Book Title: Bharat Bhaishajya Ratnakar Part 02
Author(s): Nagindas Chaganlal Shah, Gopinath Gupt, Nivaranchandra Bhattacharya
Publisher: Unza Aayurvedik Pharmacy

View full book text
Previous | Next

Page 504
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailashsagarsuri Gyanmandir // hi/vvwsnArvin/ N AMAMINS [ ४९२ ] भारत-भैषज्य-रत्नाकरः। [ तकारादि यामं तथैकं पुटयेच्च गोमयै (२७५६) त्रिमूर्तिरसः (वृ.नि.र.;यो.र.।मेदो.) जर्जातं सुशीतं हि विचूर्णयेत्तत् ।। सूतं गन्धमयोभस्म समं सम्मेल्य भावयेत् । तनागवल्लीदलमध्यतोऽपि निर्गुण्डीपत्रतोयेन मुसलिकन्दवारिणा ॥ बल्लैकमात्रं सकलोदरघ्नम् ॥ ततः सिद्धममुं माषमात्र रसमनुत्तमम् । शुद्ध ताम्रपत्र और शुद्ध गन्धक ३-३ पल, लोध्रक्षौद्रेण चाश्नीयाचर्ण माषोन्मितं हितम् ॥ सञ्चल नमक ( काला नमक ) २ पल और शुद्ध षटकटु त्रिफला पश्चलवणाऽवल्गुजस्य तत् । पारा १ पल ( ५ तोले ) लेकर प्रथम पारे और मेदशोथाग्निमान्द्यामवातश्लेष्मगदप्रणुत् ॥ गन्धककी महीन कजली बनाइये और फिर उसमें ! शुद्ध पारा, शुद्ध गन्धक और लोहभस्म समान सञ्चल लवणका चूर्ण मिलाकर उसे संभालुके रसमें भाग लेकर तीनोंकी कजली बनाकर उसे १-१ घोटकर पिट्टीसी बना लीजिये और ताम्रपत्रोंपर दिन संभालुके पत्तोंके रस और मूसलीके काथमें उसका लेप करके उन्हें सम्पुट में बन्द करके १ घोटकर १-१ माषेकी गोलियां बना लीजिये, पहर तक उपलोंकी आँचमें पकाइये । तत्पश्चात् । और पीपल, पीपलामूल, चव, चीता, सोंठ, स्याहपुटके स्वांगशीतल होनेपर उसमेंसे औषधको निकाल- मिर्च, हर, बहेड़ा, आमला, सेंधा लवण, समुद्र कर पीसकर रखिये। लवण, विडलवण, काचलवण, सञ्चल नमक और ____इसे ३ रत्तीकी मात्रानुसार पानमें रखकर बाबची, समान भाग लेकर चूर्ण कर लीजिए । खिलानेसे समस्त उदररोग नष्ट होते हैं। प्रतिदिन उपरोक्त रसमेंसे एक एक गोली (२७५५) त्रिभुवनकीतिरसः । लोधके चूर्ण और शहदके साथ खाकर इस चूर्णमेंसे ( वृ. नि. र.; र. चं.; यो. र.। ज्वर.) ।१ माषा ( पानीसे ) खानेसे मेद, शोथ, अग्निमांद्य, हिङ्गलश्च विषं व्योष टङ्कणं मागधीशिफा । आमवात और कफविकार नष्ट होते हैं । सञ्चूर्ण्य भावयेत्त्रेधा सुरसाईकहेमभिः ॥ (व्यवहारिक मात्रा-आधी गोली) रसस्त्रिभुवनकीर्तिः सगुञ्जकाद्रवेण वै। (२७५७) त्रियोनिरसः सर्वज्वरविनाशं च सन्निपातास्त्रयोदश ॥ (र. र. स. । उ. ख. अ. १९; र. रा. सुं. । पाण्डु) शुद्ध हिङ्गुल (शंगरफ), शुद्ध बछनाग ( मीठा तेलिया ), त्रिकुटा, सुहागेकी खील और ताम्रस्य तुर्यभागेन रसेनोप्लत्य लेपयेत् ।। निम्बुद्रावेण संयोज्य मूर्यतापे विनिक्षिपेत् ।। पीपलामूल । इन सबके समान भाग महीन चूर्णको ऊर्ध्वाधो गन्धकं दत्त्वा पाचयेदति यत्नतः । तुलसी, अद्रक और धतूरेके रसकी तीन तीन भावना देकर एक एक रत्तीकी गोलियां बना लीजिये। मत्स्याक्षीमभितो दत्वा मृत्स्नया सनिरुध्य च ॥ इन्हें अद्रकके रसके साथ सेवन करनेसे १३ यामद्वय सुपक च स्वागशति समुद्धरेत् । प्रकारके सन्निपात और अन्य समस्त प्रकारके ज्वर गुञ्जामात्रं ददीतास्य साभयगुडसंयुतम् ॥ नष्ट होते हैं। त्रियोन्याख्यो रसो ह्येष शोफपाण्डपनोदनः॥ For Private And Personal

Loading...

Page Navigation
1 ... 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597