdukRta pUrvaka abhinaMdIne "mAro aparAdha kSamA karo" ema kahe maMdabhAgya evo mAro A doSa che, pharI bhUla karIza nahIM. buddhimAna siSya A svayaM kare che, paNa je tevA nathI te kaI rIte varte? te kahe che. jema gaLIyo baLada paroNAthI viMdhAIne koI ratha Adine vahe che, e pramANe ahitAvaha buddhi ziSya, AcAryAdinA abhirucita kAryone vAraMvAra kahyA pachI pUrA kare che. AvA kRtyo munine na zobhe to kahe che - zarada Rtu saMbaMdhI je kALa, te saMbaMdhI chaMda upacAra * ArAdhanA prakAra, dezAdi saMbaMdhI upacAra, tevA tevA upAyo joIne sAdhue gRhasthane kaMI na kahevuM. jemake - zarada RtumAM pittane haranAruM bhojana karavuM. anukULa havAvALA sthAne suvuM ityAdi - 4- 4 (gAthA - 451) prakSepa gAthA che, tenI koI vRtti nathI. * sutra - 53 thI 55 - avinItane nispati ane vinItane saMpatti prApta thAya che. jene A baMne prakAre jJAta che, te ja kalyANakArI zikSAne prApta thAya che. je manuSya aMga che, potAnI matino garva che, je pijIna che, sAhasika che, gara zA pAlanathI hIna che, zamaNA dharmathI aSTa che, vinayamAM anipaNa che, savibhAgI che, tamane kadApi mola pAsa na thAya. je mAnasAra pravRtti kare che, je gAI che, vinayamAM pholida che, teo A stara saMbara sAgarane rIne, kamanI tasa karIne sau4 gatimAM gA che - tema huM kahuM chuM. * vivecana * 453 thI 455 * avinItane jJAnAdi guNonI vipatti ane vinitane tenI saMprApti thAya. vinaya - avinaya bane jJAna samajavAnI zakti hoya, te buddhithI vicArIne grahaNa - AsevanarUpa zikSAne pAme che. kemake bhAvathI upAdeyanuM pariNAma che. Ane ja Ta karavA vinItanuM phaLa kahe che. je sAdhu krodhI hoya, ddhi gausvamAM sthita hoya, pAchaLathI cugalI karanAra hoya, te jovAmAM puruSa hoya paNa bhAvathI na hoya, akRtya karato hoya, guru ApaNe mAne nahIM, kRtAdi dhamane samya rIte pAmela na hoya, vinayanA viSayamAM apaMDita hoMya, kaMI maLe to saMvibhAga na karato hoya. AvA adhamane mokSa na maLe. paNa samyagadaSTi cAaivaMtane AvA prakAranA saMkalezanA abhAve mokSa maLe. vinayanA phaLane kahevA upasaMhAra kare che. AcAryAdinI AjJAmAM rahenAro, mRtArthadhamI - gItArtha hoya, vinaya karavAmAM paMDita hoya te mAsandhI A pratyakSa dusara saMsAra samudrane tarI jAIne caramabhava ane kevalitvane pAme che. pachI bhAvopagrAhI sarve karmo khapAvIne siddhi nAme uttama gatimAM jAya che.
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 / 3 / 4pa6 thI 462 8 adhyayana 9, udezo - 3 che. * sUtra - 456 thI 46ra - (456) je prakAre hitAni aninI zuzraSA karato jAgRta rahe che, te prakAre kAcAryanI zuzraSA karato je jAgRta rahe che, AcAryanA Alokti ane iMgitane jANIne temanA abhiprAyanI ArAdhanA kare che, te pUjya thAya che. (45) je ziSya sAcArane mATe vinaya kare che, AcAryanI zuzruSA karato vacana grahaNa kare, upadezAnusAra kArya karavA rahyuM che ane je garanI azAtanA nathI karato te pUjya thAya che.. (458) alpavayaska hovA chatAM pAyamAM je jayeSTha che, to ratnAlikonI ti je sAdhu vinaya kare che, namra rahe che, satyAvAdI che, gara sevA kare che, gara vacanAnuM pAlana kare che, te pUjya thAya che. (459) saMyama yAtrAnA nivArtha sadA vizuddha, sAmudAyika, ajJAta, ucha, bhikSAyaNa je kare che, je na maLe to viSAda karatAM nathI ane mane to prazaMsA karatA nathI te pUrA thAya che. (460) je sAdhu saMskAraka zayyA, Asana, bhojana ane pANIno ati lAbha thavA chatAM alpeza rahe, e pramANe je potAne saMtuSTa rAkhe tathA je saMtoSa dazAna jIvanamAM rata che, te pUjya che. (4) manuSya lAbhanI AzAmAM loDhAnA kAMTAne utsAhathI sahe che, paraMtu je lAbhanI AzA vinA phAnomAM praSTi thanAra tIkSNa vacanAmaya kAMTAne sahI le che, te ja pUjA thAya che. () loDhAno kAMTo muhUrta mATe ja dukhadAyI thAya che, paraMtu te paNa sukhapUrvaka kADhI zakAya che. paNa vANIthI nIkaLelA durvacanakaMTaka muzkelIthI OrAya che, te vairAnubaMdhI ane mahAbhakArI hoya che. * vivecana 456 thI 462 - jagatamAM vinIta pujya thAya, te darzAvavA kahe che - AcArya - sUtrArtha dAtA. ke tenA sthAne rahela athavA bIjA jayeSThArya, tenuM zuM? jema brAhmaNa agnine samyapha sevo, upacArathI te - te kRtya pUrNa kare. - - tema te AcArya athavA ratnAdhikArane AzrIne kahe che, temano vinaya kare. prati jAgaraNano upAya kahe che - nirIkSita ane anyathAgRti lakSaNa jANIne sAdhu AcAryano abhiprAya ArAdhe che. jyAre ThaMDImAM prAvaraNa tarapha jue, to sAdhu te lAvI Ape. baLakho Adi joIne suMTha Adi lAvI Ape. Avo sAdhu pUjya - kalyANabhAgI thAya che. 33 14) Jain Education international
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10. dazavaikAlikamUlasutra-saTIka anuvAda prastuta adhikAramAM kahe che - jJAnAdi AcAra nimitte guruno vinaya kare. guru vacana sAMbhaLavA icchA kare. teo bole, tyAre temanA vacanane grahaNa kare, tenuM AcaraNa kare. ziSya mAyA rahita thaI, zraddhAvaDe karavAne icchato te vinaya kare. anyathA karavAthI AcAryanI AzAtanA thAya che. tethI je gurunI AzAtanA na kare te jagatamAM pUjya che. jJAnAdi bhAva ranothI je uMcA che, temano yathocita vinaya kare kadAca teo uMmara ane zratathI nAnA hoya, paNa paryAya jayeSTha hoya to temano vinaya kare. e pramaAme guNAdhika prati namIne varte, aviruddha bole, vaMdanazIla rahe, e pramANe guru nirdeza karaNazIla che te pUjya che. ajJAtA - paricayana karIne, te bhAvaucha che. gRhasthoddharitAdine bhramaNa karIne lAve pachI khAya. jJAtane tyAMthI na le. te paNa ugama Adi doSa rahita le, doSita na le. te paNa saMyamano bhAra vahanakartA zarIrane pAlana mATe le, anyathA nahIM. A AhAra paNa judI judI jagyA pharIne le. AhAra na maLe ke ocho maLe, to kheda na kare ke huM maMdabhAgya chuM athavA A deza azobhana che. sArse AhAra maLe to prasaMzA na kare. saMthAse, zayyA AdimAM mUcha na rAkhe, paribhogathI atirikta na le, ati lAbha thAya to paNa AtmAne saMtoSamAM rAkhe. te pUjya thAya. iMdriya samAdhi dvArathI pUjyatA kahe che - loDhAno kAMTo duHkhadAyI che, tema chatAM arthane mATe udhama kare che, te mATe vANIrUpa kAMTAne paNa sahana kare. * 4- sAdhue paramArtha sAdhavAno hovAthI teNe to vizeSa prakAre kaDavA vacano sahevA joIe. ityAdi badhuM sUtrArthavata jANavuM - X-X. * sUtra - 463 thI 400 - (463) AvatA evA kaTu vacanonA AdAta kAnamAM pahoMcatA ja darmanalsa utpanna kare che. paraMtu je vIraparaSomAM parama agraNI jitendriya puruSa, tene potAno dharma mAnIne sahana kare che, te pUjya che. (464) je muni pITha pAchaLa kadApi koIno avarNavAda bolatA nathI, tathA pratyakSa virodhI, niyakAriNI, AkhIyakAriNI bhASA na bole te pUrva che. (65) je lolupa nathI, kIkucca, mAyA ke dhAnya karato nathI, dInavRti karato nathI, potAnI prazaMsA karato * karAvato nathI ane kutuhala karato nathI, te pUjA che. (466) manuSya guNothI sAdhu che, aguNothI rAsAdhu che, tethI sAdhune yogya guNonuM grahaNa kare ane sAdhu guNane choDe. AtmAne AtmAthI jANIne ja rAgadveSamAM madhyastha rahe che, te ja pUjaya thAya che. (67) A pramANe nAno hoya ke moTo, sI hoya ke puruSa, dIkSita
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ 211 9 + 3 463 thI 40 hoya ke gRhastha, tenI hIlanA ke siA na kare tathA je ahaMkAra ke krodhano tyAga kare te pUjya che. (468) sanmAnita karAyela Acarya, sAdhune satata sanmAnita kare che. jema pitA potAnI kanyAne kare che. canapUrvaka yogya kuLamAM sthApita kare che, te sanmAnA, tapasvI, jitendriya, satyaparAyaNanuM sanmAna kare te pUjya che. (46) je meghAvI muni te guNasAgara gurunA subhASita sAMbhaLIne tadanusAra Acare che, je pAMca mahAvratarata, traNa gumithI gupta, cAra kaSAyathI rahita che, te pUjya che. (470) jinamata nipuNa ane abhigama kuzaLa muni A lokamAM satata garanI paricaya karIne pUrvakRta kamarane kSaya karI bhAravara ane atula siddhi gatine pAme che-- tema huM kahuM chuM. * vivecana * 463 thI 40 . ekIbhAvathI abhimukha AvIne paDatAM kaThorAdi vacana prahAra kAnamAM paDatA prAyaH anAdibhAvanA abhyAsathI duSTa manobhAva janmAve che. prANInA AvA prakAranA vacananA ghAtane dharma samajI, azakita AdithI nahIM paNa samatAnA pariNAma pAmIne, dAna saMgrAma zUranI apekSAthI pradhAna zUra evo jitendriya thaIne je sahana kare, paNa krodha na kare te pUjya che. pAchaLathI avarNavAda na kare, apakArIne kaDavuM vacana na kahe, A azobhana che evI ane zrotAne mRta nivedana rUpa apriya bhASA na kyAreya na bole te pUjya. tathA AhAradimAM alubdha, iMdra jALa Adi kahyucya rahita, kapaTa zUnya, cheda-bheda na karanAra, AhArAdi na maLe to paNa zuddhavRtti vALo, bIjAne akuzaLa bhAvanAthI na bhAvato, huM kevo prazaMsavA yogya chuM, tema na kahe. potAnA guNo pote ja bIjA AgaLa na varNava, nartakAdimAM akatuka che, te pUjya che. anaMtokta vinayAdi guNa yukta sAdhu kahevAya ane ukta guNa viparIta te asAdhu kahevAya tevI guNone dhAraNa kara ane asAdhu guNono tyAga kara. e pramANe jANIne rAga-dveSa rahita thAya te pUjya che. te pramANe ja- nAno, moTo ke madhyama hoya; puruSa strI ke napuMsaka hoya; pravajita, gRhastha ke anyatIrthika hoya; temAM roSathI phe asUyAthI eka vakhata apamAna te hIlanA, vAraMvAra te khiMsA. tenA nimitta bhUta mAna ane roSane tajIne, te pUjya nidAnanA tyAgathI tattvataH kArya tyAgathI rahe te pUjya che. jeo AvyutthAnAdi satkArathI niraMtara ziSyone zutopadeza prati preravAthI, cahna vaDe kanyAnI mAphaka sthApe che, te pramANe AcAya ziSyane mUtrArthavedI jANIne moTA AcAryapade sthApe che. AvA prakAranA gurune je abhyasthAnAdi vaDe sanmAne che,
