Book Title: Yog Vaasishtha Part 01
Author(s): Anil Pravinbhai Shukla
Publisher: Anil Pravinbhai Shukla
Catalog link: https://jainqq.org/explore/008125/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Gujarati Yog Vaasishth Part-1 (Include First 3-Chapter) Vairagva-Mumukshu-Utpatti (In Simple Gujarati Langauage) Based On Valmiki's Yog-Vaasishth (Maha Ramayan---OR---Uttar Ramayan) By Anil Pravinbhai Shukla (Inspiration by Mom Indu) January-2014 www.sivohm.com -Emaillalaji@sivohm.com-OR-anilshukla1@gmail.com yogavAsiSTha bhAga-1 (pahelAM traNa prakaraNa-vairAgya-mumukSa-utpatti (saraLa gujarAtImAM) vAlmikIjI racita graMtha yogavAziSTha (mahArAmAyaNa---athavA---uttara rAmAyaNa) para AdhArita saMkalana anila praviNabhAI zukla (mA indu nI preraNAthI) jAnyuArI-2014 www.sivohm.com -Emaillalaji@sivohm.com-OR-anilshukla1@gmail.com Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Dedicated to-In loving Memory Of Grandpa-Labhshanker Grandma-Santok Baa Dad-Dr.Pravinbhai | Mom-Induben (Inda) : From: Anil and Renuka Son-Manan-and-Daughter in law--Anne anukramaNikA prastAvanA page# * yogavAziSTha mAM zuM che?. * yogavAziSTha nA cha prakaraNo mAM zuM che?... ............ yogavAziSTha vairAgya- prakaraNa.......nI anukramaNikA. mumukSu -prakaraNa.........nI anukramaNikA.. utpatti -prakaraNa.... nI anukramaNikA..... ............ ........... Total Page-255 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yogavAziSTha mAM zuM che? yogavAziSTha zuM che? jeNe mAtra "yogavAziSTha" nAma ja sAMbhaLyuM hoya to te ema paNa kadAca vicAre kekoI "yoga" viSe "vaziSTha munie" lakhela graMtha haze. paNa "yogavAziSTha" ke jene "yogavAziSTha-mahArAmAyaNa"--athavA--"uttara rAmAyaNa" paNa kahe che, te Adi kavi vAlmIkijI e lakhela graMtha che. "vAlmIki rAmAyaNa" tarIke ati prakhyAta thayela vAlmIkijI e lakhela rAmAyaNa nA graMtha ne "pUrva-rAmAyaNa" paNa kahe che ke jemAMzrIrAma nA janma thI mAMDI rAvaNa-vadha sudhI rAmanI lIlAo varNavI che. zrIrAmajI nuM cha kAMDo mAM jIvana caritra varNavyuM che. tyAra bAda vAlmIkijIe "yogavAziSTha" (uttara-rAmAyaNa) nuM sarjana karyuM ke jemAM zrI rAmane AvelA "tIvra vairAgya" nA prasaMge vaziSTha, zrIrAmane ApelA upadeza nuM varNana karyuM che ke jemAM - "saMsAra mAM rahI saMsAra nA kAryo karavA chatAM saMsArathI alipta (anAsakta) rahI ne jIvana-mukti (videha avasthA) no anubhava kevI rIte lai zakAya? tenuM adabhUta ane suMdara varNana karyuM che. sAmAnya buddhi ne agharA lAgatA ucca AdhyAtmika siddhAMto ne sahelAI thI samajI zakAya te mATeaneka dRSTAMto ane upamA o ApIne saraLa zailImAM lokabhogya bane te rIte vAlmikIjIe yogavAziSTha nuM nirmANa karyuM che. pUrva-rAmAyaNa (vAlmIki rAmAyaNa) mAM jema cha kAMDo mAM maryAdA puruSottama rAmajI nuM jIvana caritra che, tema uttara-rAmAyaNa (yogavAziSTha-mahArAmAyaNa) paNa cha prakaraNo mAM vibhAjIta che. (1) vairAgya (2) mumukSu (3) utpatti (4) sthiti (5) upazama (6) nirvANa ---(kula-32000 zloka) (badhuM nA vaMcAya to-yogavAziSTha nuM paheluM vairAgya prakaraNa to dareke eka vakhata ke vAraMvAra vAMcavA jevuM che) gItA ke je mahAbhAratamAMthI alaga karI ne raju thai che, ke jemAM Izvara (kRSNa) jIva (arjuna) ne bodha Ape che, jayAre ahIM rAmAyaNamAM- rAmajI ne AvelA tIvra vairAgya nA eka prasaMga ne alaga karI ne lIdho che kejemAM jIva (vaziSTha) e Izvara (rAma) ne bodha Ape che!!! zrIrAma nA tIvra vairAgya no prasaMga kaMIka Avo che. zrIrAma vidyAbhyAsa puro karI tIrthayAtrA karavA jAya che, tyAMthI pAchA pharavA bAda, temane saMsAranA padArtho pratye tIvra vairAgya pedA thayo ane te saMsArika kAryo ane bhojana thI paNa udAsIna thai ekAMta sevana karavA lAgyA, dina-pratidina temanuM zarIra kRza ane nirbaLa thavA lAgyuM. pitA dazaratha ne atyaMta ciMtA thAya che. eve samaye vizvAmitra munie dazaratha rAjA nI sabhAmAM AvI ne potAnA yajJa-kArya mAM vighna karanArA rAkSasone mAravA mATe zrI rAmacaMdrajI nI mAgaNI karI. rAjA dazarathe potAnA putra zrIrAma pratyenA atyaMta snehane kAraNe dInatA pragaTa karI ne zrI rAmane ApavAmAM saMkoca karyo. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI temaNe rAmanI dazA paNa varNavI. tyAre vizvAmitre rAmajI ne sabhAmAM bolAvI temanI mano-vyathA nuM kAraNa pUchyuM. tyAre zrI rAma potAnA saMsAra pratye aruci dharAvatA mana nI dazAnuM varNana karatAM kahe che ke A saMsAramAM koI paNa vastu avinAzI ne AnaMdadAyaka nathI. bALapaNa,juvAnI,vRddhatva avasthAo ane dhana,bhoga vagere padArtho mAM paNa koI sthAyI ramaNIyatA (AnaMda) nathI.chatAM paNa ApaNe mohita thai ne, temAM ja janma gumAvI daI Atma ciMtana mAM lakSya ApatA nathI. A sarva nuM kAraNa ApaNI vAsanA ja che. ane te vAsanA thI huM mukta thavA IcchuM chuM. pachI sabhAmAM beThelA vaziSTha,vizvAmitra vagere je RSio upasthita hatA temane prArthanA karI ke Apa mane evo upadeza Apo ke je vaDe huM A zoka-sAgara thI pAra utarI zakuM. tyAre vizvAmitre,vaziSThajI ne kahyuM ke Apa zrI rAma ne evo upadeza Apo ke jethI emano ajJAna-rUpI aMdhakAra dUra thAya. AthI vaziSThajI e rAmacaMdrajI ne A "yogavAziSTha-mahArAmAyaNa" zAstra no upadeza Apyo. ke jenuM varNana vAlmIki jI e A saMkSiptamAM "yogavAziSTha" nA nAme oLakhAtA A graMtha mAM karyuM che. 4 Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 yogavAziSTha nA cha prakaraNo mAM zuM che? 1) vairAgya prakaraNa jyAM sudhI mumukSa mAM dRDha vairAgya utpanna thato nathI tyAM sudhI te kadApi mokSa no adhikArI thai zakato nathI. ane A vairAgya dRDha karavA mATe, bALapaNa yauvana,vRddhAvasthA,dhana,strI-vagere padArtho nI niMdA karI ne kALa (samaya) nI gatinuM varNana evA evA rUpako ane dRSTAMto dvArA karavAmAM AvyuM che ke-tene vAMcI nesaMsAra nA moha mAM phasAyelo ane saMsAramAM racyo pacyo manuSya paNa ekavAra to moharahita thAya. 2) mumukSu prakaraNa - vAsanA no tyAga e ja mokSa che ane saMsAranA padArtho mAM vAsanA rAkhavI te ja baMdhana che. A vAsanA no tyAga puruSArtha thI ja siddha thai zake che, prArabdha para vizvAsa rAkhI,besI rahevAthI te siddha thato nathI. jo prabaLa puruSArtha karavAmAM Ave to,A janma nI AgalA janma-janmAMtara nI sarva malina vAsanAo no tyAga thai zake che, ane Atma-jJAna-prApti nI ADe AvatAM sarva vighno ne jItI mokSa nI prApti thAya che. 3) utpatti prakaraNa mana e saMkalpa-vikalpa kare che. A saMsAra, saMkalpa nI vRddhi thI vRddhi pAme che,ne saMkalpa nI kSINatA thI saMsAra marI jAya che. eTale mana nuM skaraNa (saMkalpa) ja jagata nI utpatti tathA sthiti nuM kAraNa che. paNa mana pAse koI sattA nathI,tenI sattA brahma nI (adhiSThAnanI) sattA ne ja kAraNe che. "huM brahma nathI" evo saMkalpa jyAM sudhI manamAM sthira che, tyAM sudhI baMdhana che.paNa jayAre, "A sarva drazya brahma che,ane huM paNa brahma chuM"evo saMkalpa dRDha thai jAya pachI koI baMdhana kyAMthI rahe? 4) sthiti prakaraNa brahma (paramAtmA) ane jIva (AtmA) vacce no, saMkalpa ne lIdhe udabhavato bhAvanAmaya bheda e ja utpatti tema ja sthiti nuM paNa kAraNa che. mATe e saMkalpa-maya jagata no tyAga karI ne sva-svarUpa mAM vicaravAnuM kahe che. sarva padArtho mAM sama-dRSTi thavA thI mana nI parama (zAMta) sthiti udbhave che. laukika ahaMkAra (huM deha chuM,mAruM zarIra e "huM" chuM) no tyAga karI parama pada mAM sthira (sthita) thavAnuM kahe che. 5) upazama prakaraNa - jyAM sudhI mana nI sattA che, tyAM sudhI du:kha che, mano nigraha karI,thayelA manonAzathI (mana nA nAzathI) duHkha no paNa nAza thaI jAya che. vAsanA no nAza,manonAza ane tatva-sAkSAtkAra thI ja paramapada nI prApti thAya che. A traNe eka bIjAnA sahacArI che.vAsanA nA nAza thI manano nAza thAya che. ane mana nA nAza thI vAsanAno nAza thAya che eTale ke jyAM sudhI vAsanAno kSaya nA thAya tyAM sudhI mana no nAza thato nathI,ane Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mana no nAza na thAya tyAM sudhI vAsanAno nAza thato nathI. ane A baMne no nAza na thAya tyAM sudhI sAkSAtkAra thato nathI. saMsAra sAthe Asakti ja anartho nuM kAraNa che. saMsAra mAM rahevA thI duHkha nathI paNa saMsAra ne mana mAM lAvI, tenI sAthe mana Asakta thAya che tyAre ja duHkho pedA thAya che, mATe mana thI saMsAranI Asakti no tyAga karavA thI baMdhana chUTI jAya che ane Asakti no tyAga e ja mokSa che. 6) nirvANa prakaraNa zAstrAbhyAsa ke gurU e bAhya sAdhano che, tenAthI kaMI paramapada nI prApti thatI nathI.paNa kevaLa ApaNI potAnI aMtara- zuddhi ane zuddha buddhi thI ja paramapada pAmI zakAya che. "mArA thI bhinna koI vastu nathI,A saMsAra cakra je anAdi kALa thI cAlI rahyuM che, te brahma thI ane mArAthI bhinna nathI.huM ziva-svarUpa chuM,draSTA chuM" AvuM je jJAna che te ja mAtra paramapada che.bIjuM koI paramapada nathI. ane AvA jJAnanA udaya thayA pachI,sarva ahama no tyAga thai jAya che. ane zarIra vidyamAna (hovA) chatAM paNa tevo jJAnI puruSa videha (kaivalya) ne prApta thAya che. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) vairAgya-prakaraNa -anukramaNikA 1. vAlmIki ane ariSTanemi no saMvAda 2. adhikArI,graMtha-racanA ane jIvanamukta nI sthiti 3. dRzya-bAdha no upAya,vAsanA-bheda nuM lakSaNa ane rAmanI tIrthayAtrA 4. rAmanuM tIrthayAtrA thI pAchA pharavuM ane temanI dinacaryA 5. rAmanA vairAgya nuM varNana 6. vizvAmitra nuM Agamana 7. vizvAmitranI rAmane mokalavAnI mAgaNI 8. dazaratha rAjA ne thayelo kheda 9. vizvAmitra nA tapobaLa nuM vaziSTha dvArA varNana 10. rAmanI sthiti 11. rAmanuM dazaratha rAjAe ane munioe kareluM sAMtvana 12. bhoganI du:kharUpatA,viSayonI asatyatA ane saMpattinI anartharUpatA 13. lakSmI nA doSo nuM varNana 14. mUrkhanA jIvana nI niMdA 15. ahaMkAra nI niMdA 16. cittadoSa nuM varNana 17. tRSNA upara dhikkAra 18. dehanI niMdA 19. bAlyAvasthA nI niMdA 20. yauvana niMdA 21. strI-nA zarIra nI niMdA 22. vRddhapaNA nI niMdA 23. kALa-varNana 24. kALa nuM rAjakumAra-rUpe varNana 25. daiva ane kriyA-rUpa kALa nuM varNana 26. saMsAra durdazA 27. padArtho nA doSo nuM varNana 28. sarvamAM pheraphAra thanAra svabhAvanuM varNana 29. vairAgyavarNana ane upadezanI mAgaNI 30. vizrAMtinA upadezanI mAgaNI 31. TUMkA jIvanamAM sukharUpa pada-no prazna 32. rAmanAM vacanonI prazaMsA 33. siddha-loko nuM sabhAmAM AvavuM Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) vairAgya prakaraNa (1) vAlmIki ane rAjA ariSTanemi no saMvAda pUrve, ariSTanemi nAmanA eka rAjAne vairAgya thavAthI,putrane rAjya soMpI daIne gaMdhamAdana parvatamAM tapa karavA cAlyo gayo hato.enA tapanA puNyanA kAraNe svarga nA rAjA indre te rAjAne svargamAM lai AvavA tenA dUtane mokalyo,tyAre rAjA dUta sAthe svargamAM javA mATe 'nA' pADI de che. kAraNake -dUta mAraphate teNe jANyuM ke-jevuM puNya karyuM hoya,te anusAra svargamAM sukha bhogavavA maLe che,ane puNya khatama thatAM ja svargamAMthI dhakelI mukavAmAM Ave che,pAcho manuSya no avatAra levo paDe che. eTale rAjA,dUtane kahe che ke-AvA svarga ne huM icchato nathI,sarpa jema jUnI kAMcaLI ne choDI de che,tema, hajI huM mahA-ugra tapa karIne,pApa-karma no samULa nAza karI,anAsakta thaI,A azuddha zarIra ne choDI daIza. mAre puNyo bhogavavA nathI,mAre pharI pharI janma levo nathI. rAjAnI,AvI vAta dUta mAraphata sAMbhaLI,indre dUtane kahyuM ke tuM tyAM pharIthI jA,ane te vairAgyavAna rAjAne 'Atma-sva-rUpa' no bodha karAvavA, tatva-vetA -vAlmIki- nA Azrame lai jA.ane vAlmIki ne mAro saMdezo kaheje-ke A vairAgyavAna ane namratAvALo rAjA svargane icchato nathI,to, he,mahAmuni,tame tene AtmajJAna Apo, eTale saMsAranAM duHkhothI kAyara thayelo,A rAjA 'krama-pUrvaka' mokSa pAmaze. tyAre indrano dUta.ariSTanemi rAjAne vAlmIki pAse lai jAya che,tyAre rAjA vAlmIki ne pUche che-kehuM zI rIte saMsAra-rUpa baMdhanathI thatAM duHkho nI pIDAmAMthI chuTo thAuM ? te Apa mane kaho. vAlmIki kahe che ke-he,rAjana sAMbhaLa,huM tane vaziSTha ane zrIrAma nA saMvAda-rUpe thayelI,mokSanA upAyovALI, zubha kathA kahuM chuM,te tuM ekAgra-citta thaI sAMbhaLa,ane te sAMbhaLI ne yatna-pUrvaka, manamAM dhAraNa karIne, tuM jIvana-mukta thaIza.tuM niHsaMzaya thA, mane "para-brahma" nA sAcA svarUpa nuM jJAna che. (2) adhikArI,graMtha-racanA,ane jIvana-mukta nI sthiti vAlmIki kahe che-ke A zAstra no (yoga vAsiSTha-mahArAmAyaNa no) 'atyaMta ajJAnI' ke 'atyaMta jJAnI' adhikArI nathI. paNa,je manuSyane 'huM A saMsAramAM baMdhAyo chuM,ane jJAna maLavAthI huM mukta thaIza' evo nizcaya hoya te ja -A zAstra no adhikArI che. je vivekI puruSa,prathama "pUrva rAmAyaNanI" kathAono vicAra karI,(pUrva rAmAyaNa=rAmajanma thI rAvaNa vadha) temAM kahelA,nIti ane dharma pramANe cAle che.ane pachI, mokSanA upAyarUpa-uttara-rAmAyaNa (A yoga-vAsiSTha) no vicAra kare che,teno punarjanma thato nathI. 8 prathama,pUrva-rAmAyaNamAM rAga-dveSa-Adi doSo para vijaya karavAmAM prabaLatA dharAvanAra, rAmacaMdra nI kathAo-rUpa "upAyo" racyA hatA, ane te bharadvAjamuni nAmanA ziSyane ApyA hatA, bharadvAje te brahmAnI AgaLa bolI dekhADyA hatA,tyAre saMtoSa pAmelA brahmAe bharadvAja ne vara mAgavAnuM kahyuM. Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bharadvAje mAgyuM ke je upAya thI loko saMsAra-rUpI duHkhamAMthI mukta thAya te upAya kaho. tyAre brahmA kahe che ke A mATe tuM tArA gurU,vAlmIki ne ja prArthanA kara,te je mahA-rAmAyaNa hamaNAM racI rahyA che te te puru kare.e rAmAyaNa puru thayA pachI tene jo sAMbhaLavAmAM Avaze to loko,saghaLA moha ne pAra karI jaze, ane saMsAra-rUpI duHkhamAMthI mukta thaze. Ama kahe ne brahmAjI paNa bharadvAja sAthe ja vAlmIki nA Azrame AvyA,ane vAlmikIne temaNe kahyuM-kehe,mahAmuni,tame zrIrAma nA svabhAvanuM varNana karavA je uttama graMtha racavA mAMDyo che,te kAyara thai vacce choDyA vinA,loka-hitArthe, ene satvare samApta karavo joIe.A bhalAmaNa karavA ja huM ahIM Avyo chuM. Ama kahI te adazaya thai gayA. brahmA nuM AvavuM ane adazya thavuM e joI,vAlmIki ne ati Azcarya thayuM, temaNe bharadvAja ne pUchyuM ke-brahmAjI e A zuM kahyuM? ane tane zuM kahyuM hatuM te mane satvare kahe. bharadvAje kahyuM ke tame jema pUrva-rAmAyaNa puruM karIne uttara-rAmAyaNa lakhavAnuM je cAlu karyuM che te pUrNa karavAthI, ane tenA,vAMcana thI saMsAranA loko no moha dUra thai saMsAra-sAgara ne teo pAra karaze.mukta thaze. Apa mane paNa atyAre e kathA kaho ke zrIrAma-vagere sau saMsAra-rUpI saMkaTamAM kevA vyavahArathI varyA hatA? teo kevI rIte nirdukha-paNuM pAmyA hatA? ke jethI huM paNa bIjA loko nI sAthe tevI sthitine pAmuM. (3) dRzya-bAdha no upAya,vAsanA-bheda nuM lakSaNa ane rAmanI tIrthayAtrA (dayabAdha=dRzyamAtra eTale ke jagatamAtra,e astitva-rahita ane mithyA che) bharadvAja vAlmIki ne kahe che-prathama rAma-caritra no saMbaMdha laIne,Apa, anukrame mane jIvana-mukta nI sthiti kaho.eTale tenuM anusaMdhAna rAkhIne huM sarvadA sukhI rahI zakIza. vAlmIki kahe che-jema,AkAzane koI raMga nathI,chatAM temAM je vAdaLI raMga dekhAya che, te sAco nathI, paNa bhrama che, tema A jagata ke je drazyamAna che, te paNa eka bhrama che ne,te sAcuM nathI.( mithyA che) koI samaye paNa,te jagatanuM pAchuM smaraNa nA thAya,evuM (te jagatanuM) vismaraNa thavuM, e "mukti"nuM sarvocca lakSaNa ane svarUpa che-evo mAro nizcaya che. "sva-rUpa" (potAnuM rUpa=AtmA-paramAtmA) no sAkSAtkAra thayA vinA "daya-mAtra astitva vihIna che" e bodha" koInA anubhava mAM AvI zakato nathI. ane "sva-rUpa" no sAkSAtkAra karavA mATe A zAstra (yogavAziSTha) che.mATe tene sAcI rIte samajavAnuM che. zravaNa-manana-vagere kramathI,cittazuddhi thAya eTale vAsanAo kSINa thatAM, jema ThaMDI ochI thatAM,hima (barapha) no kaNa tarata pIgaLI jAya che, tema,mana, ke jyAM vAsanAo no samUha rahelo che te pIgaLI jAya che. jema, aMdara parovelo jhINo doro,motIonA samUha ne dharI rAkhe che, tema,vAsanA-rUpI doro,paMca-mahAbhUta nA banelA A zarIra ne dharI rAkhe che. vAsanA nA be prakAra che-eka zuddha ane bIjI malina. je-vAsanAthI "janma"(punarjanma) thAya che-te malina ane jethI janma no nAza thAya che-te zuddha vAsanA che. prabaLa ahaMkAra thI malina vAsanAne -viSayo nA anusaMdhAna ne kAraNe-poSaNa maLe che ane punarjanma nuM (ane Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhananuM) kAraNa bane che, paraMtu, jema zekAyeluM bI,aMkurita thai zakatuM nathI, tema zuddha vAsanA, punarjanma ne TALe che,ne AvI zuddha-vAsanA jIvana-mukta prANIonA zarIramAM cAkaDA nA bhramaNa peThe rahe che. (jema,kuMbhArano cAkaDo, hAtha thI pheravavAnuM choDI dIdhA pachI paNa vega nA saMskArathI thoDI vAra sudhI pharyA kare che,tema jIvana-mukta no deha pharyA kare che) Ama,jemanI vAsanA zuddha hoya, temane punarjanma nathI (mukti che, ane tethI, te,parama-tatva ne pAmelA,jIvana-mukta ane buddhimAna kahevAya che. mahA-buddhimAna,rAma,je (A) prakAre jIvana-muktinuM pada pAmyA hatA, temano zubha anukrama huM evI rIte kahIza ke tuM, sarvadA,saghaLuM, sArI rIte, saraLatAthI samajI zakIza. vidyAbhyAsa pUro karIne rAma, ghera AvyA,ane tyAM nirbhaya-paNe AnaMda-pUrvaka jIvana vitAvatA hatA. evAmAM koI eka divase temanA manamAM aneka tIrtho ane pavitra Azramo jovAnI utkaMThA thaI. eTale temaNe te potAno vicAra rAjA dazaratha (pitAjI) samakSa raju karyo. rAjA dazarathe,muni vaziSTha sAthe vicAra-vimarza karIne,rAmanI e pahelI,mAgaNI no svIkAra karI temane tIrthayAtrA e javAnI rajA (AjJA) ApI.. eTale,rAma-lakSmaNa ane zatrughna sAthe yAtrAe javA nIkaLyA. ane aneka tIrtho,Azramo,nadIo, sarovaro,parvato-ema akhila pRthvI nAM darzana karIne - potAnI tIrthayAtrA purI karIne potAne ghera pAchA pharyA. (0 rAmanuM tIrthayAtrA thI pAchA pharavuM ane temanI dinacaryA vAlmIki bolyA-ayodhyA-nivAsIoe rAmane puSpAMjali karI ne vadhAvyA,ane rAme gharamAM praveza karyo. potAnA e prathama pravAsathI parata thaIne,rAme,pitAne,vaziSThane,kuTuMbIjanone ane sarva ne praNAma karyA, e samaye rAma jANe AnaMdathI samAtA nahotA,ane gharamAM sarvene madhura ane priya potAnA pravAsanA anubhavo nI vAto karatA hatA ane gharamAM AnaMda thI rahetA hatA. rAma,nitya prAtaHkAla mAM vahelA uThI,zAstra-vidhi pramANe saMdhyA-vaMdana karatA,ne pachI pitAjInA darzana karavA sabhAmAM padhAratA,tyAM vaziSTha vagere mahAtmAonI sAthe Adara-pUrvaka aneka prakAranAM jJAnothI bharelI vAtacIta karatA.pachI bhojanAdika-vagere kriyAo karI,cothe pahore pitAnI AjJA lai mRgayA ramavA jatA. vanamAMthI pAchA AvI,snAna-Adi karI,rAte bAMdhavo nI sAthe bhojana karatA ane snehIo ne potAnI pAse rAkhI,rAta gALatA. rAma,moTA bhAge AvI nitya dinacaryA rAkhI ne potAnA bhAIonI sAthe pitAnA gharamAM rahetA hatA, ane atyaMta AnaMda-pUrvaka potAno samaya vitAvatA hatA. (5) rAmanA vairAgya nuM varNana vAlmIki bolyA-A samaye rAmanI poNA-soLa varSa nI avasthA thai hatI. rAme thoDo samaya to AnaMda mAM gujAryo, paNa pachI,zarada RtumAM jema nirmaLa taLAva,divase divase, sukAI jAya che, tema te sukAvA lAgyA.vizALa locana (akho) vALuM,zveta mukha paNa phikku pADavA lAgyuM. rAmaciMtAmAM paravaza thai rahyA ane padmAsana vALI,gAla para hAtha mUkI besI rahevA lAgyA, saghaLAM kAmo mUkIne Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jANe mUMgA,jevA banavA lAgyA.sevako bahu prArthanA kare tyAre kaMTALIne rAma,divasanAM Avazyaka karyo karatA. temanuM mukha-kamaLa to karamAyeluM ja rahetuM hatuM. gaNa nA gaNanidhi-evA A rAmane joIne sarva temanI ciMtA karavA lAgyA,eka divase dazaratha rAjAe temane pUchyuM-ke dIkarA evI to tAre zI ciMtA AvI paDI che? paNa rAme kaMI javAba Apyo nahi. thoDA divasa pachI pharIthI paNa dazarathe eja prazna karyo tyAre rAma mAtra eTaluM ja bolyA kehe pitAjI mane koI ciMtA nathI, ke koI du:kha nathI. dazaratharAjA ne have rAmanI ciMtA thavA lAgI, temaNe,potAnI A ciMtA vaziSTha AgaLa raju karI. ane temane pUchyuM ke-rAma,zA mATe muMjhAya che?emane kaI ciMtA lAgI haze? vaziSTha munie vicAra karI ne javAba Apyo ke-he mahArAja, tame kheda karazo nahi, rAmane ciMtA thavAmAM, pariNAme sukhadAyI thAya evuM kAraNa che. puruSo,moTA ne mahatvanA kAraNa vinA,koI nAnA kAraNathI, kheda ke harSa-rUpI vikAra ne pAmatA nathI. (6) vizvAmitra nuM Agamana vAlmIki bolyA-vaziSThajI, rAjA dazarathane,A pramANe vAta karatA hatA,ane rAjA dazaratha saMdeha ane kheda thI potAnI ciMtAnuM kAraNa jANavA mauna dharIne beThA hatA. rAmanI AvI ceSTA thI gharanAM sarva ne paNa A rIte ja ciMtA gherI vaLI hatI. e ja samaye,vizvAmitra nAmanA prakhyAta maharSi, dazaratha rAjAne maLavA mATe dvAre AvIne ubhA. dharmanA kAryomAM tatpara rahenAra e buddhimAna maharSinA yajJa no rAkSasa-loko,mAyAnA baLathI tathA zarIranA baLathI,bhaMga karI nAkhatA hatA.tethI yajJa nI rakSA karavA mATe rAjAne maLavA icchatA hatA, dvArapAlo e jaIne rAjAne khabara ApI ke -vizvAmitra maLavA padhAryA che. tyAre rAjAe ane vaziSTha temanuM sAme jaI svAgata karI Asana para besADI pUjana karyuM. ane dazaratha rAjAe vizvAmitra ne kahyuM keApanA AvavAthI amArA para anugraha thayo che,Apa je koI arthathI padhAryA ho te kArya meM karyA ja che ema ja mAnajo,kAraNake Apa,sarvadA mATe mAnya cho.mATe Apa, ApanA kAmanA saMbaMdhamAM kaMI paNa prakAre saMdeha rAkhazo nahi, ApanuM je kaMI kAma haze te huM dharma nI rIti pramANe saghaLuM karI ApIza. vizvAmitra, rAjAnAM vinaya bharelAM vacano sAMbhaLI harSa pAmyA. (7) vizvAmitranI rAmane mokalavAnI mAgaNI vAlmIki bolyA-A pramANe dazaratha rAjAnAM vacano sAMbhaLI,vizvAmitra bolyA kemahAvaMza mAM janmelA ApanuM bolavuM yogya ja che,paNa he rAjA,mArA manamAM raheluM je vacana che,te karI ApavAno nizcaya rAkhajo,ane tamArA dharmanuM pAlana karajo. he, puruSazreSTha,huM siddhine vAste yajJa karavAno AraMbha karuM chuM,paNa bhayaMkara rAkSaso,mane vipna kare che,raMjADe che, meM ghaNI vAra yajJa mAMDI joyo,paNa pharI-pharI e rAkSaso yajJa-bhUmine mAMsathI ane lohIthI chAMTI de che. e rAkSasone zApa ApavAnI mArI IcchA thatI nathI, kAraNake e karma ja evuM che jemAM zApa apAya nahi. mArA ghaNA yajJo vIMkhAI gayA,have mArA yajJanuM rakSaNa karavA mATe- indra nA jevo vIryavAna Apano rAma nAme je putra che, te sivAya bIjo koI puruSa samartha nathI.eTale Apano putra rAma mane soMpo, Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM mArI divya zaktithI tenuM rakSaNa karIza,eTale te vAte Apa nisaMdeha rahezo. kamaLa sarakhAM netravALA mahAtmA rAmane huM jANuM chuM, temaja mahAtejasvI vaziSTha ane bIjA dIrdha-draSTAo paNa temane jANe che. jo, tamArA manamAM dharmanuM mahattAnuM ane yazanuM rakSaNa karavAnI IcchA hoya, to meM dhAryuM che te pramANe tamAre rAmane mArA hAthamAM soMpavA joIe. (8) dazaratha rAjA ne thayelo kheda vAlmIki bolyA-vizvAmitra nuM bolavuM sAMbhaLIne, dazaratharAjA ghaDIbhara to jaDa jevA thai gayA, ane rAMkapaNe kahevA lAgyA keare,e kamaLalocana rAmane haju soLa varSa paNa thayA nathI,rAkSaso sAme yuddha karavAnI,huM enAmAM yogyatA ja dekhato nathI. he prabhu,tene badale huM pote mArI akSohINI senA laIne tamArI sAthe AvuM, rAma to bALaka che, sAcI raNabhUmi paNa teNe joI nathI, tenI pAse uttama zastrAstro nathI,ne yuddhamAM kuzaLa nathI. vaLI hamaNAMthI te pILo ne dubaLo paDI gayo che,nathI anna khAI zakato ke nathI gharanI bhUmi para sArI rIte cAlI zakato.enuM mana UMDA kheda thI bharAI gayuM che.ne sAva sunamuna nI jema paDI rahe che. Ama mAro e bALa-kumAra pIDAthI paravaza thai gayo hoya to huM tene kema karIne,bhayaMkara mAyAvI rAkSaso sAme yuddha karavA tamane soMpuM? rAmanI AvI sthitimAM eNe krUra rAkSaso sAme yuddha karAvavuM e yojanA ja ati asahya che. aneka yajJo karyA pachI,mAre tyAM cAra putro thayA che, temAM rAma to mAro prANa che, tenA vagara huM paLa paNa jIvI zakIza nahI,tamArI sAthe huM AvavA taiyAra chuM, paNa mAro putra huM Apane ApIza nahI. chatAM paNa jo Apa rAmane lai jazo to Ape mane ja mArI nAkhyo che ema samajajo. (9) vizvAmitra nA tapobaLa nuM vaziSTha dvArA varNana vAlmIki bolyA-dazaratha rAjAnAM vacana sAMbhaLI,vizvAmitra roSa pAmyA, ne rAjAne kahevA lAgyA ketame ekavAra kahyuM ke-huM tamAruM kAma karIza,ne have tame te pratijJAne phoka karavA Iccho cho? Ama bolelA vacana khoTuM karavAnuM raghuvIronA A kuLane zobhatuM nathI.tame tamAruM vacana pALavA samartha nA ho to,huM Avyo chuM tema ja pAcho jaIza,tame tamArA baMdhu o sAthe sukhI thAo. jagatanA mitra vizvAmitra=vizvanA mitra) evA e muni ne Ama krodhe bharAyelA jANIne, dhIrajavALA ne buddhimAna vaziSTha rAjAne kahyuM ketame inkvAku nA kuLamAM jANe sAkSAta bIjA dharma ja avataryA cho, tamAre tamAre sva-dharma choDI devo na joIe.tame prathama "kAma karIza" evI pratijJA karI cukyA cho,ane have tame ja jo te vacana nahi pALo, to bIjo koNa te vacana pALaze? rAme bhale astra-vidyAno abhyAsa nA karyo hoya, paNa puruSa-zreSTha vizvAmitra thI rakSAyelA e rAmano koI paNa rAkSasa parAbhava karavA zaktimAna nathI. vizvamitra mUrtimAna dharma che, sau parAkramIomAM zreSTha che, ane sarvalokamAM adhika buddhimAna che. e vizvAmitra jeTalA vividha astrone jANe che, teTalAM traNe lokamAM bIjo koI puruSa jANato nathI. ethI vizvAmitra nI tole Ave tevo traNe lokamAM koI nathI.. mATe temanI sAthe rAmane mokalavAmAM tamAre gabharAvAnI koI ja jarUra nathI. jo koI manuSya,A apAra zaktizALI munirAja nI samIpamAM hoya ane tenuM mRtyu AvI cUkeluM hoya to paNa te Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amaratAne pAme che. mATe he, rAjA, mUDha manuSya nI peThe dInatA pAmazo nahi. (10) rAmanI sthiti vAlmIki bolyA-vaziSTha kahelA vacano thI dazaratha rAjA manamAM harSa pAmyA, ne rAmane bolAvI lAvavA mATe dUtane AjJA karI. thoDIvAramAM to dUta rAmanA anucaro sAthe pAcho Avyo,ne kahevA lAgyo kerAma to temanA AvAsamAM udAsa thaIne beThA che,eka tarapha te kahe che ke huM AvuM chuM paNa bIjI tarapha to tarata te koI vicAramAM DUbI jAya che.ane manamAM mUMjhAI ne koInI pAse ubhA rahevAne jANe icchatA nathI. dazaratharAjAe rAmanA anucarone pUchyuM ke-rAma zuM kare che? ane te kevI sthitimAM che? tyAre rAmanA anucare kheda-pUrvaka rAjAne kahyuM ke-rAmanuM zarIra khedane lIdhe karamAI gayuM che. tIrthayAtrA thI pAchA AvyA pachI thoDA divasa pachIthI Aja sudhI te manamAM kacavAyA kare che. ame ghaNA yatnathI prArthanA karIe tyAre rAma,karamAyelA moDhe divasa-saMbaMdhI kAryo kare che,kadI nathI paNa karatA.ame atyaMta vInavIe chIe paNa to paNa te puruM bhojana jamatA nathI. saMpatti hoya to paNa zuM? vipatti hoya to paNa zuM? gharamAM zo sAra che? manoratha karavAthI zuM vaLe? e to saghaLuM mithyA che.' ema bolI ne te (rAma) gama-suma ekalA besI rahe che. joItI vastuo nA grahaNamAM vimukhatA sevI,ane jANe saMnyAsa dharma pALanArA tapasvIone anusaratA, evA,te rAma,padmAsana vALI ne zUnya manathI,kevaLa DAbA hAthanI hatheLI gAla ne TekavI rAkhe che. ame sarva sevako,tathA bhAIo ane mAtAo temane vAraMvAra temaNe pUchIe to e "kaMI ja nathI' ema kahIne koI sUcaka ceSTA vinA mUMgA rahe che. anAyAse maLe evA padane nahi meLavatAM,meM bahAranI pravRttio karIne ATalAM varSo ne pANImAM nAkhyAM ema vAraMvAra madhura dhvanithI manamAM gunagunAyA kare che. koI temanI pAse dhana mAgavA Ave tyAre dhana to ApadAonA mukhya sthAna-rUpa che, tene tuM zA mATe Icche che?' ema kahI saghaLuM dhana ApI de che. "saMpatti e to Apatti che,teno moha mAtra kalpanAthI ubho thAya che evA arthanA loko gAyA kare che, vaLI bolyA kare che ke-"hAya,huM mAryo gayo,hAya,haM, anAtha chuM!" evI rIte je loko royA kare che, chatAM te loko ne vairAgya kema prApta thato nathI ? te Azcarya che. rAmanA anucaro kahe che ke-he, rAjA, rAma AvI sthitimAM ane AvI rIte varte che, te joI ame paNa atyaMta kheda pAmyA chIe ane A viSayamAM have Apa ja amArA AdhAra che. e pote.vivekI che eTale emane mUDha kahI zakAya tema nathI ane emane vizrAMti maLatI nathI, eTale emane mukta paNa kahI zakAtA nathI. (11) rAmanuM dazaratha rAjAe ane manioe kareluM sAMtvana vizvAmitra bolyA-he,anucaro,tame rAmane ahIM lai Avo, temaNe je A moha thayo che te koI ApattithI ke koI roga thI thayo nathI, paNa te viveka ane vairAgya thI thayo che. e 'moha' nathI paNa 'bodha' che. ane tenuM uttama phaLa Avaze.te ahIM Ave eTale ame temano A moha, yukti-pUrvaka dUra karI nAkhIzuM, eTale rAma, amArI peThe sarvottama padamAM vizrAMti pAmaze. Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vizvAmitra nAM AvA vacano thI dazaratha rAjAnuM mana AnaMda thI bharAI gayuM ane rAmane bolAvavA, pharIvAra, dUto upara dUto mokalyA. eTale chevaTe rAma,potAnA Asana parathI uThIne,be bhAIonI sAthe pitAnI sabhAmAM AvyA. sabhAmAM AvI, temaNe pitAjI,gurujano ane sarva ne vaMdana karyA. dazaratharAjAe rAmanuM mAthuM suMvyuM ne cuMbana karI kahyuM ke-he,putra,mArA khoLAmAM mArI pAse beso. paNa teTalI vAramAM to, rAma,pRthvI para pAtharelA vastra para besI gayA. rAjA bolyA-he, putra,tuM vivekI che,tAre mUrakhanI mAphaka,zithila buddhi thI tArA AtmAne kheda ne svAdhIna nA karavo joIe.vRddho,vaDIlo ane guruo nuM kaheluM karavAthI puNya-pada sAMpaDe che.muMjhAyA karavAthI nahi. jyAM sudhI moha ne prasaravAno avakAza ApavAmAM Ave nahi, tyAM sudhI ja Apattio dUra rahe che. vaziSTha bolyA-he, rAjakumAra,tame zUrA cho,ane je,bhAre duHkhadAyI che, tathA ghaNI muzkelI thI jItI zakAya che, tevA viSayo rUpI zatruone paNa tame jItI lIdhA che, to pachI,ajJAnIo ne ja yogya,evA,A, aneka taraMgothI bharelA ane jaDa evA, moha-rUpI samudramAM tame,kema, avivekIo nI jema DUbakAM khAo cho? vizvAmitra bolyA-he rAma,tamArA 'cittanI capaLatA' choDIne kaho ke tame zA mATe muMjhAo cho? ciMtA,tamArA mana ne bagADI nAkhaze.to, tamane te ciMtA kayA kAraNathI thai che? tamAro kayo manoratha siddha thAya to te ciMtA dUra thAya tema che? te ciMtAo keTalI che?kevI che? ane kyAM rahI che? jene kaSTa hoya ke daridra hoya teNe ciMtA thavA saMbhava che,paNa ciMtAo tamane prApta thavI saMbhavita nathI. mATe, tamArA mana no je abhiprAya hoya te tame jhaTa kaho, to tamane je joItuM haze te saghaLuM tamane maLaze, ane jethI,pachI te ciMtAo pharI tamArA mananuM bhedana karaze nahi, buddhimAna vizvAmitre A pramANe jayAre 'yogya-vastu no prakAza pADanArAM', tAtparya-vALA vacano kahyAM, eTale,rAme potAnuM kArya siddha thaze evuM anumAna' karyuM, ane potAno kheda choDI dIdho. (12) bhoganI da:kharUpatA.viSayonI asatyatA ane saMpattinI anartharUpatA rAma bolyA-he,bhagavana,huM to ajJAnI chuM, paNa Ape pUchyuM che, eTale mAro saghaLo anubhava Apane kahuM chuM. huM mArA pitAnA gharamAM janmyo,moTo thayo,vidyAbhyAsa pachI,gharamAM rahyo te pachI sadAcAramAM tatpara thai, huM tIrthayAtrA karavA sAruM,sakaLa pRthvI para pharyo. eTalA kALa mAM saMsAra parathI AsthA uThADI de tevo 'viveka' mArA manamAM utpanna thayo, eTale pachI,bhogamAM rAga vagaranI thayelI buddhithI,huM pote vicAra karavA lAgyo ke --arere,A saMsAra- saMbaMdhI je sukha che -te zuM che? te to kharekhara kaMI nathI!! --A saMsAramAM loko maravA mATe ja janme che ane pharI janmavA mATe ja mare che, --A sthAvara-jaMgama-rUpa,je bhogo che, te badhA asthira che, te bhogo, moTI ApadA-rUpa ane pApa-rUpa che. kevaLa mana nI kalpanAthI teono saMbaMdha sukha-duHkha sAthe karavAmAM Ave che --A saghaLuM jagata paNa mana ne AdhIna (mana jevI kalpanA kare tevuM pratIta thanAruM) che. ane te -mana khoTuM hoya tema jaNAya che,chatAM ApaNe zA mATe moha pAmIe chIe? Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --kaSTa nI vAta e che ke ApaNe jhAMjhavAM nA jaLa jevA viSayothI khecAIe chIe, ApaNane koIe vecyA nathI,paNa vecAyA jevA thaIne rahyA chIe. ane,A kaMI indrajALa jevuM che,-ema jANavA chatAM paNa ApaNe mUDha banI rahyA chIe. --A pramANe prapaMcomAM zo sAra che? A moha thI ja "ApaNe baMdhAyA chIe" ema mAnI beThA chIe, ane A bhogo ja evA abhAgiyA che, ke jemaNe ApaNa ne "baMdhana che" evuM manAvI paNa dIdhuM che. --ghaNA samaya pachI,jANavAmAM AvyuM ke ApaNe nirarthaka ja moha-rUpI khADAmAM paDyA chIe. --"huM koNa chuM?'-- 'A dRzya padArtho zI vastu che?'-'mAre rAjya ane bhogo sAthe zo saMbaMdha che? - A badhuM je khoTuM che te khoTuM ja che,ane khoTAnI sAthe koIne kaMI lAgatuM-vaLagatuM che ja nahi. he bhagavana,A pramANe vicAra karatAM karatAM mane saghaLAM padArthomAM aruci thai che,eTale, have mane Apa kahezo ke,indrajALa jevuM A jagata zA kAraNathI utpanna thAya che? zA kAraNathI te vadhe che? ane zA kAraNathI te nAza pAme che? saMsAranAM A duHkho zI rIte TaLe?' e ciMtA thI huM tapI rahyo chuM, ne mAruM hRdaya saMsAranA duHkho-rUpI paththarothI purAI gayuM che. svajanone kheda nA thAya eTale huM AMsu pADIne roto nathI,paNa huM aMdara ne aMdara royA karuM chuM, temane sAruM lAge te mATe koI koI vAra mukha malakAvuM chuM,boluM-cAlu chuM, paNa te vRttio rasa-rahita che, e vAta mArA hRdayamAM rahelo viveka ja jANe che. jema,dhanavAna mANasanuM dhana jatuM rahe ane daridratA Ave tyAre te AgalI dazA saMbhALIne bahu muMjhAyA kare che,tema,huM paNa paramAnaMdamAMthI khasIne, jayAre, A saMsAranI khaTapaTa mAM AvI paDyo chuM, tyAre, AgalI (paramAnaMdanI) dazA saMbhALIne bahuja muMjhAyA karuM chuM. A rAjya-saMpatti-kevaLa ThagArI ja che,vaLI te, mana nI vRtti ne mUMjhAvI denArI, guNo nA samUha ne toDanArI,ane duHkha nA samUha ne ApanArI che, jethI aneka ciMtAo-rUpI cakarIo utpanna karanAra A dhana-saMpatti (ane bhogo) mane AnaMda ApatAM nathI. "kSaNabhaMgura evA dehAdika (zarIra-vagere) mAM paDavAne lIdhe aneka prakAranAM duHkha ane durdazAo veThavAM paDe che" teno vicAra karatAM mane manamAM sukha vaLatuM nathI. he bhagavana, jayAre, A -ajJAna-rUpa- rAtrimAM,-moha-rUpa- jhAkaLa thI, loko nI -vicAra-rUpa- AMkhanI zakti baMdha paDI gaI che,ne, vaLI,seMkaDo -viSaya-rUpa- coro, viveka-rUpI- mukhya ratna ne corI karavAmAM lAgI rahyA che, tyAre "tatva-vetAo" sivAya bIjA koNa temane mArI haTAvavA samartha che? (13) lakSmI nA doSo nuM varNana rAma bolyA-he muni,A saMsAramAM lakSmIne (dhana ne) badhAthI utkRSTha (uMcI) "kalpavAmAM" AvI che, paraMtu,vAstavika rIte to te "moha" pedA karanArI che, ane te lakSmIthI aneka anartho paNa pedA thAya che. jema varSARtumAM nadImAM-uchaLatA,malina (guMdA) ane jaDa karI nAkhe tevA moTA taraMgo pedA thAya che, tema,lakSmIthI paNa uchaLatA (uchAMchaLA-paNuM),malina (gaMdu) ane jaDa karI nAkhe tevA - Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAga-dveSa-vagere jevA moTA taraMgo (anartho) pedA thAya che. jyAM sudhI manuSya lakSmI ne pAmyo nA hoya tyAM sudhI,te svajana ke parajana ne TADho ne kuNo lAge che, paNa koI eka ThekANe nahi rahenArI -ne-cAre tarapha doDAdoDa karatI lakSmI,jyAM manuSya pAse Ave che tyAre te ahaMkArathI kaThina (jaDa) thai jAya che. jherI latA (velA) nI peThe ja lakSmI,sukha mATe ja nahi paNa duHkha mATe ja vadhe che.ne aMte vinAza lAve che. jema,megha dhanuSyanA raMgo kSaNika rahe che chatAM paNa manane game che, tema, lakSmI paNa kSaNika rahe che, chatAM paNa tenA raMgo manane game che. unALA mAM jaNAtA jhAMjhavA nA jaLa nI jema jIva ne ThaganArI che. ne pANI nI lahera nI jema koI sthaLe eka ThekANe sthira thai ne rahetI nathI. AvI lakSmI sAhasathI maLanArI che, paNa aneka anarthone utpanna karanArI ne kSaNabhaMgura che. mATe AvI lakSmI (dhana) -mArA manane bahelAvI zakatI nathI,mane te bojA-rUpa lAge che. (1) murkhanA jIvana nI niMdA jema,vahelI savAre pAMdaDAM nA khUNA para TakI raheluM jhAkaLa nuM jalabiMdu thoDA samaya sudhI ja rahe che, tema manuSya nuM AyuSya (jIvana) paNa kSaNabhaMgura che. tema chatAM "viSayo-rUpI" sarpanA DaMzathI jemanuM citta jarjarita thai gayuM che, ne jene AtmAno viveka prApta thayo nathI,vaLI je zarIrane ja AtmA mAne cheevA loko nuM jIvana khAlI parizrama ane kaSTa nA kAraNa rUpa che. paNa jemaNe "jANavA jogya-vastu" (satya-brahma-AtmA) ne jANI lIdhI che, te paramAnaMda ne prApta thAya che. he muni,AvA asthira ane kSaNa-bhaMgura AyuSya(jiMdagI)ne pakaDI rAkhavAnI AzA huM kadI rAkhI zakuM nahi, mAtra tRSNAtura (AzAo-icchAo) vALA mUDha (mUrakha) mANaso ja AvA vyartha AyuSya ne lAMbu karavA Icche che.ne AvI IcchA karIne te du:kha ne ja bolAve che.(AmaMtraNa Ape che) sAmAnya mANaso mUrkha nI jema ja jIvana jIve che tevuM to prANIo paNa jIve che, paraMtu jenuM "mana" -tatvajJAnane lIdhe "tuccha-rUpa" thai gayuM che, te ja sAco jIva che. A jagatamAM janmelA je puruSone pharIvAra janmavAno bhaya maTI jAya (mukta thai jAya)temanuM ja jIvavuM saphaLa che, bIjA puruSo nuM jIvavuM -te to bhAra upADatA,gharaDA gadheDA nA jIvavA jevuM che. avivekI,viSayomAM rAga-vALA,ne AtmA ne nahi jANanAra nezAstro bhArarUpa che, jJAna bhArarUpa che, zarIra bhArarUpa che. jema,bhAra upADI vaitaruM karanAra (gadheDA) ne - bhAra e duHkhadAyI che, tema, dubuddhi puruSane AyuSya,mana,buddhi,ahaMkAra-e sarva duHkha-dAyaka ja che. AvuM koI paNa sArA guNo vagaranuM,maraNa nA pAtra-rUpa ne je mukta thayuM nathI tevuM jIvana - jagatamAM jeTaluM tuccha che tevuM bIjuM kaMI paNa tuccha nathI.ne,AvuM jIvana jIvavAno koI artha nathI. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (15) ahaMkAra nI niMdA rAma kahe che-ke-A ahaMkAra-rUpI duSTa zatru thI huM bhaya pAmuM chuM. A ahaMkAra ke je "moha" ne lIdhe vRthA (khoTo-nakAmo) utpanna thayo che,ne nirarthaka vadhato ja jAya che. rAga-dveSa nA doSarUpa-vividha AkAravALo saMsAra ,vipattio, duSTa ciMtAo,ane nIca (kharAba) kriyAoA ahaMkAra thI ja thAya che. mATe A ahaMkAra ja mAro roga che. he muni,A ahaMkAra mAro lAMbA kALa no verI che, tenA lIdhe ja,huM khAto nathI,pIto nathI ane to pachI, saMsAra nA bhogo ne to kema bhogavuM? A ahaMkAra,pAradhI nI jema mana-mohaka jALa pAthare che,jemAM phasAIne moTAM viSama duHkho pedA thAya che. he bhagavana,jo mane "huM chuM "evuM "huM" nuM abhimAna thAya che, to huM ApadAothI duHkhI thAuM chuM, ane jo e abhimAna hotuM nathI to huM sukhI thAuM chuM, eTalA mATe "nirahaMkAra-paNuM' ja zreSTha che. he,muni,huM 'nirahaMkAra' vRttimAM chuM ane chatAM paNa mUrkhatAne lIdhe huM tene vivekanI dRDhatA thI rAkhato nathI, ane zoka thI pIDAyA karuM chuM, to Apane je kaMI yogya jaNAya te mane kaho. (16) cittadoSa nuM varNana rAma kahe che ke sArAM kAryone ane satsaMga ne choDI devAthI, caMcaLa citta (mana) rAga-dveSa-vagere jevA rogo thI jarjarita (kSINa) thai jAya che.ane -te citta (mana) viSayonI aMdara bhamyA kare che. jema nAnuM pIMchuM vAyu nI aMdara bhamyA kare che tema) -te citta atyaMta rAMka(garIba) ane vyagra (duHkhI) thaIne nirarthaka (gAmanA kutarAnI peThe) Amatema dUradUra doTa mukyA kare che. -te cittane kyAMya kaMI paNa gamatuM nathI,kyAMka tene ghaNuM dhana maLe to paNa jema vAMsano karaMDiyo pANIthI bharAto nathI tema te citta ghaNA dhanathI paNa bharAtuM nathI. -"zUnya" ane "sarvadA duSTa AzA-rUpI jALathI vIMTaLAyeluM "mana (ToLAmAMthI vikhuTA paDelA mRga nI jema) vizrAMti pAmatuM nathI, -taraMga jevI capaLa-vRtti-vALuM mana,kSaNa-mAtra paNa hRdayamAM sthita thatuM nathI,ane -viSayonA ciMtana thI kSobha pAmeluM,e mana daze dizAmAM doDAdoDa kare che. he muni,bhoga meLavavAnA utsAha-rUpa,e mana-rUpI mahAsAgaranA DUbADI de tevA (mananA) taraMgo ne rokavA huM samartha nathI.jema samudra potAnA caMcaLa-paNAne choDato nathI, tema mAruM mana tenA "avyavasthita-paNAne" kadI choDatuM nathI.ne potAnI caMcaLa vRtti ne lIdhe jaMpIne besatuM nathI. "moha-rUpI" rathamAM caDIne besI gayeluM te mana "samatA-rUpa" - sukha-ne kheMcI le che.vaLI "ahaMtA-mamatA-rUpI" ane "tRSNA-rUpI" majabUta dorIthI mAruM citta baMdhAI gayuM che, ane narakamAM paDavA,tathA ghaNA janmonA cakkaramAM pheravavA,saMsAra-samudramAM dUra sudhI kheMcI jAya che. huM A saMsAra-samudrane tarI javAnI nitya utkaMThA rAkhuM chuM, chatAM duSTa citta mane rokI rAkhe che.ane "viSayo" maLatAM ja te citta -mArA ghaNA divasothI mAMDelA zubha kArya ne -choDAvI de che. A citta no (manano) nigraha karavo ati kaThina che, kAraNa ke-te citta ja "viSayo" nA "kAraNa-rUpa" che. -citta hoya to ja jagata che,ane citta kSINa thAya to jagata kSINa thAya che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mATe prayatna-pUrvaka citta nI ja cikitsA (sAravAra) karavI joIe. he bhagavana,A citta (mana) mAMthI ja seMkaDo sukha-duHkha uge che.ane e cittane jo "viveka thI kSINa karavAmAM Ave to sukha-du:kha paNa kSINa thai jAya che. A citta-rUpI (mana-rUpI) zatrune jItavA mATe ja huM mahAtmAoe batAvelA "zama-dama-Adi" no udyoga karyA karuM chuM, ane jethI ja huM - "jaDa ane malina vilAsa-vALI-rAjalakSmI" ne biradAvato nathI. (17) tuNA upara dhikkAra rAma bolyA-A saMsAra mAM viveka-Adi ne,tRSNA (aMdhArAnI jema) DhAMkI de che,ne tyAre (jIva-rUpa AkAzamAM) rAga-dveSa (ghuvaDa nI jema uDatA) jovAmAM Ave che. mArI aMdara dAha-ApanArI tRSNAe mArA AnaMda ne ane kuNA-paNA ne sukavI,mane kaThina banAvI dIdho che. manamAM aneka garabaDo macAvatI tRSNA,mane ghumarIe caDAvavA purA baLathI ne ullAsathI uchaLI rahe che. ane mArA deha (rUpI parvatamAM nadI nI jema) mAM eka sthaLe thI bIjA sthaLe te tRSNA vahyA kare che. viveka-vairAgya-vagere guNo meLavavA huM je je karavA utsAha karuM chuM te utsAhane tRSNA kApI nAkhe che. ne huM ciMtA-rUpI cakramAM bhamyA karuM chuM. jALamAM gUMcavAI gayelA pakSIonI mAphaka tRSNA-rUpI jALamAM,huM guMcavAyo chuM, ane A tRSNA nAmanI javALAthI huM evo to baLI gayo chuM kehave mane amRta thI paNa e baLatarA zAMta thAya tema lAgatI nathI. A tRSNA kALI rAtri nI peThe,dhIra puruSane paNa bIvaDAve che,ne dekhatAne AMdhaLo karI mUke che. AnaMdI manuSya ne udAsa karI de che. tRSNA,kALI nAgaNanI mAphaka kuTila che, kUNA sparza-vALI chatAM jhera bharelI che, ne jarA sparza thatAM karaDI khAya che.te kaMgALa,ThagAI bharela kAryo kare che ne durbhAgyane lAve che, para jAya che. jema capaLa pakSINI,paDI gayelA jhADa ne choDI,bIjA ubhelA jhADa para jAya che, tema,capaLa tRSNA paDatImAM AvelA puruSa ne choDI,caDatIvALA puruSa pAse jAya che. A tRSNA (rUpI capaLa vAMdarI) na pahoMcI zakAya tevA sthAnamAM paNa pahoMcI jAya che, ane dharAyA chatAM vadhu -ne vadhu mAgye jAya che. vAdarI) na paha1 ne choDI, caDatI eka nA eka sthaLe te,tRSNA bahu vAra sudhI TakatI nathI,ane daiva (bhAgya) nI gati nI peThe, eka avaLuM kAma karIne bIjuM avaLuM kAma karavA doDe che.ne niraMtara AvA avaLA kAmomAM tatpara rahe che. saMsAra saMbaMdhI, saghaLA doSomAM eka tRSNA ja lAMbu duHkha denArI che. manuSyane ati saMkaTamAM nAkhI,parama prakAzane rokI,moha ne phelAvI,ati jaDatA arpe che.ane saMsAramAM vyavahAra karanArA jIvonAM mana ne eka lAMbI dorIthI-ekasAthe bAMdhI jakaDI rAkhe che. jyAM sudhI tRSNA-rUpI roga lAgu rahe che, tyAM sudhI loko nuM citta bhramita thAya che,ne manamAM muMjhAyA kare che, paNa jo ciMtAne choDI devAmAM Ave to,A loko nAM saghaLAM duHkha TaLI jAya che, eTale ciMtA ne choDI devI te ja -A tRSNA-rUpI roga no maMtra (IlAja) che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaSTa thI kapAya,evI A tRSNA ne mahA-buddhimAna puruSo viveka (rUpI talavAra) thI kApI nAkhe che. kAraNa ke, caMcaLa,ane bhavanomAM) saghaLe vyApta,ane ati-nikaTa hoya chatAM,na dekhAya tevI, A tRSNA,manuSya bhale ne, dRDha,jJAnavAna, zUravIra,dhIra -hoya paNa,tevA narottamane paNa, eka palakArAmAM taraNAnA tola no (nakAmo) karI nAkhe che. (18) dehanI niMdA rAma kahe che-ke- aneka vikAra-vALo,lohI nI nADIo thI vyApta,ane (viSThAvALA) AMtaraDAthI bharela, evo je deha,A saMsAramAM Ave che-te kevaLa du:kha ne mATe ja Ave che. e "deha" - "jaDa" che,chatAM, "AtmA" nA adhyAsa-rUpa-camatkAra nuM (camatkAra jevuM) pAtra hovAne lIdhe - e (deha) te "AtmA" jevo jaNAya (lAge) che. thoDo vicAra karatAM lAge che-ke-te mukti nA kAraNa-rUpa hovAne lIdhe "uttama" che, ne narka nA kAraNarUpa hovAne lIdhe "adhama" che. vaLI te bIjA jaDa-padArtho jevo "jaDa"paNa nathI, ane "cetana" paNa nathI. caMcaLa,avivekI, ane azuddha cittavALo -mUrkha -manuSya ja, e "deha" ne "AtmA-rUpa" dekhe che. paNa,A deha thoDI vAramAM AnaMda pAme che ane thoDIvAramAM AnaMda vagarano kheda-yukta) thai jAya che. jayAre AtmA to sadAya "sata-cita-AnaMda" svarUpa che. (eTale deha e AtmA nathI) AvA deha (zarIra) ne pIpaLA nA jhADa,vana,ghara,kAcabo, deDako,pAMdaDuM,samudramAM taNAtuM lAkaDuM-vagere sAthe vigata thI sarakhAmaNI karatAM rAma kahe che ke A deha-rUpI "ghara" (ane vana) mane gamatuM nathI. jema, kAdava mAM kheMcI gayelA hAthI ne koI thoDA baLa vALo bahAra kADhI zake nahi, tema,A saMsAranA anaMta tApomAM kheMcI gayelA mArA zarIra ne huM bahAra kADhI zakato nathI. tyAre lakSmI, rAjya kriyA,karma --vagere kazuM kAmamAM AvatuM nathI, ane gaNelA divasomAM kALa (mRtyu) A saghaLAM ne kApI nAkhe che. he, muni,lohI-mAMsa thI bharelI A kAyAmAM vaLI zuM ramaNIyatA che? pALI-poSI ne moTAM karelAM zarIro,maraNa vakhate jIva (AtmA) nI sAthe jatAM nathI, to evAM kRtaghna zarIra para kayA buddhimAna ne AsthA hoya? ghaNA lAMbA samaya sudhI,khAI-pI ne chevaTe to deha dubaLo thai ne maraNa ne ja pAme che. ane enAM-e-ja AvyA karatAM ne jatAM rahetA- sukha-duHkho ne vAraMvAra anubhavavA chatAM, A pAmara deha ne lAja paNa AvatI nathI. je deha, lAMbA samaya sudhI nA aizvarya ne bhogavIne tathA lakSmI ne sevI ne paNa - utkarSa pAmato nathI-ke avinAzI-paNuM paNa pAmato nathI,to -tene zA mATe pALavo joIe? bhogI nA ke daridranA -e baMne nA deha to sarakhA ja chekAraNa ke te ghaDapaNanA samayamAM gharaDA thAya che ane maravAnA samayamAM marI jAya cheAma je (deha) ne guNa-avaguNa nuM paNa jJAna nathI-to- tevA deha ne zuM kAma pALavo joIe? A deha potAnI capaLatAthI aneka kriyAo kare che, paNa te niSphaLa thAya che, Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ne chevaTe to te mATImAM ja maLI jAya che-A vAta kema koInA jANavAmAM AvatI nathI? vAyu-dIvo-ane mana -vagere jAya che ne Ave che te gati jANavAmAM Ave che -paNazarIra jAya che ne Ave che-tenI gati to kadI jANavAmAM AvatI nathI, to pachI"moha-rUpI-madirA" pI ne unmatta thaIne - A zarIra ane jagata nI "sthiti" para je vizvAsa rAkhe che tene vAraMvAra dhikkAra ho. he muni,"huM deha nathI,haM dehano nathI ane deha mAro nathI" evI samajaNathI jeonAM cittavizrAMti pAmyAM che-teo puruSo mAM uttama che. A dazya jagatamAM kazuM ja sAcuM nathI, jagata mithyA che) to te jagatamAM ja raheluM A abhAgiyuM (mithyA) zarIra loko ne Thage che-e Azcarya che. jema, samudramAM (pheNanA) parapoTA AvI ne thoDI ja vAramAM nAza pAme chetema, A kAyA (deha) paNa utpanna thai ne palakavAramAM nAza pAme che.totevA avazya nAza pAmanArA dehamAM mane kSaNa-bhAra paNa AsthA nathI.. ane prabaLa doSo thI bharelA A deha ne taraNA jevuM tuccha samajI ne huM sukhI rahuM chuM. (19) bAlyAvasthA nI niMdA rAma bolyAmanuSya-janma mAM AvatI bAlyAvasthA kevaLa duHkhane ja denArI che. azakti,ApadAo,khAvA Adi nI tRSNA,mUMgA-paNuM,mUDhapaNuM,lAlacu-paNuM,capaLa-paNuM,ane joItI vastu nA maLe to dIna-paNuM---e saghaLuM bAlyAvasthA mAM thAya che. bAlyAvasthAmAM jevI ciMtAo hRdayane pIDe che, tevI ciMtAo maraNanA samayamAM,yauvana ke vRddhAvasthAmAM,roga ke ApatkAlamAM -paNa-hRdayane pIDatI nathI. je (bAlyAvasthAmAM) ghora ajJAna hovAne lIdhe-mana avyavasthita rahe che ne ghora saMkalpo thavAne lIdhetucchatAbharyuM che-tevuM bALaka-paNuM kone sukhadAyI thAya? he muni,je loko "bAlyAvasthA ramaNIya che" evI kalpanA kare che, temanI buddhi vyartha che. prANIo nuM mana saghaLI avasthAo karatAM bAlyAvasthAmAM daza-gaNuM caMcaLa hoya che. mana to Ameya caMcaLa ja che,ne bAlyAvasthA to Ama mahA-caMcaLatA thI bharelI che. AvI, mana nI caMcaLatAthI anartho ubhA thAya to te anartho mAMthI rakSaka koNa thAya? bALaka ne jo nitya navo padArtha nA maLe to,te jhera jevA asahya cittavikArathI mUcha pAmI jAya che. kutarAnI peThe,bALaka baTakuM maLe vaza thai jAya che,ne baTakuM nA maLe to ciDAI jAya che. gaMdAmAM paNa ramyA kare che, kAdavathI kharaDAI ne aMdara to jaDa jevo ja rahe che. aneka manoratho (icchAo) thI bharelI-ane khoTI vastuomAM sAcApaNAnI kalpanA karanArI - tuccha manavALI -bAlyAvasthA bahu ja lAMbA du:kha sAruM ja che. he muni,aMdara duHkho ne (TADha-taDako vagere) jANavA chatAM,bALaka te TADha-taDakA-vagerenuM nivAraNa karavA azakta che, to te bALaka ane jhADa mAM zuM pharaka che? Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhUkhamAM,bhayamAM tathA AhAramAM-niraMtara tatpara rahenArAM bALako pakSIo nI jevI rItabhAtavALAM che, ne pakSIo jema uDe che tema teo potAnA hAthathI uDavAnI IcchA kare che. bALakapaNAmAM, gurunI, mAtA-pitAnI,loko nI ane potAnAthI moTAonI bIka rahe che, mATe -bALakapaNuM e bhayo nuM ja ghara che.mATe, he muni,"doSo" nI saghaLI dazAothI dUSita thayelA-aMtaHkaraNa vALuM,ane avivekI-niraMkuza, bALakapaNuM -e A saMsAramAM koIne sukha ApanAruM nathI. (20) yauvana niMdA zrIrAma bolyApachI te bAlyAvasthA-rUpa anarthane choDI,bhogo bhogavavAnA utsAhathI-"dUSita thayelA manavALo-puruSa", chevaTe narakamAM paDavAne vAste ja yauvananI dazA upara caDe che. yauvanamAM anaMta ceSTAovALA,potAnA capaLa mana nI "rAga-dveSa-Adi vRttio" no - anubhava karato,mUrNa puruSa -eka duHkha mAMthI bIjA duHkhamAM paDe ja jAya che. aneka prakAranA saMbhramo karAvanAra-kAmadeva-rUpI pizAca yuvAna ne paravaza karIne baLAtkAre dabAve che. --A yauvana (vIjaLI nA prakAza nI peThe) paLavAra rahenAruM che,ne abhimAnI vacano bolavAthI bhareluM che, mane te gamatuM nathI. --A yauvana (madirA nA vilAsa nI peThe) madhura,priya lAge tevuM che,ne pariNAme duSTa che,ane saghaLAM doSo nA ziromaNI-rUpa che, mane te gamatuM nathI. -- A yauvana (svapna mAM thayelA strInA samAgama peThe) asatya che, paNa satya jevuM lAge che, ane thoDIvAramAM te ThagIne jatuM rahenAruM che, ane te gamatuM nathI. --A yauvana thoDo samaya ja sukha daIne pachI du:khamaya ane niraMtara baLatarA karAvanAra,tathA, upara upara thI ramaNIya,paNa aMdarathI sadabhAva vagaranuM che,mane te gamatuM nathI. A yauvana mAM Avato (yauvana saMbaMdhI) "moha", sArA (zubha) AcArane bhulAvanArI,ane buddhi ne bhraMza karanArI "mahAbhrAMti" ne utpanna kare che. yuvAnImAM thatA strI-puruSa nA viyoga thI,utpanna thayelA zoka-rUpa agni thI te baLe che.ane, bhale,tenI buddhi nirmaLa hoya,vizALa hoya ke pavitra hoya -to paNa te melI thai jAya che. "pelI strI,enAM puSTa stana,pelA vilAso,ane peluM suMdara mukha" evI evI ciMtAo thI, yuvAnImAM manuSya nuM mana gaMdu ne vicalita thai jAya che. zarIra-rUpI-nirjaLa "bhUmi"mAM, kAmanA-rUpI "tApa" thI, yauvana-rUpI- "jhAMjhavAnAM jaLa" dekhAya che, ane te tarapha doDyA jatA "mana-rUpI" -haraNo, viSaya-rUpI" khADAmAM paDI jAya che. (eTale ke-yuvAna-dehamAM, manamAM pedA thatI "kAmanAo ne lIdhe te "viSayo" bhogavavA mAM lAgI jAya che) aneka prakAranA "vikArothI vyApta thayeluM,ane kSaNa-mAtra mAM nAza pAmanAruM, A bicAruM yauvana,"maravA paDelA putra" jevuM che. teno to zoka karavo ja ghaTe che. je puruSa A kSaNa-bhaMgura,yuvAnI thI "ajJAna" ne lIdhe rAjI thAya che te mahAmUDha, "nara-pazu" ja che. Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he muni,jeo yauvana-rUpI "saMkaTa"mAMthI saheje pAra utarI jAya che, teo ja A pRthvImAM pUjya che.teo ja mahAtmAo che,ane teo ja sAcA puruSo che. A manuSya-janmamAM- vinayo thI zobhI raheluM,sadaguNo nI saMpatti vALuM "suyauvana" bahu durlabha che. (21) strI-nA zarIra nI niMdA rAma kahe che ke-lohI nI naso ane hADakAM nI gUMthaNI thI zobhanArI,mAMsanI banelI pUtaLI-rUpa, ane yaMtranI peThe hAlyA karatAM strInA zarIra-rUpI "pAMjarA"mAM te evuM zuM sohAmaNuM che ? cAmaDIthI sohAtA zarIra nI cAmaDI kADhI nAkhavAmAM Ave to te zarIra zuM sohAmaNuM lAgaze? ane chatAM te strI zarIra para ApaNe zA mATe phogaTano moha karIe chIe? bahAra vALa thI ane aMdara lohI-mAMsa thI bharelA e atyaMta bIbhatsa zarIranuM vivekI ne zuM prayojana? strInuM aMga kevaLa- uparathI jotAM -"te strI zarIra ramaNIya che" ema kalpavAmAM Ave che,paNa, mane to lAge che ke-"te zarIra uparathI paNa ramaNIya nathI" kevaLa "moha" ne lIdhe te ramaNIya lAge che. ghoDAra (ghoDA ne rAkhavAnI jAgyA) jema ghoDAne baMdhana kAraka che tema strI, e puruSo ne baMdhana ApanArI che. he,muni,aneka rasovALI A vicitra bhUmi,paNa ahIM strInA AzrayathI ja bhAre dRDha sthiti pAmI che. sadhaLA "doSo-rUpI" -"ratno" nA -"DAbalA-rUpa" (ratno ne DAbalA mAM purI rAkhavAmAM Ave che!!) ane "duHkho nI sAMkaLa-rUpa" (sAMkaLa thI prANIo ne khIle bAMdhavAmAM Ave che)-e strInuM mAre kazuM prayojana nathI. strInAM netra,stana, nitaMba ane bhramaNa-e badhAM tuccha -mAMsa-rUpI sAra-vALAM che,temane huM svIkArIne zuM karuM? mAMsa,lohI ane hADakAMnA banelI te priyAone ne sthULa-buddhivALA puruSo,bahu lADa laDAve che,paNa, gaNyA dahADAmAM ja e priyAonAM aMge-aMga vIMkhAI jaIne smazAnamAM jaI sue che. strIonA zarIranI A je sthiti meM tamane kahI saMbhaLAvI,tema chatAM buddhimAna puruSa,bhrAMtithI,ene kema anusaryA kare che? ane "te strI zarIra mAM rasa paDe che" evI bhUla karI zA mATe te tarapha doDe che? jene strI hoya che tene bhoga nI IcchA rahe che,paNa strI vagaranA ne bhoga nuM sthaLa kyAMthI hoya? mATe strI no tyAga karavAthI, jagatano tyAga thAya che,ane jagatano tyAga thavAthI sukha sAMpaDe che. jagatanA bhogo, to mAtra upara uparathI ja ramaNIya lAge che,paNa teo bahu duHkha-dAyI ane caMcaLa che. he,muni,maraNa,roga ane ghaDapaNa-Adi nI bIka ne lIdhe-huM temane viSe (strI-viSe) Asakta thato nathI, huM zAMta rahuM chuM,ane prayatna-pUrvaka parama-pada pAmavA mATe manamAM utkaMThA rAkhuM chuM. (22) vRddhapaNA nI niMdA rAma bolyA bAlyAvasthA nA ramata-Adi nA abhilASa hajI to purA thayA nathI,tyAM yauvana tene gaLI jAya che, pachI yauvana nA paNa bhoga bhogavavAnA abhilASa purA thayA nA hoya tyAM jarAvasthA tene gaLI jAya che. juo to kharA ! jIvana nI A avasthAo paNa paraspara kevI krUratA rAkhe che? vRddhAvasthA deha nA rUpane bagADI nAMkhI,jarata karI ne te dehano nAza kare che, vRddhAvasthA thI jenAM zarIra jIrNa thai,jenA saghaLAM aMgo zithila ne lAMbA thai gayA hoya che, tevA puruSane strIo uMTa jevo gaNe che. 22 Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sahaja mAM dInatA ApanArI vRddhAvasthA,jayAre manuSyane pakaDe che, tyAre buddhi tene choDI bhAgI jAya che. nokaro,putro,strIo,bhAI-bhAMDuo,tathA saMbaMdhIo,jema gAMDA-ghelAnI hAMsI kare che, tema te vRddha nI paNa (tene gAMDo samajI) hAMsI kare che. dInatA-jevA bIjA ghaNA doSomAM tRSNA no umero thAya che.te vRddha ne khAvAnuM pacatuM nathI,ne kapha-udharasathI DAmADoLa thayelo hoya -paNa sAruM sAruM khAvAnI tRSNA vadhe che.paNa rogone lIdhe koI tene tevuM khAvAnuM ApatuM nathI,eTale manamAM ne manamAM ciDAyA kare che ane udvego tene gherI vaLe che. he muni,bhale koI,parvatanI guphAmAM bharAI gayo hoya (sanyAsI) ke bhale koI,tenI AkhI jiMdagImAM koI zatru thI jItAyo nA hoya,paNa jarA (vRddhAvasthA) rUpI rAkSasI thI te thoDIvAramAM ja jItAI jAya che. ane azakti,pIDA, dInatA ne ApadAo thI gherAI jAya che. he RSi, ghaDapaNa AvyA chatAM paNa -"vadhu jIvavuM che" evo durAgraha vyartha ja che.kAraNake-koIthI paNa nahi jItAyelI,e vRddhAvasthA,manuSya nA saghaLA manoratho ne dhULa-dhANI karI nAkhe che. (23) kALa-varNana rAma bolyA-A mudra saMsAramAM manuSyane,aneka lAbho ane tuccha sukhanI AzA hoya che, paNa kALa-rUpI (samaya-rapI) udara te AzA-rUpI taMtune kAtarI nAMkhI te sukhonuM nAmonizAna rahevA deto nathI. A sarva-bhakSI kALa,A jagatamAM janma pAmelI eka eka vastune gaLI jAya che. anaMta brahmAMDo ne paNa gaLI janAro ane sarva jagyAe vyApI rahelo -A kALa,vAstavika-rUpe, adrazya-rUpe hovA chatAM, "yuga,kalpa,vagere" (samaya nuM mApa) vagere rUpo thI pragaTato e (kALa samaya) jagata ane purA brahmAMDane vaza karI rahyo che. manuSya dekhAvamAM suMdara hoya,sArAM karmo karanAra hoya ke pachI meru-parvata samAna (mahAna) hoya, paNa temane te kALa gaLI jAya che. nirdaya,paththara samAna kaThina,vAgha jevo krUra,karavata jevo karkaza,kaMgALa ane adhama -evo dekhAto A kALa, jene gaLI jato nathI,evI koI vastu Aja sudhI thai nathI. jema manuSya pRthvI para paga TekavI ne ubho rahI zake che tema, A kALa paNa brahmanI sattA (ke jemAM anaMta prANIo nA saMsAra no laya thAya che) para sthira page ubho rahyo che.ane te koI rIte koInAthI bIto nathI,te koInA para prema karato nathI, te kadI Avato nathI ke jato nathI,ane seMkaDo yugo ke mahAkalpo vItatAM-paNa te asta ke udaya pAmato nathI. koI paNa jAtanI kALajI rAkhyA vagara,bedarakArIthI,te jagatamAM "pheraphAra karavAnI ramata" ramI rahyo che. A kALa jenuM haraNa karato na hoya,evI tuccha ke atuccha koI paNa vastu nathI. saghaLA jIvo ne "cUrNa-rUpa" karI mRtyu nA mukhamAM nAkhavAno,krIDA-vilAsa (pralaya ke visarga) karInete kALane jayAre -kazuM kAma bAkI rahetuM nathI (kArya padArtho no abhAva thAya che, tyAre"brahma-caitanya" nA nija (potAnA) svarUpamAM vizrAMti le che, eTale te (kALa),tenAthI (brahmathI) judo ja pratIta thato (dekhAto) nathI. ane A pramANe "pralaya" (visarga) mAM vizrAMti lai, "sRSTi" nA samayamAM (sRSTi-sarjana-ke-sarga nA samayamAM) Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te "kALa" pote ja jagatano kartA,bhoktA, saMhAra karanAra-vagere -sarva-rUpa vALo thAya che. akaLa buddhi thI paNa te kALa nA rahasya ne koI kaLI (jANI) zakatuM nathI. ane sArAM-narasAM evAM sarva prakAranAM zarIro (jIvo) ne pragaTa karato ane tarata ja temane lIna (nAza) karI nAkhato,A kALa,ahIM krIDA karye ja jAya che. sarva loka mAM A kALa nuM baLa prasiddha ja che. (eTale AvA baLavAna kALa nuM smaraNa rAkhI mumukSue potAnA AtmA no uddhAra zIdhra karavo joIe) (ra) kALa nuM rAjakumAra-rUpe varNana rAma bolyA- A (mahA) kALa (samaya) te "paramAtmA-rUpa" rAjAno rAjakumAra (putra) che. saghaLI Apattio tenAthI dUra rahI che, ane tenA parAkrama apAra che. lakSyo (nizAno eTale ke jIvo) pharatAM rahetAM hoya, ane pote paNa pharato raheto hoya, tema chatAM lakSyo ne te (jANe pote mRgayA-vihAra mAM catura hoya tema) AsAnI thI vIMdhI nAkhe che. jagata-rUpI vanamAM,capaLatAthI aneka pravRttio karato,A sarvottama (mahA) "kALa-rUpI" rAjakumAra, ahIM A jagatamAM ghaNI cAlAkIthI prANIone (jIvone) mAryA kare che. (rapa) deva ane kriyA-rUpa kALa nuM varNana rAma bolyA- upara kahelA (mahA) kALa thI judA bIjA be prakAranA kALa che.(daiva ane kriyArUpa) A jagatamAM je kALa "phaLa ne bhogavAve" che,te- "daiva" kahevAya che, ane je kALa "phaLa ne utpanna karanArI kriyA karAve" che te- kriyAkALa" kahevAya che. mAtra potAnA "calana-rUpa evI kriyA" vinA "kriyAkALa" nuM bIjuM koI rUpa ke kAma jANavAmAM AvatuM nathI. jema garamI,hima (barapha) nA samUha ne gALI nAkhe che, tema A kriyAkALa,saghaLAM "kUNAM prANIone (phaLa utpanna thatI kriyAo karAvI) bahu ja gALI nAkhe che. bIjo je "deva" nAmano kALa che-tenuM "kRtAMta" evuM paNa nAma che. A "daiva ke kRtAMta" kALa,kApAlika nI jema unmattapaNA thI jagatamAM (sRSTinA-samayamAM) nAcyA kare che. ane "pralayamAM" te potAnA tAMDavavALA nAca ne --ghaNA kALa sudhI baMdha pADI vizrAMti le che. pAchA pharI brahmA-rudra ne utpanna karI, jemAM ghaNA dekhAvo karavAmAM Ave che"-tevI -ane "zoka, duHkha ane parAbhava thI" zobhatI A "sRSTi-rUpa nAca" nI "lIlA" karavA mAMDe che. eTale ke judA judA brahmAMDo,jaLa,vana ane prANIonA samUha ne -te samaya (kALa) ne anusaratI"sthira ane caMcaLa-banne jAtanI navI navI rItabhAto ne" karAvyA kare che.ne phaLa bhogavAvyA kare che. (26) saMsAra dardazA rAma bolyA-he mahAmuni,kALa- AdinuM caritra A (upara) pramANe che, to pachI,"saMsAra" nAmanA padArthamAM mArA jevA ne to zuM vizvAsa rahe? Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he.muni,"viSayonI racanA" thI ame "moha" pAmyA chIe. ane "daiva" (bhAgya) AdinA hAthe jANe vecAyelA hoIe tema rahyA chIe. ne "kALa" nAmano dhUtAro,jagatamAM sarva loko ne niraMtara ApadAmAM (muzkelIomAM) pADyA kare che. A saMsAranA saghaLA padArtho, anitya (eTale ke-javA-AvavA vALA) che, chatAM,vAsanA manuSyane saMsAramAM bAMdhyA kare che. ane kALa (samaya) prANIonA (jIvonA samUhane kevaLa koI sthaLamAM tANyA (kheMcyA) ja kare che. sadupadezo jovAmAM AvatA nathI,sArI vAto ne avakAza maLato nathI ane, --parvato paNa vIMkhAI jAya che............... tyAre mArA jevAone to zo vizvAsa rahe? --AkAza paNa laya pAme che,bhuvano paNa khavAI jAya che,ane pRthvI paNa pralaya pAme che. tyAre mArA jevAone to zo vizvAsa rahe --samudro paNa sukAI jAya che,tArAo paNa vIMkhAI jAya che,ne siddha loko paNa nAza pAme che...... tyAre mArA jevAone to zo vizvAsa rahe --dAnavo paNa cirAI jAya che,devo paNa mAryA jAya che,ne dhruva e adhRva thai jAya che..... tyAre mArA jevAone to zo vizvAsa rahe? --indra paNa te kALa nA momAM cavAI jAya che,yama paNa te kALa nA sapATAmAM AvI jAya che, vAyu paNa sattA vagarano thai jAya che.............tyAre mArA jevAone to zo vizvAsa rahe? --yaMtra paNa zUnya thai jAya che,sUrya paNa khaMDita thai jAya che,ane agni paNa abhAvane prApta thAya che... tyAre mArA jevAone to zo vizvAsa rahe --brahmA paNa samApti pAme che,ajanmA hAra paNa harAI jAya che,ane bhAva paNa abhAva ne pAme che. tyAre mArA jevAone to zo vizvAsa rahe? --kALa paNa laya pAme che,niyati phaLanuM nizcita-paNuM) paNa taNAI jAya che,ane anaMta AkAza paNa Aya pAme che... tyAre mArA jevAone to ko vizvAsa rahera jenuM (je brahmanuM sthULa rUpa jANavAmAM AvatuM nathI,ane jenuM sUkSmarUpa,sAMbhaLI,bolI ke joI zakAtuM nathI. evo koI "puruSa' (paramAtmA-brahma) potAnA "svarUpa" mAM ja "mAyA" thI brahmAMDo dekhADe che. ahama (abhimAna) nA aMza ne prApta thai ne (jIva banIne ) rahelA,("huM" nuM bhAna =ahama) sarva lokonI aMdara "AtmA" tarIke rahenArA te "puruSa" (brahma-paramAtmA)thI ja sarva jIvo bAdha pAmelA che. ane A puruSa (bA-AtmA-paramAtmA) thI bAdha nahi pAmato hoya tevo koI padArtha traNe lokamAM nathI. jema,ratha e ghoDA thI kheMcAya (prerAya) che, tema te puruSa (brahmA-paramAtmA) potAnAthI paravaza thayelA suryane-paNa nitya gabaDAvyA kare che. svarga mAM kalpAyelA devatAone, pRthvI para kalpAyelA jIvone,ne pAtALamAM kalpAyelA sarpone, te puruSa (brahma), "sva-saMkalpa" thI ja jarjarita karI nAkhe che. are,jagatanA IzvaranI sAthenA yuddhamAM paNa jene parAkrama karyuM che te mahA-kALa" - khAlI khAlI "ayogya" prakArathI ja jagata ne vaza karIne phUlAyA kare che. (Izvara to kALa nA ye kALa che!!!) 25 Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26 jagatamAM aneka yoniomAM bhaTakyA karatA,A jIvo nuM AyuSya,enAM e ja "kukarmo" karatAM kSINa thAya che, "Aja A utsava che" "Aja A Rtu che" "Aja yAtrA no divasa che" "A sukha vadhu AnaMda Ape tevuM che" evA aneka "vikalpo"-nI khoTIkhoTI kalpanA karatAM karatAM -(paNa AtmA nA uddhAra viSe kaMI nA karatAM) "capaLa ane kUNI buddhivALA" loko A saMsAramAM ahIM ema ne ema vIMkhAI jAya che. (27) padArtho nA doSo nuM varNana rAma bolyA-A jagata nuM svarUpa "pariNAme" atyaMta apriya che, chatAM te uparathI manamohaka che. paNa,te (jagata) mAM evo koI padArtha ke koI evuM tatva nathI ke jethI mana ne atyaMta vizrAMti maLe. bAlyAvasthA ramata-gamatamAM,yuvAvasthA bhogo bhogavavAmAM pasAra thaI jAya che,ne viSaya-vAsanAmAM phasAyelo manuSya chevaTe vRddhAvasthA mAM jarjarita thai jAya che. Ama eke avasthAmAM jIva paramAtmA mATe puruSArtha karato nathI,ne paritApa (du:kha) ja pAmyA kare che. kadI, duHkhano samaya (ke mRtyu) prApta thAya to teve samaye- paNa kheda ane moha ne dUra rAkhanArA, saMpattinA samayamAM manamAM koI paNa jAtanuM abhimAna nahi dharanArA,ane tRSNA,AzA,ane lAlaca (adhika dhana-strI -vagere) nahi rAkhanAra, atyaMta zuddha aMtaHkaraNa vALA mahAtmAo A samayamAM atyaMta durlabha che. jeo "deha ane indriyo-rUpI" samudranA atyaMta zaktizALI, "mana-rUpI" taraMgo ne tarIne pAra karI jAya che, temane ja huM zUravIra mAnuM chuM. kAraNake koI paNa "kriyA" tenA pariNAme "kaleza-vagaranA-phaLa" vagaranI jovAmAM AvatI nathI. atyaMta mahenata karI,zatruone parAjita karI te zatrunI),ane cAre bAjuthI lakSmI prApta thayA pachI, jayAre saMsAra-saMbaMdhI sukho bhogavavA lAgIe chIe tyAM to koNa jANe kyAMthI acAnaka mRtyu cAlyuM Ave che. vinaya-viveka thI lakSmI ne anAzaktithI bhogavI,dhairyathI AtmA-paramAtmA no vicAra karanArA, puruSArthI mahAtmAo A samayamAM atyaMta durlabha che. jeomAM doSa nathI evA kayA vicAro che? jeomAM duHkhanI baLatarA nathI,evA kayA mArgo che? jeomAM jIvana nI kSaNa-bhaMguratA nathI,evI kaI prajA che? jeomAM chaLa nathI evI kaI kriyAo che? aneka vibhAgovALA (mahAkalpa kalpa,yuga-vagere) kALa (samaya) nA samUhamAM - lAMbA ane TUMkA jIvana no vicAra karavo khoTo che. kAraNa so varSa nuM jIvana mahAkalpa nA samaya AgaLa to kSaNa-mAtra ja che. jo jovAmAM Ave to,sarva jagyAe - parvato,paththaranA ja che, pRthvI mATInI ja che,vRkSo lAkaDAnAM ja che,ane prANIo mAMsa nAM ja banelA che. paNa A sarvemAM puruSoe -kevaLa nAma-rUpanA -judAjudA saMketo ApelA che. vAstavika rIte to te sarve paMca-mahAbhUta nA vikAra-rUpe ja che, te koI navA nathI. pRthvI,jaLa,teja,vAyu ane AkAza-e paMcamahAbhUto nA aMzonA samudAya neavivekI puruSo,potAnI "buddhithI "ghaTa-paTa" Adi padArtho mAne che.paNa, jo vivekathI pRththakaraNa karavAmAM Ave to,A jagata,paMcamahAbhUto thI juduM hoya tema jaNAtuM nathI. Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he,muni,A saMsAra (jagata) -vidvAna lokonA mana (citta) ne paNa Azcarya ApanAra che,camatkArika che, to pachI,sAdhAraNa manuSya ne to tenuM rahasya svapnamAM paNa kadI jANavAmAM AvatuM nathI. khare,to saMsAra ane saMsAranI kalpanA,e mithyA che. chatAM e saMsAranuM eTaluM badhuM mahatva thaI gayuM che ke-tenA lobha ane moha ne lIdhe duHkhI thayelA, loko nA manamAM,bAlyAvasthA jaIne uttarAvasthA AvavA chatAM paNa, paramAtmA nA nirUpaNa nI vAta udaya pAmatI nathI.(paramAtmA viSe koI ne vicAra Avato nathI) hamaNAM nA mANaso,potAnA zarIra nA poSaNane mATe ja viSaya,vinaya tathA dhana no upayoga karI, teno vyartha nAza karI nAkhe che.vaLI,viSaya vAsanAo mAM Asakta thaIne,aneka prakAranI kuTilatA bharelI,kuzaLatAmAM tatpara rahe che.AvAmAM -sajjana to svapanamAM paNa maLavo muzkela che. saghaLI kriyAo avazya duHkha utpanna kare tevI ja che,to mAre A jIvita-rUpa (jIvananI) dazA zI rIte kADhavI (vyatIta karavI) te huM jANato nathI. (28) sarvamAM "pheraphAra thanAra" svabhAvanuM varNana rAma bolyA-jema,svapnamAM "sabhA" maLelI hoya (ekaThI thai hoya) te khoTI ane asthira che, tema,A je kaMI sthAvara-jaMgama jagata jovAmAM Ave che te "asthira" che.(jagata sthira nathI) he,muni,Aje je khADo jovAmAM Ave te,koI divase (vakhate) pahADa banI jAya che,ane te ja pahADa koI vakhate pRthvInI barobara ke kUvo banI jAya che. je zarIra Aje,rezamI vastro,mALA-motI meM caMdana thI zaNagArAyuM hoya te -ja zarIra, koI vakhata digaMbara (nagna) avasthAmAM dUra khADAmAM jovAmAM Ave che. Aje je vividhatAthI ne vastIthI bharapura nagara che te koI vakhate ujjaDa raNa jevuM thai jAya che.ane Aje je raNa ke vana che te kAle vastIthI bharapUra nagara banI jAya che. he,muni,Aje je puruSa,adhika dhana no adhipati (mAlika) thai gayo hoya che te eka vakhata rAkha nA DhagalA-rUpa thai jAya che.ane Ama,jagatamAM -jaLa nI jagyAe sthaLa to sthaLa nI jagyAe jaLa thai jAya che. AkhuM jagata e divaso jatAM viparIta (uMdhu-juduM) thai jAya che. yuvAnI,bALapaNa,ghaDapaNa-pAmatA zarIra ane dravyo (vastuo) nA samuho -anitya che ane, teo taraMgo nI peThe,niraMtara eka svabhAva ne choDI bIjA svabhAva ne prApta thayA kare che. jema,pavanamAM(vAyumAM) nAnA dIvA nI jyota caMcaLa (hAlatI) rahe che, jema,vIjaLI nA camakArA mAM,A traNe loka nI zobhA (kSaNika) dekhAya che,ane jema,"judAM judAM bIja" pANI nA saMsargathI pheraphAra pAmyA kare che tema.A saghaLAM jIvo-karmo nI gatithI,niraMtara pheraphAra pAmyA kare che. ApaNane jema,te junA divaso,te gujarI gayelA vaDIlo,te junI vadhu ke ochI saMpattio,ane te junI thai gayelI kriyAo-vagere mAtra smaraNamAM (yAdamAM) ja rahyuM che, tema ApaNe paNa thoDA samaya pachI (ApaNA cAlyA gayA pachI) loko nA smaraNamAM ja rahIzuM. 27 je,dhana,baMdhu,mitra,strI,putra,ghara,cAkara,vaibhava-e badhuM eka vakhata vinAza pAmavAnuM che, e je samajyo che tene e bhayanA lIdhe,e badhuM rasa vagaranuM lAge che. