Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
___
२८
२८१
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. १७ संवत्सरभेदनिरूपणम् धात्, तथाचोक्तम्
'कम्मो निरंसयाए मासो ववहारगो लोए। सेसाउ संसयाए ववहारे दुकरा घेत्तुं ॥१॥ (वर्मनिरंशतया मासो व्यवहार कारको लोके ।
शेषास्तु सांशतया व्यवहारे दुष्कराः ग्रहीतुम्) ॥१॥ इतिच्छाया, अस्यार्थ:-आदित्यादिवर्षाणां मध्ये कर्मसंवत्सर संबन्धी मासः ऋतुमास: निरंशतया पूर्ण त्रिंशदहोरात्रप्रमाणतया लोके व्यवहारकारकः व्यवहारप्रयोजको भवति, शेषास्तु पर्यादयोमासा व्यवहारे ग्रहीतुं दुष्कराः सांशतया नव्यवहारायालं भवन्तीति, निरंशताचैवम्-पष्टिः पलानि घटिका ते च द्वे मुहूर्तः ते च त्रिंशदहोरात्रः ते च पञ्चदशपक्षः, तौ च द्वौ पक्षौ एको मासः ते च द्वादशमासाः संवत्सर इति शास्त्रज्ञातृभिस्तु सर्वेऽपिमासा स्तत्तत्कार्ये नियो
और ऋतु संवत्सर ये दो ही लोको के द्वारा पुत्रवृद्धि एवं कलान्तर वृद्धि आदि कार्यो में व्यवहृत किये जाते हैं। क्योंकि ये निरंश होते हैं तथा चोक्तम्
कम्मो निरंसयाए मासो ववहारगो लोए।
सेसाउ संसयाए ववहारे दुक्करा घेत्तु ॥१॥ - इस गाथा का अर्थ ऐसा है कि आदित्यादि वर्षों के बीच में कर्म संवत्सर सम्बन्धी मास ऋतुमास निरंश होने के कारण पूर्ण ३० अहोरात का होने से लोक में व्यवहारका प्रयोजक होता हैं बाकी के जो सूर्यादिक मास हैं वे व्यब. हार में ग्रहीत होने के लिये दुष्कर है क्योंकि वे सांश हैं इस कारण वे व्यवहार के काम में नहीं आते हैं निरंशता इन में इस प्रकार से हैं-६० पलों की एक घडी होती है दो घड़ियों का एक मुहत होता है ३० मुहूर्त का १ दिन रात होता है १५ दिन रात का १ पक्ष होता है दो पक्षों का एक मास होता है और १२ मास का एक संवत्सर होता है शास्त्रज्ञों ने तो सब ही मासों को उन २ व्यावहारिक લેક વડે પુત્ર વૃદ્ધિ તેમજ કલાન્તર વૃદ્ધિ વગેરે કાર્યોમાં વ્યવહત કરવામાં આવે છે. કેમકે એ નિરંશ હોય છે. તથા ચામ
कम्मो निरंसयाए मासो ववहारगो लोए । सेसाउ संसयाए ववहारे दुक्करा घेत्तुम् ॥१॥
આ ગાથાને અર્થ આ પ્રમાણે છે કે આદિત્યાદિ વર્ષોના મધ્યમાં કર્મ સંવત્સર સંબંધી માસ, તુમાસ નિરંશ હોવાને લીધે પૂર્ણ ૩૦ અહોરાતને હોવાથી લેકમાં વ્યવહારને પ્રાજક હોય છે. શેષ જે સૂર્યાદિકમાસ છે. તે વ્યવહારમાં ગૃહીત હોવા બદલ દુષ્કર છે. કેમ કે તેઓ સાંશ છે. એથી તેઓ વ્યવહારના કામમાં આવતા નથી. નિરંશના આમાં આ પ્રમાણે છે-૬૦ પલેની એક ઘડી હોય છે. બે ઘડીઓનું એક સુહર્ત હોય છે. ૩૦ મુહૂર્તના ૧ દિવસ-રાત હોય છે. ૧૫ દિવસ-રાતને ૧ પક્ષ હોય છે બે પક્ષેને એક માસ હોય છે અને ૧૨ માસને એક સંવત્સર હોય છે. શાસ્ત્રોએ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