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 dazavaikAlikamUlasUbasaTIka anuvAda mAnane yogya tapasvI thaI jitendriya banIne lobha rahita thAya che, te sAdhu jagatamAM pUjaya thAya che. te anaMtarokta gunA guNa samudra saMbaMdhI paralokoparakAriNI subhASito sAMbhaLIne meghAvI muni paMcamahAvata, manogupti Adine Acarato krodhAdi kaSAya rahita thAya te pUjya che. have phaLa batAvI upasaMhAra kahe che - AcAryAdi rUpa pUjyone A manuSyalokamAM niraMtara vidhipUrvaka ArAdhIne, AgamamAM pravINa abhigama kuzaLa muni, pUrvakRta ATha prakAranA karmo khapAvIne, jJAnatejathI dIpatA, ananya sadeza siddhi gati pAme che. athavA janmAMtarathI saMkulamAM janma pAmIne mokSe jAya che. hajI Azcayana - 9 udezo - 4 have cotho uddezAno AraMbha kare che - * sUtra - 41, 42 - AyuSyamAna ! meM sAMbhaLela che ke, te bhagavate A pramANe kahyuM che ke - ahIM nirca sthavira bhagavaMtoe cAra vinaya samAdhisthAna kahelA che. sthavira bhagavatae kayA cAra vinaya samAdhisthAna kahelA che ? - x * te A che- vinaya samAdhi, zata samAdhi, tapa samAdhi, AcAra samAdhi je jitejisa che, paDita che, potAnA AtmAne sadA vinaya, zrata, tapa ane Ayara, e cAra samAdhi sthAnomAM nirata rAkhe che. * vivecana - 41, 4ra - sAmAnyathI kahela vinayane vizeSathI darzAvavA mATe A kahe che- he AyuSyamAna! meM sAMbhaLela che ke, te bhagavaMte A pramANe kahela che ityAdi jIvanikAyamAM che, tema kahevuM. A kSetra ke pravacanamAM bIje paNa bIjA tIrthakaranA pravacanamAM gaNadharo vaDe ane bhagavaMto vaDe vinaya samAdhi rUpa cAra bhedo prarUpela che. bhagavaMta pAse sAMbhaLIne graMtha rUpe rola che. te keTalAM che? - - vinaya samAdhi Adi cAra che. temAM samAdhAna te samAdhi. paramArthathI AtmAnuM hita, sukha ane svAthya jenA vaDe thAya te samAdhi. vinayamAM ke vinayathI samAdhi te vinaya samAdhi. e pramANe bAkInA traNemAM kahevuM. A ja vAta zlokavaDe saMgRhita karI che. vikAya - yazokta lakSaNa, mRtA - aMga Adi, tApa - bAhya Adi, AcAra - mUlaguNa Adi. sarvakALa, samyak paramArtha vedI, zuM kare che? AtmAne anekArthatvathI AbhimukhyatAthI vinayAdimAM
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 | 4 | 41, 42 213 yoje che. koNa te yojo che ? cakSu Adi bhAva zatrune jitelA, teo ja paramArthathI paMDita che. * sUtra - 473 thI 45 vinaya samAdhi cAra prakAre hoya che.te A pramANe - (1) anuzAsita ziSya, AcAryanA vacanane sAMbhaLavA icche che. (2) anuzAsanane samyapaNe svIkAre che. (3) zAstrane ArAdhe che, (4) Atma prazaMsaka hoto nathI. A viSayamAM zloka paNa che. AtmArthI muni hitAnuzAsananI prekSA kare, sAMbhaLe, temAM ja adhiSThita thAya, unmAdathI unmatta na thAya ke huM vinaya samAdhimAM pravINa chuM. * vivecana - 473 thI 475 - * vinaya samAdhi nizce cAra bhede che. jyAre jyAre preraNA kare tyAre tyAre te anuzAsanano arthI banI sAMbhaLavAnI icchA kare. icchapravRttithI tene samyag - aviparIta anuzAsanatattvane yathA viSaya jANo. viziSTa pratipattithI ja vedane ArAdhe. veda eTale zrutajJAna, te yathokta anuSThAna karIne saphaLa kare. tethI ja vizuddha pravRttithI AtmA ja samyak prakarSathI gRhIta jenA vaDe huM vinIta susAdhu chuM ityAdi na vicAre. - x - x - vinaya samAdhimAM chaMda vizeSa che, te A cheH- A loka paralokanuM hita jenAthI thAya tevA AcAryanA upadezane sAMbhaLavAne icche che, anekArthapaNAthI te viSayane jANe che. jANIne te pramANe kare che. guNa prApta karIne pUjatA ahaMkAra karato nathI. Avo mokSArthI sAdhu vinaya samAdhivALo jANavo. * sUtra - 476 thI 478 - zruta samAdhi cAra bhede hoya che. te A pramANe - (1) mane zruta prApta thaze, tethI adhyayana karavuM ucita che. (2) huM ekAgracitta thaIza tethI adhyayana karavuM ucita che. (3) AtmAne sthApita karIza mATe adhyayana karavuM ucita che. (4) bIjAne svabhAvamAM sthApita karIza mATe adhyayana karavuM ucita che. A cothuM pada che. ahIM eka zloka che. jJAna thAya, ekAgra citta thAya, sthita thAya che, bIjAne sthira kare che, aneka prakAre zrutanuM adhyayana karI, zruta samAdhimAM rata thaI jAya che. * vivecana 476 thI 478 * - zruta samAdhi kahe cheH- zruta samAdhi nizce cAra bhede che. te A pramANe (1) mane AcArAdi dvAdazAMganuM zrutajJAna thaze, e buddhithI adhyayana kare, paNa gaurava Adi AlaMbanathI na bhaNe. (2) adhyayana karato huM ekAgracitta thaIza, paNa vidyutacitte na bhaNe. (3) adhyayana na karatAM dharmatattvane jANIne AtmAne zuddhadharmamAM sthApIza, e AlaMbanathI adhyayana kare. (4) adhyayananA phaLathI svayaM dharmamAM sthita thaI, bIjA ziSyone dharmamAM sthApavA mATenA AlaMbanathI bhaNe. - 4 - zloka adhyayanathI
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 214 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda jJAna thAya che, pachI ekAgra AlaMbana thAya che. vivekathI dharmamAM sthita thAya che. svayaM gharmamAM sthitapaNAthI bIjAne paNa sthApe. vividha prakAranA kRtane bhaNIne zrata samAdhimAM Asakta thAya che. * sutra - 406, 480 : tapa samAdhi cAra bheda hoya che. te A pramANe : (1) AlakanA prayojanathI tapa na kare (2) paralokanA projanathI tapa na kare (3) kIrti, varNa, zabda ane zlokane mATe tapa na kare. (4) nirjarA sivAyanA bIjA koIpaNa uddezyathI tapa na kare. A sonuM pada che. ahIM zloka che - saMdela vividha guNavALA tapamAM je rata rahe che, te padagalika phaLanI AzA rAkhatA nathI, karma nirALa hoya che. tapa vaDe pati pApone khapAve che ane sadaiva tapasamAdhithI yukta rahe che. * vivecana - 49, 480 - have tapa samAdhi kahe che- te cAra bhede che. te A pramANe - (1) Aloka nimitte labdhi AdinI vAMchAthI anazanAdirUpa tapa dharmilanI jema na kare. (2) janmAMtaranA bhoga nimitte brahAdattanI jema tapa na kare. (3) kIrti - sarva dizavyApI sAdhuvAda, va - eka dizA vyApI, zabda - addha dizA vyApI, zlAghA - te ja sthAne thAya. A kIrti Adine mATe tapana kare. paNa mAtra karma nirjarAne mATe ja tapa kare, icchA rahitapaNe jema karma nirjarA phaLa thAya, te rIte ja tapa kare. have bloka kahe che - vividha guNa taporata ja. anazanAdi apekSAthI anekagaNa je tapa, temAM sadAta rahe, lokAdimAM AzA rahita, karma nirjarAza thaI, evA vizuddha tapa vaDe lAMbA kALanA saMcita karmo dUra kare ane navA na bAMdhe. - 4 - * sUtra - 481 thI 484 - sAra samAdhi nirA cAra baiThe hoya che. te ja - (1) A lokanA nimite yAra pAlana na kare. (2) paralokanA nimitte AsAra pAlana na kare, (3) kIrta, varNa, zabda, svAhA namite AcAra pAlana na kare, (4) AhaMtu hetu sivAyanA bIjA koI hetu nimitte AcAra pAlana na kare. A so pada . ahIM zloka che- je jinAlayanamAM rata che, te baDabaDATa karatAM nathI. je jJAnathI paripUrNa che ane je atizaya tyAthI che, te mana ane iMdriyonuM damana karanAra muni AcAra samAdhi dvArA savRtta thaIne mokAne atyaMta nikaTa karanArI hoya che. suvizuddha ane potAne susamAhita rAkhanAra sAdhu cAre samAdhIne jANIne, potAne mATe vipula hitakara, sukhAvaha ane kalyANakara mokSapadane pAme che. janma-maraNathI mukta thaI jAya che. naraka Adi badhAM pAtrone sarvA tajI de che athavA zAzvata siddha thaI jAya che. sArA aA vALo mahakika deva thAya che.
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ 6/4/681 thI 44 215 * vivecana - 481 thI 484 - AcAra samAdhi kahe che. bhedonI vyAkhyA pUrvavatu jANavI. Ardata - arahaMta saMbaMdhI hetu vaDe, anAzravatva AdithI. AcAra - ahIM mUlaguNa, uttara guNa - 4 - jinAvacanarasa - AgamamAM Asakta, antiA - eka vakhata kaMI kahetA iSyathI vAraMvAra na bolavuM te. AcAmAyArthika - atyaMta mokSArthI. saMvRtta - sthagita Azrava dvArA bhAvasaMthaka - mokSanI nIkaTa AtmAne karanAra. have sarva samAdhi phaLa kahe che - anaMtarokta samAdhi jANIne suvizuddha manavacana kAyAthI, susamAhita AtmA sattara bhede saMyamamAM rahe, AvA dharmazayane pAmIne vistIrNa hita ane bhAvimAM akSaya sukhano samUha tathA AtmAnuM kSema pada pAme che 4 - -. tene ja spaSTa karatAM kahe che - saMsArathI Avo sAdhu mukta thAya che. nArakkI vagere saMbaMdhI varNa saMsthAnAdi sarvathA tyaje che ane pharI grahaNa na karavAthI zAzvata sukhavALA siddha padane meLave che. ityAdi mUtrArthavatu jANavuM. | muni dIparatnasAgare karela adhyayana - 9 - nI TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ 216 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda hajI Adhyayana - 10 - "samikSa -- - - - - xhave "sabhikSa" adhyayana kahe che. teno saMbaMdha A che - ahIM anaMtara adhyAnamAM AcAra prasihita yathocita vinaya saMpanna thAya che, tema kahyuM. ahIM kaheze ke * nave adhyayananA arthamAM je vyavasthita che, te samyagubhikSa che. e saMbaMdhe A adhyayana Avela che. * 4 x ahIM samikSa e adhyayananuM nAma che. tethI "sa" kAra ane bhikSano nikSepo kahevo. temAM "sa" kArano nikSepa kahe che - * niryukti - 329 thI 332 - nAma sarakAra te 'sa" kAra evuM nAma, sthApanA sakArane "sa" kAnI sthApanA, dravya sakAra ane bhAva sakAra batAve che. temAM dravya te Agama noAgama jJazarIra bhavya zarIra vyatirita prazaMsAdi viSayaka dravya sakAra, bhAva sakAra jIva sakAramAM upayukta che. ahIM DrAzarIra - bhavya zarIra * tahuyotirikta prazaMsAdi viSayaka dravya sakAra upayogI che. nirdeza, prazaMsA, atibhAva e traNa arthamAM sarakAra che. temAM nirdezamAM soDanAra ityAdi. prazaMsAmAM A "sapuSa' che ityAdi. atibhAvamAM "sabhUta' ityAdi ahIM nirdeza ane prazaMsA e baMnemAM je sarakAra che, teno A adhyayanamAM upayoga che, e ja dazavi che. pRthvI Adi padAthoM che, tenuM rakSaNa karavuM. prastuta zAstramAM anuSThaya ane tIrthakarAdi kathita che, te bhAvone yathAzakti dravyathI ane bhAvathI AcarIne chevaTa sudhI pALe, te bhAvone yathAzakti dravyathI ane bhAvathI AcarIne chevaTa sudhI pALe, te bhikSa che. te arthamAM je bhikSaNazIla che, paNa udarazmaraNArthe jIvato nathI te bhikSa che. 'sa bhikSu' nirdezamAM sakAra che. have 'prazaMsA'mAM kahe che - caraka, maka, zAkyAdi, bhikSaNazIla che paNa sAdhunA guNa na hovAthI temane ahIM na levA. A adhyayanamAM batAvelA guNavALo sAdhu hoya, te bhikSu jANavo. sat bhikSu te abhikSu. A pramANe prazaMsA ane nirdeza arthamAM sakAra kahyo. have bhikSunuM varNana. * niryukti - 333 thI 337 - "bhikSu" no nAmAdi nikSepa karavo. nirukta bhikSu ja kahevA. tathA ekArSika paryAya zabdo kahevA. liga - saMvega Adi. agraNI bhikSa na levA paNa guNasthitane ja levA. ahIM pratijJA Adi pAMya avayavo kahevAze. A hAra gAthA saMkSepathI kahI. have vistArathI anukrame kahevAze. nAmabhi sthApanA bhikSa, dravya bhikSu ane bhAva bhikSa. temAM pahelA bene choDIne dravyabhikSu kahe che te Agama- noAgama - jJazarIra bhavya zarIra tadgatirikta
