________________
( ૮૬) રાજી નામે દેવ સુપાર્શ્વ” એટલે જ અંશ રહી જવા પામ્યો છે પણ એ અમર ઉદગાર ઐતિહાસિક મધ્યકાળની અસંખ્ય સુખ સ્મૃતિઓને જગવે છે. આજે માંડવગઢ એક પુરાતન અવશેષ રૂપે વિદ્યમાન છે. પરંતુ અમે તે સમયની આ વાત કહીએ છીએ તે વખતે માંડવગઢ અને અમરાપુરીમાં કાંઈ ઝાઝે ભેદ ન હતો. કેટધ્વજોની ઉંચી અટારીઓ ઉપર તેમની કીર્તિનીધજાઓ અહોનિશ ફરકતી, શૃંગાર, વિલાસ, વૈભવ અને વ્યાપારની સાથે ધર્મભાવના, શ્રદ્ધા, અને ભક્તિ પણ સાથે સાથે જ માંડવગઢના કિલ્લામાં ક્રિડા કરતાં. એને દુશ્મનને પણ ડર હેતે. સને ખાત્રી હતી કે તેના મજબુત કીલ્લા અને સબળ સૈનિકે પાસે ગમે તે જંગબહાદુર–પણ ગાંજી જાય. પૃથ્વી આખી રસાતળ જાય, પણ માંડવગઢને વાળ ન ફરકે એવી સૌને પુરેપુરી ખાત્રી થઈ ચુકી હતી. રાત્રીના બીજા પ્રહારથી લઈને તે ઠેઠ અરૂણેાદય થતાં સુધીમાં સંગીત, વિનોદ અને વિહાર ને પૂરહાર વ. દરવાને થેડી રાત્રી વીતતાં જ કીલ્લાના દરવાજા બંધ કરી, ક્ષેમકુશળતાને ડંકો બજાવતા. માંડવગઢના કીલ્લામાં સાયંકાળ પછી તે મૃત્યુ પણ પગ મુકવાની હિમ્મત ન કરી શકે એમ મનાતું.
રાત પડી જવાથી, અને દરવાજા બંધ થઈ જવાથી ટાઢથી ધ્રુજતા ત્રણ મુસાફરે બહાર ઓટલા ઉપર હુંટીયા વાળીને પડયાં છે.
સાંભળ્યું તે હતું કે માંડવગઢમાં મૂર્તિમંત
