Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
प्रसाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः रु. १५ नक्षत्राधिकारनिरूपणम् तानि द्वयर्थान्यपि नक्षत्राणि षट् तद्यथा-उत्तरभाद्रपद उत्तरफल्गुनी उत्तराषाढा रोहिणी पुन: वसुः विशाखा चेति । तदत्र सीमापरिमाणाचारे अहोरात्रः सप्तषष्टी भागी ततः परिकरूप्यते इति समक्षेत्राणां सर्वेषां नक्षत्राणां प्रत्येक सप्तपष्टि भागाः परिकल्प्यन्ते, अर्द्धक्षेत्रणां नक्षत्राणां तु त्रयस्त्रिंशदर्द्धश्च, द्वय क्षेत्राणां नक्षत्राणाम् एशरमर्द्धश्च, अभिनिनक्षत्रस्य तु एकविंशतिः सप्तपष्टिभागाः, समक्षेत्राणि नक्षत्राणि पश्चदश इति सप्तषष्टिः पञ्चदशभिर्गु. ण्यते तदा सहस्र पश्चोत्तरं १००५ भाति, अर्द्धक्षेत्राणि नक्षत्राणि पडि ति सार्दाः त्रयस्त्रिं. शत् षड्भिर्गुण्यते तदा भाति एकमधिकं द्विशतम् । द्वयर्द्धक्षेत्राणि नक्षत्राणि षट् ततः ५६ शतमद्धश्च षडूभिर्गुणितं जातानि षट्शतानि व्युत्तराणि ६०३. अभिनिनक्षत्राविंशतिः, सर्व संख्यया जातानि अष्टादराशतानि त्रिंशदधिकानि १८३० । एतावद्भागपरिमाणमेकद्वितीय अर्ध जिन नक्षत्रों का होता है वे दद्य नक्षत्र हैं-ये भी छह हैं-इनके नाम इस प्रकार से हैं- उत्ता भाद्रपदा, उत्तर फाल्गुनी उत्तराषाढा, रोहिणी, पुनर्वसु और विशाखा इन सीमा परिमाण विचार में अहोरात ६७ भागोवाला परिकल्पित किया गया है इसलिये समक्षेत्री जितने भी नक्षत्र हैं वे प्रत्येक प्रत्येक ६७ भागों वाले परिकल्पित किये गये हैं । अर्धक्षेत्री जो नक्षत्र हैं वे सब हर एक ३३।।-३३॥ भागों वाले परिकल्पित किये गये हैं व्यर्ध क्षेत्री जो नक्षत्र हैं उनके १००॥ भाग प्रत्येक के कल्पित किये गये है परन्तु अभिजित नक्षत्र के तो भाग कल्पित किये गये हैं समक्षेत्री नक्षत्र १५ है इसलिये ६७ से १५ गुणित होने पर १०७५ होते हैं अर्ध क्षेत्री नक्षत्र छह हैं इसलिये ३३॥ को ६ से गुणित करने पर एक अधिक दो सौ होते हैं द्वयर्ध क्षेत्री नक्षत्र ६ है १००॥ को छसे गुणित होने पर ६.३ होते हैं अभिजित नक्षत्र २१ भागों वाला कल्पित किया गया हैं इन सब भागों का जोड १८३० होता है। ભરણ, આદ્ર, અશ્લેષા, સ્વાતિ અને જયેષ્ઠા તેમજ દ્વિતીય અર્થ જે નક્ષત્રોનું હોય છે. દ્વર્ય નક્ષત્રે છે. દ્રય નક્ષત્રે પણ ૬ છે. તેમના નામ આ પ્રમાણે છે–ઉત્તરભાદ્રપદા, ઉત્તરફાગુની, ઉત્તરાષાઢા, રોહિણી, પુનર્વસુ અને વિશાખા આ સીમાં પરિણામ વિચારમાં અહેરાત ૬૭ ભાગોવાળ પરિકપિત કરવામાં આવેલ છે. એથી સમક્ષેત્રી જેટલા પણ નક્ષત્ર છે તેમાંથી દરેક ૬૭ ભાગવાળા પરિકલ્પિત કરવામાં આવેલા છે. અર્ધોત્રી જે નક્ષત્રે છે તેઓ સર્વેમાંથી દરેક ૩૩-૩યા ભગવાળા પરિકપિત કરવામાં આવેલા છે. હય ક્ષેત્રી જે નક્ષત્ર છે તેમના ૧૦૦ ભાગ દરેકના પરિકર્ષિત કરવામાં આવેલા છે. પરંતુ અભિજિત નક્ષત્રના તે ૨૪ ભાગ જ કપિત કરવામાં આવેલા છે. સમક્ષેત્રી નક્ષત્રે ૧૫ છે. એટલા માટે ૬૭ થી ૧૫ ગુણિત કરવાથી ૧૦૦૫ હેય છે. અર્ધક્ષેત્રી નક્ષત્ર ૬ છે. એટલા માટે ૩૩ ને ૬ થી ગુણિત કરવાથી એક અધિક બસે થાય છે. કય ક્ષેત્ર નક્ષત્ર ૬ છે, ૧૦ ને ૬ સાથે ગુણિત કરવાથી ૬૦૩ થાય છે. અભિજિત
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