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ Adhya. 10 bhUmikA 21 eka bhavikAdi bhede che. bIjA paNa bheda che. have dravya bhikSanuM lakSaNa kaheze -bhedaka te puruSa bhedana - parasu Adi, bhedavA cogya te kaThi Adi. A bhedaka Adi traNenuM svarUpa pRthapha kahevAze. jema sutAra Adi bhedana bheravya saMyukta thaI. kriyA viziSTa vidAraNa Adi kASTha samanvitadravyabhikSa, tedravyane bhede che. tathA bIjA paNa dravyabhikSa apAramArzikA che. koNa? jeo bhikSaNazIla che, teo pApa sthAnathI anivRtta che tevA pAcaka che. tenA be bhedo che. gRhastho ane bIjA vezadhArI. tene batAve che - gRhastho nitya AraMbhaka che, teo cha jIvanikAyano AraMbha karanArA ane bhoLA lokone ThaganArA che. "ame bhUdeva chIe' lokanA hitane mATe janmyA chIe mATe amane gAya, vastra vagere Apo. e pramANe karanArane gRhastha bhikSu jANavA. dravya bhikSaNazIlatvathI te dravyabhikSa che. A brAhmaNo ane bAvA vagere AjIvikA mATe dravyAdi bheguM kare che, te bAvA tathA brAhmaNono hetu dravya mATe hovAthI te dravyabhikSu jANavA. gRhastha dravya bhikSa kahyA, have vezadhArIne batAve che - * niryukti - 338 thI 341 - zAkya bhikSu Adi atattvane tava mAnanAra hovAthI prazama Adi cila zUnya, pRthvI Adi sthAvara ane beiMdriyAdi basano nitya vadha karavAmAM rakta kemake brahmacArI ane saMcaya karanArA che.tethI apadhAnatvathI dravya bhikSa che. saMcaya karavAthI A abrahmacArI che. tethI saMyaya kahe che- dAsi Adi dvipada, gAya Adi catuSpada, hiraNyAdi dhana, zAli Adi dhAnya, kuSya, A badhAmAM mana - vacana * kAyAthI karavuM - karAvavuM ane anumodajmAM Asakta rahe che. (zaMkA) sabhUta guNanA anuSThAnathI zuM AvA na hoya? (samAdhAna) sacitta bhojI, te paNa mAMsa ane akAyAdi bhojI che kemake teno niSedha nathI. svayaM rAMdhanArA tApasAdi, uddiSTamojI. A badhAM durguNo zAkyAdimAM che. tevA ja bIjA tapasvI paNa che. piMDa vizuddhinA aparijJAnathI Ama kahyuM. traNa yoga, traNa karaNanA parigrahamAM Asakta kahyA, te batAve che - karaNatrika- mana, vacana, kAyA rUpa che. yoga trika - kRta, kArita, anumati rUpa che. potAnA mATe sapAya pravRttithI zarIranI puSTi kare che. ane mitrAdinA upabhoga sAdhanane mATe, tathA ubhaya sAdhanArthe, e rIte potAnA arthe ane prayojana vinA paNa ArtadhyAna, ciMtana, kaThora, bhASaNa, lakSa vedhanAdithI prANAtipAta AdimAM pravRtta zAkya Adine dravya bhikSu jANavA. strI saMyogAdi zuddha taponuSThAnanA abhAvathI abrahmacArI che - dAsI AdinA parigrahathI pariNAma azuddha thAya, tethI zAkyAM sAdhu nathI. zuddha tapanA abhAve tApasAdi kutIrthiko abrahmacArI che. brahma zabdathI zuddha tapa
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 dazavaikAlikamUlasUba-saTIka anuvAda jANo, mATe abrahmacArI. dravya bhikSuo kahyA. have bhAva bhikSu kahe che - * niryukti - 342 thI 345 - bhAva bhikSu be bhede che - AgamathI ane noAgamathI. temAM AgamathI eTale bhikSu padArthajJa, temAM upayukta bhikSuguNano saMvedaka vaLI noAgamathI bhAva bhikSu thAya che. e pramANe bhikSano nikSepa kaho. have nirukta kahe che - bhikSunuM nizcita eTale kharekharuM zabdanA arthavALuM rUpa batAvavuM eTale bhedaka, bhedana ane bhetavya ema kahevAtA traNa bhedo vaDe traNa prakAranA che. te ja vAtane spaSTa kare che - bhedaka te ahIM AgamamAM upayukta sAdhu che. tathA bAhya ane atyaMtara tapanA bhedathI varte che. bhUtavya-bhedavA yogya, jJAnAvaraNa Adi ATha prakAranA karyo. te bhukha Adi duHkhanA hetu paNe che, tethI bhukha zabda joDavo. tethI nirakta - je zAstranI rItie tapasyA karIne kamane bhede tene bhikSu jANavo. je bhukhane vede te bhikSu bhAvathI tevA guNomAM yatna kare tethI te yati kahevAya, anyathA nahIM. sattara prakAranA saMcamano anuSThAcI hovAthI saMcama caraka che. saMsArane parIta karavAthI te ja bhavAta kahevAya che, anyathA na kahevAya. have bIjA prakAre niyukta ne kahe che - je bhikSA mAtrathI sarvathA zuddha vRtti jenI che, bhikSAnA AcAravALo che, tethI te bhikSu che. A prasaMgathI bIjA bhikSa zabdanA paryAyo che tenuM nirakta kahe che. karma khapAvavAthI kSapaNa kahevAya. saMyama tapamAM eTale saMyamamAM tapa mukhya che, te saMyamatapane AdaravAthI tapasvI kahevAya che. e pramANe bIjA paNa paryAyo hoya to tenA arthathI bhikSu zabdanuM nirUkta thAya che. have ekArthika dvAra kahe che - niyukti - 346 thI 348 - vizuddha samyagadarzanAdinA lAbhathI bhAvasamudrane taravAthI te tIrNa kahevAya che. jaya - sudaSTa mArgane kahevo, te tAya jene che te tArI. arthAt suparikSAta dezanAthI ziSyone tAre. dravya - rAgadveSa rahita. vratI - hiMsAdithI virata, kSAMta - kSamAne kare che te. iMdriyAdine dame che te dAMta, virA - viSaya sukhathI nivRtta. jagatane trikALa avasthAmAM mAne che te muni tapathI praghAna te tApasa apavargamArganA prajJApaka te prarUpaka, aja-mAyA rahita ke saMyamI. bhikSu - pUrvavata, buddha - tattvane jANanAra. yasi - uttama AzramI phe prayatnavAna, vidrAna - paMDita. tathA - pradUjirA- pApathI chuTelo, anAra - dravya ane bhAva AgAra rahita, pAkhaMDI - pAzathI chuTelo, caraka - pUrvavat brAhmaNa - vizuddha brahAcArI, parivrAjaka - pApane varjanArA, zramaNA Adi - pUrvavatu. sAdhu - nirvANa sAdhaka yoganI sAdhanAthI sAdhu, sUkSa - svajanAdimAM snehanA virahathI rUkSa, bhavasamudrathI taravAno arthI - jIrArthI. A badhAM nAme bhikSunA eka
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhya0 10 bhUmikA arthavALA che, te tapasaMyamamAM rakta evA bhAva sAdhunA nAmo jANavA. ekArdika dvAra kahyuM. have liMga dvAra - * naryukti - 349, 35o : saMvega - mokSa sukhanI abhilASA, nirveda - saMsAra viSaya, viSaya viveka - viSayano parityAga, suzIla saMsarga * zIlavata vaDe saMsarga. ArAdhanA - caramakALe niyaMpaNarUpa, tapa - yathAzakita anazanAdinuM sevana, jJAna - yathAvasthita padArtha viSayaka. darzana - nisarga Adi. cAstri- sAmAyikAdi. vinaya - jJAnAdino. - tathA * kSAMti - AkrozAdinA zrAvavA chatAM paNa krodhano tyAga. jAtyAdi bhAva chatAM paNa mAna tyAgathI mAdeva, bIjAe kapaTa karyA chatAM mAyAno tyAgate Arjava, dhamapagaraNamAM paNa amucha te vimuktatA. AzanAdi na maLe to paNa adInata rahe. kSudhA Adi paraSaha Ave to paNa sahana kare te titikSA. avaya karaNIya yogamAM niraticAratA te Avazyaka parizuddhi. A je guNo batAvyA te bhAvasAdhunA liMgo che. - - have avayavadvAra kahe che - * niryukti - 351 thI 359 - A adhyayanamAM kahela guNavALo bhikSu bhAvasAdhu thAya che, tenuM svarUpa A che - A guNothI rahita sAdhu na kahevAya. A amAro pakSa - pratijJA che. ahIM pakSa dharma zuM che ? evI AzaMkAthI kahe che - avidhamAnaguNa te aguNa, teno bhAva te tatva, tethI A hetu che, adhyayana guNazUnyanA bhikSutvano niSedha che, te sAdhya che. ahIM daSTAMta zuM che ? ahIM nidarzana zuM che? te AzaMkAthI kahe che - suvarNa - svaguNa sahita sonuM na kahevAya, tema sAdhunA guNathI rahita te sAdhuna kahevAya. have suvarNanA guNo kahe che (noMdhaH- suvarNanA guNo vagereno je viSaya ahIM rajU thayelo che, teno ame sAra mAtra rajU karela che, kemake amane dAnika mATe A TAMta vartamAna kALAnusAre prastuta lAge che chatAM niyuktikAra ane vRttikArazrInA bahumAna bhAvathI noMdha lIdhelI che.) viSaghAtI, rasAyaNa, maMgala rU5, narama, tapatA pIgaLI jAya, vajanamAM bhAre, agnithI baLI na jAya, kATa vagerethI bagaDI na jAya, ityAdi guNo suvarNamAM che. have teno sAra kahe che - sonAnI cAra prakAre parIkSA karavI. kaSa, cheda, tApa ane tADanA. tenAthI nizcita thatuM suvarNa ja potAnA kAryanuM sAdhaka che. pUrvokta guNovALuM sonuM che, paNa kasoTI AdimAM je guNo na dekhADe te azuddha che, tethI te sonuM na kahevAya. e pramANe joharaNAdi rAkhavA mAtrathI sAdhu na kahevAya ane bhIkha mAMgIne khAya, teTalA mAtrathI bhikSa na kahevAya. je sAdhu audezika AhAra kare, chakAyano hiMsaka hoya, pRthvIkAyAdino AraMbha
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda kare ke anumode, najare dekhAtA prANI jIvone duHkha Ape, vinA kAraNe eka ja sthAne maTha bAMdhIne rahe, tethI saMsAranI mUrchA thAya, tene sAdhu kema kahevAya ? have nigamana kahe che . A adhyayanamAM batAvelA bhikSunA guNo mULaguNa rUpa ja kahyA. te guNavALo ja bhikSu che. tathA uttaguNa pAlaka ane cAstri dharmamAM prasannatA dhAraka te bhAva bhikSu che. nAma niSpanna nikSepo kahyo. have sUtrAlAyaka niSpannano avasara che, temAM sUtra uccAravuM joIe. te A pramANe - . sUtra 485 thI 489 * (485) je tIrthaMkara bhagavaMtanI AjJAthI pratajita thaIne nigrantha pravacanamAM sadA samAhita cita rahe che, je strIone vazIbhUta thato nathI, vamana karelA viSaya bhogone pharI sevato nathI, te bhikSu che. (486) je sacitta pRthvIne khodato nathI, bIjA pAse khodAvato nathI, sacitta pANI pIto nathI ke pIvaDAvato nathI. agnine saLagAvato nathI ke bIjA pAse sadhAvaDAvato nathI te bhikSu che. (487) je vIMjhaNA AdithI havA karato nathI ke karAvato nathI, vanaspatinuM chedana karato nathI ke karAvato nathI, bIja AdinuM sadA vivarjana karato sacittano AhAra karato nathI, te bhikSu che. (488) bhojana banAvavAmAM pRthvI, tRNa ane kASThane AzritA rahelA trasa ane sthAvara jIvono vadha thAya che. tethI je AdezikAdi doSavALA AhArano upabhoga karato nathI, tathA je svayaM rAMdhato nathI ke bIjA pAse raMdhAvato nathI, te bhikSu che. (489) jo jJAtaputra bhagavaMta mahAvIranA vacanomAM ruci rAkhIne cha kAyika jIvone Atmavat mAne che, je pAMca mahAvratonuM pAlana kare che. je pAMca AzravonuM saMvaraNa kare che, te bhikSu che. vivecana 485 thI 489 - dravya ke bhAva gRhathI pravrajyA svIkArIne nIkaLavuM, tIrthaMkara ke gaNadharanA upadezathI yogyatA hoya tyAre nIkaLe. kaI rIte ? tIrthaMkara ane gaNadharanA vacanathI tatvane jANIne, sarvakALe cittathI ati prasanna thaIne arthAt pravacanamAM ja abhiyukta thAya ane tenAthI viparIta hoya to tenA samAdhAnano upAya kahe che - sarve asatkAryonA nibaMdhana rUpa. tene kadApi vaza na thAya, tene vaza thayela ja niyamathI tamelAne pharI pIe che. buddha vayanI cittanA samAdhAna thakI sarvathA strIvaza paNAnA tyAgathI, kemake A upAya vaDe anya upAya asaMbhave che, tethI patyikta evA viSaya - jaMbAlane jarA paNa AbhogathI ke anAbhogathI na seve te bhikSu arthAt bhAvabhikSu che.
