Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
२३२
1
जम्बूद्वीपप्रशतिसूत्रे उदयास्तमयने अनियते एवेति । सर्वत्र काकुपाठात् प्रश्नोऽवगन्तव्यः, ततो भरतादि क्षेत्रा पेक्षया पूर्वदक्षिणस्या मुदयं प्राप्य दक्षिण प्रतीच्य मस्तं गच्छतः तत्रापि दक्षिणप्रतीच्यामपरविदेह क्षेत्रापेक्षयोदयं प्राप्य प्रतीचीनोदीचीने वायव्यकोणे आगच्छतः 'उदोणपाईणमागच्छति' उदीचीनप्राचीनमागच्छतः तत्रापि च वायव्यकोणे एखतादि क्षेत्र पेक्षया उद्गत्योदीचीनप्राचीने इशानकोणे आगच्छतः किम्, एवंप्रकारेण सामान्यतो द्वयोः सूर्ययो रुदयविधिः प्रतिपादितः, विशेषतः पुनरेवं यदा एक सूर्य आग्नेयकोणे उद्गच्छति तत्र समुदित भरतादीनि मेरुपर्वत दक्षिणदिगुवर्त्तनि क्षेत्राणि प्रकाशयति तदा परोऽपि सूर्यो वायव्यकोणे समुदितो मन्दरवतोत्तर दिग्वत्तनि ऐरखतादीनि क्षेत्राणि प्रकाशयति भारतश्च वे पुरुष उन सूर्यो में उदय होनेका व्यवहार करते हैं और जिन पुरुषों को दृश्य हुए वे सूर्य अदृश्य हो जाते हैं वे उन में अस्त होनेका व्यव हार करते हैं इस कारण उदय अस्त यह व्यवहार अनियत ही है यहां सूत्र में काकु के पाठ से प्रश्न का निर्धारण करलेना चाहिये भरत आदि क्षेत्र की अपेक्षा पूर्व दक्षिण कोण में उदय को प्राप्त होकर वे दो सूर्य दक्षिण पश्चिम कोण में अस्त होते हैं ? अपर विदेह क्षेत्र की अपेक्षा दक्षिण पश्चिम कोण में उदय को प्राप्त करके वे दोनो सूर्य पूर्व उत्तर दिग्कोण में वायव्य कोण में अस्त होते हैं ? 'उदीण पाइण मागच्छति' ऐरवनादिक्षेत्र की अपेक्षा वायव्यकोण में उदय को प्राप्तकर ईशानकोण में अस्त होते हैं ? इस प्रकार सामान्यरूप से दो सूर्यो की उदय विधि प्रतिपादित की अब विशेष रूप से यह इस प्रकार से हैं-जब एक सूर्य आग्नेय कोण में उदित होता है तब वह मेरुपर्वत की दक्षिण दिशा में रहे हुए भरतादिक्षेत्रों को प्रकाशित करता है उस समय दूसरा सूर्य वायव्यकोण में उदित होकर मन्दरपूर्ष की उत्तर दिशा में रहे हुए ऐरवतादि क्षेत्रों को प्रकाशित करता है । भरत क्षेत्र सम्बन्धी सूर्य मंडलभूमि
તે સૂર્યોમાં ઉદય હોવા સબધી વ્યવહાર કરે છે અને જે પુરુષ!ને દૃશ્યમાન થયેલા તે સૂર્ય અદૃશ્ય થઈાય છે તે પુરુષો તેમનામાં અસ્ત હોવા સબંધી વ્યવહાર કરે છે. આથી ઉદય અને અસ્ત એ વ્યવહાર અનિયત જ છે. અહીં' સૂત્રમાં કાકુના પાઠથી પ્રશ્નનું નિર્ધારણ કરી લેવુ જોઈએ. ભરત વગેરે ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ પૂર્વ-દક્ષિણકણમાં ઉદયને પ્રાપ્ત કરી તેએ બે સૂર્યાં દક્ષિણ-પશ્ચિમ ણમાં અસ્ત થઈ ન્તય છે ? અપવિદેહ ક્ષેત્રની અપેક્ષાએ દક્ષિણ-પશ્ચિમકેણમાં ઉદિત થઈને તે અન્ને સૂર્ય પૂર્વ ઉત્તર કેણુમાં વાયવ્યકણમાં अस्त थ∫ लय छे ? 'उदीणपाईण मागच्छति' भैरवाहि क्षेत्रनी अपेक्षाओ વાયવ્યકેણુમાં ઉદયને પ્રાપ્ત કરીને ઇશનકેમાં અસ્ત પામે છે ? આ પ્રમાણે સામાન્ય રૂપમાં એ સૂર્યોની ઉદય વિધિ પ્રતિપાદિત કરી છે. હવે વિશેષ રૂપી તે આ પ્રમાણે છે. જ્યારે એક સૂર્ય આગ્નેય પણુમાં દિત થાય છે ત્યારે તે મેરુપર્વતની દક્ષિણદિશામાં આવેલા ભરતાદિ ક્ષેત્રને પ્રકાશત કરે છે. તે સમયે બીજો સૂક્ષ્મ વાયવ્યકેણમાં ઉદિત થઇને મ`દર્
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
