Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
७४
जम्बूद्वीपप्रज्ञतिसूत्रे
arti sयशीत्यधिकशतेन वर्द्धन्ते हीयन्ते च तत्र च त्रैराशिकगणनावतारः, यदि मण्डलानां sitत्यधिकशते षड्मुहूर्ता वर्द्धन्ते चापवर्द्धते च तदा एकेन मण्डलेन किं वर्द्धते चापवर्द्धते च ? स्थापना -यथा १८३ । ६०१ अत्रान्त्याशिना एककलक्षणेन मध्यराशिः षट्कलक्षणों गुण्यते, गुणिते च एतेन गुणितं तदेव भक्तीति नियमेन षडेव स्थिताः ते च आदिराशिना मज्यन्ते अल्पत्वात् भागं न प्रयच्छतीति भाज्य भाजकराश्योः त्रिक्रेणापवर्त्तना कर्त्तव्या, जात उपरितनो राशिर्हि द्विकरूपः अधस्तन एकषष्टिरूपः समागतं द्वावेकषष्टिभागौं मुहूर्त, अतो दिवसे अपवर्द्धते रात्रौ च वर्द्धते इदि ॥ सम्प्रति- अग्रे तन मण्डलगते दिवसरात्रि वृद्धिहानी पृच्छन्नाह - ' से णिवखममाणे' इत्यादि, 'सेमिमाणे सूरिए दोचंसि अहोरत्तंसि' अथ निष्क्रामन् सूर्यः द्वितीये अहो - मुहूर्त्त चर मुहूर्त्त हैं ये मुहूर्त्त १८३ मंडलों पर बढते हैं और घटते हैं तो जब राशि विधिद्वारा इस की जांच की जाती है तो उस समय एक मण्डल पर ये कितने बढते घटते हैं यह स्पष्ट हो जाता है, इसकेलिये स्थापना इस प्रकार से करना चाहिये १८३/६, १, यहां अन्तिम राशि एक से मध्यकी राशि जो ६ है उसे गुणित करना चाहिये तब ६ ही गुण निकल आता है इस में आदि राशि का भाग करना चाहिये परं च यहाँ पर मध्य की राशि है वह भाजक राशि से हीन है इसलिये भाज्य भाजक राशि की त्रिकोण अपवर्तना करलेनी चाहिये इस तरह से आजाते हैं ये एक मुहूर्त्त के कृत ६१ भागों में से २ भाग हैं सो दिनके प्रमाण में से इन्हें कम किया गया है और रात्रि के प्रमाण में इन्हें बढाया गया है ।
'से furanमाणे सूरिए दोच्चसि' हे भदन्त । द्वितीय मण्डल से निकलता हुआ सूर्य जब अभ्यन्तर तृतीय मण्डल को प्राप्त करके गति करता है-तब ૧૮૩ મડળેા પર વધે છે અને ઘટે છે જ્યારે બૈરાશિ વિધિ વડે એની પરીક્ષા કરવામાં આવે છે ત્યારે એક મંડળ પર એ કેટલા વધે છે અને ઘટે છે. આ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે. આના માટે સ્થાપનો આ પ્રમાણે કરવી જેઈએ. ૧૮૩/૬, ૧, અહીં અંતિમ રાશિ એકથી મધ્યની જે ૬ છે તેને ગુણિત કરવી એઈએ. આમ કરવાથી ૬ જ ગુણનફળ આવે છે. આમાં આદિ રાશિને ભાગાકાર કરવા જોઇએ પરંતુ અહીં મધ્ય રાશિ છે. તે ભાજક રાશિ કરતાં હીન છે એથી ભાન્ય-ભાજક રાશિની ત્રિકણ અપવના કરી લેવી જોઇએ. આ પ્રમાણે ૨૬ આવી જાય છે. એ એક મુહૂર્તના કરવામાં આવેલા ૬૧ ભાગામાંથી ૨ ભાગે છે. તે દિવસના પ્રમાણુમાંથી એમને એછા કરવામાં આવેલા છે અને રાત્રિના પ્રમાણમાં એમને અભિવતિ કરવામાં આવેલા છે.
.से क्खिमाणे सूरिए दोच्चंसि' हे लत ! द्वितीयभउजी नीउणतो सूर्य क्यारे अभ्य ंतर तृतीयभांडण आप्त उरीने गति उरे हे त्यारे 'के महालये दिवसे के महालया
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
६१
www.jainelibrary.org