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10/- 485 thI 489 21 sacetana Adi rUpa pRthvIne svayaM khode nahIM, bIjA pAse khodAve nahIM, khodatA evAne anumode nahIM. e pramANe badhe jANavuM. sacitta pANI na pote pIve, na bIjAne pavaDAve, agni, cha jIvano ghAtaka che. konI jema ? te kahe che - khagAdi zAstra ane ujuvAlita agninI jema. tene svayaM na saLagAve, bIjA pAse na saLagAvaDAve, je Avo che, te bhikSu che. (zaMkA) cha javanikAyAdimAM badhAM adhyayanomAM A artha kahela che, to pharI kema kahyo? (samAdhAna) uktArtha anuSThAnarata ja bhikSu che. te jaNAvavA mATe kahyuM, tethI temAM doSa nathI. vAyunA hetu mATe vastranA cheDAthI potAne svayaM na pavana nAMkhe, na bIjA pAse nakhAve. harita - lIlu ghAsa vagere pote chede nahIM, bIjA pAse na chedAve. bIja - harita phaLa rUpa, ghauM Adine sarvakALa saMghaTTanAdi kriyA vaDe tajI de. kadAcita apaSTa AlaMbanathI sacittane na AhAre - na khAya, te bhikSu che. auzikAdinA parihArathI basa- sthAvarano parihAra kare che- beiMdriya Adi, pRthvI AdinuM hanana thAya che. zenAthI ? dezika karavAmAM vizeSa zuM? pRthvI, vraNa, kASTha nizcita- tenA samAraMbhathI, je ema che to odezika, kRta Adi bIjA sAvadhAna bhogave, mAtra eTaluM ja nahIM, paNa svayaM rAMdhe nahIM, bIjA pAse raMdhAve nahIM, rAMdhanArane anumode nahIM, evo te bhikSa che. vItarAge kahela, vidhi pramANe cAstri bhAvanAne priya mAnIne mahAvIra prabhunA vacanAnusAra pRthvI Adi cha kAyane paNa potAnA jIva jevA priya gaNe, paMcamahAvratane pALe, prANAtipAtAdi pAMca Azrayane choDIne pAMca iMdriyone aMkuzamAM rAkhe te bhAva bhikSu che. * sutra - 490 thI 494 - (90) je cAra kaSAyonuM vamana kare che, tIrthakaronA pravacanamAM sadA dhruvayogI rahe che, akiMcana che, svayaM sonA ane cAMdIthI mukta che, gRhasthano soga karato nathI, te bhikSa che. (41) je saNaSTi che, je sadA amUDha che, jJAna - tapa - saMyamamAM AsthAvAna che, tathA tapathI pApakarmone naSTa kare che ane je mana, vacana, kAyAthI susaMvRtta che, te bhikSu che. (492) pUvakta eSA vidhithI vividha Asana, pAna, khAdima, svAmine pAmIne "A kAle ke paramadivase kAma Avaze" evA vicArathI je te AhArane saMcita na kare, na karAve te bhikSa. (43) pUrvokta prakAre vividha rAzana, pAna, Adima, svAdima pANIne je potAnA sAdharmika sAdhane niyaMtrita karIne khAya che, tathA bhojana karIne svAdhyAyamAM rata rahe che, te ja bhikSu che.
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 dazavaikAlikamUvamUtra-saTIka anuvAda (494) je kalaha utpanna karanArI kathA na kare ane kopa paNa na kare, jenI chaviyo nibhata rahe che, je prazAMta rahe che. je saMyamamAM dhavalogI che, upazAMta rahe che ane je ucita kAryano anAdara karato nathI, te bhikSu * vivecana - 490 thI 494 - krodhAdi cAre kaSAyone tenA pratipakSanA abhyAsathI sadA vame che. dhruvayogI - ucita nitya yogavALA thAya che. tIrthakaranA vacana vaDe cAstrimAM sthira bhAvavALo thAya che. gAya, bheMsa Adi catuSpadanI upAdhithI rahita hoya sonu, rU5 na rAkhe ane gRhasthanA saMbaMdhone sarva prakAre tajI de, te bhAva bhikSu che. samyaga daSTi banIne cittamAM zaMkA na kare. mUDhatAne choDe ane tyajI devA yogya athavA grahaNa karavA yogya je padArthanuM jJAna che, temAM tathA je iMdriyathI na jaNAya, tyAM buddhithI vicArIne mAne tathA baMne prakArano tapa je karma maLane dUra karavAmAM samartha che, tene tathA navA karmo na Ave tevA saMyamane vize deDha bhAva rAkhe. ane te tapa vagerethI pUrvanA pApone uttama vRttithI, traNa gutithI gupta banI dUra kare te bhikSa che. pUrva baSinA vidhAnathI pUrvokta svarUpanA azana ane pAnane tathA aneka prakAranA khAdha ane svAdhane pAmIne, prayojanathI kAle ke parama divase kAma Avaze, tema mAnI azanAdine na svayaM rAkhe ke na bIjA pAse rakhAve ke rAkhanArane na anumode. je sarvathA saMnidhino parityAga karanAra bane te bhikSu che. vaLI, te pramANe ja azana, pAna ane vividha khAdha, svAdhane pUrvavat pAmIne zuM kare ? samAna Adharmika sAdhune nimaMtrIne khAya, sva AtmatulyatAthI tenuM vAtsalya siddha kare ane bhojana karIne svAdhyAya rata bane. ca zabdathI bAkInA anuSThAna rata bane te bhikSa che. bhikSunA lakSaNanA adhikArathI ja kahe che - kalaha pratibaddha kathA na kare. sadUvAda kathAdimAM paNa bIjA upara kopa na kare. paraMtu iMdriyone vazamAM rAkhIne rAgAdi hita rahe. pUvoMkata saMyamamAM sarvakALa mana - vacana * karmanA lakSaNathI yukta arthAt yogayukta thaI pratibhedamAM aucityathI pravRta thAya tathA kAyAnI apaLatAdi rahita - anAkuLa thAya, ucita kRtyamAM anAdaravALo na thAya. bIjA kahe che krodhAdine ghaTADe, te bhikSa che. * sUtra * 45 thI 499 - (45) je sAdhu iMdriyone kAMTA samAna kheMcanArA Akroza vacano, prahAro, tarjanAo ane ati bhayotpAdaka ahAsyone sahenAra tathA sukha - duHkhane samabhAvapUrvaka sahana karI le, te bhinna che. (496) je sAdhu ramazAnamAM pratimA aMgIkAra karIne tyAMnA ati bhatpAdaka derayone joIne bhayabhIta thato nathI, tathA vividha guNo
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ 10 | - 1 45 thI 499 23 ane tapamAM rata rahe che, je zarIranI paNa AkarA nathI karatA te mumukSa bhikSu che. (49) je muni vAraMvAra dehano vyutsarga ane mamatva tyAga kare che je koInA dvArA Akroza karatA ke pITAtA athavA zAstrAdithI sata * vikSata karavA chatAM paNa pRthvInI samAna savasahA - kSamAzIla rahe che. je koI prakAranuM nirAyuM nathI karato, kautuka nathI karato te ja bhikSa che. (498) je sAdhu potAnA zarIrathI parISahone jItIne patipatha thakI potAno uddhAra karI le che, je janma maraNarUpa saMsArane mahAbhaya jANIne zramaNavRtine yoga tapazcayamAM rata rahe che, te bhikSA che. (49) je sAdhu hAthathI, pagathI, vANIthI ane kisI sayata che, adhyAtmamAM rata che, jenI AtmA sakhyaka rUpathI samAvisTa che ane je sutra tathA prArthane vizeSa rUpe jANe che, te bhikSA che. vivecana - 45 thI 499 - nizce je mahAtmA samyaphapaNe iMdriyonA duHkha hetu kAMTAne sahana kare che, te svarUpathI kahe che - Akroza, prahAra ane tarjatA. temAM Akroza - sakArAdithI, prahAra - kaza AdithI, tarjatA - asUyAdithI tathA atyaMta rodra bhayajanaka zabdo je sthAnamAM sapahAsa che te levA tathA vaitAlAdi vaDe karAyela ArtanAda arthAta aTTahAsyane sahana kare. ahIM upasargo thatAM sukha-duHkhane samyaka sahe - je ayalita sAmAyika bhAva che, te bhikSu che * A ja vAtane spaSTa kare che - "mAsa Adi rUpa pratimAne vidhivata svIkArIne, zmazAnamAM bhairava bhayone joIne, rauddha bhaya hetune pAmIne, vaitAla Adi rUpa zabdAdi sAMbhaLIne bhaya na rAkhe. sarvakALa mULa guNAdi anazanAdimAM Asakta thaI sarvakALa rahe, zarIranI paNa kAMkSA na kare, nispRhatAthI varte. je Ave che, te bhikSa che. ekavAra nahIM paNa haMmezA nirmamatva banI zarIranI vibhUSA Adi choDIne, koInA AkrozathI ke mArathI athavA talavAranA ghAthI ke kUtarA, zIyALa karaDI khAvAthI muni krodhAyamAna na thatAM pRthavI mAphaka sarva kaMI sahana kare, paNa rAga-dveSa na kare, bIjA bhavamAM bhogonI AzA na rAkhe, naTa vagerenA kautuka na jue, te bhAvabhikSu che. bhikSu svarUpanA abhiyAnanA adhikArI ja kahe che - ekalA mana, vacanathI nahIM paNa kAyA sAthe eTale mana, vacana, kAyAthI siddhAMtanI nItie je sukhA Ave te sahana kare. te bAvIse parISaho sudhAdine saMtoSathI sahana kare ane janma-maraNanA mArgathI AtmAne bacAve, janma-maraNane saMsAramAM mahAbhayanuM kAraNa jANI tapamAM rata rahe ane sAdhupaNAmAM nirmaLa bhAvanA rAkhe te kharo bhikSa che. tathA hAthathI saMyata, pagathI saMyata eTale kAraNa vinA kAcabA mAphaka lIna thaIne rahe. kAraNe samyapha rIte jAya. vAsaMyata - akuzala vacanano nirodha, kuzaLa
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ ha dazavaikAlikamUlasUba-saTIka anuvAda vacananI udIraNA kare. iMdriyonA viSayathI nivRtta thAya, prazasta dhyAnamAM Asakta bane, dhyAna ApAdaka guNomAM AtmAne susamAhita kare, sUtrArthane yathAvasthita vidhithI grahaNa kare ane je yathAvaSaya samyagu hoya tene jANe. te bhikSa che. * sUtra - pa0 thI 505 - (50) je sAdhu vasAdi upAdhimAM muThita nathI, amRddha che, ajJAta phaLothI bhikSAnI eSaNA kare che, saMyamane nissAra kara denArA doSothI rahita che, kaya - viksa ane saMnidhithI rahita che tathA badhA prakAranA saMgothI mukta che, te bhikSa che. (51) je bhikSa lolupatA rahita che, rasomAM gai nathI, ajJAta kULomAM bhikSAcArI che, asaMyamI jIvananI AkAMkSA karatAM nathI, adhikAra ane pUjAno tyAga kare che, je sthitAtmA che ane chaLathI rahita che, te bhikSu che. (502) pratyeka vyaktinA punya - pApa pRthaka pRthaka hoya che" ema jANIne, je bIjAne ma nathI kahetA ke kazIla che. ta. jenAthI bIjo kupita thAya, enI vAta paNa karatA nathI ane je potAnI AtmAne sarvotkRSTa mAnIne ahaMkAra karato nathI, te bhikSa che. (53) te jAtino mada na kare, rUpano mada na kare, lAbhano mada na kare, zratano mada na kare, je badhAM madono tyAga karI kevaLa dharma - dhyAnamAM rata rahe che, te bhikSa che. (504) je mahAni zadha dharmano upadeza kare che, svaya dharmamAM sthita thaIne bIjAne dharmamAM sthApita kare che. je prabajita thaIne kuzila liMgane choDI de che tathA hAsyotpAdaka kutuhala pUrNa ceSTA karato nathI, te bhinna che. (505) potAnA AtmAne sadA zAzvata hitamAM sthita rAkhanAro pUrvokta bhinna A azazi ane azAzvata dehavAsane sadAne mATe choDI de che, tathA janma - maraNanA baMdhananuM chedana karI anuparAgamana nAmaka siddhigatine pAme che - - tema huM kahuM chuM. * vivecana - 500 thI pa05 - vastrAdi rUpa upadhi viSayaka mohatyAgathI - amUrjita. pratibaMdha bhAvathI amRddha banI bhAva parizuddha thaI ajJAta vRttithI care. saMyama - sAratA apAdaka doSa sahita, dravya bhAva bheda bhinna kraya - vijaya ane paryASita sthAnathI nivRtta, dravya - bhAva saMgathI apagata che, te mikSu che. alola - aprAmanI prArthanA na kare, sAdhu rasomAM gRddha na bane ane lAbhamAM apratibaddha rahe, uMchavRttithI care, bhAva uMcha pUrvavatu che, vizeSa e ke tyAM upadhine AzrIne kahela, ahIM mATe kahela che. asaMyamI jIvitanI AkAMkSA na kare, AmaSadhi