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane-je nathI samajyo tene te saghaLuM rasa-vALuM lAge che. A pramANe jagatanI racanA kSaNika sthiti-vaLI ane kSaNika-nAzavALI che, ane kSaNe kSaNe te Ava-jA kare che. A saMsAramAM -- jeno pheraphAra thato nathI--evo koI paNa padArtha jovAmAM Avato nathI. (1) vadhavuM (2) rUpAMtara pAmavuM (3) ghaTavuM (4) nAza thavo (5) punarjanma thavoA pAMca vikAro-rAta-divasanI peThe-prANI ne anukrame niraMtara lAgyA kare che. saMsAramAM paDela manuSya,kSaNe-kSaNe udaya-asta ne pAmyA kare che. nathI tenI Apattio sthira rahetI ke nathI tenI saMpattio sthira rahetI. samartha loko ne paNa sapATAmAM laIne moTe bhAge vipattio ja denAra kALa (samaya) potAnI yatheSTa kriyAo-potAnI rIte - karato rahe che. (2) vairAgyavarNana ane upadezanI mAgaNI rAma bolyA-e pramANe "doSa-darzana" (rUpa dAvAgnine lIdhe mArA vivekI manamAM, viSayo paranA vizvAsa (rUpa bIja) baLI gayo che.ane -AthI jema,sarovaramAM jhAMjhavAnAM pANI banatAM (krUratAM) nathI, tema,mArA manamAM bhoga nI AzAo pharatI ja nathI. he muni,loko nA manamAM divase divase bhUMDAI vadhatI jAya che, ne bhalA-paNuM ochuM thatuM jAya che. jagatamAM divase-divase "maryAdA" tUTatI jAya che, ane te tUTe che te koInA jANavAmAM paNa AvatI nathI! he munizvara,jemAM koI ja jAtanI ciMtA nathI-evI (mana nI) ekAgratA, e, ciMtAothI bharelA rAjya ane rAjya-vaibhava thI uttama che. A udyAno (bagIcAo) mane AnaMda Ape tema nathI,strIo mane sukha ApI zake tema nathI,ane dhananI prApti mane harSa ApI zake tema nathI. huM to mArA mana nI sAthe (manamAM) zAMta thavA dhAruM chuM. he pitA,A loka (jagata) anitya tathA duHkha-rUpa che, tRSNAo purI paDe (purI thAya) tevI nathI, ane mana jo tenI capaLatAthI gherAyeluM hoya, to tyAre huM kevI rIte AnaMda pAmI zakuM? huM jIvana ke maraNa -koIne abhinaMdato nathI,huM to jema rahuM chuM, tema zAMta rahIza. mAre rAjyanuM,bhogonuM,dhananuM ke te dhana mATe nA udyama (parizrama) nuM zuM prayojana (kAma) che? e saghaLuM to ahaMkAra ne lIdhe thAya che, paNa mAro to ahaMkAra ja gaLAI (marI) gayo che. he,munIndra,svaccha buddhi thI,bAlyAvasthAmAM ja jo A citta (mana) no upAya karavAmAM nA Ave to pachI teno avasara (samaya) pachI pAchaLathI Avaze ja kyAMthI? je viSa (jhera) kahevAya che te viSa nathI,paNa "viSayo nI viSamatA" - e ja viSa che, kAraNake viSa to eka janmamAM ja hAni pahoMcADe che, jayAre viSayo to janmAMtaro paNa hAni pahocADe che. Atma-jJAnI ne sukha-du:kha,jIvana-maraNa,strI, putra,mitra,bAMdhavo-vagere koI bAMdhI zakatAM nathI. he brahmana,huM je upadezathI jJAnI thaIne zoka, bhaya tathA parizrama thI rahita thAuM tevo upadeza mane tarata Apo. mane karavatathI koI vahore to te kadAca huM sahana karI zakuM,paNa, Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMsAra nA vyavahArathI utpanna thayelAM-tRSNA tathA viSayo thI -vahorAvAnuM-sahana karI zakuM tema nathI. "A sAruM che" ema samajI tene meLavavAmAM-ane "A kharAba che ema samajI tene pheMkI devAmAMje vyavahAra karavo paDe che, tenA thI je bhrAMti utpanna thAya che, te manane (cittane) asthira kare che. A kALa-rUpI vyabhicArI puruSa ke je saMsAra-rUpI hAra paherIne mohaka banIne ubho che tenAthI, huM kAyara thai gayo chuM, ane siMha jema jALa ne toDI nAkhe tema,huM tene sahelAI thI toDI nAkhavA mAguM chuM, he muni,mArA mananuM A "ajJAna ane duHkha -rUpI aMdhAruM" je mArA hRdayamAM che. tene tame "sukha-rUpI vijJAnanA dIvA" thI dUra karo. jema caMdra nA prakAza thI nAza nA pAme tevAM aMdhArAM hotA nathI, tema,mahAtmAonA saMga thI,nAza nA pAme tevA "saMsAra-nA duSTa tApo" -A jagatamAM che ja nahi. he muni,AyuSya nAzavaMta che,vaibhavo caMcaLa che,ane yauvananA AnaMdo-pANI nA relAnI jema capaLatAthI, vahI jAya che, evuM manamAM vicArI ne, hamaNAM lAMbI zAMti mATe ja huM manathI alipta thayo chuM. (30) vizrAMtinA upadezanI mAgaNI rAma bolyA-cAre bAjuthI ubhA thayela,seMkaDo anartho nA khADAmAM paDelA jagatane joIne, mAruM mana tenI ciMtA kare che, mana bhamatuM hoya tema lAge che ne mane bhaya ane kaMpArI thAya che. dhIraja vagara nI vyAkuLa thayelI,ane koI ThekANA vagaranI, mArI buddhi,bhaya pAmyA kare che. viSayothI ThagAyelI,mArI aMtaHkaraNanI vRttio-vikSepa-rUpI duHkha mAM paDI che. buddhi ne lAgelI A ciMtA zAMta thai sukha ne pAmatI nathI. mArI avyavasthita dhIraja vRttie keTalAka viSayo ne choDyA che, to keTalAka pakaDI rAkhyA che ke jethI, saMsAre paNa mane ardho tyajyo che ane artho pakaDI rAkhyo che. ane AvI avyavasthA ne lIdhemArA hAthamAMthI saMsAranAM sukho nI sAthosAtha paramArtha nAM sukho paNa khovAI gayAM che. tatva (satya) nA nizcaya vagaranI mArI buddhi aneka saMzayo pedA kare che. A mana ati-caMcaLa che,te aneka prakAranA bhoganI vAsanAothI bharapUra che ane capaLatAthI jagatamAM pharyA kare che, tene rokavAmAM Ave to paNa tatvajJAna nA Azraya vagara te capaLatA choDatuM nathI. he,muni, --vAstavika rIte janma-maraNanA parizrama vagaranuM, deha-Adi upAdhio vagaranuM,ane, bhrAMti vinAnuM--satya-vizrAMti-sthAna kayuM che ke je ne pAmavAthI koI prakArano zoka ja na rahe? --janakarAjA -vagere sajjano,saghaLAM prakAranAM karmo karyA hatA,ane vyavahAramAM paNa anukULa rahyA hatAchatAM teo mahAtmAnI padavI e kevI rIte pahoMcyA hatA? --A dehane pApa-puNya rUpI kAdava ghaNI rIte lAgyA chatAM kevI rIte puruSa tenAthI nA lepAya? --nirdoSa ane umadA manavALA tame mahAtmA loko -kayo vicAra rAkhI -jIvanamukta thai pharo cho? --viSayo-rUpI sarpo, aMte to lokone khAI javAne vAste ja lalacAve che, temanAthI zI rIte bacI zakAya? --moha ane kAma-krodhAdi thI DahoLI thayela buddhi -zI rIte atyaMta svacchatA pAme ? --A saMsAra-rUpI pravAhamAM vyavahAra karavA chatAM manuSya kaI rIte kamaLa nA pAna uparanAM jaLanI Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ peThe alaga rahI zake? --jagatane aMtara-dRSTi thI taNakhalA jevo joI,mana nI kAma-Adi vRttiono sparza nA karatAM, evo manuSya zI rIte uttamapaNuM pAme? --A ajJAna-rUpI mahAsAgara ne pAra pAmelA-evA kayA mahApuruSa nuM smaraNa karavAthI - manuSya du:kha-mukta rahe. --karavA yogya sAdhana kayuM?pAmavA yogya phaLa kayuM? ane A mela vagaranA saMsAramAM zI rIte vartavuM? he prabhu,vidhAtAe A jagata avyavasthA vALuM ja banAvyuM che, temAM je vaDe huM tenA AdimAM ane aMtamAM rahenArI vastu ne (satya ne) jANI zakuM tevuM tatva mane kaho. huM aMtaHkaraNamAM pUrNa saMtoSa pAmuM,huM pUrNa thAuM,ane pharI zoka nA karuM, tevo (tene lagato)--tatva ne jANanArA evA tame-ahIM mane upadeza karo. he mahAtmA,pAmara jIvo ne sarvottama (zreSTha) AnaMdamAM vizrAMti maLatI nathI, kAraNake saMsAra nA saMkalpa-vikalpo temane ahIM tahIM doDAvye jAya che. (31) TUMkA jIvanamAM sukharUpa pada-no prazna rAma bolyA-manuSya nuM AyuSya (jIvana) kSaNabhaMgura,komaLa ane capaLa che. ane te TUMkA jIvanamAM manuSya moha,AzA,vAsanA-vagere thI pIDAyA kare che.tyAre kALa-rUpI krUra bilADo, prANImAtra rUpI uMdaro no saMhAra karyA kare che. eka kSaNa paNa aTakayA vinA te doDyA kare che ane kyAMya thI ye AvI ne prANI-mAtra ne jhaDapI le che, to have Ano upAya zo?vicAra zo?ane Azaro zo?manuSyonI gati kaI che? --saMsAranA anartho no vicAra karIne jeo vairAgya ane dRDhatAthI A loka ane paraloka nA bhogone choDIne beThA che tevA kayA mahApuruSa nI peThe,amAre A saMsArarUpI vananA mArgomAM vyavahAra karavo? --bhogo-rUpI vibhUtio rAga-dveSa-rUpI moTA rogothI bharelI che, tyAre saMsAra-rUpI samudramAM pharanArA puruSane te kaI rIte zuM karavAthI - bAdha nA kare? --he muni jema pAro agnimAM paDavA chatAM baLato nathI, tema prItithI jJAna-rUpI amRta ne sevanAro puruSa, saMsAramAM paDavA (rahevA) chatAM paNa saMsAranA paritApa ne kema pAmato nathI? jema pANImAM utpanna thayelAM mAchalAMnI sthiti (jIvana) pANI vinA saMbhavita nathI, tema,saMsAramAM janmelA puruSanI sthiti paNa,saMsAranA vyavahAra karyA vinA saMbhavatI nathI. jema agni nI javALA dAha vagaranI hotI nathI, tema,A saMsAramAM koI sArI kriyA paNa,rAga-dveSa ke sukha-duHkha vagaranI hotI ja nathI. traNe lokamAM mana nuM astitva e viSayonA avalaMbana (AdhAra) rUpa ja che,ane e sarva viSayo no,tatva (satya) nA bodhanI yukti vinA kSaya (nAza) thato nathI. eTalA mATe tame mane e "tatva nA bodha-nI yukti" viSe kaho. vyavahAra karavA chatAM paNa je yuktithI mane duHkha ke zoka prApta thAya nahi,ane Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArA vyavahAramAM paNa aDacaNa Ave nahi-evI uttama yukti mane kaho. je kAmathI (kAryathI) mana parama pAvana thai vizrAMti pAme che,te kAma zuM che? ane te kAma pahelAM kayA mahApuruSe,kayA prakArathI karyuM che? he,mahAmuni, jo (ane jevuM) ApanA jANavAmAM hoya,ane je karavAthI sAdhu-puruSo,duHkha-rahita-paNuM pAmyA hoya,te mane (mArA) "moha"nI nivRtti mATe kaho. he munizvara,jo tevI yukti koI nA ja hoya,athavA tevI yukti hovAM chatAM,jo koI mane spaSTa rIte kaheze nahi to,huM pote tevI yuktiono vicAra karIza. ane ema karavA chatAM paNa jo mane mahA-vizrAMti-rUpa sarvottama yukti maLaze nahi,to, pachI huM saghaLA vyavahAro choDI daIza,ahaMkAra rahita thaI jaIza,anna khAIza nahi,pANI pIza nahi, vastro paherIza nahi,ne snAna,dAna ke bhakSaNa-Adi koI kAma karIza nahi. he,muni, tyAre huM saMpattinA ke ApattinA koI kAmamAM ubho rahIza nahi,ane dehano tyAga karyA sivAya kazuM IcchIza nahi. AzaMkA,matsara(IrSA),mamatA-vagere choDI daIne huM,citramAM cItarelA puruSanI jema mUMgo thai besI rahIza. Ama,AvA anukramathI,zvAsa-ucchavAsa tathA bhAna ne paNa choDI daIne huM aMte A "deha" nAmanA anartha-rUpa oThA ne paNa choDI daIza. huM koIno nathI,ane koI mAro nathI,ema nizcaya karIne,huM tela vagaranA dIvAnI peThe bujhAI jaIza. ane saghaLuM choDI daIne aMte A khoLiyAno paNa tyAga karI daIza. zrI vAlmIki bolyA-nirmaLa caMdranI peThe priya lAgatA,ane ati mahAna vicAramAM,ughaDelA citta-vALA, zrIrAmacandrajI,AvA vacano bolyA ane pachI-mora jema mahAmeghonI AgaLa,TahukA karIne chevaTe baMdha paDetema -bolavAnA thAka lAgavAthI bolatA baMdha thayA. (32) rAmanAM vacanonI prazaMsA vAlmIki bolyA-rAjakumAra rAmacaMdrajI,e pramANe,mananA mohane TALI nAkhanArAM vacano bolyA, tyAre tyAM sabhAmAM beThelA sarva lokonAM netro vismayathI praphullita thai gayAM. sarva nAM rUvAMTA paNa jANe sAMbhaLavA utkaMThita thayA hoya tema ubhAM thaIne vastra nI bahAra nIkaLavAnuM mana karavA lAgyA.vaziSTha,vizvAmitra,dazaratharAjA -vagere sarva ghaDIbhara stabdha rahI gayA. ane jevA zrIrAma cupa thayA ke tyAM ja AkAzamAMthI siddha lokoe,puSpavRSTi karavA mAMDI.ane jyAM puSpavRSTi baMdha thai tyAre sabhAnA sarva lokoe siddha-lokone AkAzamAMthI bolatA sAMbhaLyA - "deva-loko mAM ApaNe sRSTinA AraMbhathI siddhonA maMDaLamAM ghUmyA karIe chIe,paNa kAna ne apUrva tRpti ApanAra vacana Aje ja sAMbhaLyuM.zrIrAme Aje je vacana kahyuM che te bRhaspati thI paNa bolI zakAya tema nathI. aho,buddhine AnaMda ApanAruM,zrIrAmanA mukhamAMthI nIkaLeluM A mahApavitra ane uttama vacana je ApaNe sAMbhaLyuM,ke jenAthI ApaNe paNa tarata vairAgyavAna thayA chIe." (33) siddha-loko naM sabhAmAM AvavuM siddhaloko bolyA-have maharSio (vAlmIki-vaziSTha) 31 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAmacaMdrajI e kahelAM A vacanono je nirNaya kare te paNa ApaNe sAMbhaLavo joIe. he,nArada,vyAsa tathA pulaha Adi sarva munio,tame sarva te sAMbhaLavA dazaratha nI sabhAmAM tarata Avo. vAlmIki bolyA-siddhalokoe A pramANe kahyuM eTale-AkAzamAM vimAnomAM rahenArA saghaLAM divya muniono samAja,dazaratha-rAjAnI sabhAmAM jyAM zrIrAma beThA hatA, tyAM Avyo. munizvara nArada ane sarva divya munio nuM svAgata karavAmAM AvyuM.ane sarva siddho, vinayathI mukha ne namAvIne beThelA rAmanI pAse beThA,ne vidhi-pUrvaka-rAmanA vacano nA saMbaMdhamAM kahevA lAgyA ke rAjakumAra zrIrAme uttama-guNo thI zobhanArI,parama udAra ane vairAgya-rUpa rasathI bharelI uttama vANI kahI che. temanuM kaheluM A vacana "tatva" nA bodhavALuM, yogya,atyaMta arthavALuM,udAra ane priyakara ane temanA mahAtmA-paNA ne jaNAvanAruM che. cittanI caMcaLatA ne lIdhe thatA doSo-rahita (doSa-vagaranuM) che, spaSTa akSarovALuM,uccAraNa nA doSa vagaranuM, saMtoSathI bhareluM che.ane je vacanamAM bolavAnA viSayo nizcayapUrvaka sthapAyelA che, te sAMbhaLI kone vismaya nA thAya? karoDo manuSyo bhegAM thayAM hoya temAM koI eka nI ja vANI sarva aMzomAM camatkAra-vALI hoya che.ane dhArelA viSayane parAyA (bIjAnA) manamAM yathArtha rIte utAravAmAM samartha hoya che. zrIrAmanI peThe jenA hRdayamAM asAdhAraNa prakAza karanArI,buddhi-rUpa dIvAnI zikhA (jyota) hoyate ja "puruSa" kahevAya che. bAkI,lohI, mAMsa ane hADakAMthI banelA-yaMtra-rUpa-ghaNA mANaso khAvA-pIvA-vagere thI jagatanA padArtho ne bagADe che-temanAmAM sacetana -puruSa-nathI. jeo mohane lIdhe-janma maraNa tathA jarA (ghaDapaNa)-saMbaMdhI duHkho-vALA saMsAramAM vAraMvAra paDyA kare che ane teno vicAra ja karatA nathI temaNe to pazu ja samajavA joIe. zrIrAma jevo nirmaLa-aMtaHkaraNa vALAo ane AgaLa-pAchaLanA vicAra karavAmAM prauDhatA dharAvanAro puruSa bhAgye ja koI sthaLe jovAmAM Ave che. A atyaMta tIvra ane mAnya buddhi vALA zrIrAmamAM paripUrNa rIte,jagatanI rItabhAtanA "avalokana vALI", ane svAbhAvika viveka thI thayelI-A camatkRti -bAlyAvasthAmAM ja jovAmAM Ave te Azcarya che. hedvijendro,A duSTa saMsAra atyaMta duSTatA-vALA daiva (prArabdha) thI banelo che.temAM, vivekathI Atma-prApti thavI atyaMta durlabha che. jeo potAnI buddhinA svAbhAvika vicArathI Atma-lAbha levAno yatna kare che teo, yazanA bhaMDAra-rUpa ane bhAgyazALI che.ane teo ja satparuSo mAM agragaNya,ane sarva puruSomAM uttama che. ame dhArIe chIe ke rAma jevo vivekI ane udAra manavALo bIjo koI puruSa hamaNAM (vartamAnamAM) kyAMya thayo nathI,AgaLa (bhUtakALamAM) kyAMya jovAmAM Avyo nathI,ane have pachI (bhaviSyamAM) thavAno paNa nathI. he munio,rAmanuM citta sarva lokone aneka prakAranA prauDha vicArothI AnaMda ApanAruM che, jo ApaNAthI temano manoratha siddha na thAya,to pachI,spaSTa rIte ApaNe ja mUrkha chIe ema samajavuM joIe. vairAgya-prakaraNa (yogavAziSTha)-samApta Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mumukSa prakaraNa-anukramaNikA 1. janakarAjA nA vacanathI zukadevane maLela vizrAma 2. rAmane upadeza ApavAno vaziSThajI ne Adeza. 3. paramAtmA mAM jagata no Aropa ane apavAda 4. jIvana mukti ane videha mukti 5. puruSArtha nI prabaLatA ane daiva (prArabdha) nI abhinnatA 6. deva (prArabdha) nI durbaLatA ane puruSArtha nI sabaLatA 7. puruSArtha nAM vakhANa 8. daiva (prArabdha) nuM mithyApaNuM 9. karma no vicAra 10. pRthvI para jJAna utaravAno krama 11. pRthvI para jJAna no vistAra 12. jJAna nuM mAhAsya ane rAmanI yogyatA 13. vairAgyAdi guNo ane zama nuM varNana 14. vicAra nI prazaMsA 15. saMtoSa nuM varNana. 16. satsaMga varNana 17. graMtha-vibhAga 18. graMtha nA guNa 19. dRSTAMto no artha ane parama-tatva nuM zodhana 20. buddhinA prakAra ane mahA-puruSa nA lakSaNa Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (2) mumukSu prakaraNa (1) janakarAjA nA vacanathI zakadevane maLela vizrAma vizvAmitra bolyA-he,rAma.tame tamArI sUkSma buddhithI saghaLuM jANI ja cukyA cho, eTale tamAre jANavAnuM bIjuM kaMI bAkI rahyuM nathI. tamAruM- "buddhi-rUpI darpaNa"-svAbhAvika rIte ja nirmaLa che, mAtra tene uparathI saheja luchI nAkhavAnI ja jarUra che.veda-vyAsa nA putra zukadevanI buddhinI peThe,tamArI buddhie paNa, je jANavAnuM che te jANI cUkI che,chatAM te buddhi ne aMdara -vizrAma-maLavAnI apekSA che. zrIrAma bolyA-zukadevajI nI buddhi joya (je jANavAnuM che te satya) tatvamAM kema pahelAM vizrAma-yukta nA thatAM,kema pAchaLathI vizrAma-yukta thai? vizvAmitra bolyA-zukadevajI no vRtAMta tamArA jevo ja che.te paNa tamArI jema ja manamAM A "jagatanI sthiti" no atyaMta vicAra karatA hatA, ne potAnA vivekathI lAMbA kALa sudhI vicAra karyA bAda temaNe satya vastu meLavI, ane Ama emane ApameLe ja potAnI buddhi thI ja) parama vastu (satya) prApta thavA chatAM, temanuM mana vizrAma pAmyuM nahotuM."parama-satya vastu e ja che" evo temane "vizvAsa" Avyo nahoto. jethI temanuM mana atyaMta duHkhI rahetuM hatuM, eka vakhata temaNe potAnA pitA vyAsajI ne pUchyuM-kehe muni,A "saMsAra-rUpI ADaMbara" kevI rIte utpanna thayo che?koNe tene utpanna karyo che?te keTalo moTo che? ane te kevI rIte zAMta thAya che? tyAre vyAsajIe tenA saMdarbha mAM je kaMI upadeza karavAno hato te karyo. paNa "A to huM prathama thI ja jANato hato" ema samajI ne zukadevajIe pitAnA vAkyathI saMtoSa thayo nahi, vyAsajIe A joyuM ke putra ne saMtoSa thayo nathI,eTale temaNe kahyuM ke tAre je jANavuM che, tene huM (tArI draSTie) yathArtha rIte jANato nathI.paNa janaka karIne eka rAjA che, te ja A jANavA -yogya vastu ne yathArtha rIte jANe che, mATe tuM emanI pAse jA,temanI pAsethI tuM saghaLuM samajI zakIza. zukadevajI mithilA nagarImAM janakarAjA ne maLavA AvyA, tyAre temanI parIkSA karavA,janakarAjA e sAta divasa mahela nI bahAra,ane pachI sAta divasa darabAramAM rAha jovaDAvI,pachI paMdaramA divase, potAnA aMtaHpura mAM praveza karAvaDAvyo,jyAM,bIjA sAta divasa sudhI,yuvAnI nA madavALI ane kAmAtura strIo dvArA,aneka jAtanA bhojana thI ane bIjA aneka bhogavavAnA padArtho dvArA zukadevajI ne lalacAvI joyA,paNa te koI paNa bhogo zukadevajI ne calAyamAna karI zakyA nahi. AnaMda thI bharapUra mana vALA,svastha ane sukha-duHkha mAM sama-buddhivALA, zukadevajI kazuM bolyA-cAlyA vagara,potAnuM nirmaLa-paNuM rAkhI ne aDaga citte ubhA rahyA. tyAre janakarAjA e zukadevajI ne potAnI pAse bolAvyA, ane temane praNAma ane AgatA-svAgatA karIne puchyuM ke-kaho tamArI zI IcchA che? tyAre zukadevajI e pitAne pUchyo hato te ja prazna pUchyo-ke Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A saMsArarUpI ADaMbara kevI rIte utpanna thayo che?te kevI rIte zAMta thAya che te mane yathArtha-rUpe kaho. tyAre janakarAjA e paNa vyAsajIe A praznano je javAba Apyo hato te ja javAba kahyo. zukadevajI kahe che ke A viSaya meM prathama mArI potAnI meLe ja vivekathI jANyo hato, paNa meM pitAjIne ane Apane pUchyuM to paNa javAba to te ja maLyo,zAstromAM paNa e ja vAkyartha jovAmAM Ave che, ke"A duSTa ane niHsAra saMsAra aMtaHkaraNa mAMthI utpanna thayo che, ane aMtaHkaraNa no kSaya thatAM te kSaya pAme che" tatva-vetAo no paNa A pramANeno ja nizcaya che. A pramANe je meM jANyuM che, te ja sAcuM hoya to tame mane koI saMdeha nA rahe tevI rIte kaho,ke jethI tamArAM vacana para vizvAsa rAkhIne vizrAma pAmuM (zAMta thAuM kAraNa mAruM mana cAre bAju bhame che. janakarAjA e kahyuM-hemuni,AthI vadhu kaMI paNa nizcaya karavAnuM nathI,je nizcaya karavAnuM che, te tame potAnI meLe ja jANyuM che,vaLI gurU-mukha (vyAsajI) thI paNa sAMbhaLyuM che. "akhaMDa caitanya-rUpa AtmA eka ja che,e sivAya bIjuM kAMi che ja nahi. e AtmA potAnA saMkalpa ne lIdhe baMdhAyelo che ane saMkalparahita thatAM te mukta ja che." A jANavAnuM tame prathama thI ja jANyuM che, ane jethI tamane bhoga bhogavyA pahelAM ja, saghaLA "duraya padArtho"thI (saMsArathI) vairAgya thayelo che. he, bALaka hovA chatAM,viSayo no tyAga karavAmAM mahAvIra,tamArI buddhi, lAMbA roga jevA viSayomAMthI virAma pAmI che, to have tame bIjuM zuM sAMbhaLavA Iccho che? tamane jevI pUrNatA prApta thaI che, tevI purNatA, saghaLAM jJAno nA moTA bhaMDAra-rUpa ane bhAre tapazcaryA pachI, tamArA pitA vyAsajI ne paNa prApta thai nathI. vyAsajIe emanI udAratA thI tamane mArI pAse upadeza levA (gurU karavA) bhale mokalyA hoya, paNa vairAgya nI sthitimAM to tame mArA karatAM paNa adhika cho. tame pUrNa cittavALA che, ane meLavavAnI saghaLI vastu tame meLavI lIdhI che, tathA bahAranA viSayomAM tame paDyA ja nathI, ane mukta ja che,mATe tame bhrAMti (bhrama) choDI do. vizvAmitra,zrIrAmane kahe che ke A rIte janakarAjA nA upadeza pachI, zukadevajI daya-padArtho (saMsAra)thI rahita.evI "parama vastu" (satya-brahma) mAM ja rahevA lAgyA, ane pachI zokathI,bhayathI,tathA parizrama thI rahita thayelA ane tRSNAthI mukta thayelA evA zukadevajI koI paNa jAtanI bhrAMti-vihIna thaIne meru-parvata nA zikhara para samAdhi karavA mATe gayA ane daza hajAra varSa nirvikalpa samAdhimAM rahIne,jema,tela khatama thatAM,dIvo potAnA "sva-rUpa" mAM ja zAMta thAya che, tema potAnA svarUpa mAM zAMta thayA. jevI rIte pANI no kaNa samudramAM ekatA pAme che, tema,"daya padArtho (saMsAra) mAM prIti" ane "tenA kAraNa-rUpa ajJAna" e baMne TaLI javAthI, zuddha thayelA te zukadevajI pote vAsanA-rahita thaIne pavitra-pada-rUpa "nirmaLa-sva-rUpa" mAM ekatA pAmyA. (ra) rAmane upadeza ApavAno vaziSThajI ne Adeza, vizvAmitra bolyA-he, rAma,jema e zukadevajI ne mAtra potAnA "avizvAsanarUpI-maLa"ne dUra karavAnI ja jeTalI jarUra hatI,tema tamAre paNa mAtra teTalI ja jarUra che. he,(sabhAmAM beThelA) munizvaro,je jANavAnuM che tene zrIrAma,paripUrNa rIte jANI cUkyA che, kAraNake, Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A uttama buddhi vALA rAmane rogo nI peThe bhogo ne bhogavavA gamatA nathI. ane koI paNa bhoga game nahi,e ja "ya" (je jANavAnuM che te) vastu jaNAyAnuM cihna che. jagatamAM "ajJAna" thI thayeluM baMdhana bhogo nI bhAvanAthI dRDha thAya che ane bhogo nI bhAvanA zAMta thavAthI te (baMdhana) zithila (nabaLuM) thai jAya che. he, rAma,vAsanAonA nirbaLapaNAne paMDito mokSa kahe che.ane vAsanAo nA dRDhapaNA ne baMdhana. manuSyane potAnA sva-rUpa nuM upara-chaluM jJAna- to thoDA parizrama thI ja thAya che, paNa, vairAgya to ghaNA parizrama thI ja thAya che. ane jeNe potAnA sva-rUpa ne yathArtha-rIte jANyuM che, te ja paMDita kahevAya che. ane te ja jANavA-yogya vastu ne jANI cukelo kahevAya che. viSaya-bhogo e mahAtmA-puruSone baLAtkAre paNa temanAmAM (viSaya-bhogomAM) ruci karAvI zakatA nathI. A jagatamAM yaza ke mAna maLe-evI ane evI bIjI koI paNa IcchA nA kAraNa vagara ja jene, bhogo para aruci thAya che, te ja "jIvana-mukta" kahevAya che. parama tatva ne jANavAnI jeTalI prabaLatA ochI hoya, teTalo ja vairAgya ocho prabaLa kahevAya, eTale,jene paramatatva jANavuM ja nA hoya to,jevI rIte raNamAM velo ugato nathI, tema, te manuSyanA manamAM vairAgya utpanna thato ja nathI. zrIrAmane ramaNIya viSayo mAM (bhogomAM) Asakti thatI nathI -eTale emane paramatatva-ne jANI cukelA samajavA joIe. he munizvaro,zrIrAma,pote je vastu potAnA manamAM jANe che,te sada-vastu (parama-tatva) ja che, ema jo e mahAtmA nA mukha thI sAMbhaLaze to temanA citta ne avazaya zAMti maLaze ja. zrIrAmanI "buddhi" dvaita no nAza karIne kevaLa advaita -caitanya-rUpe ja rahevAnI apekSA kare che. zrIrAma nI azAMti nuM mULa kAraNa Ama AvuM che mATe temanA citta ne vizrAMti ApavA sAruM, he muni,vaziSTha,Apa raghuvaMzIo nA kulaguru cho,sarvajJa cho,to,temane A viSayamAM yuktio vALA jJAna no upadeza karo,zrIrAma nirdoSa che,eTale temaNe samajAvavAmAM ghaNo parizrama paDaze nahi. tyAre vaziSTha bolyA-Apa mane je kAmanI AjJA karo cho te huM nirvighna pUrNa karIza.ane zrIrAmanA "mana nA ajJAnane pUrve brahmAe mane, saMsAra-rUpI bhrAMti TALavA mATe, je jJAna kahyuM hatuM te jJAnathI dUra karIza. te akhaMDa-jJAna nuM mane saMpUrNa smaraNa che. vAlmIki kahe che ke e pramANe mahAtmA vaziSTha -mana nuM ajJAna TALavA sAruM ane mukhyatve parama-pada ne jaNAvanAruM zAstra nIce pramANe kahyuM. (3) paramAtmA mAM jagata no Aropa ane apavAda. vaziSTha bolyA-he, rAma,pUrve sRSTi nA AraMbhamAM brahmAe, sarvane saMsAra-rUpI du:kho ne zAMta karavA, je jJAna kahyuM hatuM te huM kahI saMbhaLAvuM chuM. zrIrAma kahe che ke he bhagavana, mokSa nI saMhitA (A vAta) tame mane pachI kaho,paNa te pahelAM, mArA manamAM je zaMzaya utpanna thayo che tenuM prathama Apa nivAraNa karo. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ veda-vyAsa (vyAsajI) zukadevajI nA pitA,gurU, sarvajJa ane mahAbuddhimAna che, to te kema videhamukta nA thayA ane temanA putra zukadevajI kema videhamukta thayA? vaziSTha bolyA-paramAtmA nA caitanya-prakAza nI aMdara,anaMta-koTi brahmAMDo, dekhAI dekhAI ne lIna thai gayA che. A caitanya-prakAzamAM je karoDo brahmAMDo,che tenI keTalI saMkhyA che te gaNI zakatI nathI,ane keTalI vAra te lIna thayA ane te keTalI vAra pedA thayA ? tenI saMkhyA gaNavAnI vAta paNa thai zake tema nathI. tema vyAsajI paNa asaMkhyavAra pedA thayA che) zrIrAma kahe che ke bhUtakALanAM ane bhaviSyakALa nAM brahmAMDo AgaLa, vartamAnakALanAM brahmAMDo nI gaNatrI,vyartha zA mATe karavI? paNa Ape ja A brahmAMDo nA adhiSThAna-rUpa eka "Atma-tatva" dekhADyuM te mArI samajamAM AvyuM kharuM. vaziSTha kahe che ke "pazu,pakSI, manuSya ane deva" vagere "prANI o mAM je prANI, jayAre (je samayamAM) ane je pradezamAM,marI jAya che, te ja samayamAM ane te pradezamAM A brahmAMDo ne dekhe che,bIjA samaya (kALa) ke pradezamAM nahi. "AtivAhika nAmanA "citta-rUpI" "liMga zarIra"mAM potAnI aMdara rahelA "sUkSma AkAza" ne lIdhe ja, jIva,vAsanAmaya brahmAMDa ne dekhe che.ane vAsanA ne lIdhe ja anukramathI prApta thatAM, te te zarIro no anubhava kare che, bAkI vAstavika rIte AtmA to nirlepa ne vikArarahita che. (janma-maraNa no vikAra AtmA ne nathI) karoDo prANIo marI gayAM che,mare che ane marI jaze.ane, maravAnA samaye, daya-padArtho (saMsAra) je vAsanAmAM laya pAmyA hoya che te vAsanA ne anusarI ne pAchA judA judA kALe judA pradezamAM pragaTa thAya che. jagatanI (saMsAra nI) A paraMparA,ane saMsAra e eka svapna ane svapnamAM dekhAtI nagarI jevI che. jema svapna ane svapna nI nagarI sAcI nathI tema A saMsAra ane tenI paraMparA paNa sAcI nathI. A pramANe marelAM tathA janmelAM,prANIo potAnA manathI (manamAM ja) jagatane joyA kare che, ane tenA sAthenA ghaNA najadIka nA paricaya ne kAraNe,hRdayAkAza mAM jagata nI chApa paDI jAya che. ane bahAranuM jagata sAcuM hoya tema ja tene lAgavA mAMDe che. e hRdayAkAzamAM ja -te janmano,janma pachInI aneka kriyAono,ane maraNa vagere no anubhava thAya che. teja rIte maraNa pachI te ja hradayAkAzamAM pachI (vAsanA-mujaba) paraloka nI kalpanA thavA mAMDe che. jevI rIte keLanA thaDane ukheDatAM,eka pachI eka -ema aneka paDa jovAmAM Ave che, tevI rIte, eka vAsanA-maya dehanI aMdara bIjA vAsanAmaya deho jovA maLe che, eTaluM pUratuM nA hoya tema, bIjAnA vAsanAmaya deho paNa jovAmAM Ave che. marelA jIvo ne paMcamahAbhUta (pRthvI-vagere) sAthe ke tenA guNo sAthe kaMI paNa saMbaMdha nathI, to paNa bhrAMti thI temane viSe "e" (marelA jIvone jIvatA) jovAmAM Ave che. A "avidyA (mAyA) rUpI" nadI apAra che ane aneka phAMTAomAM te vahe che, ane temAM aneka "deho-rUpI" mojAM che, mUDha (mUrkha) puruSo tene tarI zakatA nathI. he.rAma,"paramAtmA-rUpa" moTA samudramAM paNa AvAM ja (deha-rUpI) mojAM (taraMgo) vAraMvAra,ane bIjA paNa aneka ane ghaNA "deho-rUpI" taraMgo uDyA kare che. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A taraMgo mAM keTalAMka kuLathI,kramathI, ane mana nA guNo thI samAna hoya che, keTalAMka ardhoardha samAna hoya che to keTalAMka atyaMta judA prakAranAM ja hoya che. Ama AvA taraMgomAM -vyAsa-muninA deho-rUpI taraMgo,paNa saMyukta (rahelA) hoya che. A vyAsamuni, e, je, 32 vyAsa thai gayA temAM thI eka che, evuM mane yAda che. A saghaLA (32) vyAsomAM 12 to brahmavidyA nI utkRSTa sthitie pahoMcyA na hatA, hajI paNa vyAsa,vAlmIki,bhRgu-vagere adhikArI puruSo ghaNA thaze,temanAmAM ghaNA to pahelAMnA jevA ja thaze,ane keTalAka temanAthI paNa vilakSaNa thaze. vaziSTha kahe che ke brahmA nA kalpa mAM,A atyAre hAla cAlato tretAyuga 72 mo che, Avo ja tretAyuga AgaLa hato (thaI gayelo) ane have pachI paNa tretAyuga thaze. Ama tretAyuga,loko,tame ne huM-paNa evA ne evA thaIzuM ke koI samaye bIjI rItanA paNa thaIzuM. adabhUta karma karanArA ane buddhimAna vicAro vALA A vyAsa nA zarIramAM je jIva che te, anukramathI jotAM,temano A dazamo avatAra che, tema kahevAmAM Ave che. hajI paNa A vyAsane, AvA ja ATha avatAra dharavAnA che.ane te avatAromAM "mahAbhArata" nAmano itihAsa racaze, cAra veda nA vibhAga karIne potAnA kuLa ne prakhyAti mAM lAvaze,ane pachI brahmA nI padavI bhogavI chevaTe videha mukti pAmaze. (A pramANe nuM vyAsa nuM varNana che, ane eTale te videhamukta thayA nathI,ema kahevA no matalaba che) A hAlanA vyAsajI, zoka tathA bhaya vinAnA che, zAMta che, sukha-rUpa che,ne bhedanI kalpanAothI rahita che, mana ne vazamAM rAkhavA vALA te "jIvana-mukta" che. (jIvana-mukta ane videha-mukta no taphAvata AgaLa nA prakaraNa mAM Avaze) jevI rIte dhAnya ne eka pAlImAM bharavAmAM Ave ane pachI tene jamIna para khAlI karI te ja, pAlI pharIthI bharavAmAM Ave to pahelAM je anukramathI dhAnya pAlI mAM goThavAyeluM hatuM - te ja anukrama thI te dhAnya,pharI pAchu kadI paNa goThavI zakatuM nathI, tenI goThavaNI mAM pheraphAra thai jAya che, tevI rIte, prANI ono samUha,paNa,aneka janmo mAM aneka pheraphAra pAme ja jAya che. "paramAtmA-rUpI" samudramAM,vAraMvAra uThatA "sRSTi-rUpI" taraMgo,koI samaye evA ne evA tokoI samaye,judA judA AkArothI paNa goThavAya che. AvI sRSTiomAM je "brahma-vetA" (brahma ne jANanAra) "jIvanamukta" hoya che, te sama-citta vALo,bheda nI kalpanAothI rahita,sva-rUpa mAM niSThA-vALo ane (mAyAnA) AvaraNa thI rahita thaIne "parama-zAMti-rUpa" amRta thI tRpta rahe che. (4) jIvana mukti ane videha mukti vaziSTha bolyA-jema samudra nI aMdara,sthira pANI ane taraMga rUpe hAlatuM pANI -e baMne pANI eka ja che, tema videha-mukta ane jIvanamukta mAM "mukti-paNuM" to sarakhuM ja che. koI paNa mukti,viSayo ne AdhIna nathI. ane jeo (jIvanamukta ane videhamukta) viSayono,"te viSayo che" ema jANIne-teno) upabhoga karatA nathI temane viSayo nuM jJAna (bodha) kyAMthI hoya? Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvA jIvanamukta muni vyAsajIne, ApaNe ApaNA, mukha AgaLa,ApaNI ja kalpanAthI, eka dehadhArI tarIke joIe chIe, paNa emanA (vyAsajInA) manano nizcaya (temanA vicAra) ApaNe jANatA nathI.(jANI zakatA nathI) (emanA sAmAnya vartana ne joI ApaNe temane,te bhale jIvanamukta hoya, to paNa ApaNe tevuM mAnatA nathI) jIvanamukta hoya ke videhamukta hoya,paNa chevaTe to te baMne bodha (jJAna) rUpe ja rahe che, mATe te baMne mAM satyamAM koI bheda nathI. jema, sthira pANImAM ane taraMga-rUpe hAlatA pANImAM -pANI-paNuM ekaja che, jema, sthira vAyu mAM ane hAlatA vAyu mAM vAyu to eka ja che,baMnemAM bheda nathI, tema,videhamukta ane jIvanamukta mAM jarA paNa bheda nathI.(bhale sAmAnya najara ne te judA dekhAya) vaziSTha kahe che ke-he, rAma,amArI athavA vyAsanI jIvanamukti ke videhamukti para kharo vicAra karavAno nathI, paraMtu AtmA nA daita-paNA thI rahita thai, AtmA nI ekatA (advaita) para kharuM dhyAna ApavAnuM che. A saMsAramAM sau manuSya sArI rIte puruSArtha (udyoga) kare che to temane sarva vastuo maLe che. zAstrokta karmo (kriyAo-puruSArtha) karavAthI,mana zuddha thAya che, ane te dvArA jJAna nI prApti thavAthI, hRdayamAM caMdra nA jevuM zItaLa "jIvana-mukti"nuM sukha udaya pAme che. A sukha puruSArtha thI ja maLe che,bIjI koI paNa vastu (daiva-prArabdha) thI nahi, kriyA karavAthI phaLa ApanAro puruSArtha (udyoga) pratyakSa jovAmAM Ave che (dekhAya che), paNa, daiva (prArabdha) pratyakSa jovAmAM AvatuM nathI. (dekhAtuM nathI). moha pAmelA mUrkha mANasoe "daiva" (prArabdha) ne kalpI kADheluM che, paraMtu e "deva" (prArabdha) pote kaMI vastu che ja nahi.(eTale ke prArabdha jevuM kazuM che ja nahi) je manuSya je vastu nI IcchA kare,ane krama pramANe te mATe prayatna kare,vaLI prayatna karatAM karatAM jo arthe thI pAcho nA pharI jAya to-tene te vastu avazya maLe ja che. jo koI aizvarya thI bharelI indranI padavI,pAmyo che to te tenA puruSArtha thI ja pAmelo che. caitanya no koI eka taraMga kamaLa nA Asana para beThelA brahmA nI padavI pAmyo che, ke,koI zaMkara nI to koI viSNu nI padavI pAmelo che, to te paNa te potAnA puruSArthathI ja pAmelo che. e puruSArtha nA be vibhAga che. eka pUrvajanmano puruSArtha ane bIjo A janmano puruSArtha. temAM A janmanA puruSArtha thI pUrva janmanA puruSArtha ne jhaTa jItI lai zakAya che. prayatna karavAvALA, dRDha abhyAsa karavAvALA,ane ghaNA utsAha vALA,adhikArI puruSo, meru parvata ne paNa gaLI jAya che, to pUrva janma nA puruSArtha ne gaLI jAya tema zuM Azcarya? puruSa zAstranI nIti ne anusarIne je puruSArtha kare che, te puruSArtha ja aneka dhAryA (Icchita) phaLo Ape che, paNa je puruSArtha zAstra nI nIti viruddha hoya che, tenAthI to anartha ja nipaje che.ne durdazA lAve che. (5) paraSArtha nI prabaLatA ane daiva (prArabdha) nI abhinnatA Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 vasiSTha bolyA-jevI rIte prakAza,e judA judA raMgo (dhoLA-pILA-vagere) pragaTa karavAmAM kAraNarUpa che, tevI rIte,zAstra pramANe cAlanArA lokonI pravRtti ja saghaLA puruSArthonI siddhi mAM kAraNarUpa che. jo manuSya, manathI mAtra IcchA ja kare paNa zAstra pramANe puruSArtha (karma) karI tene siddha nA kare to, te mAtra gAMDapaNa (ghelA-paNuM) che,enAthI kazuM siddha thatuM nathI, paNa ulTA no moha utpanna thAya che. je je rIte karma (puruSArtha) karavAmAM Ave che, te te rIte tenuM phaLa manuSya ne maLe che.ane, pUrva-janma nAM je je karmo (puruSArtha) phaLa (bhoga) ApavA taiyAra thAya che, tene "daiva" (prArabdha) kahe che, ane te "prArabdha-rUpa" karmo nuM khaMDana (nAza) A janma nAM satkarmo (puruSArtha) thI karI zakAya che. puruSArtha be prakAra no che. (1) zAstra ne anusarI ne karavAmAM AvatA puruSArtha nuM uttama phaLa maLe che, (2) zAstra viruddha karavAmAM AvatA puruSArtha thI anartha utpanna thAya che. vaLI,(1) pUrva janma no puruSArtha ane (2) A janma no puruSArtha-e baMne samAna nA hoya to paNa, te gheTAM nI peThe paraspara yuddha karyA kare che, ane thoDA "baLa-vALo" hoya te hArI jAya che. mATe ja,puruSa zAstra nA niyama pramANe A janma mAM evo puruSArtha karavo joIe ke jethI, te pUrva janma nA puruSArtha no jhaTa parAjaya kare. ane Ama A janma mAM sArI rIte puruSArtha karavA chatAM koI vakhate jo anartha thAya (jaNAya) to, tenuM kAraNa pUrva janmano puruSArtha-baLavAna haze tema mAnI ne, vadhu utsAhapUrvaka ,dAMta pIsIne adhika baLathI puruSArtha karavo -ke jethI te pUrva janma no puruSArtha hAre. "pUrva-janma no puruSArtha (ke jene prArabdha kahIne) ja mane A sarva kAma mAM joDe che" evI buddhine paga taLe kacaDI devI,kAraNakeA janmanA "pratyakSa" puruSArtha AgaLa,e pUrva janmano "apratyakSa" puruSArtha vadhAre prabaLa thai zakato nathI. eTale jyAM sudhI,pUrva-janma no azubha puruSArtha potAnI meLe zAMta paDI jAya nahi, tyAM sudhI, A janmamAM atyaMta puruSArtha karavAmAM manuSya, prayatna thI maMDyA rahevuM joIe. jema,gaIkAle jo ajIrNa (apaco) thayuM hoya, to Aje upavAsa karavAthI te maTI jAya che, tema,pUrva-janma no doSa,A janmamAM karelAM zubha karmo (puruSArtha) thI nAza pAme che, temAM saMdeha nathI. mATe ja utsAhavALI buddhithI, prayatna karIne,pUrva-janma nA duSTa puruSArtha (prArabdha) no parAjaya karI, A saMsAramAMthI potAno uddhAra karavA,zravaNa, manana-vagere jevAM sAdhano meLavavA prayatna karavo joIe, jevI rIte manuSyoe banAvelA pAMjarAmAM purAyelo siMha, puruSArtha karIne temAMthI bahAra nIkaLI jAya che, tema,jIve paNa puruSArtha karI saMsAra rUpI piMjaramAMthI bahAra nIkaLI javuM yogya che. "potAno deha nAzavaMta che"Avo vicAra nitya karavo ane pazu nA jevA nA thatAM,yogya karmo karavAM. paNa,jevI rIte,zarIra para paDelA ghA mAM, paDela jIvaDo,mAMsa ane paruM nuM bhakSaNa karI ne temAM ja AnaMda pAmI ne, potAnuM AyuSya vyartha gALe che, tema manuSya gharamAM rahIne aneka prakAranA bhogone bhogavavAmAM ja AnaMda maLe che, tevuM vicArIne potAnuM AyuSya vyartha rIte gALavuM joIe nahi. A jagatamAM daiva (prArabdha) nAmanI koI vastu che ja nahi, Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je manuSya sAro puruSArtha kare tene sAruM phaLa maLe ane je naThAro puruSArtha kare tene naThAruM phaLa maLe che. je puruSa,"pratyakSa-pramANa-rUpI" puruSArtha ne (eTale ke je puruSArtha pratyakSa hAjara che-tene) choDI ne, mAtra "anumAna-rUpe" rahelA daiva (prArabdha) para ja AdhAra rAkhI ne bese che te mUDha (mUrkha) che. eTale- "mane mAruM bhAgya (prArabdha) preraNA kare che" Ama mAnanArA manuSyo mUrkha ja che. AvA mUrkha manuSyo,zAstramAM kahelA zravaNa,manana -vagere dvArA paramArtha-rUpI Atma-tatva no mana mAM vicAra sudhdhAM karatA nathI,paNa mAtra viSaya-bhogo ja bhogavavAnI IcchA rAkhe che, temane dhikkAra che. viSayomAM thI sukha maLatuM nathI,mATe viSayo nuM saMpAdana karavAnA prayatna karavAne badale, Atma-tatva saMpAdana karavA mATe karavo paDato puruSArtha (sAdhano,zAstro,satsaMga,sadAcAra-vagere) ja saphaLa nIvaDe che.puruSArtha nuM satya sva-rUpa paNa te ja che. bALapaNa ramatamAM vItI jAya che,paNa juvAnI Ave tyArathI,manuSye satsaMga karIne tathA, zAstromAM AvatA pado tathA tenA artha thI potAnI buddhi ne zuddha karIne,guNa ane doSo no (zAthI hAni thAya che ane zAthI lAbha thAya che?) vicAra karavo joIe. (6) daiva (prArabdha) nI durbaLatA ane puruSArtha nI sabaLatA vasiSTha kahe che ke-AvAM kAraNo ne lIdhe,pUrva janma nA puruSArthathI daiva (prArabdha) ne juduM gaNavuM nahi. manuSya "huM svataMtra nathI paNa daiva ne AdhIna chuM" evI "bhAgya" nI vicArasaraNI no tyAga karI, satsaMga (gurU-vagere) ane uttama evA zAstra-graMtho vAMcI ne "baLa-pUrvaka" potAno uddhAra karavo joIe. A pramANe no je puruSArtha che tene ja daiva (prArabdha) kaho. daiva bIjI koI vastu nathI paNa pUrvajanmamAM karelAM karmo (puruSArtha) e ja daiva che. jema, prabaLa puruSa potAnA baLathI nAnAM bALako ne ke tenAthI ochA baLavALA ne harAve che, tema, puruSa potAnA prabaLa puruSArtha thI te daivano parAjaya karI zake che. je loko daiva ne AdhIna thaine, tathA najIvA lobha mAM laMpaTa thaIne,daiva ne jItavA mATe no prayatna karatA nathI,teo ne dIna ane mUrkha ja samajavA joIe. ApaNe puruSArthathI karma karIe paNa jo tenuM phaLa nAza pAmyuM hoya to (eTale ke tenuM phaLa nA maLe to) temAM potAnA kArya ne nAza karanArA,sAme-vALA (bIjA) puruSa no puruSArtha vadhAre prabaLa che tema samajavuM. samartha manuSyomAM paNa je manuSya vadhAre baLavAna hoya,te bIjAono adhiSThAtA banIne, temanA para sattA calAve che,e vAta jANItI che,eTale "daiva" (prArabdha) nAmanI koI vastu che ja nahi. koI vakhate -pUrva janma mAM karelo puruSArtha- no- A janmamAM karelA puruSArtha- thI nAza thAya che,to, koI vakhate tenAthI ulaTuM,pUrvajanma no puruSArtha A janma nA puruSArtha no nAza kare che. eTale temAM sarvadA puruSArtha (prayatna) e ja baLavAna che. mATe utsAha thI prayatna karanAro manuSya ja vijayI thAya che. A janma no puruSArtha e "pratyakSa" hovAthI tene jevo baLavAna banAvavo hoya tevo te banI zake che. 41 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 A jagatamAM sarva padArtho,deza, kALa,kriyA,ane dravya-ne AdhIna rahI ne utpanna thAya che, eTale emAM je prayatna kare te vijayI thAya che. mATe uttama zAstro tathA saMta puruSo nA samAgama (satsaMga) karIne puruSArtha saMpAdana karavo,ane buddhi ne nirmaLa karIne A saMsAra-rUpI samudrane tarI javo. je manuSya prayatna karIne potAnAM pUrvajanma nAM tuccha karmo no nAza karato nathI,tevo ajJAnI, potAnAM sukha-duHkha ne TALavAne pote svataMtra hoto nathI,ane tethI, Izvara nI preraNA thI tene svargamAM ke narka mAM javuM paDe che.(teno mokSa nathI). ane te haMmezAM parAdhIna ane pazu-tulya (pazu samAna) ja rahe che temAM saMdeha nathI. saMsAramAM je hajAro vyavahAro (karmo karavAmA Ave che ane ne jAya che, temAM, harSano ane zoka no tyAga karIne zAstra pramANe ja potAnI maryAdAo no bhaMga nA karatAM, te vyavahAromAM vartavuM yogya che ne to ja sarva iSTa vastuono lAbha thAya che. eTale,Ama,zAstra-vidhine anusarIne je rIte potAno svArtha siddha thAya tevAM kAryo karavAM, tenuM nAma "puruSArtha" che, ane te siddhi Ape che, tevuM vidvAno kahe che. zAstra nA zravaNa karavAthI buddhi svaccha thAya che ne te svaccha buddhi vaDe, potAnI meLe,potAnA AtmA no uddhAra karavo,tene "svArtha-sAdhakatA" (svArthasAdhanAra paNuM) kahevAya che. ane ajJAnathI thayelI viSamatA dUra thatAM je AnaMda thAya che tene vidvAno "paramArtha" kahe che. (A svArtha mAM,svArtha sAdhatAM, bIjA koIne kazuM nukazAna pahocADavAmAM AvatuM nathI!!) he, rAma "daiva" (prArabdha) e sarva kAraNothI, ane kAryothI rahita che, ne, mAtra potAnI kalpanA nA baLa thI ja kalpI kADheluM che. mATe te mithyA (khoTuM) che. mATe tenI darakAra rAkhyA vinA teno tyAga karI puruSArtha no ja Azraya karo. daiva ane puruSArtha nA saMbaMdhamAM bahu vicAra karanArA paMDitoe evo nizcaya karyo che-kepuruSArtha (zAstrokta karmo-kriyAo) karavAthI,daiva (prArabdha) no parAjaya thAya che, mATe, zama-dama-saMpanna-adhikArI puruSoe,saMta-mahAtmA puruSonI sevA karIne,nitya zravaNa-manana-dvArA, tatva-jJAna ne meLavavA mATe udyama (puruSArtha) karavo joIe. (7) paraSArtha nAM vakhANa vaziSTha bolyA-rogo (vyAdhio) vinAnA ane thoDI mAnasika pIDAo (Adhio) vALA, manuSya-deha ne prApta thaIne,samaju puruSe citta (mana) nuM evI rIte samAdhAna karavuM ketethI tene pharIvAra janma levo (manuSya-deha dhAraNa karavo) paDe nahi. je manuSya puruSArtha thI deva ne haThAvavAno prayatna kare che, tenA A lokamAM ane paralokamAM sarva manoratho pUrNa thAya che.paraMtu je loko daiva para AdhAra rAkhIne besI rahe che, puruSArtha choDI de che,te to potAnA zatruo che. jayAre puruSArtha nA viSaya nuM skaraNa (preraNA) thAya ,to,te pramANe mananI gati thAya che.ane mananI gati pramANe indriyo nI pravRtti thAya che, ane indriyonI pravRtti pramANe phaLabhoganI prApti thAya che. he, rAmacaMdra, dInatA, daridratA-vagere duHkhothI pIDAyelA moTAmoTA puruSo paNa potAnA puruSArtha thI ja, indra samAna thayA che. to keTalAka puruSo vaibhava no upayoga karI potAnA puruSArtha thI ja narakamAM gayA che. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMpatti hoya, vipatti hoya,ke evI koI hajAra dazAo hoya,prANIo potAnA puruSArtha thI ja te tarI jAya che. zAstrathI,guruthI ke potAnAthI-ema traNa prakAre siddhio maLe che, ane e traNe puruSArtha nI ja siddhio che.emanI koI daiva (prArabdha thI maLelI) nI siddhio nathI. azubha (kharAba) mArgo mAM lAgelA cittane prayatnapUrvaka (puruSArthathI) zubha (sArA) mArga mAM utAravuM te ja -saghaLAM zAstro nuM tAtparya (sArAMza) che. guruo paNa ziSya ne e ja Adeza kare che ke-he,putro,je sarvotkRSTa (brahma) che,je vAstavika satya che, ane je nitya che,tene pAmavA mATe ja prayatna-pUrvaka AcaraNa karo. vaziSTha kahe che ke-huM paNa daiva thI nahi,paNa puruSArtha thI ja phaLa pAmyo chuM.puruSArtha thI ja siddhI maLe che. daiva to kevaLa duHkhamAM raDatA ane alpa-buddhivALA loko nAM AMsu luchavA mATe ja che. bAkI,buddhimAna puruSo to sarvadA puruSArtha nuM ja AcaraNa kare che. je jame che te tRpta thAya che,paNa je jamato nathI (jamavAno puruSArtha karato nathI) te tRpta thato nathI, je paga ne calAve che te cAle che,paNa je paga calAvato nathI te cAlato nathI, je jIbha calAve te bole che,paNa je jIbha calAvato nathI,te bolato nathI. Ama manuSyo mAM puruSArtha ja saphaLa che,buddhimAna puruSo puruSArthathI ja aneka saMkaTo ne tarI jAya che. A jagatamAM hAtha-paga joDIne besI rahevAthI koIne ya phaLa sAMpaDatuM nathI, he,rAma, zubha puruSArtha nuM phaLa zubha ane azubha puruSArtha thI azubha phaLa Ave che, to have tamArI jevI IcchA hoya te pramANe tame karo. mahAtmAo nA samAgamathI ane uttama zAstro nA zravaNathI tIvra thayelI buddhi vaDe,"tatva-bodha " thAya che,ane potAnI meLe ja nizcaya karI zakAya che ke-"zarIra nA calana-rUpa sAdhana thI" ja svArtha (sva-artha--parama-artha) siddha thAya che. ajJAnathI thayelI viSamatA dUra thai samatA maLe,tethI je apAra AnaMda thAya che,te ja paramArtha che. ane, bAlyAvasthA thI ja jo prayatna-pUrvaka zAstrono ane satsaMga karyo hoya to tenA guNothI, hitakArI evo svArtha (sva-artha) siddha thAya che. brahmAMDa mAM viSNue daityo ne jItyA,ane lokomAM maryAdA nuM sthApana karyuM,ne jagata nI racanA karI, e saghaLuM puruSArtha thI ja thayuM che,daiva (prArabdha) thI nahi. he,raghunAtha,A jagatamAM Ama puruSArtha ja mukhya kAraNa che,to tame evo puruSArtha karo,ke jethI, tamane jhADa ke sarpa nI (vagere) yoni prApta nA thatAM parama-pada ne pAmo. (8) daiva (prArabdha) nuM mithyApaNuM vaziSTha bolyA-daiva ne koI AkAra nathI,karma nathI,gati nathI ke tenuM koI parAkrama paNa nathI. to "A daiva kahevAya che" tevo kayo padArtha hoI zake? e daiva e bhrAMti(bhrama) jevuM che. jayAre manuSya ne potAnA karmo (puruSArtha) karavAthI phaLa prApta thAya che, tyAre, "A karma A rIte karyuM hatuM ane tethI A pramANe phaLa maLyuM" evI je vAto kare che, te ja vAto "deva" ne nAme prasiddha thAya che. 43 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 jema aMdhArAmAM dorI ne sarpa mAnI levAmAM Ave che, tema mUrkha buddhi vALA lokoe, bhrAMti thI AvI vAto thI "A daiva che" evo nizcaya pakaDI lIdho che. je dubuddhivALo puruSa,mUrkha loko nA AvA mAtra "anumAnathI siddha thatA daiva" ne mAnato hoya toteNe "daivayoge huM nahi ja baLuM"ema samajI ne AgamAM kudI paDavuM joIe ??....!!! jo daiva ja kartA hoya to manuSyane kriyA karavAnuM zuM prayojana che? kAraNake daiva ja malotsarga snAna, dAna,Asana, maMtroccAra-vagere kriyAo karaze..! jo,daiva ja kartA hoya to,pachI puruSa,mUMgo banI jaze,ane te to daiva calAvaze tema ja cAlaze, pachI tene zAstra no upadeza karavAnuM prayojana zuM? jagatamAM eka "zaba" (mareluM zarIra) sivAya kyAMya kriyArahitapaNuM jovAmAM AvatuM nathI, ane eja rIte,mAtra kriyA (karma) thI ja phaLa nI prApti thatI A jagatamAM jovAmAM Ave che. AthI daiva vyartha che,koI AkAra vagaranuM (joI nA zakAya tevuM) che,ane , te koI AkAravALA puruSanI sAthe rahIne koI kriyA kare te paNa asaMbhavita che. jozIoe koI manuSya mATe "amuka manuSyanuM AyuSya ghaNuM lAMbu che" evuM bhaviSya bhAkhyuM hoya, tevA manuSya nuM mAthuM kApI nAkhavAmAM Ave chatAM te jIvato rahe, to ja daiva ne uttama gaNavuM joIe.!! jozIoe evo nirNaya lIdho hoya ke "A mANasa paMDita thaze" ne te mANasa bhaNAvyA vagara paNa zAstro ne samajI jAya to, daiva ne uttama gaNavuM joIe...!! (paNa Ama banI zakatuM nathI) he, rAma,munipaNuM pAmelA A vizvAmitra munie daiva ne dUra haTAvIne puruSArtha thI ja, kSatriyapaNAmAMthI, brAhmaNa-paNuM meLavyuM che. bIjA munipaNuM pAmelA mahAtmAo AkAzamAM cAlavAnI ane evI bIjI zaktio paNa puruSArtha thI ja pAmelA che,daiva thI nahi. he, rAma,koI paNa puruSArtha, (bhale te brahma ne pAmavAno hoya ke bhogavilAsa no hoya) te kaMI koI jaDIbuTTI ke jAdu thI thai jatA nathI,te puruSArtha to karavA paDe che. mATe,tame daiva nI koI apekSA rAkho ja nahi ane puruSArtha no Azraya karo, e "daiva" to mAtra potAnI kalpanAthI ja mAnI levAyuM che,mithyA (khoTuM) che, ane sarva udyogo ane phaLothI viruddha che. (9) karma no vicAra zrIrAma pUche che ke jagatamAM ghaNI ja pratiSThA pAmeluM A deva zI vastu kahevAya che? te mane kaho. vaziSTha kahe che ke sarvatra puruSArtha ja saghaLAM kAryo no karanAra ane kAryo nA phaLono bhogavanAra che. temAM daiva kaMI kazuM karatuM nathI,ke kaMI kazuM bhogavatuM paNa nathI. te daiva che ja nahi, ke jovAmAM AvatuM nathI.vidvAno tene mAna ApatA nathI,ne tene mithyA mAne che. kevaLa mUrkhAoe tene amuka kalpanA thI ubhuM karyuM che. phaLa ApanArA puruSArtha vaDethI je phaLa siddha thAya che, te phaLa koIne sAruM lAge che to koIne kharAba lAge che, ane te vAta ja deva zabda thI kahevAya che. karmanuM phaLa maLyA pachI,"mArI AvI buddhi thai hatI ne Avo mAro nizcaya hato" Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvuM je loko nuM kahevuM (kahe) che te daiva kahevAya che. sAruM athavA kharAba -phaLa maLyA pachI, "pUrve meM AvuM karma karyuM hatuM-tenuM AvuM phaLa maLyuM" AvuM dhAraNA ApanAruM je vacana kahevAmAM Ave che te daiva kahevAya che. zrIrAma kahe che ke-he,munirAja,pUrvajanma mAM saMgraha karelAM karmo te deva kahevAya che, tevuM tame kahyuM hatuM ane have tame "te daiva to che ja nahi" ema zA mATe kaho cho? vaziSTha kahe che ke-he,rAma, tame badhuM bahu sArI rIte jANo cho,mATe tamane huM evI saMpUrNa rIte kahIza kejethI te "deva" nathI ja-evo tamArA manamAM dRDha nizcaya thaze.ne buddhi sthira thaze. sau prathama to -mana nI je ghaNI vAsanAo che te,sarva manuSyanAM "karma-rUpe" pariNAma pAme che. eTale ke je manuSyamAM jevI vAsanA uThe ke tarata ja te pramANe te vAsanA mujaba nuM ja karma kare che. manamAM je vAsanA hoya,tenAthI juduM karma kare tema banI zakatuM ja nathI. jema ke,jo manuSya ne gAmamAMthI zahera javAnI vAsanA thAya to te zahera mAM jaze,ja. bIje kyAMya nahi.eTale jevI vAsanA uThe te pramANe ja manuSya karma karavAno prayatna kare che. pUrve (pUrva-janma mAM) utkRSTa phaLa nI IcchAthI je karma karyuM hoya, te,A janmamAM "deva" nA nAme oLakhAya (kahevAya) che.karma karanArAo nAM sarva karmo e rIte ja thAya che. je karma che,te potAnI vRddhi pAmelI "vAsanA" ja che. A vAsanA ubhI thavAnA "kAraNa-rUpa",potAnA "mana" thI judI nathI.(eTale ke vAsanA,mana-rUpa che) ane pAchuM te "mana" e paramAtmA nuM rUpAMtara (vivarta-rUpa) hovAthI,"paramAtmA-rUpa" ja che. A uparathI,je daiva che te karma ja che, ne je karma che te vAsanA ja che, je vAsanA che te mana-rUpa che,ane,mana, e paramAtmA-rUpa che. mATe "daiva' nathI evo nizcaya thAya che. upara pramANe mana-vagere nA rUpa mAM pariNAma pAmelo "AtmA" je je karmane sAruM mAnI ne kare che, te karma nA phaLane "AtmA-rUpa" daiva thI prApta kare che. he rAma, mana anirvacanIya che. ane satpuruSo e te mana ne-mana,citta,vAsanA,karma,daiva ane nizcaya-evAM nAmo ApelAM che. ane mana e AtmAnuM ja rUpAMtara hovAne lIdhe, aneka nAmo vALo te AtmA,nitya dRDha bhAve je prayatna kare che,te pramANe te saMpUrNa phaLa pAme che. A pramANe saghaLuM puruSArtha thI ja prApta thatuM hovAthI,tame kalyANakArI puruSArtha karo. 45 zrIrAma kahe che ke-mane pUrva nI vAsanAonI jALa jevI rIte rAkhe che te pramANe huM rahuM chuM, huM to vAsanAone vaza chuM,te Avo paravaza huM bIjuM zuM karI zakuM? vaziSTha kahe che ke-he,rAma, tamArI vAsanAo tamane,anukULa che,tethI tame potAnA prayatnathI puruSArtha karIne akSaya-sukha ne pAmI zakazo.puruSArtha vagara te sukha maLI zakatuM nathI. tamArI janma nI vAsanA "zubha ane azubha" ema be prakAranI,ke be mAMthI eka prakAranI hovI joIe. Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 A baMne mAMthI hamaNAM tamane jo zubha vAsanAo uttama mArga prati kheMcI jaze to, anukramathI dhIre dhIre tame avinAzI pada ne pAmazo.paNa, jo azubha vAsanAo tamane anukrame saMkaTamAM nAkhavA dhAratI haze, to teve vakhate tamAre prayatna karI ne baLa thI te azubha vAsanAo para vijaya meLavavo joIe. tame jaDa-deha-rUpa nathI,paNa,kevaLa caitanya-rUpa AtmA ja cho.tame AtmA thI judA nathI. jo tamArAthI caitanya-rUpa AtmA judo hoya, to te tamane (ane tame tene jANato nathI ema kahevAya ane tethI te AtmA ne sarvajJa kahI zakAya nahi, paNa AvuM nathI, tamAro prakAza karanAra (tamane prakAza ApanAra) bIjo koI caitanya padArtha nathI,paNa, tame ja (tamAro AtmA ja) sarva ne prakAza karo che. (tame ja caitanya-rUpa cho) jo tamane bIjo koI cetanA Apato hoya, to te bIjAne cetanA ApanAra trIjo hoya, e ja rIte te trIjA ne caitanya ApanAra koI cotho hoya.. ane Ama karatAM AvuM mAnavAthI "anavasthA" (jeno koI cheDo nA Ave tevI sthiti) nAmano doSa AvI paDe,ane mULa vastu ne siddha karI zakaze nahi,paNa temAM hAni pahocADaze. "vAsanA-rUpI" nadI, zubha ane azubha -ema baMne mArge vahe che. te vAsanA-nadIne azubha mArge jatI aTakAvI ane zubha mArge caDhAvavI joIe. he rAma,tamAruM mana,azubha mArgamAM Asakata thayuM che tene tame puruSArtha ane baLa no upayoga karI ne zubha mArga mAM utAro. he, rAma,manuSyanuM mana bALaka jevuM che, tene jo azubha mArge jatuM aTakAvavAmAM Ave to te zubha mArge jAya che ane zubha mArge jatuM aTakAvavAmAM Ave to te azubha mArge jAya che. mATe baLa-pUrvaka te mana ne azubha mArge jatuM aTakAvI zubha mArge vALavuM (joDavuM) joIe. te mana-rUpI bALaka ne hAlamAM to,"samatA-rUpI-dhAraNA" thI nirdoSa karavuM.ane pachI, utAvaLa nA karatAM,dhIre dhIre,puruSArtha karIne tene sArA (zubha) mArge calAvavuM (dorI javuM) tame bhale,pUrve,(pUrva-janmamAM) abhyAsathI zubha ke azubha vAsanAono samUha dRDha karyo hoya, paNa hamaNAM to (hAla) zubha vAsanAne gADhI karo. "pUrva janma nI zubha vAsanA have gADhI thai zake nahi, ke azubha vAsanAthI anartha thaze" AvuM vicArI tamAre muMjhAvuM nahi, paNa yogya vyavahAra karIne sukhamAM rahevuM. vAsanAonA phaLa saMbaMdhI tamane koI saMdeha hoya to paNa zubha vAsanAo ja ekaThI karo. uttama zubha AcaraNa thI zubha vAsanAo vadhaze to tenAthI hoI hAni thavAnI nathI. A jagatamAM loko jeno jeno abhyAsa kare che te te vastu rUpa ja thai jAya che, A vAta,bALaka thI mAMDI vidvAno sudhImAM saMdeha vinA pratyakSa jovAmAM AvI che. mATe,parama,puruSArtha no AdhAra evI-pAMca indriyo ne jItI lai,uttama-zubha vAsanAo no saMgraha karo. tame jyAM sudhI tamArA "sva-rUpa" ne jANyuM nathI, tyAM sudhI tamAruM mana paNa te viSayane jANatuM nathI, mATe tame jyAM sudhI "Atma-svarUpa"ne nA jANo-tyAM sudhI zAstro ne mahAtmAo nA kahevA mujaba, nirNaya karIne zubha vAsanAono abhyAsa karo. ane jayAre kaMdo (rAga-dveSa vagere) zithIla thai ne Atma-vastu jANavAmAM Ave tyAre, Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tame kazI ciMtA rAkhyA vinA tamArI zubha vAsanAo nA samUha ne paNa tyajI dejo. Ama,zubha vAsanAono abhyAsa karIne,zubha vAsanA-vALI,manohara "buddhi" thI,zoka-rahita evA uttama-pada" no sAkSAtkAra karI,te uttama pada no paNa tyAga karI "sva-rUpa" mAM ja masta raho. (10) pRthvI para jJAna utaravAno krama vaziSTha kahe che ke-he, rAma,je "brahma-tatva" che-te-sarvadA-sarva ThekANe-sarva nA anukULa-paNA thI raheluM che. paNa,tene "bhaviSya-kALa" no saMbadha ApI ne-loko- "bhavitavyatA" kahe che. ane A "bhavitavyatA" ja "niyaMtA-rUpa" (brahma) "kAraNa" mAM "niyAmaka-rUpe" rahelI che.ane"kArya" padArthomAM "niyamya-paNe" rahelI che. vaLI,evo dRDha siddhAMta che ke "kAraNa" (brahma) e "kArya" karatAM paheluM ja hovuM joIe. AthI kalyANa nA arthe (brahma-ke-mokSa pAmavAnA arthe) viSayo mAM DUbelI,indriyo para,puruSArtha no Azraya karI citta ne ekAgra karI,mana nI samatA meLavo. ane tamane -je-A huM "saMhitA" kahuM chuM te tame sAMbhaLo.ke je sarva "vedo nA sAra" thI banAvelI che, ane mokSa nA upAyo thI bharelI che. saghaLAM duHkho no kSaya karanAruM ane buddhi ne parama vizrAMti ApanAruM,A zAstra, sarva ne (sarva jIvo ne) banAvanArA brahmAe kalpanA AraMbhamAM kahyuM hatuM. zrIrAma pUche che ke A zAstra brahmAe zA kAraNathI kahyuM hatuM? ane tamane zI rIte prApta thayuM hatuM? vaziSTha kahe che ke-nirvikAra paramAtmAmAMthI "brahmAMDa-rUpa-virATa-puruSa" utpanna thayo. (jema pANI sthira hoya,asthira hoya-taraMgo hoya, paNa te sarva pANI ja che, tema mAyAnA saMsarga thI kSobha ke akSobha sthitimAM paramAtmA nirvikAra-akhaMDa svarUpa ja che) je virATanA hRdaya-kamaLamAMthI "brahmA" utpanna thayA ane brahmAe sarva prANIonA samUhane utpanna karyo. jaMbudvIpa (eziyA khaMDa) nA eka khUNA-rUpa A bharata-khaMDa mAM -brahmA e je prANIo nA samUha ne pedA karyo,temane - Adhi-vyAdhi,lAbha-alAbha thI asthira manavALAM ane thoDA jIvanavALAM - joI ne- jema pitAne putranAM AMsu joI ne karuNA Ave tema-brahmA ne paNa karuNA AvI.ane temaNe loko nA kalyANa mATe ane dukhonA nAza mATenA upAyano ekAgra citte vicAra karyo. vicArane aMte temaNe tapane,dharma ne dAna ne ane tIrtho vagerene utpanna karyA. paNa pachI pharIthI brahmAe vicAra karyo keA tapa-vagere sAdhanothI prajAnA sarva duHkho no sarvathA nAza thai jaze nahi,parama sukha to nirvANa (mokSa) thI ja maLe che, ane A nirvANa kevaLa "jJAna" thI ja maLe che. ethI temaNe saMkalpa karIne mane (vaziSThane) utpanna karyo. meM te pachI brahmA (pitA) ne manuSyonA duHkha TALavAno upAya pUchyoeTale temaNe mane jJAna no upadeza karyo jenAthI huM paripUrNa sva-bhAvavALo thayo ane je jANavAnuM che, te saghaLuM jANIne huM "brahmAtmaka sthiti" ne pAmyo. pachI brahmAe mane kahyuM ke-have te loko para anugraha karavA sAruM,pRthvI para AvelA bharatakhaMDa mAM jA. ne tyAM jeo-karmakAMDa mAM AsaktivALA che temane kramathI karmakAMDa no bodha Apaje,ane, Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jeo vairAgyavALA,vicAravALA ane jhINI vAta ne samajI zake tevAone tAre, AnaMda ApanArA A jJAna no kramathI bodha Apavo. Ama, AjJA mujaba huM ahIM bharatakhaMDa mAM Avyo,ane brahmA nI AjJA pramANe jyAM sudhI bharatakhaMDa mAM adhikArI loko raheze,tyAM sudhI huM paNa ahIM rahIza. ane adhikArI ne jJAna no bodha ApIza. he,rAma,A saMsAramAM mAre kAMi paNa kartavya nathI,huM manathI rahita chuM,chatAM paNa, saMsAramAM rahevuM ja joIe ema samajI ne zAMta-vRtti thI saMsAramAM rahyo chuM. ajJAnI loko nI draSTi thI huM kArya karuM chuM,paNa mArI potAnI draSTie huM kaMI paNa karato nathI. (11) pRthvI para jJAna no vistAra vaziSTha kahe che ke-Ama,pRthvI upara jJAna kevI rIte utaryuM? te ane brahmA nuM ne mAruM kartavya-karma (ceSThA) meM tamane kahI saMbhaLAvI. he,rAma,Aje moTA puNya nA udaya ne lIdhe,tamArA manane e uttama jJAna sAMbhaLavAnI utkaMThA thai che. zrIrAma kahe che ke-sRSTi racyA pachI,brahmAnI buddhi,A jagatamAM jJAna utAravA kevI rIte thai hatI? vaziSTha kahe che ke-brahmAe potAnI sRSTi ne duHkhI thatI joI ne jema mane jJAna utAravA mane mokalyo che, tema sanatakumAra ane nArada -vagere jevA ghaNA maharSione temaNe pRthvI para mokalyA che. pUrve, satayuga utaryA pachI,pRthvImAM kALakrama ne lIdhe,zuddha karmakAMDa saMkoca pAmI gayo,tyAre, maryAdA nA sthApana mATe,dezanA judA judA vibhAga karI,ne temAM rAjAonuM sthApana karyuM.ane brahmAe mokalela te maharSioe,pRthvImAM dharma,artha,ane kAma nI siddhi mATe tene yogya zAstro racyAM. paNa,kALakrame,A dharma no krama tUTI gayo,rAjAomAM vera thaIne teo,pRthvI nuM pAlana karavAmAM asamartha thai,ane prajAnI jevA ja kaMgALa thai gayA tyAre,rAjAonI dInatA ghaTADavA,ane Atma-jJAna no pracAra karavA meM,ane maharSio e jJAna saMbaMdhI moTAmoTA vicAro pragaTa karavA mAMDyA. ane Ama sahu prathama rAjAomAM ane pachI prajAmAM A vidyA (jJAna) vistAra pAmI.eTale, e uttama Atma-jJAna-"rAja-vidyA ke rAja-guhya jJAna" kahevAvA mAMDyuM. he,rAma,e rAja-vidyA jANI ne rAjAo atyaMta duHkha-rahita thayA. A pramANe kALa-krama cAlatAM nirmaLa kIrti-vALA ghaNA rAjAo thai gayA,pachI,kALa-krame, tame paNa ahIM dazaratha rAjAne tyAM hamaNAM (hAlamAM) utpanna (pedA) thayA che. he,rAma,pRthvI paranA bIjA saghaLA - sAdhuone ane vivekIone - koI dukhanA kAraNo AvI paDe tyAre,ja,"rajoguNI-vairAgya" utpanna thAya che, paNa tamane to evA koI duHkhanA kAraNo sivAya,tamArA pavitra ane svaccha manamAM,potAnA viveka ne lIdhe ja,"sAtvika-satva-guNI-vairAgya" utpanna thayo che te apUrva che.ane mAre mATe paNa Azcarya-kArI che. jema bIja ne ugavA mATe komaLa (pocI-mATI jevuM) sthaLa e yogya sthaLa che, tema,tame jJAnanA sAra pAmavAne yogya che.Izvara nI kRpAthI,tamArI buddhi viveka upara ja doDe che. 48 he,rAma,moTI (zreSTha) buddhivALA puruSo,A saMsAra-rUpI samudra -ke je taravAmAM ati-dustara che,tene, A jJAna-rUpI vahANamAM besI ne nimeSa-mAtramAM (AMkhanuM maTakuM mAravA mAtramAM) tarI gayA che. jevI rIte,varSA-Rtu thI bhIMjAyelA vanane agni nI javALAo bALI zakatI nathI, Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 49 tema,vedAMta-zAstra ne jANanAra ane Atma-tatva no sAkSAtkAra karanAra vidvAna ne, ciMtA o bALI zakatI nathI. ane Adhi-vyAdhi-rUpI,ane saMsAra-rUpI,pavana game teTalA jorathI vAto hoya paNa, tatva-vetA puruSa tenI sAme eka aDaga-khaDaka nI jema ubho rahe che ne tenAthI bhAgato nathI. vaziSTha kahe che ke-he,rAma, tethI buddhimAna puruSe,mATe"tatva" jANavA mATe zAstromAM praviNa, uttama citta-vALA ane Atma-jJAnIne prasanna karIne -sneha-pUrvaka pUchavuM.tathA, jema,raMganA pANImAM raMgavA nAkheluM vastra,te kesariyA raMga ne pakaDe che, tema te buddhimAna,upadezaka nA vacanane yatna-pUrvaka pakaDavuM.ane te pramANe -te raste ja cAlavuM. je manuSya,prathama "vaktA" nA vyavahAra parathI,"te vaktA tatva ne jANe che ke nahi" eno nizcaya karyA pachI,ja,te tatvavetAne pUche che tene moTI (uttama) buddhivALo jANavo. vakatAnI parIkSA vagara ja tene pUche te adhama che, ane pachI,jo,uttama tatvavetA maLe ane je vacana kahe, te, uttama tatvavetA nA vacana mujaba jo koI manuSya nA cAle to te paNa adhama che. ane tene tatvajJAna-rUpa moTo padArtha maLato nathI. sAme tatva-vetAoe paNa -je manuSya kahelI vAta no ane nA-kahelI vAtano paNa nizcaya karavA mATe samartha ane buddhivALo hoya ane je AnaMdita hoya tene ja tatva nA prazna no uttara Apavo joIe. paNa je manuSya adhama ane pazu jevo ja hoya tene uttara Apavo nahi. pUchanAra manuSya pramANa-siddha viSayane samajavA yogya che ke nahi, tene samajyA-vicAryA vinA - jaje vaktA(tatva-vetA) tene tatva vizeno uttara Ape che-tene vidvAno atyaMta mUDha (mUrkha) kahe che. he,raghunaMdana,tame pUchanArA nA je sadaguNo hoya che, tenAthI pUrNa ane vakhANavA yogya (zrotA) cho, ane huM paNa yathArtha (vaktA-tarIke) kahI jANuM chuM. to ApaNA mATe A "yoga" e "yogya" che. mATe huM je vAta kahuM chuM te yathArtha ja che tevo nizcaya rAkhI ne tamAre te vAtane hRdayamAM dhAraNa karI rAkhavI. ane jo tema nA karavuM hoya to tamAre mane (khAlI-maphatanuM pUchavuM ja nahi. he, rAma,sAcuM e che ke A mana bahu capaLa che ane A saMsAra-rUpI "vana" nA vAMdarA-rUpa che. mATe tene prayatna thI vaza karI paramAtma nuM vyAkhyAna sAMbhaLavuM, ane, je mANaso avivekI, jJAna-rahita,tathA duHsaMga mAM rucivALA hoya temane atyaMta dUra rAkhavA,ane, mahAtmAone mAna ApavuM, temanA samAgamamAM (satsaMgamAM) AvavAthI viveka utpanna thAya che. "zama,vicAra,saMtoSa ane satsaMga" e cAra mokSanA dvAranA dvArapALa kahevAya che.mATe, A cAreyanuM,ke A cAramAMthI ekanuM paNa jo yatna pUrvaka sevana karavAmAM ApattionuM Ave, to, bAkInA traNa enI meLe vaza thAya che.ane mokSa rUpI rAjamahela nuM bAraNuM ughADI nAkhe che. he,rAma, jJAnanI A kathA tamAre ekAgratAthI sAMbhaLavI ane samajavI joIe.pachI, vairAgya ane abhyAsa nA yogathI, tame kadI nAza nA thanAra samatA,saujanya-vagere saMpattio meLavo, jarAka saMskAra-vALI buddhithI paNa A zAstrono vicAra karavamAM Ave to, tethI manuSyanI mUrkhatA no nAza thAya che.A saMsAra (rUpI jherI jhADa) ApattionuM mukhya sthAna che,ane ajJAnIone "moha" upajAve che, eTale mATe yatna karI ne te ajJAnano nAza karavo joIe. jemAM AkAzamAM vAdaLAM nA hovAne lIdhe, saMpUrNa nirmaLa caMdra ne joIne manuSyanI dRSTi praphullita thAya che, Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tema, samaju pUchanAra ne joIne vaktA no yathArtha "vastu vicAra" praphullita thAya che. je puruSa nI buddhi pUrvI parano vicAra karIne,artha nuM rahasya samajavAmAM -suMdara ane caturAIvALI che, ane jenI buddhi ati-praphullita che,-te ja - ahIM "puruSa" kahevAya che. he rAma,tame praphullita thayelA,svaccha,ajJAna ne choDanArA,uttama vicArarUpa zItaLatA vALA ane, samatA-saujanya-vagere guNovALA hRdayathI zobho cho. (12) jJAna nuM mAhAsya ane rAmanI yogyatA vaziSTha kache che ke-he,rAma,tame paripUrNa manavALA cho,ane mAna ApavA yogya cho.tame prazna karavAnI rItane jANo cho,ane kahelI vAta ne samajo cho mATe huM tamane,AdarathI kahevA tatpara thayo chuM. tame rajoguNa ane tamoguNathI rahita ane zuddha satvaguNane anusaranArI, buddhi ne hRdayamAM sthApana karIne,te amUlya jJAna sAMbhaLavAne sajja thAo. jayAre "potAnuM-sva-rUpamAM jovAmAM Ave che tyAre, je koI "AraMbhamAM che, ane je koI "vicAro" che, te zAMta thai jAya che. ane, AvI, (jJAnathI maLatI) vizrAMti,jo uttama manavALAne maLatI nA hota to, A saMsAramAM kayo sAdhu puruSa "sAdhano" (jJAna meLavavAnA sAdhano) nA apAra parizramane sahana kare? parama jJAnano saMbaMdha thatAM,mana nI saghaLI vRttio pIgaLI jAya che.ane duHsaha (sahana nA karI zakAya tevo) ane saMsAra nA jherathI thayelo roga,"Atma-bodha-rUpI" maMtra thI zAMta thAya che.ane e "Atma-bodha" meLavavAnuM,"gupta rahasya" te sajjano sAthe no "zAstra vicAra" che. "vicAra" karavAthI saghaLAM du:khono avazaya kSaya thAya che, ema samajavuM. jema,sarSa jUnI kAMcaLI choDI daI ne saMtApa-rahita thAya che, tema,vicAravaMta puruSe saghaLI ciMtAonA piMjara ne choDI daI ne saMtApa-rahita thavuM,anesada-vicAra thI yathArtha ane uttama brahma-vidyA ne pAmavuM.ane brahma-vidyA ne pAmelo, puruSa, te sarva jagatane vinoda thI (hasatA-hasatA) indrajALa nI peThe joyA kare che. paNa jene brahma-vidyA prApta thai nathI tene A jagata du:kha-rUpa bhAse che. atyaMta viSama evo saMsAra pratye no rAga (Asakti)- e-(manuSyane) jherI sarpa nI peThe karaDe che,talavAra nI peThe kApI nAkhe che, rassI nI jema bAMdhI le che, agni nI peThe bALe che, rAtri nI peThe aMdha karI nAkhe che ane jema,patharo ociMto AvI ne paDe tema paDI ne mAnavI ne paravaza (ane duHkhI) karI nAkhe che. te "buddhi" ne harI le che,sthiti (sthiratA) no nAza kare che, "moha-rUpI" uMDI khAI mAM dhakelI de che, ane tRSNA thI jarjarita karI nAkhe che. evuM koI paNa duHkha nathI ke saMsArI-manuSya ne prApta thatuM nathI. A saMsAranA "viSayo" nA saMga-rUpI jheranA -pariNAmo bahu ja mAThAM (kharAba) che. jo eno upAya nA karavAmAM Ave to-"naraka-sthAno nA phaLa-rUpe" e roga mahA-pIDAo utpanna kare che. hajAro "kaSTa-dAyI" ceSTAothI dAruNa (du:khI) evA-A-"saMsAra-rUpI-hAlatA-cAlatA yaMtra" viSe upekSA karavI nahi paNa tene viSe avazya vicAra karavo,ane evuM samajavuM ke "zAstra-vicAra" ja teno upAya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ navA-navA viSayo ne "jovAmAM" ane "bhogavavAmAM utsAha vagaranA,kalpanAo thI uDatA, vikSepo thI rahita thayelA,paramAtmA-rUpI "dIpaka" ne pAmelA,ane atyaMta "zuddha-buddhivALA" evA mahAtmA loko-A jagatamAM jema "brahma-viSNu-maheza" vagere devo - rahelA che, tevI rIte ja jIvana-mukta thaIne rahelA che. mahAtmAo nI sAthe vicAra karIne tathA zarIra-vagere jevA "anAtma-padArtho" no vinAza karIne jayAre buddhi thI "paramAtma-tatva: jANavAmAM Ave tyAre,moha kSINa thAya che, ajJAna-rUpI gADha vAdaLAM dUra thAya che, ane "zAstra-vAkyo" thI jANelA "vizALa-parama-tatva" no potAnAmAM ja anubhava thAya che. ane A pramANe jayAre thAya che tyAre,puruSane jagata nuM A je "bhramaNa" che,te "ramaNa" samAna thAya che. (eTale ke A saMsAramAM rahevAnuM (bhramaNa) e AnaMdamaya (ramaNa) banI jAya che) he, rAma,potAnuM "caitanya-maya sva-rUpa" jayAre "anAtma-padArtho" ne dUra karavA thI svaccha thAya ane "agAu nI saghaLI buddhi nI vRttio" zAMta thai ane brahmAkAra bane, ane evI zAMta (zuddha) buddhi thI, jayAre parama-tatva no anubhava thAya, tyAre, te puruSanuM, A saMsAramAM je "bhramaNa" che te ramaNa" samAna ja thAya che, vaLI,nirmaLa thayelI buddhithI paramatatva nI prApti thAya pachI,e jJAnI ne lAge che ke"cetanA vagarano je deha che-te ratha che,"indriyonI gati" te ghoDAnI cAla che,mana e dorI che, ane samAdhi-kALamAM "paramAtmA-rUpa" vyavahAra-tathA-vyavahAra nA kALamAM "upAdhi-rUpa" evo huM,e (zarIra-rUpa) rathamAM besIne,AnaMda-rUpa viSayomAM pharavAnI moja karuM chuM" ane Avo manuSya je A pramANe vicAra kare che tyAre-te puruSanuM, A jagatamAM je "bhramaNa' che te eka jAtanA "ramaNa" samAna ja thAya che. (13) vairAgyAdi guNo ane zama nuM varNana (zama=mana para niyaMtraNa karavAnI zakti ane tethI maLela zAMti vaziSTha kahe che ke uttama buddhivALA Atma-jJAnI puruSo,Avo (parama-tatva no) nizcaya rAkhIne, A saMsAramAM moTA cakravartI rAjA nI peThe vicare (phare) che. teo zoka karatA nathI,kazuM icchatA nathI,zubha ke azubha kazuM mAgatA nathI,anesaghaLuM kare che chatAM kazuM karatA nathI. tyAgavAnA vicAro (tyAjya pakSa) thI ke svIkAravAnA vicAro (grAhya pakSa) thI rahita thayelA,ane, potAnA "Atma-sva-rUpa" mAM ja sthira rahelA evA lokone nirlepa (anAsakta) rIte rahe che,nirlepa rIte karma kare che, ane laukika (vyavahAra) mArga para nirlepa rIte cAle che. teo Ave che paNa AvatA nathI,jAya che paNa jatA nathI.kare che paNa karatA nathI anebole che paNa bolatA nathI. je koI AraMbho ane je koI vicAro (tyAgavAnA ke svIkAravAnA) che te Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parama-pada nI prApti thayA pachI kSINa thai jAya che, jeNe saghaLI "icchAo" choDI dIdhI che-tevuM madhura vRttio vALuM "mana", saghaLI rIte vizrAMti pAme che. saghaLI "vicAra saMbaMdhI kriyAomAMthI rahita thayeluM ane saghaLAM "kautuko" thI mukta thayeluM, e "mana" pachI koI jAtanI indrajALa ubhI karatuM nathI ane vAsanA tarapha doDatuM nathI. ane saghaLI capaLatA ne choDI daIne brahmAkAra-paNA thI ja virAje che besI jAya che) mana nI AvI vRttio (zAMta-paNAnI) e "Atma-tatva" nA avalokana thI ja maLe che.bIjA kazAthI nahi. tethI puruSe "AtmA" ne jANavo joIe. ane jyAM sudhI jIve che tyAM sudhI tenuM ja (AtmA nuM ja) zravaNa-manana-nididhyAsana karavuM joIe.bIjAM vyartha karmo karavAM ja na joIe. jeNe khaMta-pUrvaka abhyAsathI potAnA anubhavanI,zAstra nI,ane mahAtmAonI-"eka-vAkyatA" thai hoya, te puruSa svarUpAnaMda bhogave che. A zAstra nuM zravaNa kaMIka "saMskArI buddhivALA" puruSonI "mUrkhatA" ne jevI rIte dUra kare che, tevI rIte bIjA koI zAstra nuM zravaNa karI zakatuM nathI. sukha-dAyI,yathocita (yathAyogya) duSTAMto thI ramaNIya ane "virodha vagaranuM A zAstra,vAkyartha para dhyAna rAkhI ne sAMbhaLavuM (ke vAMcavuM) joIe. A saMsAramAM duHkho anaMta che ane sukho,ghAsanA taNakhalA jevaDA (jeTalA) ja che.mATe, "aMtamAM duHkha ApanArAM sukho mAM kadI dRSTi bAMdhavI (rAkhavI) nahi. samaju puruSe to parama puruSArtha nI siddhi mATe anaMta ane (adhika) parizrama vinAnA. brahma-padane prayatna-pUrvaka sAdhavuM joIe. he,rAma,duHkha thI sukha nAza pAme che ne sukha thI duHkha nAza pAme che.ane, Ama manuSya ne AvA sukha-du:kha nI dazAmAM kadI vizrAMti maLatI nathI. A sukha-duHkha nI dazAo-e vIjaLI nA camakArA jevI kSaNa bhaMgura che. mATe, tamArA jevA mahAtmA puruSo je vairAgyavALA ane uttama viveka vALA hoya che, temane praNAma karavA, ane temane ja bhoganA tathA mokSa nA mukhya pAtra-rUpa, ane "yogya" samajavA. sArI rIte samajanArA vivekI puruSe-moha ApanArI A saMsAra saMbaMdhI racanAomAM Asakti rAkhavI nahi.ane vaLI) je manuSya A saMsAra ne pAmIne bebhAna nI jema,upekSAthI mAtra besI ja rahe che te-"saLagelA-ghara" nI upara ghAsanI pathArI mAM ja sUto che. te baLavAno ja che) jene pAmIne vidvAno,pAchA pharatA nathI, ane jene pAmIne manuSya ne kadI paNa zoka karavo paDato nathI, te pada-niHsaMzaya jJAna-bhAva thI ja maLe che. kadAca te pada nA hoya -evo tamane saMzaya hoya) to paNa tamane zI harakata che? ane jo haze to teno vicAra karavAthI tame A saMsAra-samudra nI pAra utarI jazo. jo "Atma-vicAra" karavAmAM Ave to,kaivalyanI prAptimAM kazo (baha) parizrama paDato nathI. e pada nI prApti mAM -dhana,mitro,baMdhAvo, hAtha-paganuM calAvavuM,paradeza javuM, zarIra ne upavAsa vagere lezo -ApIne duHkhI thavuM ke tIrthakSetra mAM nivAsa Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ emAMnuM kaMI paNa sahAyatA Ape tema nathI. paNa "manathI kalpelA daita" no mULathI uccheda mAtra-karavAmAM Ave to te pada nI prApti thAya che. ane mULa thI uccheda karavA mATe-zravaNa -manana-vagere puruSArtha thI ja sAdhya che. viSayone choDI denAro puruSa mAtra "viveka thI sAdhya thanArA", ane "vicArathI tathA ekAgratA thI" nizcaya karI zakAya tevA uttama (parama) pada ne pAme che. sukhadAyI Asana upara beThAMbeMThA ja te uttama (parama) padano, jo,potAnI meLe(potAnI jAta thI) mAtra vicAra karavAmAM Ave to paNa te padanI prApti thAya che. jema,jhAMjhavAnA jaLa mAM pANI hotuM nathI, tema sarva padArtho nAzavaMta hovAne lIdhe, manuSyalokamAM ke svargalokamAM kyAMya paNa kharuM sukha nathI. ethI "zama ane saMtoSa-rUpI" sAdhana thI mana ne jItavAno prayatna karavo ke jethI, anaMta-padamAM eka-rasa-rUpa" thavAthI "AnaMda" nI prApti thAya. deva,dAnava ke mANasa-game te hoya, paNa teNe ubhA rahetAM,cAlatAM,paDatAM ke pharatAM-paNa, mana nI zAMtithI utpanna thanAruM,te parama-sukha avaya meLavavuM ja joIe. jema,AkAzamAM sUrya nirlepa rIte rahe che, tema,vyavahAramAM (tatpara) rahela jJAnI puruSa, vyavahAra ne choDI deto nathI ke vyavahAra ne icchato paNa nathI. (nirlepa rIte rahe che) Ama,vyavahAramAM rahevA chatAM,nirlepa rahI ane "zama" thI saMsAramAM kalyANa nI prApti thAya che. (zama=mana para niyaMtraNa karavAnI zakti) zama ja uttama padavI-rUpa che, sukhadAyI che,zAMtinA kAraNarUpa che,bhrAMti nuM nivAraNa karanAra che. zama ne lIdhe tRpti pAmelA,svaccha manavALA puruSa no zatru paNa mitra thai jAya che. je koI duHkho che, je koI tRSNA che, ane je koI asahya ciMtAo chete sarva zAMta citta (mana) vALA,puruSo mAM laya pAmI jAya che. zamathI zobhanArA,ane sarva prANIo para sneha rAkhanArA, sajjana mAM "parama-tatva" ApameLe ja prasanna thAya che. ane zamathI aMtaHkaraNa ne jevuM sukha thAya che, tevuM sukha,indrAsana maLe,amRta maLe,ke viSNu nI padavI maLe-to paNa thatuM nathI. (Ama,zamathI maLanAruM sukha vadhAre che) samaju manuSya-"zama-vALI ane samatA-vALI"-svaccha buddhithI jevo zobhe che, tevo bIjo koI zobhato nathI. ane AvA manuSya nuM jIvana ja saphaLa che.ane te manuSya je kAryo kare che, tene sarva prANIo vakhANe che. -je puruSa, priya (mana ne gamatA) athavA apriya (manane aNagamatA) padArtha ne-- sAMbhaLIne aDakIne joIne jamIne ke tevA (priya ke apriya) jaLa mAM nAhIne harSa (sukha) ke glAni (du:kha) -paNa pAme nahi te "zAMta" kahevAya che. -je puruSa,sarva prANIo pratye sama-buddhi vALo che ane prayatna(puruSArtha) thI,indriyo ne jItIne, bhaviSyakALanAM sukha-vagerenI IcchA karato nathI-te "zAMta" kahevAya che. Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jo (jayAre) nirmaLa(zuddha) buddhi thI,UMDA utarIne te manuSya ne jovAmAM Ave,ane, jo, tenA "mananI aMdaranA" ane "bahAranA" sarva kAryo sarakhAM dekhAya to -te "zAMta" kahevAya che. -jenuM mana svaccha hoya, ane utsavamAM,yuddhamAM,tathA maraNamAM ekasarakhuM zAMta hoya che,-te zAMta kahevAya che. -je puruSa,harSanAM tathA krodhanA kAraNovALA vAtAvaraNamAM rahyo hoya, chatAM paNa "te tyAM rahelo nathI", ema samajI ne nA to rAjI thAya ke nA to kopa kare-paNa, jema suSuptimAM rahelo hoya tenA peThe svastha rahe-te zAMta kahevAya che. -je manuSya nI prasannatAbharI dRSTi sarva loko para, amRta nA jharAnI jema suMdara rIte prasaratI hoya-te zAMta kahevAya che. -je puruSa manamAM atyaMta zItaLa thai gayo hoya,ane vyavahAra karavA chatAM paNa, je viSayomAM DUbI jato nA hoya ke moha nA pAmato hoya te zAMta kahevAya che. atyaMta vipattio AvavA chatAM, ane moTAmoTA kalponA pralaya thai jAya tevI duHkho nI paristhiti AvI paDe -chatAM paNa jenuM mana nIca valaNa letuM nathI-te zAMta kahevAya che. tapasvIomAM,ghaNuM samajanArAomAM (jJAnIomAM),yajJa karavAnAromAM, rAjAomAM,baLavAnomAM,ane guNIjanomAM-tathA, saMkaTomAM ane bhayanA sthAnomAM-paNa "zama-vALo" puruSa ja zobhe che. jema caMdramAMthI cAMdanI no udaya thAya che, tema,guNothI zobhanArA ane zAMta manavALA. mahAtmAonA cittamAMthI "paramAnaMda" no udaya thAya che. he,rAma,mahAtmA puruSo koIthI karI zakAya nahi,evA ane pUjya puruSoe sAvadhAna-paNA thI rakSelA, "zama-rUpa uttama amRta no Azraya karI, je paddhatithI "parama-pada" pAmyA che, te ja paddhati nuM tame paNa tevI (parama-pada nI) siddhi ne mATe,sarvadA anukaraNa karo. (14) vicAra nI prazaMsA vaziSTha kahe che ke zAstra nA bodhathI nirmaLa thayelI parama pavitra "buddhi" vaDe, ane vidvAna sadagarU nI sAthe niraMtara "Atma-vicAra" karavo joIe. "buddhi" _jo (sata) vicArathI atyaMta tIkSNa thAya to ja te "parama-pada" ne pAmI zake che. kAraNake "vicAra" ja saMsAra-rUpI-moTA roga nuM,mukhya osaDa (davA) che. anaMta prakAra nI pravRttio thI,praphullita thayelA "duHkha-rUpI-vanane" jo "vicAra-rUpI-karavata" thI kApI nAkhavAmAM Ave to te (duHkha-rUpI vana) pAchuM ugatuM ja nathI. he.rAma,sarvasvanA nAzanA samayamAM, saMkaTa nA samayamAM ke pachI zAMti nA samayamAM "moha" nA lIdhe kartavya (zuM karavuM te?) sujhatuM nathI, tyAre "vicAra" ja - puruSo mATe Azraya-rUpa che. "moha" ne TALavA sAruM,"vicAra" vinA bIjo koI upAya ja nathI.evo vidvAno no nizcaya che. satparuSo nI buddhi vicAra karavAthI ja azubha mArga no tyAga karIne zubha mArga mAM pravarte che. "prauDha" (paripakva, vicAra-"yogya ke ayogya" no prakAza karavAmAM moTA dIvA rUpa che.ane vAMchita (IcchelA) phaLa ne sAdhanAra che, mATe teno Azraya karIne saMsAra-sAgara taravo joIe. jema tuMbaDA,pANImAM DUbatAM nathI, tema A saMsAramAM,mahAtmA puruSo nI,viveka ne praphullita karanArI, je "vicAra-vALI-buddhi" che, te vipattimAM (duHkhanA samayamAM) DUbatI nathI. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema,bALakane "potAnI mUrkhatA" ne lIdhe,(manamAM) (khoTA) bhUta no udaya (khoTuM bhUta ubhuM) thAya che, tema,"vicAra-vagaranI-buddhivALA" mUrkha puruSanA manamAMthI vajra-jevA khoTA saMsArano udaya thAya che. jema,bhUta-pizAco --e aMdhArAmAMthI utpanna thAya che,tema je koI duSTa AraMbho-AcAro-ciMtAo che, te "avicAra" thI ja utpanna thAya che. he,raghunaMdana,avicArI puruSa sarva-sArA-kAryo karavAmAM asamartha che,mATe temane saghaLI rIte dUra rAkhajo. "vicAra" thI ja jIvanamukta thayelA jIvo,sUrya nI peThe prakAzI ne daze dizAomAM prakAza kare che. ane ghaNAM prANIonA saMsAra nA bhaya-rUpI-aMdhakAra ne maTADe che. jagatanA je koI padArtho che,teo,saghaLA "avicAra"thI ja sArA lAganArA che, paNa-te padArtho-satyamAM astitva vinAnA che,ane vicArathI vIMkhAI (dUra thai) janArA che. "brahmAkAra nI sthiti" (vicAra thI thanArI) e jagatanI viSamatA thI rahita che sukha-rUpa che, bAdhA rahita che,anaMta che,ane svAbhAvika che.te "viveka-rUpI" vRkSa nu phaLa che ema samajo. "vicAra-rUpa" moTI "auSadhi" (davA) thI siddha thayela sAdhu puruSa niSkAma bane che ane koI paNa aprApta (tenI pAse nA hoya tevA) sukha ne icchato nathI. tevI ja rIte prApta sukha ne choDI paNa deto nathI. evA "jIvana-mukta" vivekI nuM "citta" parama-padanuM avalaMbana (AdhAra) karIne, nu "AbhAsa-rUpe" (chAyA-rUpe) raheluM hoya che,tethI te vinAza pAmatuM nathI. AvA citta (parama-pada nA AdhAravALA) nI saghaLI vikSepa karanArI "vAsanAo" brahma-rUpa thayelI hovAthI,temAM rAga-dveSa -vagere kraMda nI vRttio uThatI nathI.tethI koI vikSepa AvavAno saMbhava nathI. A jagatane "sthira-paNA" thI kevaLa "sAkSI" nI peThe joyA karato,evo jIvana-mukta puruSa, viSayomAM mana parovato nathI,viSayo ne sAcA samajI ne temane bhogavato nathI, to,sAthe-sAthe viSayomAM,utkaMThA (viSayo bhogavavAnI IcchA) karato nathI,ane zAMta rahe che. jo ke te suSupti-vALAnI peThe viSayone (vAsanAone) dUra rAkhI ke tyAgI ne zAMta raheto nathI, ke svapna-vALAonI peThe aMdaranI vAsanAo mAM DUbato paNa nathI.(anAzakta rahe che) te bahAranA viSayomAM mUMjhAIne raheto nathI,ke kriyA-rahita thato nathI,ke kriyAomAM DUbI jato nathI. e gaI (cAlI gayelI) vastuonI upekSA kare che,ne prApta vastuo no svIkAra kare che,paNa, potAnI maryAdAone choDato nathI,ane (anAsakta rahI) kriyAo ne calAvyA kare che. udAra "vicAra-vALA" mahAtmA-jIvanamukta-yogIo A pramANe pUrNa manathI (cittathI) A jagatamAM vihAra kare che,e dhIra puruSo potAnI IcchA pramANe,lAMbA kALa sudhI,jagatamAM rahIne aMte "AbhAsa"-jevA dehane choDI de che.ane pariccheda (aMta) vagaranA "videha-kaivalya" ne pAme che. A rIte "vicAra" thI ja puruSArtha prApta karAvanAra karmakAMDa-vagere- tathA vedAMta nA siddhAMta nAM tatvo no nirNaya karI zakAya che. 55 "vicAra-rUpI" suMdara "AMkha" aMdhArAmAM paNa zakti -rahita thatI nathI,ane tIvra prakAzamAM aMjAI paNa jatI nathI,tethI dUranI ane "aMtarAya" vALI vastuo paNa joI zakAya che. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama,"vicAra-rUpI camatkAra" (vicArathI maLato parama-pada no camatkAra) paramAtmA-maya che, mAna-pAtra che, ane paramAnaMdanA mukhya sAdhana-rUpa che. tene kSaNa-mAtra paNa choDavo joIe nahi. vicAra thI zobhI rahela "buddhi-vALA" ane vicArathI "cAlavAnA mArga no nirNaya pAmelA" puruSo ne vAraMvAra aneka du:kha-rUpI khADAo mAM kadI paDavuM paDatuM nathI. "avicAra" (nahi vicAravA)thI "AtmanAza" pAmelo ajJAnI manuSya, jo,potAne roga ke anartha (duHkha) Ave to raDe che, paNa vicArazIla manuSya game tevA anartho AvI caDe paNa roto nathI. AthI mahAtmA manuSya,niraMtara "vicArayukta" thai Atma-mArga apanAvavo joIe.ane potAnA "mana-rUpI" mRga (haraNa) ne vicAra dvArA,potAnI meLe ja duSTa viSayomAM jatuM aTakAvavuM joIe, ane tene saMsAra nA "moha-rUpI" samudramAMthI tAravuM joIe. "huM koNa chuM?" ane "mane A saMsAra-rUpI doSa zA kAraNathI Avyo che?" tenuM. zruti-vagere-zAstromAM kahevA mujaba je avalokana karavuM-tene "vicAra" kahevAmAM Ave che. he rAghava,satya vastunA "grahaNa" nI ane mithyA vastunA "tyAga"nI IcchAvALA puruSo, A saMsAramAM vicAra karyA vagara,sAcA tatva ne jANI zakatA nathI. vicAra" thI "tatva-jJAna" (tatva-satya nuM jJAna) thAya che, ane "tatva nA jJAna" thI AtmAmAM vizrAMti thAya che.vizrAMti thI manamAM zAMti thAya che, ane jethI saghaLAM du:kho no kSaya thAya che. pRthvImAM puruSa sAcA vicArathI ja saghaLAM vaidika karmone saphaLa kare che. ane sAtamI bhUmikA sudhI caDavA-rUpa, uttama prakhyAti pAme che. mATe tamAre evA-zama-vALA "vicAra" para ja (manathI) ruci (rasa-IcchA) rAkhavI. (15) saMtoSa nuM varNana. vaziSTha kahe che ke-he,zatrunAzana rAma, "saMtoSa" parama kalyANa-rUpa che. ane saMtoSa ja "sukha" kahevAya che.saMtuSTa puruSa parama vizrAma pAme che. "saMtoSa-rUpI aizvarya" thI sukhiyA (sukhavALA) thayelA ane lAMbA kALathI vizrAMti pAmelA citta vALA, puruSo ne cakravartI rAjya paNa taNakhalA jevuM lAge che. saMtoSa thI zobhatI" ane saMsAranI viSama vRttio AvI paDatA paNa uga nahi pAmatI, mahAtmAo nI "buddhi" kadI sukha no viyoga pAmatI nathI.