________________
૬ ! - | ૨૨૬ થી ૨૩૦
૧૫૯ ક્ષેત્ર. તે ત્રણ ભેદે - સેતુ, કેતુ અને સેતુકેતુ. ગૃહ તે પ્રાસાદો. તે પણ ત્રણ ભેદે છે - ખોદેલા, માળવાળા અને ઉભયરૂપ તગણના ભેદો - નાળીએર આદિના બગીચા. ચક્રઆરીથી બદ્ધ - ગાડાં આદિ, મનુષ્ય - દાસ આદિ. એ પ્રમાણે દ્વિપદ બે ભેદે છે. હવે ચતુષ્પદ કહે છે:
• નિયુક્તિ - ૨૫૮ + વિવેચન -
ગાય, ભેંસ, ઉંટડી, બકરી, ઘેટી, અશ્વ, અશ્વતર, ઘોડા, ગધેડા, હાથી આ દશ ભેદે ચતુષ્પદ હોય છે. અચ્ચ - વાલ્હીકાદિ દેશમાં ઉત્પન્ન જાતવાન, અશ્વર – વેગવાળા ઘોડા, સામાન્ય ઘોડા તે ઘોટકા.
• નિર્યુક્તિ - ૨૫૯ + વિવેચન -
વિવિધ ઉપકણ, જેવા કે • તામ્ર કળશ, કડિલ આદિ જાતિથી અનેકવિધ પણ વ્યક્તિથી મુખ્ય લક્ષણ થાય છે. અર્થ કહ્યો, છ ભેદ કહ્યા. ચોસઠ ભેદ ઓધ અને વિભાગ વડે છે. અહીં દ્રવ્યર્થ ઉપયોગી છે. હવે કામ કહે છે.
• નિયુક્તિ - ૨૬૭, ૨૬૧ + વિવેચન -
કામ ઓધથી ચોવીશ ભેદે છે. તેમાં સંપ્રાપ્ત ચૌદ પ્રકારે છે અને અસંગ્રામ દશ ભેદે છે. સંક્ષેપમાં કહ્યું. હવે વિસ્તારથી કહે છે તેમાં અલ્પતર વક્તવ્યતાથી પહેલાં અસંપ્રાપ્ત કામ કહે છે - જોયા વિના માત્ર કાને સાંભળીને તે તરફ કાન ખેંચાય. તેમાં અહો રૂપ આદિ ગુણ એ અભિનિવેશથી ચિંતન તે ચિંતા, શ્રદ્ધા - તેના સંગમનો અભિલાષ, સંસ્મરણ - સંકલ્પિત રૂપનું આલેખનાદિ દર્શન. તેના વિયોગમાં આહાર વગેરે વગેરે ઉપર અરતિ થાય. લજ્જાનો નાશ- વડીલના દેખતાં પણ દુરાચાર પ્રશસે, પ્રમાદ - તેના માટે જ સર્વ આરંભમાં પ્રવર્તવું ઉન્માદ - નખચિત્તથી જેમ તેમ બોલે. ભાવનાતંભ આદિને પણ સ્ત્રીના આલિંગનની બુદ્ધિથી ભેટવું.
• નિર્યુક્તિ - ૨૬, ૨૬૩ + વિવેચન - શોક્ના અતિરેકથી મરણ થવું તે અસંકામ કામનો દશમો ભેદ છે.
હવે કામ સંપ્રાપ્ત થતાં જ ચૌદ ભેદ છે, તે સંક્ષેપથી કહે છે - (૧) પ્રાપ્ત થતાં પહેલાં સ્ત્રીના સ્તન આદિનું અવલોકન કરે તે દષ્ટિ સેવા. અથવા દૃષ્ટિથી દષ્ટિનું મિલન. (૨) સંભાષણ - ઉચિત કાળે કામ કથા કરે. (૩) હસિત • વક્રોક્તિ. (૪) લલિત - પાશકાદિ ક્રીડા. (૫) ઉપમૂહિત (૬) દંત નિપાત. (૭) નખ નિપાત • નાખથી ઘટ્ટનાદિ. (૮) ચુંબન (૯) આલિંગન - કંઈક સ્પર્શ કરવો, (૧૦) આદાન - તનાદિ ગ્રહણ, (૧૧) કર - નાગરકાદિ પ્રારંભ યંત્ર, (૧૨) આસેવન - મૈથુન ક્રિડા, (૧૩) સંગ (૧૪) અનંગ ક્રિડાદિ - - કામ કહ્યો. હવે ધર્મ આદિના સપત્નતા અને સપત્નતા કહે છે -
• નિર્યુક્તિ - ૨૬૪ થી ૨૬૭ - વિવેચન • (૨૬૪) ધર્મ, અર્થ અને કામ આ ત્રણે સાથે લઈએ તો પરસ્પર વિરોધી છે. તેવું
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org