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ 225 10 * 500 thI pa05 Adi rUpa baddhi, vastrAdithI satkAra, stavanAdi vaDe pUjanano tyAga kare che. te artha mATe prayatna na kare. sthitAtmA jJAnAdimAM puruSArtha kare, te bhikSa che. potAnA ziSya sivAya bIjAne "A kuzila che" tevA apItyAdi doSa vacano na kahe, potAnA ziSyone paNa zikSA grahaNa buddhithI ja kahe. sAmAnA game tevA aparAdhamAM paNa kopa na kare. kemake pratyeka puca pApa bIjAnA saMbaMdhI nathI. potAnA ja che. potAnA guNono ahaMkAra na kare, te bhikSu che. madanA pratiSedhane mATe kahe che - huM brAhmaNa chuM, kSatriya chuM evo jAti mada na kare. huM rUpavAna chuM evo mada na kare ityAdi - - AnA vaDe kuLamadAdine paNa jANavA. A badhAM madano parityAga karIne AgamamAM kahyA mujaba dharmadhyAna ta bane, te bhikSu che. zuddha dharma padane paropakArane mATe muni kahe, tene ja zIlavAna jANavo. paNa bIjo nahIM. pote dharmamAM sthita rahe, bIjAne subodha ApI dhamI banAve. pote dIkSA laIne kuzIla liMgano - AbhAdi kuzIla ceSTAno tyAga kare, bIjAne hAsyakArI bhAMDa ceSTanA kRtyo na kare, te bhikSa che. bhikSu bhAvanuM phaLa kahe che - pratyakSa dekhAtI kedarUpa kAyAne vIrya ane lohIthI banelI jANIne tathA thoDA kALamAM nAza pAmanArI jANIne tenI mamatA tyAgI mokSa sAdhana rUpa samyagra darzanAdi che, temAM ekAMta susthita rahe. tevA bhAva bhikSa saMsAranA baMdhana choDIne ajarAmara pada nAme, siddhi gatine pAme, nizcala sthAnamAM rahe.- - - muni dIparatnasAgare karela rAdhyayana - 10 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa zi6/15
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUbasaTIka anuvAda 2 cUlikA - 1 - "rativAkya" che. ---- x x x x 0 have odhathI be cUDAne kahe che - teno saMbaMdha A pramANe che. anaMtara adhyayanamAM bhikSaguNayukta ja bhikSa kaho. AvA prakArano te kadAcit karmanI parataMtratAthI ane karmanA balavathI sIdAya, to tenuM sthirIkaraNa karavuM joIe. adhikAravat be cUDA kahe che. temAM "cUDar zabdanA arthane jaNAvatA kahe che - * niryukti - 367, 361 - nAma, sthApanA sugama che, tene choDIne dravyAdi viSayaka cUDAno nikSepa kahe che. vaLI te cUDA be che. dazavaikAlikanI cUDA AcAranI pAMca cUDAvata uttarataMtra che, zrata gRhitArtha ja che. ukta - anukta arthano saMkSepa karatI A cUDAo che. temAM dravya cUDAdinI vyAkhyA kahe che - dravya cUDA Agama, noAgama, zarIrathI vyatirita sacittAdi traNa bhede che. temAM sacita - kukaDAnI kalagI, ucita - maNi cUDA, mizra - mayurazIkhA. kSetra cUDA te lokanikuTa uparavartI che, te meranI cUDAdi che. Adi zabdathI adholokanA stamaMtaka, tichaliokanA merunI cUDA, urdhvalokamAM siddhizilA che. * nikti - 362 thI 368 - ucita kALathI kaMIka adhika te atirikta, adhika mAsa ke varSa te kAla cUDA che. bhAva cUDA - kSAyopathamika bhAvamAM che, te paNa be bhede che * kSAyopathamikatvathI zratanI jANavI. temAM pahelI "sativAkya cUDA" che. * * nikSepamAM "rativAkya' e dvipada nAma che. temAM 'rati" no nikSepa kahe che. temAM paNa nAma ane sthApanAne choDIne dravya ane bhAva ratine kahe che. dravya ratimAM taduvyatirikta be bhede che. karma dravyarati ane nokarma dravyarati. karma dravyarati te sati vedanIyakarma che. e baddha ane anudaya avasthAne grahaNa kare che. nokarma dravyarati te zabdAdi dravyo che. te ratinA kAraNarUpa che. bhAvarati - te ja ti vedanIya karmanA udayathI thAya che. e pramANe arati paNa dravya ane bhAvathI jANavI. satino nikSepa kahyo. have vAkya no ati deza kahe che. "vAkya' pUrva vAkya zuddhi adhyayanamAM aneka prakAre kahe che. cAritra rUpa dharma rati janaka che. te vAkyone levA. ahIM rata nAmavALuM varNana sArI rIte sahana karavAthI guNa karavAvALI "cUDA' thAya, te batAve che. jema rogIne zarIramAM gumaDAM thatAM nastara Adi mUkavA paDe, to tene phAyado thAya che, jene ajIrNa thayuM hoya tene apathya khorAka aTakAvatAM te hItakArI thAya ane bhAvimAM roga maTe, mATe te suMdara che. te daSTAMta vaDe ahIM bodha Ape che - ATha prakAranA karmarUpI duHkhI evA saMsArI bhAva rogI jIvone te rogo dUra karavA, ukta saMyama rUpa cikitsAmAM snAnano niSedha tathA loyAdinuM kaSTa pahelAM dekhAya. paNa tethI zratadharma ane cAritra dharmamAM rati thAya ane adharma upara arati thAya. chevaTe tenAthI
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA - 1 - bhUmikA 22 mokSa prApti thAya che, te ja spaSTa kare che - svAdhyAya, saMyama, tapa, vaiyAvacca ane dhyAna yogamAM je Asakta thAya che ane asaMyamamAM Asakta thatAM nathI, te siddhi pAme che. tethI cAritra dharmamAM tijanaka ane asaMcama sthAnamAM aratijanaka je vAkyone A adhyapanamAM kahela che, te sAdhue jANavA joIe. nAma nikSepo kahyo. have sUkAlApakamAM - x* x- sUtra kahe che - * sUtra - 506 - he sAdhako ! A nircAkya pravacanamAM je prajita thayela che, paNa kadAcita duHkha utpanna thatAM saMyamamAM temanuM citta Aratiyukata thaI jAya, tethI te saMyamano parityAga karavA icche che, paNa saMyama to nathI tene pahelAM A aDhAra sthAnonuM samyaka prakAre Alocana karavuM joIe. A aDhAra sthAno azva mATe lagAma, hAthI mATe kuza, jahAja mATe patAkA samAna che. jemake - (1) durathama ArAmAM jIvana duHkhamaya che. (2) gRhasthanA kAma bhoga asAra ane atyakAlika che. (3) manuSya mAya phapaTa bakula che. (4) mAruM A dukha sikkALa sthAyI nahIM haze. (5) saMyama choDavAthI nIrajanono puraskAra satkAra karavA paDado, (6) saMcama choDIne ghera javuM eTale - vamana karelAne pharI pIvuM. (0) - nIca gatImAM nivAsano svIkAra karavo. (8) gRhavAsamAM gRhasthone mATe zuddha dharma vize durlabha che. (9) tyAM Ataka - vyAdhi, tenA vadhanuM kAraNa thAya che. (1) tyAM saMkalpa * vikalpa vadhane mATe thAya che. (11) mUkavAsa kalezayukta che ane manuparAtri phleza rahita che. (12) gRhavAsa baMdha che ane zramaNAmavAya mokSa che. (13) grahavAsa sAvadha che paNa muni parAdhi niravala che. (14) gRhasthanA kAmamaoNga bahujana sAdhAraNa che. (15) pratyekanA punya - pApa potapotAnA che. (16) manuSyanuM jIvana zAsanA agrabhAge sthita jaLavida samAna caMcaLa che, naa anitya che. (1) e pUrve ghaNAM ja pApakarmo karyA che. (18) hA duSTa bhAvathI Acarita tathA duparAkramathI Arjita pUrvakRta pApamoMnA phaLa bhogavyA pachI ja mokSa thAya che, bhogavyA vinA nahIM. athavA tapa dvArA te pUrva karmono kSaya karavAthI ja mokSa thAya che. * vivecana - - ahIM jina pravacanamAM nize te bhinna krama ame darzAvIe chIe. pravajita - sAdhune zIta Adi zArIrika, strI - niSadho Adi mAnasika duHkhathI saMyamamAM arati prApta cittathI udvega pAmIne saMyamamAM kaMTALo Ave che. te ja vAta vizeSathI kahe che:saMyamathI nIkaLIne ghera javAnI icchA kare che. paraMtu te rIte udmavajita thavA icchanArane have kahevAnAra evA aDhAra sthAnone samyagratayA Alocavo joIe, janAre prAyaH
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 228 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda anakane vicAravuM joIe. A sthAnone vizeSathI kahe che - te ghoDAne lagAmarUpa, hAthIne aMkuzarUpa ane vahANamAM paTTatulya che. arthAt unmArga pravRtta dhoDA dine A lagAma Adi niyamananA heturUpa che, tema saMyamathI unmArgamAM pravRtta bhavya jIvone te niyamana rUpa che. tethI te samyak vicAravA yogya che. ziSyane AmaMtrIne kahe che ke - (1) adhama kALamAM kALanA doSathI prakarSathI udAra bhoganI apekSAthI jIvavuM prANIne duSkara che. rAjA Adine paNa aneka duHkho paDe che. udAra bhoga rahitatAthI viDaMbanA prAyaH kugati hetu bane che, to gRhasthAzrama vALAe to vAraMvAra vicAravuM joIe. (2) gRhasthanA kAma bhoga duHSama kALamAM ati tuca7, photarA jevA asAra ane alpakAlIna hoya che. madana kAma pradhAna zabdAdi viSayo pariNAme kaTu vipAkI che, deva jevA nathI, evA gRhAzramathI zo lAbha? tema vicAre. (3) duHSama kALamAM manuSyo prAyaH ghamAM kapaTI che. vizvAsa rAkhavA lAyaka nathI, vizvAsa hitane sukhano aMza paNa kyAMthI hoya ? mAyA baMdha hetutvathI dAruNa baMdha thAya, evA gRhAzramane zo lAbha? tema vicAre. (4) A duHkha cirakALa rahenAruM nathI. karyuM duHkha ? sAdhupaNuM pALatA zarIra ane mananuM duHkha je parISahathI Ave che te. vedanIya karma dUra thatAM saMyama sajya prApta thatAM sukha maLaze. jo thoDA duHkha mATe saMyamane choDI daIza to mahAna dukha narakamAM bhogavavA paDaze, tema vicAre. (5) dIkSA lIdhelAne dharmanA prabhAvathI rAjA Adi abyutthAna Adi dvArA pUje che. jo dIkSA choDIza to peTa bharavA tathA pApa chupAvavA mATe sAmAnya mANasanI paNa khuzAmata karavAno paNa vakhata Avaze. adharmI sajA dezamAM baLajabarIthI veTha karAvatAM sakhata majurI karavI paDe che. (6) ulaTI karelA AhArane kutarA ke ziyALAdi adhama prANI khAya che. tema dikSA lIdhA pachI pharI bhogo bhogavAtA lokamAM niMdha thAya che. (9) naraka, tiryaMca rUpa adhogatimAM vasavAnA karma baMdhAya che. (8) gRhasthAvAsamAM pramAdane lIdhe dharma Adaravo ghaNo durlabha che. putra, strI, mitra Adi badhuM phAMsArUpa che, mATe gRhavAza kaho. snehanuM baMdhana anAdi bhava abhyAsathI mohanuM kAraNa che, tema vicAravuM. (9) sadhoghAtI AtaMka ane vicikAdi rogadharmabaMdhu rahita gRhasthane vinAzane mATe thAya che. A vadha anekanA vadhano hetu thAya che. (10) iSTa- aniSTa vicoga prApti ja mAnasa AtaMka te gRhasthane hoya. tathA tevI ceSTAnA yogathI mithyA vikatAnA abhyAsathI vadhAryuM thAya (11) gRhAzrama kRSi, vANijyAdi kalezakArI che, paMDito vaDe gahita che. zIta, uSNa, zrama, tathA ghI, mIThuM AdinI ciMtAmAM paDavuM paDe che.
