Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 02
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy
View full book text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir
। ५२ j
भारत-भैषज्य-रत्नाकरः।
[गकारादि
می یا د بي بيه به بی کی بی بی بی بی بی کی له ره ی ب نية يا بي يا بيه فيه ان فيه بره یه کی به کیه وه به يه ره حه مه وه به ته نها ده مه نی هه یه و نمره ای، یہ وه ی ته بیا به بیه به بیا سه یری می کرد که همه به ای مه مه ني نيه به له مه مه یه کی به به و هي حاليا الامامیه بیخی
... गुड़ और घृत ( बराबर बराबर ) मिलाकर गुडूचीकृतम् ( महा ) ( भा. प्र. । वातर.) सेवन करनेसे कफ, रक्त, कन्छु , विसर्प और | 'महागुडूचीबृतम्' अवलोकन कीजिए वातरक्तका नाश होता है। यह प्रयोग हृदयके (१३६०) गुडूचीघृतम् लिए भी हितकर है।
(. मा.; च. द.; वृ. नि. र.; वं. से.; भा. प्र. (१३५७) गुडपिप्पलीघृतम्
खं. २.; ग. नि.; । वा. र.; च. सं. वा. र. चि.; . ( वंगसे., च. द. । परि. शू०) वं. से.; ग. नि. यो. र. । पाण्डु. ) सपिप्पलीगुडं सर्पिः पचेत्क्षीरे चतुर्गुणे।। गुडूचीकाथकल्काभ्यां सपयस्कं घृतं शृतम् । विनिहन्त्यम्लपित्तश्च शुलश्च परिणामजम् ॥ हन्ति वातं तथा रक्तं कुष्ठं जयति दुस्तरम् ॥ पीपल और गुड़के कल्क तथा चार गुने
गुडूचीके कक, काथ और दूधके साथ सिद्ध दूधके साथ सिद्ध घृत अम्लपित्त और परिणाम
धृत वातरक्त तथा भयङ्कर कुष्ठका नाश करता है। शूलका नाश करता है।
(प्र. वि.---गुडूची ( गिलोय )का काथ ४ (१३५८) गुडादिघृतम् (वृ.नि.र.।अ.पि. )
सेर, गिलोयका कल्क पावसेर, दूध १ सेर और गुडजीरकणासिद्धं सपिरत्र प्रयोजयेत् ।।
घृत १ सेर । यथाविधि पाक सिद्ध करें।
। (१३६१) गुडूच्यादिघृतम् (वं.से. । स्त्री रो.) सवाते सविबन्धेऽस्मिन्हिता कंसहरीतकी।
गुडूचीत्रिफला भीरुशुकनासानिशाहयैः। - वातजन्य अम्लपित्तकी शान्तिके लिए गुड़,
श्रीपर्णीशैर्यकद्राक्षाकासमर्दकबिल्वकैः ॥ जीरा और पीपलके कल्कसे सिद्ध घृत एवं मल
परुषकान्वितैरक्षसमैः प्रस्थो घृतः शृतः। मूत्राघरोध युक्त अम्लपित्तके निवारणार्थ कंसहरी
योनिवातविकारघ्नो गर्भदः परमो भवेत्॥ तकी सेवन करनी चाहिए।
गिलोय, हर, बहेड़ा, आमला, शतावर, (१३५९) गुडूचीघृतम् ( भा. प्र. । वातर.)
खम्भारो ( अरलु ), हल्दी, अरणी, कालाबासा, गुडूचीस्वरसे सर्जीिवनीयैश्च साधितम् । दाख ( मुनक्का ) कसौंदी, बेलगिरी और फालसेकी कल्कैश्चतुर्गुणैः क्षीरैः सिद्धं वाऽजस्रवातनुत् ॥ छाल १–१ कर्ष ( १। तोला ) लेकर इनके कल्क
गिलोयके स्वरस अथवा चतुर्गुण दुग्ध और ( और ४ सेर जल ) के साथ १ सेर घृत सिद्ध जीवनीय गणके कल्कसे सिद्धघृत वातरक्तका नाश कर लीजिए। यह घृत वातज योनिरोग नाशक करता है।
और गर्भस्थापक है। गुडूचीघृतम् ( आ. वे. वि. । वातर.)
(१३६२) गुडूच्यादिघृतम् (वं. से. । रसा. ) १५६ संख्यक · अमृनादिवत ' अवलोकन गुडूच्यपामार्गविडङ्गशंखिनी कीजिए।
वचाशतावर्यभयामहौषधैः । ५.जीवनीय गण जकारादि कषाय प्रकरणमें देखिए।
For Private And Personal