Book Title: Agam 18 Upang 07 Jambudveep Pragnapti Sutra Part 03 Sthanakvasi
Author(s): Kanhaiyalal Maharaj
Publisher: Jain Shastroddhar Samiti Ahmedabad
View full book text
________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू. १५ नक्षत्राधिकारनिरूपणम् रुपलभ्यते, उत्कृष्टेन तु अनन्तकाळपर्यन्तम्, तस्त्र चानन्तस्य कालस्य कालतः क्षेत्रतश्च द्विधा प्ररूपणम्, तत्र कालापेक्षया अनन्ता उत्सापिण्यासपिण्यः, क्षेत्रापेक्षया अनन्ता लोकाः, अनन्तेषु लोका काशेषु प्रतिसमयमेकैकप्रदेशापहारे क्रियमाणे यावत्योऽनन्ता उत्सपिण्यवपिण्यो भवन्ति तावतीरनन्ता उत्सपिण्यासपिणी र्यावत् तिर्यग्योनिकस्तिर्यग्योनिकत्वेना. वतिष्ठते, तच्च कालपरिमाणम् असंख्येयपुद्गलपरावर्तरूप बोध्यम् असंख्येयपुद्गलपरावर्ताश्च आवलिकाया असंख्यभागरूमा बोध्याः, तथाचावलिकाया असंख्येयतये भागे यावन्तः समयास्तावप्रमाणा असंख्पेयपुद्गलपरावर्ताः, इदश्च तिर्यग्योनिकस्य कायस्थितिपरिमाण वनस्पत्यपेक्षयाऽवगन्तव्यं नो तद्भिनतिर्यग्योनिकापेक्षया, वनस्पतिव्यतिरिक्तानां तिर्यग्यो. निकानामेतत्कालप्रमाण कायस्थितेरसद्भावादिति भावः । कायस्थिति अनन्त काल की है। यद्यपि तिर्यंच की कायस्थिति अधिक से अधिक एक भव संबंधी तीन पल्योपम की है, उससे अधिक नहीं, किन्तु जो तिर्यंच तिर्यच भवको त्याग कर लगातार तिर्य व भर में ही उत्पन्न होते रहते हैं-बीच में किसी अन्य भव में उत्पन्न नहीं होते, वे अनन्त काल तक तिर्यंच ही बने रहते हैं। उत अनन्त काल का यहां काल और क्षेत्र से, दो प्रकार से सटी करण किया गया है। काल की अपेक्षा अनन्त उत्सर्पिणियां और अनन्त अब. सपिणियां व्यतीत हो जाती हैं, फिर भी तिर्यग्योर्मिक तिर्यग्योनिक ही बना रहता है। काल का यह परिमाण असंख्यात पुलपरावर्त समझना चाहिए
और आवलिका के असंख्यान वें भाग में जितने समय होते हैं, उतने असं रूपात पुद्गलपरावर्त समझने चाहिए। नियंग्योनिक की यह जो कायस्थिति बालाई गई है, वह वनस्पति की अपेक्षा से है, उससे भिन्न तिर्यग्योनिकों की अपेक्षा से नहीं, क्योंकि वनस्पति काय के सिवाय अन्य तिर्यचों की काय. स्थिति इतनी नहीं होती है। અધિકથી અવિક એક ભવ સમ્બન્ધી ત્રણ પામની છે, તેનાથી અધિક નથી હોતી, પરંતુ તિર્યંચ તિર્યંચ ભ ને ત્યાગીને નિરન્તર તિય ચભવમાં જ ઉત્પન્ન થયા કરે છેવચમાં કે અન્ય ભવમાં ઉત્પન્ન નથી થતા, તેઓ અનન્તકાલ સુધી તિર્યંચ બની રહે છે. તે અનન્તકાળનું અહી કાલ અને ક્ષેત્રથી, એમ બે પ્રકારે સપષ્ટીકરણ કરાયેલ છે. કાળની અપેક્ષાએ અનન્ત ઉત્સર્પિણી અને અનન્ત અવસર્પિણી વ્યતીત થઈ જાય છે, પછી પણ તિર્થનિક તિવેગેનિક જ બની રહે છે. કાળનું આ પરિમાણ અસંખ્યાત પુદ્ગલ પરાવર્તન સમજવું જોઈએ અને આવલિકાના અસંખ્યાતમા ભાગમાં એટલે સમય થાય છે, તેટલાં અસંખ્યાત પુલ પરાવર્તન સમજવા જોઈએ. તિર્યપેનિટની આ જ કાયસ્થિતિ બતાવાયેલી છે, તે વનસ્પતિની અપેક્ષાએ છે, તેનાથી ભિન્ન તિર્થગેનિકની અપેક્ષાએ નહીં, કેમકે વનસ્પતિકાયના સિવાય અન્ય તિર્યંચની કાયસ્થિતિ એટલી નથી હોતી,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org.