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA - 1 pa06 229 (12) tenA karatAM dIkSA upakaleza rahita che, anAraMbhIne ciMtA hotI nathI, vidvAnoe sAdhupaNAne prazaMsela che, te vicAravuM. (13) gRhavAsa e kozITAnA kIDAnI mAphaka baMdharUpa che. (14) sAdhupaNuM niraMtara karmanA baMdhanathI vimuktavat che. (15) grahavAsa sAvadha che - prANAtipAtAdi pravRtti yukta che. (16) sAdhupaNuM ahiMsAdinA pAlanatvathI niravadha che, te vicAre. (17) gRhasthanA kAmabhogo caurAdivatu ati jana * sAdhAraNa che. (18) punya - pApa pratyeke pratyekanA potAnA che, te bhogavavA ja paDe che. pApanA kAraNamAM vicAratA - mana, vacana, kAyAthI aneka prakAre jJAnAvaraNIya Adi duHkharUpa kama baMdhAya che, pUrva janma bAMdhela, pramAda - kaSAya - duzvarita janita, mithyAtva - avirati-jAnita te duSparAkrAMta, ityAdi - x x x- AvA karmo vedIne ja pachI mokSa thaze. vedhA vinA mokSa na maLe AnA dvArA sarva karmanA chedathI ja mokSa thAya, te jaNAvyuM.- x- X- athavA anazana ane prAyazcittAdithI ke viziSTa kSAyopathamika zubha bhAvarUpa tapathI karmano vinAza thAya che. - - - taponuSThAna ja zreya che. ukta aDhAra sthAnanA saMgraha mATe ahIM zloka che - * sUtra - 507 thI pa14 - (17) jyAre anArya : sAdhu bhogone mATe sAtri dhamane choDe che, tyAre te bhogomAM mUrzita banela AjJa potAnA bhAvine samyaka samajato nathI, (58) jayAre koI sAdhu utAjita thAya che, tyAre te badhAM dhamathI paribhraSTa thaIne evI rIte pastAvo kare che, je rIte AyuSya pUrNa thatAM devalokanA sabhavathI smata thaIne pRthvI upara paDelo . (59) jyAre sAdhu prajita hoya tyAre vadanIya hoya che, te ja saMyama oDIne addanIya laI jAya che, tyAre te e ja prakAre pastAvo kare che, je rIte potAnA sthAnathI tela deva (51) pratAjita sthitimAM sAdhu paheel pUjya hoya che. te ja pachI utAvajita thaIne apUjya thaI jAya che, tyAre te rAjayathI ja thayela rAjAnI jema paritApa kare che. (511) prajita sthitimAM pahelA sAdhu mAnanIya hoya che, te ja utAnAjita thaIne amAnavIya thaI jAya che, tyAre kaTie nara 'da karAsela rohanI mAphaka pastAvo kare che. (12) utawtajita vyakti jIvanAvAya vyatIta thaI jatAM jyAre vRddha thaI jAya che, tyAre kAMTAne gaLI gayelA masTanI jema pastAvo kare che. (513) utpAdita vyakti duSTa kuTuMbanI kutsita ciMtAothI pratita thAya che, tyAre te baMdhanamAM baddha hAthInI jema pastAvo kare che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ 230. dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda (14) putra ane sIthI vairAyelo, motanI paraMparAthI vyApta che utAvalita thayA pachI kAdavamAM phasAyelA hAthInI jema paritApa kare che. * vivecana - 50 thI pa14 - A pramANe aDhAra sthAno samajAvavA chatAM sAdhu cAstridharmatyajI de, te anArya - kaleccha ceSTAvALo, zA mATe? zAbdAdi bhoganA nimitte, to te dharmatyAgI te bhogamAM mUrNita ajJAnI AgAmI kALe sUtrArthane samyapha rIte jANI zakato nathI. A ja vAtane dazavi che - upravajita - saMyama sukha vibhUtithI bhraSTa thAya che. konI jema? jema iMdrAsanathI bhraSTa thayela iMdra pUrvenuM sukha vicAratA pastAya che - - 4-kSAMti Adi sarva dharmonA Asevana karavA chatAM jyAre pratijJA pAlana karato nathI, tyAre laukikathI athavA gauravAdithI paribhraSTa thAya che. patita thayelo evo te kaMIka moha zAMta thatA, meM AvuM akArya kema karyuM e pramANe pastAvo kare che. jyAre zramaNa paryAyamAM hoya tyAre rAjA Adine baMdha hoya che, paNa pachI dIkSA choDIne, koI iMdrae kADhI mUkela sthAna bhraSTa devInI jema pastAya che. tathA dakSAmAM hoya tyAre zramaNyanA sAmarthyathI loko dvArA vastra, bhojanAdithI pUjya hoya che, paNa dIkSA choDIne, jema rAjyathI bhraSTa sajA bhogathI rahita banIne pastAya tema te pastAya che. pahelAM te mAnanIya hato, zIlanA prabhAve badhAM agrutthAnAdi karatA hatA paNa pachI dIkSA choDatA amAnya thAya tyAre mahAmudra saMnivezamAM keda zreSThInI jema paritApane anubhave che. jyAre te saMyama tajelo vayanA pariNAmathI vRddha thAya che, yauvana vItI jAya che, tyAre bhogonA kaTu vipAkathI, lokakaMTakathI viMdhAyelA macanI jema te pAchaLathI paritApa anubhave che. jema chuTTo hAthI sAMkaLe baMdhAvAthI pastAya che, tema sAdhu bhraSTa thaI ghera jatAM kharAba kuTuMbane samajAvatA zAMta na thAya to pastAya che. viSayasevana mATe sAdhupaNuM choDIne strI ane putra upara moha vadhatAM, gRhasthanI dharmakriyA paNa bhUlI jatAM, kAdavamAM khuMcelA vanya hAthI mAphaka pastAya che. ke arere ! meM A kevuM mUrNa kRtya karyuM? * sUga * pa1pa thI para0 - (515) je huM bhAvitAtmA ane bahuzata thaIne jinopadiSTa grAma payaramAM ANa karata to Aje huM gaNi - AyArya hota. (516) samarata maharSine mATe manu paryAya devaloka samAna che. je saMyamamAM rata thatAM nathI, tene mA naraka samAna thAya che. tethI - (51) muni pasacimAM sta rahenAnuM sukha devo samAna uttama jANIne tathA ta na rahenAranuM dukha narakasamAna tIta jANIne pIDitamuni muni
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA - 1 pa15 thI pa00 paryAyamAM ja ramaNa kare. (518) jenI dADhAo kADhI levAI hoya te ghara viSadharanI sAdhAraNa ajJAnI jana paNa avahelanA kare che, tema dharmabhraSTa, zramaNalakSmI rahita, bujhela yajJAgni samAna nisteja ane durvihita sAdhune kuzIlI niMde che. (19) zramaNa dharmathI skata, adharmasavI ane cAaine bhaga karanAra, A lokamAM ja adhama kahevAya che, temano apayaza ane sApakIrti thAya che, sAmAnya lokomAM paNa dunAma thAya che, arti tenI adhogati thAya che. (520) te saMyamamSTa sAdhu AvezapUrNa cittathI bhoga bhogavIne tathAvidha ghaNAM asaMyama kRtyo sekIne dukhapUrNa aniSTa gatimAM jAya che, vAraMvAra janma-maraNa javA chatAM tene bodhi salabha thatI nathI.. * vivecana - pa15 thI 520 koI buddhimAna sAdhu dIkSA choDIne A pramANe paritApa kare che - jo huM Aja sudhI sAdhu hota to AcArya hota, prazasta yoga bhAvanAthI bahuzruta-bahu AgamayuktA thAta. ahIM janidezita zabdathI tIrthakara ja levA. dIkSA choDavA icchatAnA sthirIkaraNArthe kahe che - sArA sAdhuno dIkSA paryAya devaloka samAna che. kemake devalokamAM prekSaNAdimAM lIna thaIne nizcita beThA che. tema sAdhu sthira manathI paDilehaNAdi krijyAmAM pravRtta rahe che. paNa je asta che * bhAvathI samAcArImAM azakta che. viSayAbhilASI ane bhagavaMtanA vezanA viDaMbaka che, satva che. temane sAdhupaNuM rauravAdi tulya mananA atizaya duHkhathI bhayakArI lAge che. upasaMhAra karatAM AnuM nigamana kahe che. pUrve kahyA mujaba devatA pramANe sAdhunA prazamAdi guNonuM sukha cAritrapayayimAM rakta ane paDilehaNAdi kriyAmAM yatna karanArane sukharUpa che. ane cAstrimAM arati karanArane naraka tulya che, tethI Aloka - paralokamAM ghaNAM sukha-duHkha vicArIne paMDita puruSe niraMtara yAtri payayamAM ramaNatA karavI. cAritra paryAyathI Tyuta thanAranA auhika doSa kahe che. zramaNadharmathI zrutane tapolakSmI nAza pAme, bujhAyela agnivatuM te bhraSTa sAdhu jhAMkhA lAge che, loko tenI hIlanA kare che ityAdi - X-. pramANe bhraSTa zIlanA have ubhaya lokanA doSone batAve che - A lokamAM ja adharma, apayaza ane apakIrti thAya che. loko kahe che ke AnuM nAma paNa levA yogya nathI. tuccha mANaso paNa AvuM kahe to uttama lokonuM to kahevuM ja zuM? udmavajita thayA pachI strI Adi nimitte chakAya jIvanI hiMsA karanArA thAya che. khaMDita cAaine kAraNe kliSTa karma bAMdhe che. ane narakamAM jAya che. AnA ja vizeSa apAyone kahe che- te udmavajita zabdAdi bhogo bhogavIne, dharma nirapekSatAthI pragaTa citte ajJocita adharma phaLane karIne kRSi Adi AraMbharUpa adharma, asaMtoSI thaIne, marIne aniSTa gatine pAme che. jinadharmanI prApti paNa tene dulabha thAya che.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda * sutra - para1 thI para4 * (ra1) dAkhathI yukta ane kalezamaya manovRttivALA A jIvana naraka saMbaMdhI palyopama Ane sAgaropama Ayu paNa samApta thaI jAya che, to che jIva ! mAre zA manorakha to che ja keTaluM ? (52) mAruM nA duHkha dIrghakALa sudhI rahevAnuM nathI. kemake jInanI bhogatRSA apAzvata che. je te A zarIsthI tRma na thaI, to mArA jIvananA aMta samaye te avAya maTI jazo. (53) jeno AtmA A prakAre nizcita hoya che, te zarIrane to cheDI zake che, paNa dharmazAsana choDI zakato nathI. AvA DhapratijJane, vegapUrNa gatithI AvatA vANathI avicalita meru parvatata tenI jAtiya avicalita rahe che. (ra4) baddhimAna manuSya A pramANe samyapha visArI, sivila prakAranA lAbha ane tenA upAyone viroSa jANIne, traNa gatithI gupta thaIne jina-vacanano Azraya le che, - - tema huM kahuM chuM. * vivecana - para1 thI 5ra4 - e pramANe che, to duHkha utpanna thayAM pachI Ama vicArIne dIkSA na choDe, te kahe che - nAskane pAmela jIvo - x- ekAMta kaleza pAme chatAM narakanuM palyopama ke sAgaropama Ayuno paNa kSaya kare che, to pachI mane A saMyamanI atithI niSpanna manoduHkha keTaluM mAtra che? vizeSathI A ja kahe che - mane A saMyamamAM aratijanita duHkha lAMbe kALa rahevAnuM nathI, kemake prAyaH viSayatRSNA cauvanakALamAM ja rahenArI che athavA vRddhAvasthAmAM paNa manamAM to A tRpaNA rahevAnI ja che, to pachI khoTI AkuLatAthI zo lAbha? mRtyu sAthe te maTI ja jaze. AnuM ja phaLa kahe cheje sAdhuno AtmA ukta vicAraNAthI deDha thaI jAya, te potAnA dehano tyAga karaze paNa dhamajJAne nahIM choDe. tevA dharmamAM nizcita saMyama sthAnathI calita thatAM nathI. - - - have upasaMhAra karatA kahe che - A pramANe adhyayanamAM kahelajIvitva