(te mahAtmAo sadAya sukhamAM rahe che) temane A puSkaLa vaibhavovALI lakSmI (dhana-dolata) e jheranA jevI ane pratikULa lAge che. saMtoSa jevuM sukha Ape che, tevuM sukha amRta nI laharIo paNa ApatI nathI. je puruSa aprApta vastuonI IcchA karato nathI,ane prApta vastuone aprApta jevI ja gaNe che, tene harSa-zoka -vagere baMdo - nI dazA prApta thatI nathI, ane jethI,te "saMtuSTa " kahevAya che. jyAM sudhI mana potAnI meLe ja potAnAmAM ja saMtoSa pAmatuM nathI, tyAM sudhI,e mana ApadAo (vipattio-muzkelIo) utpanna karyA kare che.paNa saMtoSathI zItaLa thayeluM mana, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddha jJAna-saMbaMdhI "vicAro" thI atyaMta praphullita (AnaMdamaya) thAya che. jema melA arIsAmAM mukha nuM pratibiMba barobara paDatuM nathI,tema,saMtoSa vinAnA ane "AzA" othI paravaza thayelA,cittamAM (manamAM) jJAnanuM pratibiMba paDatuM nathI. jenA manamAM saMtoSa rUpI sUrya uge,ane jenuM mana "saMtoSa" thI saMtoSa pAme, te manuSya bhale daridra (garIba) hoya,to paNa Adhi-vyAdhi thI rahita cakravartI rAjA jevuM sukha bhogave che. Ama,je, atyaMta saumya ane sadAcArI puruSa,aprApta vasuone Icchato nathI ane prApta thayelA, sukha duHkha ne bhogavyA kare che, te "saMtuSTa" kahevAya che. AthI, puruSe prayatna thI potAnI meLe (pote), potAnAmAM ja atyaMta pUrNatA meLavavI, ane sarva padArtho nI tRSNA choDI devI, ke jenAthI-tenuM "mana" ane "buddhi" zAMta thavAne lIdhe, potAnI meLe ja akhaMDa sthiratA ne pAme che. jema rAjAnI pAse cAkaro (nokaro potAnI meLe ja (sevA-ke-nokarI mATe) Ave che, tema,saMtoSa thI puSTa thayelA manavALA nI pAse,moTI-moTI,vividha samRddhio potAnI meLe ja Ave che. he,rAma,je uttama puruSa,A jagatamAM guNavAna loko ne priya evI "saMtuSTatAthI vibhUSita hoya che, te puruSane devatAo ane mahA-munio paNa "buddhi" thI praNAma kare che. (16) satsaMga varNana vaziSTha kahe che ke-he mahAbuddhimAna,vizeSamAM (vadhArAmAM) manuSyone A saMsAra tarI javAmAM, (brahma ne jANanArA) sAdhu-mahAtmAono sata-samAgama (satsaMga) paNa bahu upakAraka thAya che. je manuSya mahAtmAo nA "saMga-rUpI-vRkSa" thI utpanna thayelA svaccha "viveka-rUpI-phaLa"ne, sAcavI rAkhe che, teo mokSa nI saMpattinA pAtra-rUpa thAya che. sAdhu-mahAtmAo no satsaMga "buddhi" ne atyaMta vadhAranAra che,ane Adhione dUra karanAra che. satsaMga thI "viveka-rUpI" uttama dIpaka pragaTe che ane sarvottama vizrAMti Ape che. jema daridra manuSyane maNi (ratna) dekhAya to te prayatna karIne tene joyA kare che, tema, samaju manuSya vizrAMti pAmelA mahAtmAo ne parama prayatna thI joyA karavA joIe. ane saMzayo (adhyAsa) thI rahita thayelA brahma-padane jANanArA,tevA mahAtmAo ne sarva upAyathI, sevavA (satsaMga karavo) joIe, kAraNa ke teo saMsAra-samudramAM taravAnA "sAdhano-rUpa" che. A rIte atyAra sudhI batAvyA mujaba zama-vicAra-saMtoSa-ane-satsaMga" e saMsAra-rUpI samudra ne taravAnA upAyo batAvyA. (1) "zama" e parama-sukha che, (2) "vicAra" e parama-jJAna che, (3) "saMtoSa" e parama-lAbha che, ane (4) "satsaMga" e parama-gati che. A cAra -zama-vicAra-saMtoSa-satsaMga-e saMsAra ne bhedavAnA nirmaLa upAyo che. jemaNe eno abhyAsa karyo hoya che, teo "moha-rUpI-saMsAra-samudra" ne tarI gayA che ema samajavuM. he, rAma,A cAramAMthI jo eka no paNa abhyAsa thAya to-cAre no abhyAsa thai jAya che. cAramAM no eka paNa cAre ne utpanna karanAra thAya che, mATe manuSya e cAra ne siddha karavA sAruM, yatna-pUrvaka eka no to avazya Azraya ke abhyAsa karavo joIe. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema,mojAM vinAnA svaccha samudramAM vahANo sArI rIte pharI zake che, tema, zama" thI svaccha thayelA manamAM vicAra-satsaMga ane saMtoSa-sArI rIte pravartI zake che. ane manuSya ne "jJAna-rUpI" mahAmulya- saMpattio maLe che. AthI he, raghunaMdana,mana ne puruSArtha thI jItIne,temAM (uparanA) eka guNa nu to sarvadA-yatnathI saMpAdana karavuM joIe. kAraNake jyAM sudhI "mana-rUpI-mAtaMga" ne jItIne (uparamAM nA) eka-guNa ne paNa, dhAraNa karavAmAM Avato nathI tyAM sudhI uttama gati maLatI nathI. ane jyAM sudhI,e (uparanA) guNo no saMpAdana karavA tamArA mana no Agraha thAya nahi tyAM sudhI tame bhale deva-yakSa-puruSa ke jhADa thazo-to paNa - "tamane jJAna meLavavAno koI upAya thayo nathI" -ema ja samajavuM. manuSyonA A mohakArI "vanamAM" "zubha ane azubha-be kAMThAo vALI -vAsanAo-rUpI nadI" sarvadA-prabaLa vege jAya che, ApaNe prayatna karI ne e nadI ne je kAMThAmAM (zubha-ke azubha) nAkhIe, te kAMThAmAM ja te vahe che, mATe jema tamArI IcchA hoya tema tame karo. he,uttama, baddhivALA rAma,uttama e che ke "mana-rUpI" vanamAM cAlI jatI,potAnI "vAsanA-rUpa" nadIne "puruSa-prayatna" nA vegathI (zaktithI) zubha kinArA ne anusaratI karo ke jenAthI, tame jarA paNa,te (vAsanA-nadI nA) azubha kinArA nI kore (bAju) taNAzo nahi. (17) graMtha-vibhAga vaziSTha kahe che ke-he,rAghava, jema,rAjA jo vivekI hoya to ja "nIti-zAstra"nI vANI sAMbhaLavAne yogya che, tema,A saMsAramAM upara kahelI rIte jenA manamAM viveka utpanna thayo hoya te mahAtmA puruSa ja "jJAna" nI vAto sAMbhaLavAne yogya che. mUrNonA saMga thI rahita thayelo,nirmaLa,ane moTA manavALo,puruSa nirmaLa "vicAranA udaya ne yogya che. tame sarva guNo nI akhaMDita lakSmI thI saMpanna cho, tethI huM tamane A je mana ne mohane haranAruM,vacana kahIza te tame sAMbhaLo. A "mokSa" denArI "mokSopAya" (mokSa no upAya) nAmanI "veda-tulya saMhitA" batrIsa hajAra zloka nI che. jema, koI manuSya, jo jAgato hoya ane enI AgaLa dIvo baLato hoya, to te dIvo te manuSyanI IcchA hoya ke nA hoya to paNa tene prakAza Ape che, tema,A graMtha, teno abhyAsa karanAra ne tenI IcchA hoya ke nA hoya to paNa mukti Ape che. A "saMhitA" (yoga-vaziSTha) jo koIe potAnI meLe ja abhyAsa karIne vAMcIne) samajI hoya kekoI bIjAnA mukhe varNana karatAM sAMbhaLI hoya -to-gaMgAjI,jema tarata pApa-tApa nI zAMti karI, parama sukha Ape che, tema, saghaLI bhrAMti dUra karIne parama-sukha Ape che. jema rajU (doraDI) ne potAnI najare jovAthI (te doraDI sApa nathI paNa doraDI ja che) temAM thayelI sarpa nI bhrAMti TaLI jAya che, tema A saMhitA nuM avalokana karavAthI saMsAranA duHkho TaLI jAya che. A saMhitA (yoga-vAziSTha) mAM "yukti-yukta artho" thI bharelAM vAkyo vALAM ane zreSTha draSTAMtovALI, kathAo (AkhyAyiko) vALAM-judAMjudA cha prakaraNo che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temAM paheluM "vairAgya-prakaraNa" che. jema nirjaLa pradezamAM pANI reDavAthI,jhADa-pAna vadhe thAya) che, tema,abhyAsa" thI "vairAgya" vadhe che.vaLI, jema, maNi ne sArI rIte luchI nAkhavAthI,maNinI zuddhatA jhaLakI uThe che,(camakI uThe che), tema,tema e prakaraNa nA doDha hajAra zloko no "vicAra" karavAthI,hRdayamAM zuddhatA jhaLakI uThe che. vairAgya prakaraNa pachI eka hajAra loko nuM,ane yuktio nI racanAthI suMdara, "mama" nAmanuM bIjuM prakaraNa che. jemAM mumukSu manuSyonA svabhAvanuM varNana karyuM che. te pachI,ghaNAM dRSTAMto ane AkhyAyikAo vALuM, trIje-"utpatti" prakaraNa che. ke jemAM vijJAnanuM pratipAdana karyuM che.temAM sAta hajAra loko che. utpatti prakaraNamAM "huM ane A" evA "rUpa-vALI-jagata-saMbaMdhI" draSTA nI,tathA,drazyonI,"vicitratA" (kharekhara) utpanna thai ja nathI,paNa "bhrAMti" ne lIdhe te utpanna thayelI dekhAya che,e viSe varNana karyuM che. e prakaraNa sAMbhaLavAthI zrotA (manuSya) A saghaLAM jagatane potAnI aMdara ja kalpAyeluM samaje che. draSTA (jonAra) ane dUya nA paraspara adhyAsa (Aropa) vALuM,anaMta brahmAMDo nA vistAra-vALuM, ane pratyeka brahmAMDa mAM "loka-AkAza-parvato-vagere-vALuM" jagata, "koI-amuka rIte" nirUpaNa (varNana) karavAne azakya che, eTaleke koI amuka rIte tenuM varNana zakya nathI) e utpatti, prakaraNa pachI,cothuM "sthiti" prakaraNa che. temAM traNa hajAra loko che, ane,"draSTA ane dRzaya nA krama" ne pAmeluM "brahma" je rIte "bhogya tathA bhoktA" rUpe sthiti pAmeluM che,tevo ane "jagata-rUpI" bhrama,je rIte vRddhi pAmyo che, tenI rItanuM ghaNuM varNana karyuM che. te pachI pAMca hajAra zloka nuM pAMcamuM "upa-zama" prakaraNa che, temAM,"A jagata,huM,tuM ane te" evI rIte uThelI bhrAMti (bhama)je prakArathI zAMta thAya-te prakAra kahyo che. je sAMbhaLavAthI jIvana-mukta thayelA puruSano janma-maraNa-rUpI saMsAra zAMta thai jAya che. chaThTha prakaraNa "nirvANa prakaraNa" che.jemAM sADA cauda hajAra zloko che. ane te," jJAna-rUpI" mahAna puruSArtha ne ApanAruM che. e prakaraNa yathArtha samajAyAthI, "mULa-avidyA" no paNa nAza thAya che.ane tethI saghaLI "kalpanAo nI zAMtivALuM, parama kalyANa rUpa "nirvANa" (brahma-rUpa) prApta thAya che. brahmarUpa thayelA,e "jIvana-mukta" puruSanAM karoDo rUvAMDA mAMnA "eka-rUvAMDA"jevI "avidyA (mAyA) nA "ekAda-bhAgamAM" A jagatanuM saundarya vAsa karIne rahe che. je, "vyApaka-caitanya-rUpa-parabrahma" nA udaramAM eka eka paramANu jeTalA bhAgamAM hajAro brahmAMDo nI racanAo banAvIne jue che. te,"para-brahma-jIvanamukta" nA "sva-rUpa-bhUta" ja che. AvA jIvanamukta thayelA "mahA-mati" (mahA-buddhizALI) puruSanA hRdayanI vizALatAnuM mApa, seMkaDo-ke lAkho,viSNuo,ziva ke brahmA thI karI zakAtuM nathI. kAraNake-sarvottama-"brahma-rUpa" thayelA jIvana-mukta nA hRdaya nI vizALatA apAra ja che. (18) graMtha nA gaNa Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaziSTha kahe che ke-jema,sAruM bIja vAvavAmAM AvyuM hoya to temAMthI,sAruM phaLa avazya utpanna thAya che, tema A saMhitA ne vAMcavAthI avazya jJAna utpanna thAya che.sAro viveka prApta thAya che, ane potAnI meLe dhIre dhIre vicAra karatAM buddhimAM saMskAra prApta thAya che. jema sArAM netro vALo puruSa hAthamAM dIvo rAkhe to,te rAtrimAM,padArthonA AgaLa pAchalA bhAgone jANI zake che, tema buddhimAna mANasa A graMthano abhyAsa kare to te sarva viSayonA pUrvA-paranA saMbaMdhone jANI zake che.A graMthano vicAra karatAM buddhinA lobha tathA moha Adi doSo dhIre dhIre sArI peThe ochA thatA jAya che. he, rAma,tamAre kevaLa buddhimAM vivekane dRDha karavAno abhyAsa rAkhavo,kAraNake, abhyAsa vinA koI kriyA,koI paNa phaLa ApatI nathI. A graMtha nA abhyAsathI mana svaccha thai ne sthira thAya che.ane buddhi dIvAnI peThe atyaMta prakAzI rahe che. bANo jema kavaca-vALA manuSyanA marma-sthaLone kApI zakatA nathI, tema dInatA ane dAridraya-vagere doSothI bharelA vicAro -jagatanuM mithyA tatva samajanArA mANasonA citto ne bhedI zakatA nathI. A graMthanA abhyAsa thI,puruSArtha-daiva vagerenA saMzayo TaLI jAya che,moha zAMta thatAM,viveka no udaya thAya che. vicAra karanArA mANasane manamAM samudranA jevI gaMbhIratA,meru parvatanA jevI sthiratA sAMpaDe che. Ama,jenI saghaLI kalpanAo zAMta thai che,te puruSanuM jIvana-mukta-paNuM dhIre dhIre paripAka pAme che, vANIthI tenuM (tevA puruSa nuM) varNana karI zakAtuM nathI. A graMthanA vicArathI,jaDa padArthonI tRSNA vinAnAM saumya puruSo zAMta thAya che, zuddha thAya che, ane ucA tathA acaLa brahmatva mAM sthiti kare che. A graMthane saMpUrNa rIte samajI zake-vAMcI tenA pratyeka zlokanuM vivecana karavAmAM Ave to, anubhava thaze ke AmAM je kahyuM che te,saghaLuM yukti siddha che. varadAna ke zApanA vacana nI jema kahI dIdhuM nathI. A zAstra-rUpa kAvya,zabdAlaMkAro thI taraha arthAlaMkAro thI zaNagAreluM che, rasamaya che, suMdara dRSTAMto thI siddha che, ane samajavuM saheluM che. jene pado nuM ane pado nA arthonuM thoDuM-ghaNuM jJAna hoya che te,puruSa potAnI meLe ja A graMtha ne samajI zake che, paNa AmAM je "tatvamAM che te jANavA paMDitanA mukhathI sAMbhaLavo joIe. Ama A graMtha ne sAMbhaLavAmAM Ave vicAravAmAM Ave ane samajavAmAM Ave to manuSya ne mokSa nI prAptimAM tapanI,dhyAnanI ke japa vagere kazAnI ye apekSA rahetI nathI. A graMtha nA daDha abhyAsathI citta saMskArI thAya che, pAMDitya prApta thAya che, ane "huM ane jagata" evA prakArano "draSTA tathA dRzya" rUpI DhaMdo no vinAza thai,ane zAMti prApta thAya che. jema sarpanA citrane - citra rUpe jANavAthI te sarpa bhaya ApanAra thato nathI, tema,jagata-rUpI sarpa ne (citra-rUpe-khoTo) jANyA pachI,te (saMsAra) sukha-duHkha ne ApanAra thato nathI. phala ke pAMdaDAM ne masaLavA hAtha calAvavA paDe che, paNa saMsAra ne masaLavA mATe kevaLa buddhinuM ja kAma che.bIjA koI avayavanuM nahIM. sukhadAyI Asana para besavuM,jevA maLI Ave tevA bhogo bhogavavA ane sadAcArathI viruddha hoya tevA kAryo na karavAM, dezakALa ne anusarIne banatA satsaMga thI,sukha-pUrvaka zAstrono sUkSma vicAra karavo, A pramANe, saMsArathI zAMti ApanAro paramAtmA no sAkSAtkAra thAya che Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jenAthI (sAkSAtkAra thayA pachI) pharIvAra "yoni-rUpI" yaMtramAM dabAvuM paDatuM nathI. he,rAma,have huM,atyaMta buddhi-vALAo nA prANa-rUpa ane jJAna no vistAra karanAruM A "zAstra" kahuM chuM te tame sAMbhaLo prathama to e zAstra ne kaI rIte sAMbhaLavuM ane kaI rIte tathA kaI paribhASA thI tene vicAravuM te huM kahuM chuM.te sAMbhaLo. "jovAmAM AvelA padArthathI" -"anubhavamAM nahi AvelA padArtha" ne je samajAvavAmAM Ave che tene vidvAno "dRSTAMta" kahe che.te dRSTAMto thI bodha samajavAmAM keTalIka sugamatA rahe che. he rAma jema rAte dIvA vinA gharamAM rAca-racIlA nI khabara paDatI nathI, tema, AMto vinA apUrva viSaya no yathArtha baudha thato nathI. huM tamane ahIM je je dRSTAMto thI tamane samajAvIza te te dRSTAMto ne tamAre utpanna thayelAM ane jethI (te utpanna thayelA hovAthI) tene khoTAM samajavA. mAtra e dRSTAMto thI tamAre je jJeya (brahma) samajavAnuM che tene ja nitya-satya ane sAcuM samajavuM. brahma nA upadezamAM tamane je dRSTAMto kahevAmAM Ave temAMthI eka-aMza nI sarasAI levI, paNa saghaLAM aMzo nI sarasAI meLavavAno Agraha rAkhavo nahi. mATe ahIM brahmane samajavavA mATe je dRSTAMta ApavAmAM Ave te dRSTAMta ne tamAre "jagatanI aMdaranuM ane svapna-saMbaMdhI padArtha " nA jevuM ja samajavuM. ane A pramANe paribhASA jANI rAkhavAthI "nirAkAra brahmamAM sAkAra dRSTAMta kema lAgu paDe?" evI mUrkha lokonI "tArkika-zaMkAo" no avakAza ja raheze nahi. jema jAgrata avasthA nI "kalpanAo" e svapna avasthAmAM keTaluMka (koI samaye) kAma kare che, tema,dhyAna-varadAna-zA5-auSadha -vagere svapna nI kalpanAo" jAgrata avasthA mAM koI samaye kuLa detI jovAmAM Ave che. jagata nI sthiti ja evI che ke tene jAgRta ane svapna nA draSTAMto apAya che ane te yathArtha ja che, mATe tArkika loko je kahe che ke jAgrata ane svapna ne sarakhAM kema gaNAya?" tevA prazno nA karatAM, tenI paribhASA (mULa muddo) ja samajI ne dRSTAMto ne choDI devAM joIe. "mokSanA upAya rUpa" graMtho nA racayitAo e je je graMtho racyA che,te te graMthomAM, "sAdhya" evA "brahma svarUpa ne samajAvavA je je draSTAMto ApyAM che temAM paNa tevI ja (svapna ane jAgrata avasthAnA dRSTAMto nA jevI ja) vyavasthA rAkhavAmAM AvI che. vedamAM ane zAstromAM jagatanuM "svapna-samAna-paNuM" samajAvavAmAM Ave che, paNa A vAta samajIne A ja vAta bIjAnA gaLe utAravI tarata ja zakya banI zake tema nathI. kAraNa ke pote samajavA karatAM ( bhale te koI paNa rIte samajI jAya paNa) bIjA ne samajAvavAmAM vANI no krama (athavA to lakhavAno krama) barobara goThavavo paDe che. jagata "svapna nI kalpanA jevuM" ane "mAnasika pUjA mAM kalpelA padArtho" vagere jevuM ja che. mATe jagatanA viSayamAM A ja dRSTAMto lAgu paDe che bIjAM nahi. jema,mATI e ghaDA-vagerenuM 'kAraNa' che, tema, brahma" e satyamAM koInuM (kazAnuM) paNa "kAraNa" nA hovA chatAM bodha nI anukULatA mATe "brahma ne mATI vagerenI upamA (dRSTAMta tarIke) ApavAmAM Ave che. 61 Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (eTale je samajavAnuM che te-samajI ne A dRSTAMta ne pakaDI rAkhavuM joIe nahi) AvI "upamAo" mAM ghaNA parizramo karavA chatAM paNa,badhA ja "aMzo" nI samAnatA-vAlI maLI zakatI nathI. mATe buddhimAna puruSe,bodha nI anukULatA sAruM,ApelA AvA duSTAMto pratye nirvivAda thaine, "upameya" (jene upamA ApavAmAM AvI che temAM eka aMza thI, "upamAna" (jenI upamA ApavAmAM AvI che te) nA sAduya (sarakhA-paNA) no svIkAra karavo. "A maNi e dIvA jevo che" evI upamA ke dRSTAMta jayAre ApavAmAM Ave che tyAre, tyAM paNa dIvAnI mAtra prabhA (jyota) nuM ane maNi nuM sarakhApaNuM mAnavAmAM Ave che, paNa,e sarakhApaNA mAM dIvAnA "koDiyA-tela-vATa-vagere no sarakhAmaNI mAM upayoga thato nathI. jema dIvo e mAtra "prabhA (jyota)" nA, (ke je prabhA-dIvA no aMza che-tenA) sarakhApaNA thI maNi nA svarUpa ne samajAve che, tema,saghaLI "upamAo "eka aMza"nA sAdaraya thI ja "upameya" (jene upamA ApavAmAM AvI che te) nA svarUpane samajAve che. AvI ja rIte,badhI ja upamAo (ane duSTAMto). "eka aMza" nA sAdaya thI (sarakhApaNAthI) "upameya" nA svarUpa ne samajAve che. Ama,dRSTAMta nA ekAda aMzathI sAdRzya (sarakhApaNA) ne laIne samajavAnuM hoya,ane (Ama). te jo samajAtuM hoya to, te dRSTAMta no svIkAra karIne zAstronA mahAvAkyonA artha no nirNaya karavo, paNa, ku-tArkika-paNuM (khoTI rIte tarko doDAvIne) rAkhIne,evA khoTA tarko thI ane apavitra vikalpothI, zAstromAM batAvela tathA temanA anubhavo nuM khaMDana karIne temanA puruSArtha ne dhakko pahoMcADavo nahi. vedAMta-zAstra saMsAra no tyAga karAvanAruM che, tethI tenI vAto "verI" (dumana) nI vAto jevI apriya lAge che. bIjAM (amuka) zAstro prapaMca (saMsAra) mAM pravRtti karavAnArAM hoI temanI vAto mIThI lAge che. paraMtu, he,rAma, to ame nizcaya karyo che ke-verI (dumana) nI vAta paNa, jo, "vicAra thI (brahma no) anubhava karAvanArI hoya" to teno svIkAra karavo-ane strInI (mohaka vyaktinI) vAta paNa, jo "vedokta puruSArtha ne bhraSTa karanArI hoya" to tene bakavAda-rUpa (vyartha) ja samajavI. he,rAma,amArI buddhi (vAta ke siddhAMta) evI che ke-je- jIvana-mukti (zubha) ApanAra che. ane tethI te (amArI) buddhithI "aparokSa anubhava" karavAnAro parama puruSArtha maLe ,evI, saghaLAM adhyAtma-zAstro nI "eka-vAkyatA" ahIM kahI che. mATe,veda viruddha kevaLa potAnA tarkothI ja puSTa thayelAM bIjA zAstro thI je banI zake nahi, tevo,aparokSa-anubhava (sAkSAtkAra) karAvanAro parama puruSArtha e ja, amArA (A) matamAM "pramANa" (siddhAMta) che. (19) daSTAMto no artha ane paramatatva nuM zodhana vaziSTha kahe che ke-je aMza nuM vizeSa karIne pratipAdana karavuM hoya, te "aMza" thI ja upamAno mAM (jenI upamA ApavAmAM Ave che tenuM) sarakhApaNuM levAmAM Ave che.paNa jo, Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "sarva aMzo" thI sarakhApaNuM levAnuM hoya to pachI,upamAna (jenI upamA ApavAmAM Ave che te). ane upameya (jene upamA ApavAmAM Ave che te) mAM bheda ja zuM rahe? dRSTAMto thI advitIya evA AtmA nuM nirUpaNa karanArAM zAstro no artha samajavAmAM Ave che.ane te duSTAMto thI spaSTa jaNAyelA "brahma-svarUpa" thI ajJAna ane ajJAna nA kAryo nI zAMti thAya che. ane A je zAMti-rUpI "nirvANa" thAya che-te ja dRSTAMto nuM phaLa che. AthI dRSTAMtomAM ane siddhAMtomAM aneka vAMdhAo uThAvavAnuM mAMDI vALavuM,ane, game te yuktithI paNa mahAvAkyo nA (jema ke -tatvamasi) artha samajavAmAM ja lakSya rAkhavuM. he rAma,jIvana mAM zAMti ja parama kalyANarUpa che.mATe tene siddha karavAmAM yatna rAkho. mAtra,daSTAMto (ane siddhAMto) viSe vicAravAnuM koI prayojana nathI, saghaLI rIte maLatAM nA Ave,paNa koI eka rIta (aMza) thI paNa maLatAM AvIne,dhAreluM kAma pAra paDe, evAM dRSTAMto thI (upamAnothI ane upameyathI, mAtra "bodha" nI sagavaDatA mATe karavAmAM Ave che. jyAM sudhI,cittamAM "punarAvRtti thI rahita" evI "sAtamI-bhUmikA" nAmanI zAMti-rUpa vizrAMti sArI rIte maLe, tyAM sudhI,samaju puruSe potAne maLatA samayamAM satsaMga,samAgama,zAstra zravaNa-vagere sAdhanothI, buddhi thI vicAra karyA karavo,ane Ama, vizrAMti pAmelA ane saMsAra-rUpI samudramAMthI pAra utarelA, gRhastha ke sanyAsI ne A lokamAM ke paralokamAM karelAM karmo nuM phaLa thatuM nathI, tevI ja rIte, karmo nahi karavAthI doSa paNa lAgato nathI.te vikSepa-rahita rahe che, ane tene pachI, zrutio ke smRtiono paricaya rAkhavAnuM kazuM kAma nathI. A rIte,jJAnanA viSayane yathArtha rIte manamAM utAravA sAruM dRSTAMto nuM,(upamAno ane upameya nuM) eka aMza thI sAdaya (sarakhA-paNuM) levuM,paNa saghaLAM aMzo meLavavAnuM doDha-DahApaNa DahoLavuM nahi. doDha-DahApaNa mAM vyAkuLa thayelA evA,doDha-DAhyAne yogya ke ayogya nuM bhAna rahetuM nathI, mATe he, rAma, tamAre doDha-DahApaNa karavuM nahi,ane je samajavAnuM che tene game te yuktithI samajI levAno Agraha ja rAkhavo. hRdayamAM "vyApaka-caitanya" (brahma) no anubhava AvavA chatAM,je puruSa temAM kutarko karyA kare che tene doDha-DAhyo kahevAya che.ane Avo mUrkha manuSya abhimAnamAM uDIne kalpanAnA aMzothI,jJAna mAM khoTA vAMdhA nAkhyA kare che, ane te manuSya potAnA mananA nirmaLa bodhane malina (guMdo) karI nAkhe che. he, rAma, have huM tamane eka mukhya "pramANa-rUpa-pratyakSa-tatva" kahuM chuM te tame sAMbhaLo. jema saghaLAM jaLo samudramAM vizrAMti pAme che (samudra mAM maLI jAya che) tema,saghaLAM pramANo e mukhya pramANa (satya-jJAna-AtmA-paramAtmA-brahma) mAM vizrAMti pAme che. saghaLI indriyone sattA tathA skUraNa ApanAra je "mukhya akhaMDita-satya- jJAna" vidvAnomAM prasiddha che, te ja anubhava thI siddha evuM "pratyakSa tatva" kahevAya che. vyavahAra nI dazAmAM e ja ApaNo "jIva" (AtmA) kahevAya che. ane "huM" evI pratIti ne lai ne te "pramAtA" (pramANa thI jANanAra) kahevAya che. vaLI,te ja "pratyakSa tatva" jayAre bahAranAM AvaraNono laIne "viSaya-rUpe" pragaTa thAya chetyAre te ghaTAdika (ghaDo-vagere) padArtha kahevAya che. jema,vAyu thI jaLa mAM taraMga utpanna thAya che, tema aneka prakAranA bhramo ne utpanna karanArA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "saMkalpa-vikalpa" ne lIdhe te ja (pratyakSa-tatva) "jagata-rUpe" (saMsAra-rUpe) jhUre che.(utpanna thAya che) e brahma-tatva (pratyakSa-tatva) e-koInuM ke kazAnuM-paNa "kAraNa" nathI, chatAM sRSTi nA AraMbhamAM, sRSTi-rUpe jhUrIne,sRSTinA kAraNa-rUpa thayela che.eTale ke pote ja potAnA kAraNa-rUpa thayela che. e "brahma" koInuM paNa "kAraNa" nathI,chatAM paNa jIvanuM kAraNa che,ema mAnavAmAM Ave che, paNa, e jIva to-ajJAnathI (avidyAthI) banelo che, eTale vAstavika rIte,brahma e jIva nuM kAraNa nathI. jema,brahma,e avidyA (mAyA) ne lIdhe "jIva-rUpa" thayo che, tema,prakRtithI (mAyAthI) te "jagata-rUpe" (saMsAra-rUpe) pragaTa thayelo che. "jJAna-dazA"mAM (jayAre jJAna thAya che tyAre, te "brahma" ja sAkSAtkAra-rUpa thAya che. ne potAthI utapanna thayelA potAnA zarIra (jagata-saMsAra) no nAza karIne,turata ja potA (jIva-AtmA) ne parama-vyApaka-pratyakSa-rUpa (paramAtmA-rUpa) kare che. Ama,jIva jayAre (paramAtmAnA) sAkSAtkAra thI (saMsAra no nAza karI, AtmAkAra" thAya che, tyAre koI zabda thI kahI zakAya nahi tevA "parama-sva-rUpa" thI rahe che. potAnI buddhinI indriyonI,ane karmonI sAthe kriyA-rahita thayeluM mana jayAre zAMta thAya che, tyAre te pAchuM uThatuM nathI (pAchuM azAMta thatuM nathI, ane jene lIdhe, tevA jIvana-mukta ne karelAM karmothI kazuM phaLa thatuM nathI, ke karmo nahi karavAthI kazo doSa prApta thato nathI. viSayo nuM skUraNa nahi rahevAthI,mana jayAre zAMta thai jAya che, tyAre, karmendriyo, e "baMdha paDelA yaMtra" nI mAphaka, karma-vagere mAM pravartatI nathI. Ama,"mana-rUpI-yaMtra" nA cAlavAmAM viSayo nuM phuraNa e ja "kAraNa" che. evo vidvAno no nizcaya che. indriyonA ane mananA viSayo thI khIcokhIca bhareluM jagata "brahma" mAM ja raheluM che. zuddha ane sarva nA adhiSThAna-rUpa,brahma, jayAre (mAyAne lIdhe) jagata-rUpe dekhAya che, tyAre te jANe utpanna thayuM hoya ane jANe, dizA,kALa,bAhya-padArtho tathA mAnasika padArtho-vagereapAra deho vALuM thayuM hoya tema jaNAya che. "dRzya" rUpe bhAsatA deha-vagere ne joIne "e mAruM svarUpa che" ema mohathI,jo samajI levAmAM Ave to,e ja -"para-brahma" jIva-rUpa thai jAya che..!! eTale ke jyAM jevI rIte je "rUpa" e "zya-rUpa" thayuM hoya, tyAM te "para-brahma" paNa tevI ja rIte dekhAya che. e sarvAtmA (brahma) jyAM jevI rIte ullAsa pAme che, tyAM tarata tevI ja rIte rahe che, ane jANe dRzaya-rUpa thai gayela hoya tema prakAze che. tenA sarvAtmaka -paNA ne lIdhe tenAmAM "draSTA ane dRzaya-paNuM " AvyuM hoya ema lAge che. paNa vAstavika rIte to te draSTA-paNuM ane dRzaya-paNuM baMne mithyA (khoTuM) che, kAraNake, dRzya-vinA draSTA hoto nathI,ane draSTA vinA dRzya hotuM nathI. Ama,A pramANe saghaLAM kAryo mithyA che.mATe "brahma" e koInuM kAraNa nathI-e siddha thAya che. sarva ne sattA tathA phuraNa ApanAra,e brahma "pratyakSa" ja che. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane anumAna-vagere,sarva-"pramANo" tenA "aMza-rUpa" che. he,rAma,pUrve pote ja karela "yatna" mAM "daiva" nI kalpanA karIne, puruSo te (brahma) nI upAsanA kare che, paNa,vIra-puruSo to,te "daiva nI upAsanA karanArA puruSoe mAnelA" "daiva" zabda nA artha ne,dUra choDI de che, ane "para-brahma-rUpa" uttama padane potAnA "puruSArtha" thI potAnAmAM pAme che. eTale (Ama) jyAM sudhI,tamane potAnI meLe ja zuddha ane anaMta-rUpa "para-brahma" no,"sAkSAtkAra" thAya nahi, tyAM sudhI,tame AcAryo nI paraMparAnA satya ane ujjavaLa mata-pramANe,vicAra karyA karo. (20) buddhinA prakAra ane mahA-puruSa nA lakSaNa vaziSTha kahe che ke-puruSArtha karIne, mahAtmAonA samAgamathI,tathA yukti-vagerethI, potAnI buddhi ne vadhAravI,ane te pachI,mahApuruSo nA zama-vagere guNone potAnAmAM meLavIne, potAnAmAM ja mahApuruSa-paNuM meLavavuM joIe. A jagatamAM je puruSanI pAse je guNa adhika hoya, tenI pAsethI te guNa zIkhIne,"vicAra-zakti" ne vadhAravI. he,rAma,zama-vagere hovAthI je guNavAna-paNuM che te ja mahApuruSa-paNuM che.ane, yathArtha jJAna vinA e mahApuruSa-paNuM siddha thai zakatuM nathI. jJAnathI zama-vagere guNo zobhe che ane zama-vagere guNothI jJAna zobhe che. sadAcAra thI jJAna nI vRddhi thAya che ane jJAnathI sadAcAra nI vRddhi thAya che.eTale, jJAna ane sadAcAra e paraspara ne vadhAranAra che.mATe, buddhimAna,puruSe,zama ane sUkSma buddhi-vagere thI dRDha thayelA puruSArtha nA krama vaDe, jJAna ane sadAcAra no abhyAsa karavo. he,rAma,jyAM sudhI,jJAna ane sadAcAra no sAthe abhyAsa thAya nahi,tyAM sudhI, puruSane temAMno eka paNa guNa siddha thato nathI. akartA chatAM,loko ne kartA -lAgato tRSNA-rahita puruSa,jayAre, jJAna no ane sadAcArano abhyAsa karato hoya che, tyAre,tenuM ajJAna ne TALavAnuM kAma thavAnI sAthe sAthe,tene parama-pada nI prApti no paNa Anada thAya che. he raghunaMdana,Ama meM tamane "sadAcAra"no krama kahyo, have tevI ja rIte huM "uttama-jJAna"nA krama no upadeza karIza, buddhimAna puruSe,yaza ne vadhAranAruM,AyuSyamAM sukha ApanAruM,ne parama puruSArtha-rUpa phaLa ApanAruM, A uttama zAstra,yathArtha kahenArA "tatva-vetA" nA mukhathI sAMbhaLavuM, jema meluM pANI, nirmaLI (nAmanI vanaspati) nA raja-nA saMbaMdhathI,ApoApa ja nirmaLa thai jAya che, tema tame paNa nirmaLa buddhi thI A zAstranuM zravaNa karIne, potAnI meLe ja parama-pada ne prApta thazo. 65 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhano (zama-vagere) nI saMpatti meLavIne manana karanArA puruSanuM mana, A jANavA yogya vastune jANyA pachI,parama-pada ne IcchatuM na hoya to paNa, paravaza thaIne te parama-pada ne pAme che. kema ke, ajJAna no tathA tenA kAryo no nAza karIne,jAgrata thayelI, e "akhaMDita-uttama-vastu" jJAna ne AdhIna hovAthI,mana ne kadI paNa tyajatI nathI. mumukSa-prakaraNa-samApta Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (3) utpatti prakaraNa-anukramaNikA (1) jJAnathI ja mokSa thAya che,karma ke yoga thI nahi (2) AkAzaja -nAmanA-tatvavetA brAhmaNa nI kathA. (3) mananA saMkalpa thI thayeluM jagata mithyA che. (4) sAMja, rAtri ane prabhAta nuM varNana ane upadeza no prAraMbha (5) jagata tathA mana nuM mULa tatva (6) jJAna thI Atma-svarUpa nI prApti tathA jJAna nAM sAdhano no krama (7) jagatanA mULa-rUpa paramAtmA nuM nirupAdhika tatva (8) uttama zAstro nA zravaNa thI tatva-jJAna thAya che. (9) jIvanamukta nA lakSaNa ane AtmA nuM svarUpa (10) brahma nA lakSaNamAM zaMkA ane tenuM samAdhAna (11) jagatanI sattA adhiSThAna nI sattA thI judI nathI. (12) adhyAropa (AropaNa) ane apavAda (13) "brahma" ne "jIva" bhAva nI prApti (14) brahma nI sattA nuM varNana (15) maMDapa AkhyAna-padmarAjA ane tenI strI lIlA nuM varNana (16) lIlArANI nI tapazcaryA ane sarasvatI nuM prasanna thavuM. (17) navIna ane prAcIna sRSTi -e -manovilAsa mAtra che. (18) lIlA ane sarasvatI no saMvAda-baMne sRSTi mAM samAnatA (19) vaziSTha nAmanA eka brAhmaNa nuM dRSTAMta (20) lIlA nA pUrva-janma nI dRDhatA (21) sarasvatI ane lIlA no saMvAda (22) vAsanAo ne ochI karavAno upAya ane abhyAsa (23) sarasvatI ane lIlA nuM jJAna-deha thI AkAzamAM gamana (ra4) vicitratA ane vilAso thI bharapura AkAza nuM varNana (25) samudro dvIpo ane brahmAMDanA AvaraNa-rUpa bhUmaMDaLanuM varNana (26) lIlA ne potAnA gharamAM svajano nuM darzana thayuM. (27) lIlA ne jJAna thI potAnA pUrva janmo nuM smaraNa thayuM (28) dRzya nuM mithyApaNuM ane parvata tathA pahADI gAmanuM varNana (29) lIlA ne pUrva-caritro nuM smaraNa ane punaH AkAzagamana (30) lIlA e cidAkAza mAM anaMtakoTi brahmAMDo dIThAM (31) padmarAjAnuM aMtaHpura-zUra puruSanAM lakSaNo-sajja thayeluM sainya (32) yuddha karavAne ubhelI be sajja senAonuM varNana (33) be sainya nA saMgrAma nuM varNana (34) loko nI uktio thI yuddha nA camatkAro nuM varNana (35) yuddha nuM varNana (36) vaMdvayuddha nuM varNana tathA sahAyaka rAjAo ane dezo nAM nAmo (37) keMdvayuddha mAM yoddhAono jaya ane parAjaya nuM varNana (38) yuddha thI nivRta thatI senA ane raNabhUminuM varNana (39) sUryAsta, saMdhyAkALa ane raNabhUmi nuM bibhatsa varNana (40) sUkSma-deha nuM nirUpaNa (41) viduratha nA vaMza nuM ane sarasvatIe Apela Atmabodha nuM varNana (42) ejJAna dazAmAM svapna nI satyatA (43) viduratha ne varapradAne -sainya nuM AkramaNa ne nagaranuM saLagavuM (44) viduratha nuM yuddha mATe nIkaLavuM ane lIlAnA tatva nuM varNana (45) jIvo potAnA saMkalpa pramANe phaLa pAme che (46) sainyanuM, raNabhUmimAM pravezanuM ane yuddhanuM varNana (47) siMdhurAjA sAthe nuM yuddha ane raNabhUminuM varNana (48) viduratha ane siMdhurAja no saMgrAma-judA judA astro nuM varNana (49) parvatAstra,vajAstra,brahmAstra tathA pizAcAstra nuM varNana (50) viduratha rAjAnuM maraNa (51) rAjA vinAnA dezanI bhayAkuLa dazA ane punaHsvasthatA (52) viduratha rAjAnuM maraNa, saMsAra nuM mithyApaNuM,lIlA nuM vAsanApaNuM (53) lIlA no mArga-patinI prApti ane ajJAnathI AkAzagamanamAM pratibaMdha. (54) maraNa no krama-karmanA AcaraNa thI bhoga tathA AyuSya nuM pramANa (55) jIvo nI vicitra gati (56) vAsanAthI rAjAnuM yamapurImAM javuM ane tyAMthI pAchA AvavuM (57) bIjI lIlA nuM darzana ane svapna-vicAra (58) padyarAjA nuM sajIvana thavuM (59) padmarAjAnA punarjIvana thI nagaramAM thayelo utsava ane jIvana-mukti (60) kALa nuM viSama-paNuM Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (61) saMsAra nI asatyatA (62) niyati (prArabdha) nI zakti nuM varNana (63) zakti ane zaktimAna no abheda (14) bhokatA ne jIva-paNuM (65) manathI utpanna thatuM daita ane bodha thI manano nAza (66) IcchA-tyAgathI ane bodhathI ajJAna-yukta mana no nAza thAya che. (67) jIva nuM vyaSTi svarUpe varNana (68) karkaTI rAkSasInuM AkhyAna (teNe kareluM ugra tapa) (69) karkaTI rAkSasIne brahmAnuM varadAna (70) karkaTInuM sUcI (soya)-rUpa thavuM tathA tenAM karmonuM varNana (71) karkaTI rAkSasI no pazcAtApa (72) karkaTIe punaH tapa karyuM ane indra ne Azcarya thayuM (73) vAyu-devatAe karkaTI rAkSasI nI zodha karI (74) karkaTI (sUcikA ke soya) ne thayeluM jJAna (75) karkaTI rAkSasIne pUrva dehanI prApti (76) karkaTI nuM tapamAMthI nivRtta thavuM ane bhIlanA dezamAM javuM. (77) rAtrinuM tathA bhIlanA rAjA ane tenA pradhAna nuM varNana (78) rAjA tathA maMtrI nI sAthe rAkSasI no saMvAda (79) karkaTIe rAjA ane maMtrI ne pUchelA 7ra prazno (80) maMtrIe prazno nA uttara ApyA. (81) rAjAe bAkInA prazno nA uttara ApyA. (82) rAjA ane rAkSasI no sneha tathA rAkSasInuM bhojana (83) kaMdarA devI nI sthApanA (84) karkaTI-nAma thavAnuM kAraNa ane A draSTAMta nI upayogitA (85) brahmA ane eka sUrya no samAgama (86) indu nAmanA brAhmaNa nI kathA (87) indu brAhmaNa nA daza putro no brahmA-bhAva (88) aindavopAkhyAna nI samApti (89) indra tathA ahalyA nuM AkhyAna-mana no dRDha nizcaya (90) dehano nAza thatAM paNa mAnasika bhAvanAno nAza thato nathI. (91) sarva kaMI manano vilAsa-mAtra che (92) mana nI aciMtya zakti (93) vizvotpatti no krama (94) bora jAtanA jIvo nuM varNana (95) ajJAnI ne jJAna thavA mATe -karma ane kartAnI-eka samaye utpatti nuM varNana (96) mana nA svarUpanuM varNana (97) AkAzatraya nuM varNana (98) cittAkhyAna-vana nuM varNana (99) cittAkhyAna no siddhAMta (100) brahma sarva zaktivALuM che tathA baMdhana ane mokSa ajJAna thI ja che. (101) bALaka-AkhyAyikA (102) ahaMkAra ane saMkalpanA nAza no upAya (103) avivekI manathI thatA anartho nuM varNana (104) lavaNAkhyAna-iMdrajALathI lavaNa-rAjAnI thayela sthiti (105) lavaNarAjA nuM moha thI svastha thavuM (106) rAjAnuM vRtAMta-caMDALa kanyA sAthe vivAha (107) caMDALa-dazAmAM rAjAe bhogavelAM duHkha nuM varNana (108) duSkALa thI thayelI deza nI durdazAnuM varNana (109) putranA duHkha thI rAjAnuM ciMtAmAM paDavuM ane prabodha (110) mana no vaibhava ane tenI zAMti (111) citta ne jItavAno upAya ane caitanya sAthe ekAgratA (112) citta-kSaya nA upAya ane vAsanA-tyAga nuM varNana (113) tatva-bodha nuM varNana (114) avidyA-kSaya no upAya (115) lavaNa-rAjAne paDelI Apatti nuM kAraNa (116) yoga-bhUmikA kahevAno prAraMbha (117) sAta-prakAra nI ajJAna-bhUmikA nuM varNana (118) sAta prakAra nI jJAna-bhUmikA nuM varNana (119) satya vastu nI dRDhatA mATe suvarNa ane vIMTI nuM dRSTAMta (120) lavaNa-rAjAnA saMbaMdhamAM cAMDAlI no vilApa (121) lavaNa-rAjAnA mana nuM samAdhAna (122) jJAna-bhUminA udaya no krama Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1) jJAnathI ja mokSa thAya che.karma ke yoga dhI nahi vaziSTha kahe che ke-"brahma-rUpa" (evo) -"brahma-vetA" ja - mahAvAkyo thI prApta thayelA,bodha-rUpI prakAzathI pUrNa-sva-rUpe prakAze che. kAraNa ke A je dRzya-padArtha-rUpa je jagata che te svapna nI peThe AtmAmAM ja pragaTa thayeluM che, je koI manuSya -"zravaNAdika upAyo thI,brahma ne jANe che-te brahma no sAkSAtkAra pAme che" A nyAya pramANe saghaLI sRSTi brahma-mAtra-mAM ja che. mATe A jagata zuM che?konuM che? ane zAmAM rahyuM che? vagere zaMkAo no avakAza ja raheto nathI. he rAma,A jagata -je rIte meM jANyuM che,te je vastu-rUpa che ane te je kramathI goThavAyuM chete saghaLuM sAMbhaLanAra (zrotA) nA manamAM uttare te rIte huM tamane kahuM chu. te tame sAMbhaLo. cidAkAza pote ja jIva-rUpa thaIne -potAmAM ja -svapna nI peThe utpanna thayelA jagatane dekhe che. (eTale) draSTA ane dRzya-sAthenA A "jagata" ne "svapna mAM pratIta thayelA saMsAra" nuM ja draSTAMta lAgu paDe che. Ama,dRzya padArthonI sthiti thI baMdhana dekhAya che,ane drazyo no bAdha thai jAya to baMdhana rahetuM ja nathI. mATe have drazyo no kaI rIte bAdha thai zake te huM tamane anukramathI kahuM chuM. A jagatamAM je padArtha utpanna thAya che,te ja vRddhi pAme che,te ja svarga-narka mAM jAya che, ke mokSa no anubhava kare che. AthI huM tamane tamArA "sva-rUpa" no bodha thAya e mATe prathama tamane A prakaraNa no saMkSepa thI ardha kahuM chuM, pachI tamArI IcchA pramANe vistArathI kahIza. jema "svapna" e "suSupti" mAM -laya pAme che,tema je A sthAvara ane jaMgama -jagata jovAmAM Ave che te - pralaya kALamAM laya pAme che ane e samaye sthira,gaMbhIra ane teja thI nyAruM (ja) vyApaka ane "nAma-rUpa vagaranuM" koI eka "sada-vastu" bAkI rahe che. vidyAno e upadeza nI sagavaDa mATe-e "sada-vastu" nAM nAma "AtmA paramAtmA parabrahma,satya" vagere nAmo "kalpelAM" che. e AtmA koI paNa vikAra pAmato nathI, chatAM te koI bIjI ja rItano (jAtano) hoya tema, "prakAza ne pAmIne bhaviSya nI "bhAMti" ne lIdhe jIvana evuM zaka nAma dhAraNa kare che. "prANa ne dhAraNa karavo" e jIva" zabda no artha che. te prANa ne dhAraNa karavAthI "jIva caMcaLapaNuM pAme che. ane "saMkalpa" Adi nuM manana karavAthI e "mana " thai jAya che.ane "rUpa" dhAraNa kare che. e "mana" "liMga zarIra" kahevAya che. A rIte-jema sthira AkAra-vALA samudramAMthI asthira AkAra-vALo-"taraMga utpanna thAya chetema,vyApaka paramAtmA mAM thI mana utpanna thAya che.ke je "hiraNya-garbha -3pa-brahmA" kahevAya che. ane te tarata ja potAnI meLe ja potAnI IcchA pramANe saMkalpo karyA kare che. tethI,te saMkalpo (taraMgo) thI A vistAra-vALI "jagata-rUpa-indrajALa" ubhI thai che. Ama,jema suvarNa nA kaDAM no artha suvarNa thI judo nathI-tema jagata -zabda no artha para brahma thI judo nathI. A anaMta prakAro vALuM jagata -e saMpUrNa rIte brahma mAM ja raheluM che,tema chatAM, 69 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema, suvarNa mAM "kaDA-paNuM" nathI,tema brahma mAM "jagata-rUpa-paNuM" nathI. jema jhAMjhavA (mRgajaLa) nAM pANI nI nadI,e sAcI jaNAya-evI khoTI caMcaLa laharIo utpanna karyA kare che, tema,mana paNa sAcI jaNAtI,"jagata-saMbaMdhI" khoTa ane caMcaLa evI indrajALa nI zobhA utpanna karyA kare che. je avidyA (ajJAna-mAyA) ne laIne A jagatanuM khoTA-paNuM che, te avidyA nAM-"baMdha,mAyA,moha,mahata,tama, ane saMskRti" evAM nAma vidvAno e " kaThAM" che. he,rAma, prathama huM "baMdha" nuM svarUpa tamane kahuM chuM. te tame sAMbhaLo, te pachI tame mokSa nuM svarUpa jANI zakazo. "draSTA (AtmA-paramAtmA) para dazya (jagata) nI" je sattA thAya che-te ja "baMdha " (baMdhana) kahevAya che. Ama draSTA e darya nA baLa thI ja mithyA) baMdhAyelo che-paNa jo darya (aMgata) no bAdha thai jAya athavA to "dazya (jagata) e mithyA che" -tevuM jJAna thai jAya to draSTA (AtmA) mukti pAme che. jagata-tuM ane huM -vagere padArtho "daya" kahevAya che, ane jyAM sudhI e dRzya hoya che tyAM sudhI mokSa-hoto nathI. "A drazya nathI-A duya nathI" (A drazaya e sAcuM nathI) evA vyartha bajvAdo thI duya zAMta thatuM nathI. kAraNake ethI "A drazya nathI to bIjuM kaMika dRzya che" evA saMkalpo uThe che,ane dRzya-rUpI roga ulaTo vadhe che. vaLI,tIrtha-niyama-vagere thI paNa te draya zAMta thatuM nathI, drazya-rUpI jagatano bAdha karavA no upAya to "vicAra" ja che. jo jagata-rUpI -dRzaya -e brahma thI juduM ja sattA vALuM hoya to koIne zAMti thAya ja nahi, kAraNake-asata padArtha no bhAva (sattA) hoto nathI ane sata no abhAva hoto nathI (sata nI ja sattA che) eTale "vicAra" vinA bIjA koI paNa upAya thI AtmA jANavAmAM AvI zakato ja nathI. draSTA (paramAtmA) nI sattAthI dUraya (jagata) padArthanI sattA judI nathI, mATe jyAM jyAM draSTA hoya, tyAM tyAM tenA sUkSma udaramAM paNa bhrAMti thI dRzya no udaya thAya che. mATe "A jagata AtmAthI svataMtra sattA-vALuM che, ke jethI). jene meM tapathI,japathI ne dhyAna thI choDI dIdhuM che"ema samajavuM e sAcuM nathI. he,rAma,je dRzya (jagata) padArtha,judI sattA-vALo hoya to sUkSma udaravALA A caitanya-rUpI (paramAtmA-rUpI) darpaNa mAM tenuM pratibiMba paDyA vagara raheze nahi. jema,darpaNa game te sthaLamAM haze paNa temAM samudra, parvata,nadI,pRthvI ane jaLa vagerenuM pratibiMba paDyA vagara raheze ja nahi. tema,caitanya-rUpI darpaNa (paramAtmA-draSTA) game tyAM haze, to paNa temAM jagata (daya)nuM pratibiMba paDyA vagara raheze nahi ane Ama,te pratibiMba paDaze,eTale tyAM paNa du:kha-jarA -maraNa ane janma nA temaja jAgratamAM tathA svapnamAM aneka rIte badalAtA,nAnA-moTA padArtho no tyAga ane svIkAra maTaze ja nahi. "A dRzaya ne meM TALI nAkhyuM che ane hamaNAM huM A (dhyAna nI) sthitimAM Avyo chuM" ema jo samAdhimAM pratIta thAya to te samAdhimAM - saMsAra (daya) nA smaraNa nuM e ja akSaya bIja haju paNa rahyuM che-ema samajavuM. paraMtu, jo dRzya nA rahyuM hoya-to -ja-nirvikalpa samAdhi mAM "turIyAvasthA -rUpa" brahma-paNA no anubhava thAya che. he rAma,jema suSuptinA aMtamAM sarva jagata pAchuM, pratIta thAya che. tema, jo saMsArane TALyo nA hoya) to, samAdhi nA aMte A akhaMDita duHkha-rUpa jagata jevuM che tevuM ja pratIta thayA vinA raheze nahi. Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane ema thAya to samAdhi nI mahenata thI zuM maLyuM? (kazuM ja nahi). ane Ama anartha ja jo pAcho Ave to-pachI jarAvAra rahenArI samAdhi mAM zuM sukha che? mATe jo dRzya (jagata) nI sattA raheze to - aneka yatna karIne samAdhi karyA chatAM te samAdhimAM dRzya (jagata) nI pratIti thaze ja. kAraNake jyAM caitanya (dazya-paramAtmA)rahe che tyAM tene lagato-jagata-rUpI-bhrama AvyA vinA raheze nahi. ane kadAca jIva -samAdhimAM baLAtkArathI potAnAmAM pASANa (paththara) -paNA nI bhAvanA kare to paNa -samAdhi nA aMtamAM dRzya (jagata) no udaya thayA vagara raheze ja nahi. Ama,AthI,jo dRzya e jo parabrahma thI judI sattA-vALuM hoya to-te kadI paNa zAMta thAya nahi. tapathI,japa thI ane dhyAna thI te duya nI zAMti thaze-e to mUrkhAonI kalpanA che. jema kamaLakAkaDI nA garbha mAM kamaLa nA bIja rUpa sUkSma taMtu rahe che tema-draSTA (paramAtmA) mAM dRzaya (jagata) bIja rUpe rahela che. jema,tala-vageremAM tela,jema,padArthomAM rasa che, ane puSpomAM sugaMdha chetema draSTA mAM dRzaya no anubhava sarvadA hoya che ja. jema,kapUra -vagere padArtho ne game tyAM rAkhavAmAM AvyA hoya paNa temanI sugaMdha no udaya thayA vinA raheto nathI, tema,caitanya-rUpa AtmA ne saMdhimAM rAkhavAmAM Avyo hoya to paNa tenA udaramAM jagata no udaya thayA vinA raheto nathI.. manuSya nA nAnA hRdayamAM paNa-jema moTAmoTA saMkalpo,svapno ane mano-rAjyo rahelA chetema, caitanya (paramAtmA-draSTA) nA sUkSma udaramAM saghaLuM dazya" (jagata)rahela che. jema (bALakanA ) mananI kalpanAmAM rahela pizAca (bhUta) -te bALaka ne duHkhI karyA vagara rahe ja nahi, tema,sarvadA vaLagI rahela A "dRzaya-rUpI-cUDela" jIva ne duHkhI karyA vagara rahe ja nahi. jema,bIja nI aMdara rahelo aMkura, deza-kALa (anukULa sthiti) maLatA potAnA dehane aMkurita thai prakAzita kare che.ane jema,bIja (sUkSma-garbha) nI aMdara aMkura Adi vicitra kAryo racavAnI,avinAzI zakti -sarvadA rahelI chetema,caitanya-rUpa-AtmA (paramAtmA) nI aMdara "sva-bhAva-rUpa-jagata" (dazya) nI sthiti sarvadA rahelI che. (ra) AkAzaja nAmanA-tatvavetA brAhmaNa nI kathA. vaziSTha kahe he ke-he, rAghava, have tamane zravaNa nA alaMkAra-rUpa evuM "AkAzaja" nAmanA brAhmaNanuM AkhyAna kahuM chuM,te tame sAMbhaLo,ke ethI tamane A "utpatti-prakaraNa" sArI rIte samajAze, AkAzaja nAme eka dharmAtmA brAhmaNa hato,te dhyAnamAM niSThA rAkhato hato ane prajAnuM hita karavAmAM tatpara raheto hato.e ghaNuM lAMbu jIvyo. "mRtyu" te brAhmaNa ne mAravA meru-parvata paranA tenA nagaramAM gayo. ane jevo te nagaramAM pesavA gayo,ke agni -ke jene te brAhmaNe killA-rUpe rAkhyo hato - te "mRtyu" ne bALavA lAgyo.Ama chatAM mRtyu- e agninI jvALAone cIrIne -nagaranI aMdara pravezyo, ane te brAhmaNa ne joIne, prayatna-pUrvaka te brAhmaNa ne hAthathI pakaDavA no prayatna karavA lAgyo. Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa jema,koI mahA-baLavAna puruSa paNa "saMkalpa thI ubhA thayelA puruSa" ne potAnA seMkaDo hAtha thI paNa pakaDI zake nahi, tema,"mRtyu" paNa te brAhmaNa ne pakaDI zakyo nahi. e brAhmaNa tene potAnI AMkha AgaLa beThelo jaNAto hato, tema chatAM tene pakaDI zakato nahoto. AthI te mRtyu pAcho pharIne yamarAjAnI pAse Avyo ane temane pUchyuM kehe prabhu,A AkAzaja brAhmaNa ne kema huM pakaDI zakato? te mAro koLiyo kema thato nathI tyAre yamarAja bolyA-ke-he, mRtyu,tuM koIne paNa potAnA baLathI (baLAtkAre) mAravA samartha nathI. prANIo ne to temanAM karmo ja mAre che.bIjuM koI temane mArI zakatuM nathI. mATe jo tuM te brAhmaNane mArI nAkhavA dharato hoya to prayatna karIne tenAM karmo ne zodhI kADha,eTale, te karmo nI sahAyatAthI tuM tene mArIne khAI zakIza, vaziSTha kahe che ke tyAra pachI te "mRtyu" e badhe ja te brAhmaNa nA karmo nI zodha karI paNa teM koI patto maLyo nahi, eTale te pharI pAcho yamarAja pAse AvI ne -te brAhmaNa nA karmo ne kyAM khoLavA? tenA viSe pUchavA lAgyo. yamarAja kahe che ke-he, mRtyu,e AkAzaja brAhmaNa nAM koI karmo nathI,kAraNake - e brAhmaNa kevaLa "AkAza" thI utpanna thayo che. ane je AkAzathI ja utpanna thayo hoya te nirmaLa AkAza jevo ja hoya che. jema jeno janma na thayo hoya eNe pUrva-karma no jarA paNa saMbaMdha nathI, tema,e AkAzaja brAhmaNa ne prAcIna karmo no jarA paNa saMbaMdha nathI. avidyA (mAyA) vagere kAraNo nahi hovAne lIdhe,e brAhmaNa "AkAza-rUpa" ja (AkAzaja) che. jema,AkAzamAM moTuM jhADa hovuM asaMbhavita che, tema te brAhmaNa nAM pUrva-karmo che ja nahi. ane A rIte tenAM pUrva-karmo nahi hovAne lIdhe tenuM mana paravaza nathI,eTale, Aja sudhI potAne bhogavavA paDe evuM koI pUrva-karma teNe karyuM nathI. A pramANe,AkAzanA ghara-rUpa e brAhmaNa (AkAzaja) svaccha AkAza-rUpI potAnA "kAraNa" mAM ja rahelo che, mATe te nitya che.AthI jagatamAM te cidAkAza-rUpa ja che. chatAM paNa tenA "prANa nA calana-rUpI" je karma jovAmAM Ave che, te mAtra ApaNA jevA lokonA ja jovAmAM Ave che, paNa te brAhmaNa te karma ne "te karma ne te sAcuM che" ema jANato nathI. jema jaLamAM "dravya-paNuM" rahyuM che ane AkAzamAM "zUnya-paNuM" raheluM che, tema parama-pada mAM te brAhmaNa rahelo che, tenAM koI pUrvanAM-ke hamaNAMnAM karmo nathI eTale te saMsAra ne vaza thayo nathI. to tene kevI rIte dabAvI zakAya? je jIva ne "huM deha-rUpa chuM" evo nizcaya thai jAya te deha-rUpa thai jAya che tene ja tarata pakaDI zakAya che, mATe e brAhmaNa jo "huM deha-rUpa chuM" evI maraNa-rUpa kalapanA karaze to ja tArAthI tene pakaDI zakAze. paNa te brAhmaNa ne haju dehAbhimAna thayuM nathI, tethI te deha-rahita che. mATe jema,bhale majabUta dorI hoya paNa tenAthI AkAzane bAMdhI zakAtuM nathI, tema tArAthI te brAhmaNa ne bAMdhI zakAze nahi. mRtyu bolyo-he,bhagavana, A brAhmaNa,e zUnya AkAzamAMthI zI rIte utpanna thayo? e tame kaho. vaLI paMca-mahAbhUta-maya dehano saMbaMdha kevI rIte thAya che ane kevI rIte thato nathI te mane kaho. yama kahe che ke e brAhmaNa kevaLa vijJAna nA prakAza-rUpa che, mATe e kadI jamyo nathI, ane kadI paNa "nathI hoto' tema paNa nathI....e to sadA nirvikAra-sva-rUpe rahelo che. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jayAre mahA-pralaya thAya che,tyAre bIjuM kaMI paNa avazeSa rahetuM nathI,paNa mAtra - zAMta,ajara,amara,anaMta,kevaLa,sUkSma,upAdhirahita,sarvottama ane anAtma-padArtho thI rahita - e para-brahma ja zeSa rahe che. jayAre sRSTi no AraMbha thAya che,tyAre e brahma no svabhAva "jJAna-mAtra" hovAthI - temAM "parvata nA jevuM" ane "huM deha chuM" ema kahevAnA pAtra-rUpa evuM "virATa-svarUpa" ApaNI "vAsanA-rUpa-hetu thI" "kAka-tAlIya-nyAya" (kAganuM besavuM-tADanuM paDavuM) vaDe sphUrI nIkaLe che. ane te ja vakhate, svapna-nA "zarIra" jevo "mithyA" AkAra -akasmAta ja jovAmAM Ave che. sRSTi nA AraMbhamAM e "para-brahma-rUpa-AkAza" mAM e "AkAzaja" brAhmaNa rahelo che.ane enedeha,karmo,kartA-paNuM,ke vAsanA-kaMI paNa nathI,ane zuddha cidAkAza-rUpa,jJAnaghana,prabhArUpa ane vyApaka che. tene pUrva-janma nI vAsanAo nI kAMI paNa jALa nathI. jo enA citta nI vRtti bahirmukha na hoya teo te hamaNAM jevo jovAmAM Ave che,tevo paNa jovAmAM Ave nahi. AthI para-brahma nA jJAnathI,viSayanuM mithyA-paNuM jANavAmAM Ave to-pachI,viSayo ne jANanArI sarva lAgaNIo,paNa caitanya-rUpa thai jAya,eTale pachI,temAM,paMca-mahAbhUto no saMbhava ja kyAMthI ane kevo hoya? to,he mRtyu,tuM e AkAzaja brAhmaNa ne dabAvavAno prayatna ja karIza nahi, kAraNake AkAza koI samaye ane koIthI paNa pakaDI zakAtuM nathI. vaziSTha kahe che ke-yama nI AvI vAta sAMbhaLIne, mRtyu vismaya pAmyo ane pAcho potAnA sthaLe gayo. rAma kahe che ke-A,to Ape svayaMbhU ajanmA,ekAMtamAM ane vijJAna-rUpa -evA mArA prapitAmaha, brahmAnI ja kathA (AkAzaja brAhmaNa nuM udAharaNa ApIne) kahI che ema huM dhAruM chuM. vaziSTha kahe che-ke-he,rAma,tame dhAro cho te sAcuM che.meM brahmAnI ja vAta kahI che. be manuo nA saMdhi-kALamAM, mRtyue jayAre brahmA ne dabAvavAno prayatna karyo hato tyAre yamarAjA e -tene upara mujaba samaja ApI hatI. je kAma nitya karavAmAM AvatuM hoya,te kAma mAM ja ruci vadhatI jAya che,e svAbhAvika che, AthI sarva ne mAratA mRtyu ne brahmA ne mAravAnuM paNa mana thayuM hatuM. paNa brahmA to para-brahma-rUpa che.mRtyu tene zI rIte dabAvI zake? brahmA nuM zarIra kevaLa manomAtra ane saMkalpamAtra che.ane pRthvI Adi paMcamahAbhUto thI rahita che. brahmA e-para-brahmacidAkAza nA -"camatkAra-rUpa" che.ane anubhava-rUpI AkAravALA che-tethI te parabrahma ja che. ane temane (brahmAne) kAraNa-paNuM ke kArya-paNuM kAMI ja nathI. jema saMkalpa thI utpanna thayelA puruSane pRthvI Adi paMcabhUto no saMbaMdha hoto nathI, ane,te, jema AkAza mAM sphuryA kare che,tema,brahmA paNa para-brahma mAM sphuryA kare che. jema,svapnamAM tathA saMkalpamAM -paMca mahAbhUto sAthe saMbaMdha thayA vinA -nagara-vagere dekhAya che, tema,brahmA paNa paMcamahAbhUta thI rahita hovA chatAM dekhAya che. paramAtmA mAM dRzya ke draSTA kAMI nathI,kevaLa caitanya-paNuM ja che,to paNa,temAM brahmA pratIta thAya che. mana nuM te rUpa saMkalpa mAtra ja che.te paMcamahAbhUto sAthe joDAyeluM nathI,ane te mana ja brahmA kahevAya che. mATe brahmA paramAtmA nA saMkalpa-rUpa puruSa che.ane temAM pRthvI-Adi paMcamahAbhUta nathI. jema,citra citaravAno prAraMbha karatAM pahelAM citArA nA manamAM deha vinAnuM putaLuM khaDuM thAya che, tema,paramAtmA nA nirmaLa manamAM brahmA bhAse che. 73 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je paramAtmA cidAkAza rUpa che,kevaLa che,ane Adi,madhya ane aMta thI rahita che, te ja paramAtmA (brahma) ajJAna ne lIdhe jANe AkAravALA puruSa (brahmA) jevA jovAmAM Ave che, vAstavika rIte vicAratAM,to jema vAMjhaNI ne putra hoI zake nahi,tema,paramAtmA ne deha nathI. (3) mananA saMkalpa thI thayeluM jagata mithyA che. rAma kahe che ke-pRthvI Adi paMcabhUto thI rahita ane zuddha je mana che te ja brahmA che - ema tame je kahI gayA te vAta anubhavamAM Ave che, paraMtu mArAM-tamArAM tathA bIjA prANIonAM zarIro nI utpatti mAM jema vAsanAo kAraNabhUta che tema brahmA nI utpatti mAM paNa temanA pUrva-janma nI vAsanAo kema kAraNa-bhUta nA hoya? te viSe mane kaho. vaziSTha kahe che ke-jene bhogavavAnAM "pUrva-karma vALo -pUrvadeha" hoya tene A dehanI utpatti thavAmAM - pUvadeha nI vAsanAo kAraNarUpa hoya che .paNa, nu brahmAne to pUrvadeha ja nahoto,ane tene lIdhe temaNe pUrva nuM koI ja karma nahotuM. eTale,pachI,brahmA ne pUrva dehanI vAsanAo ane vAsanAo ne lIdhe deha kema hoI zake? AthI,brahmA nuM zarIra -"sahAya ApanArAM kAraNo" vagara ja prakAze che. athavA-ApaNI "kalpanA-rUpa kAraNa"ne lIdhe ja prakAze che. bAkI,yathArtha jJAna-vALA brahmA to potAnA kAraNa-rUpa cidAkAza thI bhinna rUpa nathI ja. he,rAma,ajanmA ane svayaMbhU-evA e brahmA no je deha che te,liMga-deha ja che,bhUtamaya sthULa deha nathI. rAma kahe che ke-sarva prANIone liMgadeha ane sthULadeha -ema be deha che. tyAre brahmA ne eka liMga deha ja che,to tenuM kAraNa zuM? vaziSTha kahe che ke-saghaLAM prANIonAM zarIra paMcamahAbhUto vALAM che,tethI temaNe babbe deha che paNa, brahmA pote to saha-kArI (sahAya ApanArAM)"kAraNa" thI rahita che.tethI temaNe eka liMga-deha che. brahmA saghaLAM prANIo nA kAraNa-rUpa che,paNa brahmA nuM koI kAraNa nathI,tethI te eka dehavALA che. Ama,brahmA ke je cidAkAza-rUpa,mAtra cittarUpa zarIravALA che ane e Adya-prajApati thI saghaLI prajA utpanna thai che,eTale te saghaLI prajAo paNa cidAkAza-rUpa ja che.ane brahmA nA "saMkalpa" sivAya bIjA koI kAraNothI te saghaLI prajA utpanna thatI nathI. Ama,brahmA jema "brahma-rUpa" che tema saghaLI prajA paNa brahma-rUpa che.kAraNake je jemAMthI utpanna thayuM hoya che,te te rUpa ja hoya che-evo saghaLAo no anubhava che. jema,vAyuthI utpanna thatI calana-rUpa sRSTi -e vAyu thI judI nathI, tema,brahmA thI utpanna thayelI A sRSTi paNa brahmathI jadI nathI.te brahma-rUpa ja che. e brahmA paramAtmA nA saMkalpa-rUpa che.tethI te jagatanI peThe karmAdhIna nathI.AthI te janmatA ke maratA nathI saMkalpa thI thayelA "puruSa-rUpa" ane pRthvI-vagere paMca-mahAbhUto thI rahita e brahma kevaLa "citta(mana)mAtra" che, ane saghaLAM brahmAMDo nI utpatti nA kAraNa-rUpa che. je je prakAre e brahmA no saMkalpa thAya te te prakAre jagata pragaTa thatuM jAya che. eTale A jagata e prAtibhAsika (saMkalpa thI kalpelI) che,to paNa tenuM A rUpa manuSya dRDhapaNe bhUlI jAya che. 74 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema,khoTo pratibhAsika (kalpelo) pizAca (bhUta) ghaNI vakhata sthaLa-zarIra dharelo dekhAya che, tema,jagata e paNa prAtibhAsika hovA chatAM sthULa-zarIra-vALuM dekhAya che. jo ke brahmA-paNa mAyA-viziSTa paramAtmA (brahma) nA prathama saMkalpa thI ja utpanna thayA che. paNa Ama hovAne lIdhe te "zuddha-jJAna-vALA" che.ane ApaNe jema ApaNA prAtimAsika rUpa bhUlI gayA chIe, tema e brahmA-potAnA pratibhAsika rUpa bhUlI jatA nathI. "A sthULa deha nI "bhrAMti-rUpa" cUDela -e jhAMjhavA nA jaLa nI peThe asatya che" A "kAraNa" ne jJAnathI samajatA e brahmA ne -te cUDela vaLagatI nathI. Ama,brahmA -ke je paMca-bhUto mAMthI banelA nathI paNa paramAtmA nA "mano mAtra "che, tema,temanAthI utpanna thayeluM jagata paNa "mano-mAtra" ja che. eTale ke je "para-brahma" che te "mana-paNA" ne pAmI ne "brahmA "ne -ane -te "brahmA" jagatane race che. tethI jagata e paNa "para-brahma" thI abhinna che. ApaNe jema manathI saMkalpa karI ne te saMkalpa nA jevuM ja nagara (manamAM) utpanna karIe chIe, tema,paramAtmA nuM mana paNa vistAravALA khoTA jagatane utpanna kare che. jema raju (doraDA) mAM sarpa dekhAya paNa te sAco sarpa nathI,tema jagatamAM "bhUta-maya-paNuM" nathI. AthI brahmA ane temanA jevA jJAnI puruSo jagatamAM koI paNa rIte moha-rahita ja rahe che. vAstavika rIte to jJAnanI draSTimAM pratibhAsika "prapaMca paNa nathI to pachI,sthaLa prapaMca kyAMthI hoya? jema citta (mana) mAM rahelI A "daya-rUpI" cUDela,bhrAMti thI (khoTekhoTI) paNa pratyakSa dekhAI ne - te cUDela nA jonArA ne mArI nAkhe che, ane jema bIjamAM rahelo aMkura-dezakALa (samaya) prApta thatAM potAnA deha ne bahAra praphullita kare che, tema,mana nI aMdara raheluM jagata,"bhrAMti-rUpa" kAraNa prApta thatAM potAnA dehane bahAra praphullita kare che. jo dRzya (jagata) rUpI -duHkha sAcuM hoya to te kadI paNa zAMta thAya nahi ane jo te jagata sAcuM ja hoya to, ane te kadI zAnta thAya ja nahi to draSTA (paramAtmA) ne pAchuM potAnuM "kevaLa-eka-paNuM" prApta thAya nahi. paNa dRzya (jagata) zAMta thAya che, ane draSTA (paramAtmA) ne paNa zAMti-paNuM maLe che te ja mokSa che. () sAMja.rAtri ane prabhAta nuM varNana ane upadeza no prAraMbha vAlmIki bolyA-vaziSTha A pramANe bolI rahyA hatA ane te sAMbhaLavA tallIna thayelA loko tyAM mauna dhAraNa karIne beThA hatA.saghaLI rAjasabhA jANe citramAM AlekhAyelI hoya tema sthira thaIne beThI hatI, tyAre divasa mAtra be ghaDI bAkI rahyo hato. taDako maMda thai gayo hato ane sUryanA kiraNo alpa thai gayA hatAM. tyAM sAMbhaLelA viSaya nuM jANe manana karavAnI IcchA hoya tema sUryanArAyaNa paNa jagatamAM pharavA nI khaTapaTa choDI daI ne astAcaLanA nirjana sthaLamAM cAlyA gayA hatA. saghaLAM zrotAo nA kaMTha (Doka) utkaMThAthI lAMbA thayA hatA tema saghaLA padArtho nI chAyA paNa lAMbI thai hatI. tyAre vaziSTha munie potAnuM madhura bhASaNa baMdha karIne kahyuM kehe, mahArAja Aja to ATale sudhI ja sAMbhaLo,bIjuM je kahevAnuM che te huM kAle prAtaHkALe kahIza. ane saghaLI sabhA uThI ne sarva potapotAnA sthAne gayA. Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUryanArAyaNa jANe anukrame sarva ne prasanna karavA-rUpa niyama ne pALavA dharatA hoya tema dezAMtara mAM prakAza karavAne gayA, cAre bAju tArAo nA samUha ne dhAraNa karanArI saMdhyA pragaTa thai. pakSIo potAnA mALAo mAM lapAI gayA. tArAo rUpI hAra-vALo ane uttama zobhAvALo astAcaLa jANe potAnA jevI ja zobhAvALA AkAzanI sAthe maLI gayo,saMdhyA devI lokoe karelI pUjA no svIkAra karIne pAchA vaLyA,ane aMdhakAro pragaTa thayA. zItaLa pavana vAvA lAgyo.ane potAnA teja-rUpI dUdhanA pravAhathI bharapUra karato ane amRtamaya caMdra-rUpI kSIra-sAgara AkAzamAM phelAvA lAgyo. ane loko upadeza nuM manana karatAM sUI gayA. dhIre dhIre rAtri gaI ne ghaNA jhAkaLa vALo prAtaHkALa Avyo. AkAzamAM puSpa-vRSTi nI peThe prakAzatA,tArAo jANe pavanathI uDI gayA hoya tema adrazya thai gayA. ane AkAzamAM potAnA prakAzathI loko nA cakSu ughADanArA sUryanArAyaNa pragaTa thayA. devaloko ane manuSya loko prAtaHkALa nI kriyAo ATopIne AgalA divasanI jema ja sabhAmAM AvyA. ane saghaLI sabhA beThI pavana thI mukta thayeluM sarovara jema sthira thai jAya tema sabhA sthira thai gaI. tyAre rAmacaMdrajI potAnI madhura vANIthI bolyA-kebhagavana,mana,A saghaLI loka-rUpI latAne vistAranAru che, to tenuM rUpa kevuM che? te mane spaSTapaNe kaho. tyAre vaziSTha bolyA ke-he, rAma,mana,AkAzanI peThe zUnya che, ane jaDa AkAra-vALuM che. tenuM nAma-mAtra sivAyanuM bIjuM kaMI paNa rUpa jovAmAM AvatuM nathI. he, rAma,e mana nuM rUpa bahAra ke hRdayamAM kyAMya spaSTa dekhAya tevuM nathI. to paNa te AkAzanI peThe sarva sthaLomAM vyApI rahyuM che.kSaNe kSaNe saMkalpo karanArA e manamAMthI jhAMjhavAnA jaLa jevuM A jagata utpanna thayuM che. pratyakSa ane parokSa -padArtho nuM grahaNa karavA jatAM vacamAM te padArtho no je AkAra sphare chete AkAra ja loko nuM mana kahevAya che. bAkI mana nuM bIjuM kaMI svarUpa nathI. je saMkalpa che te ja mana che.jyAM jyAM saMkalpa uThe che, tyAM tyAM tevA ja AkArathI mana ja goThavAya che. saMkalpa ane mana ne Aja sudhI koIe chUTAM pADyAM nathI. padArtho no pratibhAsa kharo hoya ke khoTo hoya to paNa te pratibhAsa mana nuM ja svarUpa che. ane e mana ja liMga-zarIra-vALA "brahmA" kahevAya che tema ja samajo, e mana-rUpI brahmA potAnA mAM rahelA sUkSma jagatane (lAMbA kALa nA paricaya ne lIdhe) sthaLa mAnI le chee ja enuM straSTA-paNuM (dazya (jagata)padArtha nuM racavA-paNuM) che. evI rIte mana nA sarjelA -dRzya (jagata)padArtha nAM paNa-avidyA,saMskRti,citta,mana,baMdha,maLa ane tamane e nAmo kahevAI zake che-ema vidvAno kahe che. daya-padArtha vinA bIjuM kaMI paNa mana nuM pratyakSa rUpa nathI. (paraMtu e dRzya padArtha to utpanna thayo ja nathI-e viSe huM pAchaLathI kahIza) jema kamaLa nA bIja mAM kamaLa no Akho velo rahelo hoya che, tema sUkSma caitanya nI aMdara dRzya jagata raheluM che. jema sonAnA AbhuSaNa nI sattA e sonA nI sattAthI judI nathI, tema dRzya nI sattA draSTA thI judI nathI. Ama draSTA (paramAtmA) mAM dRzaya (jagata) paNuM "sva-bhAva-rUpe" raheluM che. ane te, tamArA mana-rUpI darpaNa nA mela-rUpa che.mATe tene paNa huM have turata luchI nAkhuM chuM. jayAre dRzya (jagata) nI judI sattA mAnavAmAM Ave ja nahi (eTale ke dRzaya-mithyA thAya) Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAre duya (jagata) nA abhAvane lIdhe, draSTA (paramAtmA) mAM draSTA-paNuM rahe nahi, eTale ke satya evA draSTA (paramAtmA-AtmA-satya) ne "kevaLa-paNuM" (kevaLa-eka-paNuM) prApta thAya che . jema,vAyu nuM hAlavuM-cAlavuM baMdha paDe eTale pAMdaDAM nuM halana-calana paNa baMdha thAya che, tema,kaivalya nA bodha thI mana kevaLa "AtmA-rUpa" thAya che ane tenuM halana-calana baMdha paDe che, ane jethI, rAga-dveSa -vagere vAsanAo paNa baMdha paDI jAya che. jema darpaNa nI AsapAsa nA padArtho nuM pratibiMba darpaNa mAM nahi paDavAthI , darpaNane tenuM "sva-rUpAtmaka" (potAnuM) "kevaLa-paNuM" rahe che tema"huM ,tuM ane jagata" vagere dRzya no bhrama zAMta thatAM draSTA paNA thI rahita thayelA - AtmA (paramAtmA) nuM paNa "kevaLa-paNuM" prApta thAya che. rAma bolyA-jo duya (jagata) -e-nA ja hoya to AtmA (paramAtmA) kevaLa-paNuM pAme,paNa dRzya (jagata) to pratyakSa rIte sattAvALuM (najara-samakSa-sata nI jema-sAcuM hoya tema ) jovAmAM Ave che, ane je sata hoya teno abhAva hoya nahi. aneka pIDAo (duHkho) ApanAra A duya (jagata) no abhAva thavAnI vAta amArA anubhavamAM AvatI nathI mATe he, brahmana, manathI saMsAranI bhrAMti ApanAra ane duHkhanA samuho ne ApanAra A drazya (jagata) kevI rIte zAMta thAya che? vaziSTha bolyA-he,rAma,A dRzya-rUpI pizAca nI zAMti mATe A maMtra-rUpa upadeza kahuM chuM te sAMbhaLo. ke jenAthI te (dazya) pizAca maraNatola thaIne nAza pAme che. je padArtha (vastu) hoya to teno nAza thai zake nahi. mATe jo dRzya padArtha hoya to teno nAza saMbhave nahi. kadAca te aMtardhAna thai jAya ane jo te hRdayanI aMdara bIja rUpe rahe -to- te cidAkAzamAM "dRzyatA" pAchI (pharIthI) utpanna thAya ane parvata-vagere jevA AkAravALA prapaMca-rUpa doSo utpanna kare, Ama,daya jo bIja-rUpe paNa rahetuM hoya to-te doSa nA lIdhe koIne paNa mokSa thavAno saMbhava nathI. paraMtu ApaNe jIvana-mukta maharSio-devaSio ne (AMkhothI) pratyakSa joI zakIe chIe. A parathI siddha thAya che ke-625-e bIja-rUpe paNa rahetuM nathI. AvI rIte-dRzya padArtha bhale aMdara ke bahAra hoya to paNa tenI sthiti kevaLa "nAza" ja kare che. he rAma, bIjA vAdIo (judA judA vAda nA vAdIo) ne atyaMta bhayaMkara lAge tevI,A eka pratijJA huM karuM chuM, te tame have sAMbhaLo,ke e pratijJA have pachI uttara-graMtha thI tamArA hRdaya mAM utaraze. A AkAza-vagere paMca-bhUto,huM ane tuM-vagere rUpa -jagata-zabda- no je artha che, te kaMI paNa nathI. ApaNI najara samakSa je kaMI dRzaya jovAmAM Ave che-te-saghaLuM ajara amara ane avyaya-"para-brahma" ja che. A saghaLuM dRzaya (prapaMca) -pUrNa ane zAMta evA parabrahma mAM pUrNa rIte prasarI rahe che, ane zAMta-paNe rahe che. jema, AkAzamAM ja udaya pAmeluM ghaTAkAza -AkAza-rUpa ja che. tema,brahma mAM udaya pAmelA jIva " e brahma-rUpa ja che. dazya (jagata) draSTA (paramAtmA) ke darzana e koInI sattA "brahma" thI judI nathI. je brahma che te zUnya nathI,jaDa nathI,ane buddhimAM pratibimbita paNa nathI mATe te vyApaka evA zAMta che. Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma bolyA-he prabho,A to,vAMjhaNI no putra parvato no bhUko karI nAkhe, sasalAnuM ziMgaDuM nAda karavA lAge, zilA hAtha lAMbA karI nAcavA lAge,retImAMthI tela nIkaLe,paththaranI pUtaLI bhaNavA lAge,ane citramAM AlekhelAM vAdaLa garjanA kevAM lAge-tevI vAta che. (A badhuM jema azakya che-tema te azakya che) jarA (vRddhAvasthA),maraNa tathA duHkho Adi thI bharapUra ane parvato-vagere A je pratyakSa jagata che ja nahievuM Apa mArI AgaLa kevI rIte kaho cho? he brahmana.A jagata nathI(jagata mithyA che, je rIte te utpanna thayuM nathI, ane je rIte te che ja nahi, te saghaLI rItio mane kaho eTale mane e viSayo no nizcaya thAya. vaziSTha bolyA-he, rAghava, mAruM bolavuM kaMI asaMbaMdha (ayogya ke khoTuM) nathI,paNa yathArtha ja che. A jagata kharI rIte sRSTi nA AraMbha mAM thayuM nathI,ane vartamAnakALa mAM paNa teno abhAva ja che. jema mana ne lIdhe,svapna-vageremAM nagara jovAmAM Ave che, tema mana ne lIdhe ja A jagata jovAmAM Ave che. jo,mithyA-sva-rUpa-vALuM mana sRSTi nA AraMbha mAM utpanna thayuM ja nathI,to jagata kevI rIte utpanna thAya? A vAta tamArA anubhava mAM Ave te rIte huM kahuM chuM te tame sAMbhaLo. ya che. jema eka nI kalpanA kara, ubhI thai che. mana mithyA che, chatAM te kharA jevuM jaNAya che. jema eka svapna bIjA svapna ne utpanna kare,tema e mana A vinAzI jagatane utpanna kare che. e mana potAnI meLe ja-sthULa dehanI kalpanA kare che. ane lAMbA kALanI bhAvanA thI vRddhi pAmelA e "saMkalpa" thI ja A indrajALa ubhI thai che. ekaluM mana pote caMcaLa zakti-vALuM che, tethI te cAle che, pharakyA kare che, mAge che,bhame che, kUdakA mAryA kare che, cAlyA kare che.DUbe che, saMhAre che, saMsArI-paNuM bhogave che ane mokSa-rUpI utkarSa paNa pAme che. (5) jagata tathA mana nuM mULa tatva rAma bolyA-he,bhagavana,A mana-rUpI bhrAMtimAM mULa kAraNa zuM che? ane A mana kevI rIte ane zAthI utpanna thayuM che? prathama to mane mana nI utpatinA kAraNa vize saMkSepa thI kaho.je bAkI rahe te pAchaLa thI kahejo. vaziSTha bolyA-mahApralayamAM saghaLuM sUkSma-rUpa thai javAthI azakta thai gayuM hatuM.ane saghaLAM drazyo (mRSTi) no AraMbha thayo nahoto, tyAre vikSepa-rahita, asta-rahita,prakAzamAna,ajanmA,upadrava-rahita,ane sarvadA saghaLuM karavAnI zaktivALA, sarva-rUpa ane mahezvara -evA eka zAMta "paramAtmA" ja avazeSa (bAkI) rahyA hatA. temanA sva-rUpa ne indriyo pahoMcI zakatI nathI. ane tyAMthI pAchI vaLe che.mukta-loko temano pratyakSa anubhava kare che.temanAM "AtmA" -vagere nAmo e svAbhAvika nathI paNa "Aropita-dharmo" thI kalpI kADhelAM che. sAMkhya-zAstrIo temane "puruSa" kahe che, vedAMta-zAstrIo temane atyaMta nirmaLa "brahma" kahe che, vijJAna-vAdIo temane kSaNika "vijJAna-rUpa" kahe che, to zUnya vAdIo temane "zUnya" kahe che. ane AvA te sUrya nA teja ne paNa prakAza ApanArA che.vaLI te sarvanA "pratyagAtmA-rUpe" sarvadA bolanAra, vicAra karanAra,karma nA phaLone bhogavanAra,karmo nA jonAra karmonA karanAra che. e paramAtmA jagatamAM vidyamAna chatAM paNa pAmara loko nI dRSTi thI avidyamAna che. dehamAM rahelA hovA chatAM te dehathI dUra che. jema sUryathI prakAza thAya che, tema emanAthI A prapaMca thAya che. jema, sUrya thI kiraNo thAya che tema, viSNu -vagere devatAo emanA (paramAtmA) thI thAya che. Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema, samudramAMthI parapoTA thAya che tema emanAmAMthI anaMta brahmAMDo thAya che. jema,saghaLAM pANI samudramAM laya pAme che, tema saghaLA dRzaya padArtho emanAmAM laya pAme che. dIvAnI peThe -e pote ja potAne tathA padArtha ne prakAzita kare che. sakaLa brahmAMDamAM saghaLe aNue aNumAM, te vyApelA che ane indriyo, prANa-vagerene e ja potAnA caitanya thI vyApta karI de che. jhAMjhavAnAM jaLa jema kSaNamAM uge che ane Athame che, tema atyaMta vistarAyelA e paramAtmA mAM , brahmAMDa rUpI mojAMo kSaNa mAM uThe che ane laya pAme che. e paramAtmA prapaMca-rUpe nAzavAna che, paNa vAstavika rUpe avinAzI che. te sarva padArtha nI aMdara rahelA che, ane potAnA atyaMta sUkSmapaNA ne lIdhe "gupta" che, paNa te sarva padArtha nA nAzathI te nAza pAmatA nathI. zaddha "caitanya" mAM utpanna thayelI "prakRti-rUpa" latA (vela) -enAja rUpAMtara-rUpa Izvara-rUpI vAyu thI nAcyA kare che. (A prakRti-rUpa latA nA brahmAMDa-rUpI phaLa,citta-rUpI mULa ane indriyo-rUpI pAMdaDAM che) pratyeka deha-rUpI dAbaDAomAM "caitanyA-rUpa maNi" rUpe te ja prakAze che. jema caMdramAM kiraNo jhUre che-tema e paramAtmA-rUpa mAM ja jagatanA samuho phUre che. e paramAtmA-rUpI zAMta megha-jayAre -caitanya-rUpI jaLa ne varasAvato jayAre prakAze che tyAretemAM "jaDa-padArtho" e dhArAo nA "jaLa-rUpa" che, ane "cetana-padArtho" e "vIjaLI-rUpa" che. saghaLI vastuo temanA (paramAtmA) nA prakAza thI ja paraspara maLIne vicitra "kAryo" utpanna kare che. A jagatamAM sarva padArtho mithyA che, chatAM paNa emanI (paramAtmAnI) sattAthI ja te sattAvAna jaNAya che. zAMta rIte sva-rUpa mAM ja rahelA e paramAtmA "asaMga" che,e kazuM icchatA nathI. to paNa emanI samIpamAM A atyaMta jaDa zarIra cAlyA kare che. vAstavika sattA-vALA -e paramAtmA thIja -niyama, deza,kALa,calana,spaMdana ane kriyA - e sarva ne sattA maLelI che. e paramAtmA zuddha jJAna-svarUpa ane adhiSThAna-svarUpa che, tethI,ApaNe temane AkAza-rUpa dhArIe to te AkAza-rUpa thAya che, ane jo bIjA padArtho-rUpa dhArIe to e bIjA padArtho rUpa thAya che. e paramAtmA moTA moTA brahmAMDo nA anaMta samUha ne utpanna kare che to paNa te koI kriyAo karatA nathI. te to akhaMDa-jJAna-maya ane nirvikAra che.ane utpatti, sthiti vagere thI rahita evApotAnA sva-rUpamAM te ekalA ja rahelA che. (6) jJAna thI AtmasvarUpa nI prApti tathA jJAna nAM sAdhano no krama vaziSTha bolyA-sarvottama ane indriyo ne paNa prakAza ApanArA e paramAtmA no lAbha temanA sva-rUpa ne jANavAthI ja thAya che.kriyAo karavAthI ke aneka duHkha veThavA thI temanI prApti thatI nathI. jema, jhAMjhavAM nAM pANI-rUpa bhrAMti ne TALavA mAM koI kriyAo no upayoga thato nathImAtra tenA "adhiSThAna ne jANavAno ja upayoga che, tema, A jagata-rUpI bhrAMti ne TALavAmAM paNa koI kriyAo no upayoga nathI. mAtra tenA adhiSThAna-rUpI paramAtmA ne ja jANavAno upayoga che. sva-rUpa-AnaMda nA "prakAza-rUpa" e paramAtmA dUra nathI, tema pAse paNa nathI, Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te alabhya sthaLamAM nathI ke viSama sthaLamAM paNa nathI. temanI prApti ApaNA dehamAMthI ja thAya che. paramAtmA ne jANavAmAM tapa,dAna, vrata-vagere koI paNa kAma Ave tema nathI. kAraNake sva-rUpa-mAtra mAM vizrAMti vinA tene jANavAnuM bIjuM koI sAdhana nathI. e sva-rUpa-mAtramAM vizrAMti uttama zAstro mAM tatpara rahevAthI ane puruSonA samAgama mAM rahevAthI maLe che. moha-jALa-rUpa ajJAna ne dUra karavAmAM koI ja bIjI kriyA nahi paNa mAtra jJAna ja kAma Ave che, mATe A jJAnanuM saMpAdana karavuM joIe. "e paramAtmA-A che" ema sArI rIte jANavA mAtra thI jIva ne du:kha rahetuM nathI ane jIvana-mukti maLe che. rAma bolyA-e paramAtmAnA svarUpa ne kevaLa jANavAmAM Ave to jIvane maraNa-Adi doSo kadI paNa bAdha karatAM nathI,ema Apa kahI gayA,paNa e devAdhideva to dUra che temanI prApti kevI rIte thAya? koI tapa karavAthI athavA koI kaSTa bhogavavAthI temanI prApti thatI hoya to te mane kaho. vaziSTha bolyA- he,rAma,potAnA puruSa-prayatna thI praphullita thayelA "viveka" vaDe ja e devAdhideva jANavAmAM Ave che.tapathI ke tIrtha sthAnathI-ke evA koI bIjA karmo thI te jANavAmAM AvatA nathI. rAga-dveSa-moha-krodha-mada ane matsara choDyA vinA je tapa ke dAna karavAmAM Ave che, te eka jAtano kaleza ja che. enAthI vaLe tema nathI. koIne ThagI laIne meLavavAmAM AvelA dhana nuM dAna karavAmAM Ave tote dhana jenuM hoya tene e dAna nuM phaLa maLe che. citta rAga-dveSa -vagere thI bagaDeluM hoya ane tyAre je vrata-tapa vagere karavAmAM Ave te eka jAtano DhoMga ja che,emAMthI lezamAtra paNa phaLa maLatuM nathI. mATe uttama zAstro no ane mahAtmAono saMga e be ja mukhya auSadha che, temanuM saMpAdana karavuM . e auSadho thI saMsAra-rUpa roga no nAza thAya che. saghaLAM duHkho no kSaya karIne paramapada nI prApti meLavavAmAM eka-puruSArtha-sivAya bIjo koI upAya nathI. have AtmajJAna nI prApti mATe kevo puruSArtha upayogI thAya che te sAMbhaLo. lokathI ane zAstra thI viruddha hoya nahi evI zakya AjIvikA thI manamAM saMtoSa rAkhavo, ane bhogo bhogavavAnI vRtti no tyAga karavo.zakti pramANe yogya rIte AjIvikA mATe udyoga karavo. "kema thaze?" evI kaMI paNa ciMtA rAkhavI nahI ane mahAtmAo tathA uttama zAstro nA saMga mAM tatpara rahevuM. Avo puruSa mukti ne pAme che. jeNe vicArathI Atma-tatva ne jANyuM che-te mahA-buddhi-vALA puruSa ne - A brahmA-viSNu-maheza-indra-vagere sarva kaMgALa lAge che. dezamAM paNa kharA sajjana jene "sAdhu" kahetA hoya tene ja "sAdhu" samajI ne evA sAdhu no Azraya karavo. "brahma-vidyA" e saghaLI vidyAmAM mukhya che ane tenuM varNana je zAstra mAM AvatuM hoya te uttama zAstra kahevAya. evA,zAstra no vicAra karavAthI mukti maLe che. jema "nirmaLI" (eka jAta nI vanaspati) nA raja nA saMbaMdha thI jaLa nI malinatA maTe che, ane jema,yoga nA abhyAsa thI yogIo nI buddhi bahAra bhaTakatI aTake che, tema,zAstranA ane sAdhuonA saMgathI viveka prApta thAya che ane e vivekanA baLathI avidyA nAza pAme che. (7) jagatanA mULa-rUpa paramAtmA nuM nirapAdhika tatva Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAma bolyA-he,brahmana,tame kahI gayA ke "e devanA jJAnathI mukti thAya che" to e deva kyAM rahe che? ane mane te deva nI prApti kevI rIte thAya? te mane kaho. vaziSTha bolyA-meM je deva viSe kahyuM te deva dUra rahetA nathI paNa sarvadA zarIramAM ja rahe che. "te caitanya -mAtra che." ema zAstromAM prasiddha che. saghaLuM jagata e deva-maya che paNa e deva saghaLA jagatamaya nathI. e deva sarvamAM vyApaka che,ane eka ja che. emanAmAM jagatano leza paNa nathI.brahmA,viSNu,maheza ane sUrya-e sarva paNa caitanya mAtra che. rAma bolyA-bALako paNa kahe che ke sarva caitanya mAtra che,ane tame paNa tema ja kaho cho, tyAre A vAtamAM upadeza-paNuM zuM AvyuM? vaziSTha bolyA-he rAma,tame jIva" ne caitanya rUpa samajI ne "jagata" ne te -caitanya rUpa samajyA cho. AthI hajI saMsArano nAza thAya evI sAcI vAta kaMI samajyA ja nathI. A saMsAra-rUpa "jIva" to pazu (prANI) kahevAya che -to zuM te -jIva caitanya-mAtra "deva" hoI zake kharo? e "jIva" to dehanuM grahaNa karIne jarA tathA maraNa -Adi aneka bhayane bhogave che. e jIva nirAkAra hovA chatAM ajJAna ne lIdhe duHkha nA pAtra-rUpa ja che.to tene caitanya mAtra deva kema kahevAya? "jIva" pote cetana-zaktivALo hovAthI anartha-rUpa mana ne jAgrata kare che,ane mana-rUpa thaIne rahe che, AthI te duHkhanA pAtra-rUpa ja che. viSayo thI rahita-paNuM eTale ke viSayo thI dUra rahevA-paNuM e e "jIva" nI saMpUrNa "sthiti" che. ane tene jANavAthI manuSya ne zoka karavo paDato nathI paNa te "kRtArtha paNuM" prApta kare che. jayAre saghaLAM "kAraNo" nA "kAraNa' evA parama-sva-rUpa no anubhava thAya che tyAre jaDatA tathA caitanya nA adhyAsa rUpa gAMTha chUTI jAya che.saghaLA saMzayo cheDAI jAya che, ane saghaLA karmo no kSaya thai jAya che, jIva je "viSayo" tarapha kheMcAya che-te viSayo" no abhAva karyA vinA tene rokI zakAya tema nathI. anepratyakSa dekhAtA viSayono abhAva "jJAna" vinA thai zake ema nathI ja. to pachI jJAna thayA vinA mokSa paNa kyAMthI thAya? samAdhi paNa "dRzya" (jagata) evA viSayo no bAdha karavAthI thAya che to mokSamAM "dRzya" viSayo no bAdha karavAnI AvazyakatA hoya temAM to kahevuM ja zuM? rAma bolyA-hai,brahmana,nirAkAra chatAM,pazu jevA ajJAnI je jIva ne jANavAthI saMsAra TaLato nathI - te jIva kyAM rahe che ane kevo che? vaLI,saMsAra-rUpI samudramAMthI tAranAra paramAtmA -ke jemahAtmAonA tathA uttama zAstronA saMga thI jANavAmAM Ave che te kyAM che ane kevA che te tame mane kaho. vaziSTha bolyA-cetana rUpa-vALA ane janma-maraNa vagere jaMgalamAM bhaTakatA A jIva ne (zarIrane) je "AtmA" mAne che,teo paMDita chatAM mUrkha che. jIva (zarIra) cetana chatAM paNa saMsAra-rUpa che,ane duHkha nA samUha-rUpa ja che. mATe e (zarIra) ne jANavAthI, koI paNa "tatva" jANavAmAM AvyuM hoya tema samajavuM ja nahiM. 