________________
(૪૭) પૂરા કરી શકે છે એ વાત શું હું એકલેજ નથી જાણતું ? રાજદંડ શું છે તેને હજી તમને ખ્યાલ નહીં હોય! જુઠું બોલનારને હાથીના પગ નીચે ચગદી તેમનાં પાપની અહીંને અહીંજ સજા કરવામાં આવે છે એ રીવાજ તે જાણો છો ને ? હજી જે સાચેસાચી વાત કહી દેશે તે તમને ક્ષમા મળી
શકશે.'
અધિકારીને ગમતી વાત એ જ જે સાચી વાત કહેવાતી હોય તે કહું છું કે ખુશીથી તમે મને જુઠું બોલવા બદલ સજા કરી શકો છો. છતાં એટલું યાદ રાખજો કે આપના માનવા માત્રથી કુદરતના કાયદા પલટાઈ નહીં જાય ! આપ મારૂં માને યા ન માને; સત્ય તો કહું છું તે જ છે, મને મુદ્દલ નિધાન નથી મળ્યું. આપની પાસે સત્તા છે એ હું જાણું છું. સત્તાને સદુપયેાગ તેમજ દુરૂપયોગ પણ થઈ શકે છે. મારા ઉપર અવિશ્વાસ લાવી જે મને સજા કરશે તે ભવિષ્યનો ઈતિહાસ તેને માટે તો આપને જ જવાબદાર માનશે.” દેદાશાહના વાક્ય વાક્યમાં સત્યનું અસહા તેજ ખુરી રહ્યું હતું. રાજાની તાકાત હતી કે તેને અસ્વીકાર કરી શકે. છતાં તેના હૃદય ઉપર આજે ધનની લાલસાએ પોતાને સંપૂર્ણ અધિકાર જમાવ્યું હતું. તે હરકેઈ પ્રકારે દેદાશાહ પાસેથી અખૂટ ધનધાન્યની આશા રાખી રહ્યો હતે. દેદાશાહે તેમાં તેને નિષ્ફળતા આપી.
થોડા દિવસ પહેલાં તમે માંડ માંડ–મજુરી કરીને પિટ