Adine AraMbhathI aMta sudhI yathAvata vicArIne samyaga buddhimAna manuSya samyagra jJAnAdino Aya ane tenA sAdhana prakAra evA kALa, vinaya Adi upAyone aneka prakAre jANIne, traNa gati ane cAkhavRttakaraNathI gukha thaIne arahaMta upadezamAM yathAzaktikriyApAlana rata thAya. jenAthI te mokSane pAme che. muni dIparatnasAgare karela cUlikA * 1 * no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ 222 - . cUlikA - 2 - bhUmikA ha cUlikA - 2 - "viviktacaryA" pahelA cUDA adhyayananI vyAkhyA karI, have bIjIne kahe che - Ano oghathI saMbaMdha pratipAdita karela ja che. vizeSa e che ke- anaMtara adhyayanamAM sIdAtA sAdhunuM sthirIkaraNa kahyuM. ahIM viviktacaryA kahe che. teno saMbaMdha bhASyakAra kahe che - * bhASya - 63 * vivecana - cUDAno adhikAra vistArathI rativAkya cUDAmAM kahyo. - 4 - bIjA cUDA adhyayanamAM AdAnapadathI "cUlikA" nAma che. ityAdi - 4 - sUbAlAyakanA nikSepAdinI prastAvAnusAra sparzanA - kiMcit vyAkhyAdi rUpa thAya che. sUtrAnugAmamAM sUtra uccAravuM joIe. te A pramANe che - * sUtra - para5 thI 528 - (55) huM te cUlikAne kahIza, je zrata che, kevalibhASita che, jene sAMbhaLIne punyazALI jIvonI dharmamAM ati utpanna thAya che. (26) ghaNAM loko anusota - saMsAra samudramAM prati prasthAna karI rahyA che, paraMtu je mukta thavA icche che, jene pratisota - saMyama pravAmAM gati karavAnuM lakSaNa prApta thAya che, teNe potAnA AtmAne pratisrota prati laI javo. (27) anuyota saMsAra che, pratisota teno uttAra che. sAdhAraNa saMsArIjanane anusrota cAlavAmAM sukhAnubhUti thAya, paraMtu sunihita sAdhune mATe Azrava pratisota thAya che. * tethI - (58) AcAra pAlanamAM parAkrama karIne tathA saMvaramAM mayura samAdhisata thaIne, sAdhuoe potAnI sayAM, guNo tathA niyamo prati daSTipAta karavo joIe. * vivecana - para5 thI 528 - huM bhAva cUDAne kahIza - prakarSathI avasaraprAsa abhidhAna lakSaNathI kahIza. zruta te kevalibhASita che. A cUDAmAM zrutajJAna varte che ane A kevalibhASita - kevali vaDe prarUpita che. vRddhavAda A pramANe che - kadAcita AryA vaDe asahiSNu evA kuragaDu prAyaH saMyatane cAtumAMsikAdimAM upavAsa karAvyo. te ArAdhanAthI te mRtyu pAmyo. huM pighAtikA chuM, ema udvigna thaIne teNIe tIrthakarane pUchavA vicAryuM. guNathI AvarjitA devI teNIne zrI sImaMdhara svAmI pAse laI gaI. teNIe bhagavaMtane pUchyuM- huM sAdhunA maraNathI ghAtaka chuM ke nahIM? bhagavaMte teNIne A cUDA saMbhaLAvI (je teNIe grahaNa karI.) temAM vizeSa eTaluM ke -
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda te cUDA sAMbhaLIne kuzalAnubaMdhI puNyayukta prANIne aciMtya ciMtAmaNI samAna yAritra dharmamAM bhAvathI zraddhA upaje che. A cAstri ane cAstribIjane upajAve che te mATe A paheluM sUtra kahyuM. 234 A ja pratijJAsUtra che. A adhyayanamAM caryA guNa batAve che. tenI pravRttimAM mULa pAdabhUta A kahe che - nadInA pUranA pravAhamAM paDelA kAvat viSaya rUpa kumArga dravyakriyA AnukUlyathI pravRtta tathAvidha abhyAsathI ghaNAM loko tathAprasthAnathI udadhigAmI thAya. dravyathI te ja nadImAM kyAreka devatAnA niyogathI pratizrota prAptinA lakSyathI kahyuM. bhAvathI to viSayAdi viparItapaNAthI keTalAMka saMyama lakSyane pAmIne pratisrota - viSayAdine dUra karIne saMyama lakSya abhimukha ja jIva pravarte. saMsAra samudramAM parihArathI muktapaNe sAdhu vaDe thavAne mATe pravarte. tyAM kSudrajana AcarIta kRtyone potAnA manamAM paNa na lAvIne tenAthI dUra rahevuM ane Agama bhaNavAmAM eka citte tatpara rahevuM. - X - X - X - * - * - adhikRta A gAthAne spaSTa karatAM have kahe che - karmanA bojathI viSaya sukhamAM lIna thavuM. te nIcI jagyAmAM jema pANI jAya tema javAnuM ja che, te anuzrota kahevAya che. tethI viparIta iMdriya vijaya te paramArtha sAdhanarUpa kAyA vacana ane manano vyApAra te Azraya vrata grahaNa rUpa uttama sAdhune che. A saMsAra te viSaya sukha che. te bhogavatAM pAcho saMsAra che. jema viSa e mRtyu che mATe te viSayanI iMdriyone rokavI te pratiprota eTale saMsArathI bacIne mokSamAM jaI zake che. A pramANe iMdriyano nirodha saMsArathI pAra utAranAra che, ema samajIne sAdhue jJAnAdi paMcAcAramAM parAkrama vAparavuM. iMdriya nirodhatha samAdhi bahula munie pAchA paDavAnuM na thAya, cAritra nirmaLa rahe. mATe bhikSu bhAvanA sAdhanarUpa aniyatavAsa, dravyacaryA pALavI. mULa guNa ane uttara guNane yogya samaye vidhi anusAra pALavA, te bhAvacaryA che. te sAdhuoe jANavA yogya che. te samyag jJAna Asevana ane prarUpaNArUpe che. * sUtra - 529 thI 133 (529) aniyata vAsa, samudAna carcA, ajJAtakuLothI bhikSAgrahaNa ekAMta sthAnamAM nivAsa, alpa upadhi ane kalaha vivana. A vihAracaryA RSione mATe prazasta che. . (130) AkIrNa ane avamAna nAmaka bhojanuM vivarjana tathA prAyaH dRSTisthAnathI lavAyela bhojana - pAnanuM grahaNa RSio mATe prazasta che, bhikSu saMsRSTakalpathI ja bhikSAcarcA kare, (531) sAdhu madha ane mAMsano abhojI hoya, amatsarI hoya,
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA - 2 pa29 thI pa33 235 vAraMvAra vigaIonuM sevana na karanAra hoya, vAraMvAra kAryotsarga karanAro ane svAdhyAyane mATe sogautahanAmAM prayatnazIla hoya. (532) sAbu gRhasthane evI pratijJA na karAve ke A zayana, Asana, zastrA, nikA, bhojana * pAna Adi huM pAcho AvuM tyAre mane ja ApavA. koI gAma, nagara, kuLa, deza ke IpaNa sthAnamAM mamatva na kare, (533) muni grahanI vaiyAvacca na kare, abhivAdana, vaMdana ane pUjana paNa na kare. mati sakaleza rahita sAdhuo sAthe rahe, jethI tenA sAriAdi guNonI hAni na thAya. vivecana - para thI pa33 - caryA kahe che. mAsa kahyAdi vaDe aniyata vAsa, udhAnAdimAM vAsa tathA aneka sthAnethI yAcanA karIne bhikSArthe phare. vizaddha upakaraNa grahaNa viSayaka, vijana ekAMta sevanAra, stoka upadhisevanAra, tyAM rahenArane bhAMDavAnuM choDavuM, zravaNa-kathana AdinuM parivarjana karavuM. vihAracaryA - viharaNa sthiti ke viharaNa mayadA. AvA prakAranI hoya to sAdhune prazasta che. tethI sAdhune bhaNavAmAM vikSepa na thAya ane bhagavaMtanI AjJAnA pAlanathI bhAvacaraNa sAdhanathI pavitra che. A sAdhuonI vihAracaryA aMge niyuktikAra kahe che - * niryukti - 369, 30 - vivecana - sAdhunI vihAra carcAno adhikAra hovAthI te sAdhu kahevAya che. tethI sAdhuno adhikAra kahevAya che. dravya ane bhAvathI vicAra karavo, te dravya ane bhAva cayanio nikSepo che. bhavya zarIra e - - dravya sAdhunuM upalakSaNa che. dravya nikSepAno adhikAra pUrve AvI gayo che. bhAvathI dvAra vicAratA saMyata guNane anubhavanAra bhAva sAdhu pote che, tethI A adhyayanamAM bhAva sAdhunuM udhAna, ArAma AdimAM nivAsathI aniyata carcA jANavI. te paNa viziSTa abhigraha rUpa eTale utkaTa Asana AdithI rahevuM, te jANavI. have sUtranA sparzathI kahe che - vyAkhyA sUtra mAphaka jANavI, Avayavano anukrama gAthA bhaMganA bhayathI nathI karyo, tathA arthathI sUtranA upanyAsa mAphaka jANavo. naSionI vihAra carcA prazaMsavA yogya che. AkIrNa eTale jyAM rAjAnuM mULa athavA saMkhaDI hoya tyAM sAdhue na javuM. te kahe che - hAthInA pagamAM aphaLAvavuM, ghoDAnI lAta vagerethI sAdhunA saMgane nukasAna thAya. sAdhunA bhayathI bhAgI jatAM bIjA jIvone pIDArUpa thAya. tethI gIrImAM alAbha thAya athavA doSita AhAra maLe. prAyaH joyA vinAnuM bhojana maLe. tethI bhAta, osAmaNa, kAMjI vagere joIne levA, vaLI gRhasthe potAnA mATe bhojana letA hAtha
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 dazavaikAlikamUlasaba-saTIka anuvAda kharaDelA hoya, te hAthathI levuM. saMskRSTa te kAcuM gorasa vagerethI vAsaNa ke hAtha kharaDAyelA hoya to sAdhu levA yatna kare Ane mATe ATha bhaMgo batAvelA che. - upadAdhikArathI ja A kahe che:- sAdhue madha ane mAMsane durgatinuM kAraNa samajIne choDI devA. (zaMkA) kAMjI, chAza vagere paNa saMdhAnathI bhAta vagere maLelA che, tethI te prANInA aMga hovAthI tyAjya che. mATe na khAvI joIe. (samAdhAna) tamAruM kahevuM barAbara nathI. chAza pravAhI ane prANInuM aMga hovAthI te madha-mAMsanI tulanA na pAme. lokazAstrathI paNa tema siddha thatuM nathI. saMdhAna ane pANInA aMganI tulanA yogya che, maryAdA ullaMghana samAna che, jemAM strI ane mAtA baMne dekhAvamAM samAna chatAM eka bhogya che, bIjI pUjya che, te viveka naSTa thaI jaze. tema prANInuM aMgata dudha, tenI banela chAza te mAMsanI tulya na thAya. ityAdi * x- sAdhu bIjAno hepI na thAya, vAraMvAra vigaI na vApare, vigaInA paribhoga mATe kAryotsarga kare. svAdhyAya ane tapamAM prayatna kare, tema na kare to unmAdAdi doSa lAge. mAsaMkalpa vagere karIne vihAra karatAM, gRhastha pAse evI pratijJA na karAve ke mane A sthAnAdi vAparavA Apazo ja. (zuM?) zayana, Asana, zayyA, nivadhA athavA te kALane AzrIne anukULa bhojana, jemake - unALo hoya to khAMDa khAjA, drAkSanuM pANI vagerenI jo kabulAta karAve to mamatvano doSa lAge. vaLI A gAmamAM, zrAvaka kuLamAM athavA ayodhyA jevA nagaramAM madhya deza vagere eTale gAma, kuLa, nagara, deza vagere sthaLamAM kyAMya paNa mArA paNAno moha na kare. potAnA upakaraNAdimAM paNa mamatva na rAkhe. upadeza adhikArathI ja kahe che - sAdhu gRhasthanI vaiyAvacca na kare, kAraNa ke sAdhu pAse gRhastha sevA karAve to sAdhunuM cAritra naSTa thAya ane gRhasthane paNa doSa lAge. tema sAdhu vastrAdithI paNa satkAra na kare. jo tema kare to uparokta doSo ja lAgu paDe che. A doSo dUra karavAne mATe ja gRhasthonI sevA na karanArA evA uttama sAdhuono sAdhu saMsarga kare ke jethI potAnA mahAvata AdinuM rakSaNa thAya. je gRhasthano rAkhanAra sAdhu sAthe rahe to saMsArI kRtyanI anumodanAnuM pApa lAge. A pada bhaviSyanA viSaya mATe ja che. je vakhate praNayana kALamAM saMkliSTa sAdhuno abhAva che. - sUtra - 534 thI 540 - (534) kadAcita guNamAM adhika athavA guNomAM samAna nipuNa sahAyaka sAdhu na maLe to pApamoMne varjita karato, kAmabhogomAM anAsakta rahIne ekalo ja vicaraNa kare. (535) vaNakALamAM cAra mAsa ane anya RtuomAM eka mAsa rahevAnuM utkRSTa pramANa che. tethI jyAM cAtumati ke mAsikalpa karela hoya tyAM bIjA varSe cAtumAsa ke mAsakalya rahevuM na joIe. sUtrano artha che
