Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi

Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad

View full book textPrevious | Next

Page 279
________________

2
-
अम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे चतुर्थश्च चन्द्रमासः चन्द्रसंवत्सरात्वपि ज्ञातव्या इति । तृतीयस्तु युगसंवत्सरः अभिवर्द्धित. नामकः मुख्यतया त्रयोदशचन्द्रमास प्रमाणः संवत्सरो द्वादशचन्द्रमासप्रमाणः संवत्सर उपजायते एतादृशः संवत्सरः कदा भवतीति चेदत्रोच्यते अत्र खल युगं चन्द्र चन्द्राभिवर्द्धित चन्द्राभिवर्द्धितलक्षण पञ्चसंवत्सरात्मकं सूर्यसंवत्सरापेक्षया परिभायमानमन्यू नानतिरिक्तानि पञ्चवर्षाणि भवन्ति, सूर्यम सश्च सार्द्धत्रिंशदहोरात्रप्रमाणः चन्द्रमःसस्तु एकोनत्रिंशदिनानि द्वात्रिंशच्च द्वाषष्टिभागा दिवसस्य, ततो गणितक्रमेण सूर्यसंवत्सर सम्बन्धि त्रिंशन्मास ति क्रमे एकान्द्रमासघको भवति, सच चान्द्रमासो यथाऽधिको भवति तथापूर्वाचार्यैः प्रदर्शितः, तथाहि
'चंदरस जो विसेसो आइचस्स य विज्जमासस्त्र | तीस गुणिओ संaters हु अहिमासगो एको' | चन्द्रस्य यो विशेष आदित्यस्य च भवति मासस्य ।
त्रिशता गुणितः सन् भवति हु अधिमासक एक इतिच्छाया) गुणित होता हुआ चन्द्र मास सेनिष्पन्न होने के कारण संवत्सर रूप कहा गया है इसी प्रकार द्वितीय और तृतीय चतुर्थ चन्द्र मात भी चन्द्र संवत्सर रूप होते है ऐसा जानना चाहिये परन्तु तृतीय युग संवत्सर कि जिसका नाम अभिवर्द्धित है मुख्यरूप से, १३मासों का होता है यह अभिहित नामका युग संवसर कब होता है ? तो इसका उत्तर ऐसा हैं कि चन्द्र संवत्सर द्वितीय चन्द्र संवत्सर अभिवर्द्धित संवत्सर चन्द्र चतुर्थ संवत्सर और अभिवर्द्धित संवत्सर इस प्रकार संवत्सर रूप जो युग है उस में सूर्य संवत्सर की अपेक्षा विचारित होने पर न कमती न बढती ऐसे केवल पांच हा वर्ष होते हैं सूर्यमास ३० ॥ अहोरात का होता है परन्तु जो चन्द्र मास है वह २९ दिनका तथा एक दिन के ६२ भागों मे से ३२ भाग प्रमाण होता है गणित क्रम के अनुसार सूर्य संवत्सर सम्बन्धी ३० मास जब अतिक्रमित समाप्त हो जाते हैं तब एक चन्द्र मास अधिक होजाता નિષ્પન્ન હાવા બદલ સત્તર રૂપ કહેવામાં આવેલ છે. આ પ્રમાણે દ્વિતીય અને તૃતીય ચતુર્થ ચન્દ્રમાસ પણ ચન્દ્ર સંવત્સર રૂપ હાય છે, આ પ્રમાણે જાણી લેવુ જોઇએ પરંતુ તૃતીય યુગ સંવત્સર કે જેનુ નામ અભિવત છે, મુખ્ય રૂપ થી ૧૩ ચાન્દ્રમાસેના થાય છે. આ અભિવૃદ્ધિત નાખ઼ક યુગ સંવત્સર કયારે હાય છે? તે આને જવામ આ પ્રમાણે છે કે ચન્દ્ર સંવત્સર દ્વિતીય ચન્દ્ર સવસર અભિવૃતિ સાંવત્સર ચન્દ્ર ચતુર્થાં સવત્સર અને અભિવૃતિ સવત્સર આ રીતે પાંચ સવત્સર રૂપ > યુગ છે તેમાં સૂ સંવત્સરની અપેક્ષાએ વિચ.ર કરવામાં આવે ત્યાર બાદ એછા પશુ નહિં અને વધારે પણ નહિ આમ ફ્ક્ત પાંચ જ વર્ષોં દાય છે. સૂર્ય માસ ૩૦ના અહેારાતના હાય છે, પરંતુ જે ચાંદ્રમાસ છે તે ૨૯ દિવસના તેમજ એક દિવસના ૬૨ ભાગોમાંથી ૩૨ ભાગ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org


Page Navigation
1 ... 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562