Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
जम्बूद्वीपप्राप्ति चतुष्पञ्चाशन्मुहूर्तसहस्राणि नवशतानि प्रज्ञप्तानि । ॥ सू० २० ॥
टीका--'किमाइया णं भंते ! संबच्छरा' किमादिकाः खलु भदन्त ! संवत्सराः प्रज्ञप्ता, तत्र कः चन्द्रादि पञ्चकान्तर्वर्ती आदिः प्रथमो येषांते किमादिकाः संवत्सराः, एतच्च प्रश्नसूत्र चन्द्रादि संवत्सरापेक्षया ज्ञार ०३म्, अन्यथा-परिपूर्ण सूर्य वर्ष पश्चकात्मकस्य युगस्य क आदिः कश्वरम इति प्रश्नावकाशस्य संभादिति । 'किमाइया अयणा' किमादिकानि अयनानि, कि दक्षिणोत्तरायणयो रन्यतर आदिर्ययो स्यनयोस्ने किमादिके अयने प्रज्ञप्ते-कथिते ? अत्र । यद्यपि यहां पर ऐसी आशंका हो सकती है कि आगे जिस सूत्रका प्रारम्भ होने जा रहा है वह निष्प्रयोजन-प्रयोजन से विहीन है-क्योंकि जितने भी पदार्थ हैं वे सब सर्वदा परिवर्तनशील हैं-इसलिये आदि और अन्त का अभाव आता है परन्तु फिर भी जो यहां पर उन में आदि अन्तका विचार किया जाने वाला है वह सर्वानुभवसिद्ध होने से निष्प्रयोजन नहीं है-ऐसा अनुभव हर एक प्राणीको होता है कि अमुक संवत्सर अतीत हो गया, अमुक संवत्सर वर्तमान में चल रहा है, अचुक संवत्सर अब आगामी काल मे होगा इसीलिये काल विशेषों उनकी आदि अवस्था को जानने के लिये यह उन्नीसवां सूत्र के बाद २० वा सूत्र प्रारभ किया जा रहा है
'किमाइया णं भंते ! संबच्छरा किमाइथा अयणा किमाइया मासा' इत्यादि
टीकार्थ-गौतमस्वामीने प्रभु से ऐसा ही प्रश्न किया है-'किमाइया णं भंते संबच्छरा, विमाइपा अयणा किमाइया मासा' हे भदन्त ! संवत्सर क्या आदि बाले हैं ? अयन क्या आदि वाले हैं ? मास क्या आदि वाले हैं ? इस प्रश्न का तात्पर्य ऐसा है कि युग संवत्सर के चन्द्रादि पंचक के भेद से
જે કે અત્રે સહેજે શંકા ઉપસ્થિત થઈ શકે કે આગળ જે સૂત્રનો પ્રારંભ થવાનો છે તે નિપ્રયેાજન-પ્રજનથી વિહીન છે-કારણ કે જેટલાં પણ પદાર્થ છે તે બધાં સર્વદા પરિવર્તનશીલ છે–આથી તેમનામાં આદિ અને અન્તર અભાવ આવે છે પરંતુ તેમ છતાં પણ જે અંગે તેમનામાં આદિ અન્તને વિચાર કરવામાં આવનાર છે તે સર્વાનુભવસિદ્ધ હોવાને કારણે નિપ્રજન નથી–એ જાતને અનુભવ દરેક પ્રાણને થાય છે. અમુક સંવત્સર અતીત થઈ ગયું અમુક સંવત્સર વર્તમાનમાં ચાલી રહેલ છે, અમુક સંવત્સર હવે ભવિષ્યકાળમાં આવશે, આથી કાલવિશેષમાં તેમની આદિ અવસ્થાને જાણવાને માટે ઓગણીસમાં સૂત્ર પછી આ ૨૦ મું સૂત્ર પ્રારંભ કરવામાં આવી રહ્યું છે–
'किमाइयाणं भंते ! संबच्छरा किमाइया अयणा किमाइया मासा' इत्यादि
Aथ-गौतमस्वामी प्रभुने यो प्रश्न पूछये। छ-'किमाइयाणं भंते ! संवच्छरा किमाइबा अयणा किमाइगा मासा' मत ! सवत्स२ शु. २ ॥ छ ? मयन शु આદિવાળા છે? માસ શું આદિવાળા છે? આ પક્ષનું તાત્પર્ય એવું છે કે યુગસંવત્સરના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