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA - 1 / pa34 thI 540 23 prakAre jA jApa, bhibha te ja prakAre sutranA mArgathI cAle. (36) je sAdhu rAtrinA pahelA ane chellA praharamAM potAnA utmAno potAnA AtmA dvArA saMkSiNa kare che ke - me zuM karavA yogya kutya karela che je mArA mATe kahyuM kutya bAkI rahela che ? te karI kArya che, je mArA dvArA zakya che, paraMtu huM pramAdavaza karato nathI ? (53) zuM mArI AlanAne bIju koI jue che ? athavA zuM mArI bhUlane huM svayaM jouM chuM ? mAthA phoI AlA huM tajI nathI rahyo ? A pramANe AtmAnuM samyapha anuprekSaNa karato muni anAgata kALamAM koI prakArano pratibaMdha na kare. (38) jyAM patilekhana, pratikramaNa Adi je kriyAmAM paNa kAyAthI, vANIthI athavA manathI potAne huyukata jue, tyAM ja te AimAM tIra sAdhaka svarga jaldI cATI jAya, ma AtivAna azva, lagAma thatA ja zIza aTakI jAya che. (39) je jitendriya, ghatimAna, sapanA mana, vacana, kAyAnA cauga sadA AvA prakAranA rahe che, tene lokamAM pratibhujInI kahe che. te pratibadArI ja vAstavamAM saMyamI jIvana jIve che. (540) samasta iMdriyone sasamAhita karIne rAtmAnI satata rakSA karavI joIe. kemake ArakSita AtmA janma-maraNAnI paraMparAne prApta thAya che ane surakSita AtmA badhA duHkhothI mukta thaI jAya che - - tema huM kahuM chuM. - vivecana - 534 thI 54 - asaMkliSTanI sAthe vasavuM tema kahyuM. ahIM vizeSa kahe che - kadAca kALanA doSathI saMyama anuSThAnamAM kuzaLa ane paraloka sAdhavAmAM tatpara evA bIjA koI saMgAthI na maLe, arthAt saMgAthI jJAnAdi guNamAM adhika hoya ke samAna paNa hoya ke saheja ochA gaNavALA hoya, paNate uttama kaMcana jevo hoya tenI sobata karavI. paNa traNamAM eke na maLe, ane jyAM tyAM gRhasthanA paricaya karanAra jovAmAM Ave to temano saMsarga na karatAM athavA kaMTALI hatAza na thatAM pote eklo paNa vicare, kevI rIte? te kahe che - pApanA kAraNa evA kharAba kRtyone choDIne sUtrokta uttama AcAra vaDe, ucita vihAra vaDe vicare. ane icchAkAma vagere viSayanI vAMchatAthI saMbhALato vicare paNa pAsaFA vagerenI kusaMgatimAM na rahe. je rahe to tenI duSTatA paNa potAne lAge. bIjAo paNa kahe che ke - sApanI sAthe vicaravuM sAruM, tathA zaTha AtmAvALA bu sAthe paNa rahevuM sAruM paNa adharmayukta capaLa evA mUrkha pApI mitro sAthe rahevuM ke
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 dazavaikAlikamUlasaba-saTIka anuvAda vartavuM te ghaNuM ja kharAba che. kadAca sApa kopita thAya, to mRtyu Ape tathA talavAravALA zatruo lAga joIne mArI nAkhe paNa kumArge cAlatA puruSanI sAthe sobata karatAM Aloka paraloka baMnemAM haNAvuM paDe che. paraloka viruddha kArya karanArane dUrathI ja tattvA. je pote durgatimAM jAya, te bIjAne hIta karanAro kevI rIte thAya ? brahma hatyA, dArUpAna, corI karavI, bhaNAvanArA gurunI strIno saMga karavo vagere mahAna pApa pApIonI sobata karanArA mANasone thAya. have vihAra kAlamAna kahe che - jyAM comAsu ke mAsa kathA karela hoya, tyAM sAdhue bIje varSe na rahevuM arthAta be varSa choDIne pachI comAsu kare. tethI vadhu zuM kahevuM? paNa dareka rIte siddhAMtamAM kahelAM mArge sAdhu cAle, tema pUrva ane pachI e baMnemAM virodha na Ave, evo yukti e pramANa tathA paramArtha sAdhanarUpa utsarga apavAda sahita jema zAstramAM kahela hoya. te pramANe varte eTale jarUra paDatA kAraNe rahevuM paDe to pratimAsa sAdhu saMthAro, gaucarI Adi badalato rahe. te pramANe vAMdaNA, pratikramaNa AdimAM paNa vidhisara anuSThAna karato rahe, paNa lokaherIthI kheda pAmIne mUkI na de. jo mUkI de to AzAtanA thAya. A pramANe jude jude sthAne vicarato A teno guNono upAya have batAve che. - meM zuM karyuM ane mAre zuM karavAnuM che? te madhyarAtrie uThIne vicAravuM. uMmaranA pramANamAM mAre zuM zakya che? ane te pramANe huM keTaluM AcaruM chuM? e badhuM zAstrarItIthI vicArUM. jo tema na kare to gayelo kALa krIthI AvavAno nathI. - tathA - huM keTale aMze khalita thayo chuM. ane te mAruM viparIta vartana bIje koI jue che? te jonAro svapakSano che ke parapakSano? mAro AtmA pote jue che ke nahIM ? vaLI mArI alanA sudhAruM chuM ke nahIM? evuM uttama AgamamAM kahelI vidhio sArI rIte haMmezAM tapAsato rahe, tema bhaviSyakALanA pApano prabaMdha paNa na kare. 0 kaI rIte ? je sAdhune A pramANe bhUla kabUla karavAnuM eTale mana, vacana, kAyAthI dharma upadhinA pratilekhana AdimAM potAnI bhUla thayelI jue, to dhIrajavALo thaIne, potAnI bhUla sudhArI le, jema uttama jAtino sArI cAlavALo ghoDa koI sthAne Thokara khAya, paNa turaMta sAvadhAna thaIne potAnA mAlikane bacAvI le, tema uttama sAdhu potAnI thayelI bhUlane sudhArI le che. 0 je pUrvatri ityAdi adhikAranA upasaMhArane mATe kahe che. je sAdhune potAnA hItanI vicAravAnI pravRttirUpa mana, vacana, kAyAno vepAra che, te sAdhu potAnI iMdriyone jItIne saMyamamAM dhRti rAkhI pramAdano jaya kare che, te satpaSanI lokomAM nitya prazaMsA thAya che. eTale jyArathI teNe dIkSA lIdhI, sAmAyika uccaryuM, te maratAM sudhI tenA
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ cUlikA-1 pa34 sI pa40 23e uttama sAthiI loko tene pratibaddha jIvI kahe che. te ja saMyama jIvitathI jIve che. 0 zAstrano upasaMhAra karatAM upedaza sarvasva kahe che - AtmAne nizcayathI zakti anusAra haMmezAM paralokanA apAyathI bacAvavo joIe. kevI rIte ? sparzana Adi badhI iMdriyone viSayamAM kumArge jatAM aTakAvIne samAdhivALA thavuM. jo te pramANe AtmAnI rakSA karavAmAM na Ave to janmamaraNanA mArgarUpa saMsAmAM bhramaNa karavuM paDe, paNa sUtramAM lakhyA pramANe apramAdapaNe AtmAnI rakSA karavAmAM Ave, to zarIra ane mananA aneka prakAratnA duHkhothI mUkAya che, jethI janma maraNa pharIthI na thAya, ane ekAMta zreSTha zAMtipadanI prApti thAya che. A pramANe sudhama svAmI kahe che. muni dIparatnasAgare karela Adhyayana - 10 no TIkA sahitano anuvAda pUrNa
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 dazavaikAlikamUlasUtra-saTIka anuvAda zeSa vaktavyatA - kathana * niyukti * 371, 372 + vivecana : (391) adhyayana cha mahine Arya manaDe bharyuM. cha mAsanA payithI te samAdhipUrvaka kALa pAmyA. (372) zayyabhavasUrie AMkhathI AnaMdanA azru mUkyAM tyAre yazobhadra svAmIe pUchayuM. zayyabhavarie vicAraNA kathana karyuM. Arya manake A adhyayanane cha mAse bhaNyuM. Arya - tyAgavA yogya pAsethI zIdha dUra thAya che. "manaka' e muninuM nAma che. temanuM Ayu dIkSA lIdhA pachI cha mAsa hatu. teTalAmAM A sUtra bhaNIne AgamoktavidhithI zubhalezvAnA dhyAna vaDe svargavAsa pAmyA. jema mana munie dazavaikAlika sUtra bhaNI ArAdhanA karI tema bIjAone paNa te bhaNavAthI ArAdhanA thAo. jyAre tenuM maraNa thayuM tyAre manaka muninA guru zayyabhava sUrie AMkhamAMthI AMsu mUkyA ke teNe sArI rIte sutra ArAdhanA karI. gurunI AMkhanA AMsu joIne temanA pradhAna ziSya yazobhadrasUrie pUchyuM ke sAdhune samAna hoya chatAM eka ziSyanA maraNathI Apane Avo saMsArane neha kema ? gurue kahyuM, A gRhasthapaNAno mAro putra che. teNe sArI rIte ArAdhanA karI tethI mane harSanA AMsu AvyA che. badhAM ziSyone pastAvo thayo ke- Ape amane pahelAM kema na kahyuM? je kahyuM hota to tame badhAM sevA na karAvata, to tene vaiyAvaccano lAbha na maLata. A dazavaikAlika sUtra tenA cha mAsanA alpa Ayu mATe meM uddharela che. te vakhate saMdhe jANyuM. bhaviSyamAM paDatAM kALamAM ghaNAM jIvone A TuMkAmAM sAravALuM sUtra lAbhakAraka thaze, tethI sUtrane kAyama rahevA do. e pramANe saMghe gurane prArthanA karI. anugama kahyo. have nayo kahe che. te naigama, saMgraha, vyavahAra, haju sUtra, zabda, samabhirUDha, evaMbhUta bhedathI sAtano sAmAnyathI che. tenuM svarUpa AvazyakamAM batAvela che, tyAMthI jANavuM. ahIM sthAna khAlI na rahe te mATe pUjyapAda haribhadrasUrijIe saMkSepathI jaNAvatAM jJAnanaya ane kriyAnacanuM vivaraNa karela che. (ame amArA anuvAdamAM A jJAnanaya, kriyAnaya, baMneno samanvaya ityAdi badhAM viSayano anuvAda choDI dIdhela che.). muni dIparatnasAgare karelA zrI dazavaikAlika sUtrano TIkA sahita anuvAda pUrNa ka bhAga - 36 mo pUrNa ka
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ Agama saTIka anuvAdanuM vibhAgIkaraNa | - 16 AgamanuM nAma bhAga kramAMka AcArAMga 1 ane 2 sUtrakRtAMgA 3 ane 4 sthAnAMga, pa thI 7 samavAyAMga bhagavatI. 9 thI 13 jJAtAdharmakathA || 14 upAsakadazA, aMtakRdazA, anuttaropapAtikadazA, praznavyAkaraNa 15 vipAkazruta, aupapAtika rAjapraznIyA 17 jIvAjIvAbhigama 17 thI 19 prajJApanA | 20 thI 22 sUrya/caMdra-prajJapti 23,24 jaMbudvIpa prajJapti | 25 thI 27 nirayAvalikA paMcaka ane payajJAsUtro-10+1 | 28 nizItha, vyavahAra, bRhatkalpa dazAzrutaskaMdha ane jItakalpo 29 mahAnizIthA Avazyaka 31 thI 34 piMDaniryukti, oghaniryukti | 35 dazavaikAlika 36 uttarAdhyayana 37 thI 39 naMdIsUtra | 40 anuyogadvAra kalpa (bArasA) sUtra 42 || | 30 | 41