81 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paNa,he, rAma,jo paramAtmA ne jANavAmAM Ave to, saghaLAM duHkho no samUha zAMta thai jAya che. rAma bolyA-mane paramAtmA nuM kharuM svarUpa kaho ke je jANavAthI mAruM mana sarva moha ne tarI jAya. vaziSTha bolyA-ApaNuM jJAna jagatanA eka pradezamAMthI palakavAramAM (jagatanA) bIjA pradezamAM pahoMce che. te vakhate -te (jagatanA) baMne pradezanA saMbadha thI rahita evuM je nirviSaya sva-rUpa pratIta thAya che te - paramAtmA nuM sva-rUpa che. je "jJAna-rUpI" mahAsAgaramAM saMsAra (dazya) nAza-vagere koI "vikAro" ne prApta thayA vinA, paNa atyaMta "abhAva" pAme che te paramAtmAnuM svarUpa che. draSTA (paramAtmA) ane duya (jagata) no krama -ema ne ema rahe chatAM te krama) asta pAmI jAya, ane bharapUra (bhareluM) chatAM paNa kalpanAo ne avakAzavALuM(khAlI) lAge che -te paramAtmA nuM sva-rUpa che. je azUnya chatAM paNa zUnya jevuM pratIta thAya,jemAM "vAMjhaNI nA putra" jevuM (mithyA) A jagata rahyuM che, ane, je potAnAmAM anaMta brahmAMDo hovAM chatAM paNa temanAthI rahita che- te paramAtmA nuM sva-rUpa che. je mahA-jJAnamaya chatAM paNa moTA pASANa (paththara) nI zilA nI peThe raheluM che, ane jemAM jaDa ane cetana rUpa saghaLA jagatano samAveza thAya che-te paramAtmA nuM sva-rUpa che. bahAranA ane aMdaranA sarva viSayo sahita A jagata jenI sattAthI sattA pAmyuM che-te paramAtmA nuM sva-rUpa che. jema,dekhAva e prakAza thI judo paDato nathI,ane AkAza thI zUnya-paNuM juduM paDatuM nathItema, A jagata kalpita hovAne lIdhe, jenA sva-rUpa thI juduM paDatuM nathI te paramAtmA nuM sva-rUpa che. rAma bolyA-je paramAtmA jovAmAM AvatA nathI.te ja eka satya che ema kema jANI zakAya? neAvaDuM badhuM pratyakSa (najara sAme dekhAtuM jagata saghaLuM mithyA (khoTuM che-e zI rIte mana mAM utare? (3-7) vaziSTha bolyA-A jagata-rUpI "bhrama" jema AkAzamAM lIlA-kALA raMga (bhramane lIdhe) jovAmAM Ave chetema-utpanna thayo che. jo tenA atyaMta "abhAva" nuM jJAna -dRDha rIte thAya to ja tenuMadhiSThAna (AdhAra) "brahma" spaSTa jANavAmAM Ave che-bIjI koI kriyAthI te jANavAmAM AvatuM nathI. dRzya (jagata) nA atyaMta "abhAva" ne dRDha karyA vinA brahma ne jANavAno bIjo koI sAro upAya nathI. jevI sthatimAM che tevI ja sthitimAM rahelA A jagata no atyaMta abhAva samajAya to - tenA adhiSThAna-rUpa (AdhAra-rUpa) paramAtmA bAkI rahe che, je A vastu "jJAnathI" samaje che te-pote ja "paramAtmA-rUpa" thAya che. jyAM sudhI darpaNa nI AjubAju koI padArtha hoya tyAM sudhI darpaNa mAM tenuM pratibiMba paDyA vinA rahetuM nathI, te ja pramANe,jyAM sudhI jagata potAnI sattAvALuM dekhAya che, tyAM sudhI buddhimAM te jagatanuM pratibiMba paDyA vinA rahetuM ja nathI. AthI jagatano atyaMta abhAva karavAthI,buddhimAM tenuM pratibiMba paDatuM nathI, ane Ama thAya che tyAre ja, buddhimAM (jagata-daya ne badale) brahma (draSTA) nuM (sAcuM) pratibiMba paDe che. Ama,A "jagata" nAmano "dazya" padArtha "mithyA" ja cheema nizcaya karyA vinA koI paNa manuSya "parama-tatva" (paramAtmA-draSTA) ne samajI zake nahi, rAma bolyA-he muni.ATaluM badhuM moTuM brahmAMDa-rUpa je"duzya" che temAM potAnI sattA nathI paNa brahma nI ja sattA che -ema Ape kahyuM,paNa te manamAM zI rIte utare? jema sarasava nA peTamAM meru-parvata no samAveza -e Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ asaMbhavita che,tema atyaMta sUkSma evA brahmA AvaDA moTA brahmAMDa no samAveza thAya e asaMbhavita lAge che. vaziSTha bolyA-he,rAma,jo tame manamAM akaLAyA vinA,mahAtmAonA ane uttama zAstro nA saMga mAM tatpara rahIne thoDAka divasa sAMbhaLyA karazo to jema kharuM jJAna thatA,jhAMjhavAnuM pANI dekhAtuM baMdha paDe che, tema tamArI buddhimAMthI -huM kSaNa-mAtra mAM dRzya (jagata) ne uDADI daIza.(bhUMsI nAkhIza) dRzya-rUpa A jagata,dRSTimAMthI nAza pAme che -tyAre draSTA-paNuM paNa zAMta paDe che.ane kevaLa jJAna bAkI rahe che. jo dRzya (jagata) che to ja draSTA (paramAtmA) che,ane jo draSTA (paramAtmA) che to ja dRzya (jagata) che. teja rIte jo -eka hoya to te baMne che ane jo baMne hoya to paNa te eka ja che. AmAMthI jo eka no abhAva thAya to baMne nI siddhi thatI nathI (baMne asiddha thAya che) A pramANe,jayAre -eka-paNuM,be-paNuM,dRzya-paNuM,ane draSTA-paNuM--e cAra no ye abhAva thazetyAre eka-paramArtha vastu (satya-brahma) ja bAkI rahe che. vaziSTha kahe che ke-tamArA mana-rUpI darpaNa mAM ahaMpaNA -vagere dRzya-jagata-rUpa je mela che,teno, atyaMta abhAva samajAvIne te mela ne huM luchI nAkhIza. je padArtha potAnI sattA vinAno hoya teno bhAva hoto nathI ane je padArtha potAnI sattAvALo hoya, teno abhAva hoto nathI.AthI jagata potAnI sattA vinAnuM hovAthI te bhAva vinAnuM ja che, tethI tene TALI devAmAM te zI mahenata paDavAnI? jagata mULe utpanna thayuM ja nathI,chatAM tenI A je vizALatA dekhAya che te nirmaLa paramAtmA mAM ja dekhAya che, ane paramAtmA nI sattA thI te sattA vALuM che. jema,suvarNa no hAra vagere AbhuSaNa -suvarNathI judAM utpanna thayAM nathI,suvarNa thI judAM nathI, ane suvarNa thI judAM jovAmAM AvatAM nathI,tema A jagata -paNa, brahma thI juduM utpanna thayuM nathI,brahma thI juduM nathI ane brahma thI juduM jovAmAM AvatuM nathI. e jagata ne TALavAmAM zuM mahenata paDavAnI? A viSaya huM tamane ghaNI ghaNI yuktio thI kahIza -eTale abAdhita evuM zuddha "tatva" (brahma-satya) potAnI meLe ja tamArA anubhava mAM Avaze. jema,raNa mAM nadI ja nA hoya to jaLa kevI rIte hoya? tema jagata mULa mAM utpanna thayuM ja nA hoya to -tenuM astitva paNa kyAMthI hoya? jema vAMjhaNI no putra hoto nathI,ne jema AkAzamAM vRkSa hotuM nathI,tema bhrAMti-rUpa jagata mULamAM che ja nahi. he,rAma,je A jovAmAM Ave che te akhaMDita "brahma" ja che.ane A viSaya ne huM AgaLa jatAM kevaLa vacano thI ja nahi paNa yukti thI kahIza.he,rAma,vidvAna loko A viSayamAM yuktiothI je kahe che,teno anAdara karavo yogya nathI,je mUDha buddhivALo manuSya,yuktiothI bharelA A viSaya no anAdara karIne, mahA-duHkha-dAyI -(ulTI vAtano) Agraha lai bese che,tene vidvAna loko mUrkha ja samaje che. (8) uttama zAstro nA zravaNa thI tatva-jJAna thAya che. rAma bolyA-je kAMi A dekhAya che te saghaLuM brahma-rUpa ja che-e vAta kaI yuktithI jANavAmAM Ave? ane te kevI rIte siddha thAya? ane te vAtane nyAya thI anubhavavAmAM Ave to pachI, 83 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bIjuM kazuM jANavAnuM bAkI rahe nahi. vaziSTha bolyA-ghaNA kALa thI jAmelI ane avicAra thI thayelI, "jagata" nAmanI vizucikA (kolerA) jJAna vinA zAMta thatI nathI.he, rAma,huM tamane sada-bodha thavA mATe,A je AkhyAyikAo (kathAo) kahevA dharuM chuM te tame sAMbhaLo,tethI tame uttama buddhimAna thai ne tarata ja muktine pAmazo. paNa tame jo akaLAI jazo ne sAMbhaLavAnuM mUkI adhavaca uThI jazo - to tame pazu samAna thazo anetamAruM kazuM kArya siddha thaze nahi. manuSya jo thAkI jaIne pAcho nA phare -to te je vastu mAge che tathA je vastu mATe yatna kare che-te vastu avazya meLave che.he rAma, jo tame mahAtmAonA ane uttama zAstro nA samAgamamAM tatpara rahezo, to, thoDA mahinAomAM nahi paNa thoDA divasomAM ja tame parama-pada ne prApta thazo. rAma bolyA-he,uttama zAstra-vetA,Atma-jJAnanI prApti mATe sAruM kayuM zAstra mukhya che? te kaho. vaziSTha bolyA-he mahA-buddhimAna mukhyatve karI Atma-jJAnanuM nirUpaNa karanArAM zAstromAM A suMdara mahArAmAyaNa (yoga-vAziSTha) ja sarvottama zAstra che. A uttama, sarva itihAsa nA sAra-rUpa -itihAsa sAMbhaLavAthI jJAna nI pravRtti thAya che. vANI nI racanA rUpa A graMtha sAMbhaLavAthI potAnI meLe ja akSaya jIvana-muktatA udaya thAya che. jema, "A to svapna che" ema jANavAmAM Ave to, svapna nA satya-paNA nI bhAvanA TaLI jAya che, tema A dRzya-jagata hovA chatAM "A brahma-rUpa ja che" ema jANavAmAM Ave tojagata nA satya-paNA nI bhAvanA TaLI jAya che. A graMtha ja ati pavitra che ane je A graMtha mAM che te ja bIjA graMtha mAM che ane je A graMthamAM nathI te bIjA koI graMtha mAM nathI.vidvAno A graMtha ne saghaLA jJAna-graMtho nA koza-rUpa samaje che. je puruSa A graMtha ne nitya sAMbhaLe che, te puruSanI buddhi bIjA graMtho thI thayelA prauDha camatkAra vALA bodha karatAM paNa utkRSTha evA bodha (jJAna) ne meLave che.e viSe saMdeha nathI ja. je puruSa ne koI pApa nA udaya ne lIdhe A zAstra para ruci nAM thAya,te puruSa bhale jJAna nA viSaya-vALA koI bIjA uttama zAstra no vicAra kare, jema uttama auSadha (davA) pIvAmAM AvatAM potAnI meLe ja Arogya no anubhava thAya che, tema A graMtha sAMbhaLavAmAM AvatAM potAnI meLe ja jIvanamukta-paNA no anubhava thAya che. A zAstra sAMbhaLavAthI zrotAne potAnI meLe ja nizcaya thaze ke ame je kahyuM che te yathArtha ja che. ane varadAna ke zApa nI vAtanI peThe-kazuM ja ThokI besADatA nathI. A Atma-vicAra-maya graMtha nI kathAthI ja tamAruM saMsAra-saMbaMdhI du:kha TaLI jaze. ke je du:kha -dhanathI,dAnathI,tApathI,veda sAMbhaLavAthI,bIjAM sahastra sAMbhaLavAthI ke te graMthomAM kahelA seMkaDo yatno karavAthI paNa TaLatuM nathI. (9) jIvanamukta nA lakSaNa ane AtmA nuM svarUpa vaziSTha kahe che-he, rAma,jemanuM citta (mana) AtmA mAM lAgI gayuM che, jeo AtmA nI prApti mATe ja jIvana jIve che ane AtmA nA svarUpa no upadeza -paraspara karyA karIne nitya jJAna nI vAto Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karIne temAM AnaMda mAnI ne Atma-jJAnamAM ja niSThA rAkhI,temAM masta rahe che, tevA "eka jJAna nI sthiti" karanArA puruSo ne jIvana-mukta-paNuM maLe che ke je videha-mukti ja che. rAma bolyA- he bhagavana, videha-mukta ane jIvanmukta nA lakSaNo mane kaho. eTale huM zAstra pramANe vicAra karIne te meLavavA mATe prayatna karuM, vaziSTha bolyA--vyavahAra karavA chatAM ane A jagata jevuM che tevuM rahyA chatAM paNa jenI draSTimAM - jagata (daya) AkAza nI jema zUnya thai jAya che te-jIvanmukta kahevAya che. --je pote vyavahAra karavA chatAM paNa (Atma) jJAna mAM ja eka- niSTha rahe che,ane jAgrata avasthAmAM paNa, suSupti avasthAmAM raheto hoya tema nirvikAra-paNe raheto hoya-te jIvanmukta kahevAya che. --potAnI je sthiti hoya te sthitimAM AnaMda thI rahenArA je puruSanA mukha nI kAMti -sukhamAM AnaMdI jovAmAM AvatI nathI ke du:khamAM udAsa jovAmAM AvatI nathI te-jIvanmukta kahevAya che. --je puruSa suSupti-avasthA-vALA nI jema nirvikAra paNa rahe che, jene viSayonA sparza-rUpa jAgrata-avasthA ja nathI,ane jeNe jAgrata avasthA nI vAsanAthI thatuM svapna paNa AvatuM nathI-te jIvanmukta kahevAya che. --je pote rAga, dveSa,bhaya-vagere ne anukULa Ave tevI kriyAo (karmo) karavA chatAM,paNa, AkAzanI peThe manamAM nirlepa rahe che-te jIvanmukta kahevAya che. --kriyAo (karmo) karatAM athavA kriyAo nA karatAM paNa jenuM mana ahaMkArayukta thatuM nathI, ane jenI buddhi lekhAtI nathI,te jIvanmukta kahevAya che. --potAnA "sva-rUpa"mAM eka sthitithI rahenAro je puruSa-"AtmA nA prakAza-mAtrathI jagata no laya thAya che ane AtmA nA AvaraNa mAtrathI jagatanI utpatti thAya che,ema anubhava-pUrvaka jANe che -te jIvanmukta kahevAya che. --jenAthI loko udvega pAmatA nathI, ane je lokothI udvega pAmatA nathI, ane je pote, harSa,krodhabhaya thI rahita che -te jIvanmukta kahevAya che. --je puruSa no saMsAra "satya-buddhi" thavAne lIdhe TaLI gayo che, ane jene lIdhe tema thavAthI) te citta-vALo hovAM chatAM,citta-vinAno ane zarIra-vALo hovAM chatAM zarIra-vinAno che.te jIvanmukta che. --je pote sarva padArtho thI vyavahAra karavA chatAM paNa zAMta rahe che, ane je sarva padArthomAM paNa pUrNa svarUpe rahe che-te jIvanmukta kahevAya che. paNa e jIvanmukta puruSa nuM zarIra jayAre kALa ne AdhIna thAya che, tyAre te jIvanmuktatA nI padavI choDe che, ane jema pavana nizcaLa-paNA ne pAme che,tema te 'videha-mukta" tA nI padavIne pAme che. videha-mukta puruSa,udaya ke asta pAmato nathI, dUra ke maMda paDato nathI, pratyakSa ke apratyakSa raheto nathI, ahaM-rUpa ke ahaM-rUpa thI alaga raheto nathI-paNa sUrya thaIne prakAze che. viSNu thaIne triloka nuM rakSaNa-pAlana kare che,rudra thI saMhAra kare che ne brahmA thai sRSTio banAve che. te AkAza thaIne pavana ne,RSione, suro ne,tathA asurone dhAraNa kare che.ane meru-parvata thaIne loka-pAlo nA sthAnaka-rUpa thAya che. pRthvI thai te loko nI akhaMDa maryAdAne sAcave che. khaDa,jhADa,latAo thai ne phaLonA samUha Ape che. te agni thai prajvalita thAya che,jaLa thai ne dravIbhUta thAya che,caMdra thaIne amRta ne jhare che ane haLAhaLa viSa) thai ne te maraNa pAme che. Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te teja thaIne dizAone pragaTa kare che, ane aMdhakAra thaIne sarvane aMdha kare che. te cetana thaIne jaMgama thAya che ane jaDa thaIne sthAvara thAya che. samudra thaIne te pRthvI-rUpI strIne kaMkaNa nI jema vIMTI le che ane AvaraNarahita paramAtmA thaIne te potAnA prakAzathI vyApelAM brahmAMDo-rUpI aneka paramANuone phelAvavA chatAM, paNa, nirvikAra rUpe ja rahe che. traNe kALa nA saMbaMdha-vALuM je kaMI A dRzya (jagata) prakAze che, prakAzI gayuM che ane prakAzazete saghaLuM e "videha-mukta-rUpa" ja che. rAma pUche che-ke-he,brahmana,evuM te zI rIte thavAya? mane to te e sthiti viSama ane ghaNA kaSTa thI prApta thAya evI lAge che ane pAmyA pachI,paNa te sthiti rAkhavI to vadhu kaThina hoya ema lAge che. vaziSTha kahe che ke-meM je A videha-mukta nI sthiti kahI che te mukti ja kahI che. ane je mukti che e ja brahma che, te ja nirvANa che, ane te sthiti kevI rIte prApta thAya te viSe huM kahuM chuM. huM, tuM-vagere vyavahAro vALuM je kaMI A dRzya jovAmAM Ave che, te vidyamAna chatAM paNa "te utpanna thayuM ja nathI" ema samajavAmAM Ave to e nirvANa (mukta-ke-brahma) sthiti maLe che. rAma kahe che-jo videha-mukta thayelA puruSo tamArA kahevA pramANe kailokya-rUpa thatA hoya - to teo saMsAra-rUpa ja thAya ema huM mAnuM chuM. vaziSTha kahe che ke jo "kailokya" hoya to te railokya nA sva-rUpa ne dhAraNa kare,paNa "railokya" zabdathI kahevAto koI padArtha ja nathI, to tyAM videha-mukta railokya-svarUpa thAya che-ema kahevuM bane ja kema? mATe A jagata -zabda thI kahevAto koI padArtha paNa che ja nahi. meM ghaNo vicAra karyo, to paNa sonAnAM kaDA mAM meM nirmaLa sonA sivAya kazuM -kaDA-paNuM dIThuM nahi. jaLa nA taraMga mAM huM jaLa sivAya bIjuM kaMI joto nathI. vAstavika rIte jaLa mAM taraMga-paNuM che ja nahi. jema jagatamAM avakAza che te AkAza ja che ane nirjaLa bhUmimAM jaLa dekhAya che te teja ja che, tema A trailokya paNa brahma-rUpa ja che. rAma kahe che ke-hemuni,je yuktithI jagatanuM mithyA-paNuM prApta thAya te yukti mane kaho.draSTA ane dRzya - ekarUpa thaIne paraspara maLI gayA che ane te baMne nathI-evI mananI dRDha sthiti thAya tyAre - "nirvANa" sva-rUpa bAkI rahe che-mATe draSTA ane dRzaya no bAdha thai jAya ane svarUpe rahelA e brahma samajAya evI yukti mane kaho.ane Avo bodha jo siddha thAya to pachI, kaMI paNa karavAnuM bAkI rahetuM nathI. vaziSTha kahe che ke ghaNA kALathI ghara ghAlI rahelI A mithyA jJAna rUpI vizucikA (kolerA) -evicAra-rUpa maMtra thI ja nirmuLa thai ne zAMta thai jAya che. joke A roga ghaNA kALa thI jAmelo hovAthI tene tarata ukheDI zakAya tema nathI. kAraNa ke lIsA parvata para caDavAmAM jeTalo parizrama thAya che teTalo ja - parizrama te lIso-parvata utaravAmAM paNa thAya che. AthI abhyAsa nA yoga thI,yuktithI ane nyAyanI jagata-rUpI bhrAMti no nAza thAya te rIta huM kahIza. he, rAma,huM tamane utpatti prakaraNa kahuM chuM, temAM tame, AtmA-e potAnAmAMthI utpanna thayelA jagata thI mukta thaIne kevI rIte rahe che? e viSaya ne samajazo. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A zUnya-rUpa,bhrAMti-rUpa jagata mULe utpanna thayuM ja nathI chatAM dekhAya che-e viSe-huM A prakaraNamAM kahuM chuM. saghaLA prakAro vALuM A je sthAvara-jaMgama jagata jovAmAM Ave che te-saghaLuM,jayAre indra-vagere ne paNa aMtardhAna karI denAro mahApralaya Ave che tyAre kyAMka paNa jatuM rahe che, nAza pAme che,asata thai jAya che, adRzya thI jAya che, ane e pramANe jagatano pralaya thAya che, tyAre mAtra anirvacanIya evuM sata bAkI rahe che. je sata-e sthira,gaMbhIra,tapa ane teja thI vicakSaNa ane mukha thI varNana karI zakAya nahi tevuM rUpa vagaranuM che. te pUrNa karatAM paNa pUrNa che, tene nathI sata kahevAtuM ke nathI asatu. te utpatti vALuM nathI ke utpatti rUpa paNa nathI.te caitanya-mAtra che,buddhi-tatva thI bhinna che.aMnata che,Adi-aMta-ane madhya thI ne kAraNa rahita che. te sata- e-jagata nI vyakata-avasthA ane avyakta avasthA mAM rahenAra "paramAtmA" che. potAne nAka, kAna, jIbha,netra ke cAmaDI nA hovA chatAM-te sarvadeza ane kALamAM sAMbhaLe che, svAda le che, suMghe che, sparza kare che ane joyA kare che. emanA prakAza thI ja saghaLuM jagata prakAze che. emanuM svarUpa ja "ajJAna" nA samayamAM sRSTi-rUpe vicitra lAge che ane jJAnamAM Adi-aMta vinAnI lAge che. e deva (paramAtmA) AkAzanI peThe nirlepa rahIne potAnA sva-rUpanI sattAthI potAnA saMta-rUpa lAgatA jagatane joyA kare che.sata-rUpa paramAtmA nuM bIjuM koI "kAraNa " hovAnI kalpanA karavI - e sasalAnA ziMgaDA nI kalpanA karyA jevuM che. jema taraMgono samUha e jaLa nA "kArya-rUpa" che,tema A jagata paNa te paramAtmA nA kArya-rUpa che. niraMtara prakAzatA ane citta-rUpI sthAnakomAM rahenArA e "caitanya-mAtra -deva-rUpI dIvA " nA prakAzathI saghaLuM brahmAMDa prakAzayA kare che. e deva (brahma) nA hoya to sUrya vagere prakAzo-aMdhakAra samAna thai paDe che. e deva jayAre "mana"nuM rUpa dhAraNa kare che, tyAre temAM A jagata dekhAya che ane jayAre tene "mana-rUpaHpaNA" ne choDI de che.tyAre temAM A jagata dekhAtuM nathI. jagatanI utpatti ane pralaya-paNa kahevA pUratAM ja te devathI judAM che,paNa vAstavika rIte te judAM nathI. kAraNake e deva nI sattA evI akhaMDita che ke temAM bIjA koInI sattA samAya tema nathI. e deva -jJAnI puruSomAM prakAzamAna ane ajJAnI puruSomAM aprakAzita che,jayAremukta-puruSomAM te prakAzita paNa nathI aprakAzita paNa nathI. e deva calana-rahita che, kalyANa-svarUpa che,ane zAMta-svarUpa che.ane, emanAmAM ja kalpAyelI avidhyA (ajJAna-mAyA) nA calana thI traNa jagatanI utpatti thAya che. e eka ja deva (brahma) adhiSThAna rUpa ane bharapUra sattAvALA che,anebrahmAMDo no nAza thatAM paNa te deva nI sattAno nAza thato nathI. A deva pratyakSa hovA chatAM grahaNa karI zakAtA nathI, e vANI-rahita hovA chatAM bole che, mana-rahita hovA chatAM manana kare che, sadA tRpta chatAM bhogave che ane kriyAo (karmo) nA sAdhana vagaranA hovA chatAM kriyAo kare che.aMga-rahita hovA chatAM aMgo-vALA che, koI mAM rahelA nathI chatAM jagatamAM vyApta che. e deva indriyo nA baLa thI rahita hovA chatAM saghaLI indriyo nI kriyAo temanAthI ja thAya che, manathI rahita hovA chatAM jagata nI A saghaLI racanAo emanA mana nA saMkalpa thI pedA thai che. e deva ne nahi jovAthI -saMsAra-rUpI sarpa thI Dara lAge che, ane Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ temanA darzana thI Dara ane kAmanAo bhAgI jAya che. e deva (brahma) no jo sAkSAtkAra thAya to-tame,huM ane saghaLAM loko eka-rUpa ja chIe ane jo, sAkSAtkAra nA thAya to sarve bhinna-bhinna chIe. kALa-saMbaMdhI cha vikAro,dRzya padArtho no dekhAva,ane aneka jAtanA mAnasika manoratho e deva ne lIdhe ja sphUre che.e deva nA prakAzathI ja jagatano prakAza thAya che,kriyA-rUpa-rasa-gaMdha-zabda-sparza ane aMtaHkaraNa nuM caitanya vagere saghaLuM -je kaMI tamArA jANavAmAM Ave che te A deva (brahma) ja che. hai.sujana pramAtA-pramANa ane prameya-emAM akhaMDita-rUpe je jJAna raheluM che te tamAruM svarUpa che - ema tame tamArA ekAgra manathI samajo. e brahma-janma-rahita che,jarA-rahita che,anAdi che,aviyaLa che,nitya che,sukharUpa che,nirmaLa che. tene jaya pachI te te dUra thAya tema nathI atyaMta vaMdanIya che.zuddha che,saghaLI racanAothI rahita che, kAraNo nA kAraNa-rUpa che,anubhava-rUpa che bIjA kazAthI jaNAya tema nathI,jJAnarUpa ane sarvarUpa che, ane sarvarUpa hovA chatAM paNa te brahma gupta raheluM che. (1) brahma nA lakSaNamAM zaMkA ane tene samAdhAna rAma kahe che ke-mahApralaya thatAM je tatva bAkI rahe che,te nirAkAra ja rahevuM joIe,emAM kazo saMzaya nathI, paraMtu te tatva zUnya zA mATe nahi?prakAzavALuM zA mATe nahi? te jIva-rUpa,mana-rUpa buddhi-rUpa ke bIjA koI rUpa kema nathI? ane tame tene jo "sarva-rUpa" kaho cho to te kevI rIte? A tamArA vicitra vacanothI mArA manamAM guMcavADo ubho thayo che te tame dUra karo. vaziSTha kahe che-ke-tame je A prazna pUcho cho- te mArA abhiprAya ne oLaMgIne pUcho cho. A prazna ghaNo viSama che,paNa jema sUrya,rAtri nA aMdhakAra ne bhedI nAkhe che tema huM paNa kazA paNa mahA-prayatna karyA vinA ja tamArA saMzaya ne bhedI nAkhIza. he rAma,mahA-pralaya nA samayamAM je vastu zeSa rahe che te adhiSThAna rUpI brahma -e -zUnya nathI. jema kotaryA vinAnI putaLI thAMbhalA mAM rahelI che-tema A jagata paNa te samaye brahma mAM raheluM hoya che. he,rAma,jema jaLamAM taraMga nathI ane che paNa kharA, tema brahma A jagatamAM nathI ane che paNa kharuM . jagata nI utpatti nI sattA brahma nI sattA thI judI nathI ane te jagatanA pralayanI sattA paNa e brahmanI sattAthI judI nathI.-to evA sat ane svarUpa-sthita "brahma" nI aMdara jagatanI utpatti thavAmAM -bIjI koI sAmagrI nI jarUra nathI. azUnya padArtha ne laIne zUnya zabda no artha kalpI zakAya che,ane zUnya padArtha ne laIne azUnya zabdano artha kalpI zakAya che.paNa, 'brahma' thI judo koI padArtha ja nathI,mATe-te "khU" ne zUnya ke azUnya kevI rIte kahI zakAya? 88 je "prakAza" che te sUrya-agni vagere no dharma che,mATe "brahma" ne "prakAza" kahI zakAya nahi. temaja -sUrya-vagere koI paNa "yathArtha brahma" mAM nathI,mATe te "brahma" prakAzavALuM nathI. sAmAnya rIte-sUrya-vagere Adi mahAbhUto no je abhAva che te "tama" (tamasa) kahevAya che. paNa "brahma" e kaMI tevA prakAza nA abhAva-rUpa nathI eTale te "tama-rUpa" nathI. "AkAza " nI peThe svaccha evA brahma no je prakAza kahevAya che te potAnA "anubhava rUpa" che, Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te prakAza no te pote ja anubhava kare che, paNa bIjA koI ne te prakAzano anubhava thato nathI. A pramANe te brahma "jJAtA" (jJAna ne jANanAra) thI rahita che. Ama je brahma e tama thI ane prakAza thI rahita che, te avinAzI pada che, ane AkAzanI peThe nirmaLa che, paNa "bhAMti" thI tenAmAM saghaLuM jagata kalpAyeluM che. mATe te brahma ne "jIva-rUpa,buddhi-rUpa, ke mana-rUpa" kahI zakAtuM nathI. jema,jaLa nI aMdara taraMga che ane mATI nI aMdara ghaDo che tema jenI aMdara jagata che te-brahma -zUnya kevI rIte hoI zake? "jema,pRthvI nI aMdara raheluM jaLa e pRthvIrUpa nathI, tema brahma nI aMdara raheluM jagata brahma-rUpa nA hovuM joIe" evI zaMkA karavI joIe nahi,kAraNakepRthvI-vagere "sAkAra padArtho" nI upamA "nirAkAra brahma" ne lAgu paDI zake nahi. brahma AkAza nI peThe nirmaLa che ane temAM raheluM jagata paNa AkAzanI peThe nirmaLa ja che. eTale ke jevuM brahma che tevuM ja jagata che. jema marInI aMdara rahelI tIkhAza -tenA khAnAra vinA anyane jANavAmAM AvatI nathItema,brahma nuM citRpa-paNuM e pralaya-kALa mAM "jIva" jo hoya ja nahi to te kevI rIte jANI zake? jema, pralaya-kALamAM jIva nuM "jIva-paNuM" nivRtta thAya che, tema,jagata nuM "jagata-paNuM" paNa nivRtta thAya che. eTale ke-jIva ane jagata -e baMne "brahma-rUpa" ja thai jAya che. ane tyAresaghaLA bahAranA dekhAvo ane mana nI aMdaranA dekhAvo paNa "brahma-rUpa" thai jAya che,bIjuM kazuM rahetuM nathI. "samAdhi" nA kALamAM paNa A pralaya nA kALa nI jema saMpUrNa jagata "suSupta-rUpa" thai jAya che.ane "jJAna-kALa" mAM jagata "turya-rUpa" thai jAya che. Ama samAdhi-kALamAM jagata suSupta thai jAya che tethI"samAdhi-kALa" mAM "sarva-saMskAro nA DAbalA-rUpa" "yogI" saMsAra-rahita thai ne "brahma-rUpe rahe che, eTale"jJAna-kALa" mAM "sarva-saMskAronA DAbalA-rUpa" "jJAnI" (vyavahAravALo chatAM paNa) saMskAra-rahita "brahma-rUpe" che. Ama,AkAra vagaranA para-brahma (saMpUrNa-brahma) mAM brahma-rUpe jagata raheluM che, ane saMpUrNa brahma mAMthI je jagata ane jIva prasarela che te brahma-rUpe ja prasarela che,mATe, jagata ane jIva -e pUrNa ja che ane nirAkAra ja che. brahma mAMthI jagatanuM skaraNa mAnavAmAM AvyuM. eTale te jagatanA draSTA-rUpe jIvanuM skaraNa paNa mAnavAmAM AvyuM che. ahIM draSTA-jagatane jonAra--e jIva che) jagata e pUrNa (brahma) mAM thI pUrNa-paNe ja prasareluM che.ane pUrNapaNe ja raheluM che. mATe jagata utpanna thayuM ja nathI-ane jo utpanna thayuM hoya to paNa te brahma-rUpa ja che. "pralaya"mAM jIva ne jagata nuM "draSTA-paNuM" nahi rahevAthI,jagatamAM "daya-paNuM" paNa rahetuM nathI. eTale pachI jagatamAM "jagata-paNuM" kyAMthI bAkI rahyuM? brahmamAM citta-dayapaNuM-vagere che ja nahi chatAM te mithyA pratIta thAya che. brahma mAM koI "upAdhi" (mAyA) che ja nahi, to pachI "upAdhi (mAyA) mAM brahma "jIva-rUpe pratibimbita" thAya che tema paNa kema kahevAya? Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A brahma e paramANuM nA paNa "kAraNa-rUpa" che,sukSma karatAM paNa ati sukSma che,zuddha che,ane atyaMta zAMta che. te deza-kALa-vagere nA vibhAgathI rahita che.tethI te atyaMta vistarAyelo che. te Adi ane aMta thI rahita che,prakAza-mAtra che ane prakAzya-padArtho thI rahita che. A brahma mAM dRzya thayuM ja nathI to pratibimbrita thayelo kahevAto ane niraMtara vAsanAmaya kahevAtodraSTA (jIva) to kyAMthI thayo ja hoya? dRzya no udaya nahi thavAthI-brahma mAM -jIva-paNuM nathI,buddhi-paNuM nathI,citta-paNuM nathI, indriya-paNuM nathI ke vAsanA-paNuM paNa nathI. Ama,e para-brahma bhale bIjAone te jagata-rUpI -moTA ADaMbara thI bharelo lAge,paNa, amane to te zAMta -ane -AkAza karatAM paNa adhika zUnya lAge che. zrIrAma pUche che ke-e apAra caitanya-maya para-brahma nuM rUpa kevuM che? tame pharIvAra e mane sArI-peThe kaho. eTale mArA jJAnamAM vRddhi thAya. vaziSTha bolyA-mahApralaya thatAM saghaLAM kAraNo nA "kAraNa-rUpa"je "para-brahma" bAkI rahe che - tenuM rUpa huM tamane kahuM chuM te tame sAMbhaLo. --samAdhi mAM "vRttio no kSaya" thAya che,tyAre "mana" nA rUpa no paNa nAza karIne"jenuM koI rIte nirUpaNa nA thai zake" tevuM- sada-rUpa rahe che te -para-brahma nuM rUpa che. --samAdhi mAM "drazya-rUpa" jagata rahetuM nathI,tethI draSTA (jIva) no abhAva thavAthI, je eka-rUpa jevuM "sAkSI-rUpa" pratIta thAya che te -para-brahma nuM rUpa che. --je brahma viSe te bhaviSyamAM jIva nuM svarUpa le che tema mAnavAmAM Ave che, te brahma, dRzya (jagata)mAM maLeluM nathI ane tenuM cinmAtra,nirmaLa ane zAMta-evuM je rUpa che -te para-brahma nuM rUpa che. --zarIra ne pavana-vagere lAgavA chatAM,paNa tenA (pavananA) sparza -vagere no anubhava nA thatAM, je rUpa samAdhi mAM jIvatA yogIo jue che te para-brahma nuM rUpa che. --svapna vinAnI,koI pIDAthI (mAMkaDa -vagere karaDavAthI) nahi tUTatI ane aMdara prakAza vALIje "suSupti-avasthA" che-te ghaNIvAra sudhI rahe che tyAre tenuM je "caitanya-rUpa" che-te-para-brahma nuM rUpa che. --AkAzanA avakAza jevuM,zilA nA eka-rasa-paNA jevuM ane pavananA pUrNa-paNA jevuM - cidrupa paramAtmA nuM je rUpa che-te para-brahma nuM rUpa che. --jIvatA hovA chatAM-dRzya no ane manano tyAga karI detAM sva-rUpa nI je -zAMta ane para-"sthiti" rahe che -te paramAtmA nuM sva-rUpa che. --AnaMdamaya koza nI aMdara,sUrya nI aMdara,AkAzanI aMdara,ane vRttionI aMdaraje eka "prakAza" sphUre che te -paramAtmA nuM sva-rUpa che. --buddhi nI vRtti nA,padArthonA sphUraNa nA,tathA ajJAna nA sAkSI-rUpa aneAdi-aMta-vagaranuM je jJAna che-te paramAtmA nuM sva-rUpa che. --A jagata kadI utpanna thayuM ja nathI,paNa jenAthI te utpanna thayA jevuM jaNAya che,ane jenAthI abhinna hovA chatAM paNa te bhinna jevuM jaNAya che-te paramAtmA nuM sva-rUpa che. --jJAnI puruSa,e vyavahAramAM lAgyA chatAM pASANanA jevI avicaLa sthiti mAM rahe che tathA je akhaMDita chatAM jagata ne avakAza Ape che-te paramAtmA nuM sva-rUpa che. --pramAtA(cidAbhAsa) pramANa (indriyo nI vRtti) ane prameya (viSayo) e traNe jemAM udaya pAme che, 90 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane jemAM asta pAme che te-parama durlabha-evuM-paramAtmA nuM sva-rUpa che. --buddhi vagere thI rahita-evA je moTA arIsAmAM pramAtA-paNuM,pramANa-paNuM ane prameya-paNuM, pratibimbita thayeluM che te paramAtmA nuM svarUpa che. --jAgratathI,svapnathI tathA suSuptithI rahita-evuM je mahA-caitanya nuM sva-rUpa che,ane, sthAvara-jaMgamamAM je pratIta thAya che te paramAtmA nuM sva-rUpa che. (ane te ja pralaya mAM avazeSa rahe che.) --sthAvara nuM rUpa ke je manathI,buddhithI rahita che-te jo jJAna-maya hoya to tene paramAtmA nA rUpa nI upamA ApI zakAya. brahmA- viSNu-maheza-sUrya-indra-vagere no nAza thatAMsukha-rUpa saghaLI upAdhio no nAza thavAthIbheda-rahita,caitanya-mAtra,ane jemAM jagata no saMga raheto nathIevuM eka "parama-sva-rUpa" (paramAtmA-para brahma) mAtra pralaya-kALa mAM zeSa rahe che. (11 jagatanI sattA adhiSThAna nI sattA thI jadI nathI. zrIrAma pUche che ke-he,brahmana,AvA rUpa thI prakAzanuM A dRzya-rUpa jagata,mahApralaya nA samayamAM brahmanI aMdara rahetuM nathI to te kyAM rahe che? te tame mane kaho. vaziSTha kahe che ke-vAMjhaNI no dIkaro kyAMthI Ave che ne kyAM jAya che? tathA AkAzanuM vana kyAMthI Ave che ne kyAM rahe che? te tame mane kaho. rAma kahe che-vAMjhaNI no dIkaro ne AkAza nuM vana che ja nahi ane thavAnAM paNa nathI.teo pratyakSa nathI, ane pratyakSa nahi hovAne kAraNe temano pralaya thavAnuM paNa kahI zakAya tema nathI, mATe jagatane temanI upamA Apo che-te kema saMbhave? vaziSTha kahe che-jema vAMjhaNI no dIkaro ane AkAza nuM vana e kadI paNa nathI,enI peThe jagata-Adidazya paNa kadI nathI.jagata utpanna thayuM nathI ane te nAzane pAmanAra nathI. je vastu prathama che ja nahi,tenI utpatti kevI?ane utpatti nA hoya to nAza nI to vAta ja kyAMthI hoya? rAma pUche che-jenI utpatti ane sthiti pratyakSa che evA jagata ne vAMjhaNI nA putra vagere ke je atyaMta asata padArtha che tenI upamA ApavI ghaTatI nathI,paNa jo temane bIjA koI padArtha ke jemanAM - utpatti ane nAzapratyakSa che -temanI upamA ApavI zuM ayogya kahevAya? vaziSTha kahe che ke jene upamA ApavAnI hoya che tene tenAthI bhinna padArtha nI upamA ApavI joIe. "AkAza e AkAza jevuM che" kahIe to te ananvayAlaMkAra nuM udAharaNa thai jAya. eTale ahIM asata jagatane asata padArtha nI upamA ApI che. "A jagata to pratyakSa dekhAya che to te asata kevI rIte saMbhave?" evI zaMkA rAkhazo nahi. kAraNake keTalAeka padArtho asata chatAM pratyakSa thAya che. jema suvarNa nA kaDAmAM kaDA-paNuM pratyakSa dekhAya che-paNa te asata che. tema,brahma mAM jagata-paNuM pratyakSa dekhAya che-paNa te atyaMta asatu che. jema, kAjaLamAM kALA-paNuM pratyakSa dekhAya che, paNa te kAjaLa thI juduM nathI, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema hima (barapha) mAM zIta-paNuM pratyakSa jaNAya che paNa te hima thI juduM nathI, ane jema, caMdramAM zItaLa-paNuM pratyakSa jaNAya che paNa te caMdra thI juduM nathI. tema,brahma mAM jagata-paNuM pratyakSa dekhAya che paNa te brahma thI juduM nathI. A pramANe je prathama thI thayuM ja nathI,te vartamAna kALamAM paNa hotuM nathI,to pachI, teno nAza thavAnI vAta ja kevI rIte bane? jo ke brahma jagatanuM kAraNa kahevAya che, to paNa, jema, taDako e chAyA nuM kAraNa hoya e asaMbhavita che tema, caitanya-rUpa "brahma" e jaDa-rUpa pRthvI nuM kAraNa hoya-e asaMbhavita che. mATe jagata muddala thayuM ja nathI ema samajavuM. Ama,jagata-rUpa "kArya" kaMI utpanna thayuM ja nathI, paNa je bahya che. te ja jagata-rUpa bhAse che ema mAnavuM te yogya ja che. "ajJAna" ja jagata-rUpe pariNAma pAmyuM che. ema kahevAmAM Ave che.to,paNa, ajJAna nuM pariNAma e saMbhavita (jJAna)nuM vivarta (mULa vastu mAM pheraphAra na thatAM temAM bIjA nuM bhAna thavuM) ja che, ane svapna mAM je jagata jovAmAM Ave che te-saMbhavita nuM vivarta ja che, e vAta jaga-prasiddha che. eTale ke svapna mAM je bhrama-rUpI jagata jovAmAM Ave che te-saMbhavita (jJAna-satya) no ja dekhAya che, tema sRSTi nA AraMbhamAM je jagata jovAmAM Ave che-te brahma no ja dekhAva che. A je kaMI jagata jovAmAM Ave che-te sarvadA brahma-rUpa ja chejagatano koI paNa samaye ane kaMI paNa-pralaya thayo nathI ke udaya paNa thayo nathI. jevI rIte svapna ne jonArA puruSa nuM je "jJAna" che te ja svapna nA nagara jevuM dekhAya che, tevI rIte,paramAtmA ja potAnA svarUpa mAM jagatanI peThe pratIta thAya che. zrIrAma pUche che ke-he,brahmana, daya-rUpI jhera jagata) e svapna nA anubhavanI peThe-asata hoya tote atyaMta dRDha rIte kema pratIta thAya che? svapna no padArtha to dRDha-rUpe pratIta thato nathI. jyAM sudhI daraya (jagata) nI sthiti haze tyAM sudhI draSTA nuM vAraNa thavAnuM nathI,ane jyAM sudhI draSTAnI(brahmanI) sthiti haze, tyAM sudhI da2ya nuM vAraNa thavAnuM nathI. temaja emAMnuM eka haze tyAM sudhI baMne baMdha raheze ane emAMthI eka no kSaya thaze tyAre baMneno mokSa thaze. paNa jyAM sudhI daya no atyaMta bAdha-rUpa-kSaya samajAyo nathI tyAM sudhIdraSTA ane dRzayano saMbaMdha TaLavAno nathI. eTale-jyAM sudhI e saMbaMdha TaLyo nathI tyAM sudhI mokSa nI AzA rAkhavI vyartha che. jo prathama dRzya padArtha hoya ane pachIthI teno kSaya thato hoya, to tenA "saMskAra-rUpa" rahelA "dRzaya" nI utpatti nuM baMdhana paNa zAMta thatuM nathI, kAraNake caitanya-rUpI arIsA o jyAM jyAM hoya tyAM tyAM temAM dRzyanuM "smaraNa-rUpa" pratibiMba paDyA vagara rahetuM nathI. paNa,jo dRzya utpanna ja thayuM na hoya ane astitva vinAnuM ja hoya to draSTA -e -dazyamAMthI mukta thai zake che. mATe mArA manamAM muktinA asaMbhava nI je zaMkA che tene tame yuktio thI dUra karo.ane jyAM sudhI dRzya nA atyaMta asaMbhava ne barAbara samaju nahi, tyAM sudhI tame vistArathI kahyA karo. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,jagata (65) je dRDha rIte pratIta thAya che, chatAM te mithyA ja che. ane e viSe have huM lAMbI AkhyAyikA othI kahuM chuM te tame sAMbhaLo. Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jyAM sudhI tamArA hRdayamAM "du5-e asaMbhava che" ema nahi samajAya tyAM sudhI,huM pUrvanA mahAtmAo nI kathAo nA vAkyothI tamane samajAvyA karIza. ane jayAre tame "tatva" mAM vizrAMti pAmI ne-vyavahAra karyA karazo-tyAre mana nI vRttio tamane vIMdhI zakaze nahi. e AtmA e eka ane advitIya ja che, temAM bIjI koI kalpanA che ja nahi, te chatAM e AtmAmAM je rIte jagata utpanna thayuM che te-rIta -huM tamane kahI saMbhaLAvIza. (12) adhyAropa (AropaNa) ane apavAda vaziSTha kahe che kee zAMta ane atyaMta pavitra "pada" mAMthI A "jagata" je prakAre utpanna thayuM che te tame sAMbhaLo. jema pratyeka jIvanuM potAnuM zAMta-sva-rUpa ja "svapna"nI peThe vivarta pAme che. tema,saghaLA jIvo nuM ekaThuM -zAMta-sva-rUpa (para-brahma) ja "sRSTi" nI peThe vivarta pAme che. (vivarta =mULa vastu mAM pheraphAra na thatAM temAM bIjA nuM bhAna thavuM) e "sarva-sva-rUpa" evA "para-brahma" no "jagata-rUpe" vivarta thavA no je "ma" che te tame sAMbhaLo. A saghaLuM daya-jagata -e-sarvadA ane svAbhAvika rItete "anaMta-prakAza-rUpa ane caitanyamaNi" nI sattA-rUpa ja che. ane te jagata e potAnA "sva-rUpa" mAM ja kaMIka "dRzya-paNA" ne pAme che. "ahaMkAra nA adhyAsa vagaranuM" ane "AkAza karatAM paNa sUkSmatA vALuM " e "zuddha parama-tatva" (brahma) e bhaviSyamAM thanArAM nAma-rUponAM anusaMdhAno thI, (1)-- "prathama"kaMIka "kalpanA-vALuM" thAya che, zAstro e "kalpanA" ne "ikSaNa" kahe che. "ikSaNa-vALI" (kalpanA vALI) e "parama-sattA" e potAnI "ikSaNa-rUpa-vRtti" mAM pragaTa thayela (2)---"caitanya" ne lIdhe "vANInA vyavahAra nI kaMIka yogyatA meLave che" (bolI zake tevI ke nAda??) ane-tethI te "Izvara" evuM yogya nAma dhAraNa kare che. pachI ghaNA kALanI (samaya nI "bhAvanA" thI "ikSaNa-vRtti" dRDha thAya che. eTalee ja mULa "parama-sattA" (brahma) e "sUkSma-prapaMca-paNA" pakaDe che -anepotAnA "para-brahma-paNA" ne vismaraNa thI choDI de che (bhUlI jAya che, ane Ama, (3)---tyAre te "parama-sattA" bhaviSyamAM "jIva ane hiraNyagarbha" nAma vALI thAya che. A rIte "parama-sattA" (ke brahma-sattA) ja A pramANe nI bhAvanAo ne lIdhe"saMsAra" (jagata) nI sthiti" mAM tatpara thAya che. A "parama-sattA" no svabhAva ja Avo hovAthIjema,rajjumAM sarpa-bhAva utpanna thAya che. tema te "paramasattA" mAM "jIva-hiraNyagarbha" no abhAva utpanna thAya che. have e "parama-sattA" mAM jevo "jIva" bhAva utpanna thAya che(4).---eTale tarata ja "zanya-rUpa" "AkAza-paNuM"udaya pAme che. e AkAza-e "zabda" vagere "tanmAtrAo" nA bIja-rUpa che-ane bhaviSyanA nAmone prakAza karanAra che (5).---te pachI kALa (samaya) nI sattA nI sAthe "ahaMkAra" no udaya thAya che. ane te bhaviSyamAM thavAnI "jagata nI sthiti" nA "bIja-rUpa" che. Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A rIte "para-brahma" thI ja jarA paNa vikAra pAmyA vagara-A " mithyA-jagata-rUpI jALa" udaya pAme che. ane te prakAzavAthI" (skaraNathI jANe-ke-judI-judI sattA-vALI hoya ema dekhAya che. "ahaMkAra" nA udaya ne anusarI ne bhAsanAra e "brahma-tatva" te - "saMkalpAtmaka-jagata-rUpI vakSa" nA "bIja-rUpa" che. (6) ---te pachI "ahaMkAra" nA "eka-deza-samAna" ane "calana-zakti" vALo "vAya"udaya pAme che. "ahaMkAra vALI e ja brahma-sattA " e-"AkAza nI tanmAtrA-rUpa zabda" nI bhAvanAne lIdheAkAza karatAM kaMI ghATI thAya che ane "zabda-rUpe" pratIta thAya che. ane e "zabda" e bhaviSya nA padArtho (veda) no "vAcaka" thAya che. ke je "zabda-samUha" nA vRkSanA bIja-rUpa che, ane "veda-rUpe" prakAza pAme che.ane te vedanAM "pado-vAkyo-pramANo" e nAmathI oLakhAya che. A rIte "veda-rUpa-paNA" ne pAmelA "brahma-tatva" mAM thI saghaLuM jagata utpanna thAya che. je je zabdo no udaya thAya-te te zabdo nA vAcya (vAMcana-pramANe) padArtho-rUpe - e ja (padArtha-rUpI) tatva pratIta thAya che. (7)---eka jAtanA vAyu-rUpa "prANa" (prANa-vAyu) ne dhAraNa karavAthI - e "brahma-satA" (parama-sattA)."jIva" kahevAya che.ane --bhaviSyamAM aneka-rUpa-vALA judAjudA "deho" nA lAbha thI"jIva"nA vyaSTi (vizALa) paNAthI-jIvanA aneka "samaho" pedA thAya che. ane tene --bhaviSyamAM "cauda-brahmAMDomAM rahe che, eTale temanA (te jIvonA) cauda prakAro che. A rIte "prANa-vAyu" sAthe saMbaMdha dharAvanArA e (cauda-prakAranA) "jIvo" -e"caitanya" mAMthI nIkaLI) "brahmAMDo-rUpI" khADAo mAM paDe che. (8)---jemAM prathama "nAma-ke-gati" evuM kaMI ja hotuM nathIevuM eka "caitanya" tarata ja "prakAza" pAmIne--kSaNamAM bhAvanAthI "sparza-rUpa thAya che.ane A "sparze nA samUha-rUpI-vRkSa" nA "bIja-rUpa" e "caitanya" pavano (Avaha-pravaha-vagere) rUpa thAya che. ane A "pavano-rU5" banelA "caitanya" mAMthI - sarva prANIo (jIvo) nI "kriyA-3pa-gati" (karmo) cAre tarapha vistAra pAme che. (9)--- e ja "caitanya" mAM "prakAza" nI bhAvanAne lIdhe-"prakAza" (tejI no anubhava thAya che. ane te "teja" mAM bhaviSyanA "rUpa" ane "samaSTi-bhUta-rUpa" no anubhava thAya che. A "rUpa" mAMthI ja-"surya-ani" -vagere "vyaSTi (vizALa)-rUpo" (teja) utpanna thAya che. ane A judAjudA "vyaSTi-rUpo" nA bheda thI saMsAra phelAya che. (10)---e ja "caitanya" pote "huM jaLa nA rasa nA samudAya-rUpa chuM" evI bhAvanA ne lIdhe "rasa-rUpa" thai jAya che. rasa-nA samudAya-rUpa amuka padArtha no svAda letAM je pratIti thAya che-tenuM nAma "rasa-tanmAtrA" paraspara svAdo nI vRddhi thatA saMsAra AgaLa vistare che. (11)---e ja "caitanya" pote jayAre "huM pRthvI chuM" evo saMkalpa kare che-tyAre evI bhAvanAne lIdhe-te bhaviSya nA "puthvI" nA vibhAgo ne yogya thaI jAya che. Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 95 ane saMkalpa ne lIdhe ja te potAnA mAM "gaMdha-paNA"ne jue che. "bhaviSya nA bhUgoLa-paNA" mATe "prANIo nI AkRti"o nuM te bIja che. ane sarvanA AdhAra e "pRthvI-rUpI" caitanyamAMthI bhaviSyamAM "saMsAra" vistAra pAme che. A rIte upara mujaba-batAvela judAjudA bhato (AkAza-vAya-teja-jaLa-pathvI) nA "ahaMbhAva" (ahaMkAra) ne pAmeluM,"caitanya" ja "bhAvanA" kare che.ane-tethI "tanmAtrAo" (zabda-sparza-vagere) paraspara ekaThI thaInejema pANI mAM parapoTA thAya che tema te "caitanya" mAM ja nitya-aneka brahmAMDa (padArtha) rUpo potAnI meLe ja pedA thAya che. ane e padArtho no jyAM sudhI nAza thai jato nathI. tyAM sudhI te padArthospaSTa rIte judA nA pADI zakAya tema ekaThA maLI ne rahelA che. upara kahelA sarva padArtho e."para-brahma" mAM ja rahelA che. jema,eka sUkSma-bIjamAM aneka vaDa rahelA che ane te aneka-rUpe,zAkhAo-rUpe utpanna thAya chetema,brahma-rUpa bIjamAM paNa aneka brahmAMDo rahelA che ane te aneka rIte utpanna thAya che, tathA, seMkaDo zAkhAothI jhUre che. paramANujevA e "sUkSma-brahma" mAM mAyA (prapaMca) ne lIdhe e brahmAMDo pratIta thAya che ane kSaNamAtramAM to te vadhI jAya che. A saghaLAM brahmAMDo- e "caitanya" nA vivarta-rUpa ja che ane ema hovAthI te "nirvikAra" che. A je tanmAtrAo (zabda-sparza-vagere) no samUha che -te "saMkalpa-rUpa-paNA" ne pAmela "caitanya" ja che. e caitanya e pote nirvikAra che chatAM potAnI jJAna-zakti thI potAnA mAM jagata ne trasareNu (traNa aNu) samAna dekhe che. jagata nuM bIja "pAMca-tanmAtrAo" (zabda-sparza-vagere) che. te tanmAtrAo nuM bIja-paramAtmA nI sAthe sAkSAta saMbaMdha dharAvanArI "mAyA-zakti" che. ane e "mAyA-zakti" nuM bIja paramAtmA (brahma) ja che. ema vidvAno no sarvadA anubhava chemATe je jagata che te aja ane Adi-rUpa brahma ja che ane A jagata e "brahma" nA "vivarta-rUpa" ja che. (13) "brahma" ne "jIva" bhAva nI prApti vaziSTha kahe che ke-he rAma,jemAM AkAza-teja ke aMdhakAra thayA nahotA evA - cidrupa, vistIrNa ane sva-rUpe sthira rahelA nirvikAra "parabrahma" mAM - --dRzya padArtho rUpe pratIta thavAnA sva-bhAvane lIdhe-prathama-"viSayo nI kalpanA" uThI. --te pachI,citta-rUpe pratIta thavAne lIdhe "citta nI kalpanA" uThI. --pachI,drazyo nI sAthe saMyukta thaIne jIva-rUpa pratIti thavAnA sva-bhAvane lIdhe "cittanI kalpanA" uThI, --pachI drayo nI sAthe ekarUpa-paNuM pratIta thavAnI "ahaMbhAva nI kalpanA" uThI. --pachI,ahaMbhAva nI vRddhi thavAthI "buddhi-paNA nI kalpanA" uThI. --evI ja rIte zabda-vagere viSayonuM manana karanAra mana (ane bIjA keTalAka bhAvo) nI kalpanA uThI, --pachI,zabda-vagere tanmAtrAo nuM paMcIkaraNa thavAthI vRddhi pAmela ane tethI sthULa-paNA ne pAmela, te manamAMthI AvI rItano -brahmAMDa -vagere rUpa moTo goTo utpanna thayela jovAmAM Ave che. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema svapna mAM bAMdhyA vinAnuM nagara tarata utpanna thAya che, teMma A krama pramANe tarata ja e goTo utpanna thAya che. A brahmAMDa-rUpI moTuM jALuM,cidAkAza rUpI moTA vanamAM utpanna thaine pAchuM nAza pAme che. jagata-rUpI karajonA kuMjo nuM vAvyA vinAnA bIja jevuM ja je che-te-"mana" che. tene pRthvInI,jaLa nI,garamI vagerenI kazAnI apekSA rahetI nathI. jema svapna no draSTA e nagarane utpanna kare che, tema,"brahma mAM kalpAyeluM" e "mana" e pAchaLathI pRthvI vagere ne utpanna kare che. e "mana" game tyAM rahyuM hoya to paNa,jagata-vagere nA aMkura ne utpanna karyA ja kare che. jagata nuM bIja e "mana-rUpI" pAMca tanmAtrAo che.ane e pAMca tanmAtrAo nuM bIja"para-bA" che. mATe jagata-e-brahmamaya ja che. kAraNa ke je bIja hoya,te ja aMkura-Adi rUpe thAya che. AvI rIte sRSTi nA AraMbhamAMpara-brahma-rUpa "AkAza"mAM -brahma nA te te padArtho-rUpe pratIta thavAnA sva-bhAva ne lIdhe, adhiSThAna thI abhinna evo "zabda" vagere pAMca viSayo no samUha-"kalpanA" thI ja uThayo che. jo ke vAstavika rIte jovA jatAM to te utpanna thayo ja nathI. zabda-vagere viSayonA samUho vRddhi pAmIne je kaMI A jagata banAve che-te paNacidAkAza mAM adhyAsa (Aropa) karIne ja banAvavAmAM Ave che, te "kalpita" che ane "satya" nathI, mATe jagatanI "sthiti" e potAnI sattA thI nahi, paNa "adhiSThAna (brahma) nI satA thI ja che. je kalpita padArtho thI thayuM hoya te vAstavika hotuM nathI. jenuM svarUpa ja "kalpanA-maya" hoya-tene "satya-paNA" nI prApti kema karI ne saMbhave? Ama,zabda-vagere-pAMca viSayo- e "brahma-rUpa" ja che, ane tethI temanAM kAryo" paNa brahma-rUpa ja che. ane jethI karIne AkhuM "brahmAMDa" paNa "brahmarUpa" ja che. jema, sRSTinA prAraMbha mAM zabda-vagere pAMca viSayo nI utpatti mithyA pratIta thAya chetema,uttara-kALa (utpatti pachI nA samayamAM) te viSayo thI thatAM kAryo nI utpatti paNa mithyA ja che. Ama,jagata kadI paNa utpanna thayuM nathI ane adhiSThAna thI juduM jovAmAM AvatuM nathI. jema svapna mAM "saMkalpa" thI utpanna thayeluM nagara -e "asata" hovAM chatAM "sata" lAge che, tema,parama-prakAzamaya "brahmAkAza" mAM "jIva-paNuM" "asata" chatAM "sata" jevuM pratIta thAya che. jema,"mahAkAzamAM (ghaDA ne lIdhe) maryAdita "ghaTAkAza" no udbhava thAya che, tema,"brahmAkAza" mAM (zarIra ne lIdhe) maryAdita "jIva" (AtmA) no udbhava thAya che. e "jIva" A sthaLa deha ne kevI rIte pAme che?-te viSe have huM kahuM chuM te tame sAMbhaLo. paramAtmA mAM "kalpAyelo" -samaSTi "jIvAkAza" e"huM taNakhA jevo atyaMta nAno teja no kaNa chuM" ema ciMtavana (vicAra) kare che, ane tethI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ potAne te "teja nA kaNa jevo" ja anubhave che. e anubhava-rUpa "bhAvanA" nI vRddhi thAya che,kaNa-rUpa no anubhava karato te pote"asata" hovAM chatAM "sata" jevo "jIva-rUpe" pratIta thAya che. jema, saMkalpa no (kalpAyelo) caMdra sAco hoto nathI, tema,bhAvanAthI manAyeluM aNu-rUpa (kaNa-rUpa) paNa sAcuM nathI. jIva e "aNu-rUpa" nI bhAvanA karatAM karatAM pote "eka" hovA chatAM "be" paNA ne pAme che. eTale ke "draSTA ane dRya"- e baMne-rUpa thai jAya che. jema,asaMbhavita hovA chatAM paNa,- svapna nI aMdara-manuSya pote ja potAnA maraNano draSTA thAya che, tema,asaMbhavita hovA chatAM paNa,- jIva potAnA ja "daya"-paNA no "draSTA" thAya che. ane Ama jIvamAM "daya-paNA ne draSTA-paNA" nI bhAvanA dRDha thAya che, tyAre te "liMga-zarIra-rUpa" thaIne pahelAMnA karatAM vadhu "dhULa-paNuM" pAme che. ane "huM liMga-sva-rUpa chuM" evI bhAvanAne lIdhe te jIva (AtmA) e - "liMga-deha-paNA" nI sAthe "sthULa deha-paNA" no paNa anubhava kare che. jema,citta e viSayarUpa thAya che tema,"jIva" deha-rUpa thai jAya che. eTale,jema,bahAra no parvata e arIsAmAM pratibimbita thai pratIta thAya che, ane, jema,bahArano hokAro -devaLa nA guMbajamAM pratIta thAya che, tema,saghaLI "upAdhio" thI bahAra rahenArA chatAM, "upAdhi" nI aMdara kalpelA "AkAza" mAM te (jIva) pratIta thAya che. jema,svapna ane saMkalpa nuM jJAna e dehamAM ja svapna ne ane saMkalpa ne jue che, tema aNu-rUpa mAMthI "liMga-deha" nA abhimAna ne pAmelo,jIva, potAnA svarUpa mAM ja vAsanAmaya vyavahAra no anubhava kare che. vyavahArika draSTie jotAM,vAsanAmaya deha e buddhinA ane citta -vagere nA pariNAmarUpa che.ane paramArtha draSTie jotAM,e deha e jJAna-rUpa,sattA-rUpa ane AnaMda-rUpa ja che. "liMga-deha"mAM rahelo jIva -e-"liMga-dehanA AkAzamAM rahelA vyavahAra ne huM jouM chuM" evI bhAvanAthI AkAzamAM "jovA" mATe "gati" karavA jevuM kare che ane je be chidro thI "bhaviSyanA bAhya-nAma vALA" --padArthone "dekhe" (jue) che-te be chidro "AMkha" nAmathI oLakhAya che. --te padArtho ne "sparza" kare che te "tvacA" (cAmaDI) nAmathI oLakhAya che. --jenAthI te sAMbhaLe" che-(zravaNa kare che, te "kAna" nAmathI oLakhAya che. --jenAthI e "suMghe che, tene potAnA mAM ghANa-rUpe (nAka) dekhe che, --jenAthI te "svAda" le che tene pAchaLa thI te rasanA-rUpe (jIbha) dekhe che. --jenAthI te "calana"kare che tene te "prANa-rUpa" thayeluM dekhe che.ane --jenAthI te ceSTA kare che-tene "karmendriyo" nA samUha-rUpa dekhe che. "A dekhAva pratyakSa thAya che ane A dekhAva manamAM thAya che" vagere jevI bhAvanA karato, e liMga-deha no abhimAnI "jIva" -jema,mahAkAza mAM ghaTAkAza rahe che-tema "para-brahma" mAM rahe che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe-potAnA aNu-rUpamAM khoTI-paNa sAcI lAgatI,vRddhi -nI bhAvanA karavAthIe "brahma" ja e "jIva" zabda ne yogya thai jAya che. ane e rIte kalpanAo thI "AkuLapaNA" ne pAmelo,liMga-dehanA abhimAna vALo,ane jeno "liMga-deha" ja "sthaLa-zarIrarUpa" thAya che-evo "jIva" potAnI "kalpanA" nI aMdara ja-A "sAkAra brahmAMDa" ne dekhe che. e brahmAMDa mAM koI jIva potAne "jaLamAM rahelo" dekhe che to koI jIva potAne rAjA tarIke dekhe che, to koI jIva bhAvI-brahmAMDo nI kalpanA karI,temano anubhava paNa kare che. te potAnA citta (mana) nA saMkalpo pramANe deza,kALa,kriyA ane dravyo-rapa potAnA rahevAnAM "mithyA-gharo" nI kalpanA kare che.ane temanAM judAMjudAM nAmo nI kalpanA karIne potAne bAMdhe che. jema, mithyA svapnamAM mithyA AkAzamAM uDavuM pratIta thAya che, tema, mithyA jagata-rUpa bhrAMtimAM - mithyA saMkalpa-maya jIva pratIta thAya che. A pramANe-samartha ane Adi prajApati brahmA-pote kevaLa saMkalpa-maya hovAthI"dhULa-rUpe" utpanna thayA nathI, chatAM paNa te utpanna thayA che ema kahevAya che. A je brahmAMDa-rUpI bhrama utpanna thayo che, temAM kaMI paNa mizrita thatuM nathI, kaMI paNa utpanna thatuM nathI,ane kaMI paNa grahaNa karavAmAM AvatuM nathI.paNa,e to kevaLa "anaMta-parabrahma-rUpa-AkAza" ja che. "mahA-kalpa"mAM brahmA-vagere-mukta thai gayelA hoya che.tethIA "kalpa" nA brahmA nI utpatti mAM temaNe karelI kriyAmAM tenA pUrvajanma no saMskAra ke bIjuM kaMI kAraNa nathI,AthI jevA brahmA saMkalpa-janya che tevuM ja temanAthI thayeluM jagata paNa saMkalpa-janya che. Ama,jema brahmA zUnya che, tema jagata paNa sadA zUnya ja che. jevI rIte game te deza-kALa mAM paNa drava-paNuM e jaLa thI juduM paDatuM nathI, tevI rIte A sRSTi paNa kadI paramAtmA thI judI paDatI nathI. A pramANe-je brahmAMDa pratIta thAya che, te atyaMta nirmaLa "brahma" ja che.brahma sivAya bIjuM kazuM che ja nahi. ema vicAra karavAthI A jagata zAMta thAya che, eTale, AdhAra,Adheya tathA daita thI rahita,evuM eka "para-brahma" avazeSa rahe che. jagata-rUpI bhrAMti thayelI hovA chatAM temAM bIjuM kazuM thayeluM hotuM nathI ane sarva thI rahita ane svaccha kevaLa cidAkAza ja che. cidAkAza mAM -Adheya,AdhAra, dayadraSTA,brahmAMDa ke brahmA -emAMnuM kazuM nathI. nathI temAM koI jAta nI khaTapaTa ke nathI temAM jagata ke pRthvI. paNa te mAtra zAMta-rUpa -brahma ja che. A rIte siddha thAya che ke je kaMI pratIta thAya che te svaccha brahma ja pote potAnAthI potAnAmAM ja prakAze che."caitanya-paNA" ne lIdhe ja potAnAmAM jagata dekhAya che.ane mithyA jagata -sAcA jevuM jaNAya che.) jema svapnamAM dekhAyeluM potAnuM maraNa,jAgratamAM naSTa thai jAya che, tema,ajJAna-kALamAM dekhAtuM A mithyA jagata jJAna-kALamAM naSTa thai jAya che. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A jagata "adhiSThAna-rUpe satya" che,bAdharahita che,akhaMDita che,Adi-aMta thI rahita che,jJAna-mAtra che, ane AkAza nI peThe svaccha che. te "para-brahma" mAM "brahmA" e "zUnya-rUpa" ja che. paNa je "para-brahma" che te ja -sarvadA "zUnya" evA "brahmA-rUpe" prakAze che. e "brahmA" e "brahma" (para-brahma)nA manomaya zarIra-vALA che.paNa "pAMca-mahAbhUta-zarIra" vALA nathI. pRthvI-vagere padArtho, e "brahmA" nA "saMkalpa" thI thayelA che-mATe te satya nathI. paNa sasalA nA ziMgaDA -jevA ajAta padArtho jevA che. (14) brahma nI sattA nuM varNana vaziSTha kahe che ke-e rIte jagata ane ahaMkAra -vagere kaMI paNa dRzya utpanna thayuM nathI.ane utpanna thayeluM nahi hovAne lIdhe-te muddala che ja nahi. je kaMI che te "brahma" ja che. jema,samudra nuM jaLa taraMga-paNA ne prApta thAya che,tema "brahma" e pote ja prathama "jIva-paNA" ne prApta thAya che,paNa, e rIte "jIva-paNuM" dhAraNa karavAthI,tenuM "brahma-paNuM" maTI jatuM nathI. jema,saMkalpa-rUpa-caitanya nI vRtti,"svapna nA parvata" vagere ne priya mAne che, tema,bhrAMti thI A "virATa-deha" ne paNa priya mAne che. A je moTo "virATa-deha" che te pRthvI-Adi thI rahita che,manomaya ja che ane caitanyamAtra brahmamaya ja che. A virATa deha e koI paNa jagyAe nizcita hoya tema nathI ane svapna nA parvata jevo che. svapnamAM dekhAyeluM nagara jo sthira rahe,to A virATa-deha sthira rahe,ema che. citrakAra nA manamAM raheluM cItaravAnuM sainya jo sthira rahe to-A virATa-deha sthira rahe tema che. te "brahma-rUpa" virATa-deha -te uttama staMbha mAM vaNa-kotarAyelI pUtaLI-rUpa che. pahelA prajApati-e -"brahmA" kahevAya che. te paNa pUrva-kALa nAM karma Adi -koI kAraNo nahi hovAne lIdhe-kAraNo vinAnA ja che. pUrva-kALa nA saghaLA brahmAo (dareka "kalpa" nA brahmAo) mahA-kalpo nA aMtamAM mukta ja thai jAya che. mATe A "kalpa" nA brahmAnAM pUrva-karmo kyAMthI hoya? jema,darpaNa mAM pratibimbita padArtha e mithyA che,tema brahmamAM pratIta thayelA "brahmA" paNa mithyA ja che. te-dRzya nathI,draSTA nathI,straSTA(sarjana karanAra) nathI ke sRjya (sarjana karelI vastu) paNa nathI. jemAM saghaLAM nAma-rUpo nI kalpanA thAya che evuM "brahma" eka ja che. jema eka dIvAmAMthI aneka dIvAo udaya pAme che,tema eka brahma mAMthI aneka jIvo udaya pAme che. je,eka svapnamAMthI bIjA svapnAono udaya thAya che,tema hiraNyagarbhamAMthI "virATa"no udaya thAya che. ane e "saMkalpa-mAtra virATa"mAMthI vyaSTi-deha no udaya thAya che. AthI virATa ane vyaSTi-deha -pRthvI AdithI rahita ja che. prathama "saMkalpa-rUpa -e eka virATa" mAMthI,je "bIjA saMkalpo-rUpa jIvo" udaya pAme che, temanI utpatti mAM bIjAM koI "sahAyakArI kAraNo" hotAM nathI.tethI te "jIvo" e virATa-rUpa ja che. sahAyakAraka kAraNo na hoya to,"kArya" ane "kAraNa" eka ja hoya che. AthI,brahmamAMthI,A je bhrAMti-rUpa sRSTi udaya pAmI che,te brahma thI bhinna nathI. "sRSTi" virATa thI abhinna che,ane virATa-e-brahma thI abhinna che.mATe "jIva" e "brahma" che. 99 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 zrIrAma pUche che ke jIva eka che ke anaMta che? athavA jIvano koI parvata jevo samaSTi piMDa che ketemAMthI megha nI dhArAo nI peThe, samudramAMnI jaLakaNo nI peThe,athavA to tapelA loDhAmAMthI nIkaLatA agni nA taNakhAo nI peThe-"jIvo" nIkaLyA kare che? he bhagavana,mane tame jIvanA samuho kema bane che teno tame nirNaya kaho. jo ke tamArA kahevAno abhiprAya ghaNo kharo to mArA samajamAM AvI ja gayo che, to paNa , nizcaya ne mATe,tame e viSaya nuM spaSTa-paNe vivecana karo. vaziSTha kahe che ke- jIva "eka" paNa nathI to pachI anaMta hovAno to saMbhava ja kyAMthI hoI zake? A to "sasalAnuM ziMgaDuM uDIne cAlyuM" evI tame vAta karo cho. he,rAghavajIva-eka- nathI,jIvonA samuho paNa nathI, ane jIvano parvata jevo koI samaSTi-piMDa paNa nathI. saghaLAM pratibhAsovALA je koI jIvo dekhAya che, teo koI che ja nahi, evo A viSayamAM tame pAko nizcaya rAkho."zuddha,nirmaLa,caitana-mAtra ane vyApaka eka "brahma" ja che, e brahma saghaLI "zaktio vALuM hovAthI te drazyo-rUpe bhAse che. parabrahma-e-potAnI sattAnuM ja-jIva,buddhi kriyA,calana,mana, ddhitva (be) ekatva (eka) -vagere vaDe jeanusaMdhAna karatuM dekhAya che te ajJAna- thI ja thAya che, ane jo -jJAna- thAya to-saghaLI sattA brahma-rUpe ja avazeSa rahe che. "Atma-bodha" thI e ajJAna- TaLI jAya che, paNa te Atma-bodha thavo bahu durlabha che. jema,dIvo thatAM aMdhakArano kyAMya patto maLato nathI,tema,bodha thatAM ajJAna paNa dUra thai jAya che. A pramANe je jIva che te ja -vibhAgarahita,akhaMDita, saghaLI zaktivALuM,ane Adi aMta-rahita, evuM "brahma" ja che.je kaMI jIva ane jaDa Adi bheda dekhAya che te vAstavika rIte brahma ja che. rAma pUche che ke-he,brahmana jema tame kaho cho tema ja hoya to, saghaLAM jIvo samaSTi-rUpe eka ja che, to pachI,"eka" jIva nI icchAthI "saghaLAM" jIvo ne kema sukha-duHkhAdi thatAM nathI? vaziSTha kahe che ke "vyaSTi-rUpa" vibhAgo thayA pahelAM ja . saghaLI zakti-vALA-evA e "samaSTi-virATa" nI evI IcchA hoya che ke"saghaLAomAM huM eka ja sAcA saMkalpa-vALo rahuM, mArA vinA bIjA koInA saMkalpo sAcA thAya nahi" ane AthI te -samaSTi-virATa-niraMtara - jevI IcchA kare che ke- tarata-te pramANe ja thAya che. paNa vyaSTi jIvo nI IcchA pramANe thatuM nathI. e "samaSTi-virATe pachIthI udaya pAmanArA ane potAnA aMza-rUpa "vyaSTi-jIvo" nI kriyAnA "krama' ne mATe Avo niyama karyo ke "teonI kriyAo-amuka rItathI ane amuka sAdhano thI ja thAya.paNa saMkalpa-mAtra thI thAya nahi" Ama chatAM, koI samaye-rIta ane sAdhano vinA-paNa koI maharSi vagere (vyaSTi-jIva) nI o saMkalpa-mAtra thI siddha thatI hoya ke thatI dekhAya to tyAMsaMkalpa siddha karavAnI samaSTi-virATa nI ja IcchA che-ema mAnavuM. koI paNa "jIva" nI "kriyA" (karma) tenI zakti" pramANe ja phalita thAya che. ane te "samaSTi-virATe" sthApelA niyamo mujaba ja thAya che. "vyaSTi-jIvo" jo Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101. ---"upAsanA'-nA mArge cAle-to-jema,tAMbu-e auSadho thI pAkI ne anukrame "sonuM" thAya che - tema,te "samaSTi-virATa" (auSadha) ne pAmIne-pAkIne- anukrame "brahma-rUpe" thAya che. ---"jJAna" nA mArge cAle to-jema tAMbu pArasamaNino saMyoga thatAM tarata ja sonuM thAya chetema tarata ja eTale ke anukrama -vinA ja "brahma-rUpa" thAya che. A sUkSma cidAkAza-rUpa "brahma" mAM samaSTio ke vyaSTio -e kaMI paNa nathI,to paNa, camatkAra ne lIdhe, te jANe "hoya" (che) evuM pratIta thAya che. temanI e pratIti -adhiSThAnanI sattA ne lIdhe ja thAya che. brahma mAM potAnI meLe ja je camatkAra uThe che te "ahaMbhAva" kahevAya che, ane, tenAM bhaviSyakALamAM nAmo tathA rUpo kalpI levAmAM Ave che. brahma ne potAnAthI abhinna (potAnAthI juduM nathI tevuM) ahaMkAra nuM je anusaMdhAna thAya che-te-jaA mahAvistIrNa (phelAyelA) saMsAra-rUpe brahma mAM jhUre che.ane te brahma-maya hovAne lIdhe anaMta che. Ama,brahma mAM pratIta thayelA "brahma-rUpa-dRzaya" ne brahma thI juduM pADavuM azakya che.-to paNa, potAnI "zakti"ne lIdhe ja te "pariNAma-ane vikAra" evA zabdonA vyavahAramAM AvIne - te (brahma) judA jevuM jaNAya che. caitanya-ane caitanya ne adhIna "prakAza-vALo-daya-varga" svAbhAvika rIte judo karI zakAya nahievA svabhAvane pAme che, tyAre teno je anubhava thAya che te-ja-"bhrAMti" thI "jagata" kahevAya che. AkAza karatAM paNa sUkSmatA-vALI ane atyaMta vistAra-vALI,evI je caitanya nI "zakti" chete prathama svAbhAvika rIte ja "ahaMkAra" nuM anusaMdhAna kare che. jayAre potAnAmAM potAnI meLe ja potA-rUpa ja evA ahaMkAra nuM jhAMjhavAnA jaLa nI peThe skUraNa thAya chetyAre te caitanya-vadhI vadhI ne brahmAMDa-rUpe pariNAma pAmelA,"sukSma-ahaMkAra" ne dekhe che. "camatkAra karanAruM e caitanya-pote ja potAmAM eka apUrva camatkAra kare cheane tene "jagata" evuM nAma ApavAmAM Ave che. he, rAghava,ahaMkAra nI kalpanA e caitanya ne AdhIna che, ane jagata nI kalpanA e caitanya ne AdhIna che. mATe "ahaMkAra ane jagata" -e "caitanya-rUpa" che. to pachI evA akhaMDa caitanya mAM "baita ane advaita" kyAMthI rahyA? vAsanA ane karma Adi ne "jIva-bhAva" nAM kAraNa-rUpa mAnavAmAM Ave che, to temano tyAga karIne tame"tuM" ane "huM" e bhAva no paNa tyAga karo,eTaledraSTA (paramAtmA) ane dRzya (jagata) nA mAdhyamathI kevaLa "sattA" ja avazeSa (bAkI) raheze. prathama thI ja siddha evI adhiSThAna nI sattA-e judI dekhAtI dRzya nI sattA ne gaLI jAya che eTale-kejema,vAdaLAM TaLI jatAM eka AkAzanI ja sattA udaya pAme che-tema,adhiSThAna nI sattA udaya pAme che. ane e sattAmAM jagatanI sattA ke asattA -kazuM jANavAmAM AvatuM nathI. mana nI ceSTA-rUpa "sukSma jagata" paNa "zUnya che ane indriya vagere nA viSaya-rUpa A "sAkAra-dhULa-jagata" paNa "zUnya" che. e baMne caitanya nA camatkAra-rUpa che,mATe caitanyathI bhinna kaI che ja nahi. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 "avayava-vALA-padArtho" mAM paNa che jenA vilAsa-rUpa hoya-te tethI kadI judo paDato nathI, to pachI "avayava-vagaranA-caitanya" nA vilAsomAM to caitanya thI bhinnapaNAnI vAta ja zI karavI? "caitanya" e sarvadA drazyo thI rahita che."nAma"thI rahita che.anetenuM je vistIrNa sva-rUpavALuM "rUpa" che te ja "phuraNa-pAmelA-jagata" nuM rUpa che. mana,buddhi, ahaMkAra,prANIo,parvato ane dizAo-vagere,je je racanAo che te caitanya nI ja racanAo che. kAraNa ke jagatanI sthiti caitanya-rUpa che. mATe jagata ne caitanya nA dharma-rUpa samajo,jagata vinA caitanya-paNuM che ja nahi, jo jagata nA hoya--to-caitanya potAnA camatkAra vinAnuM ja thai jAya. mATe jagatamAM ane caitanya mAM mAtra kahevA-mAtra thI ja bheda che,vAstavika bheda nathI. eTale pachI jagata nI judI sattA kyAMthI rahI? skUraNanA bIja-rUpa-caitanya mAM teno potAno je camatkAra che-te "jIva ane tanmAtrA-rUpa" che, ane je "ahaMkAra" che te caitanyanI "zakti" no ja vilAsa che. e (ahaMkAranA) "vikAsa"mAM "caitanyanA ja vilAsa-rUpa" "calana-kriyA" prApta thAya cheeTale tenuM bhaviSya-kALamAM "jIva" evuM nAma kahevAya che. jo ke chatAMya caitanya ane caitanya-rUpe prakAza karanAra "ahaMkAra" vagere-potAnA vikAro thI vibhakta (judA) thai "jIva" vagere nAmo dhAraNa kare che, to paNa vikAro mithyA-hovAne kAraNe-judA che ja nahi. eTale jIva ane brahma mAM kazo bheda (judAI) nathI. caitanya "zakti-rUpa" hovAne lIdhe-teNe karelA jevo teno (caitanyano) je vilAsa che-te ja "jIva"kahevAya che. Ama,jIva ane jIvo nuM mana e e baMne caitanya nA vilAsa-rUpa ja che. ane je "mana" che te ja "indriyo-rUpa" thayeluM che. mATe eka ja "brahma" e aneka-rUpe sattA pAmeluM che. caitanya nA prakAza nI sattA-rUpa A jagata saghaLA bhedothI rahita evuM caitanya-rUpa ja che. kAryo ane kAraNo vagere kaMI paNa brahma thI bhinna nathI. A uparathI-haMmezA evo nizcaya rAkhavo ke"haM (AtmA-paramAtmA) chedana pAmavAne azakya,baLavAne mATe azakya,palALavAne azakya, zoSAvAne mATe azakya- evo-nitya chuM,vyApaka chuM, avinAzI chuM ane acaLa chuM" potapotAnA bhramo thI bIjAone bhamAvatA-ane vAMdhAo letA "vAdIo" (khaMDana-maMDana karIne) A viSayamAM vivAda kare che-paNa amane to bhrAMti TaLIne A viSayamAM pAko nizcaya thayo che. ajJAnIo e dRDha karIne mAnelA A sAkAra jagatamAM vikAra-vagere judA dekhAya che, paNa, jJAnIoe jagata no niSedha karIne-nirAkAra ane sarva nA adhiSThAna-rUpa brahma nuM ja anusaMdhAna karyuM che. te brahmamAM,jagatamAM, ane vikAra-vagerene judA dekhatA nathI. jayAre-caitanya-rUpa-vRkSamAM; dRzya nA anusaMdhAna-rUpa jaLa siMcAya che-tyArecaitanya-rUpa-vasaMta nI svAbhAvika zobhA-rUpa "mAyA" -e"AkAza" mAM praphullita thanArI,"kALa-Adi" nAma vALI potAnI maMjarI ne vistAre che. Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 103 e caitanya pote chidra vagaranuM che chatAM,chidra-vALA AkAzamAM chUre che, calana vagaranuM che chatAM, calana-vALA vAyu-rUpe phUre che, AkAra vagaranuM che,chatAM pRthvI nA vicitra raso ne ullAsa ApanAra sUrya (ani-vagere rUpe skUre che, dravyatA vagaranuM che,chatAM,pRthvI nI sRSTi nahi banI hovAthI jaLa rUpe jhUre che. kaThina-paNA vagaranuM che, chatAM dhAtuo-zarIro vagere nA upAdAna-rUpa pRthvI-rUpe jhUre che. potAnA jJAnathI "duzya-padArtho" no asta thatAM paNa e caitanya "prakAzita-rUpe" rahe che, ane ajJAna-kALamAM sthAvara-vagere jaDa-padArtho mAM jaDatA ne lIdhe e "aprakAzita-rUpe" rahe che. avicAra-kALa mAM (ajJAnathI) "prANa-vagere" nI "kalpanA" ne lIdhe-e caitanya "saMsArI" thAya che.ane vicAra-kALamAM (jJAnathI) e potAnA "sva-bhAva" mAM ja rahe che. je caitanya nI sattA che te ja jagatanI sattA che, ane je jagatanI sattA che te ja caitanya nuM zarIra che, jema AkAzamAM nIlatA pratIta thavA chatAM paNa vAstavika rIte te hotI nathI, tema caitanyamAM brahmAMDa pratIta thatuM hovAM chatAM paNa te vAstavika rIte nathI. A pramANe jagata e potAnI sattAthI asata che, paNa adhiSThAna nI sattA thI sata che. kalpita padArtha nI sattA ane asattA -e adhiSThAna thI judI hoya ja nahi, mATe jagata nI sattA ane asattA e brahma thI judI nathI. vidvAno nA anubhava nuM khaMDana karavA mATe-je loko "avayava-vALA jagata nI ane avayava vagaranA paramAtmA nI ekatA kevI rIte hoI zake?" evI kalpanAo kare che.temaNe dhikkAra che. je caitanyamAM akhaMDitatA paNA ne lIdhe parvato,samudro,pRthvI,nadIo,ane devatAo sahitaA saghaLuM jagata ja nathI, to temAM sasalA nA ziMgaDA jevA (jagata mATe) avayava ane avayavanI kalpanAo-ne avakAza ja kyAMthI maLI zake? jema sphaTika-maNi-e potAnI aMdara bIjA koIno samAveza na thAya evo ghATo hovA chatAM, potAnAmAM AkhA nagaranA pratibiMba ne dhAraNa kare che, tema,nirmaLa brahma atyaMta akhaMDa hovAM chatAM paNa potAmAM saghaLA asat brahmAMDane dhare che. jayAre kArya-rUpe utpanna thayelA A pratyakSa AkAzane paNa vAyu-vagereno saMga nathI, tyAre,sarva padArtho nA adhiSThAna-rUpa, cidAkAzanejagatanI sattA-asattA-tuMpaNuM-huMpaNuM vagere sAthe saMbaMdha kema ja hoI zake? jema,pAMdaDA nI potAnI aMdaranI nasono samUha potAthI bhinna che ane abhinna paNa che, tema chatAM te pAMdaDuM tene potAnI aMdara dhAraNa karI rahe che, tema,jagata potAthI bhinna che ane abhinna paNa che, chatAM brahma tene potAnI aMdara svAbhAvika ja dhAraNa karIne rahela che. jema,jagatanuM upAdAna-kAraNa (brahma) nirvikAra hovAthI,jagata-rUpa vikAra mithyA che, temacitto nI samaSTi-rUpa hiraNyagarbhathI utpanna thayelo hovAne lIdhe jagata-rUpa vikAra mithyA che. jo koI ema kahe ke "jagata mithyA hoya to-caitanya paNa mithyA hovuM joIe." to AvI vAta karavAthI caitanya nuM mithyA-paNuM siddha thai zake nahi. kAraNa ke caitanya-e anubhava thI siddha thai zake che. ane je viSaya-anubhava thI viruddha hoya - Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 temAM vacana nI pramANatA manAya ja nahi. he,rAma,AkAza jevA mahA-caitanyanI aMdara A ja saghaLuM dRzya-rUpa brahmAMDa che-te mahA-caitanyamaya ja che, evo anubhava pUrvaka nizcaya rAkho. (15) maMDapa-AkhyAna-parAjA ane tenI strI lIlA nuM varNana vaziSTha kahe che ke-A jagata caitanya-rUpa ja che, kAraNake jema nirmaLa motI AkAzamAM pratIta thAya che, tema caitanyamAM pratIta thAya che. A viSe huM have je dRSTAMto kahuM chuM te tame sAMbhaLo. jema,staMbha mAM vagara kotarelI pUtaLI pratIta thAya che-tema caitanyamAM utpanna thayA vinAnuM brahmAMDa pratIta thAya che. caitanya-rUpa staMbhamAM pratIta thatI A brahmAMDa-rUpa pUtaLI kotarAyelI ja nathIkAraNa ke koI teno kotaranAra ja nathI. jema, samudranI aMdara raheluM pANI,e potAnA pANI-rUpa svabhAvathI bhraSTa thayA vinA ja taraMgo-rUpe pratIta thAya che-tema,jagata paNa brahma nA svabhAva thI bhraSTa thayA vinA ja drazaya-rUpe pratIta thAya che. jema,nirjaLa dezanI nadImAM pANI hovAno saMbhava nathI-tema,cidAkAza-rUpa A jagatamAM bhinna AkArano kadI paNa saMbhava nathI.A jagata bhinna AkAra thI rahita che ane saMkalpanA nagara jevuM che. jema nirjaLa dezamAM nadI bhrAMtithI dekhAya che tema, dRzyatA-bhrAMti-rUpe pratIta thAya che. avicAra ja jagatane bhinna dekhADanAra che, tene choDI devAmAM Ave to, jagata-zabda-nA artha ane brahma-zabda-nA artha mAM koI bhinnatA che ja nahi. jema vAdaLAM nI pAse "saMkalpa nuM vAdaLuM" e sUkSma che-tema caitanya nI pAse jagata sUkSma che. A brahma ane jagata nA viSayamAM zravaNa nA bhUSaNa-rUpa evuM maMDapa nuM AkhyAna huM kahuM chuM te tame sAMbhaLo, e sAMbhaLavAthI A viSaya niHsaMdeha rIte tamArA manamAM ThasI jaze. zrIrAma kahe che ke-he,brahmana,sadabodha nI vRddhine mATe keTalIeka saMbaMdha-vALI chatAM anupayogI, evI vAtono saMkSepa karIne tame turata mane maMDapa nuM AkhyAna kaho. vaziSTha kahe che ke-pRthvI para eka vakhata viveka ane maryAdAzIla "padma" nAme rAjA hato,ane te rAjAne rUpavatI ane vilAsapriya "lIlA" nAmanI rANI hatI. pRthvInA kAmadeva sarIkhA e padmarAjA nI lAMbA kALa sudhI sevA karavA sAruM jANe bIjI rati janmI hoya tevI te lIlA-rANI jaNAtI hatI. e lIlA jayAre parAjA udvega pAme to udvega pAmatI ,AnaMda pAme to AnaMda pAmatI, ane rAjA jo AkuLa thato to AkuLa thatI.ane AthI te padmarAjA nA pratibiMba samI hatI. (16) lIlArANI nI tapazcaryA ane sarasvatI nuM prasanna thavuM. vaziSTha kahe che ke-e padmarAjA ne lIlA vinA bIjI koI rANI na hatI.e padmarAjAe-bhUtala paranI apsarA samAna potAnI strI sAthe svabhAvika premarasa thI ramaNa karyuM. aneka varSo ane aneka jagyA e baMne e krIDA karI. eka samaye lIlArANI vicAravA lAgI ke yauvana nA ullAsathI bharelA ane bharIbharI lakSmIvALA Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A mArA prANAdhika priyatama padmarAja zI rIte ajara-amara thAya? kevI rIte huM mArA e bhartA sAthe so so yuganA cirakALa sudhI yaceccha ramaNa karI zakuM? mAre prathama to jJAnavRddha,tapovRddha evA brAhmaNo ne pUchavuM joIe ke - kevA koI japa-tapa-yama-niyamathI mArA pati nuM maraNa nA thAya. Ama vicArI ne teNe brAhmaNo ne bolAvyA ane amara-paNA no upAya pUchyo. brAhmaNo e kahyuM ke-tapa-japa-niyama thI siddhio maLe,paNa amarapaNuM kadI maLI zake nahi. brAhmaNo nuM AvuM vacana sAMbhaLI ne pati-viyoga thI bItI,e lIlAe pharIvAra potAnI buddhi thI ja vicAra karyo ke-jo daiva-yoge patinA pahelA ja mAruM maraNa thaze,to cittamAM sarva duHkho thI rahita thaIne paralokamAM zAMti thI rahI zakIza paNa jo mArA pati mArAthI AgaLa jaze to huM duHkhI thaIza. mATe mAre patino jIva gharamAMthI jato rahe ja nahi,ema karavuM joIe. ema karavAthI mArA pati no jIva mArA A aMtaHpura nA "maMDapa" mAM pharyA karaze ane huM sarvadA patinI dRSTi taLe sukha thI rahIza. Ama vicArI japa-tapa niyamo AcarIne eNe sarasvatIdevI nI upAsanA ane pUjana karavA mAMDyuM. te,devatAo,brAhmaNo,guruo,paMDito-vagere nI pUjA karatI ane Ama traNaso ahorAtra sudhI avichinna tapa karyuM. tyAre bAhya upacAro ane mAnasika upacArothI pUjA pAmelAM nirmaLa sarasvatIdevI e prasanna thaI ne tene kahyuM ke he,putrI,patibhaktine lIdhe atyaMta zobhA pAmelA tArA A avicchinna tApathI huM prasanna thai chuM, mATe tAre je varadAna joItuM hoya te mAgI le. tyAre lIlA e kahyuM ke-he,zubhA,huM mAMguM te pramANe mane be varadAna Apo. eka to mArA pati marI jAya tyAre paNa temano jIva mArA potAnA aMtaHpura nA "maMDapa" mAMthI jato rahe nahi ane bIjuM huM tamArI jayAre jayAre prArthanA karuM tyAre tyAre tamAre darzana ApavAM. tyAre e pramANe lIlAnAM vacano sAMbhaLIne-jagadaMbA sarasvatIdevIe "tane e pramANe thaze" ema vara Apyo ane aMtardhAna thai gayAM. devIno vara maLavAthI lIlA atyaMta AnaMda pAmI. pachI kALacakra je pakSa-mAsa-tathA Rtuo-divaso ane varSo vALuM che te cAlyA karyuM. tyAM,koIka saMgrAma mAM ghavAyelA tenA pati padmarAja nI cetanA -sukAyelAM pAMdaDAM nA rasanI jema - jotajotAmAM ja liMga-zarIra mAM asta pAmI gaI. 105 Ama,aMtaHpura nA "maMDapa" mAM e rAjA maraNa pAmyo,eTale jaLa vagaranI kamalinI nI jema - lIlA paNa bahu ja karamAI gaI patinA maraNa thaI vihvaLa thayelI lIlA upara, caitanya mAM ja pragaTa thayelAM dayALu sarasvatIdevIe dayA karI ane lIlA ne AzvAsana ApIne AgaLa pramANe kahyuM. (17) navIna ane prAcIna saSTi e manovilAsa mAtra che. sarasvatIdevI kahe che ke-he putrI,A zaba-rUpa thayelA tArA patine tuM puSpo mAM DhAMkIne mUka. pachI tuM tArA patine prApta thaIza.puSpo karamAze nahi ane Ama zarIra paNa bagaDaze nahi. thoDA samaya pachI tAro pati jIvato thaze. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AkAzanI peThe nirmaLatAvALo eno jIva A tArA aMtaHpura nA "maMDapa" mAMthI turata nIkaLI jaze nahi. vasiSTha kahe che ke-e pramANe sarasvatIdevI nAM vacano sAMbhaLIne e lIlA ne dhIraja AvI.ane teNe potAnA patinuM zarIra puSpomAM viMTALIne tyAMja DhAMkI rAkhI mukyuM.ane sthiratA rAkhI rahI. tema chatAM ardhI rAtrIe jayAre sarva parijano niMdrA ne vaza thayA tyAre lIlA atyaMta duHkhI thai gaI ane tyAre teNe potAnI zuddha dhyAna vALI buddhi thI jJAna-rUpa-sarasvatIdevInuM AvAhana karyuM. tyAre sarasvatIdevIe tyAM AvI kahyuM ke he,putrI tuM zA mATe zoka kare che? jema jhAMjhavA nA pANI mithyA hovAM chatAM pratIta thAya che, tema, saMsAranI bhrAMtio paNa mithyA hovAM chatAM pratIta thAya che. lIlA pUche che ke-mAro pati hamaNAM kyAM rahyo che?te zuM kare che?kevo che?tame mane enI pAse teDI jAo. huM pati vinA ekalI jIvI zakIza nahi. tyAre sarasvatIdevIe kahyuM ke-he suMdaramukhI, eka vAsanAmaya cittAkAza (citta ke mana nuM AkAza-eTaleke manuSya dehamAM raheluM AkAza) che, bIjuM zuddha "cidAkAza" (paramAtmA-ke caitanya nuM koI hada vagaranuM-AkAza) che ane trIjuM e vyavahArika AkAza (koI zahera ke gAmake makAna nA oraDAnuM AkAza) che. pahelAM (cittAkAza) nI ane trIjA (vyavahArika AkAza) nI saMdhimAM je -"cidAkAza" che te baMne thI rahita che. hamaNAM tAro pati jemAM che te-sthAna-e-cidAkAza nA ja garbha-rUpa che. AthI te sthAnae- cidAkAza thI juduM nathI. chatAM e "cidAkAza" (caitanya) nuM ekAgra paNe ciMtana karavAmAM Ave to, te sthAna turata ja ahIM dekhavAmAM ane anubhavavAmAM Ave tema che. tuM saghaLA saMkalpo ne choDI daIne e -cidAkAza mAM vizrAma karIza to e "sarvAtmaka pada" hovAthI temAM tane tArA patinA sthAna nI avazya prApti thaze. he,suMdarI,jo ke -jagatano atyaMta bAdha thAya tyAre ja e pada maLe che,bIjI koI rIta thI nahi. tema chatAM paNa mArA varadAna nA prabhAva thI tane e sthAna nI turata ja prApti thaze. vaziSTha kahe che keeTalAM vacana bolI ne sarasvatIdevI -turata ja potAnA sthAnamAM gayAM- ane temanA varadAnanA prabhAvane lIdhe-lIlA ne to ramata-mAtramAM "nirvikalpa samAdhi"nI prApti thai. palakavAramAM to lIlAe te samAdhi ne lIdhe aMtaHkaraNa-rUpa dRDha piMjarAvALA sthULa dehane choDI dIdho. (dehanA abhimAna ne choDI dIdhuM-cittAkAzamAMthI mukta thai) ane (cidAkAza mAM maLI jaI) jema paMkhINI potAnA mALAne choDIne AkAzamAM sthiti kare che-tema teNe "cidAkAza" mAM sthiti karI. Ama cidAkAza mAM sthiti pAmelI te lIlAe te gharanA AkAzamAM ja (vyavahArika AkAzamAM) khIcokhIca bharelI sabhAmAM potAnA pati padmarAjAne (padmarAjAnA bIjA avatAra-rUpa viduratha rAjAne) siMhAsana para beThelo joyo.cAre bAju loko enI stuti karatA hatA. jema,jhAkaLa, AkAzamAM prApta thAya,tema vAsanAmaya evI te lIlA -e vAsanAmaya evI sabhAmAM AvI, paNa jema,saMkalpa-mAtra thI racAyelI strIne puruSo dekhAI zake nahi tema,sabhAsado e potAnI AgaLa pharatI lIlArANI ne joI nahi, 106 Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 107 jayAre, lIlA e jANe rAjAnI sAthe eka nagaramAMthI bIjA nagaramAM AvelA hoya tevA AgaLanA ja potAnA saghaLA rAjakIya sabhAsado ne tyAM sabhAmAM beThelA ja joyA. AgaLa nI jarA-avasthA (vRddhAvasthA) thI rahita thaIne soLa varSa nI avasthA ne prApta thayela, padmarAjAne (navA avatAra viduratha-rUpe) ane saghaLA AgaLanA sabhAsada ane AgaLanA gAmanA rahevAsIo ne joI ne lIlA vicAramAM paDI gaI kejunA nagaranA rahevAsIo saghaLA marI gayA haze ke zuM? eTalAmAM to sarasvatInI kRpAthI lIlA nI samAdhimAM (nirvikalpa samAdhi) mAMthI vyutthAna thayuM, (samAdhi tUTI) eTale lIlAe kSaNa mAtramAM tyAM AsapAsa sarva parijano ne niMdrAmAM temanAM tema ja dIThAM. eTale lIlAe te loko ne uThADI ne kahyuM ke "huM ahIM bahu du:kha thI pIDAu chuM,eTalA mATe mane sabhAmAM lai jAo.huM mArA patinA siMhAsana pAse ubhI rahuM, ane tyAM aneka sabhAsado ne jouM to ja huM jIvatI rahuM,nahitara jIvIza nahi." eTale sarva rAjakIya parivAra anukrame jAgyo ane lIlA ne sabhAmAM lai gayo. tyAre lIlA,e rAjAnI siMhAsananI samIpa AvelA suvarNa nA vicitra siMhAsana para besI. tyAM lIlAe AgaLa nA sarva sabhAsado ne -AgalA nI jema ja beThelA joyA. lIlA bahu AnaMda pAmI ane patinA jIvana nI AzAe,udaya pAmelA caMdra nI jema zobhavA lAgI. (18) lIlA ane sarasvatI no saMvAda-baMne suSTi mAM samAnatA lIlA sabhAsado ne kahe che-ke-mAruM citta atyaMta du:khadAyI thai paDyuM che, ne huM, Ama sabhAmAM AvavA -Adi-upAyo vaDe AzvAsita karuM chuM. Ama sabhAsado ne samajAvI ne te tyAMthI uThI aMtaHpura nA maMDapamAM puSpothI DhAMkI mukelA potAnA patinA zaba pAse AvI ne cittamAM vicAra karavA lAgI ke "aho! A amArA nagaranAM mANaso ahIMthI bahAranA pradeza mAM paNa rahyA che-aneahIM aMdaranA pradezamAM paNa rahyA che. jema, arIsAmAM bahAra tathA aMdara parvatano anubhava thAya che, tema,caitanya nI aMdaranA ne bahAranA pradezo mAM paNa evI ne evI ja sRSTi no anubhava thAya che toAmAMthI kaI sRSTi sAcI ane kaI sRSTi khoTI? " Ama vicArI ne dvidhAmAM rahelI lIlA e nizcaya karyo ke "lAva, sarasvatIdevI ne ja pUchI jouM." ema eNe sarasvatI nuM pUjana-dhyAna karyuM eTale-kumArikA nuM rUpa laIne sarasvatI e darzana dIdhAM, tyAre lIlAe temane potAnI dvidhA viSe pUchyuM. tyAre devI kahe che ke-he, suMdarI,A baMne mAMthI tane kaI sRSTi sAcI lAge che?ane kaI khoTI lAge che? te tuM mane yathArtha rIte kahe. lIlA kahe che ke-he, devezvarI,A huM ane tame ahIM beThAM chIe te sAcI sRSTi che tema huM jANuM chuM. ane mArA pati,hamaNAM je sRSTimAM che tene huM khoTI sRSTi che ema mAnuM chuM, kAraNa kete navI sRSTi zUnya che ane pUratA deza kALa vinAnI che. Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI kahe che ke-e navI sRSTi paNa "kAraNa" vinAnI to hoya ja nahi, eTale jo tenA "kAraNa" viSe vicAra karavAmAM Ave to,bIjuM koI "kAraNa" nahi maLavAthI,A jUnI sRSTi ne ja "kAraNa-rUpa" mAnavI paDe che. ane have jo -tuM kahe che tema A jUnI sRSTi sAcI hoya to-temAMthI kadI paNa khoTI sRSTi utpanna thAya nahi. kAraNa ke "kArya" kyAreya "kAraNa' thI asamAna utpanna thAya nahi. lIlA kahe che ke-he,mA,ghaNI vakhata "kAraNa" thI "kArya" atyaMta vilakSaNa thatuM paNa jovAmAM Ave che, jema ke mATI,e pANI ne dhAraNa karavA asamartha che paNa mATI (kAraNa) thI utpanna thayelo ghaDo (kArya) e pANI ne dhAraNa karavA mATe samartha che. devI kahe che ke-je kArya bIjAM "nimitta-kAraNo" nI sahAyatA thI utpanna thayelA hoya che,temAM - nimitta-kAraNa ne lIdhe-kaMIka vicitratA ke vilakSaNatA thatI jovAmAM Ave che. mATI-rUpa "upAdAna-kAraNa" mAMthI cAkaDA Adi-bIjAM "nimitta kAraNo" nI madadathI ghaDo utpanna thAya cheAthI ghaDAmAM vilakSaNatA dekhAya che,paNa eka dIvAmAMthI bIjA dIvAnI peThe,je "kArya" nAM - upAdAna ane nimitta-kAraNa judAM nA hoya -paNa eka ja hoya-te kArya-kAraNa-thI vicitratA vALuM hotuM nathI. A jUnI sRSTi mAMthI je navI sRSTi utpanna thai che-tenuM upAdAna ane nimitta kAraNa e-jUnI sRSTi che, mATe navI sRSTi e jUnI sRSTi thI vilakSaNa hovI joIe nahi,,ane ethI- baMne sRSTi mithyA che. jo tArA patinI e navI sRSTi nuM bIjuM koI nimitta kAraNa hoya -tema tuM vicAratI hoya to - pRthvI-Adi (pAMca-mahAbhUta) mAMthI tenuM kayuM nimitta-kAraNa che? te tuM kahe. jo te pRthvI hoya to-pRthvIe ahIMthI uDIne tyAM javuM joIe ane pRthvIno ahIM abhAva thavo joIe. paNa Ama nathI eTale-jUnI sRSTi nA "anubhava nA saMskAra-mAtra" thI ja tyAMnI navI sRSTi utpanna thai che. ane Ama -"kAraNa-rUpa" e "saMskAra-mAtra" che ke jene sahAyatA ApanArAM bIjAM koI nimitta-kAraNo che ja nahi. sarva vidvAno no anubhava che ke-A rItanA kAryamAM upAdAna ane nimitta-kAraNa judAM hotAM ja nathI. lIlA kahe che ke-he,devI,mane mArA patinuM je "smaraNa" (anubhava no saMskAra) che te ja vRddhi pAmInepatinI navI sRSTi nuM kAraNa thayela che eTale ke e smRtithI ja navI sRSTi utpanna thai che-have evo mane nizcaya thayo. devI kahe che ke- jema, tAro e saMskAra -e "kalpanA-rUpa" che tema, tethI thayelI e navI sRSTi paNa kalpanA-rUpa ja che, pachI jo te navI sRSTi e kalpanA-rUpa hoya to te jUnI (hAlanI) sRSTi paNa kalpanA-rUpa ja kahevAya. lIlA kahe che ke-mArA patinI navI sRSTi kalpanA-rUpa ja thai che to e dRSTAMta thI - A sRSTine paNa have huM kalpanA-rUpa ja mAnuM chuM. devI kahe che ke-he,putrI,tane je nizcaya thayo che te sAco ja che,jema tArA patinI navI sRSTi e khoTI chatAM padArtho thI zobhatI hatI tema A sRSTi paNa khoTI ja che,ane padArtho thI zobhe che, A vAta huM,anubhava-siddha kahuM chuM. 108 lIlA pUche che ke-A sRSTi nA saMskAramAMthI mArA patinI bhrama-rUpa ane padArtho vagaranI -navI sRSTi zI rIte thai? te mane kaho,eTale jagata vizenI bhrAMti TaLI jAya. devI kahe che ke-svapna nI peThe bhrAMti-sva-rUpa A sRSTi je rIte pUrva-saMskAra thI thai che te huM kahuM chuM te sAMbhaLa. cidAkAza mAM koI eka "saMsAra-rUpI-maMDapa" che ane te kAca nA kaTakA nA jevI zyAmatA vALA AkAza thI DhaMkAyela Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 109 che.temAM meru-parvata-rUpI thAMbhalo che.sUrya-rUpI dIpaka che. emAM khUNAomAM rahelI, pAMca-mahAbhUto-rUpI udhaIoe parvato-rUpa mATInA ukaraDA karyA che. aneka putro vALo "brahma" nAmano buTTo mANasa e maMDapamAM che. e maMDapa jIvo-rUpI kozeTAothI bharapura che.ane pRthvI Adi loko nI aMdara rahelAM nagaro-gAmaDAMo ane vastI thI bharapUra che. e maMDapa nA parvato nA paththaro thI koI UMDANa vALA khUNAmAM khADA jevuM pahADI gAma che. ane e gAmamAM strI,putra ane pazuo nI saMpatti vALo,rAjAnA bhaya thI rahita,atithIo ne pUjanAro, ane dharmamAM tatpara rahenAro eka agnihotrI brAhmaNa raheto hato. (19) vaziSTha nAmanA eka brAhmaNa nuM daSTAMta devI kahe che ke e brAhmaNa nuM nAma vaziSTha hatuM.te dhanathI,vezathI,avasthA thI,karmathI,vidyAthI,vaibhavathI,tathA ceSTA thI vaziSTha jevo ja hato,paNa vaziSTha nA jevo te jIvana-mukta nahoto. eNe caMdramA jevI rUpamatI "aruMdhatI" nAmanI strI hatI. te brAhmaNI paNa dhanathI,vezathI,avasthA thI,karmathI,vidyAthI,vaibhavathI,tathA ceSTA thI aruMdhatI jevI ja hatI. paNa aruMdhatI nA jevI jIvana-mukta na hatI. svAbhAvika prema-rasa thI bharelI potAnI patnI ne te brAhmaNa potAnA saMsAranA sarva-rUpa mAnato hato. eka vakhata e brAhmaNa parvata nA sapATa ane lIlA ghAsavALA zikhara para beTho hato tyAre, khINamAM thai ne eka rAjA tenA parivAra ane sanya nA kAphalA sAthe mRgayA ramavA jato -tenA jovAmAM Avyo.rAjAno vaibhava joIne te brAhmaNa vicAravA lAgyo ke "saghaLAM saubhAgya thI zobhI raheluM A rAjA-paNuM to bahu sAruM lAge che.Avo pRthvI-pati huM kayAre thAuM?" ane A pramANe no saMkalpa tyArathI te vaziSTha-brAhmaNanA manamAM lAgI rahyo. kALa-krame brAhmaNa ne jarA-avasthA (vRddhAvasthA) prApta thai ane- maraNa najIka AvyuM-tyAre tenI strI - bhaya thI karamAvA lAgI ane tene mAruM ArAdhana karavA mAMDyuM.paNa patine amara-paNuM maLavuM azakaya cheema jANanArI te strIe,he,lIlA, mArI pAse tArI jema ja varadAna mAMgyuM hatuM ke"mAro pati marI jAya tyAre teno jIva A mArA maMDapamAMthI jAya nahi" meM ene "tathAstu" kahyuM. pachI kALanA yoga thI te brAhmaNa marI gayo tyAre te ja gharamAM AkAzamAM jIva-rUpe rahyo. nirAkAra zarIra-vALo te brAhmaNa pUrvanA apAra saMkalpa ne kAraNe moTI-zaktivALo ane gailokya ne jItanAro tAro pati padmarAja thayo hato. "hRdaya-AkAza-maya"potAnA gharanAM AkAzamAM jIva-rUpe rahetA e brAhmaNa nuM zarIra zaba-rUpa thai gayuM eTalezoka thI atyaMta pIDA pAmelI tenI strI,paNa pachI thI jayAre zaba-rUpa thai.tyAre te brAhmaNI,dehane dUra choDI daIne manomaya zarIra thI potAnA patine prApta thai. enA maraNano Aje AThamo divasa che, ane teno jIva e pahADI gAmanA gharanI aMdara rahyo che. (20) lIlA nA pUrva janma nI dRDhatA devI kahe che ke-he,lIlA,e brAhmaNa rAjApaNuM pAmIne tAro pati thayo hato ane je "aruMdhatI" nAmanI brAhmaNI hatI te tuM che.cakavA ane cakavI nI peThe paraspara snehathI baMdhAyelA ane pRthvI para jANe ziva-pArvatI janmelAM hoya-evAM tame ahIM rAjya karatAM hatAM. Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 A saghaLuM tane pUrva-janma nuM vRttAMta kahyuM. brahma-rUpa AkAzamAM "jIva-bhAva" nI bhrAMti thavAthI,e saghaLuM pratIta thayuM hatuM, ane e- "bhrAMti-rUpa pUrva-sRSTi" mAMthI "bhrAMti-rUpa-A-sRSTi" pratibimbita thai che. A sRSTi e-potAnI sattAthI asatya che, ane adhiSThAna nI sattA thI satya che. teNe (mRSTie) tamane janmanI ane maraNanI mithyA ja pratIti karAvI che. avidyA (ajJAna-ke-mAyA) sivAya sRSTinuM bIjuM kaMI rUpa nathI. lIlA kahe che ke-he,devI,tame AvI khoTI vAta kema karI? mane to A vAta khoTI lAge che-kAraNakekyAM,potAnA gharamAM rahelo brAhmaNa no jIva ane kyAM ahIM rahelA evA ame? e joDAM nI ane amArI ekatA saMbhave ja kema? vaLI, meM samAdhimAM je navI sRSTi joI te A gharamAM besIne ja joI che.to e vAta paNa kema saMbhave? jemAM mArA svAmI rahyA che, te paraloka,te pRthvI,te parvato,ane daze dizAo - A gharanI aMdara rahelAM paNa saMbhave ja kema? he devI,A vAta mArA manamAM ThasatI nathI, mATe te tame mArA manamAM ThasI jAya tevI rIte mane kaho. (NOTE-yoga-vaziSTha e-advaita tatvajJAna-para AdhArita che.ane advaita mA eka -puruSa ke brahma-ke paramAtmA ja satya che bAkInuM badhuM asatya ane bAkInuM badhuM je "asatya-ke mithyA" (jagata) je narI AMkhe dekhAya che-te brahma ja che. have, A vastu mAtra jJAna thI samajI zakAya tevI nathI. mAtra anubhava thI ja samajAya che. tema chatAM tene jJAna thI samajAvavAno vAraMvAra -prayAsa -ahIM vaziSThajI judI judI rIte kare che.ane e mATe svapna nuM ane AkAza nuM udAharaNa vAraMvAra Ape che. have, A narI AMkhe je jagata dekhAya che tene jaThuM ke mithyA kema mAnI zakAya?basa,A samajAvavAnI ja ahIM mAthAkUTa karyuM jAya che. vaziSTha jI nI samajAvavAnI rIta te jamAnA ne anurUpa che.paNa ahIM atyAranA samaya mujaba joIe to - sAMkhya-no je siddhAMta che ke je "maita" para AdhArita che-ane hAlanA samayamAM mAtra jene samajavuM ja che (anubhava nathI karavo) tene mATe - te sAMkhya ne samajavAthI kadAca A advaita ne samajavAmAM saraLatA rahe???? sAMkhyo -puruSa ane prakRti (dvaita) ema judA pADe che.ane prakRti je narI AMkhe dekhAya che tenuM astitva batAve che.ane pAchA kahe che kepuruSa ja adhiSThAna nI dRSTi e satya che evuM ja kaMI "advaita" vALA -prakRti ne mAyA tarIke oLakhAve che ane kahe che ke-te svapna ke arIsA jevI che, have pharIthI jo sAMkhya-jJAna tarapha jaIe-to-te kahe che ke-24 tatvo mAMthI jagatanI "dhULa-zarIranI " utpatti thaI. have jo AmAM pAMca mahAbhUto nA hoya to sthULa- nahi paNa sUkSma-eTaleke "liMga-zarIra" kahe che-A liMga zarIra -najara thI dekhI - zakAya nahi. basa, ATaluM samajIne have lIlAvatI nI sTorI para pAchA pharIe.lIlAvatI e upara pramANe je prazna ane zaMkA karI che-tene samajavA no prayatna karIe. --lIlAvatI ane padmarAjA e temano vartamAna no janma che.--padmarAjA marIne "viduratha-rAjA" thayo te teno bIjo avatAra che(ane vartamAna mAM paNa che-lIlA haja marI nathI eTale teno bIjo avatAra haju sudhI thayo nathI) --bhUtakALamAM A baMne nI joDI -vaziSTha ane aruMdhatI -(rAmAyaNa vALA nahi) nA avatAra tarIke hatI. ahIM AgaLa vadhatAM pahelAM bhAratIya tatva jJAna mAM vAraMvAra AvatA be zabdo "deza ane kALa" ne samajavA jarUrI che."deza" eTale amuka cokkasa sthAna ke jagyA ane "kALa" eTale amuka cokkasa samaya. udAharaNa thI A vAta samajIe to-jo koI vyakti tenA priyatama nI rAha joto hoyato tene mATe eka kSaNa paNa mahinAo jevI lAge che ane pote kyAM che tenuM sthaLa) nuM bhAna paNa bhUlI jAya che, A rIte jayAre devI kahe che ke brAhmaNa ne maheM-ATha ja divasa thayA cheto tyAre padmarAjA to ghaNI uMmara no thaIne maryo hato-to mAtra ATha divasa ja kema gaNAya? A nA javAba mAM upara batAvela priyatama nA udAharaNa thI. tarka thI sAmAnya samaja AvI zake ane sAMkhya-mujaba-te brAhmaNa nuM -pAMca mahAbhUta nuM sthULa zarIra -nA hotAM "liMga zarIra" ja che.ema samajI zakAya. to vaLI advaita mujaba ahIM "te brAhmaNa maryA pachI te gharanA "AkAzamAM" hRdayakAza rUpe-rahyo " ema samajI zakAya ane jene ahIM mAtra samajavA mATe- ja-"jUnI sRSTi" tarIke paNa oLakhAvI che. have advaita to kahe che ke-jagata (mRSTi) to che ja nahi. eTale tene "deza ane kALa" nuM baMdhana lAgI zake nahi.Ama-ATha divasa e anaMta thai jAya !!! hAlanI sRSTi mAMthI padmarAjA -navI sRSTi mAM gayo che ane te paNa kaMI tarata janmelo nathI!!!) advaita mujaba teNe "navuM hRdayakAza" banAvyuM che. (dvaita mujaba eNe sthULa zarIra dhAraNa karyuM) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lIlA jayAre "nirvikalpa-samAdhi" kare che tyAre temAM-samajavA mATe sAMkhyanA (dvaita nA) tarka no- upayoga karIe to A samAdhimAM deha bhUlAI jAya che-eTale te "liMga zarIra" (pAMca mahAbhUta vagaranuM) dhAraNa kare che.ane jo advaita nA tarka thI samajIe to te samAdhi mAM -AkAza -rUpa -thai jAya che.ane A AkAza-rUpe te brAhmaNa ne ane navA viduratha banelA-tenA baMne patio ne joI zake che. sAmAnya -tarka thI A rIte samajavAmAM Ave to -AgaLa samajI zakAya?? ) devI kahe che ke-he,suMdarI,huM khoTI vAta karatI ja nathI.paNa yathArtha ja kahuM chuM.sAcuM bolavAnA je vedokta niyamo che,teNe ame toDIe ja nahi.je maryAdA ne jo bIjo koI toDavA prayatna kare to huM te maryAdAne sthApita karuM chuM,pachI te maryAdAne huM ja toDuM to bIjuM koNa pALe? e pahADI gAmanA brAhmaNa no jIva cidrupa (citta-rUpa ke mana-rUpa) che ane te potAnA hRdayakAzamAM potAnA gharamAM ja A moTA dezane joI zake che. he,suMdarI,jema jAgrata nI smRti lupta thaIne svapnamAM bIjA prakAranI smRti thAya che, tema tamane AgaLanI smRti lupta (maraNa) thaIne -bIjA prakAranI smRti thai che. smRti no lopa thavo (lupta thavuM) e ja maraNa che. jema saMkalpamAM ane arIsAmAM AkhI puthvI rahe che,tema parvato,vano ane nagaravALI A pRthvI -tebrAhmaNanA gharanI aMdara ja rahI che.A tAruM ghara paNa e brAhmaNa nA gharanA AkAzamAM ja rahyuM che. huM.tuM ane brahmAMDa e saghaLAM kevaLa cidAkAza-rUpa (citta-AkAza ke mana-AkAza) ja chIe. ema samaja saghaLA prapaMca (mAyA) nuM "mithyA-paNuM" samajavAmAM tathA adhiSThAna-caitanya nuM "satya-paNuM" samajavAmAMsvapna saMbaMdhI "bhrama","saMkalpa" ane potAnA "anubhava"nI paraMparA e ja mukhya "sAdhana" che. e brAhmaNa no jIva potAnA gharamAM rahyo che,ane jema bhramara kamaLamAM rahe che. tema samudro ane pRthvI vagere -tenA hradayakAza mAM rahelI che. pRthvI nA koI eka nAnakaDA khUNA nA kotaramAM -e nagara ane zarIra -vagere rahela che. he,suMdarI,e pUrva nI sRSTi ane A sRSTi-te gharanI aMdara ekaThI thai che,chatAM paNa ghara emanuM ema ja che. to e uparathI ApaNe eka trasareNu nI aMdara paNa aneka brahmAMDo rahevAnI saMbhAvanA karIe temAM Azcarya zuM? Ama cidAkAza nA eka paramANumAM aneka brahmAMDo rahelA che temAMya zaMkA zI che? lIlA bolI-he,paramezvarI,tame kaho cho ke e brAhmaNa Aja thI AThame divase marI gayo che,paNa amArA janma ne to varaso vItI gayA che to e brAhmaNa brAhmaNI mAMthI amArI utpatti kevI rIte saMbhave? devI kahe che ke-he,suMdarI,hradayAkAzamAM jema deza nI laMbAI nathI,tema kALa nI paNa laMbAI nathI ja. e viSe huM nyAya ne anusarIne kahuM chuM te tuM sAMbhaLa. jema A jagatanI sRSTi pratibhAsa mAtra ja che,tema kSaNa ane kalpa paNa pratimAsa mAtra che. tuMpaNA ane huMpaNA nA adhyAsa ne lIdhe-jemane potAno janma thayAnI bhrAMti che,temane ja - kSaNa-kalpa vagere saghaLuM jagata bhAse che. ane have A pratibhAsa thavAno krama kahuM chuM te tuM sAMbhaLa. devI kahe che ke-hai, suMdarI, jIva" e "kSaNa-mAtra"mAM potAnA "miththA maraNa-rUpI mUrchA" no anubhava karIne "AgaLanA bhAva" ne bhUlI jAya che ane "bIjA bhAva"ne dekhe che. e "bIjA bhAva" no pratibhAsa thAya che eTale pote dehAdhika AdhArathI rahita chatAM paNa (eTale ke potAno deha nahi hovAne lIdhe) potAnA hRdayAkAzamAM ja "huM A dehAdhika AdhAramAM Adheya-rUpe rahyo chuM evo anubhava kare che. 111 Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 ane Ama,"te hAtha-paga vALo deha mAro che" - ema jue che. ane jevo "dehano adhyAsa" thAya-eTale tarata ja "huM A pitAno putra chuM,mane ATalAM varSo thayA, A mArA bhAIo che,A mAruM suMdara ghara che,huM jamyo,bALaka hato ne have moTo thayo" vagere jovAmAM Ave che. "deha-rUpa" thayelA "citta" (mana) nA ane saMsArika saMbaMdho-e satyamAM to saMbaMdho vinAnA ja che,chatAM paNa, potAnI sAthe saMbaMdho dharAvanArA bhAse che. A pramANe "jIva" nA citta (mana) mAM saMsAra-rUpI khaMDa udaya pAmyo che paNa svAbhAvika rIte -to-kaMI paNa udaya pAmyuM nathI. jIva zuddha cidAkAza-rUpa ja che. svapna mAM ke jAgratamAM- "draSTA"mAM je caitanya che te ja "dRzya"(jagata) mAM che. kAraNake eka caitanya ja sarva-rUpe pratIta thAya che. te ja caitanya jema,svapna mAM bIjA prakAre pratIta thayA che, tema paralokamAM trIjA prakAre pratIta thAya che, to A lokamAM cothA prakArathI pratIta thAya che. eTale ke saghaLI sthitiomAM caitanya eka ja che. jema jaLathI taraMgo judA nathI,tema,svapna,paraloka ke A loka e caitanya thI jarA paNa judA nathI. AthI A jagata utpanna thayuM ja nathI ne nAza paNa pAmavAnuM nathI. jagata potAnA sva-rUpa thI kaMI che ja nahi,paNa je prakAze che -te caitanya ja prakAze che. jema jaLamAM taraMga-paNuM che ja nahi ane je dekhAya che te sasalA nA ziMgaDA jevuM ja che, tema, caitanyamAM daya (jagata) paNuM che ja nahi, ane je dekhAya che te sasalA nA ziMgaDA jevuM ja che. caitanya potAnA svabhAvathI bhraSTa thayA vinA jANe dRzya-paNA ne pAmela hoya tema pratIta thAya che. Ama dRzya (jagata) padArtha che ja nahi, to pachI "A draSTA ane A dRzya" evA vibhAgo kema hoI zake? jIva ne (maraNa-rUpe) moha thayA pachI,nimeSamAtramAM ja deza-kALa-AraMbha-krama-janma-mAtapitA-strI-saMtAnoavasthA-samajaNa-sthAna-baMdhuo-sevako-asta-udaya-vagere vAsanAo ne anusaratI - "brahmAMDa-rUpI- dRzya" nI zobhA najare paDavA mAMDe che. jIva pote to caitanya-sva-rUpa che, te pote to janmelo nathI,chatAM "huM janmelo chuM" ema dhArI le che. tethI te deza-kALa-kriyAo-dravyo-mana-buddhi ane indriya vagere ne jue che. jema,puSpa pachI phaLa no udaya thAya che tema pAchaLathI "A mArI mAtA che-A mArA pitA che-bAMdhavo che" vagere anubhavelo ane kadI nahi anubhavelo-vAsanAmaya krama udaya pAme che.ane nimeSa (palaka)-mAtramAM kalpa jevaDo moTo kALa (samaya) vahI gayAnI pratIti paNa thAya che. jema ke jemane potAnI priya strIno viyoga thayo hoya che temane eka divasa e-varSa jevaDo thai paDe che. jema,ahaM (mada) ane svapna -nA "bhrama nA samaya mAM je zUnya hoya te bharapUra lAge, duHkho paNa utsava rUpa lAge,ane hAni paNa lAbha-rUpa lAge chetema jIvo ne jagata-rUpI bhrama nA samayamAM "eka caitanya" paNa drazyo thI bharapUra lAge che. vyavahAra-rUpa duHkho paNa sukharUpa lAge che ane "svarUpa ne bhUlI javuM" paNa anukULa lAge che. paNa,jema,khaMbhamAM vaNa-kotarelI mUrtio tenAthI abhinna ja rahelI che-tema brahma-caitanya mAM A saghaLuM dRzya-jagata abhinna ja ane zAMta rIte raheluM che. tene mokSa zuM ke baMdhana zuM?) (21) sarasvatI ane lIlA no saMvAda Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI kahe che ke-jema, AMkho ughADavAthI,najara samakSa-turata ja saghaLAM rUpo -purI rIte pratIta thAya che, tema,jIva ne "maraNa-rUpa-moha" thayA pachI-turata-ja-"aneka jagata" pratIta thAya che. jema, svapna mAM potAnA maraNa nI potAne pratIti thAya che,tema jIve,saMsAramAM je kAryo karyA hoya, dekhelAM hoya ke anubhavelA hoya-te kAryo mAM paNa "meM karyA" evI pratIti thAya che. A pramANe-cidAkAzamAM aMdara "mAyA-rUpI-AkAzamAM" anaMta bhrAntio sphUre che. A jagata nAmanI nagarI -e bhIMta -vagara-ja citarAyelI che.mATe "kalpanA-mAtra" ja che. "A jagata che ane A sRSTi che " e rIte "vAsanA" ja sphUre che. ane A vAsanA -e-najIka hoya temAM dUra-paNA no ane kSaNamAM kalpa-paNA no viparIta bhrama kare che. vAsanA be prakAra nI che-eka-anubhavelA viSayo nI ane bIjI-nahi anubhavelA viSayonI. jema svapna mAM bhrama ne lIdhe bIjA koInA pitAne joIne potAnA pitAnI vAsanA thAya che-temaA saMsAramAM nahi anubhavelAmAM paNa anubhavelA-paNA nI vAsanA koI samaye udaya pAme che. to-koI vAra -koIne-koI paNa-vAsanA vagara ja jagatano anubhava thAya che. dAkhalA tarIke -brahmA ne pUrva nI vAsanA vinA ja jagatano AraMbhathI ja anubhava thayo hato. he,suMdarI,jagata nuM je atyaMta vismaraNa thAya -te ja "mokSa" kahevAya che. ane mokSanI e sthitimAM koIne kaMi paNa priya-ke-apriya rahetuM nathI,ke bIjA koI padArtho paNa rahetA nathI. ahaMkAra ane avidyA (ajJAna) no atyaMta abhAva thayA vinA-mokSa udaya pAmato nathI. jo ke te (mokSa ke mukti -to) svAbhAvika rIte ja "vidyamAna" (hAjara) ja che. jema,rajjumAM thayela bhrama-rUpI sarpa,e vAstavika rIte nahi hovA chatAM teno atyaMta abhAva samajAya nahi,tyAM sudhI te bhrama TaLato nathI, tema,brahma mAM pratIta thayeluM A bhrama-rUpa-jagata -e -jyAM sudhI te jagatano atyaMta abhAva "samajAya nahi" tyAM sudhI TaLatuM nathI. samAdhi dazAmAM "jagatanI bhrAMti"thI chUTavAno anubhava,te samAdhi daramyAna thoDo samaya thAya che paNa samAdhi chUTyA pachI -pAchI -jagatanI bhrAMti udbhave ja che. eTale te ardha-zAMti uparathI jagatano bhrama zAMta paDI gayo che tema samajavuM nahi joIe. "A je vistIrNa saMsAra che -te brahma ja che,evo nizcaya che" ane jagata e avidyA (ajJAna) ne lIdhe bhAse che,ane e avidyA-rUpI kAraNa dUra thAya-te pachI-paNajo punarAvRtti ne lIdhe jo jagata sphUre to-tene mithyA joyeluM hovAne lIdhe baMdhana-kAraka thatuM nathI. lIlA kahe che ke he,devI,tame kahI gayA ke-"amArA A rAjA-rANInA janmamAM,agAunA brAhmaNa-brAhmaNInA janma-samayamAM anubhavelI vAsanA kAraNa-rUpa che" ane jo ema hoya to,atyAranA samayanA je dRzya-padArtho che-teo te samaye -to-nahotA, mATe temano anubhava thayelo na ja hovo joIe, ane te anubhava vinA temano saMskAra paNa na rahevo joIe.ane Ama saMskAra jo rahyo nA hoya,to pachI A samayanA dRzya-padArtho kema ubhA thAya che? 113 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI kahe che ke-tamane A dRzya padArtho nI smRti thAya che temAM -pitAmaha "brahmAno saMskAra" kAraNa-rUpa che. brahmAne to potAno deha-Adi- vAsanA vinA ja dekhAya che. kAraNake pahelAM no "brahmA" mukta thai gayela hoya che,tethI tenI vAsanA hamaNAMnA brahmAne hovI saMbhavita nathI. eTalA mATe vAsanAo vinA ekaluM "caitanya" ja brahmA-Adi-rUpe vivarta pAme che-ema samajavuM. caitanya no evo svabhAva ja che. paNa,kAka-tAlIya nyAya thI koI pratibhAsa-maya brahmA utpanna thAya che ne te mAne che ke "AgaLanA brahmA thI huM bIjo brahmA thayo chuM" jagatanI utpatti A pramANe che,mATe koI paNa pradezamAM ane koI paNa kALamAM kaMI utpanna thayuM ja nathI. kevaLa cidAkAza ja che-bIjuM kazuM ja nathI. anubhava thI thayelI ane anubhava vinA thayelI-e baMne prakAranI vAsanAo - mAyA viziSTa-brahmamAM thI ja utpanna thAya che. jagatanA kAraNa-rUpa je -vAsanA che te paNa brahmano ja vivarta che.eTale jagata ane vAsanA e kahevAmAtra che. vAstavika nathI.Ama jagata (dRzya) utpanna thayuM ja nathI,kevaLa zuddha brahma ja che je potAnA svarUpamAM rahela che. lIlA kahe che ke-he,devI,jema savAramAM sUrya-prakAza jagata nI zobhA dekhADe che, tema,tame mane uttama vicAra dekhADyo che.ke jene viSe vadhu vicAra karavAthI te vadhu ne vadhu prakAzaze. paNa he,devI,abhyAsa nahi hovAne lIdhe -mane jyAM sudhI A viSayamAM dRDha vyutpatti (samaja) thai nathI, tyAM sudhI mArA manamAM eka utkaMThA che,tene tame zAMta karo,ane e brAhmaNa,brAhmaNI sAthe je pahADI gAmanI sRSTimAM raheto hato tyAM lai jAo jethI huM temane jouM. devI kahe che-tuM prathama,parama pavitra samAdhi (kAraNa-brahma-paNA nuM grahaNa) karIne A dehane bhUlI ne nirmaLa thA, eTale,pachI, jema,pRthvImAM rahelA manuSya no "saMkalpa" AkAzanA aMtaHpura ne prApta thAya che, tema,tuM cidAkAza mAM rahelA "mAyAkAza-rUpa" te "sarga" ne avazya prApta thaIza. tuM A dehanA abhimAna (ahama) ne choDI daIza,to ja -ApaNe baMne sAthe,e "sarga" ne joI zakIe. kAraNake-e "sarga" nA dvAramAM praveza karavA mATe A "sthULa-deha" moTI aDacaNa-rUpa che. lIlA kahe che ke-he,devI,A sthULa-dehathI -te-bIjA (mAyAkAza-rUpa) sarga mAM zA mATe javAya nahi? devI kahe che ke-jema,tame sonAne vIMTI-rUpa samajo cho,tema A nirAkAra brahmAMDo ne tame ajJAna thI sAkAra samajo cho.sonuM jema, vIMTInA -rUpane dhAraNa kare che,to paNa temAM vIMTI-rUpa-paNuM nathI, tema,parabrahma-e jagata-rUpa thayela che -to paNa temAM jagata-paNuM nathI. jema,samudramAM dhULa nI kalpanA karavAmAM Ave che,tema,brahma mAM "mAyA" nI "kalpanA" karavAmAM Ave che. A prapaMca (mAyA) mithyA ja che,ane je jIva che te-satya-rUpa-brahma ja che. A viSayamAM,upaniSado,guruo ane anubhavo e "pramANa" (sAbitI) che jIva e brahmane jANI zake che,paNa,jo e brahma nA hoya to brahma ne jANI zake nahi. mATe je brahma che te ja sRSTi-Adi-nAmo thI vivarta pAmela che,vivarta pAmavAno brahma no sva-bhAva che. koI paNa nimitta-kAraNo nahi hovAne lIdhe-jagatane kArya-paNuM-ke-brahma ne kAraNa-paNuM che ja nahi. jyAM sudhI dRDha abhyAsathI tArI bheda-buddhi TaLI nathI, tyAM sudhI tuM brahma-rUpa nathI ane -te-brahmane dekhI zakatI nathI. 114 Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI kahe che ke-ame (deva-devIo)dRDha abhyAsa ne lIdhe brahma-rUpa thayA chIe. tethI ame te zuddha brahma ne joI zakIe chIe. jema,saMkalpa nA nagaranuM svarUpa brahmamaya che,tema,mAruM svarUpa paNa brahmamaya che. tethI huM A deha thI ja e paramapadane mArA aMtaramAM jouM chuM ane A ja rIte -cittanI zuddhi ne lIdhe yogya thayela-brahmA-Adi-paNa - potAnA aMtaramAM paramapadane jue che. he,suMdarI,vAstavika sattAthI brahma-rUpa A jagata-Adi-saghaLuM brahma nA "eka-deza" mAM raheluM che. abhyAsa nahi thayelo hovAne lIdhe,tAro AkAra brahma-rUpa thayo nathI,paNa aMtaHkaraNa mAM te, cidAbhAsa-rUpa rahela che,tethI tuM brahmane ke pUrva-sRSTine jotI nathI. jo,A sthULa dehathI potAnA saMkalpa nA nagaramAM paNa pahoMcAtuM nathI,to pachI bIjAnA saMkalpanA nagara-rUpa evI tamArI pUrva-sRSTi mAM to kema pahoMcAya? eTale A dehanuM vismaraNa karIne ane "liMga-deha-rUpa" thaIne tuM tArI pUrva-sRSTi ne joI zakIza. saMkalpa nA nagaramAM to je saMkalpa-rUpa thAya te ja pahoMcI zake che,bIjA joI jIvatA ke maraNa pAmelAthI, tyAM pahoMcI zakAya nahi jyArathI brahma nI sRSTi thai che ane jagata-rUpa bhrAMti uThI che tyArathIevo ja dRDha niyama baMdhAyo che ke-saMkalpa-rUpa thayA vinA saMkalpita sthAna mAM pahoMcAya ja nahi. lIlA kahe che ke- he,devI,tame to kahyuM ke-"e brAhmaNa-brAhmaNI nA jagatamAM ApaNe sAthe jaIzuM." to ApaNe baMne tyAM sAthe kevI rIte jaI zakIzuM? huM A dehane ahIM rAkhIne satva-guNa ne anusaranArA citta vaDe e paralokamAM jaI zakIza paNatame tamArA potAnA dehathI tyAM zI rIte AvI zakazo? devI kahe che ke-tArA "saMkalpa-rUpa AkAzanuM vRkSa" vidyamAna (hAjara)-chatAM-AkAza-rUpa che. e vRkSa sAkAra nathI,tethI e koI bhIMtathI rokAya tema nathI. tema te pote (vRkSa) paNa koI bhIMta ne toDI zake tema nathI.te ja pramANe mAruM zarIra che. mAro deha satva-guNa nI racanA-rUpa che,ane brahmanA pratibhAsa-svarUpa che.brahmathI jarAka ja judo paDe che. eTalA mATe huM A dehane choDIne nahi AvuM,paNa vAyu jema gaMdhamAM praveza kare temahuM A dehathI ja te pradezamAM pahoMcIza. jema jaLa nI joDe jaLa maLI jAya che ema,A mAro manomaya deha e bIjA manomaya dehonI ane temanI manomaya vastuonI sAthe maLI jAya tema che. tAro deha pRthvInA vikAra-rUpa sarjAyelo che,ane mAro deha caitanya-rUpa sarjAyelo che. ethI tAro deha mArA dehanI sAthe eka athavA saMyukta thaIne tyAM jaI zake tema nathI. kemake kalpanA nA parvatane ane sAcA parvatane ekarUpa thavuM saMbhave nahi,ane paraspara bhaTakAvuM paNa saMbhave nahi. jo ke,Ama to A tAro sthULa deha paNa vAstavika rIte manomaya ja che,to paNa, lAMbA kALanI bhAvanA thI tuM ene pRthvI Adi -bhUtonA vikAra-rUpa ane sthULa samajI beThI che. jema svapna mAM lAMbA kALanA dhyAnamAM,bhramamAM,saMkalpamAM,ane gaMdharvanagaramAM -manomaya padArtho ne paNa sthULa samajI levAmAM Ave che,tema tAro A deha manomaya chatAM,sthULa samajAyo che. jayAre samAdhithI tArI A vAsanAo kSINa thai jaze - tyAre tArA sthULa dehamAM pAchuM manomaya-paNuM prApta thaze. 115 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 lIlA pUche che ke manomaya deha-paNA nI pratIti dRDha thai jAya tyAre A sthULa deha-manomaya thai jAya che ke pachI nAza pAmI jAya che? devI kahe che ke je padArtha nuM astitva hoya-temAM nAza ane anAzano krama saMbhavita che,paNa, je padArtha vAstavika rIte che ja nahi teno nAza kevI rIte saMbhave?, raju nuM rajupaNuM saMjayathI sarpa-rUpI bhrama nAza pAme che, tyAre sarpa nAza pAmyo ke nathI nAza pAmyoema zuM kahI zakAya? eTale jema sAcuM jJAna thavAthI,rAjumAM sarpa dekhAto nathI,tema dehamAM manomaya-paNuM dekhAtuM nathI. ame to kharI rIte deha-Adi ne brahmamAM rahelA,brahmathI pUrNa ane brahma-rUpa ja joIe chIe. paNa tuM te rIte jotI nathI.suSTinA AraMbhamAM jayAre pahelo "saMkalpa" uThavAnI kalpanA" thai.tyArecaitanya -e manomaya-deha-rUpa ja thayuM hatuM paNa tyArathI mAMDIne jema jema sthaLatA kalpAtI jAya che. tema tema te caitanya-bhrAMtithI potAne "dRzya-rUpa" (jagata-rUpa) thatuM jove che. lIlA pUche che ke-parama-tatva-rUpa-eka ja caitanya atyaMta zAMta che,ane dizAonA athavA kALa-Adi nA vibhAgo thI rahita che-temAM pahelI "kalpanA"ne avasara kyAMthI maLyo? devI kahe che ke-jema svapnamAM ke saMkalpanA nagara-AdimAM satyatA nathI, te ja rIte vAstavika anubhava karIe to-brahmamAM kalpanA paNa nathI ja. kAraNake te brahma nirmaLa hovAthI temAM kalpanA no bhAga Ave tema ja nathI. jema AkAzamAM raja nathI tema brahma mAM paNa kalpanA nathI ja. brahma to viSayothI rahita,zAMta,eka,vyApaka ane svata-siddha che. lIlA pUche che ke ATalA lAMbA samaya sudhI, koNe ApaNane A saghaLA dvaita (brahma-prakRti ane advaita(brahma-ke caitanya) nI kalpanAothI bharamAvyA che? devI kahe che ke tane tArA "vicAro"e ja lAMbA kALa sudhI bharamAvI che.ane vyAkuLa karI che. e "vicAra" -svAbhAvika rIte uThayo che ane "vicAra" thI ja te nAza pAme che. te vicAra paNa brahmanI sattA thI judI sattA vALo nathI, eTale e brahma mAM avicAra-rUpI avidyA (ajJAna) che ja nahi.AthI- Ama- te brahmamAM avicAra-avidyA baMdhana ke mokSa evuM kaMI nathI. ane je jagata che te-bAdharahita ane zuddha bodha-rUpa "brahma" ja che. ATalA samaya sudhI teM vicAra karyo nathI, tethI te tuM samajI zakI nathI,ane bhamelI tathA vyAkuLa rahI che. have tArA cittamAM mukti nuM (vAsanAo nI alpatAnuM) bIja paDI cUkyuM che eTale tuM AjathI samajI che, muktine yogya ane vivekvALI thai che. pramAtA-prameya ane pramANa -A traNe no abhAva thAya -anemanamAM nirvikalpa samAdhi-rUpa -eka-brahma nuM,anusaMdhAna dRDha thAya tyAre,"vAsanA" kazI ja vastu nathI. tArA manamAM "vAsanAo no kSaya" nA "bIja-rUpa" A je "vicAra" kaMIka paNa aMkurita thayo che, tohave anukrame karIne rAga-dveSAdi-vAsanAo udaya tArAmAM thaze nahi, saMsAra no "saMbhava" nirmaLa thaze, "parama-nirvikalpa samAdhi" sthira thai jaze.ane vAsanA-rUpa avidyA (ajJAna ke mAyA) nA cheDA-rUpa e "mokSa" ne prApta thaIza. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) vAsanAo ne ochI karavAno upAya ane abhyAsa devI kahe che ke-jema,"e svapna che" ema samajAyAthI -svapnano deha anubhava mAM Avelo hovA chatAM,paNa, zAMta thai jAya che,tema,vAsanAo kSINa thavAthI sthULa deha anubhavamAM Avelo hovA chatAM zAMta thai jAya che. jema,svapna nA ke "saMkalpanA deha"no aMta thAya che tyAre.A "sthULa deha" udaya pAme che. tema "jAgrata" nA "sthaLa deha"nA "ahaMbhAva" no aMta thAya che tyAre -"manomaya deha" udaya pAme che. jema,svapna mAM vAsanAnA bIja no udaya baMdha paDe che-tyAre-"suSupti" prApta thAya che, tema,"jAgrata"mAM badhI vAsanAnA bIja no udaya baMdha paDe che-tyAre "jIvana-mukti" prApta thAya che. jIvana-mukta loko mAM je "vAsanA" jovAmAM Ave che te-vAsanA nathI, paNa,sarva-sAmAnya-sattA-rUpa-zuddha "brahma" ja e "vAsanA" nAma thI kahevAya (oLakhAya) che. jemAM saghaLI vAsanAo sUI jAya che-tevI "niMdrA" -e "suSupti" kahevAya che.ane jemAM saghaLI vAsanAo sUI jAya che-tevI "jAgrata avasthA" e "gADha -mUrchA" kahevAya che. jemAM saghaLI vAsanAo "kSINa" thai jAya che-te sthiti "taryAvasthA" kahevAya che. (para-brahma ne jANavAmAM Ave to-e turyAvasthA "jAgrata avasthA" mAM paNa thAya che) jemAM,jIvatA manuSya nI vAsanAo kSINa thai hoya che tevI-jIvana nI sthiti "jIvanamukta" kahevAya che. AvI dazAne amuka puruSo jANatA paNa nathI. jo citta (mana) samAdhithI -parabrahma mAM lAgIne pAtaLI vAsanA-vALuM thAya-to jema,barapha e tApathI pIgaLI ne jaLa-paNuM pAme che tema,te (mana) sthULa-rUpa choDI daIne sUkSma-rUpa thai jAya che. je mana,AtmA nA prabodha thI,Ama sUkSmatA ne pAmeluM hoya, te mana,bIjI sRSTiomAM,bIjA janma mAM rahelAM mano nI sAthe,ane deva-Adi nA zarIro sAthe maLI jAya che. paNa te sivAya nuM bIjuM mana-A rIte maLI zakatuM nathI. devI kahe che ke-jayAre, dRDha abhyAsathI tAro A ahaMbhAva zAMta thaze,tyAre tane, vistIrNa ane "dRzya-mAtra nA cheDA-rUpa" evuM "bodha-paNuM" ApoApa prApta thaze. jayAre,tAruM "sUkSma-paNA nuM jJAna" avicaLa sthiti ne prApta thaze-tyAre tuM, sarve loko ne -"saMkalpa" thI dUSita nahi thayelA ane parama pavitratA vALA joiza. AthI,he lIlA,tuM vAsanAone alpa (ochI) karavAno yatna kara, ane jayAre tAro e yatna -dRDhathaze-eTale tuM jIvanamukta thaIza. devI kahe che ke-vyavahArika kAryomAM,mAMsamaya deha e mAMsamaya dehanI sAthe ja saMyoga pAme che, paNa te sUkSma dehanI sAthe saMyoga pAmI zakato nathI, eTalA mATe tare tArA sthaLa dehane mArA dehanI sAthe saMyukta karIne tyAM AvavAnI AzA rAkhavI nahi. A vAta meM,mArA anubhava pramANe jema che -tema ja kahI che,ane bALaka paNa te samajI zake tevI che. vaLI,A vAta -koI varadAna ke zApa nI vAta nI jema-ThokI besADelI nathI. 117 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 Atma-bodha nA dRDha abhyAsathI saMsAra saMbaMdhI vAsanAo pAtaLI paDI jAya che-ane A sthULa deha ja sUkSmarUpa thai jAya che. jo ke maraNa nA samayamAM jIva ne sUkSma-deha prApta thAya che, paNa te deha koI jIvatAnA ke mUA nA anubhavamAM Avato nathI.loko to kevaLa sthULa-deha ne ja marato jue che. vAstavika rIte jotAM to A dhULa-deha paNa marato-ke-jIvato nathI.kAraNakekalpita padArtha ne maraNa ke jIvana hovAno saMbhava ja nathI. "svapna" ke "saMkalpa" jevI bhrAMti-mAM maraNa ke jIvana kahevAya ja kema? (baMne mithyA che) lIlA kahe che ke-he, devI, tame mane evA nirmaLa jJAna no upadeza dIdho che ke te sAMbhaLavAthI daya-rUpI vizucikA (kolerA) no roga zAMta thai jAya.have tame mane kaho ke A jJAna no abhyAsa kevI rIte karavo joIe? ane kevI rIte e puSTa thAya? ne tenAthI kevI sthiti prApta thAya? devI kahe che ke game te samayamAM paNa che je manuSya je je kArya kare che-te te manuSya nuM te te kArya. "abhyAsa" vagara kadI paNa siddha thatuM nathI. "jJAnanuM ciMtana karavuM.jJAnanI vAto karavI,nahi samajAyelA jJAna nA aMzo-eka bIjAne samajAvavA ane jJAna mAM ja tatpara rahevuM" ene paMDito "abhyAsa" kahe che. ---manamAM bhalAI vALA ane vairAgyavALA je mahAtmAo,saMsAranuM baMdhana TALavA mATe yatna kare che, temane "jJAna nA abhyAsI" samajavA.teo jagatamAM "vijayI" che. ---jeo, jJAtAno ane zeyano atyaMta abhAva karavAmAM zAstro ane yuktio thI yatna kare chetemane "jJAna nA abhyAsI" jANavA. --A dRzya jagata e sRSTi nA AraMbha mAM mULe utpanna thayuM ja nathI,ane A je dekhAya che te-tathA je ahaMbhAva-rUpe che te kadI paNa che ja nahiema je ciMtana karyA karavuM te-bodha (jJAna) no "abhyAsa" kahevAya che. --65 (jagata) no bAdha thai jatAM -rAga-dveSa vagere ochA thAya che ane brahma-vidyA nA baLathI je Atma-sukha utpanna thAya che te jJAna no "abhyAsa" kahevAya che daya (jagata) no abhAva samajavo-te ja "jJAna" che ane te ja "brahma" kahevAya che. ane evA jJAna nA "abhyAsa" thI nirvANa sthiti prApta thAya che. (23) sarasvatI ane lIlA nuM jJAna-deha thI AkAzamAM gamana e aMtaHpura mA bIjAM sarva sUI rahyA hatAM, tyAre, sarasvatI devI ane lIlA-e be vIrAMganAo, phUlo ane vastra thI DhaMkAyelA zaba nI joDe Asano para beThI hatI ane upara pramANe paraspara vAto karatI hatI,te pachI teo tyAMthI samAdhi nA sthAna mA gaI.ane saghaLI ciMtA o choDI,nizcaLa thaIne beThI. te be strIo,atyaMta zAMta,zuddha ane calana-rahita (sthira) thaIne "nirvikalpa samAdhi karIne saghaLAM bAhya anusaMdhAno choDI dIdhA ane tyAre "dRzya" (jagata) rUpI pizAca atyaMta asta pAmI gayo. tyAre cidrapa sarasvatIdevI te ja "jJAna-deha" thI AkAza mAM pharavA lAgyA.ane mAnuSI "lIlA" paNa jJAna ane dhyAna ne anusaratA "bIjA-deha" thI AkAzamAM pharavA lAgI. Ama pUrva-saMkalpa nA saMskAra thI,-e baMne strIo,AkAzamAM eka-veMta jeTalA bhAgamAM caDIne ubhI rahI. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 119 jo ke baMne strIo e ja maMDapamAM ubhI hatI-to paNa "ApaNe AkAzamAM uDIe chIe" evI kalpanAthI, teo karoDa yojana nA vistAravALA AkAzamAM (aMtarathI) caDI gaI. baMne sakhIo vAstavika rIte to cidAkAza-maya zarIro vALI hatI, to paNa pUrve "saMkalpa" karelA "dRzya" (jagata) nA anusaMdhAna vALA potAnA svabhAvane lIdhe-paraspara nA AkAra ne joIne - paraspara atyaMta sneha karavA lAgI. (ra) vicitratA ane vilAso thI bharapura AkAza nuM varNana vaziSTha kahe che ke-dUra thI paNa dUra uDIne teo dhIre dhIre uMcA sthAna mAM pahoMcI gaI ane eka bIjI no hAtha pakaDIne,cAlatI e sakhIo "AkAza" ne nihALavA lAgI. e AkAza apAra nirmaLa aMtara vALuM,komaLa ane komaLa pavana nA saMyoga thI sukha ApanAruM hatuM. A prakaraNamAM pUrA cAra pAnAM bharIne AkAza nuM varNana karyuM che.anaMta brahmAMDo jemAM samAyelA che, evA e AkAzamAM vailokya nA prANIo bhamatAM hatAM.tevA AkAzamAM pharIne - sarasvatI ane lIlA pAchAM pRthvI para javAne sajja thayAM. noMdhaagAu AkAza viSe vaziSTha "AkAzaja" brAhmaNanuM udAharaNa ApIne "AkAza" ja "brahma" (paramAtmA) che, ema batAvyuM hatuM."brahma-sUtra"mAM paNa adhyAya-1-pAda-1-sUtra-22 mAM kahe che ke"AkAza zabda brahma no ja vAcaka che. kAraNa ke te AkAza mAM brahma nAM ja lakSaNo batAvavAmAM AvyAM che." brahma (paramAtmA) jo eka hoya to A eka ne samajAvavA jo udAharaNa thI hoya to AkAza zivAya bIjA koI sAthe sarakhAvavAmAM jokhama che -paramAtmAne koI vastu sAthe kema sarakhAvI zakAya ? vastu hoya to tene parimANa lAgI jAya che ....mAtra biMdu mukIe to paNa tenuM parimANa lAge ..kAraNa ke jo biMdu mukIe to ane tene senTara tarIke vicAravuM hoya to .....tenI AsapAsa parIgha no udabhava karavo ja paDe ........ ane je loko samajavA mATe udAharaNa no Azaro mAMgatA hoya tene mATe kadAca biMdu nI sahAyatA levANI haze .... paNa navAI nI vAta e che ke A mULabhUta vAta pAchaLathI bhUlAI gaI lAge che. ane have lokone--biMdu eTale zuM ?evo prazna pUchavAmAM Ave to vicAramAM paDI jAya che ....... eTaleja paramAtmA ne samajavA AkAza nuM udAharaNa vadhu yogya lAge che .... have mAtra eka spaSTatA jarUrI che ke --ghaNI vakhata ApaNe AkAza eTale ke je narI AMkhe kSitiju AgaLa maLe che te ---- ema ja samajatA hoIe chIe. paNa A AkAza eTale je ApaNA zarIra nI AsapAsa che ane te ja AkAza surya nI AsapAsa paNa che .... TUMka mAM A AkAza mAM sarva brahmAMDa - surya -caMdra pRthvI tArA samAyelA che.....A bahu mahatvanuM che--saheja AMkha baMdha karIne A AkAza nI kalpanA upara mujaba karIe to paramAtmA samajavAmAM khubaja saraLatA thai zake??? paNa AMkha baMdha karI AvI kalpanA karavA ApaNe taiyAra nathI --ane eTale vaLI pAchuM je paramAtmA ne samajavA ApaNe AkAza nuM udAharaNa ApIe chIe --te ja AkAza ne samajavA pAchuM udAharaNa nI jarUra paDI jAya che - eTale pAchA AkAza nA "deva" banAvavAmAM AvyA ---viSNu ne ---- eka paramAtmA no eka AtmA udabhavyo ----eka biMdu nuM sarjana thayuM ------dvita -ati banyuM ---- ane A navA sarjana thayelA ghoDA pAchaLa ApaNe gADI joDI daIe chIe ane-thoDA samaya pachI ghoDo bhUlAI jAya che ane kAM to gADI pAchaLa jato rahe che ........ke tenuM astitva bhUMsI nAkhavAmAM Ave che ---- yoga vaziSTha mAM AgaLa "AkAzaja brAhmaNa" nuM udAharaNa AvI gayeluM tyAM A rIte ja paramAtmA ne samajAvavAno prayatna karavAmAM Avyo hato. ahIM paNa te ja tatvajJAna pharIthI lIlA nuM udAharaNa ApI samajAvavAno prayatna karavAmAM Avyo che. Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jo A baMne-udAharaNa ne samajAvavA trIjuM udAharaNa laIe. eka Tebala para kAca nI eka moTI zIzI mukIe.ane te baMne mAM nAnI nAnI -be zIzIo mukIe. (1) have cittAkAza ne samajIe- eTale te eka moTI zIzImAM je be nAnI zIzIo che - te lIlA-ane-padmarAjA che) te nAnI zIzIo nI aMdara nuM je AkAza che -che te cittAkAza (mana-rUpI AkAza) che. (ra) moTI zIzInI AsapAsa je AkAza che-te upara mujaba nuM "cidAkAza" che, ke jenI koI hada ke sImA nathI. 3) ane moTI zIzI o nI aMdara nuM je AkAza che-te "vyavahArika-AkAza" ke je- te gAma ke zahera mAM rahelA ghara nuM AkAza che. lIlA ane padmarAjA (be nAnI zIzIo) je zaheramAM je ghara (maMDapa) mAM rahetA hatA te moTI bATalI.nA aMdara nA AkAza mAM - have jo parAjA marI gayA to temanI zIzI phaTI gaI ane zIzI mAM nuM AkAza (cittA kAza) te moTI zIzI nA AkAza (vyavahArika AkAza ke gharanA AkAza) mAM maLI gayuM. haju je bIjI zIzI che te lIlA nI che. ane te zIzI nA kAca (upAdhi-mAyA) ne lIdhe teno deha che. jo -nirvikalpa samAdhi dvArA te-lIlA-te kAcane (mAyA-ke upAdhi) ne toDI zaketo tenI aMdara raheluM AkAza (cittAkAza) -moTI bATalI nA AkAza (vyavahArika AkAza) mAMke jemAM padyarAjA nuM AkAza (cittAkAza maLI gayuM che) che.tenI sAthe eka thai zake!!!!! ke cidAkAza (anaMta AkAza) mAM bhramaNa karI zake. jo ATaluM samaja mAM Ave to ja pahelAM nuM,A ane AgaLanuM sahelAI thI samajI zakAya ??!! (25) samadro.dvIpo ane brahmAMDanA AvaraNa-rUpa bhUmaMDaLanuM varNana vaziSTha kahe che ke-he,rAma, AkAzamAMthI utarIne, pRthvI nA pahADI gAmamAM jatI,e be strIoe koI eka bhUtaLa joyuM ke je bhUtaLa sarasvatIe lIlAne dekhADavA dhAryuM hatuM. e moTuM bhUtaLa brahmAMDa-rUpI puruSanA hRdaya-kamaLa-rUpa hatuM, temAM dizAo-rUpI ATha pAMkhaDIo hatI. temAM parvato,nadIo,sAta samudro,sAta dvIpo ane pAtALorUpI chidro hatA. (khUba alaMkArika bhASAmAM tenuM vistRta varNana kareluM che) lokapAlo,devatAo,nagaro ane bhUtaLa thI vyApta thayeluM brahamAMDa nuM e udara joIne ,pachI, lIlAe turata pRthvImAM potAnA prathama gharanA AdhAra-rUpa evuM te UMDuM pahADI gAma dIThuM. (26) lIlA ne potAnA gharamAM svajano nuM darzana thayuM. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,e pramANe e strIo "padmarAjA nA vAsa-rUpa (nivAsa-rUpa) brahmAMDa nA maMDaLa" mAMthI nIkaLIne "vaziSTha brAhmaNa nA vAsa-rUpa (nivAsa-rUpa) brahmAMDa" mAM AvI. "brahma-vidyA thI siddha thayelI" ane "loko mATe adazya" (loko ne nA dekhI zakAya tevI) e lIlAepotAnuM ja ghara dIThuM ane temAM brAhmaNa ne rahevAno "maMDapa" dITho. temAM sarva strI-puruSo nA mukho AMsu nA pravAha thI bhIMjAI gayA hatA. nirmaLa jJAna no lAMbo abhyAsa karavAthI,te suMdarI lIlAe, deva nI peThe satya saMkalpa ane kAmanA-vALI thaIne "saMkalpa" karyo ke "A mArA baMdhuo mane ane sarasvatI ne sAdhAraNa strI-rUpe dekhajo." tyAM to gharanAM sarva mANasoe ghaNe jhagamaga karI muktI ane jANe lakSmI ane gaurI hoya tevI be strIone dIThI.jemaNe joIne lIlA nA pUrva-janma nA moTA putra jayeSTha zarmA e tathA gharanAM bIjAMoe"vana nI devIo ne praNAma" bolIne temanA caraNomAM puSpAMjali arpaNa karI. devIoe premathI temane kahyuM ke-je duHkhathI tame saha pIDita cho,te duHkha viSe amane vAta karo. tyAre jayeSTha zarmA kahe che ke-he devI,ahIM, paraspara snehavALAM,brAhmaNa jAtinAM strI-puruSa ke-jeamArAM mata-pitA hatAM, te amane sarva ne choDIne svargavAsI thayA che.jethI amane A trailokya Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 121 sunuM lAge che.to Apa amArA zoka no nAza karo. putre e pramANe kahyuM-eTale lIlAe putranA mAthA para potAnA hAtha thI sparza karyo, ke jenAthI, jayeSTha zarmAnA duHkha no nAza thayo ane gharanAM saghaLAM manuSyo te devIonAM darzana mAtra thI duHkha-rahita ane zobhAvALA thayAM. zrIrAma pUche che ke-e lIlAe potAnA putra jayeSTha zarmAne devI-rUpe darzana dIdhuM paNa zA mATe mAtA-rUpe darzana nA dIdhuM? prathama mArA A saMzaya ne maTADo. vaziSTha kahe che ke-je ajJAnI manuSya "kalpita evA" pRthvI vagere nA samUha-rUpe banelA dehane - "dhULa-bhUta-maya" samaje che, tenI draSTimAM e deha -dhULa ja thai jAya che.paNa, jJAnI manuSyo ne to te "dhULa-deha" kevaLa brahma-rUpe ja rahe che. he,rAma,jema bALaka ne tenI sAme Ubhelo puruSa "te puruSa (mAnavI) che" ema jo nA samajAya to-te bALakane te "puruSa" e "bhUta" lAge chetema,ajJAnI ne A pRthvI-Adi-padArtho,mithyA chatAM, tenuM tatva nahi samajAyAne lIdhe "satya" bhAse che. jema,svapnamAM,pRthvI-Adi-rUpe pratIta thayelA padArtho,"A svapna che" ema jaNAyAthI, kSaNa mAtramAM te pRthvI-Adi-rUpa thI rahita thai jAya che, tema,jAgratamAM paNa pratIta thatA padArthomAM (pRthvI-vageremAM) tenuM "tatva" jaNAyA thI kSaNa mAtramAM te "brahma-rUpa" thai jAya che. "brahma" mAM "bhAvanA" pramANe ja te te padArtho nA AkAro skUre che.ane te AkAro,ghaNA kALa (samaya) nA abhyAsa thI,"dhULa" pratIta thAya che. narI AMkhe dekhAya che) paNa vAstavika rIte tenuM koI juduM rUpa nathI ja. have,lIlA -to yathArtha rIte samajAtI hatI ke pRthvI-vagere padArtho muddala che ja nahi, ane je "brahma" che -te ja "kalpanA ne lIdhe mithyA "prapaMca-rUpa" (mAyA-rUpa) bhAse che. ane AthI putra pratye sneha (Asakti) nahi rahevAne lIdhe teNe potAnA putrane mAtA-rUpe darzana ApyuM nahi.uttama jJAna vALA manuSyo ne "rAga-dveSa" nI dRSTi kema karIne hoya? he, rAma,akhaMDa bodha-rUpI "brahma" e "AkAza" karatAM paNa "sUkSma" che.ane atyaMta zuddha che. ane,jevI rItanI "kalpanA" uThe che, tevI rIte te turaMta bhAse che. mATe brahmAMDamAM je koI padArtho che-te saghaLA,"brahma" thI bhinna ja nathI. (27) lIlA ne jJAna thI potAnA parva janmo nuM smaraNa thayuM vaziSTha kahe che ke pachI,e be strIo te pahADI gAmanI aMdara-te ja gharanAM maMDapa mAM nA "AkAzamAM" jyeSThazarmA vagere nI najIka rahelI chatAM,tenI ane bIjA loko nI dRSTi thI adRzya thai gaI. jema,svapna ane saMkalpamAM pRthvI-vagere bhUto,nADIo ane prANa-vagere nA hovA chatAM paNa, paraspara vAtacIta thAya che, tema,saMkalpa-maya zarIra dharAvatI e baMne strIo (sarasvatI ane lIlA)ne, paMcamahAbhUto,nADIo ane prANa-vagere (zarIra) nA hovA chatAM paNa nIce mujaba nI vAtacIta thai. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ devI kahe che ke-he,lIlA,je jANavAnuM hatuM te saghaLuM tArA jANavAmAM AvyuM che,ane je jovAnuM che te jovAI cUkyuM che,A "brahma nI satA" evA prakAra nI ja che.have tAre bIjuM kaMI pUchavAnuM che? lIlA kahe che ke-mArA marI gayelA pati -padmarAjA-no jIva (viduratha rAjA) atyAre je sthaLamAM rAjya kare che, te sthaLamAM huM jayAre gaI hatI,tyAre te sthaLamAM lokoe mane kema dIThI nahi? ane ahIM AgaLa mArA pUrva janma nA putra-jayeSThazarmAe -mane kema dIThI? devI kahe che ke-he,suMdarI,te samaye tane abhyAsa nahoto,tethI tAro "dvaita" no nizcaya saMpUrNa-paNe asta pAmyo nahoto.je pote "advaita-paNA ne prApta thayo nathI,teNe satya-saMkalpa Adi advaita nI kriyAo prApta nathI. je manuSya taDakAmAM ubho hoya teNe ThaMDaka no anubhava kyAMthI thAya? te samaye tane abhyAsa nahi hovAthI,"huM lIlA chuM" evI bhAvanA TaLI nahotI,tethI tArAmAM "satya-saMkalpa-paNuM" hatuM nahi paNa hamaNAM tuM satya-saMkalpa thai che,tethI "mAro putra mane dekhe" evo tAro saMkalpa satya thayo. paNa have tuM pharIthI tuM te pati (viduratha rAjA) AgaLa jaIza to ahIM thayo tevo ja vyavahAra pratIta thaze. lIlA kahe che ke-A gharanA "AkAza" mAM ja mAro pati "vaziSTha brAhmaNa" hato, e maraNa pAmIne ahIM (A AkAzamAM ja) "padmarAjA" thayo hato. A AkAzamAM ja bIjI pRthvI para, (AkAza enuM e ja hatuM) te padmarAjA no saMsAra ane rAjadhAnI che, ane te rAjadhAnI mAM huM padmarAja nI rANI "lIlA" hatI. ahIM aMtaHpura mAM (A AkAzamAM ja) A maMDapamAM mAro pati padmarAjA marI gayo,ane marI jaIne A kSamAM ja bIjI pRthvI para (bIjA nagaramAM-AkAza to enuM eja rahe che) tyAM te viduratha rAjA thayo che. A pramANe "brahma-caitanya" no saghaLo vivarta -"kSaNa-mAtramAM" e "AkAza" mAM ja thayo che. huM dhAruM chuM ke-jema,dAbaDA mAM sarasava nA samuho rahe che tema,A gharanA AkAzamAM ja saghaLAM brahmAMDo rahyA che. to,e mArA (navA) pati (viduratha rAjA) no deza ahIM najIkamAM ja haze,to huM e deza ne joI zakuM tema karo. devI kahe che ke-he, putrI,tArA aneka janmo thai gayA che,temAMnA traNa (patio) to teM hamaNAM ja thai gayelA joyA,pahelo,vaziSTha brAhmaNa -bhasma thai gayo che,padmarAjA zaba thai ne puSpa mAM paDyo che,ane trIjo viduratha rAjA hamaNAM A saMsAra-maMDaLa mAM rAjya kare che. AvA to tArA aneka janma nA aneka patio thai gayA,to temAMnA kayA pati pAse huM lai jAuM te tuM kahe. he putrI e jagatano saMsAra,e brahmAMDa-rUpI maMDaLa,ane temAM thatI vyavahAro nI paraMparAo -judI che. jo ke,caitanya-dRSTi thI,e saghaLAM-saMsAra-maMDaLo ahIM paDakhAmAM ja che,to paNa, laukika draSTie-teo vacce karoDo yojananuM aMtara che. chatAM temanuM vAstavika svarUpa to "cidAkAza-mAtra" che. ema jANI le. jema,sUrya nI prabhAmAMthI -aneka trasareNuo sphUre che.tema paramacaitanya nA paramANu mAMthI aneka brahmAMDo avicchinna rIte sphUre che.A je parama caitanya che,te potAnAmAM ja A jagata rUpe sphUre che. kAraNake,pRthvI-vagere koI paNa vastuo sraSTi nA AraMbha mAM muddale utpanna thai ja nathI. 122 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 123 jema taLAvamAM taraMgo thaIne -baMdha thaIne vaLI pAchA pharIthI taraMgo thAya che, tema caitanyamAM koI vicitra AkAravALA -divasa-evA kALa(samaya) nA vibhAgo tathA brahmAMDa-dezo - nAza pAmIne vaLI pharI pAchA thayA kare che. lIlA kahe che ke-he,devI,tame kaho cho tema ja che.mane hamaNAM e badhuM (e badhA janmo sAMbhare che. mAro A janma tamasa ke sAtvika nathI,paNa rajasa che. huM -kalpa- nA AraMbha mAM brahmathI avatarI chuM. tyArathI aneka yonio mAM mArA "AThaso janma" thai gayA che. te badhA nuM mane smaraNa thayuM che. (tyAra pachI lIlA tenA judA judA janmo nuM varNana kare che ane chevaTe kahe che ke, "saMsAra-rUpI lAMbI nadI" nI caMcaLa lahero nI jema uMcInIcI thatI evI,aneka sthitione huM pAmI hatI. ane jema,vAyu thI sukuM pAna Ama tema bhamyA kare tema,huM paNa aneka prakAranAM hajAro duHkhothI bharelI yoniomAM bhamI -bhaTakI cUkI chuM. (28) dazya nuM mithyApaNuM ane parvata tathA pahADI gAmanuM varNana rAma kahe che ke karoDo yojana nI jADAI-vALA ane vajU jevI dRDhatA-vALI brahmAMDa nI bhIMta mAMthI , e be strIo (lIlA ane sarasvatI zI rIte nIkaLI zakI hatI? vaziSTha kahe che ke brahmAMDa,tenI bhIMta ke tenI vajU jevI dRDhatA-e sarva nuM astitva hatuM ja kyAM? kazuM hatuM ja nahiA! e be devIo to aMtaHpura nA AkAzamAM ja ubhI hatI. e ja pahADI gAmanA "AkAza" mAM ke jyAM vaziSTha nAmano brAhmaNa raheto hato,te ja maMDapanA "AkAza" no ja eka khUNo "zUnya" hato,tene e brAhmaNa "padmarAjA" thaIne cAra samudro-rUpI cheDAvALuM, bhUtaLa dekhato hato(ke je bhUtaLa AkAza mAM ja hatuM, e bhUtaLa mAM tenI rAjadhAnI hatI ane temAM rAjamahela mAM te aruMdhatI -lIlA thaIne rahetI hatI, ane,te ja lIlAe sarasvatI nI pUjA karI hatI, temaNe vaza karyA hatA. ke jenAthI,te lIlA e sarasvatI nI sAthe,ghaNAM Azcaryo thI mana nuM AkarSaNa karanArA brahmAMDamAM Azcaryo nuM ullaMghana karIne gaI hatI,ke je brahmAMDa te ja gharanA udaramAM eka veMta jeTalA "AkAza"mAM ja hatuM. jema zayyA (pathArI) mAM sUtelo manuSya eka svapnamAMthI bIjA svapna mAM jaIne bIjI zayyA mAM sUe che, tema,lIlA paNa eka brahmAMDa mAMthI nIkaLI bIjA brahmAMDamAM jaIne tyAM potAnA gharamAM AvI. e saghaLuM AbhAsa-mAtra hatuM, vAstavika rIte to AkAzanI peThe zunya ja hatuM. tyAM brahmAMDa hatuM nahi. saMsAra hato nahi.bhIMta nahotI ke dUra-paNuM paNa nahotuM. e to,enuM (lIlAnuM) vAsanA-mAtra thI ulekha vALuM citta (mana) ja tevA tevA manohara AkAro thI spharatuM hatuM.bAkI,brahmAMDa kyAM che? ane saMsAra paNa kyAM che? jema "AkAza" ne ja "hAlavA-cAlavA nA yoga thI" "vAya-rUpa" kalpI levAmAM Ave che, tema,AvaraNa ane aMta-rahita "cidAkAza" ne temaNe potAnA citta thI "brahmAMDa-rUpa" kalpI lIdhuM hatuM. bAkI,"cidAkAza" to sarva-kALamAM ane sarva dezamAM zAMta ane utpattithI rahita che. te pote ja caitanya-paNA ne lIdhe potAnA sva-rUpa viSe,jagata-rUpe bhAse che. je manuSya A tatva ne samaje che, tene A jagata AkAza thI paNa vadhAre satya jevuM lAge che, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 ane je A tatvane nathI jANato, tene jagata vajU ane pahADa jevuM lAge che. caitanya mAM "daya-paNuM" (jagata) e mithyA che ema kahyA pachI, e pahADI gAma nuM purA traNa pAnA bharIne alaMkArika rIte varNana karyuM che. (29) lIlA ne pUrva-caritro nuM smaraNa ane punaH AkAzagamana vaziSTha kahe che ke te pahADI gAmamAM baMne devIo e (lIlA ane sarasvatIe) vicaraNa karyuM. ane eTalA kALa nA abhyAsa rahevAne lIdhe lIlA no deha zuddha jJAnamaya thai gayo hato ane tene lIdhe, te gAmamAM tene traNe-kALa nuM nirmaLa smaraNa thayuM. ane smaraNa prApta thavAthI,ene, prayatna vinA ja, pUrvanA janma-maraNa vagere saMsAranI sarva gationuM bhAna thayuM. lIlA.sarasvatI ne kahe che ke-he,devI tamArI kRpAthI,A dezanuM darzana thatA,mane pUrva-janma nI saghaLI kriyAonuM saMpUrNa smaraNa thayuM che. pUrva janma mAM ahIM huM brAhmaNI (aruMdhatI) hatI. Ama kahIne te lIlA potAnA pUrvajanmo nA saMsmaraNo sarasvatI ne kahI saMbhaLAve che.ane vismaya pAmIne judAjudA sthaLo ane mANaso vagere ne batAvI temane viSe varNana karavA lAgI. tyAra pachI te baMne devIoe pharIthI AkAzamAM gamana karyuM ane AkAzamAM ghaNe ghaNe dUra nIkaLI gaI. bahu dUra jaIne lIlA jayAre potAnA "aparicchanna sva-rUpa" ne kaMIka bhUlI gaI ane te pAchu vALIne jue che to-tene sUrya-caMdra-tArAo vagere kazuM jovAmAM AvyuM nahi, paNa mAtra aMdhAruM joyuM. tyAre lIlA,sarasvatI ne pUche che ke A sUrya vagere nuM teja kyAM gayuM?A aMdhAruM kyAMthI AvI gayuM? devI kahe che ke-he, putrI,tuM A AkAzanA dUradUra nA pradezamAM AvI che, eTale ahIM sUrya vagerenA teja dekhAya ja nahi.jema bahu UMDI aMdhArI khADamAM raheluM pataMgiyuM (ati nAnI vastu) jovAmAM AvI zake nahi, tema,nIce rahelo te sUrya ApaNA jovAmAM Avato nathI. lIlA kahe che ke ahoho,ApaNe durathI ye dUra evA pradezamAM AvyAM chIe,eTale nIce rahelo te sUrya, paramANu(ati nAnI vastu) nI peThe dekhAto nathI, to he mA,have pachI no mAraga kevo che?keTalo che? ane tyAM kevI rIte pahoMcaze? te mane kaho. devI kahe che ke A pradeza pachI AgaLa jatAM,brahmAMDa nuM upaluM paDa tArA jovAmAM Avaze,ke je paDanI rajanI kaNIomAMthI sUrya-caMdra vagere utpanna thayA che. vaziSTha kahe che ke-he,rAma, AvI rIte paraspara vAto karatI te be strIo brahmAMDanA upalA paDa ne prApta thai. jema,polANamAMthI anAyAse nIkaLI javAya che tema, te brahmAMDa nA paDamAMthI paNa te strIo anAyAse bahAra nIkaLI gaI.have AvaraNa-rahita vijJAnane pAmelI lIlAe te pachI,brahmAMDa nA pAramAM, atyaMta prakAzatAM,ane cAre bAju pharatAM -vyApelAM,jaLa-vagere AvaraNo paNa dIThAM. tyAM,brahmAMDa thI daza gaNuM pANI, dazagaNuM agni,dazagaNuM vAyunuM ane dazagaNuM-AkAza nuM AvaraNa - te lIlAe joyuM.ne e AkAza pachI to "zuddha cidAkAza" ja hatuM, e sarvottama ane parama zuddha "cidAkAza" mAM Adi-madhya-aMta nI kalpanAo -vAMjhaNI nA putra nI peTheudaya pAmatI ja nathI.e cidAkAza-rUpa-pada e kevaLa (eka),vyApaka,zAMta,anAdi,ane bhrama thI rahita che. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he,rAma,e nirmaLa AkAza evuM aparicchinna che ke temAM jo kadAca uparathI eka zilA gabaDAvavAmAM Ave-to te moTA vega thI kalpa sudhI nIce paDyA ja kare, athavA to jo nIcethI garuDajI moTA vegathI kalpa sudhI uMce caDyA ja kare to tene pAmI nA zake. vaLI,"mApavA"mAM "samartha-paNAnuM abhimAna" dharAvI ne-pavana jo baMne bAju sarakhA vegathI cAlyA kare, to paNa te "cidAkAza" nA cheDAne te athavA bIjuM koI paNa pAmI zake tema nathI. (30) lIlA e cidAkAza mAM anaMta-koTi brahmAMDo dIThAM vaziSTha kahe che ke-tyAM pRthvI,jaLa,teja,vAyu ane AkAza nAM AvaraNo hatAM. ane e AvaraNo ekaeka thI dazadaza gaNAM adhika hatAM. lIlAe te saghaLAM nuM kSaNa-mAtramAM ullaMghana karyuM,ane teNe pramANa vagaranuM "parama-AkAza" (cidAkAza) dIThuM. te "paramAkAza" (cidAkAza) mAM teNe "A brahmAMDa" jevAM bIjA paNa "anaMta brahmAMDo" joyAM. jema,bArInI jALImAMthI caLAIne gharamAM AvatA taDakAmAM karoDo trasareNuo jovAmAM Ave che, tema,adhiSThAna caitanya thI skurita thayelA,tevA ja AvaraNo vALA karoDo sargo te AkAzamAM teNe joyA. cidAkAza-rUpa samudramAM "avidyA (ajJAna) rUpa" jaLa hatAM ane "caitanya" nA "dravI-bhAva" ne lIdhete (cidAkAza-samudramAM) mAM "sargo-rUpI" asaMkhya parapoTA o uThayA hatA. tyAM,te te jIvonI vAsanA anusAra,keTalAMka brahmAMDo,kAM to upara-nIce -ke-ADAM jatAM hatAM,ke sthira hatAM. jo ke vAstavika rIte vicAra karatAM-brahmAMDo mAM koI UMcuM nathI ke koI nIcuM nathI,ane tyAM koInuM javuM -AvavuM paNa thatuM nathI, sarvanA adhiSThAna-rUpa koI akhaMDita vastu to bIjI ja che,ane tenI sattAthI ja saghaLAM brahmAMDo sattA pAmyA che.avidyA (ajJAna) ne lIdhe uThatA saMkalpo ne lIdhe,parama-caitanya te te brahmAMDo-rUpe pratIta thAya che,ane pragaTa thaIne vaLI pAchALa te te brahmAMDo-rUpe zAMta paNa thai jAya che. zrIrAma pUche che ke-he,mahArAja,jayAre adhiSThAnamAM koI nIcA,uMcA ke ADA vibhAgo nathI,tyAre, temAM kalpanAthI pragaTa thayelAM brahmAMDomAM -AvA vibhAgo kema saMbhave? vaziSTha kahe che ke-jema,aMdhArAmAM,dUSita (bagaDelI) AMkha-vALAne AkAzamAM nAnAM cakaraDAM pratIta thAya che, tema ajJAnathI dUSita thayelAone te aMta-vagaranA "mahA-caitanya" mAM AvaraNa-vALAM brahmAMDo pratIta thAya che. A brahmAMDa mAM sarva padArtho IzvarecchAthI Ama-tema doDyA kare che,te padArtho kaMI svataMtra nathI. Ama chatAM,paNa (samajavA mATe) AvA brahmAMDa mAM -pRthvInA bhAgane nIceno jANavo, ane tenAthI bIjAne uparano bhAga jANavo. jema,goLa nA DhephAne -daze dizAomAM -vaLagelI kIDIo nA paga DhephA ne ja aDelA hoya che ane pITha - AkAza tarapha ja hoya che, tema brahmAMDo mAM cAlyA jatA,sarve loko paga pRthvInA bhAgone aDelA ja rahe che,ane mAthe AkAza ja rahe che. mATe ja pRthvI (nA bhAga) ne laIne,ja uMcA-nIcA pradezo nI kalpanA che, paNa,adhiSThAna (nA bhAga) ne laIne A kalpanA nathI ja.... 125 parama-prakAzamaya ane zuddha bodhamaya e brahma-rUpa-samudramAM "brahmAMDo" nAmanA "taraMgo" utpanna thai thaIne lIna thayA ja kare che.saMkalpa nA kSaya thI kSaya pAmanArAM,te brahmAMDo mAM keTalAMka to aMdara ujjaDa ja che. Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 samudranA taraMgo nI mAphaka brahma mAM keTalAMeka brahmAMDo cAlyA ja kare che. keTalAMeka brahmAMDo nI aMdara pralaya thAya tyAre bhAre dhUghavATI thAya che-ke je mohathI gherAyelA ane evA bIjA loko nI jANavAmAM paNa AvatI nathI. jema, vAvelAM bIjo nA garbhamAM pAchaLathI aMkura pedA thAya che, tema keTalAMeka brahmAMDo mAM khAlI paDelI pRthvIomAM pAchaLa thI sRSTi utpanna thAya che. jema,tApamAM hima (barapha)nA kaNo pIgaLI jAya che, tema,keTalAMeka brahmAMDo mAM -sUrya,agni,parvato-vagere jagata no pralaya karIne pote paNa pIgaLIne nAza pAmavA taiyAra thai jAya che. keTalAMeka brahmAMDo "kalpa" nA AraMbha thI nIce ja utaryA kare che, paNa haju sudhI temane koI AdhAra maLyo nathI. -- keTalAMka brahmAMDo vIMkhAI jaIne turata ja utpanna thayA kare che. --keTalAMka brahmAMDo AkAzamAM AbhAsa thI pratIta thatAM cakaraDAM nI jema sthira-paNAthI rahyA che. --keTalAMka brahmAMDo vAsanAone anusarIne vAyu nI peThe doDatAM ja lAge che. vedomAM ane zAstromAM kahyA pramANe brahmAMDo no pahelo AraMbha krama vagarano ane niyama vinAno thayo che. tethI teomAM bIjA padArtho ane zarIrano AraMbha paNa krama vagarano ane niyama vagarano ja thAya che. zAstromAM kahyA pramANane vAyu nI peThe doDatA ja tIra-paNAthI rahyA che. --keTalAMka brahmAMDomAM brahmA-to keTalAMka mAM viSNu e Adi puruSa thayelA che.to --keTalAMka Adi puruSa vinAnA che ke vicitra Adi puruSo vALAM che. --keTalAMka brahmAMDo pazu-pakSIo thI bharelAM che to keTalAMka samudrathI,bharelA che. --keTalAMka kIDA othI, keTalAMka devatAothI keTalAMka manuSyo thI bharelAM che. --keTalAMka brahmAMDo aMdhakArathI to keTalAMka prakAzathI bharelAM che, ane temane maLatA AvatA svabhAva vALA prANIono vyavahAra temAM cAlyA kare che. --keTalAMka brahmAMDo magatarAM thI bharapUra che to keTalAMka aMdara ujjaDa che.ne spaMdana rahita prANIo vALA che. -- koI brahmAMDo to vaLI evI sRSTio thI bharapUra che ke te yogIo nI kalpanA mAM paNa AvatI nathI,anetemanI vacce je parasparanA aMtara-rUpa -moTuM AkAza che te atyaMta patharAyeluM che, ane temAM viSNu-vagere devatAo jIvatAM sudhI cAlyA kare to paNa tenuM mApa lai zake tema nathI. jema,kAMDA ne kaDuM vIMTaLAI rahe che, tema pratyeka brahmAMDa ne saghaLAM AvaraNo vIMTaLAIne rahyAM che, ane teo pRthvI ne peThe svAbhAvika AkarSaNa ne lIdhe ekabIjAthI chUTAM paDI jatAM nathI. vaziSTha kahe che ke-brahmAMDo nA varNana mAM amArI buddhi nI je zakti hatI te ame dekhADI cukyA chIe. ane AthI vadhu je kaMI che te viSe amArI baddhi pahoMcatI nathI. he mahAbaddhimAna rAma.have jagata saMbaMdhI AthI vadhAre vAta karavAnI mArI zakti nathI. (31) padmarAjA nuM aMtaHpura-zara paraSanAM lakSaNo ane sajja thayeluM sainya vaziSTha kahe che ke-he,rAma,AgaLa kahyA pramANe vAto karatI e be strIo potAnA jagatamAMthI nIkaLI, ane nIkaLatAM veMta ja teoe turata aMtaHpura joyuM ke jyAM padmarAjAnuM zaba puSpomAM DhaMkAIne paDyuM hatuM. ane e zaba nA paDakhAmAM samAdhistha citta-vALuM lIlA nuM sthULa zarIra beThuM hatuM. e sthaLane joyAM pachI,pati (padmarAjA) nA bIjA saMsAra (viduratha rAjA) mAM javAne utkaMThita thayelI, Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 lIlA,"saMkalpa-maya dehathI" tyAM ja ane te ja AkAzamAM uDI. pati (padmarAjA)nA kaMIka vistAra pAmelA bIjA "saMkalpamaya saMsAra"mAM (viduratha) pesavA mATe utsuka thayelI,lIlA,brahmAMDa nA te junA ane navA paDa ne tathA AvaraNa ne bhedIne -sarasvatI nI sAthe temAM peThI. tyAM merUparvatathI zobhAyamAna ane nava khaMDa-rUpI nava pAMkhaDIo vALA jaMbudvipamAM jaI lIlAe - bharatakhaMDanA potAnA svAmI padmarAjA nA bIjA avatAra-rUpa viduratharAjAnuM rAjyamaMDaLa dIThuM. e samayamAM pRthvIne zobhAvanArA te deza upara,khaMDa-pati rAjAonI sahAya laIne "siMdhurAja" nAmano rAjA tenI senA laIne caDhI Avyo hato.ane tenI sAme laDavAnI viduratha rAjAe taiyArI karI hatI. tyAre railokya nA prANIo te yuddha jovA AvyA hatA ane AkAzamAM bhAre bhIDa jAmI hatI. te baMne devIo ne A sarvanA mithyA-paNA no nizcaya hato, tethI teo niHzaMka rIte tyAM AvI hatI. zrIrAma pUche che ke-he,brahmana,Apa kevAM yoddhAne zUra kaho cho? kevo yoddho svarga nA zaNagAra-rUpa thAya ane kevA prakArano saMgrAma ayogya kahevAya? vaziSTha kahe che ke je zUravIra puruSa,zAstrokta AcAra pALanArA potAnA svAmIne sAru yuddha kare te zUra yoddho kahevAya che, ane yuddhamAM jaya ke maraNa ne pAme,tene zUra puruSo nA uttama loka maLe che. Ama,dharma nI rItivALA yuddhamAM laDe che, te ja zUravIra kahevAya che.evo zAstra no nizcaya che. (32) yuddha karavAne ubhelI be sajja senAonuM varNana vaziSTha kahe che ke e AkAzamAM sarasvatInI sAthe ubhelI lIlAe,krodha thI vyApta thayelI,be samudra jevI lAgatI,madonmata banelI -be rAjAo nI (viduratha ane siMdhurAja) senAo vizALa araNya mAM dIThI. e araNya baMne sainyo thI vyApeluM,ane bhayaMkara lAgatuM hatuM, ane A prakaraNa mAM Ama baMne sainyanuM vistAra-pUrvaka varNana kareluM che. (33) be sainya nA saMgrAma nuM varNana (34) loko nI uktio thI yuddha nA camatkAro nuM varNana (35) yuddha nuM varNana (35) hraddhayuddha nuM varNana tathA sahAyaka rAjAo ane dezo nAM nAmo (3) vaMdvayuddha mAM yoddhAono jaya ane parAjaya nuM varNana (38) yuddha thI niyata thatI senA ane raNabhUminuM varNana (39) suryAsta saMdhyAkALa ane raNabhUmi nuM bibhatsa varNana zrIrAma kahe che ke-he,bhagavana,e yuddha zI rIte thayuM e mane TUMkamAM kaho,kAraNake yuddha nAM varNano thI zrotAo nA kAna ne AnaMda thAya che. vaziSTha kahe che ke-lIlA ane sarasvatI-e baMne te saMgrAma ne jovA mATe tyAM "saMkalpa-mAtra" thI utpanna karelA suMdara vimAnamAM sthira thaIne beThI. (te baMne senAo nuM je yuddha zaru thayuM. te yuddhanuM prakaraNa-33 thI prakaraNa-39 sudhI 20-pAnA mAM vistArapUrvaka varNana kareluM che ke je te jamAnAne anurUpa "vIrarasa" chejo ke A prakaraNomAM tatvajJAna nI koI adhika vAta nA hotAM te lakhavAnuM ahIM TALyuM che.) (40) sukSma-deha nuM nirUpaNa Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 vaziSTha kahe che ke-rAtrinA samaye-raNakSetra mAM pizAca-vagere nA saMcAra ne lIdhe,te raNakSetra - lAMbA samaya sudhI bhayaMkara thai rahyuM hatuM. jema manuSyo divase potAnI kriyAo karyA kare che tema rAtri nA samaye pizAca-vagere adhama loko rAtrie potAnI kriyAo karatA hatA.bhUMDo ne paNa joIe teTalAM bhaNyo (mRta-zarIro) maLI rahyAM hatAM,tethI teo saMtuSTa thaIne jANe nAcatAM hatAM. nagaranAM sarva prANIo jayAre niMdrAmAM paDyAM hatAM tyAre te nagarano rAjA viduratha (lIlAno pati ke je padmarAjA hato teno bIjo janma hato, te potAnA manamAM koI kheda pAmyo hoya tevo jaNAto hato,teNe potAnA maMtrIo sAthe bIjA divasanI savAranA kRtya no vicAra karI lIdho, ane pachI, te potAnA zayana-gRhamAM jaI ne sUto. tyAre lIlA ane sarasvatI e baMne strIoe-AkAzane choDI dIdhuM ane jema,vAyu nI rekhAo kamaLanI aMdara pesI jAya,tema,teo sUkSma-chidromAMthI viduratha rAjAnA gharamAM pesI. zrIrAma pUche che ke-he prabhu,emanA cAra hAtha nuM sthULa zarIra -tAMtaNA jevA jhINA chidramAMthI kevI rIte jaI zakyuM? vaziSTha kahe che ke-he, rAma jene "huM Adhibhautika deha chuM" evI bhrAMti hoya te jhINAM chidramAMthI jaI zake nahi. vaLI,"mane koIe rokI rAkhyo che, ane huM ahIM samAI zakuM tema nathI" evI rItano lAMbA kALano anubhava karato Avyo hoya te paNa chidromAMthI nahi jaI zakAya-ema vicAre che. paNa,je "huM dhULa deha-rUpa nathI ane tethI sarva sthaLamAM jaI zakuM chuM" evo jeNe lAMbA kALathI anubhava karyo hoya te "caitanya" nI zakti vALo hoya che, ane te game temAMthI pasAra thaIne jaI zake tema hoya che. adhiSThAna caitanya nI "zakti", prathama thI kevI rIte pravartI hoya, tevI ne tevI ja rahe che che, jemake,caitanya nI jaLa-rUpa thayelI zakti uMcI AvatI nathI, tema agni-rUpa thayelI zakti nIce jatI nathI. jema,chAyAmAM beThelA ne garamI o anubhava thato nathI, tema,"saMkalpamaya" (zarIravALA) thayelA ne sthULa-deha saMbaMdhI je "aTakAyata-vagere" nA jevo anubhava thato nathI.adhiSThAna caitanya no je AkAra vivarta thayo hoya che te AkArane ja citta anusaryA kare che ane adhiSThAna caitanya paNa te ja AkAre rahe che. paNa jo e AkAramAM pheraphAra karIne bIjo AkAra Apavo hoya to, yoganA ne jJAnanA abhyAsa-Adi no moTo prayatna karavAnI jarUra paDe che. jema ke raju no sarpanA AkAra thayelo vivarta -e baLAtkArathI raju nA tatva no nirNaya karavAmAM Ave tyAre ja badalAya che.ane nirNaya karavAmAM nA Ave to te kevo ne tevo (sarpa jevo) ja rahe che. jema citta (mana) e adhiSThAna nA vivarta ne anusare che, tema "kriyAo" cittane (manane anusare che. e vAta bALako paNa samajI zake tevI che ane A vAtano kone anubhava thayo nathI.? svapna no athavA saMkalpa no je puruSa AkAravALA jevo dekhAya che (vAstavamAM te nirAkAra che) te, puruSane zI rIte rokI zakAya? ane tene konAthI rokI zakAya? vAstavika rIte sarva sthaLomAM sarvanAM zarIro citta-mAtra ja che, paNa koI manuSya ne A prakAranuM jJAna thAya to ja,te anubhavamAM AvI zake che. sRSTi nA AraMbha mAM "avidyA" (ajJAna) thI utpanna thayelA cittano (manano) svabhAva ja evo che ke Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 129 je rIte asta ke udaya pAmavA dhAre che te te rUpe thai zake che.ane pAchaLathI lAMbA kALano (samayano) "anubhava" ke paricaya thatAM-te (mana) eka prakAranA dRDha adhyAsane pakaDI bese che. citta (mana) ane sAkSI (AtmA)-e adhiSThAna thI judA nathI ja. kAraNake temanI sattA adhiSThAna (paramAtmA) nI sattA thI judI nathI. "cittAkAza,cidAkAza ane AkAza" e traNe eka-rUpa ja che, kema ke adhiSThAna vagara temanuM astitva saMbhavatuM ja nathI. e citta-rUpI zarIra vAsanAone anusarIne jyAM javA nI ke je AkAre thavAnI IcchA kare che, tyAM te jaI zake che ane tevA AkAre paNa thai zake che. e citta trasareNu nI aMdara rahI zake che ane AkAzanA garbhamAM vasI zake che.e citta ja AkAza-rUpa thAya che. ane potAnAmAM potAnAthI abhinna evAM karoDo brahmAMDone dhAraNa kare che. ne brahmAMDa-rUpa thai ne pUrva-karma ne anusaratI pravRttio paNa kare che, jema.jhAMjhavAMnuM jaLa mithyA hovA chatAM paNa citta thI udaya pAme che,evo citta thI mithyA-bhrama udaya thAya che, ane A pramANe - A saghaLuM mithyA brahmAMDa paNa citta thI udaya pAmyuM che. zrIrAma pUche che ke-citta ja jagata-rUpa che ke nathI? jo citta jagata rUpa hoya to - ane pratyeka prANIonAM citta bhinnabhinna hoya to jagata paNa bhinnabhinna hovAM joIe. vaLI jo citta jagata thI bhinna hoya to citta no nAza thayA pachI paNa jagata rahevuM joIe. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,pratyeka prANI nuM citta -e jagatane utpanna karavAnI zakti-vALuM che, ane, jeTalAM citto che-teTalI ja "jagata-rUpI bhrAMtio" che. jagatanA anaMta samUho-koIne nimeSamAtramAM udaya ane asta pAme che-tokoIne eka eka kalpa -udaya ke asta pAme che. he,rAma,e viSe huM krama kahuM chuM te tame sAMbhaLo. maraNa-rUpa,mUrchA pratyeka prANInA anubhavamAM Ave che. tene tame pratyeka mahA-pralaya-rUpa rAtri samajo. ane e mahA-pralaya-rUpa rAtri pUrI thayA pachI,sarva prANIo judIjudI sRSTio pedA kare che. ane teo "saMbhrama thI pratIta thatA parvata nA nRtya nI peThe" svAbhAvika rIte ja potAnI traNa mithyA avasthAone dekhe che. jema,paramAtmA nA "samaSTi-mana-rUpa-hiraNyagarbha" e mahApralaya-rUpa rAtrinA aMtamAM A jagatane sarje che, tema pratyeka prANI paNa potAnA maraNanA aMtamAM judAjudA jagatane sarje che. zrIrAma kahe che ke-jema maraNa pAmyA pachI prANIoe karelo sarga pUrva-janma nI vAsanAthI thato mAnavAmAM Ave che, tema hiraNyagarbhe karelo lAMbA kALA sudhIrahenAro sarga paNa pUrva-janma nI vAsanA thI thato mAnavo joIe,ane jo tema hoya to,hiraNya-garbha satya-saMkalpa hovAne lIdhe tenI pUrva-vAsanA paNa, satya hoya ane teNe karelA prapaMca ne sAco mAnavo joIe. vaziSTha kahe che ke-he,rAma, mahA-pralaya mAM brahmA, viSNu ane ziva -Adi sarva videha-muktapaNe pAme che. eTale tamArI A kalpanA-mujaba brahmA-vagere ne pUrvajanma nI vAsanA rahevAno saMbhava ja kyAM che? ApaNe "vyaSTi jIvo" chIe ane jo ApaNe paNa jJAna thavAthI mukti pAmIe chIe to - pUrva-kalpa-nA brahmA-vagere to videha-mukta thayA vinA kema ja rahe? Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 pUrva kalpa-mAM je bIjA jIvo hatA, temaNe mokSa nahi maLavAthI, temanI mithyA vAsanA A sargomAM "kAraNa-rUpa" thAya che. jema hiraNyagarbha nI sRSTi,"pradhAna" mAMthI "mahata-tatva" ane "mahata-tatva" mAMthI ahaMkAra -vagere krame utpanna thAya che-tema,jIvo nI pratyeka sRSTi paNa te ja anukrame thAya che. maraNa-rUpa mUcha ne aMte,jIva nI bahAra aspaSTa ane jIva nI aMdara spaSTa jevI ja sthiti hoya che, te "pradhAna" kahevAya che, ane tenAM "prakRti-avyakta-vyoma-jaDAjaDa" e nAmo paNa kahevAya che. A "pradhAna" (prakRti) ja sRSTi nA Adi-rUpa che ane pralaya nA aMta-rUpa che. A "pradhAna" (prakRti) jayAre "spaSTa thavAne tatpara" thAya che, tyAre te "mahata-tatva" kahevAya che, ane jayAre te "spaSTa" (haM-ahama) thAya che tyAre te (sthaLa) "ahaMkAra" kahevAya che. e ahaMkAramAMthI tanmAtrAo,dizAo,kALa,kriyAo ane paMcamahAbhUta udaya pAme che. "spaSTa" thayelA "ahaMkAra" nI je "sUkSma" avasthA che te pAMca-indriyo kahevAya che. ane te ja liMga (AtivAhika) deha kahevAya che. (liMga-deha mAM paMcamahAbhUto hotAM nathI) te liMga-deha svapnamAM ane jAgratamAM spaSTa jaNAya che. te liMga-deha lAMbA kALa (samaya) nI pratIti ne lIdhe "kalpanA-vaDe" bALaka nI peThe puSTa thAya che-ane"sthaLa-deha-paNA"nI pratIti Ape che. te te dezanA ane te te kALanA je padArtho vizeSa karIne dhULa-deha para AdhAra rAkhe cheteo sthaLa-deha nI rIte ja pratIta thAya che. eTale te vAstavika rIte utpanna thayA nathI paNa vAyu nA vAvA nI peThe udaya pAmyA che. A saMsAra-rUpI bhrama mithyA vRddhi pAmyo che, ane te svapnanI strInA saMga nI peThe,anubhavavAmAM Avyo hovA chatAM paNa mithyA ja che. jIva jyAM maraNa pAmyo hoya, tyAM ja,te turata ja jANe "dhULa-paNA" thI ja raheto hoya, tema A vistAravALA prapaMca ne jue che. jIva (AtmA) cidAkAza-rUpa che, paNa navAM pratIta thayelAM deha-vagere ne lIdhe te janmelA jevo thAya che. ane svaccha rUpamAM raheto hovA chatAM paNa,"A huM chuM ane A jagata che" evA bhrama ne anubhave che. tene e "jagata-rUpI bhrama"mAM devatAothI,nagarothI,parvatothI,sUryathI,ane tArAo vagerethI suMdaratA dekhAya che.to te parvato nA keTalAMka kotaro jarA-maraNa-vyAdhio thI bharelAM paNa du:khathI jue che. chatAM te iSTa padArtho meLavavAmAM ane aniSTa padArtho nuM nivAraNa karavAnA Agraha thI udyoga karyA kare che. parvato,samudro,nadIo,dIvaDo,rAtrIo,kalpo,kSaNo,ane kSayo-paNa e "jagata-rUpI-bhrama"mAM ja rahyA che. "huM amuka pitAthI jamyo chuM" evo nizcaya paNa bhrama ja che.ane temAMthI ja "A mArI mA che,A mAruM dhana che" vagere vAsanAo udaya pAme che."meM A puNya karyuM ke A pApa karyuM" evI kalpanA paNa e bhramamAM ja che. "huM prathama bALaka hato ane hamaNAM ja yuvAna thayo chuM"evI rIte e bhrama hRdayamAM jhUre che. ane jayAre A jIva maraNa pAme che tyAre kSaNa-mAtramAM ja e tenA mane banAvelA saghaLA brahmAMDane jue che. ane A rIte "prANI-dITha udaya pAmelA brahmAMDo" mAM judA judA loko" (jema ke pRthvI-loka) ane temanA devatAo (brahmA-viSNu-vagere) paNa pedA thaIne naSTa pAmI gayelA che. brahmAnA svarUpamAM dekhAI ane dekhAIne naSTa thatA AvA to karoDo "dekhAvo" (drayo) vItI gayA che, Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 131 bhaviSyamAM vItaze ane hAlamAM vItI rahyA che.ke jenI gaNatrI karavAne koI samartha nathI. A rIte bhIMtanI peThe najare dekhAtuM A vizva e "sthaLa saMkalpa" vinA bIjuM kaMi ja nathI . jema jema tenI aMdara vicAra karIe chIe tematema e vizva uDatuM ja jAya che. he,rAma,tene viSe have tame potAnA anubhava thI vicArI juo. vicAra karatAM,jagatane utpanna karanAra je citta (mana) che te sAkSI (AtmA) thI juduM paDatuM nathI.ane je sAkSI che te,para-brahmathI judo paDato nathI. jema pANImAM vamaLa e vAstavika rIte sAcuM nathI, je pANI che tenuM ja te vamaLa che. tema,jagata paNa vAstavika rIte sAcuM nathI, paNa je draSTA (paramAtmA) che te ja jagata che. anAdi "mAyA-rUpa" AkAzamAM "caitanya" no je caLakATa che,te ja bhaviSyamAM aneka nAmarUpAtmaka thanAruM, jagata che,vaLI je "mAyA" che,te AkAzamAM nA khADA nI jema,"caitanya" mAM ja kalpAyelI che. "jagata" zabda no ane "jIva" zabda no je artha mArA samajavAmAM che te "brahma" ja che. paNa je tamArA samajavAmAM che te "muddale" ya (sAco artha) nathI. ane Ama che-eTale lIlA ane sarasvatI sarvamAM vyApaka hatAM.paramAtmA nI peThe teo svaccha hatAM. ane temanAM zarIra saMkalpamaya hatAM, tethI temanI gati koI paNa sthaLe aTake tema nahotI. cidAkAzanI aMdara je je sthaLe teo potAno udaya karavAnuM dhAre, tyAM tyAM te udaya karI zake ema hatuM. tethI ja teo viduratharAjAnA gharamAM sUkSma chidro vaDe praveza karI zakyAM. cidAkAza sarva pradezomAM ane sarvatra che. temAM sUkSma deha (liMgadeha ke AtivAhika deha)e jJAna nA prabhAvathI, dhAryA pramANe vicarI zake che.e deha ne kema rokI zakAya? vaLI zA kAraNathI ane koNa tene rokI zake? (41) vidaratha nA vaMza nuM ane sarasvatIe Apela Atmabodha nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he, rAma,e baMne devIoe te rAjA (viduratha) nA gharamAM praveza karyo. eTale te rAjAnuM ghara jANe be caMdranA udaya thI saMyukta thayuM hoya tema,zveta prakAza-vALuM thayuM.ane gharamAM kalpavRkSa nA puSponI sugaMdhI,nirmaLa ane maMdamaMda pavana vAvA lAgyo. tyAM eka rAjA sivAyanAM sarva strI-puruSone gADha niMdrA AvI gaI. be devIonAM zarIra nI kAMtinA pravAhathI AhalAda pAmelo te rAjA,jema amRta nA chaMTakAva thI jAgrata thayo hoya tema jAgrata thayo,ane be devIo ne Asana para beThelI joIne manamAM vismaya pAmelo, te paLamAM vicAra karIne zayyA mAMthI ubho thaIne potAnA vastrAlaMkAro ne vyavasthita karI, puSponA karaMDiyA mAMthI puSpo no khobo bharyo,ne pachI pRthvI para padmAsana thI besI,praNAma karI bolyo-ke "trividha tApane maTADavAmAM caMdranI kAMtiorUpa ane bahAranA tathA aMdaranA aMdhakArane maTADavAmAM sUryanI kAMti-rUpa,he baMne devIo tamAro jaya ho, jaya ho" ane Ama kahI teNe puSpAMjali nAkhI. pachI,devI sarasvatIe,lIlAne rAjAnA janmanI vAta saMbhaLAvavA,joDe sUtelA eka maMtrIne potAnA saMkalpa thI jAgrata karyo maMtrIe jAgrata thatA ja baMne devIone praNAma karyA, devI sarasvatIe pUchyuM ke rAjA,koNa che?kono putra che?ne A dezamAM kyAre jamyo che? tyAre maMtrIe kahyuM ke he devIo,huM tamArA AgaLa je kaMI bolI zakuM chuM te Apano ja prabhAva che. huM mArA svAmI nA janma nuM vRtAMta kahuM chuM te tame sAMbhaLo. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 isvAku rAjAnA vaMzamAM "kudaratha" nAmano rAjA hato, teno putra "bhadraratha", teno putra "vizvaratha", teno putra "bRhadratha",teno "siMdhuratha", teno zailaratha",teno "kAmaratha",teno "mahAratha" teno " viSNuratha" aMte tenA putra "noratha" ne ghera amArA A rAjA viduratha no janma thayo che. sumitrA nAmanA mAtAjI nA udarathI bIjA kArtikeya samAna amArA A rAjA no janma thayo che. viduratha rAjA jayAre daza varSanA thayA tyAre emane rAjya ApIne rAjA vanamAM gayA, tyArathI viduratha rAjA dharmanI nIti pramANe bhUmaMDaLa nuM pAlana kare che. he, devI,lAMbA kALa nA tapo ane seMkaDo duHkho veThavA chatAM paNa ApanAM darzana durlabha hoya che, paNa Aje amAruM puNya-rUpI vRkSa saphaLa thayuM che ane ApanA darzanathI ame parama pavitra thayA chIe. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,e pramANe bolIne maMtrI cUpa thayo, tyAre pRthvI para beThelA viduratha ne devI sarasvatIe kahyuM ke-he, rAjA,tuM vivekathI,potAnI meLe ja tArA pUrva-janma nuM smaraNa kara. Ama kahIne devIe te rAjAnA mAthA para hAtha pheravyo ke tarata ja rAjAnA jIvane AvaraNa karanAra mAyA-rUpI aMdhakAra dUra thai gayo ane potAnA pUrva-janmo nuM saghaLuM vRtAMta jANavAmAM AvatAM, te viduratha jANe pote samudramAM gaLakAM khAto hoya tevo thai gayo,ane kahevA lAgyo ke "aho,A saMsAramAM mArA mananI aMdara mAyA no je vistAra thayelo che, te ahIM tamArI kRpAthI mArA jANavAmAM Avyo,he,devI,A te zuM? mArA maraNa thayAne haju eka ja divasa thayo che ke ahIM to mArI avasthA sittera varSanI thai che,mane pUrvajanma ane saghaLA nuM smaraNa thayuM che" sarasvatI kahe che ke-he rAjA ,tane pUrva-janmamAM "maraNa" nAmanI mahAmoharUpI mUrchA prApta thai,eTale tane te sarga nuM bhAna TaLI gayuM,pachI te ja ghaDIe,te ja gharamAM ane te ja AkAzamAM -tane A sarganI pratIti thai che,cidAkAza mAM je pahADI gAma che te gAmanI aMdaranA brAhmaNa nA gharanI aMdara nA "maMDapa" mAM ja tAro pUrva sarga thayo hato, ane te pUrvasarganA gharanA maMDapanI aMdaranA AkAzamAM ja tane A sargano prakAza prApta thayo che, e pratyeka sargamAM "jagata" bhinna bhinna thayA che. brAhmaNanA gharanI aMdara mAruM bhajana karanAro tAro jIva rahyo che. tyAM ja tArA janma nuM bhUmaMDaLa che. ane te bhUmaMDaLa nI aMdara ja tAruM A saMsAranuM maMDaLa paNa che.. eTalA mATe,padmarAjA nA sarga nA maMDapanI aMdara ja tAruM A ghaNI samRddhio thI bharapUra ghara che. AkAzanI peThe nirmaLatA vALA tArA "enA e" cittamAM A vartamAna kALanA (viduratha nA) vyavahAra-rUpI " vistIrNa bhrama" thayo che.ane "huM isvAku kuLamAM janmyo,sittera no thayo,yuddha karIne AvI sUto chuM ane be devIo mArA gharamAM AvI che, tenuM huM pUjana karuM chuM,huM kRtArtha thayo chuM,mane sukha prApta thayuM che" evA evA prakAranI tane bhAre saMbhrama bharelI moTI bhrAntio prApta thai che. aneka AcAro,aneka vicAro ane amArA jevA devI-devatAonuM darzana e saghaLuM bhAMtithI pratIta thayuM che. pUrva-janma mAM je kSaNe tuM mRtyu pAmyo,te ja kSaNamAM tane,potAnI meLe ja,hRdayamAM A pratIti udaya pAmI che. jema, nadI no pravAha eka cakarI-rUpa AkArane mUkI ne turata ja bIjI cakarI-rUpa AkAra grahaNa kare che, tema, citta no pravAha paNa eka valaNa ne mukIne turata ja bIjA prakAranuM valaNa grahaNa kare che. jema,koI samaye nadInA pravAhanI eka cakarI e bIjI cakarI sAthe bhaLIne paNa cAle che, tema jAgrata-avasthAmAM- eka cakarI (jIva) bIjI cakarI-rUpa bIjA jIvothI "mizrita" thai cAle che. Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ koI samaye svapna avasthAmAM -te ekalI paNa pravarte che. sarasvatI kahe che ke-tuM caitanya nA prakAzamaya che,ane maravAnI te ja kSaNamAM A mithyA jALa pratIta thai che. jema,svapnanI eka kSaNanI aMdara ja so varSa nI bhrAMtithAya che, jema,saMkalpa nI racanAmAM jIvana ane maraNa nI bhrAMti thAya che, jema,vegathI vahANa cAlatAM vRkSo ane parvato nuM cAlavuM pratIta thAya che, tema, ja, tane A prauDha ane vistIrNa saMsAranI bhrAMti thai che. tuM vAstavika rIte kadI janmyo paNa nathI ane kadI mUo paNa nathI,tuM to zuddha vijJAna-rUpa che ane sadA zAMta svarUpamAM ja rahyo che.tuM A saghaLuM jue che,chatAM kazuM joto nathI, sadA sarvAtmaka-paNA ne lIdhe,tuM sarvottama maNinI peThe,ane sUrya -vagere nI peThe,potAnAmAM ja potA thI prakAze che.vAstavika rIte to-te bhUmaMDaLa paNa nathI ja,tuM paNa viduratha rAjA nathI ,ke nathI A najare caDatuM jagata-zatruo(vagere)---vaLI ame paNa nathI. pahADI gAmanA rahevAsI vaziSTha brAhmaNa nA maMDapanI aMdaranA AkAzamAM ja -lIlA nA pati padmarAjAnA rAjya vALuM jagata ane tAruM hAlanuM jagata ke jemAM ApaNe hAla beThAM chIe te,paNa te ja AkAzamAM che. e saghaLA maMDapo nuM je AkAza che te AkAza "zuddha-brahma-svarUpa" che. e maMDapomAM pRthvI,nagara,vano,parvato,vAdaLo,nadIo ke samudro-e kaMI ja nathI. kevaLa pUrNa-brahmanI aMdara kalpI kADhelA mithyA gharamAM,mithyA loko,mithyA vihAra kare che. tyAM koI rAjAo nathI,koI parvata nathI ane jIvo ekabIjAne jotAM paNa nathI. viduratha kahe che ke-he,devI,jo ema ja hoya to mArA anucara loko mArI peThe sAcA che ke nahi? sarasvatI kahe che ke-he,rAjA,parabrahma ne jANIne jeo zuddha bodha-rUpa ane zuddha caitanya-rUpa thayA che,temanI dRSTimAM to A jagata saMbaMdhI kaMI paNa sAcuM nathI. "zuddha-bodha(jJAna)-svarUpa -brahma"mAM avidyA (ajJAna-mAyA) e A "jagata-rUpI-bhrama" karelo che. ema pratIta thAya che ja.ane jagata-rUpI bhrama nuM mithyA-paNuM jaNAyA pachI te bhrama nI sattA saMbhave ja kema? A jhAMjhavAnuM pANI che ema jaNAya pachI temAM "jaLa che" evI buddhi rahevI saMbhave ja kema? jema,jIvatA manuSya ne potAnA svapnamAM -potAnA maraNano bhaya mithyA che, tema,jAgrata mAM thato potAnA maraNano bhaya paNa mithyA ja che. he,rAjA,bodha (jJAna) vaDe ajJAna-rUpI vAdaLAM TaLI gayA pachI,jenuM aMtaHkaraNa,zarada-Rtu nA AkAzanI jema svaccha,zuddha ane pUrNa thayuM che-tevA jJAnI puruSanI dRSTimAM "A huM chuM ane A jagata che" evA tuccha zabdonA artho vAstavika rIte rahetA ja nathI. (42) ajJAna dazAmAM svapna nI satyatA vaziSTha kahe che ke-bodha (jJAna) vagaranI mati (buddhi)vALo,je puruSa paramapada mAM atyaMta rUDha thayo nathI. tene A jagata mithyA hovA chatAM satya ane vajra nA jevI dRDhatA vALuM lAge che. he,rAma,ahaMkAra-Adi thI saMyukta thayeluM A jagata eka lAMbu svapna che ema samajo. A svapnamAM pratIta thatA potAthI judA puruSo je kAraNathI satya lAge che te huM kahuM chuM,te sAMbhaLo. zAMta,vAstavika,satya,pavitra,dRzya-rahita,caitanya-mAtra svarUpa vALuM parama nirmaLa ane parama vistIrNa -evuM "brahma-tatva" e sarvanuM adhiSThAna che. 133 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 e brahma-tatva "mAyA" ne lIdhe sarva-vyApaka, sarva rUpa ane sarva "zaktio" vALuM thAya che. tathA je je sthaLamAM je je rIte AvirbhAva pAme che te te sthaLa mAM te tevItevI rIte ja rahe che. ema hovAthI,"svapnanA nagara" no "draSTA" jemane,"nagaranA rahevAsIo" tarIke jANe cheteo kSaNamAtramAM ja te nagaranA mANaso thai jAya che. uparanA "draSTA" nuM je "caitanya-svarUpa" ke je ati-sUkSma che, te vAsanA anusAra "vivarta" pAmIne "nagara nA mANaso" nI jema jaNAya che. svapna mAM tathA jAgratamAM paNa,AtmAmAM manuSya-vagere no adhyAsa (AbhAsa) thatAM - te manuSyamAM AtmA ne satyatAno adhyAsa (AbhAsa) thAya che. rAma pUche che ke-he muni, svapna nuM zarIra e mAyA-mAtra che, temAM dekhAtA puruSone adhiSThAna nI sattAthI sAcA nahi, paNa tamAma khoTA ja mAnIe to zo doSa Ave ? te mane kaho. vaziSTha kahe che ke svapna mAM pratIta thayelA (upara pramANenA) puruSo, vAstavika rIte satya nathI,paNa, adhiSThAna nI sattAthI satya che.kAraNake teo "pratyakSa" jovAmAM Ave che. eTale A viSayamAM "pratyakSa" e ja moTuM "pramANa" che.bIjuM pramANa zodhavAnI jarUra nathI. sRSTi nA AraMbhamAM svapna-sarakhA-anubhava-rUpa je "hiraNyagarbha" che tenA saMkalpathI ja A "jAgrata-jagata"no prapaMca utpanna thayo che.mATe "jAgrata-jagata-no prapaMca"paNa "svapna nI peThe "adhiSThAna nI sattA thI ja sattAvALo che.eTale A "jAgrata no prapaMca" paNa eka jAtanuM "svapna" ja che. mATe A "jAgratanA prapaMca" nI rIte joIe to- jema mArI draSTie tame ane bIjA badhA sAcA cho, (ema mAnIe) to te,svapnamAM svapna nA draSTA nI draSTie svapna nAM mANaso paNa sAcA che. paNa,jo svapnamAM dekhAtA mANaso sAcA nathI to-mArA jovAmAM AvatA mANaso paNa sAcA nathI. "jAgRta" tathA "svapna" baMne paraspara thI tulya (tulanA karI zakAya tevA) che -mATeA baMne avasthAmAM pratIta thatAM mANasonI satyatA ekabIjAnI dRSTi thI ja che. paNa baMne vAstavika rIte to satya nathI ja. rAma kahe che ke-he,bhagavana,A tamArA kahevA parathI mane lAge che ke svapna no draSTA,niMdrA thI rahita thai jAya,to paNa svapnamAM dekhAyeluM nagara adhiSThAna nI sattAthI sattAvALuM rahe che, Ama mAruM dhAravuM yathArtha che ke kema? vaziSTha kahe che ke-hA, tame jema kaho cho tema ja che.svapna nuM dekhAyela nagara adhiSThAna nI sattAthI satya ane AkAza nI peThe svaccha AkAravALuM ja rahe che. A vAta hamaNAM eka bAju rahevA do ane have huM bIjuM kahuM chuM te tarapha tame lakSa Apo. "svapna nA prapaMca" mAM "jAgrata-avasthA" nA bAhya "deza-kALa" nA jevo saMbaMdha nahi hovAthI,te mithyA che, ema tame jo mAnatA ho totame jene "jAgrata-avasthA no prapaMca" mAno cho, temAM paNa bAhya "deza-kALa" no saMbaMdha nathI. AthI jAgRta no prapaMca paNa mithyA ja che. A pramANe ja che, eTalA mATe A saghaLo (svapna ke jAgratano prapaMca je jovAmAM Ave che, te sAco nathI, paNa sAcAM jevo "pratIta" thai rahyo che. jema,svapna nI strI sAthenuM saMga-sukha mithyA chatAM AsaktithI mohita kare che, Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 tema,A prapaMca mithyA chatAM-paNa AsaktithI mohita kare che. je adhiSThAna "caitanya" che te ja vAstavika rIte sAcuM che. je dehanI aMdara tathA bahAra sarva pradezomAM bharapUra raheluM che, te caitanya-"mAyA-zakti" ne lIdhe, jevI rIte potAnuM "skaraNa" karavA dhAre che, tevI ja rIte potAne sphaluM jue che. jema,bhaMDAra mAM sarva prakAranuM dhana hoya che ne te dhanane jonAra mANasa ne te dhana jovAmAM Ave che, tema,cidAkAza mAM saghaLo prapaMca che,ane te cidAkAzanA jovAmAM Ave che. he rAma,sarasvatIdevIe viduratha ne bodha-rUpI amRtanuM siMcana karIne vivekanA suMdara aMkura-vALo karIne tene nIce pramANe kahyuM. sarasvatI kahe che ke A saghaLI vAta meM lIlA ne rAjI karavA sAruM kahI che, tamAruM kalyANa ho, have ame ahIMthI jaIe chIe.je kaMI jovAnuM hatuM te lIlAe joI lIdhuM che. viduratha kahe che ke-he, devI,tame to moTA phaLa denArA che, ane tamAruM darzana niSphaLa jatuM nathI. tethI,huM jema eka svapna mAMthI bIjA svapna mAM jAuM chuM, tema A dehane choDIne mArA pahelAM nA saMsAramAM AvuM tevI kRpA karo he,varadA,bhakta no anAdara karavo e mahAtmAone zobhe nahi ja,mATe huM je pradezamAM AvuM te ja pradezamAM mAro A maMtrI ane mArI bALaka kuMvarI paNa Ave tevI mArA para dayA karo. sarasvatI kahe che ke-he, pUrvajanma nA padmarAja, tyAM Avaje ane niHzaMka thaIne yogya padArtho thI, tathA yogya vilAsothI suMdaratA vALuM rAjya karaje. (43) vidaratha ne varapradAna -sainya nuM AkramaNa ne nagarane saLagavuM sarasvatI kahe che ke he, rAjana,A moTA saMgrAmamAM tamAre hamaNAM maravuM paDaze,ane pachI tane pUrvanuM rAjya maLaze. e saghaLuM tArA pratyakSa jovAmAM Avaze, tuM, tArI dIkarI ane tAro maMtrI,e sarva pUrvanA nagaramAM "manomaya" dehathI Avazo,ane tyAre tuM tArA zaba-rUpa thayelA (padma rAjAnA) zarIrane prApta thaIza. rAjA,sthULa deha ane manomaya deha nI gati paNa judI judI hoya che,have ame ahIMthI jaIe chIe. vaziSTha kahe che ke A pramANe baMne nI vAtacIta cAlatI hatI te ja vakhate,nagarano cokIdAra ke jene, nagaranA sahuthI uMcA sthaLe zatruo nI hilacAla jovA mATe ubho rAkhelo hato,te doDato Avyo ane kahevA lAgyo ke-he, rAjA,zatru nuM sainya,ahIM,bANo,cakro,gadAothI sajja thaIne dhasI AvyuM che A pahADa jevA ApaNA nagaranI cAre bAju agni lAgI cukyo che, ane te agni gharone saLagAvI daIne tene pADI de che. vaziSTha kahe che ke e pramANe e puruSa gabharATathI bolato hato,teTalAmAM ja bahAra kaThora zabdavALo ane dizAo bharAI jAya tevo moTo kolAhala uThayo,bANo nI vRSTi karatA dhanuSya nA prabaLa TaMkAra saMbhaLAvA lAgyA.madonmata hAthIo garjanA karavA lAgyA ane ghara -vagere ne bALI nAkhatA agnionA bhAre phaDAkA thavA lAgyA.jemanI strIo,bALako baLI jatA hatA te nagarajano moTo hAhAkAra karavA lAgyA . e samaye,lIlA,sarasvatI,viduratha ane tenA maMtrIe gokhamAMthI joyuM,to madhyarAtri no samaya hato, nagaramAM moTo hAhAkAra vyApI rahyo hato, ane zatru nuM sainya cAre bAju vyApI rahyuM hatuM. AkAzane purI detI motI javALAothI AkhuM nagara baLavA lAgyuM hatuM.ghaNA yoddhA o kapAI gayA hatA. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 nagara nI sthiti kamanIya banI gaI hatI, (4) vidaratha nuM yuddha mATe nIkaLavuM ane lIlAnA tatva nuM varNana vaziSTha kahe che ke e samaye viduratha nI mahArANI te gharamAM AvI,tenA vastro vIMkhAI gayA hatA, hAro tUTI gayA hatA ane te vyAkuLa thai gaI hatI,sakhIo ane dAsIothI te gherAyelI hatI. eka sakhIe viduratha rAjAne kahyuM kemahArANI aMtaHpura mAMthI nAsIne ahIM Apane zaraNe AvI che,aneka Ayudho vALA baLavAna zatruo, aMtaHpura nA rakSako ne mArI nAkhIne ApanI bIjI rANIone harI gayA che. AkhuM nagara zatruo thI bharAI gayuM che.ugra vipatti AvI che. tenuM nivAraNa karavA Apa sivAya koI samartha nathI. tyAre vidurathe sarasvatI ane lIlA ne kahyuM ke-kSamA karajo,huM ahIMthI jAuM chuM, paNa mArI A strI, ApanA caraNa ne zaraNa raheze.Ama kahI,kopAyamAna thayelo rAjA,te gharamAMthI bahAra nIkaLyo. tyAre sarasvatI sAthe rahelI "jJAna-vALI" lIlAe,arIsAmAM dekhatA pratibiMba nI jema, potAnA ja jevA AkAravALI "bIjI" lIlAne (viduratha nI mahArANIne) tyAM AvelI joI. lIlA sarasvatIne pUche che ke-he devI A zuM che?te mane kaho.je huM chuM te A kema che? ane jo e huM ja houM to ATalo kALa jatAM paNa tenI avasthA yuvAna nI yuvAna kema rahI che? A maMtrI loko,nagaranA rahevAsIo,sainyo,vAhano,yoddhAo-jeo tyAM hatA teo ahIM kema che? ane jo ahIM che, to tyAM temane tema kema rahe che? he, devI,jema loko arIsAnI aMdara ane bahAra paNa enA e ja hoya che, tema A loko tyAM ane ahIMpaNa enA e ja kema che? A loko cetanA vALA che ke nahi? sarasvatI kahe che ke-jema,mana,svapnAvasthAmAM,jAgratamAM anubhavelA padArthane prApta thAya che, tema,caitanya,paNa, potAnI aMdara karelA saMkalpanA AkArane kSaNa-mAtramAM prApta thAya che. cittamAM ((manamAM) ane caitanyamAM saMskAra-rUpe-jevA AkAranuM jagata hoya che, tevA AkAranuM ja jagatakSaNa-mAtramAM bahAra hoya-tema pratIta thAya che.A saghaLuM caitanya nA vivarta-rUpa ja che. mATe,temAM "padArtho nA svabhAva" ne anusarIne,"deza-kALa" nI laMbAI ke vicitratAno aMta Ave tema nathI. je aMdara che te ja bAhya-rUpe pratIta thAya che.ane e viSayamAM "svapna nA padArtho" ja dRSTAMta-rUpa che. jema,aMdara caitanya no vivarta ja-svapnanA tathA saMkalpanA -nagara-rUpe bahAra phUre che, tema,bahAra paNa caitanya no vivarta ja bAhya-rUpe phUre che.ane dRDha abhyAsane lIdhe sphaTa AkAravALo thayo che. je samaye tAro pati,parAjA tArA nagaramAM je vAsanAone laIne maraNa pAmyo, te vAsanAo pramANe,te sthaLe (te nagaramAM) tevA viSayone prApta thayo che. ahInA loko e tyAMnA (te nagaranA) hoya tema pratIta thAya che, paNa satyamAM tema nathI.paNa, temanA jevA bIjA ja che. jema,saMkalpanAM ane svapna nAM sainyo,te-te avasthAmAM sAcA che, tema,tArA A pati viduratha) ane ane A loko paNa sAcA ja che. jAgrata avasthAmAM jAgrata nA sarve padArtho ane svapnAvasthAmAM svapna nA sarve padArtho,vAMdhA vinA anubhavamAM Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave che-te sAcuM,,paNa emanAmAM vAstavika satyatA kema ane kevI hoya te tuM ja kahe. jAgratanA ane svapnanA saghaLA padArtho khoTA ja che.paNa,jo, svapna nA padArtho uttara-kALamAM (pachInA samayamAM) jovAmAM AvatA nathI,mATe te ekalA ja khoTA che, ema tuM mAnatI hoya to,jAgrata nA padArtho paNa uttara-kALamAM (pachI nA samayamAM) rahetA nathI ja,eTale, svapna nA padArtho karatAM jagRtanA padArtho mAM zI adhikatA (ke pharaka) che? vaLI, svapnamAM jAgRtanA padArtho rahetA nathI ane jAgratamAM svapnanA padArtho rahetA nathI. tuM jema,janma nA samayamAM maraNa asatya che,ane maraNanA samayamAM janma asatya che, tema,jAgratanA samayamAM svapna asatya che ane svapna nA samayamAM jAgrata asatya che. mahApralayamAM,yugomAM,ane Aja sudhI paNa jeno kadI abhAva thayo nathI,evuM to eka "brahma" ja che.ane, te brahma ja jagata-rUpe bhAse che.eTale ke temAM "sRSTi" nAmanI bhrAntio pratIta thAya che. mATe vAstavika rIte vicAra karatAM sRSTio che ja nahi. jema,samudramAM taraMgo (mojAM) utpanna thai pAchAM te samudramAM ja laya pAme che,tema,brahma mAM A sRSTio utpanna thaIne brahma mAM ja laya pAme che.to pachI A jagata para zo vizvAsa rAkhavo? A pramANe samajavuM e ja uttama sthiti che,ane e sthiti prApta thAya tyAre jagata-saMbaMdhI koI bhrAMti rahetI nathI.janma-maraNa-moha -vagere je pratIta thAya che te-ajJAna thI ja pratIta thAya che. kAraNake brahma-jJAna thI e sarve no bAdha thatA-e saghaLuM naSTa thai jAya che. A je dRzya (jagata) che-te satya nathI,asatya nathI ke ubhaya-rUpa paNa nathI,je che te brahma ja che. AkAzamAM,paramANumAM ke koI padArtha nA garbhamAM-paNa -jyAM sudhI "jIva" hoya che tyAM sudhI jagatanI pratIti thAya che. jema,agni potAnI sva-rUpa-bhUta "uSNatA"ne potAnAmAM anukrame udaya pAmelI mAnI le che,tema,A zuddha caitanya-rUpa "AtmA" potAnAthI abhinna evA jagatane potAnAmAM anukrame udaya pAmeluM mAne che. A sAkAra jaNAtA jagatane nirAkAra samajavA mATe tAre hamaNAM,ema,samajavuM ke avayava-rahita "brahma"mAM -AvirbhAva-tirobhAva,grahaNa-tyAga,sthULa-sUkSma.cara-acara-vagere vibhAgo ajJAnathI ja kalpAyelA che.paNa, teo AtmAthI abhinna che,teo avayavo che ja nahi.te brahmanuM ja rUpa che. A jagata rajjumAM thayelA sarpa nA bhramanI peThe satya kahI zakAtuM nathI,ane asatya paNa kahI zakAtuM nathI. mATe te "anirvacanIya" che.te khoTuM che chatAM anubhavamAM Ave che,mATe satya che ane tenI parIkSA karI jotAM te rahetuM nathI mATe te-asatya che. "jIva" mAyAnI upAdhi-vALo caitanya-rUpa hovAne lIdhe,"brahma" ja che,paNa vAsanAonA dRDha, anubhavane lIdhe te "jIva-paNA " ne pAmela che.hamaNAM eTaluM samajavuM ja basa che. parama caitanya AkAzamAM sphUrita thayelA A jagatane -adhiSThAnathI satya mAnIe to-paNa bhale, ane tenI potAnI sattAthI asatya mAnIe to paNa bhale,paraMtu hAla to eTaluM samajavAnuM che kejIva-potAnI IcchAne anusaratA viSayo nA anubhava thI tene raMgI le che. anubhavAtA "viSayo"mAM keTalAka viSayo-pUrvanA viSayo jevA ja anubhavamAM Ave che, keTalAka pUrvanA viSayo karatAM kaMIka vilakSaNatA-vALA anubhavamAM Ave che,ane keTalAka viSayo to sAva navA ja anubhavamAM Ave che. 137 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 A rAjAne vidurathane) saghaLI pUrva nI vAsanA utpanna thavAthI, te ja maMtrI ane te ja loko che. vaLI, teo te ja kuLamAM janmelA, tevI ja rItabhAta vALA,ane tevI ja kriyAo vALA pratIta thAya che. A saghaLA loko-jo adhiSThAna nI dRSTie joIe to,enA e ja che,ane jo, deza-kALa-kriyAo nI dRSTie joIe to-teonA (pUrva janma nA loko nA) jevA che. "caitanya" to vyApaka ane Atma-sva-rUpa che,eTale tenI sthiti A prakAranI thai che. rAjAnA cittAkAza mAM "caitanyamaya-vAsanAno" udaya thayelo che.ane te ja pramANe A saghaLuM AgaLa vadheluM che, ane te adhiSThAna nI sattAthI sAcA jevuM lAge che, jema rAjA (viduratha),maMtrI ane loko tane pUrvanA jevA pratIta thAya che, tema A mahArANI (navI lIlA) paNa tArA jevA svabhAva-vALI,tArA jevA AcaraNa vALI,tArA jevA kulavALI,ane tArA jevA zarIravALI pratIta thai che.A je navI lIlA che-te rAjAnI pratibimbita thayelI vAsanA ja che. "adhiSThAna-caitanya-rUpI sarvatra-vyApaka" - arIsAmAM "vAsanA" je prakAre pratibimbita thAya che, te AkAre tyAMja spaSTatAthI -sthULa rUpe niraMtara udaya pAme che. jIvanI aMdara rahelI je "vAsanA" che-te ja bahAra rahelA caitanya-rUpI arIsAmAM pratibimbita thAya che. ane bAhya-dhULa-AkAra rUpe pratIta thAya che. AkAza,AkAzamAM raheluM brahmAMDa,brahmAMDanI aMdara rahelI pRthvI,ane pRthvImAM rahelA tuM, huM, ane rAjA, e saghaLuM dekhAva mAtra ja che je che te vAstavika rIte "brahma" ja che. mATe he lIlA,tuM paNa ema ja samaja ane e pramANe samajIne tuM jevI che tevI nirmaLa-nirvikSepa ja rahe. (45) jIvo potAnA saMkalpa pramANe phaLa pAme che sarasvatI kahe che ke A tAro svAmI viduratha yuddhabhUmi mAM dehano tyAga karI, te ja aMtaHpura ne prApta thai padmarAjA-rUpe thaze. vaziSTha kahe che ke e pramANe sarasvatIe lIlA ne kahyuM.te sAMbhaLIne te nagaramAM rahenArI te navI (bIjI) lIlA sarasvatI nI AgaLa AvIne ubhI ane hAtha joDIne nIce mujaba prArthanA karI. (bIjI) lIlA kahe che ke-he, devI,huM sarvadA caitanya-rUpa bhagavatInuM pUjana karuM chuM ane te devI mane svapnamAM darzana Ape che,jevA mArAM epujya devI che, tevAM ja tame cho,to muja rAMka ne karuNA karI varadAna Apo. sarasvatI kahe che ke-huM tArI bhaktithI prasanna chuM, tane joItuM hoya te tuM mAgI le. (bIjI) lIlA bolI-A mAro pati raNamAM deha choDIne jyAM rahe tyAM huM A zarIrathI ja tenI strI thAuM, evuM huM mAnuM . sarasvatIe kahyuM ke tuM mAge che te pramANe ja thaze. (pahelI) lIlA kahe che ke-he,devI,ApanA jevA brahma-rUpa,saMkalpathI je dhAre te tarata siddha thAya che, te chatAM, Apa mane e pahADI gAmamAM mArA enA e sthULa zarIrathI zA mATe teDI gayA hatA? sarasvatI kahe che ke-he, suMdarI,huM koInuM kaMI paNa karI ApatI nathI.jIva potAnI meLe ja potAnI saghaLI "dhAraNA" one tarata saMpAdana kare che.huM bodha-rUpa saMhitamAtra nI devI chuM. huM to prANIonuM je bhaviSya zubha hoya tene varadAna thI pragaTa karuM chuM. Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 paraMtu temAM phaLa utpanna karavAmAM to pratyeka jIva nI je "caitanya zakti "che te ja samartha che. je jIvanI "zakti" je rIte udaya pAme che, te jIvanI te "zakti" te rIte sadA phaLa Ape che. teM lAMbA kALa sudhI mAruM ArAdhana karyuM hatuM,tAro saMkalpa te vakhate " huM mukta thAuM to ThIka" evI icchArUpa hato. tethI meM tane tevA prakArathI samajAvI che.ane jethI mukti maLe evI yuktithI tane nirmaLa banAvI che. meM tane lAMbA kALa sudhI bodha Apyo, ke jenAthI te potAnI "caitanya-zakti" thIja dhArelA nirmaLa-paNA ne prApta thai che. je je jIvano je "saMkalpa" lAMbA kALa sudhI je je rIte udaya pAme che, te te jIvane te saMkalpa ja kALe (amuka samayamAM) karIne te rItanuM ja phaLa Ape che.potAnA saMkalpa vinA bIjuM koI kadI paNa phaLa ApatuM nathI.eTalA mATe have tArI IcchA hoya tema tarata kara. sRSTi nI aMdara rahelA caitanyanI sattA-rUpa "aMtarAtmA" (jIva) je rIte manamAM ciMtave che, ane je rIte sAro ke naThAro prayatna kare che, te pramANe ja tenuM uttara-kALamAM phaLa thAya che. mATe vicAra kara ne je pavitra pada che tene jANI laIne tenI aMdara ja rahe. (46) sainyanuM raNabhUmimAM pravezanuM ane yuddhanuM varNana (4) siMdharAjA sAthe nuM yuddha ane raNabhUmi nuM varNana (48) vidaratha ane siMdharAja no saMgrAma-jadA judA astro nuM varNana (49) parvatAstra,vajAnna,brahmAstra tathA pizAcAstra nuM varNana (pa) vidaratha rAjAnuM maraNa, (51) rAjA vinAnA dezanI bhayAkuLa dazA ane punaHsvasthatA prakaraNa 46 thI 51 sudhI upara mujaba yuddha nuM varNana pAna naMbara -234 thI 248 karavAmAM AvyuM che. jemAM tatvajJAna ne lagatI bahu koI vAta nahotAM ahIM lakhavAnuM TALyuM che. (jijJAsue te bukamAM vAMcavuM hoya to maherabAnI karIne ahIM klika karavAthI te pAna para jaI zakAze) (52) viduratha rAjAnuM maraNa,saMsAra nuM mithyApaNuM,lIlA nuM vAsanApaNuM vaziSTha kahe che ke-potAnI sanmukha rahelA potAnA patine mUcha mAM rahelo joI ne lIlA e sarasvatIne kahyuM ke-he, devI,mAro pati dehatyAga karavA tatpara thayo che. sarasvatI kahe che ke-he, lIlA,A pramANe AkhA dezane saMbhrama karanAra saMgrAma utpanna thayo ane pAcho baMdha thayo,to paNa vicitra rIte AraMbhAyelA A dezano ke A pRthvIno kaMI paNa nAza thayo nathIkemake "AkhuM jagata" svapnAtmaka che. he,nirdoSa,lIlA,"Akho deza" tArA patinA jIva nA "zabAkAza" (zaba nA AkAzamAM, teM prathama joyelA maMDapamAM,"vaziSTha" nAmanA brAhmaNane ghera -aMtaHpura mAM rahelo che.eTale kezaba-gRha-rUpI (zabanA ghara-rUpI) "jagata" "vaziSTha" brAhmaNa nA ghera raheluM che.ane tenI kUkhamAM, A "AkhuM jagata" raheluM che. pahADI gAma-rUpI "deha" nA madhyamAM "AkAza-rUpI" kozamAM -tArA,mArA,A bIjI lIlA ane tArA patithI yukta evI A samudra paryata nI pRthvI rahelI che. sarasvatI kahe che jeno koI divasa nAza thato nathI tema utpatti paNa nathI,te ja parama-pada che ema tuM samaja. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 potAnI meLe prakAzanuM te zAMta pada,te maMDapa-rUpI gharamAM potAnA "caitanya-maya-sva-bhAva" thI "AtmA" nA viSe (mATe) prakAza pAme che. A rIte AraMbhamAM "ghana-rUpa evA te maMDapanI vacce paNa "zUnya-AkAza" raheluM che. temAM jagatanI pratIti thatI nathI ane je pratIti thAya che te bhrama-rUpa che. bhrama no koI paNa draSTA nathI to te bhrama mAM "brahmatA" kema ghaTe? mATe bhramanI sattA che ja nahi. ane je (jenI sattA) che te "janma-rahita-uttama-pada" nI (brahmanI) che. vaLI bhama adRzya ane asatya che, tethI tene "draSTA ane dRzya-paNA" no saMbaMdha nathI. Ama draSTA ane dRzya-paNuM na hovAthI kevaLa "advaita-paNuM" ja che, "nAza ane utpatti" rahita je sthAnaka che te "parama-pada" kahevAya che.ane te, "svayaM-prakAza,zAMta,Adi" che tema tuM jANa. maMDapa-rUpI gharamAM sarva loko-potapotAnA vyavahArane anukULa-evI vyavasthAthI caitanya-rUpa AtmAnA viSe (mATe) vihAra kare che.paNa temAM jagata no ke tuSTi no kaMI paNa anubhava thato nathI.tema chatAM, ajJAnI manuSya-ahaMkAra nA sAkSI-bhUta caitanya (AkAza) ne ja "jagata-rUpe" mAne che.(ke je khoTuM che) sarva loko kaMTha thI hRdaya sudhInA bhAgamAM (svapna nI jema) lAkho jagatanAM AkAza ne jue che. te ja pramANe eka aNu mAM paNa keLanA paDanI jema) ghaNAM jagata jovAnI saMbhAvanA kare che. he,zubhA,te jagatomAM nA je jagatamAM A padmarAjA zaba-rUpe rahela che, temAM tArI A (bIjI) lIlA prApta thai che. je samaye A (bIjI) lIlAdevI mUcha (maraNa) pAmI gaI,te ja samaye te potAnA pati padmarAjA nA zaba pAse jaIne ubhI che. lIlA pUche che -he,devI,te dehadhArI (bIjI) lIlAdevI tyAM kema karIne gaI? zokanA bhAvane dhAraNa karIne tyAM kema karIne rahI? padmarAjA nA gharamAM rahenArA manuSyo tenuM kevuM rUpa jue che? tenA mATe zuM kahe che? sarasvatI kahe che ke-he,lIlA tame je prazna karyo teno uttara huM tamane TUMkamAM kahuM chuM. te sAMbhaLa AgaLa kahyuM tema A Akho saMsAra dhvananI peThe bhrAMti-rUpa che.ane e pramANe (navI) lIlA,tuM,huM , baMne rAjAo (padma ane viduratha) ane A jagata nI zobhA paNa svapna-rUpa ja che. te jagata "daya" kahevAya che, paNa saMpUrNa jJAna thayA pachI te "drazya" zabda nA artha no tyAga kare che. AtmA nI sarva-vyApakatA ne lIdhe AtmAmAM badhA satya-paNA ne pAmela che. ane A sarva-vyApakatA (sarvAtmapaNA) thI A rAjA ane ApaNe-eka bIjA nI preraNA thI ahIM AvelA chIe ane te ja pramANe (navI) lIlA tyAM rahelI che. te lIlA navayauvana thI zobhI rahelI che. jayAre tArA "saMkalpa-rUpa" pati nI vAsanA (manovRtti) tArA viSe thai tyAre te vAsanA-rUpa (navI) lIlA, paNa "caitanya-rUpa-camatkAra" mAM tArA AkAre thaIne rahI. paNa tArA pati nuM maraNa thayuM, eTale tarata ja pachI tArA patie tArA saMkalpathI te lIlA ne potAnI AgaLa dIThI. jayAre manuSya nuM citta (mana) abhyAsa nI dRDha vAsanAthI Adhibhautika vyavahAra no anubhava kare che, tyAre te anubhava thI dazya padArtha -asatya hovA chatAM sAco hoya tevo jaNAya che.ane pachI, jayAre viveka ane jJAna nA abhyAsathI A Adhibhautika bhAva khoTo che tema jANavAmAM Ave che, tyAre prapaMcamAM rahelA dRzya-padArtho paNa badhA khoTA che,ema nirNaya thAya che. A pramANe-tArA patie -maraNa samaye -punarjanmamaya bhramamAM vAsanA-rUpa lIlA ne sAcI jANI ane Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 141. tArI sAthe samAgama thayo.AvI rIte tArI dRSTi mAM tAro pati Avyo ane pati nI draSTimAM tuM AvI. sarasvatI lIlA ne kahe che ke-caitanya-rUpI AtmA sarva ThekANe rahelo che,tethI tuM paNa AtmA mAM rahI che.ane AtmA tArAmAM rahelo che. ane je sthaLe jevI rIte tenuM dhyAna karavAmAM Ave che tevI rIte,te jovAmAM Ave che. tevI ja rIte sarva ThekANe sarva zakti rahelI che ane je ThekANe jevI zaktino avirbhAva karavAmAM Ave che, te ThekANe tevI zakti dRDha abhiniveza-rUpI vAsanA nA kAraNathI rahe che. A kAraNathI baMne daMpatI -je kSaNe mUrjI nI sthiti mAM hatA te ja kSaNe temane vAsanAnuM jJAna thayuM. ane temane potAnI kalpanA thI evo anubhava thayo ke ApaNA baMne nA "A "mAtA-pitA-deza-dhana vagere che. ApaNe pUrve amuka jAtanuM karma karyuM jethI ApaNo vivAha thayo -ApaNe eka paNA ne pAmyA. ane Ama thatA "A jana-samUha sAco che" evI pratIti thai. have svapnamAM jovAmAM Ave che tema te badhuM temanA pratyakSa jovAmAM AvyuM.pachI lIlA (bIjI) lIlAe "huM vidhavA nA thAuM" evuM varadAna mAgyuM. meM tene e varadAna ApyuM. eTale te patinI pahelAM ja maraNa pAmI. tame badhAM caitanya nA aMza-rUpa cho.huM caitanya nA dharma-vALI chuM-kula-devI chuM, ane mArI meLe badhuM karuM chuM. pachI prANavAyune dhAraNa karanAro ane mana vaDe calAyamAna thayelo lIlAdevI (bIjI) jIva -tenA dehamAMthI mukha nA agrabhAga pAsethI bahAra nIkaLyo. have mUrchA (maraNa) ne aMte-te ja gharamAM lIlAdevI (bIjI) e potAnI budhdhinA saMkalpa thI "AkAza"mAM potAno deha dITho.ane tene potAnA pUrva dehanuM smaraNa thavAthI padmarAjA nA brahmAMDa-maMDaLa nI vacce jaIne "svapna nA madhya samaya" nI jema potAnA patine maLaze. (53) lIlA no mArga-patinI prApti ane ajJAnathI AkAzagamanamAM pratibaMdha. vaziSTha kahe che ke Ama varadAna pAmelI te lIlA potAnA vAsanA-rUpa dehathI ja patine maLavA - tenA bhuvana bAju javA lAgI.ane A pramANe - smaraNathI deha prApta thavAthI te AnaMda mAM AvI gaI. tevAmAM sarasvatIe preraNA karelI ane potAnA "saMkalpa-rUpa"arIsAthI jANe AgaLa gayelI hoya tevI eka kumArI (sarasvatI no saMkalpa) tenI (lIlAnI) pAse AvI pahoMcI. lIlA kahe che-he sarasvatI nI sakhI, tame bhale AvyAM,huM tamArI dIkarI chuM ane AkAzamArge tamArI vATa jouM chuM. tame mane mArA patinI pAse teDI jAo.(Ama to lIlA kyAMya gayA vinA -sarasvatI nI pAse ja rahelI che ane tyAM saMkalpa thI patinI pAse javAnI kalpanA karI che ema mAnavA thI samajavAmAM saheluM paDe??). kumArikA (sarasvatI no saMkalpa) mArga batAve che ane aneka brahmAMDo pasAra karIne brahmA-viSNu indra vagere devo nA prakAzavALA loka nuM ullaMghana karIne AkAza-mArga nI nIce padmarAjAnA maMDaLa ne prApta thai. tyAM nagaramAM AvIne te maMDapamAM peThI ane puSpa thI rakSita thayelA potAnA pati nA zaba (padmarAjA) nI pAse AvIne ubhI.eTalAmAM to mAyA jevI jaNAyelI te sAthe AvelI kumArikA alopa thai gaI. tyAra pachI zaba-rUpe (ahIM padmarAjA) rahelA potAnA pati nuM mukha joIne-potAnA tarka thI vicAre che kesiMdhurAja nA hAthe raNa-saMgrAma mAM mArA pati haNAyA che ne vIra-lokane pAmIne-kSaNamAtra sukhathI niMdrA kare che. devInA prasAda thI huM zarIra sahita AvI rIte A sthaLe AvI chuM, mArA jevI koI bhAgyazALI nathI. A pramANe vicAra karIne teNe camara hAthamAM lIdhuM ane pati ne pavana nAkhavA lAgI. jJAnI (pahelI) lIlA sarasvatI ne pUche che kehe devI,have te cAkaro.dAsIo ane rAjA kaI buddhi thI kevI rIte bolaze? Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 sarasvatI kahe che ke te rAjA,te cAkaro.dAsIo-e paraspara badhA "cidAkAza" nA ekatva-paNA thI, caitanya nA "pratibhAsa-paNA" thI ane "mahA-niyatI" nA nizcaya thI pratibiMba nI peThe-ekabIjAne jue che. ane teo eka bIjAne pahelAMnI jema ja potAnAM ja jANaze . paNa A AkhuM AzcaryakAraka vRtAMta-tuM.huM ane te lIlAdevI (bIjI) vinA bIjuM koI jANaze nahi. jJAnI lIlA pUche che ke varadAna pAmelI te lIlA tenA sthaLa zarIrathI pati pAse kema nA gaI? sarasvatI kahe che ke-chAyA jema taDakAmAM jaI zakatI nathI tema,aprabuddha buddhivALA manuSyo, puNya thI maLatA siddhalokamAM sadehe (e nA e dehe) jaI zakatA nathI. vidvAna lokoe sRSTinA AraMbhathI evo niyama karyo che ke-kadI paNa satya e asatya ne maLI zake nahi. jyAM sudhI amuka ThekANe,bhUta che evI bALakanA manamAM buddhi (aprabuddha buddhi) hoya che tyAM sudhI,"bhUta nathI" evI buddhi kyAMthI utpanna thAya? jyAM sudhI AtmAmAM aviveka no tApa rahelo che, tyAM sudhI viveka-rUpI caMdramA nI zItaLatAno udaya kyAMthI thAya? " huM pRthvImAM rahenAra prANI chuM ane AkAza viSe mArI uttama gati nathI" evo je manuSyamAM nizcaya thayo hoya, te manuSya tenAthI avaLo (uMdho) nizcaya kevI rIte karI zake? AthI jJAnathI,vivekathI,puNyathI ane varadAnathI banela puNya-rUpa deha vaDe ja bIjA loka mAM javAya che.ane. jevI rIte sukAyelAM pAMdaDAM agnimAM paDavAthI tarata ja baLI jAya che, tevI rIte jJAna-vagere thI "huM deha chuM-A mAro deha che" evI buddhi no nAza thai jAya che. Ama,varadAna ane zApa paNa prANIne potAnA pUrvanI vAsanA nA karmanA anusArathI prApta thAya che. jevI rIte tame mana ne smaraNa ApyuM tethI tamane badhuM jJAna prApta thayuM, tevI rIte vicAra karavA thI jJAna thAya che. je dorI viSe sarpa nI buddhi che,te dorI sarpa nuM kArya karavAne samartha nathI.kAraNakeje vastu potAnAmAM nathI te tenuM kArya kevI rIte karI zake? "amuka manuSya marI gayo" evI rItano je (mithyA) anubhava thAya che, te pUrvakAla nA dRDha abhyAsa thI thAya che. jagata nI jALano potAne anubhava thayA pachI,smRti nA bhramo sahaja jANavAmAM Ave che. ane - potAnA saMkalpa no potAne jevo abhyAsa thAya tevo bIjA ne te saMkalpa no abhyAsa thato nathI. jayAre bhrAMti thI,AkAzamAM be caMdra jovAmAM Ave che, tyAre temAMnuM eka biMba sAcuM che ane bIjuM, biMba AkAzamAM dekhAvA chatAM khoTuM che, ane te mAtra aMtaHkaraNa mAM ja raheluM che. te pramANe ajJAnI manuSya ne bhUta-samUha nI bahAra je saMsAra anubhavamAM Ave che,teaMtaHkaraNa mAM ja rahelo che ane bahAra nathI. (54) maraNa no krama-karmanA AcaraNa thI bhoga tathA AyuSya nuM pramANa devI sarasvatI kahe che ke AthI je manuSyo tatva-jJAnI che, tathA parama dharma no Azraya karanAra che, teo, brahmAdi loka ne pAme che,bIjA tene pAmI zakatA nathI. jema taDakAmAM chAyAnI sthiti thatI nathI, tema mithyA brahma-rUpa (Adhibhautika) dehanI satya-rUpa brahmAdi-lokamAM sthiti thatI nathI. te (bIjI lIlAne tatvajJAna nahotuM,tathA teNe yogano abhyAsa vagere no Azraya karyo nahoto, Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 tethI te mAtra potAnA patinA kalpita nagaramAM gaI (brahmAdi -lokamAM nahi) jJAnI lIlA pUche che ke-he, devI, have mAro A pati prANa-tyAga karavA tatpara thayo che te vakhate mAruM kartavya zuM che? dehadhArI manuSyo nA jIvanamAM tathA sukha nA bhAva ane duHkha nA abhAva mAM prathama kevo nizcaya hato? ane pachI thI janma-maraNa thI jaNAto anizcaya kevI rIte thayo? agnimAM uSNatA kevI rIte che?hima mAM zItaLatA kema che?kALa tathA AkAza-vageremAM kevI sattA rahelI che? ghaNI bAbato-jevIke-sAcI cAMdI no saMgraha karavo ane chIpa mAM dekhAtI cAMdIno tyAga karavo-ke pachIpRthvI sthaLa padArtha che ane mana ane indriyo vagere sUkSma che-AvI bAbato kevI rIte jANavAmAM Ave che? tADanAM jhADa UMcAM thAya che to pRthvI-pANI e saghaLuM e ja hovA chatAM ghAsa kema nAnuM rahe che? devI kahe che ke-he prabuddha,lIlA,mahApralayamAM jayAre sarva padArtho asta pAme che, tyAre cAre dizAomAM - AkAza-e satya-brahma-rUpe ja rahe che. jema svapnAvasthA mAM jAgrata ke AkAzamAM uDavAno anubhava thAya che, ane jAgrata avasthAmAM jema,dorImAM sarpa no anubhava thAya chetema,"brahma" e "sukSma caitanya thI vyApta" hovAthI. "huM sukSma-bhata chuM" evo anubhava kare che.ethI te "sukSma-bhUta-rUpI-AtmA" potAnI meLe "sthaLa-paNA" ne pAme che. A rIte te "sthaLa-paNuM" e asatya hovA chatAM satya-rUpe jaNAya che. ane tene "brahmAMDa" kahe che. te brahmAMDa mAM rahelA "brahmA" (deva) e "huM brahma chuM" ema jANe cheane -te je manorAjya (manathI rAjya) kare che-tene "jagata" kahevAmAM Ave che. te jagatamAM prathama nI sRSTimAM je sthaLe jevIjevI saMkalpanI vRttio thai che, te Aja sudhI nizcaLa rahelI che. je je vicAro cittamAM (manamAM) spharita thAya che te te badhuM "AtmA nuM caitanya" che.mATe, koI paNa "sva-bhAva" potAnI meLe A jagatamAM aniyamita rIte utpanna thato nathI. jema, sonAnAM kuMDaLa -tenA AkArano tyAga kare to kuMDaLa rahetuM nathI,sonuM ja rahe che.tema chatAM te sonAmAM kuMDaLa no AkAra -to rahelo che. (sonA mAMthI pAchuM kuMDaLa banI zake che) tema "vizva-rUpI-brahma" mAM paNa sarva vastuo pralaya vakhate hoya che tema mAnavuM joIe. eTale ke-temAM (brahmamAM) kaMI paNa hotuM nathI ema mAnI zakAya nahi. sRSTinA AdimAM himamAM zItaLatA tathA "agni"mAM uSNatA-jevA "svabhAva" no AvirbhAva karela che. ane tevA "svabhAva" Aja sudhI rahelA che.mATe sata padArthamAMthI temanI sattAno tyAga thato nathI,ane caitanya che (caitanya mAMthI AvirbhAva thayelo hovAthI, tethI temanI "niyationo paNa nAza thato nathI. sarga thavAnA AdimAM (zarUAtamAM) "AkAza"no "pArthiva-rUpe" je je sthaLe (sarva-sthaLe) AvirbhAva thayo chete Aja sudhI jevI ne tevI sthitimAM ja rahyo che. ane je sthaLe-je caitanya no AvirbhAva (AkAza-agni vagere) thayelo che te sthAna "caitanya nA jJAna" vinA calAyamAna thatuM nathI.(jJAna thI ja A vastu -AkAza vagere nuM astitva jANI zakAya che) A je pratyakSa "jagata" no anubhava thAya che te "jagata" utpanna thayeluM nathI paNa, svapnamAM thayelA strInA saMga nI peThe "caitanya-rUpI-AkAza" no AvirbhAva ja che. Ama, prakAza pAmatuM jagata asatya che,chatAM satyanI peThe jaNAya che.ane te ja pramANe, svabhAva,saMpatti,jIvana,maraNa no anubhava khoTo che chatAM sAco jaNAya che. suSTinA AraMbhamAM-suSTi nA avirbhAva nI je je saMtati thayelI.te Aja sudhI tevI ne tevI rIte Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 rahelI che tene "niyati" kahe che. caitanya-rUpI AkAzane jayAre AkAza thavAnI IcchA thai tyAre te AkAza-rUpe thayuM. ane jayAre tene jaLa,agni,AkAza-vagere rUpe thavAnI IcchA thai tyAre te -te te pramANe-te rUpe thayuM. A rIte citta nI sattAthI sarva "sthiti rahelI che.ane caitanya nA A camatkAra rUpI cAturya (caturatA) thI te sarva asatya hovA chatAM satya jevA lAge che. sarasvatI-lIlAne kahe che ke-have huM tArA sarva "saMdeha" nI zAMti mATe -maraNa thayA pachI -karma-phaLa nA anubhava no je "krama" che te kahuM chuM, te tuM sAMbhaLa. prathama sRSTi thai tyArathI kaLiyugamAM so varSanuM, dvAparamAM baso varSanuM,tratAmAM traNaso varSanuM ane satayugamAM cAraso varSanuM AyuSya nirmANa karavAmAM AvyuM che.(evo niyama banelo che). paNa te nyUna (khoTo ke badalAI javAnuM) thavAnuM kAraNa e che kedeza-kALa-kriyA-dravya-potAnA karmanI zuddhi-azuddhi-e manuSyanuM AyuSya ochuM-vatuM karavAmAM kAraNabhUta che. jayAre manuSyo potAnA dharma-karma ochAM kare to AyuSya ochuM,vadhAre kare to AyuSya vadhu ane jo samAna dharma-karma kare to AyuSya samAna (sama) rahe che. jo koI manuSya potAnuM bALapaNamAM mRtyu thAya tevA karmo kare to tenuM bALapaNa mAM mRtyu thAya che, ane jo yuvAvasthA ke vRddhAvasthA mAM mRtyu thAya tevA kAramo kare to te pramANe ja tenuM mRtyu thAya che. je manuSya zAstramAM lakhyA pramANe potAnA dharma-karma nuM AcaraNa kare te-zAstramAM lakhyA pramANe nuM AyuSya meLavI zake che. A pramANe jayAre karma anusAra manuSya ne mRtyu no samaya Ave che tyAre . marma-sthaLanuM chedana thAya tevI vedanA thAya che. jJAnI lIlA pUche che ke-he,devI, maraNa samaye kone sukha thAya?kone duHkha thAya? ane maraNa pachI zuM thAya che? devI kahe che ke-maraNa samaye traNa jAtanA puruSa nI judIjudI rIte sthiti hoya che. pahelo mUrkha,bIjo dhAraNAbhyAsI (nAbhi-hRdaya-kaMTha ane brahmaraMdhra mAM prANano rodha karI yoga dhAraNA no abhyAsa karanAra yogI) ane trIjo yuktimAna (svecchAthI dehatyAga karIne icchita pradezamAM janAra yogI) AmAMthI dhAraNAbhyAsI deha no tyAga karatI vakhate dhAraNA no abhyAsa karI sukha thI dehatyAga kare che. yuktimAna manuSya paNa (dhAraNAno abhyAsa karyA vinA) tevI ja rIte sukha thI dehano tyAga kare che. paNa je dhAraNAbhyAsI nathI ke yuktimAna paNa nathI tevo mUrkha paravaza-paNA thI du:kha pAme che. vAsanAnA Aveza thI paravaza thayelo ane viSayomAM ramyA karatA cittavALo mUrkha manuSya - kapAI gayelA kamaLa nI jema dInatA pAme che.tenI buddhi nA saMskAra zAstra vinAnA (zAstra-viruddha) hoya che, tenI buddhi duSTatA ne AdhIna thai hoya che. AvA mUrkhane maraNa samaye agnimAM paDyo hoya tevo dAha thAya che.teno kaMTha khokharo thai jAya che, ane tenAM netro ane zarIra no varNa badalAI jAya che. tethI avivekI AtmA vALo te mUrkha dInatAne vaza thai jAya che. tenuM netra-maMDaLa (akho) bhraSTa thai jAya che,marma-sthAna nI vedanAthI vyApta thai jAya che. tene prathvI AkAzanA jevI ane AkAza pRthvInA jevuM jaNAya che. te dimUDha thai jAya che ane potAne dariyAmAM taNAI jato ke AkAzamAM UMcakAI ne paTakAI jato hoya, tevuM tene jaNAya che. pote kUvAmAM paDyo hoya ke zilAmAM purAI gayo hoya ema tene lAge che. bolavAnI IcchA chatAM tenI vANI jaDa thavAthI bolI zakato nathI. ane hRdaya jANe kapAI jatuM hoya ema tene jaNAya che, Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI kahe che ke-mRtyu nA samaye tevA mUrkha manuSya ne - koI samaye vaMToLiyAmAM parovAIne jANe AkAzamAM UMcakAI ne nIce paTakAto hoya tema tene jaNAya che. koI samaye himamAM pote pIgaLI jato hoya tema tene lAge che. koI samaye potAnA baMdhuo pAse saMsAranA duHkha nuM varNana kare che. zvAsozvAsa nA dhvanithI tenI sarva indriyo nA chidra purAI jAya che.sUryAstanA samaye-jema sarva dizAomAM prakAza jhAMkho paDI jAya che,tema,maraNa samaye tenI sarva indriyo malina thai jAya che.(indriyo temanA viSayo grahaNa karI zakatI nathI) ane smRtio (yAdadAsta) para paNa aMdhakAra chavAI che. moha thavAthI,tenuM mana "kalpanA-zakti" thI rahita thai jAya che,ane pachI te "mahA-moha" mAM DUbI jAya che. Ama,mahAmoha thAya che,eTale prANavAyu cAlavAne samartha raheto nathI,ane tene gADha mUrchA Ave che. A rIte,moha,vedanA tathA bhrama-e traNane eka bIjA thI poSaNa thavAthI te paththaranI jema jaDa thai jAya che. he,lIlA,A pramANe sRSTimAM AraMbhathI ja janma-maraNa no krama cAlyo Ave che. jJAnI lIlA pUche che ke-he,devI,dehadhArI manuSya ne mastaka,hAtha,paga-vagere aMgo che,chatAM tene vyathA,moha,mUrchA,bhrama,vyAdhi ane acetanA -thavAnuM kAraNa zuM che? devI kahe che ke-sRSTi utpanna thai tyArathI ja "kriyA-zakti" jemAM "pradhAna" che,evA "Izvare" saMkalpa-vALA karmathI,evuM nirmANa karyuM che ke-amuka amuka jIva ne bALaka,yuvAna ke vRddhAvasthA mAM amuka kALa sudhI, amuka prakAranuM duHkha thaze. AvuM nirmANa karavAnA tenA "saMkalpa" nA svabhAva ne lIdhe,cittamAM (saMkalpa thI) utpanna thayelA duHkhane te (Izvara) pote,"jIva-bhAva thI" upAdhi (mAyA) mAM praveza karIne-te duHkha (jIva pAse)bhogavAve che. A sivAya jIvane duHkhI thavAnuM bIjuM koI kAraNa nathI. vyathA (duHkha) ne lIdhe-zarIranI nADIo saMkoca pAme che,ane tethI khAdhelA annanA rasane te viSama-paNAthI grahaNa kare che.ane te vakhate zarIramAM rahela "samAna-vAyu" tenI potAnI "rasane samAna karavAnI potAnI sthiti"no tyAga kare che. pachI nADI dvArA zarIramAM praveza thayelo vAyu zarIramAMthI bahAra nIkaLI zakato nathI,ane bahAra nIkaLelo vAyu zarIramAM praveza karI zakato nathI. ane A pramANe nADIno vyApAra virAma pAme che.eTale cakSu vagere indriyo sthira thai jAya che, ne aMtaHkaraNamAM "smRti-mAtra" rahe che.tathA "indriya-jJAna" no nAza thAya che. Ama jayAre bahArano pavana (vAyu) zarIramAM Avato nathI ane aMdarano vAyu bahAra nIkaLato nathI, tyAre zarIranI nADIo sthaMbhI (kAma karatI baMdha thai) jAya che,ane manuSya-"marI gayo che" (mRtyu pAmyo che) ema kahevAya che. "amuka kALamAM (samayamAM) mAruM maraNa thavAnuM che" evI pUrva-kALamAM saMkalpita karelI "niyati" maraNane "preraNA" kare che.ane "mAre amuka sthaLe utpanna thavuM che" evI saMvita (caitanya jJAna) nI bIja-kaLA no koI divasa nAza thato nathI,tethI jagatanI vyavasthA no bhaMga thato nathI. jevI rIte nadInuM jaLa sAmAnya rIte nirmaLa hoya che paNa koIka jagyAe DahoLuM paNa hoya che, tema,caitanya nirmaLa hoya che,ane jIvanA dharmathI rAga-dveSa nA lIdhe,DahoLuM dekhAya che. 145 Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 jevI rIte moTI, latAmAM (velamAM) vacce vacce gAMTha hoya che, tema te caitanya-puruSa no janma thato nathI kemaraNa thatuM nathI.e to svapna mAM bhramathI jema zAMti thAya che, tema mAtra jovAmAM Ave che. paNa,caitanya puruSano koI divasa kyAMya nAza nathI. devI kahe che ke-kadApi (kadAca) jo puruSane caitanya thI judo mAnIe to-caitanya vinA deha, prANa, indriyo vageremAMthI koNa puruSa hoI zake? deha-vagere ne puruSa nAma ApatuM nathI, mATe caitanya e puruSathI judo nathI. paNa dehamAM ja vaselo che.(AtmA-tarIke) che.vaLI jo e vinAnuM maraNa che mAnIe to-ce kadApi cetananuM maraNa thAya che ema mAnIe to-cetana nuM maraNa thayuM ema jonAra koI sAkSI Aja sudhI thayo nathI.ane sAkSI vinAnuM maraNa ghaTI zake nahi.lAkho deha marI gayA chatAM te caitanya to emanuM ema akSaya raheluM che.vaLI jo caitanya nuM maraNa mAnIe to-caitanya to "eka" ja che,ane te kaMI pratyeka dehamAM judujuduM nathI,tethI jo eka caitanya nuM maraNa thAya to sarva nuM maraNa thavuM joIe,paNa tema thatuM (ghaTatuM) nathI . mATe caitanya e amara che ema siddha thAya che. jIva ne vAsanA-mAtra nI vicitratA no je anubhava thAya che, tene ja jIvana ane maraNa evuM nAma ApavAmAM AvyuM che.ane AvI rIte vicAra karatAM koIno janma thato nathI ke koInuM maraNa thatuM nathI. mAtra jIva ja vAsanAnA khADAmAM ALoTyA kare che, je manuSya "A jagata bhrAMti-rUpa che ane vastuta (sAcI rIte kharuM nathI": ema sArI rIte nizcaya kare che, tathA dvatanI vAsanA TALI nAkhe che, te mukta thAya che. (55jIvo nI vicitra gati jJAnI lIlA kahe che ke-he, devI,jevI rIte prANI nuM maraNa thAya che, tathA janma thAya che, e viSe mane vizeSa bodha thavA mATe vistArapUrvaka pharIthI kaho. devI kahe che ke-nADIno pravAha baMdha thavAthI zarIrano vAyu zAMta thai jAya che.ane tethI prANInuM zarIra zAMta thAya che.paNa je zuddha cetana che te-nitya che ane tene zAMti ke (azAMtino) udaya nathI. te sthAvara jaMgama,AkAza,parvata,agni,pavana-sarvamAM raheluM che. paNa kevaLa vAyu no rodha thavAthI,jayAre, phuraNA baMdha thAya che, tyAre jaDa thayelo te manuSya marI gayo tema kahevAya che. A pramANe deha zabarUpa thai jAya che ane prANavAyu no mahA vAyu mAM laya thai jAya che,tyAre"vAsanA-rahita thayeluM caitanya" te "Atma-tatva" mAM rahe che. "punarjanma nA bIjanI vAsanA-vALA" te "aNu caitanya" ne "jIva" kahe che anete-te ja ThekANe zaba nA "gRhAkAza" (gharanA AkAzamAM) ja rahe che tene preta" kahe che. puSpa nA sugaMdha thI jema vAyu rahelo hoya che, tema te "cetana" mAM "vAsanA" rahI hoya che. A dRzaya dehano tyAga karIne te jayAre bIjA adRzaya dehane prApta thAya che, tyAre tene svapna nI peThe paralokamAM bhogavavA yogya aneka prakAranI "AkRtio" dhAraNa kare che. te paralokamAM paNa tene pUrvanA janma nI peThe smRti thAya che. pachI maraNa nI mUcha maTI jAya che, eTale te potAnuM bIjuM zarIra jue che, te maranAra prANI, tyAre potAnA AtmAmAM,"AkAzamAM rahelI meghanI ghaTAnI peThe" AkAza,bhUtala ane AkhuM brahmAMDa jue che. paNa je bIjAnI (sAmAnya mAnavI nI) draSTie to mAtra "gRhAkAza "ja jovAmAM Ave che. have upara jaNAvyA mujaba "prema" nA cha bheda che, te sAMbhaLo. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 147 (1) sAmAnya pApI (2) madhyama pApI (3) uttama (mahA) pApI (4) sAmAnya dharma karanAra (5) madhyama dharma karanAra (6) uttama dharma karanAra A cha-mAMthI koI nA eka-koInA be- to koInA traNa-evA bheda che.A cha nI gati nIce pramANe che. uttama (mahA) pApI nI gati-uparanA cha mAMthI,trIjo mahApApI eka varSa sudhI mUcha maraNa) no anubhava kare che, ane tenuM hRdaya paththara jevuM jaDa thai jAya che. tyAra pachI kALe karIne te pApI jAgrata thAya che.ane ghaNA divasa sudhI "vAsanA" nA "jaThara"mAM uThelA "narakanA akSaya du:kha" no anubhava kare che. hajAro yoni mAM janma laIne eka du:kha bhogavyA pachI bIjuM du:kha bhogave che, ane tyAra pachI,koI samaye"saMsAra-rUpI svapna-saMbhrama" mAM zAMti pAme che. athavA te mahA-pApI ne maraNa nI vismRti thAya che, ane pachI "jaDatA nAM hajAro du:khothI " te vyAkuLa thAya che.ane hRdayamAM "vRkSa-paNA nA janma" no anubhava kare che. Ama vAsanA-anusAra narakamAM, hajAro du:khano anubhava karyA pachI te pAcho pRthvI para janma dhAraNa kare che. madhyama pApI nI gati-bIjo madhyama pApI potAnA maraNano moha vIsarI gayA pachI keTalAka kALa sudhI, paththaranI jaDatA no anubhava kare che, pachI kALe karIne jAgrata thayA pachI te -pazu-pakSI nI yonimAMavatAra dhAraNa karIne saMsAramAM Ave che. sAmAnya-pApI nI gati-pahelo sAmAnya pApI marI gayA pachI ja potAnI vAsanA anusAra prApta thayelA, akSata-deha no anubhava kare che.te svapna nI peThe-jevo saMkalpa hoya tevo anubhava kare che.ane te ja kSaNe prathama nI peThe tene "smRti" utpanna thAya che. uttama dharma karanAra nI gati-je mahApuNya karanAra che, te maraNa no moha maTyA pachI "puNya-rUpI vAsanA"nI jAgRti thI svargamAM" vidyAdhara-gnagara" no anubhava kare che. Ama puNya bhogavyA pachI te "IlAvRtta-ke kiM.ruSa " khaMDamAM karma nuM phaLa bhogave che, ane pachI, manuSya-lokamAM lakSmIvAna evA sajjana manuSya nA ghera janma dhAraNa kare che. sAmAnya tathA madhyama dharmakartA nI gati-sAmAnya tathA madhyama dharma karanAra manuSya maraNa vIsarI jAyaeTale auSadhio tathA pallavo thI bharelA vanamAM kinnara tathA kiMpuruSa nA zarIra thI jAya che. tyAM potAnA karmanuM phaLa bhogavyA pachI,te vAyu tathA varasAda dvArA pRthvImAM anna-auSadhio mAM praveza kare che, ane anna dvArA te puruSamAM ane puruSanA vIryane mArge te strInA garbha mAM praveza kare che. A pramANe cha pretonI maraNa pachI-krame karIne upara pramANenI gati thAya che. maraNa pachInI sAmAnya sthiti- maraNa pAmanAra manuSya ne prathama "mAruM rakSaNa thayuM " evuM jJAna thAya che. pachI tene ApelA piMDadAna thI "amAruM zarIra utpanna thayuM" evuM temane jJAna thAya che. tyAra pachI krame karIne "kALajAza ne dhAraNa karanArA yamanA anucaro AvIne mane lai jAya che ane temanI sAthe huM yama-purImAM jAuM chuM" evuM jJAna thAya che. uttama puNyavAna manuSya maraNa pAmyA pachI potAnA puNya-karma thI prApta thayela divya udyAnathI zobhatA "vimAna" ne potAnI pAse jue che. pApI manuSya potAnA pApa-karma thI prApta thayela hima,kAMTA vagerethI bharelA mArgane potAnI pAsa jue che. madhyama puNya karanAra manuSya evuM anubhave che ke "A mArI pAse sukhe thI javAya tevI pagadaMDI che, ke jenA Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 para cAlIne huM yama-purI mAM Avyo chuM, ke je yamarAja nI sabhAmAM citragupta vagere mArA karmo no hisAba kare che" Ama "dRzya thatA saMsAra" nI jema rahelo, tathA "samagra padArtha ane tenI kriyAthI zobhato " A maraNa paryata no saMsAra no bhAga pratyeka manuSya ne anubhavavo paDe che, paNa kharI rIte vicAratAM "svarUpa vinAno A prapaMca-deza" e "kALa ane kriyA" nI dIrdhatA thI ja "prakAzamAna" thAya chetema chatAM te "zUnya" ja che.tema ja vizeSa bodhavALA "Atma-rUpa" ja che. "yamarAje mArAM karma nAM phaLa bhogavavA mATe A dizAmAM javAnI mane AjJA karI che, huM svargamAM jAuM chuM, A bAju naraka che,A meM svarga bhogavyuM ke A meM naraka bhogavyuM,meM aneka prakAranI yonIo bhogavI, ane have huM saMsAramAM utpanna thayo chuM." AvA bodhanuM,AvA kramathI manuSya nuM zarIra utpanna thayA pachI,zAstra ane purANathI utpanna thayelA bodha vaDe te manuSya ne khabara paDe che. A pramANe nA kramathI,te jIva puruSanA bIjamAM Ave che, ane te bIja -yonimAM paDavAthI mAtAnA udaramAM garbha baMdhAya che, te garbha A lokamAM janma dhAraNa dhAraNa kare che, tyAre te bALaka -pUrvajanma nA karmAnusAra sArI athavA viparIta AkRti-vALo thAya che. tyAra pachI caMdramA nI kaLA nI peThe vRddhi ane kSaya-vALI evI kAmAbhimukha yuvAvasthA Ave che ane pachI tenA mukha mAM hima-rUpI-vajU nA jevI jarAavasthA (vRddhAvasthA)paDe che. te vRddhAvasthA mAM tene aneka prakAranI vyAdhio thAya che. tethI tene maraNa ane mUrchA thAya che. Ama marI gayA pachI AgaLa kahyuM tema baMdhuoe Apela piMDadAna thI teno deha pAcho baMdhAya che, ane mokSa nA thAya tyAM sudhI eka AkAzamAM-bIjA AkAza nI peThe vAraMvAra janma-maraNa thayA kare che. jJAnI lIlA kahe che ke sRSTinA Adi thI A bhrama kevI rIte pravaryo che? te viSe mane bodha nI vRddhi mATe kRpA karI ne pharIthI kaho. devI kahe che ke A jagatamAM parvata,jhADa,pRthvI tathA AkAza e badhuM paramArtha dRSTie jotAM parabrahma-rUpa ja che. caitanya-rUpI Izvara sarva-vyApaka che,te je ThekANe jevI rIte vivarta-paNA thI udaya pAme che, te ThekANe tevI rIte zuddha AtmA paNa thAya che. jema svapnamAM eka puruSa aneka padArtho utpanna kare che, tema te Izvare sRSTi nI AdimAM prajApitA thaInebhU-bhUvaH Adi lokone utpanna karyA che ane teNe je sthiti bAMdhI che te Aja sudhI tevI ja rItecAle che. prathama padArtha-mAtra nuM biMba-rUpa phuraNa thayuM, ane te biMba nuM pratibiMba paDyuM-je jagata-rUpe Aja sudhI rahyuM che. dehadhArI zarIranA aMgamAM je chidro che temAM vAyu praveza kare che ane te ne gatimAna kare che. tethI te zarIra jIve che tema kahevAya che. sRSTinA Adi thI jaMgama nA viSe paNa e ja sthiti rahI che.jhADa vageremAM caitanya nahi hovAthI te sthAvara kahevAya che. AvI rIte Izvara cetana thI utpanna thayelA aMza nA vibhAga kare che. ane te aMza cetana-rUpa ja che.tathA tenA sivAya nuM acetana-rUpa che. prApta thayelA upAdhi-rUpa zarIramAM,buddhine netra vagere indriya mAM prerIne jIva bahAranA padArtha no anubhava kare che. paNa te netra vagere indriya e caitanya-rUpa nathI. je pramANe buddhi AkAzane- zUnya-zaktivALuM jANe che, pRthvIne sarva ne dhAraNa karavAnI zakti-rUpe jANe che, tathA jaLane tRpti karavAnI zakti-rUpa jANe che, Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 149 te ja pramANe te zarIra ne zarIra-rUpa jANe che ane e ja pramANe sarvAtmA -Izvara zarIra-vaDe zarIrano, jaMgama-paNA thI jaMgama no ane sthAvara-paNA thI sthAvara no saMkalpa karIne temAM rahelA che. jenAmAM "jANavAnI zakti" che teNe "jaMgama" kahevAmAM Ave che. jaMgama mAM jANavAnI zakti sRSTinA AraMbha thI Aja sudhI rahI che. jhADa-paththara -vagere ne "sthAvara"-rUpe mAnela che,ane teNe jaDa-rUpe mAnela che.(jANavAnI zakti nahi hovAthI) A pramANe sthAvara ane jaMgama no bheda kahela che. paNa kharuM jotAM, sRSTi nA AraMbha thI ja Izvara nI sAmAnya sattAthI jaDa-paNuM ane cetana-paNuM e judA nathI. jhADa ane paththara vagere joke sthAvara-rUpe eka ja che, paNa temanI jaDatA nA bhedanAM _"nAma ane rUpa" e buddhie kalpelAM che.sthAvarane (dA.ta. jhADane) paNa aMtaHkaraNa mAM jANavAnI zakti hoya che! tethI "huM jaMgama nathI paNa sthAvara chuM"evAM nAmathI (tevA sthAna ke jagyA nA viSaya vALA) te sthAvarojhADa,parvata,ghAsa-vagere judA judA nAmathI (saMketathI) rahelAM che. te ja pramANe kRmi,kIDA,pataMgiyA-vagere jaMgama-paNA thI eka ja che, paNa buddhi thI judAjudA vyavahAra mATe temanAM nAma ane rUpa kalpalAM che. A kRmi-vagere (jaMgama) ne paNa aMtaHkaraNa mAM "jANavAnI zakti" rahelI che. kadI koIne zaMkA thAya ke-sthAvara tathA jaMgama-e baMnemAM jJAna hoya to-paraspara nA vyavahAra nI parasparane khabara kema paDatI nathI? to teno uttara e che kejema,uttara samudra taraphanA manuSya ne dakSiNa samudra tarapha nA manuSya nA vyavahAra nI -potAnA jJAna vinA kaMI khabara paDatI nathI,te ja rIte sthAvara ane jaMgama e baMne potapotAnI jJAna (nI saMjJAmAM)mAM lIna che ane ekabIjA potapotAnA saMketamAM parAyaNa che caitanya-rUpI AkAze pereluM caitanya sarva ThekANe (AkAza nI jema ja) raheluM che ane sRSTi nA AraMbhathI "skaraNa" karavAno dharma "vAyu" no che.te Aja sudhI te ja pramANe cAle che. jyAM chidra che tyAM AkAza raheluM che.ane te AkAzamAM je vAyu che - te padArtha mAtra (sthAvara-jaMgama) nuM halana calana kare che. sthAvara-jaMgama e baMnemAM caitanya raheluM che. ane temAM vAyu ne lIdhe koImAM halanacalana thAya che to koI mAM halana calana thatuM nathI, Ama,bhAMti-rUpa jagatamAM suSTinA Adi thI je pramANe padArtha nI sthiti karelI che.teja pramANe te varyA kare che. devI kahe che ke A pramANe vizvanA padArthanuM sva-bhAva thI thayeluM -satyapaNuM ane asatyapaNuM tane kahyuM. have maraNa pAmatA A viduratha rAjAne jo,te puSpathI DhaMkAyelA zabarUpa padmarAjAnA kozamAM praveza karavAnI icchAthI jAya che. jJAnI lIlA pUche che ke-te kayA mArge zaba-maMDapamAM jAya che? tene jotAM jotAM Apane paNa tenI pAchaLa jaIzuM? devI kahe che ke "huM caitanya-rUpa bIjA dUranA lokamAM jAuM chuM" evI rIte viduratha rAjA padmarAjAnA zarIranA ahaM-vAsanA nA mArgano Azraya karIne jAya che. mATe ApaNe paNa tArI IcchA ne mAna ApIne jaIe. vaziSTha kahe che ke jema,suryanA udayathI aMdhakAra dUra thAya che, tema sarasvatI A pramANe kathA kahIne,lIlA nA saMtApane dUra karatAM hatAM ane tenA udAra manane upadeza karatAM hatAM. teTalAmAM viduratha rAjA maraNa nI mUcha thI jaDa thai gayo. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 (56) vAsanAthI rAjAnuM yamapurImAM javuM ane tyAMthI pAchA AvavuM vaziSTha kahe che ke-eTalI vAramAM to rAjAnAM netra pharI gayAM,hoTha sukAI gayA ane dehamAM sUkSma-prANa mAtra bAkI rahyA.junAM pAMdaDAM nA jevo teno varNa thai gayo,mukha nI kAMti kSINa ane phikkI thai gaI. caitanya vinAno teno AkAra -citramAM AlekhAyelo hoya tevo dekhAvA lAgyo. jema,jhADa paDavAnuM thAya che, tyAre pakSIo e jhADa ne choDI de che, tema prANe rAjAnA dehano tyAga karyo. jema nAsikA mAM rahelI "prANa-zakti" pavanamAM rahelI sUkSma gaMdha ne joI anubhavI) zake che, tema,divya-daSTivALI sarasvatI ane lIlAe-AkAzamAM rahelA rAjA nA jIva ne joyo. te rAjAnI "jIva-lekhA" vAsanAnA lIdhe AkAzamAM AtivAhika-prANa sAthe maLIne dUra jatI jovAmAM AvI. baMne devIo e tenI pAchaLa javA mAMDyuM. pachI thoDIvAramAM -maraNa nI mUcha zAMta thayA pachI (dehanA maraNa pachI) teNe (rAjA nA dehe) potAnA vAsanA-rUpa dehathI "svapnanI peThe" nIce pramANe dIThuM. te rAjAe yamarAjanA cAkarone potAnA zarIra ne lai jatA joyA. tenA baMdhuoe piMDadAna karyuM. tethI teno deha baMdhAyo.ane te dehathI te yamarAjanA ati dUra rahelA nagaramAM gayo.ke je nagara prANIonA karmanAM phaLane pragaTa karatuM hatuM. tyAM gayA pachI yamarAje AjJA karI keA rAjA nAM koI azubha karma nathI, ane te sarasvatI nA varadAnathI vRddhi pAmelo che.A rAjAno prathama no deha (pa-rAjAno) zaba-rUpe puSpamAM rahela che,te dehamAM jaI A rAjA (viduratha) praveza kare. yamarAjAe rAjAne choDI dIdho eTale pachI baMne devIo ane rAjAnI "jIva-lekhA" e traNe ye AkAzamArge prayANa karyuM.baMne devIo te jIvalekhA ne joI zake che paNa jIvalekhA te baMne ne joI zakatI nathI. teo AkAzamArga nuM ullaMghana karIne lokottaro ne vaTAvIne brahmAMDa nI bahAra gayA,pachI bIjA brahmAMDamAM pravezI ne bhUmaMDaLa para padmarAjAnA nagaranA maMDapamAM AvyA ke jyAM padmarAjAnuM zaba paDyuM hatuM. rAma pUche che ke-he,brahmana,te rAjA kevI rIte zabanA ghara pAse Avyo?teNe kevI rIte mArga jAmyo? vaziSTha kahe che ke-he,rAma te zabane (viduratha nA) pUrvanA zarIranI vAsanAnA lIdhe mArga-vagere sarva -tenA hRdayamAM phareluM hatuM. tethI te kema jaI nA zake? jevI rIte,vaDanA bIjamAM kevI rIte jhADa raheluM che, tevI rIte jIva-upAdhi nA sUkSma aMtaHkaraNa nA udaramAM vAsanA thI bhrAMti-mAtra" badhuM raheluM che. tene koNa joI nA zake? jIva e mananI bhAvanA vaDe vAsanAthI aMtaramAM rahelI "icchita-vastuo"ne joI zake che. rAma pUche che ke tame prathama kahyuM ke piMDadAna thI vAsanA-rUpI deha thAya che, paNa jIvanI pAchaLa piMDadAna nA thAya to-te jIvane piMDadAna nI vAsanA na hovAthI, tenuM zarIra kevI rIte thAya? vaziSTha kahe che ke-maraNa pAmanAra manuSya nI pAchaLa piMDadAna ApavAmAM Ave ke nA Ave,paNa "baMdhuoe mane piMDadAna dIdhuM" evI maraNa pAmanAra manuSyamAM vAsanA thavAthI ja tene piMDadAnanuM phaLa maLe che. jo piMDadAna nA devAmAM AvyuM hoya-to paNa te manuSya pote jayAre jIvato hoya ane bIjA koIne teNe piMDadAna ApyuM hoya ke pachI piMDadAna no rivAja e potAe potAnI najarathI joyo hoya tenAthI"mArI pAchaLa para mRtyu pachI piMDadAna thaze" evI te manuSya ne dRDha vAsanA thAya che Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane te vAsanA anurUpa piMDadAna nuM phaLa tene maLe che. kAraNake-cittamAM jevo vicAra hoya tevo ja tene anubhava thAya che. mana nI bhAvanAthI ja padArtha nI satyatA jaNAya che.ane te bhAvanA kAraNabhUta padArtha mAMthI utpanna thAya che. jevI rIte jhera paNa amRtanI bhAvanA thI amRta-rUpa thAya che.tevI rIte,asatya padArthamAM satyanI bhAvanA thavAthI te satya lAge che (jema ke dorImAM sarpa nathI paNa sarpa-rUpa bhAvanA thavAthI te sarpa lAge che) vaLI,koI paNa manuSyane koI paNa kAraNa vagara bhAvanA utpanna thatI nathI. Izvara svayaM-prakAza che,ane te Izvara (kAraNa) vinA-jagatanI "utpatti thI pralaya" thatAM sudhI-koI kArya thayuM hoya evuM jovAmAM ke sAMbhaLavAmAM AvyuM nathI. mATe je zuddha caitanya che te ja "vAsanA" thI "svapna nI peThe"-"kArya-kAraNa-rUpa" arthapaNA ne pAme che. rAma pUche che ke-"meM koI dharma karyo nathI" evI jo maranAra (preta) nA manamAM vAsanA hoya -ane jo tenA saMbaMdhIoe tenI pAchaLa ghaNo dharma karIne -tenuM puNya maranAra ne arpaNa karyuM hoya-to te dharma saphaLa thAya ke nahIM? tamArA kahevA pramANe to te dharma niSphaLa thavo joIe -to sAcuM zuM che? vaziSTha kahe che ke-deza-kALa-kriyA-dravya-ane saMpatti -e pAMca vaDe "bhAvanA" utpanna thAya che. mATe kAM to preta ane kAM to- tenI pAchaLa dharma karanAramAM -A pAMca thI jenI bhAvanA adhika thAya teno jaya thAya che.mATe sArA prayatna thI niraMtara zubha AcaraNa (dharma no) karavAno abhyAsa rAkhavo. rAma pUche che ke-jo deza-kALa-kriyA-dravya-ane saMpattithI jo vAsanA utpanna thatI hoya to"mahA-kalpa"nI sRSTinA AdimAM "deza-kALa-vagere" kyAM hatAM? ane kAraNa vinA kAryanI utpatti thatI nathI, to sRSTi nA AdimAM "sahakArI-kAraNa" (deza-kALa-vagere) nA hovAthI vAsanA kema utpanna thAya? vaziSTha kahe che ke-he,rAma,tame kaho che te sAcuM che,sRSTinA AraMbhamAM deza-kALa-vagere nA hovAne lIdheane koI sahakArI kAraNa nA hovAthI,vAsanA utpanna thai ja nathI,tema koI sphuraNa paNa thayuM nathI. dRzya padArtha-mAtra asaMbhava che.tethI A je kaMI dekhAya che-te caitanya-brahma-rUpa ja raheluM che. A viSe hajAro yuktiothI huM tamane pAchaLa thI kahIza.paNa hamaNAM viduratha nI kathA sAMbhaLo. upara pramANe sarasvatI ane lIlA e tyAM AvIne padmarAjAnuM maMdira joyuM.te maMdira no madhya bhAga ati suzobhita hato.ane temAM maMdAra tathA kuMdanAM puSpothI DhaMkAyeluM te rAjAnuM zaba hatuM. tenA AgaLa pANInA pUrNa kuMbha bharyA hatA,dIvAnA prakAzathI nirmaLa bhIMto zyAma lAgatI hatI. gharanA eka bhAgamAM mANaso sUtAM hatA,ane temanA mukha no zvAsa cAlyo Avato hato. koI paNa prANIno zabda (avAja) nahi hovAthI,te maMdira zUnya lAgatuM hatuM. (57) bIjI lIlA nuM darzana ane svapna-vicAra vaziSTha kahe che ke-tyAra pachI,sarasvatI tathA lIlAdevIe tyAM zaba nI eka bAjumAM beThelI (bIjI) lIlA ne joI,ke je viduratha rAjAnI AgaLa maraNa pAmI hatI ane ahIM AgaLathI AvIne rahI hatI. te lIlA no veza,AcAra tathA deha -prathamanA jevoja hato.mAtra pharaka eTaloja hato ke-prathama te viduratha nA bhuvanamAM hatI ane hAlamAM te padmarAjAnA bhuvanamAM hatI.te lIlA hAthamAM cAmara dharIne rAjAne (zabane) sArI rIte vAyu DhoLI rahI hatI.mauna rahelI te lIlAnuM mukha-kamaLa kaMIka karamAyeluM lAgatuM hatuM. baMne devIo tene joI zakatAM hatAM paNa te (bIjI) lIlA A baMne devIo ne joI zakatI nahotI. kAraNake 151 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sarasvatI ane lIlA e prabuddha AtmA vALA hatAM paNa te (bIjI) lIlA te pramANe nahotI. rAma pUche che ke-te dezamAM te prathama nI lIlA (hAlanI sarasvatI sAthe nI lIlAdevI) potAno deha tyAM rAkhIne dhyAna (nirvikalpa samAdhi) vaDe sarasvatI nI sAthe gaI hatI,ema prathama varNana kareluM che,paNa pachI te lIlAnA dehanuM zuM thayuM ?tenA viSe kaMI kahyuM nathI,to tenA deha nuM zuM thayuM? vaziSTha kahe che ke-te lIlAnuM zarIra che ja kyAM?tenI satyatA ja kyAM che? raNa pradezamAM jema jaLanI bhrAMti thAya che, tema te zarIra paNa mAtra bhrAMti ja hatI.A AkhuM jagata AtmA-rUpa ja che,mATe dehAdi nI kalpanA kema ghaTe? je A jovAmAM Ave che te A saccidAnaMda brahmanuM ja svarUpa che. sUrya nA tApa thI jema hima gaLI jAya che tema,lIlAnuM te zarIra paramAtmAnA bodhathI krame karIne parabrahma mAM pariNAma pAmI gayuM. AtivAhika deha vaDe bhUmi para je je dRzya padArtha jovAmAM Ave che,tenuM Adhibhautika "nAma" paDeluM che. paraMtu kharI rIte jotAM,pRthvI vagere Adhibhautika padArtha che ja nahi mAtra AtmA e ja satya che. jema,koI manuSyane svapnamAM pote haraNa che evI bhrAMti thai,paNa te jAge-tyAre tenuM haraNa-paNuM maTI jAya che, ane tyAre te -e-haraNa ne zodhato nathI. tema,asatya vastu bhrAMtithI satya lAge,paNa bhrAMti maTyA pachI tema thavA saMbhava nathI. satya jJAnano udaya thayAthI asatya jJAna maTI jAya che. A brahmAMDamAM rahelI sthULa bhrAMti -ajJAnI manuSyonA samuhamAM kAraNa vagara (mithyA) prasiddhi pAmI che. jema,bALaka phUdaDI phare che tyAre tene AkhI pRthvI pharatI hoya tema lAge che,tema,svapna nI peThe sRSTi no anubhava karato dehAtmA ghaNIvAra janma-maraNa pAme che. rAma kahe che ke-jo yogIne Adhibhautika deha-paNuM na hoya to jIvita avasthAmAM tathA maraNa pachI, teno AtivAhika-paNA ne pAmela deha kevo dekhAya che te kaho. vaziSTha kahe che ke-svapnamAM je pramANe pUrva no deha zeSa rahyA vinA ja e dehano tyAga karIne bIjA dehanI prApti thAya che-te pramANe AtivAhika dehamAM paNa eka dehamAMthI bIjA dehanI prApti thAya che.te anitya che. taDakAmAM rahelA hima nA kaNo ane zaradaRtu nA AkAzamAM rahelo megha-jema dRzya chatAM adRzya che, tema,yogI no deha dRzya chatAM adrazya che. potAnI vAsanAnA bhramathI ja koI manuSya koI samaye yogInA dehane marI gayelo dekhe che, paNa bhrAMtino nAza thayA pachI,jevI rIte dorImAMthI sarpa-buddhi maTI jAya che, tevI rIte jJAnano udaya thavAthI jIvita dazAmAM paNa te-dehAdi bhrAMti-mAtra che tema te jANe che. kharuM jotAM to deha koNa che?konI sattA che?ane kono kema nAza thAya che? paramArtha-rUpe (parama-artha-rUpe) je che-te ja jJAna thayA pachI bAkI rahe che.mAtra ajJAna no nAza thAya che. 152 rAma kahe che ke-he,prabhu,yogIno Adhibhautika deha ja AtivAhika-paNA ne pAme che ke-zuM A AtivAhika deha navo ja utpanna thAya che?manamAM AvA prazno thI -AvA saMzaya thI jANe-huM nadInA pravAhamAM taNAI jato houM tema lAge che ane mArA manane sthiratA rahetI nathI. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,uttama yogIne Adhibhautika deha che ja nahi,mAtra AtivAhika deha ja che. e meM tamane ghaNI vakhata kaheluM che-to paNa te tame smaraNa mAM kema rAkhatA nathI? !!!! Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtivAhika nA abhyAsathI AdhibhautikapaNA nI buddhi utpanna thAya che.ane te AdhibhautikatA zAMta thayA pachI prathamanI pAchI -AtivAhakapaNAnI buddhi pravRtta thAya che. te samaye nirmaLa bodha (jJAna) thavAthI,svapna nA manuSya nI peThe-deha nuM bhAre-paNuM,kaThina-paNuM -evI rIto no khoTo Agraha zAMta thAya che. tethI svapnamAM "A mAruM svapna nuM zarIra che" evuM jJAna thavAthI-jema svapna nuM zarIra halakuM thai jAya che, tema te yogIno deha (A deha svapna nA jevo khoTo che-ema jJAna thavAthI) AkAzamAM javAne yogya thAya che. jeno "AtmA" ghaNA vakhatanA "saMkalpa-rUpa deha" viSe pariNAma pAmelo (banelo) che,ane jene te (deha) mAM ja "sthiti" karavAnI IcchA che-te ajJAnI manuSya no deha zaba thaIne (chelle) baLI jAya che. tyAre tene (paNa) prathama nA "sUkSma deha" nI prApti thAya che---to pachI--- jJAnavAna ane vAsanA vinAnA yogIne,atyaMta bodha thavAthI,jIvita dazAmAM ja-avazya thanAro te"sUkSma deha" prApta thAya ja.(emAM zuM navAI?) "huM saMkalpAtmA chuM ane sthULaAtmA nathI" evI smRti utpanna thAya che-tyAre bodha thavAthI yogIno deha, svecchA-vihAra (potAnI IcchA pramANe vihAra) karavAne yogya thAya che. tyAre dorImAM sarpa nI bhrAMti nI peThe-A deha vagere badhuM bhrAMti rUpa jaNAya che,-ane e bhrAMti (deha) no nAza thavAthI zuM nAza pAmyuM?ne te (deha) nI utpatti thavAthI zuM utpanna thayuM? rAma bolyA-he,prabhu,zaba nI pAse rahelI (navI) lIlA tyAM AvelI lIlAdevI ne joI zakatInathI,paNa jo tyAM rahelAM mANaso tene jue to teo zuM samaje? vaziSTha kahe che ke-jo tyAM rahelA mANaso te lIlAne jue to ema samaje ke-A duHkhI rANI A ThekANe rahelI che ane A tenI koI sakhI bIje ThekANethI AvelI che. paNa te koNa che? kyAMthI AvI che? evo temanA manamAM saMdeha thato nathI,kAraNake vicAra-rahita manuSya, avivekI pazu nI peThe,prathama joyelA padArtha ne anusarIne ja vyavahAra kare che. jevI rIte bhUkharo paththara (poco paththara) jhADa para pachADavAthI -te jhADane kApyA vagara ja bhUko thai jAya che, tema gADariyA pravAha vALA ajJAnI manuSyo paNa kaMI vicAra karatA nathI. svapna mAM joyeluM zarIra asatya hovAthI,jAgrata-avasthA thayA pachI te svapna nuM zarIra kyAM jAya che tenI khabara paDatI nathI,tema jJAnano udaya thavAthI Adhi-bhautika dehano kyAM nAza thAya tenI khabara paDatI nathI. rAma kahe che ke-he bhagavana,to pachI-svapna nuM zarIra jAgrata avasthA thayA pachI kyAM jAya che? vaziSTha kahe che ke-pavana thI thayela sphuraNA -pavana maTyA pachI (baMdha thayA pachI) jema pavana mAM ja laya pAme che, tema svapnamAM tema ja saMkalpamAM joyelA parvata-vagere padArtho -jIva nA jJAna mAM ja laya pAmI jAya che. jema,vAyu nuM sphuraNa-paNuM (vAyu nuM vAvuM) sphuraNA-rahita (sthira) vAyumAM praveza kare che, tema,svapna nA padArtha saMvita (satya) nA "maLa-rUpa" ajJAna mAM praveza kare che. 153 A pramANe koI samaye-karmavaza thI saMvita (satya) ja svapnanA padArtha-rUpe prakAze che.ane svapna dUra thayA pachI te-ekatva-paNA ne pAmI jAya che. dravya (pravAhI) ane pANI -e be judAM nathI tema vAyu ane sphuraNa (pavana) e judA nathI.ane te ja pramANe saMvita (satya) ane svapnanA artha e be judA nathI. Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 paNa temAM je judA-paNuM jaNAya che-te ajJAna ja che ane tene "saMskRti" kahe che. A saMskRti e mithyA (khoTA) jJAnathI utpanna thayelI che. "kAraNa" vagara "kArya" nI utpatti thatI nathI ane svapnamAM sahakArI(sahakAra ApanAra) "kAraNa" no abhAva che, AthI saMvita (satya) tathA svapna nA padArtha nuM "judA-paNuM" che ema kahevuM nirarthaka che. jevI rIte svapna (avasthA) che tevI ja rIte jAgrata (avasthA) che emAM koI saMzaya nathI.kAraNakesvapna mAM jema asata nagara dekhAya che-tema sRSTi nA AraMbhamAM asata jagata jaNAya che. svapna mAM joyelo artha sAco thavAne yogya nathI,kAraNake-saMvita (satya-jJAna) ne nitya "sata-paNuM" che, ane svapna nA artha ne nitya "asatya-paNuM" che. jema svapna mAM joyelo parvata kSaNa-mAtramAM AkAza-rUpe thai jAya che, ane krame karIne bodha thayA pachI. te badhuM khoTuM jaNAya che.tema "amuka mANasa nuM maraNa thayuM" evuM pAse ubhelAo je jue che, te potAnA "ajJAnathI karbhelA deha" thI ja jovAmAM Ave che. AthI,A saMsAramAM je "baita-daSTi" che-te mohathI che-tethI e saMsAra mithyA che. khoTuM jaNAya che. temAthI ja jovAmAM AveBsaMsAra mithyA che. indrajALa jema mAyAthI bhrAMti-rUpe jaNAya che, tathA,svapnamAM jema asata padArtha no anubhava thAya chetema A prapaMca (mAyA) paNa bhrAMti-rUpa ja che. maraNa nI mUrchA thayA pachI,"bhrama-dRSTi-vALA-puruSane" (potAnAmAM) dRDha thayelA "saMskAra no udaya" thavAthI"svapna nA anubhava nI jema" je je "pratyakSa" sarga no anubhava thAya chete te jhAMjhavAnA pANI jema mithyA che, ane A rIte ja AvuM "AtivAhika-deha" mAM "manomaya" kahevAya che. (58) padgArAjA nuM sajIvana thavuM vaziSTha kahe che ke-he rAma,jema vana-vAyu nA vega ne roke chetema sarasvatIe viduratha nA jIva ne saMkalpa vaDe rokI dIdho. lIlAdevI sarasvatI ne kahe che ke-A rAjA (padmarAjA) zaba-rUpe rahyA ane huM samAdhimAM rahI, tene keTalo samaya thayo? ane mArA dehanuM zuM thayuM hatuM? te mane kaho. sarasvatI kahe che ke A prasaMga ne eka mahino thai gayo.tArA dehanuM zuM thayuM te huM kahuM chuM te sAMbhaLa. tuM samAdhimAM rahyA pachI,paMdarame divase tAruM zarIra parasevAthI bhIMjAI gayuM.ane krame karIne sukAyelA pAMdaDAnI jema nirjIva thaIne jamIna para paDI gayuM.Ama tAruM zaba jaDa ane hima jevuM zItala thai gayuM. kArabhArIoe AvIne tArA zarIrane pharIpharI joIne nizcaya karyo ke tuM marI gaI che. ane tane gharanI bahAra kADhI, caMdananAM lAkaDA nI citA khaDakI temAM dhI sahita tArA dehano agnidAha karyo. tyAra pachI "rANI nuM maraNa thayuM" evI rIte uMcA svare poka mUkI tArA parivAre AkuLatAthI tArI uttara-kriyA karI.have pachI tuM zarIra sAthe AvI eTale te joIne "rANI paralokamAMthI pachI AvI" ema jANI lokone ghaNuM Azcarya lAgaze. he, putrI,satya-saMkalpa thI tAruM zarIra AtivAhika thayuM che, ane mANaso tane joI nA zake to paNa loko tane Azcarya thI joze.(maraNa pAmelI lIlA-navI lIlA tarIke pAchI AvI che te joIne ) sarasvatI kahe che -ke-he,lIlA,dehamAM tArI ja vAsanA hatI-tevo ja tAro AkAra che, mATe tAruM rUpa Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUrvanA rUpa jevuM ja pragaTyuM che. jema,bALakane bhUtanI vAsanA thAya che to te bhUtane dekhe che-tema,dareka mANasa potAnI vAsanA-anusAra jue che. he,suMdarI,te pUrva no deha bhUlAI gayo hato paNa te vAsanAothI saMpUrNa vihIna thayo nahoto.eTale, e vAsanAne lIdhe tAruM A AtivAhika zarIra utpanna thayuM che. zarada-RtumAM AkAzamAM rahela vAdaLa jema jovAmAM AvatAM nathI,tema jJAnI ne AtivAhika zarIra 'thayA pachI Adhibhautika zarIra jovAmAM AvatuM nathI.AtivAhikapaNA ne pAmela deha,jaLavinAnA megha jevo, tathA sugaMdhI vinAnA puSpa jevo thai jAya che.AtivAhika "jJAna" thayA pachI dehanuM smaraNa rahetuM nathI. Aje ekjhIsameM divase ApaNe pAchAM AvyA chIe-eTale saMkalpa thI Apane dRzya-rUpa thaIe. vaziSTha kahe che ke-devI sarasvatIe ciMtana karI saMkalpa karyo ke"amane baMne ne lIlA (navI) bhale jue" eTale baMne dRzya thayAM ane te maMdiramAM prakAza thayo.rAjA pAse beThelI lIlA (navI) te teja nA prakAza thI AkuLa thai jovA lAgI ane lIlAdevI ane sarasvatI devIne joI gabharAIne ubhI thai,baMne nA pagamAM paDI jaI ne kahevA lAgI ke-tamAro jaya ho,tame mAruM kalyANa karavA arthe ja AvelAM cho ane tamArA mArga ne zodhanArI huM ahIM prathama thI ja AvI chuM. pachI traNe yuvatIo e Asana grahaNa karyA. 155 sarasvatI lIlA (navI) ne pUche che ke-he,putrI,A dezamAM tuM kevI rIte AvI?mArgamAM koI Azcarya thayuM hoya to - te kyAM thayuM? ane teM zuM joyuM?e badhuM AraMbhathI mane kahe. lIlA (navI lIlA - mULe-viduratha nI lIlA) kahe che ke-he,devI,viduratharAjAnA gRha-pradezamAM mane mUrchA AvI gaI hatI,ane mUrchA maTI tyAre huM jovA lAgI to meM mAro deha bhUtAkAza,uDato joyo.-te bhUtAkAza mAM huM vAyu-rUpI rathamAM beThI hatI,ane te rathamAM "gaMdha-lekhA"nI peThe A maMdiramAM AvI chuM.ane mArA pati viduratha ne huM ahI puSpa mAM sUtelo jouM chuM,he devezvarI,raNa-saMgrAma nA zramathI te ahIM sukhathI sUtA che ema dharIne huM temaNe UMghamAMthI jagADatI nathI.pachI hAla meM Apa be devIo ne ahIM joyAM. sarasvatI kahe che-he,baMne lIlAo,cAlo,have ApaNe puSpa nI zaiyA mAM sUtelA A rAjAne jagADIe. vaziSTha kahe che ke-sarasvatIe A pramANe kahyuM ane pachI padminI jema sugaMdha no tyAga kare,tema teNe, prathamathI rokI rAkhelA,viduratha rAjAnA te jIva ne choDI mukyo. eTale te jIva " vAyunA adRzya AkArathI" te rAjA (padma) nI najIka gayo, ane pavana jema polA vAMsamAM praveza kare,te jIve rAjA (padma)nA dehamAM praveza karyo.rAjAnuM mukha kamaLa praphullita thayuM. ane rAjAnA sarve aMgo krame karIne prakAza pAmavA lAgyA.ane dhIrethI rAjAe AMkho kholI. ane dhIrethI ALasa maraDI rAjA ubho thayo.ane megha jevI gaMbhIra vANIthI bolyo-ke-"ahIM koNa che?" te samaye pAse rahelI baMne lIlA e kahyuM ke-"AjJA karo."rAjAe tyAM samAna AcAravALI,samAna AkAravALI, samAna rUpavALI,samAna sthitivALI,vacanavALI,udyogavALI,udayavALI ane samAna AnaMdavALIbe lIlAdevIo ne joIne kahyuM ke-tuM koNa che?A koNa che ane te kyAMthI AvI che? eTale prathamanI lIlAe kahyuM ke-he,deva, huM je kahuM chuM te tame sAMbhaLo.tamane anusaranArI sahadharmiNI evI huM tamArI pUrva nI strI chuM ane A bIjI lIlA che.te zubha mahilA meM ramatathI tamArA upayoga mATe "pratibiMba-rUpe" utpanna karI che.he,deva rakSaNa karo.A suvarNa nA siMhAsana para beThelAM che-te devI sarasvatI che.temane ApaNA puNya nA yogathI darzana dIdhAM che. lIlAdevI -padmarAjane kahe che ke-he rAjana,sarasvatI devI amane bIjA brahmAMDamAMthI ahIM lai AvyAM che. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 lIlAdevInAM AvAM vacana sAMbhaLI,padmarAjA sarasvatI devInA pagamAM paDyA ane temane prArthanA karI kehe, devI,he varadA,huM tamane daMDavata praNAma karuM chuM,mane buddhi Apo,dIrgha AyuSya ane dhana Apo. rAjAnAM AvAM vacana sAMbhaLIne,sarasvatI devIe rAjAnA mastaka para hAtha mUkI ne kahyuM ke "he,putra,tuM A lokamAM sukha ApanAra dIrdhAyuSya thI icchita dhana pAma, tema ja baMne lokamAM sukha ApanAra, paramArtha buddhi thI tuM yukta thA.tArI sarva Apattio ane pApa-buddhi no nAza thAo,ane tane anaMta sukhanI prApti thAo.tArA dezane viSe manuSyano sarva samUha niraMtara AnaMda pAmo ane lakSmI no vikAsa pAmo. (59) padgArAjAnA punarjIvana thI nagaramAM thayelo utsava ane jIvana-mUkti vaziSTha kahe che ke A pramANe sarasvatI varadAna ApI ne aMtardhAna thai gayAM ane prAtaHkALa mAM kamaLapraphullita thayA,eTale sarva mANaso jAgrata thayAM.padmarAjA e ghaNA AnaMdathI lIlAdevI ne AliMgana karyuM. rAjAne punarjIvita joIne temanuM maMdira AnaMdathI paravaza thayelAM mAnavIothI zobhavA mAMDyuM. vAjiMtro ane gAyana nA zabdo saMbhALavA lAgyA tathA maMgalakArI purNAhavAcana zabdo gAjI rahyA. rAjAnA darzana karavAnI icchA-vALA manuSyo thI rAjamahela nuM AMgaNuM ubharAI gayuM. te maMdiramAM hAthIo potAnI sUMDha uMcI karIne utkaMTha avAja karatA hatA,ane AMgaNamAM uMcA tAlathI nRtya karatI strIonA samuho nA zabdo zobhatA hatA. rAjAnA kArabhArI,yoddhAo ane nagaranA mukhya mANasoe tyAM puSpa vagere pAtharyA hatA te jANe rezamI cAdara pAtharyA hoya tevA dekhAtA hatA. rAjamaMdira nI AvI zobhA thai rahI hatI, tyAre te samaye deza-dezAMtara mAMthI AvelA mANaso, "A prathama nI lIlA devI e bIjI lIlAdevI ane rAjAne paralokamAM thI laI AvI che" evI vAta karavA lAgyA.vaLI, "potAnuM mRtyu thayuM ane pote pAcho sajIvana thayo" e viSe no padmarAjAe sUkSmamAM vRtAMta sAMbhaLyo.pachI teNe cAre dizAnA samudranuM pANI maMgAvI te jaLathI snAna karyuM. kArabhArIoe ane brAhmaNoe te rAjAno abhiSeka karyo. rAjA ane baMne lIlAdevI-have jIvanamukta thayA hatAM,ane temanI buddhi udAra thai hatI. AvI rIte sarasvatI nA prasAda thI tathA potAnA puruSArtha thI,te padmarAjA traNe lokamAM kalyANa pAmyA. sarasvatI devInA upadezathI Atma-tatva ne jANanAra te rAjAe be lIlAdevI sAthe eMzI hajAra varSa sudhI rAjya karIne aMte sthira bodha pAmeluM te yugala jIvanamuktapaNA ne pAmI gayuM. (60) kALa nuM viSama-paNuM vaziSTha kahe che ke-he, rAma,A pramANe "drazya (jagata) doSa" nI nivRtti mATe meM tamane pavitra lIlAdevInuM AkhyAna kahI saMbhaLAvyuM.mATe tame "A jagata satya che" tevI "buddhi" no tyAga karo. A jagatanI "dRzya-sattA" zAMta che mATe tenuM zamana ghaTatuM nathI,kAraNakesAcI vastu ne svaccha karavAmAM kaleza nathI ane khoTI vastune nivRtta karavAmAM kaleza ocho nathI !! mATe "daya-padArtha akhaMDa-eka-rasa-paNA ne prApta thayela che" ema "AkAza-rUpI jJAna" vaDe jANIne, "tatva ne jANanAra puruSa" e "AkAza" nI peThe ja nirlepa rahe che. sRSTinA AraMbhamAM caitanya-rUpI-svayaMbhu e -pRthvI Adi-pAMca-mahAbhUta vinA A dRzaya-padArtho Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 157 potAnA viSe ja utpanna karyA che, mATe jyAM sudhI manuSya manovRtti no rodha karyo nathI tyAM sudhI, temanI vRtti jevA jevA yatna kare che-tevA tevA padArtho utpanna thayA kare che. kAraNake-zuddha saMvita (jJAna-satya) mAM "saMvedana-rUpI-nadIo rahelI che, temAM jagatanI skuraNA thAya che, mATe "saMvedano" no rodha (nAza) karavAthI "daya-bhrama" o nAza thai jAya che. "zuddha-caitanya-rUpI-AkAza" mAM "paramANu-kaNa" pratye cidAkAza no je "AbhAsa" thAya che tene ja jagata kahe che. mATe e khoTI bhrAMti (jagata) nI zI sattA che?zI vAsanA che?zI AsthA che?zI niyatI che? ane te (jagata) mAM zuM "avazaya-thavA-paNuM" che? mATe je A jagata jovAmAM Ave che, te mAyA-rUpa che, ane mAyA asatya che, tethI A da2ya jagata asatya che. rAma kahe che ke-he prabhu,Ape kRpA-dRSTi karI mane jJAna ApyuM tethI zAMti maLe che. AvI rIte jagatanA tatva no vicAra karatAM ane A lIlA nA AkhyAna nuM zravaNa karavAthI, zAstra nuM jJAna thavAthI,ane upAdhi nI zAMti thavAthI mane paNa zAMti maLI che. paNa sAthe sAthe nirvANa-sva-rUpa nI prApti na thavAthI mane kheda thAya che. tamArA vacana-rUpI amRta nuM kAna-rUpI pAtra thI pAna karatAM mane tRpti thatI nathI. have,mAro eka saMzaya dUra karo. tamArA kahevA pramANe lIlAdevI nA patine traNa sarga no anubhava thayo, temAM tene vaziSTha -brAhmaNa nA janma mAM eka "ahorAtra" (divasa ane rAta) thayo, padmarAjAnA janma mAM "eka mAsa" thayo,ane viduratharAjAnA janmamAM "ghaNAM varSo" thayAM. AvI rIte tene koI ThekANe ghaNA to koI ThekANe thoDA kALa (samaya) no anubhava thayo tenuM zuM kAraNa? vaziSTha kahe che ke-pratyeka manuSya ne je je sthaLe buddhithI jevI jevI "pratIti " thAya che, te te sthaLe tene tevo tevo anubhava thAya che.jema ke-koI manuSya ne jheramAM amRta nI pratIti thAya che, to tene te jheramAM paNaamRtano anubhava thAya che. tevI ja rIte tene jo zatramAM mitranI pratIti (buddhi) thAya che to te zatru paNa mitrarUpa thai jAya che. niraMtara nA abhyAsa thI je padArthamAM jevI bhAvanA thAya che, te padArthamAM tene tevo anubhava thAya che. "caitanya" no phuraNa no sva-bhAva che, tethI sva-bhAvathI te je je kalpanA kare che, te te pramANe tene jJAna thAya che. palakArA keTalA samayamAM paNa jo eka "kalpa" nuM saMvedana (phuraNa)thAya- to te palakAro "kalpa"rUpa thai paDe che.ane jo eka "kalpa"mAM palakArA nuM saMvedana thAya to te "kalpa" paNa palakArA jeTalo thAya che. Avo "caitanya" no sva-bhAva che. jema ke koI duHkhI manuSyane eka rAtri kalpa-samAna thai paDe che, to te ja rAtri -e sukhI manuSyane kSaNa-rUpa lAge che-ane-svapnamAM jema eka kSaNa kalpa-rUpa thAya che ane eka kalpa e kSaNa-rUpa thAya che. harizcaMdra rAjAne eka rAtrimAM bAra varSano anubhava thayo hato ane lavaNa rAjAne eka rAtrimAM so varSano anubhava thayo hato. manu nuM saMpUrNa jIvana te brahmA nuM eka muhurta thAya che,brahmA nuM saMpUrNa jIvana viSNu no eka divasa che. paNa je manuSya nuM citta dhyAna mAM ja hoya che, tene divasa paNa nathI ke rAtri paNa nathI, tene padArtha paNa nathI ke jagata paNa nathI.kAraNa ke tenuM citta nirvikalpa samAdhi mAM ja hoya che. pratyeka manuSyane manamAM jevI bhAvanA thAya che, tevo tene anubhava thAya che. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 madhura (gaLyA padArthamAM kaTutA (kaDavAza) nI bhAvanA karavA thI te padArtha kaDavo lAge che ane kaDavA padArthamAM madhura-paNA nI bhAvanA karavAthI te kaDavo hovA chatAM madhura lAge che. vaziSTha kahe che ke-he, mahAbAhu,evI rIte,"saMvedana-rUpe" jagata thAya (bane) che. zAstra,pATha tathA japa vagere jeno abhyAsa thayo nA hoya, to tenA saMvedana ane abhyAsa thI - te zAstra vagere svAdhIna thai jAya che. vahANamAM besIne janArane ke phUdaDI pharanArane AkhI pRthvI pharatI hoya tema jaNAya che, paNa kAMThe ubhelA ne ke je,kUdaDI nA pharatA hoya tene pRthvI pharatI hoya tema jaNAtuM nathI. svapna nI peThe zUnya-sthAna (jyAM koI paNa nA hoya tevA sthAna) mAM ghaNA mANasonuM saMvedana thavAthI, tema ja jaNAya che. pILA padArthamAM lIlA ke dhoLA nuM saMvedana thavAthI tevo ja anubhava thAya che. avicArI manuSya ne bhIMtamAM paNa AkAzanI bhrAMti thAya che, ane svapna nI strI paNa saMvedana thI jAgrata avasthA nI peThe prIti ApanAra thai paDe che. AvI rIte je manuSya ne manathI jevo AbhAsa thAya che tevo ja tene anubhava thAya che. paNa vastutaH (satyamAM) to badhuM khoTuM ja che-tathA zUnya che. bALakane mithyA jJAnathI kalpita pizAca nI AkRti jovAmAM Ave che, tevI rIte mananI skaraNA thI jagata dekhAya che, paNa vastutaH to te che ja nahi.A je AkAra jovAmAM Ave che te badhuM mAyA-mAtra che. teno koI AkAra nathI.te bIjI vastu no rola karI zake tema nathI ane potAne rodha karanAra bIjI vastu paNa tenAmAM nathI, je A jagata -sphaTa jovAmAM Ave che te mAtra svapna-darzana nI jema raheluM che. eka thAMbhalAmAM pratimA nI kalpanA thavAthI,jema te thAMbhalo pratimAnarUpe jaNAya che, tema jAgatA manuSya ne e apUrva svapna thayuM hoya tevuM A jagata che-tema tatva-vetA jANe che. jevI rIte citrakAra korA thAMbhalAmAM potAnA manathI jevA AkAranI kalpanA kare che, tevA AkAra tene temAM dekhAya che, tevI rIte,"saMvedana-rUpI-citrakAra" "cidAkAza-rUpI-staMbhamAM"jevI sRSTi nI IcchA kare che, tevI sRSTi tenA jovAmAM Ave che. jevI rIte svapnamAM koI mANasa ne bIjA mANasa sAthe yuddha thAya paNa tenI ja pAse sUtelo bIjo mANasa te yuddhane joI zakato nathI, tevI rIte,ajJAnI manuSyane svapna nA yuddhanI peThe aneka prakAranA vyavahAra-sahita jagata jaNAya che, paNa jJAnI manuSya ne te jovAmAM AvatuM nathI. jevI rIte,sonAmAM raheluM dravya-paNuM agninA saMyoga thI jovAmAM Ave che, tevI rIte paramAtmA nI sattAthI jagata jaNAya che, paraMtu kharI rIte, jevI rIte hAtha-paga vagere avayavo e avayavo thI judA nathI, tema IzvaranI sattA thI jagata juduM nathI, paNa jIva-samUha nA "nimitta" thI te parabrahma mAM ja raheluM che. "mAyArUpI-AkAza" raheluM A jagata jo ke mAyika dRSTi thI sAcuM che, to paNa zuddha dRSTi thI khoTuM che. kAraNake sRSTi nI AdimAM (mahA-pralaya thayA pachI tathA sRSTi thayA pahelA) A jagata e "caitanya-sva-bhAva" thI ja avazeSa (bAkI) rahe che. tyAra pachI "kArya-vibhAga" thavAthI,kAraNa-paNu utpanna thAya che, paNa te asata che. kharuM jotAM,mahApralaya thayA pachI-kArya-kAraNa nI kalpanA che ja nahi,ane te samaye brahmAnI paNa videha-mukti thavAthI,te paNa jagatanuM kAraNa ghaTI zake nahi.kadI koI ema kahe ke-mukti thayA pachI,smRti thI bIjA brahmA thAya che, to te smRti paNa jJAna thI ja utpanna thAya che, mATe A jagata jJAna-mAtra che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 159 rAma kahe che ke-viduratharAjAnA gAmanAM mANasoe tathA sarva kArabhArIoe tenA kuLano krama eka ja jANyo-tenuM zuM kAraNa te kaho. vaziSTha kahe che ke jema thoDA vAyu nI (lekhA) e mahAna (moTA) vAyu ne anusare che, tema,sAmAnyajJAna e mukhya jJAna (saMvita-ke satya jJAna) ne anusare che.Ama te mukhya jJAnane "paraspara nuM eka-rUpa" adraSTa (joI nA zakAya tevuM) hovAthI tema-te rAjA,prajA ne kArabhArIone eka bIjAno anubhava thayo. tyAM viduratha nA nagaramAM rahevAvALA lokone jANe evuM jJAna thayuM ke A rAjA amArA kuLamAM amuka-rUpe utpanna thayo che. ciMtAmaNI(ratna) mAM thI kiraNo pragaTa thayAM ane te kiraNo ne jotAM manuSyo mAM - temanA manoratha anusAra vicitra padArtho thavA-te sarva ciMtAmaNI no svabhAva ja che. temAM kAraNa-vicAranI apekSA nathI. ratnamAMthI jema kiraNo bahAra nIkaLe che-tema viduratha rAjA nA saMvita (jJAna) rUpI ratna mAMthI, "huM AvI rItanA kulAcAramAM rAjA thAu" evo manoratha thayo. jema,koI sthaLe sarvatra arIsAo hoya to temAM ekabIjAmAM pratibiMba paDe che, tema, caitanya-rUpI arIso sarva ThekANe sAmAnya che ane sRSTimAM jeTalAM jeTalAM jaMtuo (prANIo) che, temanuM ekabIjAnuM eka-bIjAmAM pratibiMba paDe che. kadApi kaho ke-caitanya-rUpI arIsAmAM nitya pratibiMba hovAthI mokSamAM vipna Avazeto tenA uttaramAM eTaluM ja kahevAnuM ke-arIsAmAM cala padArtha nuM pratibiMba cala jaNAya che ane sthira padArtha nuM pratibiMba sthira jaNAya chete ja pramANe mANasa nI saMsAramAM nI "tIvra vega-vALI bhAvanA" (cala) - jayAre caitanya-rUpI darpaNa mAM "sthira: thAya che, tyAre mokSa thAya che. jevI rIte samudramAM maLanArI moTI nadI,bIjI nAnI nadIne paNa potAnA vega sAthe samudramAM bheLavI de che, tevI rIte vidvAna mANasa potAnA Izvara-saMbaMdhI mukhya jJAnanA vegathI,saMsArika jJAna ne jIte che.ane IzvaramAM meLavI de che. te ja rIte bIjA ajJAnI mANaso mAM paNa jJAna utpanna kare che. paNa jo be sAmAnya (sarakhA) jJAnavAna hoya to temAMthI citta-svabhAva ne lIdhaeka no jaya thAya che ane bIjo DUbe che. AvI rIte hajAro sarga mAM utpanna thatA,nAza pAmatA tathA vartamAna mAM rahelA pratyeka mANasa mAM vicitratA rahelI che paNa kharekharuM jotAM, koI koInAthI vyApta nathI.temakoI koInA AdhAre raheluM paNa nathI. mAtra AvaraNa vinAnuM zAMta cidAkAza ja raheluM che. A je pratyakSa jovAmAM Ave che-te-svapna nI peThe che.ane jAgrata avasthAmAM viveka-dRSTi vinAnuM svapna che. jevI rIte jhADa,pAMdaDAM, phaLa,puSpa vagere tenA rUpa thI jaNAya che, tevI rIte aMnata zaktimAna ane sarva kArya karavAmAM samartha evA paramAtmA aneka rUpathI jaNAya che. deza, kALa,kriyA tathA dravya-rUpe jaNAtuM A jagata e judA judA taraMgovALA jaLanI jema - zuddha caitanya-rUpa ja che.ane temAM udaya ane asta rUpa vikAra nathI. te (caitanya) ajJAna-rUpI aMdhakAra mAM prakAza kare che,anAdi zuddha che,ane Adi-madhya-aMta rahita che. AkAzanA koza mAM jema zUnyatA jaNAya che, tema saMkalpa-vikalpa-rUpI mana vaDe zuddha bodha-rUpI paramAtmA no Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 prakAza ahaMtA-mamatA-rUpI jagatanA svarUpa-rUpe bhAse che. (61) saMsAra nI asatyatA rAma kahe che ke-he brahmana,huM,tuM ane jagatanI je bhrAMti che,te kAraNa vinA paramAtmA thI kevI rIte utpanna thai? te tame mane barAbara samajAya tevI rIte pharIthI kaho. vaziSTha kahe che ke A sarva (dazya-ke-jagata) e vastutaH (satyamAM) paramAtmA ja che,eTale"kAraNa vinAnuM jagata e bhrAMti che" ema je kahyuM te yogya ja che. sarva zabda ane (te zabdanA) artha no bodha (jJAna) jovAmAM Ave che te brahma ja che. ane tethI te (bodha ke jJAna) judo nathI,paNa brahma nI "sattA" e sarva zabda ane artha nA rUpa thI judI che. jevI rIte suvarNathI alaMkAra judA nathI ane jaLathI taraMgo judA nathI, tevI rIte brahma thI jagata juduM nathI. jagata e brahma-rUpa che ane brahma e jagata-rUpa che.paNa, suvarNamAM jema AbhUSaNa (kuMDaLa vagere) e kalpita che,vastutaH (satyamAM) che nahi, tema para-brahma mAM jagatanI kalpanA mAtra che, jagata Izvara-rUpa che paNa IzvaramAM jagata nathI. jevI rIte eka avayavI (jIva) ne hAtha-paga vagere judAjudA avayavo thI anekapaNuM che, tevI rIte,caitanya-rUpI paramAtmA ne aneka-paNuM che. parabrahma nA viSe sarva prANInA hRdayamAM je ajJAna rahyuM che te ja jagata tathA ahaMtA-rUpe jaNAya che. citrakAra jema zilA mAM judA judA AkAranI kalpanA kare che paNa te zilA-rUpa ja che, tevI rIte mana-rUpI citArAe caitanya-dhana viSe jagatanI kalpanA karelI che, paNa te caitanya-dhana ja che. jevI rIte darpaNamAM pratibiMba paDelAM potAnAM ja netra (AMkho) e potAnA mukha ne joI zake che, tevI rIte caitanya nuM avidyA (ajJAna ke mAyA)mAM pratibiMba paDavAthI,jagata jovAmAM Ave che. te samaye te biMba-pratibiMba nI kriyA nA samaye) jema,cittamAM (manamAM) "saMkalpa" nI utpatti thAya che, tema, -- te,sarva prakAranI "zakti-rUpa-mAyA"nA rUpa ne dhAraNa karanAra "zabda-tanmAtrA" (OM??) e "AkAza"no anubhava kare che.tethI "AkAzanI (AkAza-bhUta-brahmanI) utpatti" thAya che. --te "AkAza-bhUta-brahma" tenI aMdara "sparza-tanmAtrA" no saMskAra utpanna thavAthI, jevI rIte sthira pavana koI kAle spaMdana-paNA no anubhava kare che tevI rIte "vAyu-paNA" no anubhava kare che. ane tethI "vAyu nI (vAyu-rUpa-brahma) utpatti" thAya che. --te "vAyu-rUpa-brahma" ke jenI aMdara "rUpa-tanmAtrA" rahelI che, te potAnI sattA-rUpa) "teja-paNA" no anubhava kare che.tethI "teja (tejo-bhUta-brahma) nI utpatti" thAya che. --te, tejo-bhUta-brahma,jevI rIte jaLa e drava-paNA no anubhava kare che-tevI rIte-jaLa kejaLa nI aMdara rahelI "rasa-tanmAtrA" no anubhava kare che, tethI "jaLa (jaLa-rUpI-brahma) nI utpatti thAya che. --te, jaLa-rUpI brahma,jevI rIte pRthvI sthiratA no anubhava kare che tevI rIte-pRthvI ke jemAM "gaMdha-tanmAtrA" helI che teno anubhava kare che ne jethI "puthvI (pRthvI-rUpI-brahma) nI utpatti thAya che. AvI rIte eka nimeSa nA (AMkhanA palakArA nA) lAkhamAM bhAgamAM paNa hajAro sRSTi no anubhava thAya che. te,brahma nuM svarUpa zuddha che, te nitya ane svayaM-prakAza che. ne temAM je utpatti-sthiti ane laya rahelA che te anAmaya che.vaLI, te udaya ane asta thI rahita che. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 161 te brahmanuM svarUpa jo jANyuM hoya to te -sRSTi sahita che, to paNa paramArtha (parama artha) thI-teviSamapaNA thI rahita che. ane jo te brahma nA svarUpa ne nA jAyuM hoya to te,sRSTi rahita che to paNa sRSTi-rUpa ja che eTale kejJAnavAna manuSya jagatane AkAza-rUpa jANe che ane ajJAnI jagata (ke je khoTuM che) ne sAcuM jANe che. brahma e sarva-zaktimAna che, tethI te jevAjevA AkAranI IcchA kare che tevAtevA AkAra te mAyAthI dhAraNa kare che. je A jagata jovAmAM Ave che te "caitanya (brahma) no vilAsa che. te no nitya anubhava thAya che eTale te satya ane brahma-rUpa che.ane te brahma paNa sRSTimAM bhinnabhinna nAmapaNA ne pAmela che, tethI te jagata rUpa che.kAraNake te pAMca jJAnendriya ane chaThThA mana-nA "viSaya-rUpa" che. jevI rIte vAyu viSe saraNa (halavuM ke vahevuM) raheluM che-tevI rIte parabrahma viSe sRSTi rahelI che. jevI rIte prakAza ne teja thI judo gaNIe to te asatya che ane judo nA gaNIe to satya che, tevI rIte jagatane brahma thI juduM gaNIe to asatya che ane tema nA gaNIe to satya che. jevI rIte lAkaDAmAM kotaryA vinAnI pUtaLI rahelI che,ne zAhI mAM akSaro rahelA chetevI rIte parabrahma viSe sRSTi rahelI che. jevI rIte marudeza (raNa) mAM jhAMjhavAnAM jaLa sAcAM jaNAya che, tevI rIte AtmAnA viSe A jagata satya jaNAya che. jevI rIte,jhADa e bIja thI yukta che, tevI rIte A jagata parabrahma-rUpI caitanya thI yukta che. jevI rIte dUdhamAM madhuratA,marImAM tIkhAza,pANImAM drava-paNuM,ane pavanamAM spaMda-paNuM che, tevI rIte jagata brahma nA viSe raheluM che vaLI te (jagata) parabrahma-rUpa ja che. A jagata-e- brahma-rUpI ratna no prakAza che, ane te prakAza te brahmathI judo nathI.vaLI tema thavAnuM koI kAraNa paNa nathI, eTale ke te prakAza nI sattA te (brahma) nI sattA thI judI nathI. A pramANe jagata te AtmA-rUpa ja che paNa te utpanna thayuM nathI paNa te vAsanA citta ane jIvanA "saMvedananI phuraNA" thI utpanna thayuM hoya tema lAge che.ane teno, jJAna-yoga nA dRDha abhyAsa-rUpI puruSArtha thI nAza thAya che. Ama koI divasa koIno paNa asta ke udaya nathI,paNa sarva zAMta ane aja ane cida-dhana-rUpa ja che. jyAM sudhI citta no (manano) laya thayo nathI, tyAM sudhI eka paramANumAM paNa hajAro jagata jaNAya che. chatAM kharuM jotAM te paramANumAM jagata rahevuM saMbhavita nathI mATe te jagata mithyA che. jevI rIte jaLamAM judAjudA taraMga thAya che te koI jagyAe gupta tathA pragaTa paNa che, tevI rIte,jIvane viSe jAgrata,svapna ane suSupti avasthA gupta tathA pragaTa paNe rahelI che. mATe A saMsAramAM aneka prakAranAM sukha bhogavavAmAM thI jayAre citta-vRtti virAma pAme che - tyAre-parama-padane pamAya che-evo zAstra no nizcaya che. jema jema saMsAramAMthI vairAgya upajato jAya che, tematema baMdhana kapAtAM jAya che, ane jayAre ahaMbhAva no nAza thAya che...tyAre janma-maraNa maTI jAya che. citi (citta-sthiti be prakAranI che."Izvara-citi" e "para" e ane "jIva-citi " e "apara" che. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 para-citi (Izvara-citi) te nAma-rUpathI rahita che ane apara-citi (jIva-citi) carAcara-jagata-rUpa che. ane AvuM je manuSya gurU, zAstra ke potAnA anubhavathI jANe che,e saMsArathI tarIne mokSa pAme che. "para-citi" (brahma) te svayaM prakAza che,ane bheda (sajAtIya-vijAtIya-svagata) thI varjita che. jema jaLamAM laharI bhAse che tema te "para-citi" (brahma) mAM jagata bhAse che.ane e jagatane jo te para-citi (brahma) thI bhinna mANIe to te asata che ane abhinna mANIe to te sata che. brahma-deva (brahmA) nI asama-bhAvanA e potAnA "saMkalpa" nA bheda thI A judujuduM jagata utpanna kare che. te brahmA (brahma-deva) potAnA aMtarmukha-paNA thI- viSNu nA nimeSa (palakArA) nA eka karoDamA bhAgamAM, paNa ghaNA yugo no anubhava kare che. (62) niyati (prArabdha) nI zakti nuM varNana vaziSTha kahe che ke-paramANunA lAkhamA bhAgamAM paNa hajAro jagata sAcAM hoya tema jaNAya che. tathA, eka nimeSa (palakArA) nA lAkha mAM bhAgamAM -hajAro kalpa satya hoya ema jaNAya che. te paramANamAM nA jagatamAM rahelA paramANu mAM paNa bhrAMtithI hajAro jagata racAya che. jema jaLa nI dravatA potAnA viSe ghUmarI dhAraNa kare che tema sarga (jagata)nI zobhA paNa mithyA che. rAma kahe che ke-he,traSi manuSyane sArI rIte vicAra karavAthI jJAna thayA pachI nirvikalpa Atma-pada nI prApti thAya che, te jJAnI no deha rahe che tenuM kAraNa zuM? ane kadApi prArabdha thI deha raheto hoya to jJAna thayA pachI prArabdha kema rahe che? te kaho. vaziSTha kahe che ke-parabrahmanI "spharasa-rUpI je citta-zakti" che-ke jene "niyati" kahevAmAM che, te sarva pratye avazya rahelI che, ane tenI sattA pratyeka "kalpa"mAM che. te niyati ne lIdhe sRSTinA Adi thI "amuka padArthamAM amuka guNa amuka kALa sudhI A pramANe raheze" vagere je nirmANa thayuM che te temane tema rahe che. niyati ne koI mahAsattA,mahAciti,mahAzakti,mahAdRSTi,mahAkriyA,mahodabhava ke mahAspada-paNa kahe che. vAyumAM jevI rIte tRNa (taraNuM) bhamyA kare che, tevI rIte,niyati ne lIdhe -kalpa-paryata - daitya,devatAo,manuSyo-prANIo vagerenI sthiti rahelI che. jemAM vyabhicAra nathI te-brahmamAM-kadAca vyabhicAra nuM anumAna thAya ane jemAM citra nathI e AkAzamAM kadAca citranuM anumAna thAya paNaniyati nI bIjI koI sthiti nuM anumAna thai zake nahi. brahmA (brahma-deva) vagere tatvajJAnIo ajJAnI manuSya ne samajAvavA mATe - "brahma-niyati ane sarga" e "eka ja" che ema kahe che. AkAzamAM jevI rIte jhADa nI kalpanA thAya tevI rIte anAdi thI madhya-paryata-brahma ke je acaLa hovA chatAM caLa jaNAya che, tenAthI vyApIne "ajJAna nI dRSTi" thI "sRSTi" rahelI che. jema sphaTika mAM vana-samUha nuM pratibiMba paDe che, ane jema sUtelo manuSya svapnamAM saMkalpa nA Azraya-rUpa AkAzane jue che, tema "mAyA-sabaLa brahma" mAM rahenAra "brahmA" (brahma-deva) e "niyati-rUpa sRSTi" dIThI. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema hAtha-paga vagere aMga dehadhArInA aMga thI dekhAya che,tema brahmAe niyati-vagere sRSTi -e potAnuM ja aMga che tema joyuM. A pramANe rahelI niyati ne ja "daiva" kahe che. te "deva" sarva ThekANe sarva kALamAM tathA sarva padArthamAM "jagatanI vyavasthA-rUpe "raheluM che. amuka padArtho-"AvI rIte sphuraNA karavI" to amuke "AvI rIte rahevuM" ane amuke "amuka padArtha amuka vakhata sudhI bhogavavo"- A badhuM daivAdhIna che. sarva-bhUta,jagata,kALa ane kriyA-vagere sarva "puruSa-rUpa" ja che.e niyati thI pauruSI sattA che,ane pauruSa thI niyati nI sattA che.A pramANe jyAM sudhI jagata che tyAM sudhI ekabIjAnI sattA che. paNa pachI pauruSa ane niyati eka ja che.baMne ekabIjAmAM rahelAM che. he,rAma have tamAre daiva ane pauruSa no nirNaya mane pUchavAno rahyo.A pramANe ziSya-bhAvathI tame mane je prazna karo che ane huM je upadeza karuM chuM te pramANe tame varte cho te niyatine lIdhe ja bane che. "Aja mane daiva bhojana Apaze to ja huM jamIza" A pramANe daiva-parAyaNa thaIne, kaMI paNa karyA vinA mUMguM rahevuM te paNa niyatino nizcaya che. jo koI manuSya kaMI paNa kArya nA kare to tene buddhi,karma,vikAra tathA AkRti vagere kaMI paNa thAya nahi. A pramANe pralaya thatA sudhI sarva padArtha nI vyavasthA che. "amuka A prakAre avazya thAya" evI sthiti "niyati" kahevAya che.ane evI niyati nuM brahmA-rudra (devo) vagere paNa ullaMghana karI zakatA nathI. tema chatAM paNa buddhimAna puruSe A niyati nA AdhArathI puruSArtha no tyAga kadI karavo joIe nahi. kAraNa ke puruSArtha vagara niyati kaMI paNa phaLa ApatI nathI. puruSArtha karyA vinAnI niyati niSphaLa che ane puruSArtha rUpI niyati saphaLa che. 163 kadApi-ema kaho ke-je manuSya koI paNa puruSArtha karyA vianA ajagaranuM vrata dhAraNa karIne rahe che - tene paNa AhAra maLe che ane tRpti thAya che-mATe puruSArtha vinA paNa niyati phaLa Ape che to tenA javAba mAM e kahevAnuM ke-upara pramANe ajagara-vRtti (vrata) dhAraNa karanAra ne paNa AhAra maLyA pachI -khAvuM,cAvavuM vagere puruSArtha vagara tRpti thatI nathI. tema,tevA manuSya no je deha rahe che-te paNa teno prANavAyu-hAlecAle-tenA mATe halana-calana -vagere puruSArtha kare che-tenAthI ja (teno deha) rahe che anyathA nahi. jeo yogI che ane te upara pramANe ajagaranuM vrata dhAraNa karIne samAdhithI jo-kadApi potAnA prANavAyune roke to te "rokavAnI prakriyA" paNa eka puruSArtha ja thayo kahevAya.ane tethI temane mukti-rUpI phaLa maLe che. mATe A pramANe puruSArtha vinA phaLa-siddhi nathI e nizcaya che. zAstramAM lakhyA pramANe puruSArthamAM parAyaNa rahevuM tene "sAdhana-rUpa kalyANa" kahe che.pachI karma mAM atyaMta virAma pAmavAthI je kalyANa-rUpI phaLa thAya tene mokSa kahe che.ane te sAdhana thI ja sAdhya che. jJAnI ne niyati paNa duHkha-rUpa nathI,duHkha-rahita niyati ne "brahma-sattA" kahe che -ane te brahma-rUpI sattA nI kAMtimAM yatna thI sthiti thAya to parama-gati-rUpa parama zuddha-pada nI prApti thAya che. A rIte-brahma nI sattA niyati nA mahA-vilAsa thI sarva ThekANe jovAmAM Ave che. (63) zakti ane zaktimAna no abheda vaziSTha kahe che ke-te,brahma-tatva sarva-kALamAM ane sarva dezamAM -sarva kArya karavAne samartha che, Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te sarva AkAra-rUpa che.ne sarvajJa hovAthI sarva ne niyama mAM rAkhavA samartha che. te sarva ThekANe rahe che,tema ja sarva-rUpa che,te AtmA che,ane tenAmAM sarva prakAranI "zakti" rahelI che. tethI koI samaye te aMtaHkaraNa-rUpI upAdhimAM praveza karIne "citta-zakti" pragaTa kare che. te koI samaye zAMti rAkhe che,koI samaye "jaDa-zakti" dhAraNa kare che,koI samaye "rAga-lobha nI pravRtti" thI ullAsa pragaTa kare che ane koI samaye kaMI paNa pragaTa karatu nathI. te,je ThekANe,je samaye jevA padArtha nI bhAvanA kare che te ThekANe,te samaye te tevA padArtha ne joI zake che. tene sarva prakAranI zakti hovAthI,te jema kalpanA kare che tema thAya che. A pramANe svabhAvathI ja zaktinAM judAMjudAM rUpa che ane te zakti te ja AtmA che. zakti ane zaktimAna (brahma) no vikalpa-e vyavahAra mATe buddhimAno e kalpyo che.paNa, vastutaH AtmA ne viSe koI bheda nathI.zakita ane zaktimAna baMne eka ja che. paNa,jema samudra ane tenAM mojAM,suvarNa ane tenAM ghareNAMmAM dvaita-paNuM kalpita che,chatAM vastutaH dvaita-paNuM nathI,tema,AtmA ne viSe koI ja bheda nathI,mAtra bhrAMtithI ja bheda dekhAya che. jema, dorImAM sarpanI bhrAMti thAya che,te dorInI aMdara paNa sarpa nathI ane tenI upara paNa sarpa nathI, tema,je A jaNAya che-te bahAra paNa nathI ke aMdara paNa nathI. e (brahma) e sarvAtmA hovAthI sarva-sAdhAraNa-rUpa thI jue che.je A badhuM jovAmAM Ave che-te avikAra brahma-rUpa ja che.mithyA jJAna-vALAoezakti ane zaktimAna no bheda kalpyo che.paNa parama artha thI te bheda nathI. je A che,te badhuM,sat hoya ke asat hoya,paNa caitanya pote je saMkalpa kare che tathA je abhiniveza kare chete-te joI zake che.ane je che te sata-citta ane brahma-rUpa ja jaNAya che. (64) bhokatA ne jIva-paNuM vaziSTha kahe che ke-paramAtmA sarva-vyApI che,mahezvara che,ane svaccha che.anubhava ane AnaMda-rUpa tenuM svarUpa che. tathA te anAdi che.te zuddha caitanya-rUpI paramAnaMda mAMthI jIva utpanna thAya che,tene upAdhi (mAyA) nA pradhAna-paNA thI citta kahe che.ane te citta thI jagata utpanna thayeluM che. rAma pUche che ke-jenuM anubhava-rUpa pramANa che ane jeno akhaMDa-advitIya prakAza che,te parabrahmathI alpa jIva nI judI sattA kema che? te mane kaho. vaziSTha kahe che ke-parabrahma ne viSe dvaita nI khoTI pratIti jaNAya che.paNa vastutaH te dvaita-rahita,svaccha,AnaMda ane avyaya che. vidvAna mANasa ne paNa te jANavAmAM AvatuM nathI.. upAdhi nA svabhAvathI -mokSa paryata (sudhI) utpanna thatuM je spaMdana che tene "jIva" kahe che. he,rAma,jema,samudranuM tathA divAnI jyotanuM jema kaMIka paNa sphuraNa thayA ja kare che,tema brahmanuM je kaMI sphuraNa che te "jIva" che tema samajo. zAMta-paNuM maTI gayA pachI svaccha cidAkAza nuM je saMvedana-rUpI svAbhAvika sphuraNa che te jIvanuM svarUpa che. jevI rIte vAyumAM calana-paNuM,che,agnimAM uSNatA che,ane himakaNa mAM zItaLatA che, tevI rIte jIvamAM jIva-paNuM mokSa thatAM sudhI svabhAvathI ja rahe che. "caitanya-rUpI-Atma-tatva" nuM "sva-bhAva" ne lIdhe,saMvedana thI je sphuraNa thAya che tene "jIva" kahe che. 164 Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 165 jevI rIte agni nA "kaNa"mAM (aNumAM) lAkaDuM paDavAthI teno prakAza thAya che, tevI rIte, jIva-e- "vAsanA nA daDhapaNA" thI "ahaMkAra-paNA" ne pAme che. jema,AkAzamAM dRSTi pahoMce tyAM sudhI jovAmAM Ave che, paNa jayAre dRSTi nA pahoMce tyAre AkAzamAM te AkAza kALuM nA hovA chatAM AkAza kALuM lAge che, tema, jIvane joke ahaMkAra ghaTato nathI,to paNa AtmA viSe tenuM ajJAna hovAthI "ahaMbhAvanA" thAya che.ane "saMkalpa-kALa" nI kaLAthI,vRddhi pAmelI,potAnI "vAsanAone lIdhe jIva "ahaMkAra" ne dhAraNa kare che. vAyu nA spaMdananI jema --"skUrI" ne te "ahaMkAra" -saMkalpa vaza thaIne "dizA ane kALa "nA paricchedavAno tathA dehAdi AkRtivALo thAya che. saMkalpapaNA ne pAmelo te "ahaMkAra"-e-citta,jIva,mana,mAyA ane prakRti-evA nAma thI rahe che. saMkalpa vALuM citta -e-"paMcabhUta-tanmAtrA" nI "kalpanA" kare che, tethI te paMcamahAbhUta-paNA ne pAme che. paMca-tanmAtrA nA AkAravALuM te citta (mana) jagatamAM "teja" nA kaNa (aNuM) rUpe thAya che. jema, vAveluM bIja potAnA skUraNathI aMkura bhAva ne pAme chetema citta tanmAtrA nI kalpanA thI"teja-kaNa" rUpe thAya che. jema,dravya-rUpI jaLa barapha-rUpa thAya che tema,e teja no kaNa -e brahmAMDanI kalpanAthI brahmAMDa rUpa thAya che. temAM koI dehanI kalpanA thI puNya karanAra devatA no deha pAme che, koI ahaMkAra-rUpI bhrAMti-paNA ne pAme che, koI sthAvarapaNA nA saMkalpane lIdhe sthAvara thAya che,koI jaMgama thAya che, to pakSI vagere thAya che AvI rIte jagatamAM saMkalpa ne lIdhe vicitra sRSTi pedA thAya che. pralaya thayA pachI,sRSTinA AdimAM saMkalpa thI je deha thAya che, tene "brahmA" (brahma-deva) kahe che.ane te brahmA potAnA saMkalpa thI jagatane utpanna kare che. "caitanya" nA sva-bhAvathI brahma e ja jagatanuM mukhya "kAraNa" che.ane tyAra pachI, janma-maraNa thavAmAM karma ja "kAraNa-rUpe" rahe che. jevI rIte jaLamAM svabhAvathI ja phINa thAya che, tevI rIte caitanya nA sva-bhAvathI citta utpanna thAya che. jema,dorImAM phINa baMdhAI jAya che ane jaLa cAlyuM jAya che-tema,deha ne "baMdhana-rUpI-karma"thI ja citta nuM baMdhana thAya che.paNa cidAtmA nuM baMdhana thatuM nathI. saMkalpa-rUpI "jIva" je pramANe karma kare che te te pramANe tene baMdhana vagere thAya che. jevI rIte bIja mAM aMkura rahelo che, tethI temAMthI aMkura thayA pachI te aneka prakAranA pAna, phaLa, phula ne pAme che, tevI rIte jIvana dhAraNa karIne jIva e utpanna thayA pachI karma ne lIdhe vicitratA ne pAme che. Ama,vyaSTi jIvo vAsanA-rUpe rahelI deha nI AkRti ne pAme che. citta (mana) nA spaMdana ne lIdhe, karma thAya che, tethI janma thAya che.ane tyAra pachI,te jIvo uMcA-nIcA "loka" ne prApta thAya che.Ama, caitanya nI skUraNA thI ja karama thAya che,karma e ja "daiva" che.ane daiva e ja citta che.citta thI A saMsAramAM zubha-azubha karma thAya che, ane jenAthI aneka prakAranAM jagata ane aneka prakAranAM bhuvana utpanna thayA kare che. (65) manathI utpanna thatuM daita ane bodha thI manano nAza vaziSTha kahe che ke-he,rAma,Adi-kAraNa brahmA (brahma-deva) mAMthI prathama "mana" (manu??) utpanna thayuM. Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te mana e "mananAtmaka che ane sarva bhogo bhogavanAruM che ane brahmamAM rahIne "sthiti" pAmeluM che. "amuka padArtha Avo che tathA amuka padArtha Avo nathI" vagere "saMkalpa-vikalpa" manane lIdhe thAya che. jevI rIte koI sthaLe gaMdha no anubhava thayA pachI,pachI gaMdha nA hoya tevA sthaLe paNa pUrva nI vAsanAne lIdhe gaMdha no anubhava thAya che,tevI rIte A sRSTi vAsanAne lIdhe sata-asata nA AbhAsa-rUpa jaNAya che. mana ne lIdhe bheda jaNAya che paraMtu vastutaH bheda nathI. tathA brahmA,jIva,mana,mAyA,kartA ane karma vagere je dekhAya che-te jagatanI dRSTi thI che,paNa brahmarUpe te eka ja che. jema samudramAM aneka prakAranA taraMgo ukaLe che ane teno vistAra thAya che tema, citta-rUpI samudramAM saMvedana ne lIdhe,AtmA pote "jagata-rUpa" jaNAya che. paNa te asatya che,asthira che -ttama chatAM adhiSThAna nI sattAthI satya jaNAya che. svapna ne viSe jema asata-sata padArtha jovAmAM Ave che,tema A jagata citta ne lIdhe sata-asat jaNAya che. paNa vastutaH te che ja nahi.jagata e sat nathI,asat nathI ane utpanna sudhdhAM thayuM nathI.paNa, cittanA bhramathI ja jagata jaNAya che.mananA baLathI A jagata sthiti pAmeluM dIrgha-kALanuM svapna che. jIva AtmA vizenA potAnA ajJAnane lIdhe sarva dukhanA "kAraNa rUpa-citta" no vicAra karato nathI. AtmA nuM svarUpa anirvAcanIya che,te caitanya svarUpa che. tenI sphuraNA thI citta nI utpatti thai,te cittathI jIva-paNAnI kalpanA thai,tethI ahaM-bhAva thayo, ke jenAthI citta nI sphuraNA thai ane tethI indriyo utpanna thai.ne dehano moha (ahaMtA-mamatA) thayo. ane te-dehanA mohathI ja svarga-naraka mokSa ane baMdhana thayA che. AvI rIte bIja ane aMkuranA peThe-deha ane karma no AraMbha rahyo che. caitanya tathA jIvamAM jema bheda nathI,tema deha ane karma mAM koI bheda nathI.karma e ja deha che.karma e ja citta che, citta e ja ahaMbhAva che ane amAva e ja jAva che. jIva e ja Izvara che,Izvara e ja caitanya che ane caitanya e ja AtmA che. A pramANe e "brahma-pada" mAM ja sarva no samAveza thayo che ane sarva brahma-rUpa ja che. (66) IcchA-tyAgathI ane bodhathI ajJAnayukta mana no nAza thAya che vaziSTha kahe che ke-he,rAma A jagatamAM je anekapaNuM dekhAya che,te vastutaH brahma-svarUpa che. jema eka dIvAmAMthI asaMkhya dIvA thAya che,tema citta ne lIdhe,eka brahma svarUpa mAMthI A jagatamAM aneka-paNuM dekhAya che. jene viSe ( jenAthI) A asat-rUpa jagata raheluM che -e AtmA no vicAra karavAmAM Ave todvaita-paNA no nAza thai jAya che. citta-mAtra puruSa che,ne e cittanI zAMti thAya to AkhuM jagata zAMta thAya che. kema ke -jema,pagamAM joDA paheranAra ne AkhI pRthvI cAmaDAthI maDhelI lAge che,tema jagatamAM bhrama vinA kaI paNa nathI janma,maraNa bAlyAvasthA yuvAvasthA vRddhAvasthA svarga,nara-je je thAya chete mAtra bhrama ne lIdhe citta ne thAya che. 166 jema maMdirA (dArU) pInAra manuSya ne AkAzamAM judAMjudAM cakkara dekhAya che paNa kharuM jotAM tyAM AkAza vinA bIjuM kaI paNa nathI tema cittane lIdhe saMsAramAM aneka paNuM jovAmAM Ave che paNa vastutaH brahma vinA kaI ja Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 nathI.jema,AMkha nA doSane lIdhe AkAzamAM eka candra hovA chatAM be caMdra dekhAya che, tema,bhrAMti thI paravaza thayelo jIva e caitanya-paramAtmA viSe dvaita-paNuM jue che. Ama bhrAMti thI je dvaita-paNuM dekhAya che te mAtra cittane lIdhe ja che.citta jayAre dvaita-paNA no vicAra kare che tyAre te dvaita jue che ane jayAre te ata no vicAra kare che tyAre advaita ne jue che. je A jovAmAM Ave che te citta sivAya bIjuM kaMI nathI,ane te citta nI zAMti thavAthI cittanI caMcaLatA zAMta thAya che.ane jayAre puruSa caitanya-dhana sAthe ekatA pAmIne nizcaLa thaIne rahe che, tyAre te - samAdhimAM lIna hoya ke vyavahAra karato hoya-to paNa te zAMta ane "jIvana-mukta" kahevAya che. jema,nazo karavAthI je manuSya ne thoDo nazo caDyo hoya tenuM citta kSobha pAme che, paNa jeNe ghaNo (vadhAre) nazo caDyo hoya te te zAMta rahe che ane koI kriyA karato nathI, tema,"sUkSma-caitanya" (AtmA??) e vicitra padArtho no anubhava kare che paNa "ghana-caitanya" (paramAtmA??) kriyA-rahita rahe che. brahma nA parama-pada mAM rUDha thayelA caitanya-ghana nA pravAhane -koI nairAgya,ke koI zUnya kahe che. citta nI cetanatA nI skUraNA thI jagatamAM aneka prakAranA bhrama jaNAya che, ane tethIja"mAro janma thayo-huM jIvuM chuM-mAruM maraNa thayuM" vagere vikAra e -asata hovA chatAM - potAnA viSe sAcA jaNAya che. jevI rIte spaMdana thI vAyu judo nathI tevI rIte citta thI cetana juduM nathI. cittano bhrama avidyA (mAyA-ajJAna) e lIdhe che,ane saMsAra-rUpI vyAdhi e mAtra citta nI skUraNA thI thayo che. ane teno jJAna-rUpI auSadha thI nAza thAya che, temAM koI zrama che ja nahi. jayAre manuSya nuM mana sarva padArtho no tyAga karIne vAsanAthI mukta thAya che, tyAre te eka kSaNa mAM ja mukta thAya che.emAM koI paNa saMzaya nathI. jevI rIte doraDImAM sarpa-rUpe thayelI bhrAMti tapAsa karavAthI maTI jAya che, tevI rIte Atma-jJAna thavAthI saMsAranI bhAMti no nAza thAya che. manuSya-mAtra ne pRthvI para aneka prakAranI abhilASA thAya che, paNa jayAre te sarva abhilASA no tyAga karIne sthira thaIne rahe che, tyAre teno mokSa thAya che. mahAtmA puruSa potAnA prANa no paNa tRNa nI jema tyAga kare che, tyAre abhilASA no tyAga karavAmAM kRpaNatA (nAnama) kevI? mATe tame paNa abhilASAno tyAga karI saMga-mAtra ne dUra karIne raho. karme karIne je padArtha maLe tenuM grahaNa karavuM,tathA je nAza pAme teno zoka nA karavo. je puruSa AvI rIte rahe che-te jJAnI ne hAthamAM raheluM bIlInuM phaLa ke pAse rahelo parvata jema pratyakSa jaNAya che,tema janma-maraNa vagere vikAra thI rahita evuM-brahma-paNuM paNa pratyakSa jaNAya che. jevI rIte moTo samudra aneka prakAranA taraMga nA bheda thI jaNAya che, tevI rIte,ajJAnI manuSya nI draSTie, aprameya AtmA e ja jagata-rUpe jaNAya che, paNa te AtmA nuM satya-jJAna thavAthI mokSa-rUpI siddhi thAya che, ane tenuM jJAna nA thavAthI te mana ne baMdhanakAraka thAya che. (67) jIva nuM vyaSTi svarUpe varNana rAma pUche che ke A jIva zuM paramAtmA no aMza che? jIva e paramAtmA nuM kArya che?ke e pote paramAtmA che? Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 paramAtmA thI e jIva kevI rIte utpanna thayo? ane te koNa che? te tame mane pharIthI kaho. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,brahma mAM samasta "zakti" rahelI che.ane te sarva karavAne samartha che. je "zakti" thI te jevI "spharaNA" kare che, tene te prApta thayela jue che. "sarvAtmA-Izvara" nI anAdikALathI"caitanya-rUpa-spharaNA" thAya che-tene "jIva" kahe che. AtmA ne tenuM svAbhAvika dvaita-paNuM -e ja saMsAranI pravRtti nuM mukhya kAraNa che.tyAra pachI, pUrva saMkalpita vAsanAne lIdhe janma-maraNanAM kAraNe utpanna thAya che. rAma pUche che ke-he munizreSTha jayAre e pramANe che to-dvaita eTale zuM?karma eTale zuM? ane kAraNa eTale zuM? vaziSTha kahe che ke-AkAzamAMnA vAyu nI peThe skuraNA thavI tathA nA thavI e baMne "caitanya no svabhAva che. jayAre tenI phuraNA thAya che tyAre ullAsa thAya che ane jayAre nathI thatI tyAre te zAMta rahe che. zuddha caitanya mAM svAbhAvika "avidyA" nI phuraNA thAya che.tyAre tene "spaMdana" kahe che. ane ethI A jagata dekhAya che.pachI jayAre duya (jagata) nI drayatA zAMti thAya che tyAre tene "a-spaMdana" (phuraNA nA thavI) kahe che. zuddha caitanya nA spaMdana thI "sRSTi" nI phuraNA thAya che ane a-spaMdanathI "zAzvata brahma" nI skuraNA thAya che. caitanya nA "spaMdana" nA jIva (prANa nA halana calana ne jIva kahe che)-kAraNa (potAnI aMdara rahelAM kArya pedA thavAM-tethI kAraNa) ane karma (zarIra nuM halana calana thavAthI karma thAya che) evAM judAMjudAM nAma che. ane te saMsAra nuM bIja che. A pramANe,dvitva (be athavA dvaita) thayelA caitanya nA AbhAsathI,karma anusAra,maraNa samayanA saMkalpane lIdhe,je prakAranI vAsanA thAya tevo sRSTimAM deha utpanna thAya che.ane vividha prakAranA bhogavavAnA padArtha utpanna thAya che. hajAro janma tathA maraNanAM kAraNane pAmelo jIva ghaNA janma pachI mokSa ne pAme che. tyAre jJAnI eka ja janma mAM mokSa pAme che. caitanya nA svabhAvane jevI upAdhi no saMbaMdha tevAM tenAM kAraNo baMdhAya che, tethI koI samaye svarga-naraka-mokSa ke baMdhana prApta thAya che. jema suvarNa nA kuMDaLa vagere paherelAM hoya tema te kASTasamAna A jaDa-dehamAM janma-maraNa vagere vikAra rahelA che. Ama uparanA janma-maraNa nA vikAra kuMDaLanI peThe khoTA ja che, tathA thatA ja nathI. to paNa bhramane lIdhe janma thayo-sthiti thai-maraNa thayuM-vagere vikArano anubhava thAya che. AzAthI paravaza thayeluM citta potAne paramArtha (parama-artha) nuM jJAna nA hovAthI - "huM-mAruM" vagere asatya-rUpa ne jue che. jIvane bhrAMti ne lIdhe ja jagatanuM skaraNa thAya che, ane te badhuM,"mano-mAtra" che.ne "bhrAMti"nA ullAsathI ja jaNAya che. he, rAma, samudranA saumya-jaLamAM kevI rIte pANI nA spaMda (mojAM) pedA thAya che tevI rIte,brahma-rUpI samudramAM caitanya-rUpI jaLamAM "citta-rUpI mojAM" ane "sRSTi-rUpI parapoTA" utpanna thAya che. saMvita (satya ke jJAna) no e "AbhAsa" (sRSTi) e-"viSaya-rUpe" rahela che. cidAbhAsa-rUpe-te-brahma e jIva kahevAya che, tathA saMkalpathI te brahma -e mana kahevAya che. vaLI (pachI) tenA budhdhi-citta-ahaMkAra-tathA mAyA-evAM nAma paDe che. ane tethI jagata satya jaNAya che) svapna mAM jema bhrama thAya che, tema te citta ne saMskRti (bhrAMti) no anubhava thAya che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 169 AtmA zuddha -nitya tathA zAMta che.ne te citta-rUpI svapna nA vibhrama ne joto hoya ema jaNAya che. (1) jAgrata-avasthA e ja saMskRti che,(2) ahaMkAra e svapna che, (3) citta suSupti che ane (4) caitanya e cothuM (sUrya) sthAnaka che, Ama jIva (pratyagAtmA) jayAre atyaMta zuddha caitanya mAtra ne pAme-eTale te "turyAtIta pada" kahevAya. e padamAM rahenAro pharIthI zokavAna thato nathI. jevI rIte pRthvI para rahelAM jhADa UMcAM vadhe che, tenI unnati nuM kAraNa AkAza che (unnati-kartA nahi) kAraNake-AkAza e jhADa ne UMcuM thatAM rokatuM nathI, tevI rIte AtmA e mAyAthI thayelA sarga ne rokato nathI. tethI tene "kartA" no Aropa thAya che. paNa vastutaH (satyamAM) AkAza jema vRkSa nuM unnati -kartA nathI, tema AtmA e jagata-kartA nathI. jema zuddha arIsAmAM pAse rahelA padArtha nuM pratibiMba paDe che, tevI rIte AtmA nA saMvedana thI, jagata pratibiMba-rUpe jaNAya che. jema,vRkSa nA bIjamAM thI aMkura,pAna ane phaLa thAya che tema,caitanya-rUpI bIjamAMthI, citta-jIva ane mana nI kalpanA thI jagata utpanna thAya che. vAsanAthI vAsita-citta e caitanya ne lIdhe citta ane sarga rUpe utpanna thAya che. bIjamAM bIja ane vRkSa baMne rahela che, tenuM jJAna tene hoya ke nahoya paNa temAMthI vRkSa utpanna thAya che. paNa,jevo A vRkSa ane bIja no bheda che-tevo (citta-rUpe thayela) jagata ne brahma mAM bheda nathI. kAraNake bIja ane vRkSa nA jJAna-mAtra thI tenA akhaMDita-rUpa nuM bhAna thatuM nathI, paNa brahma nA jJAna (bodha) mAtrathI ja-jema dIvo karavAthI,padArthanA rUpa vagerenuM saMpUrNa jJAna thAya che, tema (brahmanA jJAnathI) akhaMDa svarUpanuM jJAna thAya che. jema pRthvImAM jema jema khodavAmAM Ave tema tema te khodelA bhAgamAM AkAza thatuM (bharAtuM) jAya che - tema avidyA(ajJAna) jevo jevo vicAra kare che, tevo tevo adhiSThAna nI sattA thI anubhava thAya che. jema,zuddha sphaTika mAM paDelA pratibiMba nA kAraNe jema ajJAnane kAraNe,vana-vagere jovAmAM Ave che, te pramANe zuddha brahma-mAM -e aneka prakAranA jagata nA jevuM jovAmAM Ave che. rAma kahe che ke aho,e Azcarya che ke jagata asata chatAM sata jaNAya che. he prabhu,brahma mAMthI AtmA (jIva) kaI rIte pedA thAya che te-pharIthI kaho. vaziSTha kahe che ke-bhUta e koI aMga-rahita (aMga-ke zarIra vagaranuM) hovA chatAM bALakanA manamAM je rIte (kalpita) aMga-vALA bhUta no udaya thAya che, tema - brahma mAM jIva-paNuM e asaMbhava che,tathA pUrve teno (jIva-paNAno) anubhava nathI to paNa pUrve anubhava thayo hoya-tevI rIte brahmamAM jIva-paNA no udaya thAya che. brahma mAM ja "brahma-rUpa-zakti" rahelI che, te pramANa ane prameya-rUpa che.zuddha che, satya che chatAM asatya-rUpe jaNAya che. tathA abhinna hovA chatAM te bhinna dekhAya che. jevI rIte brahmanA vicAra (eka mAMthI aneka thavAnI IcchA) thI jIva pedA thAya che, tevI rIte mananA dharmathI te jIva mana-rUpe thAya che.tyAra pachI zabda-spa-rUpa-rasa ane gaMdha-rUpe utpanna thAya che.ane te jIva ati-sUkSma-rUpe AkAzamAM jhUre che. te jIva e "saMvedana-rUpa" che,kALane (samayane lIdhe paMcIkaraNa dvArA utpanna thayela che, ane Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 sUryanI peThe prakAzita tathA "aparichinna cida-dRSTi" thI (jhAkaLanA kaNa jevA) brahmAMDa-rUpa ne temaja manuSyAdi dehane potAnAmAM anubhave che. tyAre tene "zabda tathA tenA artha nA vibhAga" nI skUrti nA hovAthI "huM koNa chuM?" tenI paNa tene khabara paDatI nathI hotI paNa, pachI "puruSArthanA vicAra" sahita pUrvanA hajAro janma nuM smaraNa thavAthI tene "garbha"mAM "zabda ane tenA artha" nA vibhAga nI khabara paDe che. piMDamAM skuTa (phurelA) "ahaMbhAva"nuM spaMdana thavAthI tene mukhanA eka bhAgamAM -have pachI utpanna thanArI, jIhavA (jIbha) indriya dvArA "rasa" no anubhava thAya che. tejanuM phuraNa thavAthI,have pachI utpanna thanArI,AMkha dvArA prakAzano anubhava thAya che.ane, te ja pramANe-gaMdha nI skUraNA dvArA nAka dvArA gaMdha no anubhava thAya che. AvI rIte te jIvAtmA "kAka-tAlIya nyAya" (kAganuM besavuM ne jhADanuM paDavuM) thI, "pUrvanI vAsanAthI kalpita indriyo " (jIbha-AMkha-nAka-vagere) ne te potAnAmAM jue che.ke je indriyo pachI pratyakSa utpanna thAya che ke je bahAranA artha (avAja-prakAza-vagere)ne pragaTa karanAra dehamAM AvelAM chidro tarIke dekhAya che. Ama he, rAma,samaSTi ane vyaSTi-rUpa jIvano pratibhAsa rUpe "AtivAhika deha" utpanna thAya che. brahmanI (para) sattA nuM koInAthI e varNana thai zake tema nathI.te sattA acaLa hovA chatAM caLa jaNAya che. ane e ja sattA AtivAhika bhAvane prApta thai hoya tema jaNAya che.ke je AtivAhika deha-sattA ajJAna thI ja jovAmAM Ave che.ane jJAnathI nAza pAme che. AtivAhika deha e AtmAthI bhinna che-evuM saMvedana thavA thI-te bhinna che. te (AtivAhika-deha) brahma -rUpa che tevuM saMvedana thavAthI te brahma rUpa che, temaja bhinnatA ane ekatAnuM saMvedana thavuM te paNa brahma thI bhinna nathI. rAma pUche che ke tamArA kahevA pramANe,parabrahma nA eka-paNA thI,brahma nA viSe ajJAna no saMbhava nathI, ane ajJAna vinA jIva-vagerenI bheda-kalpanA ghaTatI (thatI) nathI, mATe brahmathI judo (atirikta) mokSa zuM che? tathA mokSa viSe vicAra karavAnuM kAraNa zuM? vaziSTha kahe che ke-he,rAma,tamAro prazna sidhdhAMta ne samaye zobhe evo che. jema,samaya vinA dhAraNa karelI puSpa nI mALA sArI hoya to paNa zobhatI nathI, tema manuSya ne paripAka dazA na AvI hoya tyAM sudhI mokSa zuM che te mATe vicAra karavAnuM zuM kAraNa? evAM vacana paNa anartha-rUpa che. padArtha mAtra ne rokanAra (baMdhana karanAra) tathA mukta karanAra "kALa" (samaya) che. mATe kALe karIne sarva phaLa maLe che.upara pramANe te jIvAtmA kALe karIne hiraNya-garbha-brahmA ne pAme che. te brahmA,praNava (OM) nA uccArathI arthazAna thavAthI sarva padArtho ne joI zake che.ne mano- rAjya kare che. tethI "tanmaya-paNuM" pAme che. je A jagata jovAmAM Ave che te asata tathA AkAza-rUpa che. parvata-vagere je UMcA-moTA AkAro che te paNa AkAza-rUpa che to pachI nAno padArtha AkAza-rUpa hoya - temAM zuM Azcarya? mATe je kaMI dekhAya che tenI utpatti nathI ke nAza paNa nathI. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 171. jevI rIte-brahmA-vagere jIvanI sattA-e sata-asata-rUpa che, te pramANe pRthvImAM nAM saghaLAM prANInI tathA, svargamAM nA devatAo nI sattA paNa sata-asata-rUpa che. brahmA thI kIDA sudhInI utpatti e "saMvedana nA bhrama" thI thayelI che ane tethI te mithyA che.-kAraNakesArI rIte jJAna thavAthI te (bhrama) no kSaya thAya che. je pramANe brahmA utpanna thAya che te ja rIte kIDo paNa utpanna thAya che.paNa kIDAmAM bhautika malina paNuM adhika hovAthI te tuccha karmo kare che paNa brahmA mAM tema nA hovAthI te tuccha karmo karatA nathI.eTalo mAtra bheda che. jIvamAM upAdhi anusAra "jIva-paNuM" raheluM che.ane te "jIva-paNA-anusAra" "pauruSa" raheluM che. A "pauruSa-anusAra" karmo rahelAM che. atyaMta sArAM (pu) karmo nA pariNAma-rUpe "brahmA" nuM pada maLe che.ane naThArAM (kharAba ke pApa) karmo nA pariNAme kIDA-paNuM prApta thAya che.paNa pachI, jJAna no udaya thayA pachI brahmA-pada ke kIDA-paNuM (pApa-puNya) e baMne no kSaya thAya che.(baMne nathI) jema AkAzamAM puSpa nathI ane sasalAne ziMgaDuM nathI hotuM (baMne asaMbhava che) tema "dvita-vAda" mithyA che. je pramANe kozeTo banAvanAra kIDo potAnA ghara banAvavA samaye pote temAM ja baMdhAI (purAI) rahe che, te pramANe,mana nI bhAvanAthI utpanna thayelA A jagatamAM manuSyo mithyA baMdhana no anubhava kare che. brahmAe potAnA "mana" thI karIne jevuM joyuM,tevI utpatti karI che, ane te brahmA e jevI utpatti karI tevI manuSyo jue che.e ja svAbhAvika nizcaya che. mana thI baneluM A jagata mithyA che, tenI vRddhi mithyA che, teno anubhava ane laya paNa mithyA che. "brahma" zuddha che ane sarva ThekANe rahenAra che,anaMta che ane advitIya che.paNa bhrAMti (bhrama) thI rahenAra manuSyo te (brahma) ne azuddha,asata,aneka ane aneka ThekANe rahenAra-mAne che. ajJAnI manuSyoe doraDImAM thayela sarpa nI bhrAMtithI ja mAtra bheda kalpelo che. Ama,prathama AtmAmAM jagatanI "spharaNA" thAya che ke jeno vistAra thavAthI "mana" thAya che, ane te mana vaDe "ahaMbhAva" thAya che. A rIte,nirvikalpa-paNa-pratyakSa-rUpe dekhAtuM A jagata,prathama "mana"-rUpe thayuM ke jemAM ahaMkAra nI bhAvanAthI ahaMkAra" utpanna thayo ane tyAra pachI mana ane ahaMkAra e baMne thI "smRti" utpanna thai. mana-ahaMkAra ane smRti" thI anubhava pramANe "tanmAtrA" utpanna thai,ke jenAthI jIva" utpanna thayA. A rIte "upAdAna-kAraNa-brahma" mAMthI "jagata no A AkAra kalpelo" che.. A jagata sAcuM hoya ke khoTuM hoya-paNa citta-e jevI kalpanA kare che tevuM te joI zake che, ane te joyeluM badhuM satya hoya ema jANIne temAM vyavahAra kare che. (karavA lAgI jAya che) (68) karkaTI rAkSasInuM AkhyAna teNe kareluM ugra tapa) vaziSTha kahe che ke-he,rAma,A samaye huM tamane rAkSasI nI kahelo eka purAtana itihAsa kahuM chuM. te itihAsa ghaNA prazno thI yukta che. himAlaya parvatanI uttara dizAmAM karkaTI nAmanI eka mahA bhayaMkara rAkSasI hatI.te jANe zayAma paththaramAMthI banAvela pUtaLI jevI hatI. "vizucikA" e tenuM bIjuM nAma hatuM. tenI kAyA moTI hatI ane tene yogya AhAra tene maLato nahoto. moTA udara (peTa) vALI,teno jaTharAgni atRpta hato.ane te kyAre ya tRpti pAmatI nahotI. Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te eka divasa vicAravA lAgI ke-samudra jema zvAsa khAdhA vinA zvAsezvAse jaLa nA samuhanuM bhakSaNa kare che, tema huM jaMbudvipamAM rahelA sarva manuSya ne gaLI jAuM,to mane tRpti thaze.atRptinI AvI duHkhanI veLAe je yuktithI jIvana cAle te karavAmAM bAdha nathI,paNa sarva manuSyo to maMtra,auSadha,tapa,dAna ane devapUjAthI rakSita thayelA che.eTale huM te sahuno ekadama nAza kevI rIte karI zakuM? mane lAge che ke huM cittamAM kheda karyA vinA parama tapa karuM kAraNake mahA ugra tapa karavAthI durlabha padArtha sulabha thAya che. Ama,sarva prANIono nAza karavAnI icchAthI,te himAlayanA zikhara para caDI,tyAM tene snAna karyuM,ane tapa karavAno prAraMbha karyo.eka page ubhA rahI,TADha ane taDako sahana karI,te rAkSasIne tapa karatAM hajAra varSo lAgI gayA.tenAM aMgo ane cAmaDI.zithila thai gayA. karkaTInA AvA ugra-tapane joI ne brahmA tene varadAna ApavA AvyA. (69) karkaTI rAkSasIne brahmAnuM varadAna vaziSTha kahe che ke-he,rAma,brahmA nAM darzana karI ne rAkSasIe manathI vicAra karyo ke-evuM kayuM varadAna che ke jenAthI mArI kSudhA nI saMpUrNa paNe zAMti thAya?mane lAge che ke-huM roga-rUpI ane loDhAnI soya(sUcikA) thAuM,tevuM varadAna mAguM ke tenI (soya) jema thaIne huM prANI mAtranA hradayamAM sugaMdha nI peThe praveza karIza, ane A rIte te sarva no nAza karIne AkhA jagatane huM gaLI jaIza.to mArI kSudhAnI zAMti thaze. brahmAe jayAre kahyuM ke -he,putrI tuM IcchAmAM Ave tevuM varadAna mAgI le. tyAre karkaTI e kahyuM ke-he,bhagavana,huM anAyAsI (roga-rUpI-jIva sahita-paNa loDhA nI nahi) aneAyasI (loDhAnI-jIva sahita) sUcikA (zuci ke soya) banuM tevuM varadAna mane Apo. brahmAe tene "tathAstu" (te pramANe thAo) tevuM varadAna ApI kahyuM ke he,rAkSasI,tuM "vi" upasarga sahita "sUci"(soya) thaIza eTale ke tuM "vivRttiA" (bIjo artha-kolerA) thaIza. sUkSma mAyAthI tuM sarva loko nI hiMsA karIza,duSTa(kharAba) bhojana karanAra,bIjAnuM aniSTa karanAra,mUrkha, zAstra nA mArga thI viruddha rIte cAlanAra,ane duSTa dezamAM nivAsa karanAra duSTa loko nA hRdayamAM, prANa dvArA -apAnathI hRdayamAM pravezaje,ane temane pIDA karI temano nAza karaje. tuM vAtalekhA-rUpI vizucikA thaze ane (upara batAvela) manuSyo no nAza karaze. 172 te pachI zAstra ane sadAcAra mAM niSThA-vALA guNavAna manuSya nI rakSA karavA (vizucikA roga maTavA)mATe, maMtra ane rIta -manuSyone ne siddha gaNone ApatAM brahmA kahe che ke-vizucikA no maMtra A pramANe che. OM hrAM hrAM rIM rAM viSNuzaktaye namaH. OM namo bhagavatI viSNazaktimenAma. OM hara hara naya naya paca paca matha matha utsAdaya dure kuru svAhA. himavanta gacchajIva saH saH saH candra maMDalagatosi svAhA. maMtra jANanAra manuSye A maMtra lakhIne DAbA hAthamAM rAkhavo ane jamaNA hAthe vizucikA thayela rogIne mArjana karavuM.pachI,"karkaTI-nAmanI vizucikA rAkSasI maMtrathI pIDA pAmIne himAlaya parvatamAM cAlI gaI che" evI bhAvanA karavI.pachI,rogI caMdra-maMDaLa nA sarva vyAdhithI mukta thayo che,ema manathI dhyAna dharavuM. A rIte pavitrapaNA thI Acamana karI-cittamAM vyagratA rAkhyA vinA manuSya vizucakA roga no nAza karI zake che. brahmA nA A maMtrane AkAzamAM rahelA siddha-gaNoe grahaNa karyo ane brahmA potAnA lokamAM pAchA gayA. Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 173 (70) karkaTInuM sucI (soya)-rUpa thavuM tathA tenAM karmonuM varNana vaziSTha kahe che ke tyAra pachI te rAkSasI dhIme dhIme pAtaLI (AchI) thavA mAMDI. te prathama vAdaLAM nA AkAranI thai,pachI vRkSanI zAkhA jevaDI thai.pachI puruSanA jevaDI,pachI, hAtha jevaDI,pachI AMgaLI jevaDI,pachI aDadanI ziMga jevaDI ane chevaTe soya jevaDI thai gaI. ane tyAra pachI kamaLa nA kesarA jevI jhINI ane suMdara soya banI gaI. e rAkSasI sUkSma-sUcI-rUpe "AyasI" (loDhA nI soya jevI) ane jIva-sUcI-rUpe "anAyasI" (roga-rUpI) thai.te sUcikA (rAkSasI) e aSTaka (mahAbhUta,karmendriyo, jJAnendriyo,prANa,aMtaHkaraNa,avidyA,kAma,karma) vaDe cAlatI hatI,vaLI,AkAzamAM paNa vAsa ane gamana karatI hatI. te sUcI (soya) rUpe dekhAya che paNa tenAmAM loDhAnuM nAma nathI.tethI, saMsAra-rUpI bhrAMtimAM rahelI A sucI (soya-rUpI-rAkSasI) paNa eka bhrAMti (mAyA ke vAsanA?) ja che. brahmA nA varadAnathI te rAkSasI nuM "sUkSma-rUpa" thayuM hatuM,ane A navA-rUpa nI zAMti mATe teNe mauna-vrata dhAraNa karyuM. tenuM sUkSma zarIra pratyakSa dekhAtuM nahotuM,eTaleke AkAza-paNA ne pAmeluM hatuM, te rUpa dUradUrathI, dIvAnA jevo prakAza pAmatuM hatuM.icchita deha pAmyAthI prasanna thayelI te rAkSasI moDhAthI jANe AkAzanuM vamana karatI hoya tema jaNAtI hatI. vistAra pAmelA dIvA nA kiraNa" jevI te komaLa hatI, eTale ardha-mIMcI AMkhathI ja dekhAya tevI hatI. puSpa nA kesarA mAMthI jANe taMtu uDyo hoya-athavA-bahAra pharavAnA kautukathI jANe suSuNA-nADI -e brahmaraMdhra mAMthI nIkaLI sUryamaMDaLamAM uMcI jatI hoya tema te jaNAtI hatI. niyata indriyonI zaktivALI te rAkSasI "liMga-deha" thI bahAra jaNAtI hatI,ane koInA jANavAmAM AvatI na hatI.te atyaMta alakSya hovAthI zUnya-vAda ne utpanna karanArI hatI,AkAzanA jevo teno varNa hato ane te kaMI bolatI nahotI. adRzya tathA jIvavALA (be prakAranA) soya (sUcI) nA svarUpamAM te rahelI hatI. jema,holavAyelA dIvAnI AMca jema jovAmAM AvatI nathI, tema chatAM teNe sparza karavAthI tApa lAge che, tema,te adRzya hatI topaNa ati tIkSNa hatI.te "cidAbhAsa" ne dabANa karavAnA dharma vALI che.ane tenuM "tatva" e "vAsanA" mAtra che. A pramANe te rAkSasIe AkhA jagatane gaLI javA "soya" nA rUpa no aMgIkAra karyo !! paNa tenuM rUpa sUkSma hovAthI te jagatane gaLavA samartha thai zakI nahi. aho, tenI mUrkhatA to juo, teNe manathI jagatane gaLI javAnI IcchA karI hatI paNa "sUkSma-rUpa" no vicAra karyo nahoto!! Ama kevaLa "saMkalpa" ne ja jotI ane anartha mAM buddhivALI te rAkSasI nuM tapa nirarthaka thayuM. je manuSyanI buddhi anarthamAM hoya teNe pUrvAparano (bhaviSyano) vicAra utpanna thato nathI, priya padArthamAM tallIna thayeluM citta, te padArtha ne pAmavAnA dRDha prayatna ne kAraNe (khoTI bhAvanAne lIdhe) te viparIta "bhAva" ne pAme che ane tene "pachI no" (pachI zuM thaze? tevo) vicAra sUjhato nathI. karkaTI rAkSasIe "jagatane gaLI javA rUpI" potAno manoratha siddha karavA sAruM,potAnA "moTA zarIra" no tyAga karyo,ane "sUcI zarIra"(soya jevA nAnA) zarIrano aMgIkAra karyo!! teNe svArthanI siddhi mATe maraNa nuM mahAduHkha paNa mahAsukha-rUpa mAnyuM!! saMtoSa mAnyo !! eka vastu para ati-prIti karanAra manuSya ne bIjI vastu mAM bhAna rahetuM nathI, ane te eka vastu nI ati IcchA rAkhanAra manuSya ne temAM bhale teno nAza thato hoya to paNa te tene te sukha-rUpa mAne che. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 AvI rIte prANI-mAtrane gaLI javAnI IcchAvALI te "jIva-vizucikA" AkAza-rUpa nirAkAra ane AkAza nI peThe sUkSma-liMga-zarIra vALI thai hatI.teja nA sUkSma pravAha nI jevI tenI kAMti hatI, te "prANa-taMtu-rUpa" hatI ane "kuMDalInI zakti" jevo teno AkAra hato. sUrya nA kiraNa jevI (prakAza-maya) te suMdara hatI, eTalA mATe,e rAkSasI nI "krUra-manovRtti" ja jIva-vizucikA" rUpe rahelI che.puSpa nA gaMdha nI peThe-te "jIva-sUcI" prANInA hRdayamAM praveza kare che, ane prANI nI "hiMsA" (maraNa) thavAnA "kAraNa-rUpe" (rogo) pragaTa rahe che. te pArakA prANa haraNa karIne potAno parama-artha puro karavAmAM pArAyaNa (magna) rahe che, Ama te rAkSasI AyasI (loDhA jevI) ane anAyasI (roga-rUpI jIva-rUpe) sUcI(soya)rUpa thai. have te jhAkaLanA jevI pAtaLI (anAyasI) ane cAMdInA jevI komaLa (AyasI)-te rAkSasIe "be prakAranA-sUkSma-sva-rUpa" thI manuSya nA zarIramAM praveza karIne zarIra ne vIMdhatAM daze dizAmAM pharavA mAMDyuM. ane Ama jayAre teNe daze dizAmAM pharavA mAMDyuM rogathI paravaza thayelA,sthaLa ane dubaLA manuSyonA zarIramAM praveza karIne te rAkSasI "vAta-sUcI" (vAyu-rUpa-sUcI) thai.ane teNe "vizucikA" (kolerA-jevo?) no roga utpanna karavA mAMDyo. te koI samaye svastha ane subuddhivALA manuSyonA zarIramAM "jIva-sUcI-paNA" thI praveza karIne, temanAmAM te "aMta-vizucikA" (duSTa-buddhi) utpanna karIne temano aMta lAvatI hatI. Ama, duSTa-buddhi vALA manuSyonA zarIramAM rahIne te rAkSasI kadI tRpta thatI tokadI puNyavAna manuSyo tene "maMtra,auSadhi,tapa" vagere nA krama thI tene kADhI paNa mUkatAM hatAM. A pramANe "be-deha thI" (AyasI ane anAyasI) AkAzamAM ane pRthvI para pharatAM pharatAM tenAM ghaNAM varSo cAlyAM gayAM.te rAkSasI --koI samaye pRthvImAM dhULamAM saMtAI rahetI,to --koI samaye,hAthanI AMgaLIomAM saMtAI rahetI. --koI samaye AkAzanI prajAmAM saMtAI rahetI to --koI samaye vastranA taMtumAM saMtAI rahetI. --koI samaye snAyu-rUpI nadImAM,koI samaye vyabhicAra thI dUSita thayelI indriyamAM, --koI samaye manuSyanA hAtha-paga nI sukAI gayelI rekhAomAM,--koI samaye kAMtihIna manuSyonA ucchavAsa upaDAvI temAM,--koI samaye baNabaNatI mAMkha vALA,duSTa (gaMdha) vAyuvALA (bIlI-AMbA-vagere vRkSo vinAnA sthaLamAM) to-- koI samaye evA dezamAM saMtAI rahe ke-ke je dezamAM sthaLa pazu ane manuSyonAM hADakAM paDyAM hoya.(ke jemAM niraMtara AtmaniSTha ane parapIDa ne haranArAno abhAva hoya jemAM apavitra manuSyo bhaMDAM vastro paherIne dhUmatAM hoya!!) te sUcI (soya)-rapa (karkaTI) rAkSasI--koI vakhate te madhamAkhI,kAgaDA ke koyala ne rahevAnA jhADanA polANamAM tathA pUMThAmAM saMtAIne rahe che, --koI samaye mAyA-rUpI vAdaLAM nI lekhamAM saMtAIne rahe che--koI samaye-phATI gayela AMgaLIo nA vraNa (ghA) nA khADAmAM saMtAIne rahe che,--koI samaye te jhAkaLanA biMdumAM saMtAI rahe che, -koI samaye rAphaDA mAM lapAIne rahe che--koI samaye jhAMjhavAnA jaLa thI jhagamagatA marudeza mAM rahe che, --koI samaye vAgha-ajagara jemAM rahe che tevA kaThora araNya mAM rahe che, --koI vakhata gaMdhAtA pANInA khAbociyAmAM rahe che,--koI vakhata nadInA zItaLa sthAnakamAM rahe che, --koI vakhata vicitra vastra thI zobhatAM nagaramAM jaIne rahe che, --koI samaye javA-AvavAnA ati parizrama thI thAkI jAya che, --koI samaye te nagara tathA gAmaDAmAM rahelAM sutra(kapaDAM)tathA pAtramAM bharAI rahe che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema,madonmata baLada -e araNyamAM potAnA ziMgaDAthI TIMbA khodI nAkhe che,tema te rAkSasI - aneka prakAranA tApathI tapatAM manuSyonA deha-rUpI araNyamAM te baLada nI jema rahe che, taMtu (doro) parovelI te sUcikA (soya) --jayAre-sIvIsIvI ne thAkI jAya che,tyAre ArAmane mATete hAthamAMthI paDI jaIne lUgaDAM mAM saMtAIne rahe che. te sUcikA (soya) krUra tathA kaThina chatAM-manuSyanA hAthamAM vAgatI nathI,tethI loko teno tyAga karatAM nathI, kAraNake -jo koI manuSya tIkSNa hoya paNa potAnI tIkSNatA bahAra batAve nahi (dAmbhikatA) to loko teno tyAga kare nahi. A pramANe te "AyasI sUcikA" (loDhA jevI chatAM jIva sahita) e "jIva-sUcI" sahita, cAre bAju pharavA mAMDyuM.jevI rIte pavana nI sattAthI photarAM cAre bAju uDe che,tevI rIte,te sUcIe potAnI aMtaHkaraNa nI sattAthI cAre bAju pharavA mAMDyuM. te rAkSasIe tapa karavA samaye bIjAono vadha karIne potAnuM peTa bharavAmAM AnaMda mAnyo hato, mATe tenuM soya nuM rUpa thavAthI keTalAka lokoe,jANe,teno (te rAkSasIno) vadha karavAnI icchAthI,tenA mukha mAM doro parovI (soyamAM doro parovIe chIe tema) tene aTakAvI hoya tevuM paNa nizcaLa thAya che. jema,ati krUra aMtaHkaraNavALo manuSya paNa ati-daridra manuSya nuM dayAthI poSaNa kare che,te niH saMzaya vAta che, tema,te sUcI (soya-rUpa rAkSasI) krUra che,to paNa,daridra-rUpe rahelAM junAM phATelAM lUgaDAMne sAMdhIne tenuM poSaNa kare che.A pramANe te rAkSasI bIjAnuM poSaNa kare che,paNa potAnA peTa nuM poSaNa karI zakatI nathI, kAraNa ke-tapa karavAthI tenuM hRdaya -taMtu paNa pesI nA zake tevuM-chidra rahita thayuM che Ama,potAnA udaranuM poSaNa nA thavAthI,potAne prApta thayelA sUcI-rUpa ne mATe te rAkSasI ne kheda thavA lAgyo.to paNa,potAnA rAkSasI svabhAva thI,jayAre te (koIne) vIMdhavAnA kAmamAM joDAya to te nadInA pravAha nI jema utAvaLa thI tenuM vedhana kare che. (tene vedhI nAkhe che) jema,cora jevA duSTa loko bIjAne duHkha ApatI vakhate potAnuM moDhuM saMtADe che,tema,te soya,vastramAM vedhana karatI vakhate potAnuM mukha vastra thI ja DhAMkatI-DhAMkatI AgaLa cAlI jAya che. jema,mUrkha manuSya e guNavAna ke doSavAna manuSya sAthe eka sarakhI rIte varte che,tema, te soya sutarAu ke rezamI lUgaDAM mAM eka-sarakhI rIte ja vedhana kare che. moTA dorAne dhAraNa karanArI, paNa,aMguThA ane AMgaLI nI vacce rahI rahI ne pIDA pAmelI te soya, te moTo doro potAnA hRdayamAM nA samAvavAthI,jANe AMtaraDuM okI kADhatI hoya tema jaNAya che. doro parovelI te soya,tIkSNa che paNa tenuM hRdaya zUnya che,AthI tene rasanA svAdanI gama (khabara) nathI. jene pariNAme te rasavALA ane rasa vinAnA padArthomAM rAkSasa svabhAve(svabhAvanA kAraNe)ja praveza kare che. e sUcI (rAkSasI) "durbhAgI rAja-putrI" jevI che. e kaThora bolatI nathI,chatAM e dorAthI mukhamAM nathAyelI che.te tIkSNa che chatAM pote ja potAnAthI saMtApa kare che.te vIMdha(raMdhra)-vALI che,chatAM te hRdaya-rUpI che eTale raMgha vinAnI paNa che. krUra buddhivALI te rAkSasI vinA aparAdhe loko ne mAravA Icche che,eTale te pApane lIdhe,te,potAnI buddhithI ja sUtra (dorA) mAM parovAIne potAnA pApa-rUpI pAza mAM laTakI rahI che. koI samaye te soya luhAra nI pAse Ave ane luhAra tene tapAvavA agnimAM nAkheto te vakhate dhamaNanI phUMka thI te uMce caDIne palAyana thai jAya che. 175 Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 te rAkSasI prANa ane apAna vAyu dvArA hRdaya-kamaLa nI aMdara ja dhase che, ane tenAmAM duHkha utpanna karavAnI ghora zakti rahelI che,AthI te jANe "jIva-zakti" utpanna thai hoya tema jaNAya che. samAna-vAyu nA viparIta-paNA (uMdhA-paNA) thI-chatAM te samAna nI peThe ja gamana (phare) kare che, ane, udAna-vAyunA viparIta-paNAthI te udAna-vAyu nI sAthe gamana kare che. vyAna-vAyunI sAthe rahIne te vyAdhi utpanna kare che.ane sarva aMga nA rasamAM phare che. koI samaye te "zULa-roga-rUpI-vAyu" sAthe hRdayamAM ane kaMThamAM pravezIne zULa-rUpI unmAda lAve che. koI samaye te manuSyanA pagamAM pesI jAya che ane rudhira-pAna karI Azcarya-sahita AnaMda mAne che. koI samaye te puSpa nI mALA parovavAnA kAmamAM Ave che, tyAre puSpa-guccha nuM bhojana kare che.ane alpa bhojana thI te saMtoSa pAme che. koI samaye te gArAmAM nIcuM mAthuM karIne sUI rahe che. jema,nIca manuSyane utsava karatAM kalaha (kakaLATa) vadhAre sukharUpa lAge che, tema te rAkSasIe pArakA nA prANa nA jAya tyAM sudhI tenI krUratA batAvavAmAM AnaMda mAnyo che. jema,lobhIne ardhI koDI no (paisAno) lAbha thAya to paNa te ghaNo mAne che, tema,thoDA lohI pIvAmAM paNa te soya AnaMda mANavA lAge che. AvI rIte "jIva-sUcI" (roga-rUpa-sUcI) ane "loha-sUcI" (lokhaMDa nI soya-rUpa) evA sUcI-sva-rUpa thI teNe prANImAtra nA maraNa nI IcchA rAkhI che. jema,gharamAM rAkhelI soya vAparavAmAM nA Ave to tenA para kATa caDI jAya che paNa tene mATI sAthe ghasavAmAM Ave to-te pachI ujjavaLa thAya che, tema te sUcI ne bIjAne mAravAnuM kAma nA maLe tyAre tenA manamAM duHkha thAya che, paNa bIjAne duHkha devAmAM tene AnaMda maLe che. te ghaNI sUkSma che, adRzya che,khaMDana karanArI che, tIkSNa vIMdhanArI che,kUra che ne jANe daivI ceSTA jevI che. te rAkSasI koI samaye potAnI zaktithI kAdavamAM pesI jAya che, koI samaye AkAzamAM uDe che, koI samaye pavana nI sAthe dizAomAM vihAra kare che, ane koI samaye dhULamAM,bhUtaLamAM,vagaDAmAM,ke gharanA aMtaHpura mAM sue che.koI samaye hAthamAM, kAnamAM,unanA svaccha samuhamAM,lAkaDAnA chidramAM, mATInA DhagalAmAM -tema ja mAnavInA hRdayamAM saMtAI rahe che. jevI rIte yogI maMtranI zaktithI potAnI IcchA pramANe vihAra kare che, tevI rIte te rAkSasIe paNa potAnI IcchA mujaba pharavA mAMDyuM. (71) karkaTI rAkSasI no pazcAtApa vaziSTha kahe che ke-he,rAma,te karkaTI rAkSasIne ghaNA kALa sudhI mANasanA lohI-mAMsa no svAda letAM paNa tRpti thai nahi, kAraNake sUcI (soya) rUpa tenA nAnA dehamAM eka rUdhiranA biMduthI vadhu zuM samAI zake? Ama, rAkSasI nI tRSNA, soya-rUpa thavAthI paNa,zAMta thatI nathI.mATe- te rAkSasI vicAravA lAgI ke "hAya,mane A sUcI-rUpa prApta thavAthI huM kevI sUkSma thai gaI chuM! bhakSaNa karavAnI mArI zakti harAI gaI che,are, mArA peTamAM eka koLiyo paNa samAI zakato nathI, mArA prathamanA moTA moTA aMgo kyAM gayA? huM kAdavanI vacamAM DUbI jAu ,pRthvI para paDI jAuM chuM ane mANasanA paganA prahArathI haNAI gaI chuM, malina thai gaI chuM.are re huM dhaNI vinAnI mane koI dhIraja ApanAra nathI,mAruM koI sthaLa nathI, du:khathI paNa vadhAre duHkhamAM ane saMkaTathI paNa vadhAre saMkaTamAM huM DUbI gaI chuM. mAre koI sakhI nathI,dAsI nathI,mAtA nathI,pitA nathI,bhAI nathI,putra nathI,deha nathI ke Azraya nathI. Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 177 TharIne besavAnuM mAre koI sthaLa nathI, tethI huM vananAM pAMdaDAM nI jema cAre bAju bhamyA karuM chuM. huM ati Apatti mAM AvI paDI chuM,have huM mota mAguM chuM, paNa te ya mane mANye-maLatuM nathI. jema hAthamAM Avela ciMtAmaNi ne koI kAca no TUkaDo samajIne pheMkI de,tema,meM mUDha-buddhi thI mArA prathamanA dehano tyAga karyo! mArA duHkha nI paraMparA no koI pAra nathI,bIjAne pIDanArI paNa bIjAnA saMcArathI cAlanArI huM paravazatA ne kAraNe parama kRpaNatA pAmelI chuM.mane udara (peTa) nahi hovAthI, mArAthI svAda ke koLiyo lai zakAto nathI.huM hIna-bhAgya-vALI chuM. jema bhUtanI zAMti karatAM te zAMtithI-vALI pachI bhUtanI ja utpatti thAya che, tema tapa karavAthI mArA ja nAza no udaya thayo che.hAya meM maMda-buddhithI,mArA prathamanA moTA zarIra no kema tyAga karyo? paNa e to jayAre nAza thavAno hoya tyAre ja avaLuM mati sujhe ne?!! kIDI karatAM paNa mAruM zarIra sUkSma che, mATe mArga nA dhULanA DhagalAmAM huM DUbI jaIza to mAro uddhAra koNa karaze?huM ajJAnarUpI samudramAM paDI chuM,mAro abhyadaya thAya ja kyAMthI? mAre kyAM sudhI A khADAmAM paDI rahevuM paDaze?te huM jANatI nathI!! mAro moTo deha kyAre thaze? (72) karkaTIe punaH tapa karyuM ane indra ne Azcarya thayuM vaziSTha kahe che ke-he,rAma,sUcI (soya) rUpe thayelI te rAkSasIe te pachI potAno prathamano deha pAcho meLavavA "huM pharI tapa karuM" evo vicAra karyo ane vANIne niyamamAM rAkhIne sthira-paNA thI tapa karavAno dRDha nizcaya karyo. manuSyo ne mAravAnA je vicAro tenA manamAM hatA te vicArono tyAga karI ne tene tapa karavA sAruM himAlaya parvata tarapha prayANa karyuM. prathama te rAkSasIe potAnA AtmAmAM mana thI kalpita sUcI-paNuM joyuM, tyAra pachI prANavAyu-rUpa te jIva-sUcI-e prANa sAthe praveza karyo ane te prANavAyu-rUpa zarIra thI te tapa karavA cAlI. eka paga para ubhA rahI teNe hajAra varSa tapa karyuM, tyAre tenI saMsAranI phuraNA-mAtra nivRtta thai, tethI paramAtmA no vicAra karatAM tenuM mana nirmaLa thayuM,ane tenA jJAnano udaya thayo. jJAnano udaya thavAthI tene "kArya-kAraNa" nI khabara paDavA mAMDI ane tene parama pavitra-paNuM prApta thayuM. tapa karavAthI tenA pApano nAza thayo ane tethI tene tatvajJAna prApta thayuM.te pote ja Atma-buddhithI. brahma-jJAnI thai.ane potAnA sukha ne sUcavanArI thai. sAta loka ne saMtApa kare tevuM dAruNa tapa teNe sAtahAjara varSa sudhI karyuM. tenA ugra tapa nA tApane lIdhe. parvata paNa baLavA mAMDyo ane tethI AkhuM jagata tapatuM hoya ema jaNAvA lAgyuM. A joIne indra ne Azcarya thayuM ane teNe nArada-muni ne pUchyuM-konA tApane lIdhe A jagatano parAbhava thAya che?tyAre nArada-munie rAkSasInA tapanI vAta karI. ane kahyuM keA rAkSasI nA tapa thI samudra ane megha sukAI jAya che ane sUrya paNa dizAo sAthe malina thai jAya che. (73) vAya-devatAe karkaTI rAkSasI nI zodha karI vaziSTha kahe che ke-karkaTI nI vAta sAMbhaLI indra kutuhala pAmyo ane teNe nAradajIne pUchyuMke-te rAkSasIe tapa karIne pizAcanI vRtti vALuM sUcI-paNuM meLavIne kevAM vaibhava bhogavyA te kaho. tyAre nAradajIe rAkSasI nA sUcI (soya) nA zarIra thI bhogavelA vaibhava nuM varNana karI ne kahyuM keheindrApizAca-paNA ne pAmela te rAkSasI (jIva-sUcI) ne prathama kALA loDhAnI soyano Azraya hato, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 tyAra pachI teno tyAga karIne AkAzanA vAyu-rUpI-ratha dvArA,prANavAyu nA mArga thI te manuSyonA dehamAM pesIne kALo kera macAvyo hato, paNa eka divasa tene sUcanA (soya nA) nAnA deha tarapha aNagamo thayo, ane potAno prathamano deha pAcho meLavavA tene sAta hajAra tapa karyuM che. mATe te rAkSasI ne varadAna maLe tevo prayatna karo nahitara tenuM tapa sarva lokone bALI nAkhavA -samartha che. vaziSTha kahe che ke e pramANe nAradajI nA vacana sAMbhaLIne indra vAyudeva ne te rAkSasIne jovA (zodhavA) sAruM daze dizAmAM javAnI preraNA karI. tyAre te rAkSasI nI zodhamAM e vAyu-devatAe (pavane) potAnA anaMta digaMto ne pUranArA dehane pathArI dIdho,sAta dvIpa,sAta samudra ane pRthvI para nI pITha para e comera ghUmI vaLyo,ane Ama lAMbo paMtha kApyo hovAthI tene jANe thAka lAgyo hato tyAre teNe, AkAzane AliMgI rahyuM hoya evuM jaNAtuM himAlaya nuM UMcuM zikhara joyuM.ahIM utArI teNe vizrAMti lIdhI. (74) karkaTI (sacikA ke soya ne thayeluM jJAna vaziSTha kahe che ke himAlaya parvatanA zikharanI jANe madhya-zikhA hoya te rIte rahelI te rAkSasIne pavane dIThI. te rAkSasI eka page ubhI hatI,mastaka nI garamI thI sUkAtI hatI,ane anazana vrata thI tenA peTanI cAmaDI, piMDa nI peThe sukAI gaI hatI. mAtra ekavAra te mukha ughADI pavana tathA taDako grahaNa kare che, paNa hRdayamAM avakAza nA hovAthI,te taDako ne vAyu bahAra ne bahAra ja rahe che. A pramANe tapa karatI te rAkSasIne joI pavana ne (vAyu-devane) atyaMta Azcarya thayuM ane tene praNAma karyA. rAkSasInA teja-puMja thI te parAbhava pAmyo ane "tuM zAnA mATe tapa kare che?" ema pUchavAnI paNa tenI hiMmata rahI nahi."aho,bhagavatI sUcikA nuM kevuM AzcaryakAraka tapa che!!" evo vicAra karatAM karatAM,pavane, tyAMthI pAchuM AkAzamArge prayANa karyuM. AkAzamArga nuM ullaMghana karI,vAta-skaMdha nuM atikramaNa karI ne siddha nA samUhane potAnI pAchaLa rAkhIne, te vAyu-deva,sUrya-mArga mAM thaIne,nakSatra loka nI upara thaIne indra-lokamAM gayA.ane indra AgaLa pote je joyuM hatuM tenuM varNana karyuM. vAyu-deva (pavana) kahe che ke-jaMbudvIpamAM himAlaya nAmano moTo parvata che,mahAdevajI jenA jamAI che, te parvatanA uttara bhAgamAM parama-rUpa dhAraNa karanAra tApasI-sUcI dAruNa tapazcaryA kare che. tenA tapanuM zuM varNana karuM?are,vAyu vagere nuM paNa bhakSaNa nA karavA mATe te rAkSasIe potAnuM peTa, loDhA jevuM karIne vAsI dIdhuM che. mukhanA chidra dvArA paNa zItaLa vAyu khAvAmAM na Ave teTalAM mATe e rAkSasIe potAnuM moM khulluM karIne mATIthI bharI dIdhuM che.te rAkSasInA tIvra tApathI himAlaya parvata paNa potAnuM hima-paNuM choDIne agnimaya svarUpa dhAraNa karyuM che, ane tethI devo paNa tyAM vAsa karI zakatA nathI.. mATe he, indra, brahmA tene varadAna Ape te mATe tema kahevA) ApaNe brahmA nI pAse jaIe, kema ke tenA tapanI upekSA thaze to mahA anartha thaze. vAyudeva nA kahevAthI indra bIjA devatAo sAthe brahmA pAse gayo ane badhAe brahmAne prArthanA karI. tyAre brahmAe kahyuM ke-huM te rAkSasIne varadAna ApavA himAlaya parvata para jAuM chuM. brahmA nA e vacana sAMbhaLI indra ane bIjA devatAo temanA sthAna para pAchA gayA. (75) karkaTI rAkSasIne parva dehanI prApti Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 vaziSTha kahe che ke brahmA te karkaTI rAkSasI pAse AvyA ane AkAzamAMthI bolyA ke-he, putrI tuM varadAna mAga. paNa te sUcI (karkaTI) rAkSasI ne karmendriyo nahi hovAthI mAtra "jIva-mAtre" te rahelI hatI. vaLI, tene parama jJAna paNa prAptathayuM hatuM, tethI brahmAne kaMI paNa uttara ApyA vinA te vicAravA lAgI ke "(parama jJAna prApta thayeluM hovAthI huM pUrNa chuM tathA saMdeha rahita chuM,mATe varadAna ne zuM karuM? have zAMta-paNAthI huM sukhI rahelI chuM,meM jANavAnI vastu-mAtrane jANI lIdhI che.ne mArA viveka no vikAsa thayo che, eTale have bIjuM zuM prayojana rahyuM? je pramANe hamaNAMnI mArI paristhiti che te ja pramANe rahe to sAruM ja che.paramArtha rUpa satya no tyAga karIne bIjA mithyA artha saMpAdana karavAmAM zuM phaLa che?" karmendriyo thI rahita ane mauna rahelI te tApasI ane prasanna buddhivALI rAkSasIne brahmAe pharIthI kahyuM kehe putrI tuM varadAna mAgatuM bhUtaLamAM keTalAka kALa sudhI bhoga bhogavyA pachI,parama-pada ne pAmIza evo parama-niyaMtA no nizcaya che, te niyatine maTADavA ame paNa samartha nathI. AvA mahA-tapane lIdhe tArA manano manoratha pUrNa thAo.tArA zarIranI pAchI abhivRddhi thAo.ane tuM himAlaya nA vanamAM rAkSasI nuM tAruM mULa svarUpa ne prApta thA. he, putrI,bIja nI aMdara rahelA vRkSa-paNAne jema bahAranA moTA vRkSono viyoga thAya che, tema hAla, sUkSma rahelI evI tene tArA pUrva zarIrano viyoga thayo che, te zarIrano tane pAcho saMyoga thaze. jANavAnI vastunuM tane jJAna thayuM che, ane tAruM aMtaHkaraNa zuddha che, tethI tuM have loko ne pIDA karIza nahi, ne niraMtara "dhyAna ane dhAraNA" mAM tArI prIti raheze.ane sarvatra "Atma-sva-rUpa" nI dRSTi raheze. tuM vyavahAranI draSTithI "dhyAna ane dhAraNA"nA AdhArabhUta rahIza ane vAyunA svabhAvathI tuM tArA zarIra ne ceSTAyukta kriyAzIla) karIza. he, putrI,te samayamAM te potAnA jAti-svabhAva (rAkSasI) ne ucita azAstrIya hiMsAnI virodhInI thaIza ane sudhAnI zAMti karavA sArU nyAyathI (nyAya karavA mATe lokonI hiMsA karIza.lokomAM tuM nyAya-vRtti thI anyAya no bAdha karIza.ane jIvana- muktapaNA nuM vivekathI pAlana karIza. A pramANe AkAzamAMthI varadAna ApIne brahmA tyAMthI cAlyA gayA. tyAra pachI rAkSasIe vicAra karyo ke "brahmA nA kahevA pramANe thavAmAM mAre koI virodha nathI to pachI, zA mATe temanA varadAna mujaba nA thavuM" eTale te rAkSasI pUrvanA zarIranA AkAra jevI thavA mAMDI.tenuM sUcI (soya) jevaDuM svarUpa hatuM temAMthI te prathama prAdeza (aMguTho ane tarjanI vaccenuM aMtara) jevaDI thai,pachI hAtha jevaDI thai,pachI vRkSa nI zAkhA jevaDI thai,ane pachI to te "abhU-mALA" (AkAzanAM vAdaLo) jevI khUba moTI thai gaI. pUrve bIja-rUpe adrazya rahelAM tenAM avikaLa zakti-vALAM gAtro pAchAM dehamAMthI utpanna thayAM. tema ja tenI indriyo ane tenA sthAnako paNa utpanna thayAM. (76) karkaTI nuM tapamAMthI nivRtta thavuM ane bhIlanA dezamAM javuM. varSARtunI meghalekhA jema sUkSmamAMthI sthULa thAya che tema te sUcI rAkSasI (karkaTI) sUkSmamAMthI dhULa thai. tyAra pachI "Atma-bhUta-brahmAkAza'nuM dhyAna dharavAthI tene AnaMda thayo ane bodha (jJAna) thavAthI, jema sApa kAMcaLIno tyAga kare tema teNe rAkSasa bhAvano tyAga karyo.paNa jyAM sudhI deha che tyAM sudhI, dehano "bhAva" zAMta thato nathI,eTale jayAre te samAdhimAMthI jAgI tyAre teNe sudhA utpanna thai. bhUkha lAgavAthI teNe vicAra karyo ke-have mAre zeno AhAra karavo?koI paNa prANIne anyAyathI mArIne, Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mAre teno AhAra karavo joIe nahi.tevA AhAra karatAM to maravuM vadhAre sArU che.nyAya thI meLavelo AhAra karyA vinA kadApi mArA deha no tyAga thAya to temAM koI anyAya nathI. bhojana karIne jIvavAmAM mAre kaMI iSTa nathI ane maraNa thavAmAM kaMI aniSTa nathI. huM to mAtra "mano-mAtra" chuM, deha-vagere to bhramathI bhUSaNa-rUpa che.ane te bhrama paNa jJAnathI nAza pAme che. mATe mAre,jIvana-maraNa jevuM kazuM che ja nahi. vaziSTha kahe che ke e pramANe vicAra karIne te karkaTI rAkSasI mauna rahI pote rAkSasI hovA chatAM teNe rAkSasI. svabhAvano tyAga karyo-eTale vAyudeve prasanna thaIne kahyuM ke-he karkaTI,tuM jA. ane ajJAnI-loko ne jJAnano upadeza kara,kAraNake ajJAnI ne bodha Apavo te ja mahAtmA no svabhAva che.tAro upadeza sAMbhaLavA chatAM jenAmAM jJAnano udaya nA thAya teno tAre nAza karavo, ethI tArI sudhA zAMti thaze.ane te anyAya paNa gaNAze nahi.kAraNake bodha ApavA chatAM jene bodha thAya nahi teo Ameya potAnI meLe ja naSTa thatA hoya che. e pramANe vAyudeva nA vacana sAMbhaLIne temano AbhAra mAnIne te rAkSasI parvata parathI nIce utarI, ane rAte ghora aMdhArA-vALA mArge himAlayanI samIpa rahelA (bhIla nA) deza tarapha prayANa karyuM. (7) rAtri naM tathA bhIlanA rAjA ane tenA pradhAna nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he,rAma, rAtrinA samaye te rAkSasI bhIlonA pradezamAM AvI. te vakhate AkAza candra-rahita hatuM,kALA tamAla (nA vRkSathI) banelA vanathI te rAtri ati-puSTa ane ghATI lAgatI hatI,latAnI ghaTAone lIdhe nakSatro no prakAza dekhAto nahoto ane aMdhArAmAM lokonI gati maMda thai gaI hatI.cauTA paranA dIvA vAyuthI vAMkA thayelA hatA, tethI aMdhakAranI vRddhi jaNAtI hatI. nagaranAM mANaso sUI rahelA hatA ane vanamAM pavana phUMkAto hato.mALAmAM pakSI sUI rahyA hatA,guphAmAM siMha sUI rahyA hatA,kALiyAra mRgoe vizrAMti lIdhI hatI.AkAzamAM jhAkaLanA kaNa camakatA hatA. baLI gayelA lAkaDAMnA polANa jevI te rAtri atyaMta ghATI ane kALI hatI. bhIla nA te dezamAM te bhayaMkara rAtrimAM jayAre sarva sUI rahyAM hatAM, te samaye dhIraja-vALo te dezano "vikrama" nAmano rAjA tathA teno kArabhArI e baMne jaNA -rAtricaryAthI cora loko no vadha karavA mATe zaheramAMthI bahAra nIkaLyA-temane te karkaTI rAkSasIe joyA.e baMne ne joI rAkSasIe vicAra karyo keaho,mane bhasya maLyuM.A rAtanA samaye prANIo nI hiMsA karIne bhojana karanArA mUDha AtmAo lAge che, paNa kadApi A baMne mANaso gaNavAna ane moTA mana vALA hoya to mArAthI temano nAza thai zake nahi, tethI temanI parIkSA karavI yogya che.ane jo te loko guNavAna haze to huM temanuM bhojana karIza nahi. ane jo guNavAna nahi hoya to teo mArA bhojana ne lAyaka che. (78) rAjA tathA maMtrI nI sAthe rAkSasI no saMvAda vaziSTha kahe che ke te rAkSasIe meghanI garjanA jevo gaMbhIra nAda karyo ane te rAjAne pUchyuM ketame koNa cho?tame pUjya buddhivALA (Atma-jJAnI) cho ke durbuddhi vALA che? tame mAro koLiyo thavA Avo cho,mATe tame duSTa maraNa ne yogya ja lAgo cho. rAjA kahe che ke are,bhUta tuM koNa che?tAro deha dekhADa,bhamarInA jevA tArA zabdo thI koNa bIe che? kArya-sAdhaka manuSya potAnA kAryamAM siMha nI jema doTa mUke che,mATe bahu bolyA vinA tAruM parAkrama dekhADa, amane krodhanA zabda saMbhaLAvI bIvaDAvavAno koI artha nathI,tAre zuM joIe che? te huM tane ApIza. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAkI to mane lAge che ke zuM tane ja bhaya che? tuM AkAra ane zabda thI amArA sanmukha thaIne ubho rahe. rAkSasIe vicAryuM ke-rAjAe vacana to manohara kahyAM che.pachI te rAjAnI adhIratA TALavA ane temanI AgaLa pratyakSa thavA teNe pharI nAda ane hAsya karI rAjAnI sAme upasthita thai. atyaMta bhayaMkara dekhAtI te rAkSasIne joIne rAjA ane kArabhArI kSobha pAmyA vinA ubhA rahyA,kAraNake, satya ane asatya nA viveka thI zobhatA mANasane koI paNa padArtha thI bhaya ke moha thato nathI. maMtrI kahe che ke-he,rAkSasI,icchita vastu siddha karavA mATe tAre ATalo moTo krodha karavAnuM kAraNa zuM che? halako manuSya thoDA kAmamAM paNa ghaNo krodha kare che mATe tuM krodha no tyAga kara,krodha tane zobhato nathI, buddhimAna manuSya potAno svArtha siddha karavAmAM yuktithI ja varte che. he,abaLA,jevI rIte pavana khaDa ane pAMdaDAM ne uDADI mUke che tevI rIte tArA jevAM hajAro magatarAMne ame dhIraja-rUpI vAyu thI uDADI mukyA che.tuM kahe ke tArI zuM IcchA che? yAcanA karavA Avelo koI paNa manuSya potAnI koI paNa IcchA purI karyA vinA amArI pAsethI pAcho gayo nathI. maMtrIe A pramANe kahyuM eTale rAkSasIe vicAra karyo ke-aho,A puruSamAM siMha-samAna evA A baMne nuM dhairyaane buddhi-baLa kevAM zuddha che! A baMne duSTa manuSya hoya tema huM mAnatI nathI.A baMne e ghaNuM karIne mArA manano abhiprAya jANyo che,ane meM paNa temano abhiprAya jANyo.mane lAge che ke-A baMne avinAzI,AtmajJAnI ane buddhizALI che,tethI teo abhaya-rUpa che.ane mAre temano nAza karavo joIe nahi.paNa lAva,tyAre mArA manamAM je kaMI saMdeha thayo che te emane huM puchuM. meM teNe pUchyuM ke-tame baMne koNa cho? te kaho,nirmaLa manuSya nA darzana karavAthI tenI sAthe mitratA thAya che. maMtrIe kahyuM ke-A kirAta-dezanA rAjA(vikrama) che ane huM temano maMtrI chuM.ame rAtricaryA thI tArA jevA duSTono nAza karavA tatpara thayA chIe.duSTone sajA karavI e ja rAjAno dharma che. rAkSasIe kahyuM ke-sAro rAjA hoya tene sAro kArabhArI hoya ane jene sAro kArabhArI hoya te sAro rAjA che. sArA kArabhArIe potAnA rAjAne vivekamAM joDavo,ane je vivekathI te zreSTha-paNA ne pAme che. badhA guNomAM adhyAtma-jJAna e ja uttama guNa che,ane jenAmAM Avo guNa hoya te ja uttama che. jo tamane Atma-vidyAnuM jJAna hoya to tamAruM kalyANa che,paNa jo tema nA hoya to tame prajAnuM anartha karanAra cho ema jANI ne huM tamAruM bhakSaNa karIza.paNa te pahelAM huM tamane keTalAka prazno puchuM chuM,teno tame mane buddhithI vicAra karIne uttara Apazo to tame mArA prIti-pAtra thazo. he,rAjA,tame ke tamAro maMtrI,mArA prazno no uttara Apo,mane te sAMbhaLavAnI atyaMta IcchA che. (79) karkaTIe rAjA ane maMtrI ne pUchelA 72 prazno vaziSTha kahe che ke-rAkSasIe jayAre A pramANe kahyuM tyAre rAjAe kahyuM ke -pUcho. eTale te rAkSasIe prazna pUchavAno prAraMbha karyo. (1) samudramAM jevI rIte lAkho badabuda thAya che ane laya pAme che,tevI rIte jenI aMdara lAkho brahmAMDo no laya thAya che tevo aneka saMkhyAvALo kayo eka aNu che? (2) kaI eka vastumAM AkAza ane anAkAza-baMne vastu che? (3) kiMcita che te nakiMcita kema thAya?kaMI paNa nathI ane kaMIka che tevI kaI vastu che? (4) "tyuM" padamAM "ahaM" pada kema Ave? (5) "ahaM" pada mAM "svaM" pada kema Ave? 181 (6) cAlavA chatAM koNa cAlato nathI (7) sthira ubho raheto nathI chatAM koNa sthira ubho rahe che? (8) caitanya tathA jaDa-e baMne viruddha karma kayA eka padArthamAM che? caitanya chatAM paththara jevo kayo padArtha che? Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (9) caitanya-rUpI AkAzamAM vicitratA karanAra koNa che? (10) agni-paNA no tyAga nA kare ane dAha paNa nA kare evo kayo agni che? (11) agni na hoya temAMthI agni kema pedA thAya? (12) sUrya-candra-tArA vinA avinAzI prakAza kono che? (13) evI kaI vastu che je AMkhathI nA dekhAya,paNa sarva prakAzane utpanna kare che? (14) evo kayo uttama prakAza che ke-je latA,kaLIo.puSpo ane AMkha nA hoya tevAone prakAza kare che? (15) AkAza vagere pAMca-mahAbhUta ne utpanna karanAra koNa che? (16) sattAne sattA ApanAra koNa che? (17) evo kayo bhaMDAra che ke jemAM jagata-rUpI ratna che? (18) evo kayo maNi che jemAM jagata-rUpI koza rahelo che? (19) evo kayo aNu che je je aMdhakArano prakAza kare che? (20) che ane nathI tevo aNu kayo che? (21) dUra chatAM dUra nathI tevo aNu kayo che? (22) evuM zuM che je aNu chatAM parvata-rUpa che? (23) eka nimeSa (palakAro) no kALa eka kalpa no kema gaNAya? (24) eka kalpa nimeSa kema gaNAya? (25) pratyakSa chatAM asat-rUpa evuM zuM che? (26) cetana chatAM acetana che evuM zuM che? (27) vAyu chatAM vAyu-rUpa nathI evuM zuM che? (28) evuM zuM che je zabda chatAM zabda-rUpa nathI? (29) evuM zuM che je sarva-rUpa chatAM kaMI nathI? (30) jene ahaMtA chatAM ahaMtA nathI evuM zuM che? (31) ghaNA janma sudhI prayatna karavAthI maLe evI vastu kaI che? (32) prApta thAya te chatAM kaMI paNa prApta thayuM nathI evuM zuM che?je saMpUrNa prApta thatuM nathI te zuM che? (33) svastha paNe jIvavA chatAM koNe potAnA AtmAno nAza karyo che? (34) evo kayo aNu che ke je potAnAthI meru parvata ne utpanna kare che?koNa tribhuvana ne tRNa-rUpa kare che? (35) kayA aNue seMkaDo yojano pUrNa karyA che? (36) aNu chatAM koNa seMkaDo yojana mAM samAto nathI? (37) dRSTi-mAtrathI koNa jagata-rUpI bALaka ne nacAve che? (38) evo kayo aNu che jenA udaramAM parvatonA samuho rahelA che? (39) evo kayo aNu che je potAnA aNupaNA no tyAga karyA vinA paNa meru-parvata karatAM paNa sthULa che? (40) evo kayo aNu che je movALA(ghAsa) nA agra nA so mA bhAgano hoya to paNa parvatathI uMco che? (41) evo kayo aNu che je prakAza ane aMdhakAra e baMne ne pragaTa karanAra dIvA-rUpe hoya? (42) evo kayo aNu che ke jenI aMdara sarva anubhava-rUpI aNu rahelA che? (43) evo kayo aNu che je pote svAda-rahita hovA chatAM bIjAne svAdiSTa lAge che? (44) evo kayo aNu che je sarva no tyAga karavA chatAM sarva no Azraya kare che? (45) evo kayo aNu che je potAne DhAMkavA samartha nA hovA chatAM samasta jagatane DhAMke che? (46) evo kayo aNu che ke-jenI sattA vaDe jagatano laya ane utpatti thAya che? (47) evo kayo aNu che ke-je avayava-rahita che,to paNa hajAro hAtha vALo ane netravALo che? 182 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 183 (48) evo kayo nimeSa (palakAro) che ke jemAM karoDo kalpo rahelA che? (49) evo kayo aNu che jemAM jema bIjamAM vRkSa rahe te rIte anaMta jagata rahelA che? (50) evuM zuM che ke jemAM bIja vagere utpanna thayA nathI to paNa phaTa dekhAya che? (51) evo kayo nimeSa che ke jenI aMdara-bIja nI aMdara rahelA vRkSanI peThe kalpa ane pralaya rahelA che? (52) evo koNa che je kAryanuM prayojana tathA kartA-paNA no Azraya karyA vinA kArya kare che? (53) evo kayo draSTA che ke je potAne netra nathI te chatAM bhogya padArtha nI siddhi mATe potAnA AtmAne dRzya-paNA ne pAme che, tathA bahAranI dRSTi thI dRzya padArtha jovA chatAM potAnA AtmAne jue che? (54) jemAM saghaLuM daya(jagata) calita che evA AtmAne -dayanA abhAva mATe jonAra koNa najara AgaLa dekhAtA dRzaya (jagata) ne dekhato nathI? (55) AMkha dRzya-padArtha no prakAza kare che, tenI peThe AtmA,darzana ane dRzya-e traNe ne aparokSa-paNA thI koNa prakAzita kare che? (56) jema,suvarNa thI kuMDaLa vagere prakaTa thAya che-tema,konI vikSepa-zaktithI draSTA, darzana ane duzya e traNa pragaTa thAya che. (57) jema jaLathI taraMga judA nathI tema kayA padArtho thI koI paNa padArtha judo nathI? (58) jevI rIte jaLamAM mojAM judAM jaNAya che tevI rIte konI icchAthI jagatamAM judA-paNuM dekhAya che? (59) evo kayo padArtha che ke je deza-kALa-vastunA paricchedathI rahita sata tathA asata-rUpe hoya? (10) jema jaLathI drava-paNuM juduM nathI tema,kayA padArtha thI daita-paNuM juduM nathI? (61) jema,bIja vRkSane dhAraNa kare che tema,koNa (1) draSTA-darzana ane dRzya (2) sata-asata-rUpa jagatane (3) ane tirohita avasthAmAM potAne rAkhIne -niraMtara rahe che? (62) bhUta-bhaviSya ane vartamAnamAM bhrama-rUpI jagata konAthI raheluM che? (63) bIjAmAM vRkSa rahe tema konI aMdara jagata raheluM che? (64) jema,bIja, jhADapaNAthI ane jhADa,bIjapaNA thI udaya pAme che tema,potAnA rUpa no tyAga karyA vinA koNa udaya vinA paNa udaya thAya che? (65) evuM zuM che ke jenI apekSA thI kamaLa-taMtu paNa meru (parvata) nA jevo dRDha hoya? (66) evo kayo dRDha taMtu che ke jenI aMdara karoDo meru jevA parvato rahelA che? (67) A aneka cetano thI bhareluM jagata konAthI vyApI rahyuM che? (68) tame konA AdhArathI jagatamAM vyavahAra karo cho? (19) konA AdhAra thI tame jeno vadha karavo joIe teno vadha karo cho? (70) konA AdhAra thI tame jagatanuM pAlana karo cho? (71) evuM zuM che ke jenA darzana thI tamAro abhAva che? (72) evuM zuM che jenA darzanathI tame sadA tadrupa ja thAo cho? karkaTI kahe che ke ATalA prazno nI zAMti thavA mATe tame teno uttara Apo.ane AtmAkAravRttinA AvaraNarUpe rahelA A mArA zaMzaya ne tame dUra karo.je manuSya nI pAsethI (tenA javAbathI) "mULa-sahita-saMzaya" nathI maTato,te manuSya paMDita nI gaNatarImAM Avato nathI. jo tame mArA A saMzaya ne maTADazo nahi, to tame mArA jaThara-rUpI agninA kASTa-rUpa thai paDazo. ane tamArA baMne no nAza karyA pachI huM tamArA AkhA dezane gaLI jaIza. jo tame praznonA uttara Apazo to tame sArA rAjA thazo,ema huM mAnIza,ane uttara nahi Apo to mUrkha-paNAthI kSaya (maraNa) pAmazo. Ama kahI te rAkSasI cupa thai,bahArathI te bhayaMkara AkRtivALI hatI to paNa te aMtaHkaraNa thI zuddha, Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 zarada-Rtu nA nirmaLa vAdaLAM jevI zAMta hatI. (80) maMtrIe prazno nA uttara ApyA, vaziSTha kahe che ke-he,rAma,e pramANe e mahAaraNyamAM e mahArAtrImAM e mahArAkSasIe mahAprazno pUchyA, tyAre mahArAjA nA mahAmaMtrIe nIce pramANe uttara dIdho..... maMtrI kahe che ke-he, rAkSasI,jema kesarI siMha e madonmata hAthInuM bhedana kare che te rIte,huM tArA praznonuM bhedana karuM chuM, te tuM sAMbhaLa.te yuktithI badhA ja je prazno karelA che, te badhA kevaLa paramAtmA ne anulakSIne ja che.to paNa badhA prazno no uttara te paramAtmA mAM ghaTAvIne huM ApuM chuM, te tuM sAMbhaLa. (noMdha-ahIM kramamAM uttara ApelA nathI,paNa uttarano krama te uttara nA aMte kauMsa mAM Apelo che) --prathamanA prazna thI ja ghaNAkharA prazna mAM "aNu" zabda Avelo che, teno abhiprAya evo che kejenuM koIthI varNana thai zakatuM nathI, je agamya che, tathA pAMca indriya ane mana thI "jaNAya che tene caitanya-rUpI aNu AkAzathI paNa sUkSma che.bIjamAM je rIte jhADanI sattA rahelI che, tathA eka bIjamAM jema hajAro jhADa rahelAM che, tema te parama caitanya-rUpI aNumAM hajAro sata ane asata brahmAMDa rahelAM che (49) --sarva vastunI sattA anubhavanI sattA ne AdhIna che, mATe te mukhya sattAne (te sattA) bIjAne AdhIna che, evuM "bIjAne AdhIna-paNuM mAnavAthI anavasthA thAya, mATe svata-siddha sattAnA anubhavathI ja sarva bhAvane sattA maLe che (16) --paramAtmA AkArathI zUnya che, mATe te AkAza-rUpa che,paNa AkAza jaDa che ane paramAtmA caitanya-rUpa che, mATe anAkAza paNa paramAtmA ja che (2) --AtmabhAva thAya tyAre kiMcita paNa nakiMcita thAya,eTale brahma ke je sarvAtmA che, tathA potAnI meLe ja jagatano sAkSAtkAra kare che, te brahma jayAre jagatane potAnAmAM laya kare che, tyAre prathama kiMcita-rUpe raheluM jagata nakiMcita thAya che.paramAtmA atIndriya (indriyo thI nA jaNAya tevA) che,mATe,te koI nathI, ane te ja paramAtmA anaMta aNu-rUpa che mATe kaMIka che. (3) --pahelA praznamAM eka aNune aneka saMkhyA-paNuM kahyuM che, paNa te caitanya-rUpI aNune anekatA dekhAva-mAtra che. vastutA (hakIkatamAM, te anekatA nathI (1) suvarNamAMthI kevI rIte kuMDaLa vagere judAMjudAMghareNAM thAya che, tevI rIte caitanya-rUpI aNumAMthI draSTA-darzana-dRzya-rUpI vicitra jagatano vistAra thayo che, (56) --ogaNIsamA prazna mAM tathA bIjA praznamAM paNa vAraMvAra"aNu" zabda che, teno sArAMza evo che ke-caitanya-rUpI aNu parama-AkAza-rUpI che tathA te sUkSma che, mATe te jANavAmAM Ave tema nathI ane te sarvAtmaka che, to paNa, mana tathA indriyo tene (jaldI) pahoMcI zakatA nathI. (19) --vIsamA praznamAM "che ane nathI tevo kayo aNu che?" ema kahyuM che temAM "nathI" ema bolavuM te ayogya che, kAraNake caitanya-rUpI aNu sarvAtmaka che, mATe tene zUnya-paNuM ghaTatuM (thatuM) nathI.ane "che ane nathI" evI rIte bolanAra tathA mAnanAra je puruSa che te "Atma-rUpa" ja che. vaLI,koI paNa yukti thI sata padArtha ne asata-paNuM ghaTatuM nathI. kadApi koIne zaMkA thAya ke"jayAre te (caitanya) che tyAre dRzya(jagata) kema nathI?" to kahevAnuM ke kapUra jema gupta rAkhyuM hoya to paNa potAnI sugaMdhIthI sarva ThekANe jaNAya che, tema,caitanya-rUpI aNu sarvAtmaka che,tethI sarva ThekANe gupta rahI,sarva sattAthI pote pragaTa thAya che.(20) Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 185 --caitanya-rUpI aNu mana-indriyonI vRtti vaDe aneka prakAre jaNAya che, tethI te sarva-rUpa che,ane mana-indriyo vaDe tenuM "rUpa" jaNAtuM nathI, mATe te kaMI nathI. ane te ja caitanya-rUpI aNu eka tathA aneka che.(29) noMdha-pahelA praznamAM "aneka saMkhyA vALuM eka kayuM che?" teno uttara ahIM paNa AvI jAya che (1) --caitanya-rUpI aNu nI aMdara jagata raheluM che (63) -- caitanya-rUpI aNu jagata-rUpI ratna ne dhAraNa kare che. (17) --A traNa jagatano samUha caitanya-rUpI moTA samudra mAM rahelo che,te caitanya-rUpa ja che ane tenAthI judo nathI, paNa jema jaLamAM drava-paNAthI ghumarI paDe che ane te judI dekhAya che, tema,cittanA vikalpa-paNAthI judApaNuM jaNAya che.(57-58) -- caitanya-rUpI aNu mana-indriyo thI atIta che, mATe te zUnya che, ane te potAnA saMvedana thI jaNAya che, mATe te AkAza-rUpI hovA chatAM azUnya che.(29) --advaitapaNAthI "vaM padamAM "ahaM" padano tathA "ahaM" padamAM "vaM" padano samAveza thAya che, ane A pramANe thavuM te paNa vyavahArika dRSTi thI ja che, paNa paramArtha dRSTi thI AtmAthI sarva nI ekatA che, tethI temAM "vaM-paNuM" ke "ahaM-paNuM" nathI (4-5). -- caitanya-rUpI aNuM hajAro yojana cAle che.AkAzanI peThe hajAro yojanamAM vyApI rahela che, to paNa te aNu "gamana no kartA" nathI, kalpanAthI te yojana-samUha e aNu nI aMdara ja rahelo che.(1) --caitanya-rUpI puruSa sarva ThekANe jAya che (sthira nathI) to paNa jato nathI (sthira ubho rahe che) "deza ane kALamAM" caitanya-puruSa potAnI sattAthI AkAza-rUpI koza mAM rahelo che, tethI te prApta thAya to paNa prApta thato nathI.gamya-vastu (javAne yogya vastu) jenA zarIramAM rahela che, te pote bIje kyAM jAya? jevI rIte mAtAe potAnA putrane teDayo hoya to te putrane zodhavA bIje kyAM jAya? tevI rIte paramAtmA nI sRSTi rahe tyAM sudhI,akSaya rahe tevo "gamya-mahA-deza" ke je paramAtmA nI aMdara rahelo che, te paramAtmA kyAM ane kayA prakAre jAya? jema,ghaDAne eka dezamAMthI bIjA dezamAM lai javAmAM Ave to ghaDo jAya che paNa AkAza jatuM nathI, paNa ghaDAnI apekSAthI ghaTAkAza gayuM,evI pratIti thAya che.paNa,(vaLI) jo te ghaDAnuM mukha baMdha karavAthI ghaTAkAza nuM paNa javuM AvavuM thatuM nathI, tema,AtmA sarva ThekANe jAya che tathA jato paNa nathI, (7) --AtmAnA tadrupapaNA no adhyAsa thavAthI,jayAre jaDarUpa deha -e caitanya-paNAno ane jaDapaNAno potAnA aMtaHkaraNa mAM anubhava kare che, tyAre te anubhava karanAramAM "cetana-paNuM ane jaDa-paNuM" e baMne viruddha dharma rahelA che,paNa pAramArthika AtmAnuM ja svarUpa che,te caitanya-dhana ja che.(8) --Adi tathA aMta thI rahita evA parama AkAzamAM caitanya-dhana-rUpI paramAtmAe traNa jagata rUpI vicitra citra racela che (9), --AtmA nI sattAthI ja agnimAM sattA rahelI che ane te AtmAnI sattA ja sarva ThekANe rahelI che, agninI peThe sarva ThekANe teno prakAza che, to paNa te dAha kare tema nathI (10) --caitanya-rUpI AtmA no AkAra jhaLahaLatA agni jevo che,vaLI te AkAzathI paNa nirmaLa che,ane e caitanya no e prakAza ja agni nI utpatti karanAra che (11). --AtmA no prakAza ja caMdra-sUrya ane agnine paNa prakAza karanAra che,ane "mahA-kalpa" nA jaLathI paNa nAza pAme tevo nathI (12) --anubhava-rUpI AtmA hRdaya-rUpI maMdira nA dIpaka-rUpa che.sarva sattA ApanAra che, ane anaMta che. te parama-prakAzaka kahevAyo che,paNa (chatAM) AMkha thI dekhAya tevo nathI.te AtmA svayaM-prakAza che, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 ane manuSya-mAtra ne "ahaMtA" no prakAza paNa AtmAthI ja thAya che. jema koI paNa manuSya aMdhArAmAM ubho hoya, tene "tuM kyAM che?" ema pUchavAthI -te sthaLe prakAza nathI, to paNa tenA "aMtaramAM prakAza" hovA thI "huM ahIM chuM" ema uttara Ape che, tema,potAnA deha-indriya nA viSayamAM "daya nI camatkRti" paNa sarva nA anubhava thI ja siddha che.(13) --anubhava-rUpI AtmA no je prakAza che,te latA,kaLI,phula tathA AMkha vinAnA padArtho ne poSaNa karanAra che, tathA teno sAkSI paNa che. (14). --vyavahAra draSTithI vicAra karatAM kALa,AkAza,kriyA, sattA,jagata-e badhuM "citta-aNu" nA saMvedana thI raheluM che, tathA tenA svAmI,bhoktA,kartA paNa te ja che, paNa paramArtha-draSTithI vicAra karavAmAM Ave tote kartA paNa nathI,tema ja bhoktA paNa nathI. (15) --azupaNA no tyAga na karanAra-te "citta-aNu" ane jagata-rUpI ratna no saMpuTa ubho kare che.(17) --e kevaLa paramAtmA mAM "pramANa-pramAtA-prameya-rUpI" jagata nathI, paNa te ja paramAtmA jayAre jagata-rUpe sarvatra skUre che, tyAre e jagata-rUpI saMpuTamAM paramAtmA ja parama maNi che. (18) --"citta-aNu" ne du:khe karIne paNa bodha thato nathI, mATe te tama-rUpa che,chatAM, te caitanya-rUpa che, tethI prakAza-kartA paNa che. (19) . -"citta-aNa" saMvedana-rUpa che mATe te "che" ane indriyo tene pahoMcI zakatI nathI mATe te "nathI" (20). --"citta-aNu" nI indriyo thI prApti thatI nathI, mATe te dUra che, paNa caitanya-rUpa che tethI samIpa che.(21) --"citta-aNu" pote aNu-rUpa che, ane te sarvanA saMvedana-rUpa che,mATe aNu hovA chatAM parvata-rUpa che. je A jagata jovAmAM Ave che, te mAtra saMvedana-rUpa che paNa satya nathI (parvata vagere satya nathI) tethI saMvedana ne lIdhe ja aNumAM meru parvata) paNuM (ghaTe) che. --je kALamAM eka nimeSa(palakAro)no anubhava thAya che, tene nimeSa mAnavo,tathA "kalpa"no anubhava thAya tene "kalpa" mAnavo.jema,aneka yojana mAM patharAyeluM mahAnagara paNa jema manuSyanA manamAM rahe che, tema,"kalpa" kriyA no vilAsa paNa nimeSa-rUpa jaNAya che. je pramANe moTuM zahera eka nAnA darpaNa mAM jovAmAM Ave che, te pramANe eka nimeSamAM paNa "kalpa" no anubhava thavA saMbhava che.Ama jayAre eka aNumAM paNa bhramathI nimeSa,kalpa,parvata ane karoDo yojana rahela che, tyAre, temAM eka-paNuM ke ta-paNuM kevI rIte ghaTe? svapnamAM jevI rIte eka kSaNamAM satya no tathA asatya no anubhava thAya che, tevI rIte-"meM pahelA Ama kareluM che"evI buddhi no udaya thAya che.vaLI, manuSya ne du:khano kALa thoDo hoya to paNa lAMbo lAge che ane sukhano lAMbo kALa TUMko lAge che. Ama, manuSyanA manamAM sAco athavA khoTo-jevo nizcaya thAya che, tevo caitanyamAM prakAza pAme che. paNa kharuM jotAM,nimeSa nathI,kalpa nathI,dUra nathI ne adUra paNa nathI mAtra anya vastunI peThe, citta-aNu" nI pratibhA rahelI che.sarva caitanya-rUpa che mATe temAM koI bheda nathI. (23-24) caitanya-rUpI aNu indriyo nA sAra rUpa che eTale pratyakSa che paNa sAthe sAthe, indriyo tene pahoMcI zakatI nathI mATe te (caitanya) apratyakSa che. vaLI, pratyakSa anumAna,upamAna tathA zabda-e cAra "pramANa" thI citta-aNumAM dRzaya-paNA no udaya thAya che. mATe te pratyakSa che. jema jyAM sudhI suvarNamAM kuMDaLa nuM saMvedana che tyAM sudhI temAM suvarNa-paNuM nathI, tema, dazya-paNuM che, tyAM sudhI vAstavika rIte caitanya nuM eka-rasa-paNuM nathI. jema kuMDaLamAM kuMDaLa-paNA nI buddhi maTI jAya che tyAre te suvarNa ja che, tema,jayAre dRzya-paNA nI buddhi maTI jaya che tyAra pachI kevaLa nirmaLa ane zuddha -parabrahma dekhAya che. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaLI,caitanya-rUpI aNusarva-rUpa che mATe,te sadrupa (sat-rUpa) che, ane joI nA zakAya tevo hovAthI asat -rUpa paNa che.(25) citta-aNu mAM "cetana-dharma" hovAthI,te cetana-rUpa che,paNa"caitanya-paNA nA abhAvathI"acetana-rUpa che. je (jagata) no AtmA-e citta no camatkAra mAtra che,je citta nI pratibhA-rUpa che,ane je pavana thI hAlatA, vRkSa jevuM (atyaMta asat) che -te A "jagata" mAM citta ane caitanya (dvaita) rUpanI kalpanA ja kyAMthI hoya? je pramANe ghATo taDako -e-mRgajaLa nI nadIrUpe dekhAya che,te pramANe eka advaita-cetana-caitanya nA pratibhAsa thI "jagata" jaNAya che. suryanA kiraNathI AkAzamAM rahelA sUkSma padArtho jovAmAM Ave che,temAM "astitA" ane "nAstitA" e baMne rahela che.tevI ja rIte kalpanA-AdithI "astitA" ane "nAstitA" che. jema mAyAne lIdhe,suryanA kiraNa vALA AkAzamAM suvarNa jovAmAM Ave che, tema,mAyAne lIdhe A jagata jovAmAM Ave che.to temAM citta ane caitanya (dvaita) nI kalpanA kema ghaTe? dIrgha-kALanA bhramathI A jagata jovAmAM Ave che. A pramANe jJAna thavAthI tathA nirmaLa abhyAsa thavAthI,jJAnavAna manuSyo nAM A saMsAramAM janma-maraNa thatAM nathI.(mukta thAya che) bhIMta,AkAza tathA "AkAza-maya AkAza" mAM dekhAvA-mAtra bheda che. paNa vastutaH bheda nathI.mATe ghAsathI (jagata nI nAnAmAM nAnI vastuthI) mAMDI brahmaloka sudhI, je eka vastu satya che-"te ja eka vastu satya che." (26) judA-paNA nA saMskAra vALI buddhinA camatkAra thI,buddhine judApaNuM dekhAya che,paNa vastutaH judApaNuM nathI, Atma-prakAza sarvAtmaka che,ane vRkSamAM jema bIja che tema te (Atma-prakAza) che. bIja ane tenI aMdara raheluM vRkSa-paNuM jema juduM che ane nathI,tathA,jema,bIjamAM vRkSa raheluM che tema, brahma mAM "AkAzanI peThe" niraMtara jagata raheluM che.eTale bIja mAM raheluM vRkSa-paNuM AkAza-rUpa che. ane tevI ja rIte brahmamAM je jagata raheluM che-te sAkSIpaNA thI caitanya-rUpa che. A pramANe (AkAzanI peThe) sarva ThekANe brahma nI sattA rahelI che,ke je zAMta,aja,ane eka che,tathA te Adi-madhya-aMta rahita che.te brahma nI "ekatA" (eka che te) nA guNe karIne paNa zUnya che,ane, mAyA-saMbaMdha thI rahita che, caitanya-rUpa che,sarvatra vyApaka che. (1 thI 62-sAra-rUpe) (81) rAjAe bAkInA prazno nA uttara ApyA. rAkSasI kahe che ke-he,maMtrI tamAruM bolavuM (javAba) pavitra ane paramArtha-rUpa che, have bAkInA prazno no javAba A kamalalocana rAjA Apaze. rAjA kahe che ke-he,rAkSasI,jayAre jagatanI pratIti no abhAva thAya che,tyAre ja Atma-prIti thAya che.ane jayAre sarva saMkalpa no tyAga thAya che,tyAre ja citta vaDe AtmAno sAkSAtkAra thAya che. Atma-sattAmAM saMvedana no vikAsa thAya che,eTale jagatamAM sRSTi jovAmAM Ave che.ane Atma-sattAmAM saMvedana no saMkoca thAya che tyAre eTale jagatamAM pralaya jovAmAM Ave che. mATe vedAMtanAM vAkyonI niSThA vANI thI paNa agocara che. A cara-acara jagata AtmA(paramAtmA) nI citta-laya lIlA che, te jagata che ane te jagata nathI-evI rIte be pakSa-rUpa che,temaja be pakSanI vacce raheluM che. 187 Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 sArAMza che ke te anirvacanIya che,paramAtmA vizva-rUpe bhinnabhinna rUpe che to paNa temanuM akhaMDitapaNuM khaMDita nathI.brahma ke je "sattA-mAtra" che tenA viSe ja tamArA badhA prazno che,chatAM bAkI rahelA prazno nA uttara ApuM chuM. --"brahma-rUpI-aNu" che te AtmAne viSe "vAyu-paNA nA saMvedanathI" bhrAMtithI vAyurUpa jaNAya che, paNa kharuM jotAM te vAyu-rUpa nathI,kAraNake te kevaLa zuddha cidamAtra che. (27) --"brahma-rUpI-aNu" mAM zabda nuM saMvedana thavAthI te zabda-rUpa che, paNa te zabda-paNuM bhrAMti mAtra che, mATe te zabda-rUpa nathI.tethI te brahma zabda ane azabda -e baMneno artha e dRSTi thI dUra che (28) --brahma-rUpI aNu sarva-rUpa che, paNa te adazya hovAthI kaMI paNa nathI. (29) --paramAtmA nI sattAthI ahaMkAra ne lIdhe jIva ne ahaMtA (huM-mAruM) thAya che.tathA ahaMkAra no nAza thavAthI ahaMtA maTI jAya che, sarva-zaktimAna paramAtmA nI pratibhA temAM kAraNa-rUpa che. (30) --AtmA-e ghaNA janma sudhI prayatna karavAthI prApta thAya che.(31) --AtmA nI prapti thavAthI bIjuM kaMI nahi paNa pote ja AtmA che bIjuM kaI prApta-rUpe che ja nahi, tethI. AtmA nI prApti sivAya bIjuM kaMI meLavavAnuM rahetuM nathI.jyAM AtmA maLyo ke sarva maLI gayuM. mULa ne kApI nAkhanAra bodha-rUpI talavAra no jyAM sudhI udaya thayo nathI tyAM sudhI janma-rUpI vasaMta-RtumAM janma-maraNa-rUpI vela nI vRddhi thatI ja jAya che.(32), jema,sUrya nA taDakAmAM thI banatA mRgajaLa mAM "te pANI che" evuM mAnavAvALo (evI buddhivALo) manuSya, e sAcA pANI no tyAga kare,tema,aNu-rUpI AtmAe pote sAkAra-paNA thI dRzaya-paNAne pAmIne thayelA svastha-paNA mAM ja potAnA AtmA no nAza karI nAkhyo che. (33) caitanya-rUpI aNunI aMdara meru parvata che, tema tribhuvana e tRNa (taNakhalA) rUpa che. jevI rIte viSayI puruSane svapnamAM strI nuM AliMgana thAya, te tene pratyakSa jaNAya che, tevI rIte, caitanya-rUpI aNu nI aMdara je vastu rahelI che, te bahAra jaNAya che. daSTi nA AdithI ja caitanya- "zakti" no sarva ThekANe udaya thayo che.ane te zakti saMkalpamAM jovAmAM Ave che,jevI rIte bALaka nuM mana je padArthamAM lAge che, tevuM tene jovAmAM Ave che, tevI rIte A jagatamAM "saMvita" (satya-ke-jJAna) nA AzrayathI jevuM "saMvedana" phUre eTale "jagata" jovAmAM Ave che.(34) --Ama ati-sUkSma caitanya-rUpI paramANu thI AkhuM vizva purAI rahyuM che. (35). --citta-aNu so yojanamAM che to paNa te saMpUrNa mAtu nathI,kAraNake te sarva ThekANe rahenAra che, te,anAdi che,arUpa che,tathA AkRti-rahita che. (36) --jema koI dhutAro bhamara nacAvI-AMkha mArIne mUrkha strIne vazamAM laIne ramADe che, tema, zuddha paramAtmA paNa abhinaya karIne parvata ane tRNa-sAthenA jagatane nacAve che. (37) --kapaDAM nI aMdara meruparvata nuM citra banAvela hoya to te jema,te kapaDAnI aMdara ane bahAra jaNAya che, tema,caitanya-rUpI aNu ke je anaMta-rUpe rahela che, tenI aMdara citra-rUpe rahelA parvatanA samuho bahAra jaNAya che (38) --citta-aNu e dizA-kALa vagere sarva padArthamAM vyApaka hovAthI,parvatathI paNa moTuM che. te vALa nA agrabhAga nA paNa so-mA bhAga-rUpa che tethI te sUkSma thI paNa sUkSma che.paNa, jema sarasavanA kaNa nI sAthe meru-parvatanI sarakhAmaNI thatI nathI, tema sUkSma aNunI sAthe zuddha caitanya nI sarakhAmaNI ghaTI (thai) zake nahi, kAraNake paramAtmA mAM mAyAne lIdhe aNu-paNuM kalpeluM che,zrutimAM kanaka-kuMDaLa nI Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 189 jema, aNu-ane zuddha caitanya nI sarakhAmaNI karI che, paNa kharuM jotAM tema nathI.(39-40) A anubhava-svarUpa "Atma-pradIpa" (AtmA-rUpI dIvA) thI sUrya-vagere prakAza pAme che.eTale. te prakAza nI sthiti e "AtmA" (paramAtmA) thI judI nathI. kadApi tenI sthiti judI mAnIe to-jaDa-paNAne lIdhe sUrya vagere prakAza pAmatA sarva padArthamAMthI koIne paNa "prakAza-paNuM" ghaTatuM nathI. tethI temane "aprakAza-rUpatA" ja prApta thAya che. A doSa "citta-aNu" mAM saMbhavato nathI, kAraNake te "pramANa" thI svayaM-prakAza siddha thAya che. (siddha thayelo che) citta-aNu" ane sUrya-vageremAM eTaloja bheda che ke temano varNa anukrame "ujjavaLatA" ane "zyAmatA" sAthe saMbaMdha rAkhe che.suryanA varNa ne "yAmatA" sAthe saMbaMdha kahevAnuM kAraNa e che ke-prakAza vinA te aMdhakAra-rUpa che,ke je aMdhakAra paNa jaDa che.aMdhakAra ane prakAza nI ekatA mAM caitanya-rUpa "kAraNa" nI ekatA e "hetu" che. A jaga-prasiddha sUrya no prakAza divase hoya che ne rAtrie hoto nathI,vaLI te bahAranI vastuono prakAza kare che, paNa zarIranA aMdara rahela padArtha no prakAza karato nathI.tyAre"caitanya-rUpI-sUrya" to rAte ke divase,bahAra ke aMdara sarva ThekANe asta-udaya thI rahita prakAzI rahela che. A "citta-prakAza" thI ja prakAzelI,ane aneka padArthathI bharelI "brahmAMDa-rUpI-jhUMpaDImAM jIvAtmA potAne jovA-rUpa padArtha ne joI zake che.A "citta-prakAza" svataMtrapaNAthI tathA avidyAmAM maLIne sarvano prakAza kare che.jevI rIte sUrya rAtri ane divasa-rUpe potAnA AtmAne prakAze che, tevI rIte "citta-prakAza" sata tathA asata (jIva ane deha-rUpe)potAnA svarUpe prakAze che. (41) jema,vRkSanA puSpa-phaLa- vagere avayava mAMthI bhramare grahaNa karelA saghaLA rasa te bhramaramAM rahelA che, tema, "citta-aNu" nA udaramAM akhila anubhavanA aNu rahelA che. jema,vasaMta-RtunA prabhAvathI,sarva vananAM vRkSomAM aMkura-Adi-avayavo svabhAvathI pedA thAya che, tema,akhila "anubhava nA avayavo" A "citta-aNu" thI ja utpanna thAya che. (42) atyaMta sUkSma-paNAne lIdhe indriyo thI AsvAda na karI zakAya evo citta-aNu -e akhila svAdiSTa padArtha nA 'svAda ne sattA" Ape che.jema,arIsA vinA pratibiMba nI sattA nathI, tema samarasa citta-aNu nA saMbaMdha vinA jhADa ke jhADanA phaLa vagere padArthamAM rahelA "svAdamAM sattA" nathI. (43). vivarta-kAraNatAne lIdhe potAno Azraya karanAra, ane sarva jagatano svarUpa thI tyAga karanAra e citta aNue potAnA "aphUraNA" paNAthI sarva no tyAga karyo che, ane "phUraNA" thI sarva no Azraya karyo che (44) potAne DhAMkavA ne asamartha evA citta-paramANue -potAnI aNutA ne caMdaravA nI peThe vistArIne AkhA jagatane DhAMkI dIdhuM che.jema je vanamAM khAlI dharo ane ghAsa ja hoya tevA vanamAM hAthI potAne DhAMkI zakAto nathI, tema AkAza nI upamA vALo,AtmA eka kSaNa paNa potAne DhAMkavAne samartha nathI. Ama chatAM manuSyane te jaNAto nathI, ane jo jaNAya to te manuSyane janma-maraNamAM thI mukta kare che.(45) jema,vRkSamAM vizeSa AkArathI (sAmAnya rIte) nA dekhAtA aMkuro -vasaMta-RtumAM pAchA dekhAya che, tema,pralaya-kALamAM vizeSa AkArathI nAza pAmeluM jagata-e caitanyano Azraya karI, pharI pAchuM vizeSa AkAra ne pAme che. jo ke caitanya no Azraya to jagata ne sRSTi kALa ane pralayakALa mAM paNa che.chatAM paNa, jema vasaMta-Rtu mAM vanamAM jema vicitra rIte jhADa-pAna-velA-vagere phUTI nIkaLe che, tema,jagata no AkAra sRSTikALa mAM dekhAya che.(pralaya kALamAM nahi-pralaya kALa no "vizeSa AkAra" che!!) Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 tethI - jema, vasaMta-RtumAM jhADa-pAna-phaLa -velA-vageremAM je vizeSa AkAra dekhAya che te vasaMta-Rtu no ja rasa che,tema,jagatanI vicitratA e "brahma-rasa"nuM ja pariNAma che, ane brahma ane jagata judAM nathI (46) AtmA ne jo ke vastutaH eka paNa avayava nathI,chatAM paNa jagatamAM jeTalA avayavavALA padArtho dekhAya che, te sarvamAM vyApakapaNA ne lIdhe,"te AtmA hajAro avayavavALo che" ema kahevAmAM Ave che.(47) jema,svapnamAM eka ja puruSane potAnA zarIramAM bALapaNa thI vRddha-paNA no AbhAsa thAya che, tema,te aNu-caitanya ne eka nimeSa (palakArA mAM hajAro kalpo jhUre che. (48) A jagata caitanya-rUpI paramANumAM rahyuM che, ane tethI ja jagatanA pratibhAsa pravarte che, jema,pUtaLI vagere AkAra staMbhamAM rahelA che, to te temAMthI ja utpanna thAya che,nirmaLa AkAzamAMthI nahi, tema, je padArtha jemAM hoya te padArtha temAMthI ja utpanna thAya. bIjamAM jema vRkSa raheluM che, tema bhUta-bhaviSya-vartamAnamAM thatAM prANImAtra caitanyamAM rahelAM che.(49-50) jema anna no kaNa photarAM thI vIMTaLAyelo che, tema nimeSa ane kalpa-e caitanya thI vIMTaLAyelA che. e pramANe,"aMza nI kalpanAvALo- A AtmA-rUpI-aNu" nimeSa ane kalpa thI vIMTAyo che. (51) AtmA sarva jagatano kartA ane bhoktA che, to paNa svarUpathI udAsInapaNe rahelo che. zuddha citta-paramANuthI ja jagatanI utpatti thAya che, mATe tenAmAM kartA ane bhoktA-paNAno Aropa thayela che, paNa kharuM jotAM jagata nI utpatti ane laya nathI mAtra vyavahArathI ja tenI pratIti thAya che. "jagata" zabda thI Apane jeNe oLakhIe chIe te saMsAra paNa anAdi ane brahma-sva-rUpa ja che.(52) je pramANe, "citta-aNu-caitanya" rUpI "daya-padArtha" nI siddhi mATete AtmA-potAnA aMtaramAM rahelI "citta-camatkRtine "bAhya-paNA" thI dhAraNa kare che, ane te pramANe-te "citta" e sattAnI aMdara ane bahAra raheluM cheAma, je kahevAmAM Ave che tene mAtra trilokanA prANIne upadeza karavA mATe ja kahevAmAM Ave che, paNa te vastutA (hakIkata) thI "satya" nathI. "AtmA" te aMtaHkaraNa nI "upAdhi" ne lIdhe,draSTA-paNA ne pAme che.ane pachIghaTa (ghaDo) vagere jevA viSaya nI upAdhi thI,viSaya-paNAne prApta thAya che.ane, te (ghaTa-vagere) viSayo,vagere AMkha thI dekhAvA (daya) ne lIdhe, te "AtmA" potAnAmAM AvA dRzya-padArthonA jevA - svarUpa ne jovA lAge che. Ama,kharuM jotAM to draSTA-paNuM tema ja dRzya-paNuM -e baMne nathI. dRzya padArtha (jagata) e vastutaH asata ane avAstava che.ane draSTA (AtmA) teM dRzyane pAmato nathI. kAraNa ke draSTA (AtmA) mAM dRzaya-paNuM (jagata) nathI. je vastu potAnAmAM nathI te vastupaNAne kevI rIte pAmI zake? jema putra vinA pitApaNuM saMbhavI zake nahi,ke "eka" vinA daita(be) paNuM saMbhavI zake nahi, tema,dazya (jagata) vinA draSTA(Izvara)nI satA saMbhavI zakatI nathI. jema,kuMDaLa vagere ghareNAM utpanna karavAnI jema sonAmAM "zakti" rahelI che, paNa kuMDaLamAM sonuM utpanna karavAnI zakti"nathI,tema,draSTA (paramAtmA) e dRzaya padArtha (jagata)ne utpanna kare che,paNa dRzya padArtha e jaDa hovAthI te draSTAne utpanna karI zakato nathI. jema, sonuM e tenA ghareNAM banIne te ghareNAM mAM ghareNAMnA moha ne utpanna kare che, tema, caitanya e dRzaya (jagata) nuM nirmANa karI ne te drayamAM moha nA hetu-rUpa ajJAnane utpanna kare che. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 191 jema, sonAmAM jyAM sudhI kuMDaLa vagere nI buddhi hoya tyAM sudhI temAM suvarNa nathI,ane sonAnI buddhi thayA pachI, ghareNAM rahetAM nathI,tema, dRzya-paNAnI buddhi hoya tyAM sudhI draSTA (paramAtmA) nathI,paNa draSTAnI buddhi thayA pachI,daya (jagata) paNuM rahetuM nathI. jema, eka ja padArthamAM eka ja samaye be jAtanI sattA rahetI nathI,eTale ke-dUra rahelA padArthamAM - "te puruSa che ke pazu che?" evo saMzaya hoya-tyAre jyAM sudhI,pazu buddhi hoya to temAM puruSa-buddhi thatI nathI, ane puruSa-buddhi hoya to pazu buddhi thatI nathI, tema, eka caitanya mAM draSTA ane duya e baMne nI sattA eka ja samaye rahetI nathI. daya-padArtha ne jonAra draSTA, potAnA AtmA ne joto nathI ane dRzyatAnA samayamAM draSTA nI sattA asatu jevI rahelI che (53) jene kuMDaLa vagere ghareNAMnuM jJAna nathI,te manuSyanI draSTie sarva ThekANe suvarNa ja che, paNa kuMDaLa-paNuM nathI, te ja pramANe,je manuSyane jJAna thavAthI, dRzya-padArtha no laya thayo che, tene draSTA nI ja sattA dekhAya che. eTale ke potAnI najara AgaLa dekhatA daya(jagata) ne te dekhato nathI, jyAM sudhI daraya hoya che, tyAM sudhI draSTA hoya che, ane daraya padArtha draSTA thI ja dekhAya che. jevI rIte be nI apekSA thI eka-paNuM che, paNa be nA abhAvathI eka-paNuM paNa rahetuM nathI, tevI rIte, daya vinA draSTA nI apekSA nathI.saMpUrNa jJAna thavAthI zuddha ane svaccha caitanya mAtra bAkI rahe che, ane te caitanya nuM vANI paNa varNana karI zakatI nathI.(54) dIvA thI jema sarva padArtha jovAmAM Ave che, tema,AtmA,darzana ane dRzya e traNa padArthacaitanya-rUpI-paramANuthI utpanna thAya che. te ja paramANu emane pragaTa kare che, paNa, bodha (jJAna) thavAthI, pramANa,prameya ane pramAtA -e tripuTI no paNa laya thAya che.(55) sonAmAMthI jema kuMDaLa vagere utpanna thAya che, tema draSTA, darzana ane-e caitanya nI zaktithI utpanna thAya che, paNa te asata-rUpa che.(56) jema,jaLa ane pRthvI thI koI paNa bhautika padArtha judo nathI,tema koI paNa padArtha caitanya-rUpI aNuthI judA nathI caitanya-rUpI-aNuno anubhava sarva ThekANe che, tathA te sarva anubhava-rUpa ja che. Ama,ekatva nA anubhava thI "ekatA" e siddha thAya che.(57) jema,jaLathI jema taraMga e judA nathI tema,caitanya nI IcchA thI jagata e juduM nathI, kAraNake, IcchA ne anusaranArI, phaLa-saMpatti" che, eTale IcchA sAthe karbhelA padArtha nI ekatA rahelI che.(58). e paramAtmA ja deza-kALa ane vastu nA pariccheda (vibhAga) thI rahita che, ane te sarva nA AtmA tathA, sarva nA anubhava-rUpa che,te paramAtmA caitanya-rUpa che mATe te sata-rUpa che,paNa, AMkha-vagere indriyothI teno bodha thato nathI-tethI te asata-rUpa paNa kahevAya che. e sarva-rUpa paramAtmAne dvaita-paNuM nathI ke eka-paNuM paNa nathI. jema bIjA padArtha hoya to ja eka nI ekatA saMbhave ane jema chAMyA vinA taDako nathI, tema,eka vinA dvaita nathI ane daita vinA eka nathI.jo bIjuM nA hoya to eka nI ekatA kevI rIte saMbhave? mATe ekatA a-siddha hovAthI svaita ane ekatA e baMne nathI.(59) A pramANe eka ane dvaita-paNAnI asiddha thavAnI sthitimAM je padArtha rahe che,te, jema jaLathI drava-paNuMjuduM nathI tema koI paNa padArtha judo nathI.(60), jema,bIja potAnI aMdara vRkSane dhAraNa karIne rahe che, tema,paramAtmA potAnI aMdara A jagatane dhAraNa karIne rahyA che.ata-paNuM je jovAmAM Ave che te ajJAnathI che. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 je AkAzathI zUnya-paNuM juduM nathI, tema IzvarathI DhaMta-paNuM -e juduM nathI. dvaita-paNuM ane advaita-paNuM e pravRtti nI siddhi mATe kareluM che, tethI ja duHkha che, nivRtti mATe tema nathI (61) pramANa,prameya ane pramAtA tathA draSTA, dRzya ane darzana-paNe raheluM jagata,"citta-aNumAM ja raheluM che. jevI rIte pavanamAMthI spaMda thai ne te spaMda pAcho,pavanamAM ja laya pAme che, tevI rIte, jagata-rUpI aNu paramAtmA thI utpanna thaIne paramAtmA mAM ja laya pAme che. paramAtmA nI A mAyA ati mohamayI che. mAyA thI eka paramAtmAmAM railokya nI paraMparAno bhrama thAya che, paNa kharuM jotAM,cidamAtra-paramANu-paNAthI ja jagatanI sthiti rahelI che.(12) jema,bIjamAM vRkSa rahe che tema,paramAtmAnI aMdara jagata-jALa nI sthiti che.ane citta-aNunA udaramAM raheluM A vikAsa pAmatuM raheluM jagata yogInI draSTithI dekhAya che.(63). dvata ane advaita-rUpe raheluM jagata caitanya-rUpI paramANu mAM raheluM che,ema je jue che te ja sAcuM jue che. kharuM jotAM,to dvaita paNa nathI ane advaita paNa nathI,sthaLa nathI ke sUkSma nathI,utpanna nathI thayuM ane nathI thayuM tema paNa nathI.asti-paNuM nathI ke nAsti-paNuM nathI,saumya nathI ke kSobhavALuM paNa nathI. caitanya rUpI aNumAM raheluM jagata AkAza nathI,vAyu nathI,te jagata nathI ke ajagata paNa nathI. mAtra caitanyathI ja zubha sattA sarva ThekANe che ane te sattA sarvAnka hovAthI, je sthaLe jevo tene udaya thayo che, te ThekANe tevI tenI sattA che.paramAtmA-rUpI aNu-e samagranA AtmAthI udaya nathI pAmela-to paNa udaya pAmela che.jema bIjane utpanna karanAra vRkSa e potAnA vRkSanA svabhAvano tyAga karyA vinA, bIja sahita pRthvImAM udaya pAme che, tevI rIte paramAtmA jagata-rUpe utpanna thAya che, tathA janma-maraNa nI kalpanA pAme che.vRkSa bIja-paNe utpanna thAya che tema vRkSa-paNAthI paNa utpanna thAya che e pramANe baMne rIte temAM vikAra che-jayAre citta-aNu-e niraMtara nirvikAra che.(14) parama-paramANu ne lIdhe,kamaLa-taMtu paNa meru jevo dRDha che, kAraNake paramANu thI kamaLa-taMtu sthaLa che.(15) A pramANe aMtarAtmA-rUpI paramANu -ke jene lIdhe kamaLa-taMtu paNa meru-rUpa che, tenI aMdara, karoDo meru-vagere parvato rahelA che. (16) eka caitanya-rUpI paramANu thI ja A jagata vyApI rahela che,ane tenAthI ja vistAra pAmeluM che, teNe ja devatA-manuSya vagerenA bheda thI jagata pedA kareluM che.ane teNe ja devatA-manuSya-vagerenA bhoga bhogavavAnA viSayanA bheda karela che. parabrahmamAM pratyakSa dekhAto A prapaMca (mAyA) paNa parabrahma-rUpa ja che.(17) upara pramANe AkhuM vizva e parabrahma-rUpa che, ApaNe paNa vizvamAM hovAthI tenI sattAthI vyavahAra karIe chIe.vadha karavA yogya no vadha karIe chIe ane jagatanuM pAlana paNa karIe chIe. (68-70), jagatane sattA ApavAthI potAnI suMdaratAno tyAga nA karanAruM,ane utpatti-sthiti ane laya-rahita evuM tatva jayAre jANavAmAM Ave che, tyAre A tuccha jagata brahmathI abhinna hoya tema bhAse che. eTale ke-jagatanA darzanathI jo ke ApaNo abhAva jaNAyache, to paNa brahma-darzanathI ApaNo sada-bhAva ja che.(71-72) (82) rAjA ane rAkSasI no sneha tathA rAkSasInuM bhojana Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vaziSTha kahe che ke-he,rAma,e karkaTI-rAkSasIe rAjAnAM vacana sAMbhaLyAM,tene brahma-jJAna thayuM, ane potAnI rAkSasI jAtinI capaLatAno tyAga karyo. jema,caMdranA prakAzathI rAtrimAM vikAsa pAmatAM kamaLane zItaLatA maLe,tema tApa-rahita vizrAMti maLavAthI, te rAkSasInA aMtaHkaraNamAM zItaLatA thai.ane tene AnaMda thayo. rAkSasI rAjAne kahe che ke-jJAna-rUpI sUryathI prakAza pAmatI,tamArI baMne nI buddhi pavitra ane zuddha jaNAya che. tamArA hRdayamAM thI nIkaLelI viveka-kaNikAo nuM zravaNa karIne,huM tamArA jevA vivekI manuSyone,jagatane pUjavA lAyaka mAnuM chuM.tamArA satsaMgathI huM vikAsa pAmI chuM ane mane AnaMda thayo che. jema,hAthamAM dIvA-vALA manuSya ne aMdhakAra parAbhava ApI zakato nathI,tema,satpuruSo nA samAgamathI duHkha nI bAdhA rahetI nathI.pRthvI uparanA sUrya-rUpI evA tame baMne jaNA mane ahIM jaMgalamAM prApta thayA cho,tame pUjA karavA yogya che,AthI tamArI je IcchA hoya te tame mane kaho. rAjA kahe che ke-he,rAkSasI,A dezamAM sarva manuSyone hRdayanA zULa-roga nI ghaNI pIDA thAya che ane sarva prajA vizucikA thI tapI rahI che. auSadha thI tenI zAMti thatI nathI.eTalA mATe huM rAtricaryA mATe nIkaLyo chuM,ane tamArA jevA pAsethI (te roganA) maMtrano upadeza levAnI IcchA che. he,zubhA.tamAre havethI koI prANInI hiMsA nahi karavI,evA mArA vacano no svIkAra karo. rAkSasI kahe che ke-huM tamArA vacano no svIkAra karuM chuM ane havethI koI paNa prANInI hiMsA karIza nahi. rAjAne rAkSasInA vacana pratye saMzaya thayo,eTale rAjA pUche che ke-mane ApelA vacana pramANe koInI hiMsA nA karavAthI,he,rAkSasI, tuM havethI tArA zarIranI AjIvikA kema karIza? huM tyAre rAkSasI kahe che ke-he,rAjana,himAlaya parvata para cha mAsa sudhI samAdhi karyA pachI huM samAdhimAMthI jAgI tyAre mane bhojana nI IcchA thai,ane tethI huM ahIM AvI hatI.paNa have huM pachI te ja parvatanA zikhara para jaI,dhyAna nA nizcaLa-paNAthI,IcchA haze tyAM sudhI sukhathI rahIza,ane maraNanA samaya sudhI huM zarIrane dhAraNA thI dhAraNa karI rAkhIza,ane kALe karIne mArA zarIrano yaceccha tyAga karIza.AvI mArI IcchA che. he,rAjana,have jyAM sudhI mAru zarIra raheze tyAM sudhI huM koI prANInI hiMsA karIza nahi. te parvatanA sonerI zikhara paranI guphAmAM mAro nivAsa che,tyAM huM sUcI (soya) svarUpe rahuM chuM.ane mAruM nAma karkaTI che.mANasa-mAtrano saMhAra karavanI icchAthI meM brahmAnI upAsanA karIne - "huM sUcI-rUpa AtmA vALI vizucikA thAuM" evuM varadAna pAmIne huMvizucikA-paNuM pAmI hatI. ane meM ghaNAM jIvonI hiMsA karI,paNa tyAra pachI mane asaMtoSa thavAthI pharIvAra brahmAnI upAsanA karI, tyAre brahmAe mane kahyuM ke-"tAre guNavAna manuSyonI hiMsA karavI nahi" vaLI temaNe mane maryAdAnA mATe, mahA-maMtrano upadeza karyo.e maMtra huM tamane ApuM chuM,te tame grahaNa karo.ethI lokonI bAdhA virAma pAmaze. ane zULa vagere rogothI zAMti thaze. 193 meM prathama,hiMsAmAM ghaNI pravRtti karI hatI,ane lokonA hRdayanA lohIne zoSI lIdhuM hatuM,AthI lokonI nADI rudhira vinAnI thai rahelI che.paNa huM have tamArA para prasanna thai chuM,tame mArI sAthe nadI-kAMThe cAlo, ane Acamana karIne pavitra-paNe brahmAno maMtra dhAraNa karo,huM tamane maMtropadeza karIza. tyAra pachI,te karkaTIe rAjAne tathA tenA maMtrIne maMtropadeza karyo,ane tyAMthI javAno vicAra karyo. tyAre rAjA kahe che ke-he,karkaTI,tamArI pAsethI ame maMtropadeza lIdho eTale tame amArA gurU cho. AthI,tamane bhojana karAvavAnuM ame nimaMtraNa ApIe chIe.tame suMdara nAnuM svarUpa aMgIkAra karIne amArA mahele cAlo,ane tyAM tame sukhe thI rahejo. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 rAkSasI kahe che ke-jenuM mugdha strI-rUpa hoya tene to tame bhojana karAvavA samartha cho,paNa huM rAkSasI jAtinI chuM, to tame mane kevAM annathI tRpta karazo?rAkSaso ne mAMsa-rudhira vALA annathI tRpti thAya che.paNa sAmAnya manuSyanA AhArathI tRpti thatI nathI.ane mAro A rAkSasI svabhAva jyAM sudhI A deha che tyAM sudhI nivRtta thaze nahi. rAjA kahe che ke-he, karkaTI,suvarNa nI mALathI yukta evI manohara strI nuM rUpa dhAraNa karIne tame keTalAka divasa sudhI mAre ghera Avo mArA rAjyamAMthI duSTa AcaraNa-vALA (coro-vagere) hajAro loko ne huM lAvI tamane bhojana mATe ApIza.ane tyAre tame rAkSasI svarUpa laIne te duSTa-puruSone himAlayanA zikhara para lai jaIne ekAMtamAM temanuM bhojana karajo.ane tRpta thI ne niMdrA lai pachI samAdhi karajo. samAdhimAMthI uThayA bAda tame pharI ahIM Avo tyAre pharIthI huM tamane evA duSTa mANaso ApIza. evA duSTa manuSyo nI hiMsA karavI te hiMsA gaNAtI nathI,vaLI sva-dharmathI karavAmAM AvatI hiMsA paNa dayAnI barobara che. rAkSasI kahe che ke-he,rAjana, tame yogya kahyuM, ane snehathI kahenAranuM vacana koNa mAnya karatuM nathI? huM tame jema kaho cho tema ja karIza. vaziSTha kahe che ke e pramANe kahI te rAkSasIe manohara strIno deha dhAraNa karyo.te dehane suvarNa nA ghareNAMthI zaNagArIne teNe rAjAne kahyuM ke-"cAlo ApaNe jaIe" tyAre rAjA ane maMtrI AgaLa cAlyA ane rAkSasIe temanI pAchaLa javA mAMDyuM. rAjAe mahelamAM AvyA pachI, tene aMtaHpuramAM suMdara khaMDa ApI paraspara Adara-pUrvaka vAto-cIto karIne rAtri pasAra karI. tyAra pachI cha divasamAM te rAjAe potAnA dezamAMthI tathA bIjA dezamAMthI -traNa hajAra vadha karavAne yogya, duSTa corone bhegA karIne te rAkSasIne ApyA. sAyaMkALe te rAkSasIe potAno rAkSasI deha dhAraNa karyo ane te sarva vadha karavA yogya manuSyone potAnA hAthamAM samAvI,rAjAnI AjJA laIne himAlaya parvatanA zikhara para gaI ane tyAM jaI teNe sukhethI bhojana karyuM.tRpti meLavI ane traNa divasa niMdrA karI ne samAdhimAM parAyaNa thai. samAdhimAMthI jAgI te rAjAnA snehane lIdhe tenA rAjyamAM pAchI gaI, tyAM keTalAka samaya sudhI vizvAsa-pUrvaka kathA-vArtA karatI ane pAchuM vadha karavA yogya loko nuM bhojana laIne parvata para gaI. e pramANe vAraMvAra te rAkSasIe karavA mAMDyuM. keTalAka kALa pachI te bhIla dezanA rAjAnI videha-mukti thai ane te dezamAM je bIjo rAjA thayo, teNe paNa te rAkSasI sAthe tevA ja prakAra no sneha-saMbaMdha rAkhyo. (83) kaMdarA devI nI sthApanA vaziSTha kahe che ke-he, rAma tyAra pachI te dezamAM je je rAjA thayA te badhA rAjAnI sAthe te karkaTI nI uttama mitratA thavA mAMDI.tethI yogathI siddha thayelI te karkaTIe te dezamAM moTA moTA utpAto,rogonuM ane pizAca vagerenA bhayanuM nivAraNa karavA mAMDyuM. ghaNAM varSe jayAre te samAdhimAMthI virAma pAmatI tyAre te pachI bhIlanA pradezamAM pAchI AvatI ane teNe mATe bhegA karelA duSTa lokone potAnA AhAra mATe lai jatI. Aja sudhI te bhIlanA dezamAM vadha karavA yogya-duSTone te rAkSasInA AhAra mATe lai javAmAM Ave che. e pramANe te rAkSasI eka vakhata ghaNA kALa sudhI AvI nahi tyAre bhIla-dezanA manuSyoe,sarva doSanI zAMti mATe,uMcA mahelamAM te devInI mUrtinI sthApanA karI.ane tenuM nAma -kaMdarA devI ke maMgalAdevI pADyuM. tyAra pachI te dezamAM je je rAjAo thayA, te badhA rAjAo kaMdarAdevI nI pratiSThA-pUjA karavA lAgyA. Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195 jo koI adhama rAjA kaMdarAdevInI pratiSThA mahoto karato, to tenA dezamAM keTalAka utpAta thatA ane prajAno nAza thato. te devInI pUjA karavAthI icchita phaLanI prApti thAya che.ane pUjana nahi karavAthI anartha nI utpatti thAya che.Ama vadha karavA yogya duSTa lokonA balidAnathI tenI pUjA thAya che. samasta phaLa ApanArI,te devInI pratimA Aja sudhI citramAM cItarelI hoya to paNa phaLa-prada thAya che. vadha karavA yogya duSTa loko no AhAra karanArI, tathA manuSyonA bALako, dhana-dhAnya vagerenI-rakSA karI maMgaLa saMpatti karanArI,parama bodha vALI te devI bhIlanA dezamAM sarvotkRSTa-paNe rahelI che. (8) karkaTI-nAma thavAnuM kAraNa ane A draSTAMta nI upayogitA vaziSTha kahe che ke-he rAma e pramANe parvata para rahenArI karkaTI nuM AkhyAna-yathAkrame meM kahI saMbhaLAvyuM. rAma pUche che ke-he, prabhu,kALA varNa nI te rAkSasInA karkaTI nAmanuM kAraNa zuM? te tame mane kaho. vaziSTha kahe che ke-he, rAma,zukla (sapheda),kRSNa (kALo) harita (jhAMkho) ane ujjavaLa-e pramANe rAkSasonAM aneka kuLo pRthvImAM rahyA che.temAMnA kRSNa(kALA) rAkSasa kuLamAM karkaTa (karacalA)jevo karkaTa nAmano rAkSasa hato,tenI te dIkarI hatI,mATe tenuM nAma karkaTI hatuM. kRSNa(kALA) kuLamAM te janmI hatI eTale teno raMga kALo hato. e pramANe jagatanA tatva nuM nirUpaNa karatAM adhyAtma-yoganA prasaMgamAM meM tamane karkaTI nuM AkhyAna kahyuM.(je ghaNA prazno thI yukta chA!) parama kAraNa-bhUta,Adi, madhya ane aMta rahita,e "parama-pada" mAMthI jagata utpanna thayuM nathI, to paNa, utpanna thayuM hoya tema jaNAya che.jaLamAM thatA taraMgo jema jaLathI judA nathI tema chatAM judA jaNAya che, tema,paramAtmA mAM A jagata nI sthiti rahelI che. jema,lAkaDAnA thAMbhalAmAM pUtaLI nA hoya, paNa temAM pUtaLInuM bhAna thavAthI te pUtaLI-rUpe jaNAya che, tema,jagata utpanna thayuM nathI,to paNa utpanna thayuM che evuM bhAna thavAthI,A jagata jovAmAM Ave che. temAM vastutaH kaMI paNa bheda nathI, paNa vicAra nA karavAthI temAM bheda jovAmAM Ave che, ane vicAra karavAthI, bheda-buddhi no nAza thAya che. he, raghuvIra,kAraNa vinA jema AbhrAMti AvI che teno tyAga karo. jayAre mArA vacananuM vAraMvAra zravaNa karavAthI,ba hrAMti-rUpa graMthI bhedAI jaze, tyAre jJAna,zabda ane arthabhedathI vastu nuM potAnI meLe jJAna thaze. brahma mAMthI ja sarvanI utpatti che,brahma mAM ja sarvano laya che, ane brahma tathA jagatamAM koI bheda nathI, e viSe mArAM vacano thI bodha thAya pachI tamane saMpUrNa jJAna thaze. rAma pUche che ke-he brahmana,tame kaho cho,ke -brahmathI utapanna thayeluM jagata brahma thI abhinna che, paNahRtimAM lakhyuM che ke te paramAtmA thI AkAza vagerenI utpatti thayelI che,vALI te zrutimAM "tasmAta" e "paMcamI" (mAM) lakhI che,te bheda jaNAve che, tenuM kAraNa mane kaho. vaziSTha kahe che ke-zAstramAM je je zabdo kahelA che te badhA ajJAnIne upadeza devA mATe tathA vyavahAra mATe ja lakhAyA che.mATe te bheda-bodhaka che tema samajavuM nahi. bALaka nA kArya mATe (Dara mATe) jema bhatanI kalpanA karavAmAM Ave che.tema e bheda nI kalpanA karelI che. mATe te vyavahArathI jo ke bheda dekhAya che, to paNa kharuM jotAM te bheda nathI. jayAre svapna ane gaMdharva-nagara (AkAzamAM vAdaLathI banatuM nagara) mAM daita ke eka nathI,chatAM temAM paNa Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 196 "bheda nI kalpanAno vyavahAramAM che, tyAre,satya ane saMkalpa (e daita) nA upadezanA vyavahAramAM - saMkalpa no nAza kema thAya? (eTale ke satya-mAM paNa bhedanI kalpanAno vyavahAra che) kArya-kAraNa,sevaka-svAmI,viSaya-avidyA,sukha-duHkha-vagere sarvamAM bhedanI je kalpanA karavAmAM AvI che - te-ajJAnIo ne bodha mATe ja che ane te mithyA che.ane temAM vastutaH bheda nathI ja. jyAM sudhI jJAna thayuM nathI tyAM sudhI svaita-paNuM jaNAya che, paNa jJAna thayA pachI te dvaita-paNuM maTI jAya che. tathA sarva zAMta-paNuM jaNAya che. kALe karIne bodha thayA pachI,Adi-aMta rahita, avibhAga ane akhaMDita eka ja vastu rahe che.ema tamArA jANavAmAM Avaze.ajJAnane lIdhe ane ajJAnIonA upadeza mATe ja bheda nI "kalpanA" karelI che. vAcya (vAMcavAnI vastu) ane vAcaka (vAMcanAra) no saMbaMdha svaita vinA siddha thato nathI. paNa temAM ya dvata-paNuM to che ja nahi,eTale chevaTe "mauna-paNuM" prApta thAya che. mATe,te zAstra vacana (bheda nA vacana) pratye anAdara karIne, mahAvAkya nA arthamAM niSThA rAkhIne je huM tamane kahuM chuM te tame sAMbhaLo. mana ne lIdhe bhrAMti-mAtra thI A jagata utpanna thayuM che, ane te mana ja A jagatanI mAyA no vistAra kare che. e huM tamane dRSTAMta sahita kahIza ke je sAMbhaLavAthI A pratyakSa jaNAtuM jagata e bhrAMti-mAtra che - ema,tamane nizcaya thaze, tyAre tame vAsanAne dUra tyajI dezo. ane sarvano tyAga karIne tame zAMta-paNAthI Atma-padamAM nivAsa karazo. mArA kahevAnA vAkyanA arthamAM tame sAvadhAna rahejo. tame mana-rUpI roganI cikitsA karavAmAM viveka-rUpI auSadhanA lepa thI prayatna karajo. ane te rIte prayatna karavAthI,"jagatanuM rUpa mAtra mana thI ja che,ane zarIra vagere kaI che ja nahi," tevo tamane nizcaya thaze. rAga-dveSa-vagerethI kaluSita thayeluM citta ja saMsAra che, ane cittamAMthI rAga-dveSa jayAre virAma pAme che, tyAre saMsArano nAza thAya che.Ama,citta e ja sAdhya (sAdhanathI siddha karavA yogya) che,ane citta e ja pAlana karavA yogya che.te ja vicAra karavA yogya che, ane te ja vyavahAra karavA yogya che.te ja saMsAra karavA yogya che ane te ja dhAraNa karavA yogya che.citta vinA koI padArtha nathI.paNa citta jagata-rUpI AkAzane dhAraNa karIne rahyuM che.ane te ahaMkAranA pravAhanI peThe kALe karIne prakAza pAme che. cittamAM paNa caitanya ane jaDa e be bhAga rahelA che.temAM je caitanya bhAga che, te sarva artha nA bIja-rUpa che. ane je jaDa bhAga che, tethI bhrAMti-rUpa jagata jaNAya che. sRSTinA AdimAM pRthvI vagere kaMI che ja nahi, paNa jema svapnamAM padArtha nathI chatAM paNa jovAmAM Ave che, te rIte pRthvI vagere sarva brahmA nI draSTie jovAmAM AvyuM,tethI sRSTi utpanna thai. dvaita ane eka-paNA nA bhramane ApanArI drazyatAne AtmA je rIte pAme che,te,have pachI huM AkhyAna dvArA kahuM chuM. jema jaLamAM tela nuM TIMpunAkhavAthI te jaLamAM phelAI jAya che, tema je kathAmAM hRdayane manohara lAge tevI yukti ane upamA hoya te kathA sAMbhaLanAranA hRdayamAM phelAI jAya che.tathA zaMkA maTI jAya che. jevI rIte caMdranA kiraNathI maMdiramAM prakAza thAya che, tevI rIte, pRthvImAM je je kathAo che,je je manoraMjaka graMtho che,je je manohara zabdo che,te sarva no loka-prasiddha pramANa thI tathA dRSTAMta thI prakAza thAya che. (85) brahmA ane eka surya no samAgama Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 vaziSTha kahe che ke-he rAghava,A pratyakSa jaNAtuM jagata e kevI rIte manomAtra che? e prazna meM brahmAne pUkyo hato,ane teno temaNe mane je uttara Apyo hato te tamArA pUchavAthI tamane kahuM chuM. sAthe brahmAe je kathAnaka mane kahelAM che, te kathAnaka paNa tamane kahuM chuM to te tame sAMbhaLo. brahmAne meM pUcheluM ke- A sRSTinA samUha kevI rIte utpanna thayA te mane kaho. tyAre loka-pitAmaha brahmAe eka "aindavAkhyAna" sAthe A mahAna arthabharyuM vacana kahyuM. brahmAe kahyuM-jaLamAM jaLAzaya nA vistArathI je pramANe aneka prakAranA taraMga ane ghumarIo jovAmAM Ave che, te pramANe A sarva jagata manathI ja utpanna thayuM che, ane manathI ja teno vistAra che. he,vaziSTha,pahelA kalpa mAM divasa nA AdimAM jAgRta thayA pachI mane sRSTi karavAnI IcchA thai. tyAre zuM thayuM te huM kahuM chuM te tuM sAMbhaLa. koI samaye jayAre divasano kSaya thayo, tyAre sarva sRSTino saMhAra karIne meM ekAgra bhAvathI rAtrimAM niMdrA karI, rAta vItyA pachI huM jAgyo,vidhi-pUrvaka saMdhyA karI,ane pachI sRSTi utpanna karavA sArU vistAravALA AkAzamAM mArI draSTi joDI. tyAM aMta vinAnuM ane tapa-tathA teja thI rahita evuM zunya AkAza jovAmAM AvyuM. te vakhate "saSTi utpanna karuM" evo "saMkalpa" karI sarga utpanna karavAnI sAmagrI mATe sukSma citta thI jovA mAMDyuM tyAre AkAzamAM moTAM AraMbha vALAM tathA pratibaMdha thI rahita evAM daza judAjudA brahmAMDa mArA jovAmAM AvyA.te darekamAM jANe mAruM pratibiMba hoya tema haMsa para beThelA daza brahmA mArA jovAmAM AvyA, dareka brahmAMDamAM bhinnabhinna prANImAtra nA samUha rahelA hatA ane temAM jaLa ApanAra meghanI paMktio jaNAtI hatI.temAM mahAnadI no pravAha cAlyo jato hato.ane samudrano ghUghavATa saMbhALato hato. AkAzamAM sUrya prakAzI rahyo hato ane vAyu skUrI rahyo hato, svargamAM devatAo ane pRthvI para mAnavo krIDA karatA hatA ane pAtALamAM dAnavo ane phaNIdhara sarpo rahetA hatA.TADha,taDako ane varSARtu thavAthI tyAM phaLathI yukta evI Rtuo zobhAvatI hatI. naraka ane svarganA phaLa ApanAra azubha tathA zubha AcAra sarva sthaLe vRddhi pAmyA hatA. bhoga, mokSa,vagere phaLanI IcchAvALA prANI-mAtra kALa pramANe iSTa vastu meLavavA sArU-krame karIne prayatna karatA hatA.sAta loka,sAta dvIpa, sAta samudra,tathA sAta parvata-e kalpa nA aMta sudhI stUrI rahyA hatA. aMdhakAra koI ThekANe hrAsa pAmIne rahyo hato, koI ThekANe sthira-paNAthI ubho hato to koI ThekANe tejanI sAthe maLI gayo hato.AkAza-rUpI kamaLamAM megha-rUpI bhramara tathA prakAza pAmatA tArA-rUpI kezarAo rahyA hatA. A pramANe meM (brahmAe potAnA zuddha citta thI,daza brahmAMDa joyAM.ane tethI vismaya pAmIne vicAra karyo kebahAranAM netro thI A brahmAMDa jovAmAM AvatA nathI, paNa zuddha-cittathI aMtaHkaraNamAM dekhAya che tenuM zuM kAraNa? e pramANe ghaNI vAra sudhI vicAra karIne meM brahmAMDamAMnA eka sUrya ne pAse bolAvI tene pUchyuM kehe mahAkAMtimAna,tame koNa cho? ane A jagata kevI rIte utpanna thayuM? tenI Apane jo khabara hoya to kaho. mArAM vacana sAMbhaLI,sUrye mane namaskAra karIne kahyuM kehe prabhu,tame ja A dRzaya-prapaMca nuM kAraNa cho,chatAM tame A kema nathI jANatA ane mane prazna pUcho cho? he sarva sthaLe rahenAra brahmA,jo tamane mAruM vacana sAMbhaLavAnuM kutUhala hoya tohuM A jagatanI aciMtita utpatti viSe tamane kahuM chuM te tame sAMbhaLo. he mahAtmAna,A je "sata tathA asata kaLA" vaDe vistAra pAmyuM che,ane je "sata -asata nA bola ne moha ApanArI avirata racanAo" vaDe (A jagata) vikase che, Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te-mAtra "mano-vilAsa" che ema ja samajo. (86) inda nAmanA brAhmaNa nI kathA sUryadevatA kahe che ke-he,mahAdeva,"kalpa" nA aMte tamAro divasa asta thayo,tyAre jaMbudvipanA eka khUNAmAM, kailAza-parvata nI taLeTImAM "suvarNa-jaTA" nAmanA eka dezamAM marIci-vagere tamArA putroe prajAnA nivAsa mATe sukhakArI ane suzobhita evA "maMDaLa" nI "kalpanA" karI. te dezamAM ati dharmAtmA,brahmane jANanAra,zAMta aMtaHkaraNavALo,kazyapa-kuLamAM utpanna thayelo, "indu" nAmano brAhmaNa tenI strI sAthe raheto hato.temane koI saMtAna nahotuM. eTale baMne e kailAsaparvata para jaIne tapa karavA mAMDyuM.divasanA chellA bhAgamAM (sAMje) eka cAMgaLuM pANI pIne jhADanI jema satata ubhA rahI ne temaNe ghora tapa karyuM.te baMne e te pramANe -tretAyuga ane dvAparayuga - gayA tyAM sudhI vRkSanI jevI vRtti no Azraya karIne hAlyA-cAlyA vagara ubhA rahIne tapa karyuM. tyAre caMdra-kalAne dhAraNa karanAra mahAdeva temanI para prasanna thayA.te baMne pati-patnIe mahezvarane praNAma karyA.mahAdeve kahyuMke-he,vipra,huM tamArA para prasanna thayo chuM,mATe tamArI IcchAmAM Ave te varadAna mAgo. indu-brAhmaNa kahe che ke-he,bhagavAna,mane kalyANa,guNa ane AcaraNathI zobhatA,mahAbuddhimAna "daza" putra thAya tevuM varadAna Apo.eTale he,deva-deveza,putranA lAbha thI mane zoka rahe nahi. mahezvare tyAre "tathAstu" kahI varadAna ApI ane tyAMthI aMtardhAna thayA. pachI,brAhmaNa-brAhmaNI bane saMtuSTa thai potAne ghera gayAM.yogya samaye brAhmaNIe daza putro no janma Apyo. pachI jema,varSA-RtumAM navA meghanI vRddhi thAya tema,jAta-karma vagere brahma-saMskAra pAmelA te mahA-baLavAna brAhmaNa-putro vRddhi pAmavA lAgyA.sAta varSa nI avasthA thai teTalAmAM to temaNe zAstro no abhyAsa karI lIdho.ane potAnA teja thI,jema AkAzamAM nirmaLa graha zobhe tema zobhavA lAgyA. keTalAka kALa pachI brAhmaNa daMpatInuM zarIra paDI gayuM ne temane videha-mukti thai.mAta-pitAnA virahathI kheda pAmelA te daza bhAIo gharano tyAga karIne kailAsa parvatanA zikhara para gayA.ane udvega thI vicAra karavA lAgyA-"A jagatamAM parama kalyANa zuM che? parama ucita zuM che? jethI duHkha nathAya tevuM zuM che? jiMdagI nuM mahatva zuM? aizvarya zuM? mahAna vaibhava zuM? prajA karatAM rAjAnI saMpatti vadhu kema? dezanA rAjA karatAM paNa cakravartI rAjA uttama manAya che,paNa indranI pAse te cakravartI rAjAno koI hisAba nathI.indranuM indra-paNuM paNa brahmA nA eka muhurtamAM laya thAya che,to pachIkalpa sudhI jeno nAza thato nathI tevuM sukha-rUpa zuM che? A pramANe sarva bhAIo vicAra kare che tyAre "mahAmati" nAmanA moTAbhAIe kahyuM-ke he,bhAIo,sarva aizvarya ke jeno kalpa sudhI paNa nAza nathI,tevuM,"brahma-deva-paNuM" e ja mane priya che,bIjuM kaMI nahi.moTAbhAInuM vacana sAMbhaLIne,nAnA bhAIoe te vacana no "sarasa-sarasa" ema kahI satkAra karyo, ane pUchyuM ke-A brahma-deva-paNuM kevI rIte maLe? 198 moTAbhAIe kahyuM-tame badhA huM kahuM chuM tema karo.jyAM sudhI brahma-deva-paNuM maLe nahi tyAM sudhI, "huM kamaLanA Asana para besanAra brahmA chuM,ane teja thI jagata utpanna karuM chuM ane teno saMhAra karuM chuM." e pramANe dhyAna karavuM joIe. eTale te pramANe dase bhAIoe brahma-deva-paNuM meLavavAnI icchAthI,dhyAna dharyuM.ane aMtara-vRtti thI ciMtana karavA lAgyA Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daze bhAIo manamAM ciMtana kare che ke "praphullita thayeluM kamaLa amAruM Asana che, ame jagatane sarjanAra brahmA chIe, kartA,bhoktA ane mahezvara paNa ame chIe.amArI yajJa-mUrti che.purANa vagere upAMga sahita yajJa karanAra maharSio tathA sarasvatI ane gAyatrIthI yukta mUrtimAna veda amArI pAse che ane ame tene utpanna karelA che.svarga-loka amArI pAse che. prajAne zobhAvanAra A mahAbAhu indra paNa amArA dehamAM che. pRthvI para parvata,samudra,manuSyo -vagere rahelA che,pAtALamAM dAnavo-vagere rahelA che,bAra sUrya-devatA potAnI kAMti-rUpa pAzathI dizAnA samuho ne dhAraNa kare che.lokpAlo zuddha-vRtti thI potAnA loka nuM rakSaNa kare che.sarga ne ame utpanna karIe chIe ane saMhArIe paNa chIe.ane pAramArthika svarUpamAM rahIne ame zAMti pAmIe chIe.pUrNa AtmA vALA ame AtmA thI rahelA chIe." 199 A pramANe dhyAna-vRtti thI te indu brAhmaNa nA dase putro jANe zilAmAM kotarelA hoya tema sthira paNe ubhA rahyA.ane temanI "brahmAkAra vRtti thI,tethI,teo kamaLanA Asana nI kalpanA ne lIdhe,tuccha vRtti no tyAga karI,brahmA-paNA nA bhAvathI zobhavA lAgyA. (87) indra brAhmaNa nA daza putro no brahmA-bhAva sUrya,brahmAne kahe che ke-he,pitAmaha,e pramANe indu-brAhmaNa nA te daza putro tamArI peThe sRSTi nI utpatti,sthiti ane laya mAM potAnuM mana rAkhIne rahyA.tApa ane pavanathI sukAIne temano deha paDI gayo nahi tyAM sudhIAvI teo AdarathI tema ne tema ubhA rahyA. deha paDI gayo tyAM sudhI paNa temanI vRtti -bahAranA padArthamAM nA AvI ane brahmA nA bhAvamAM sthira rahIne,cAra-yuganA aMte kalpa no kSaya thayo tyAM sudhI teo ubhA rahyA.pralaya samaye jayAre kalpa no kSaya thavA lAgyo,bAra sUrya vadhAre tapavA lAgyA, megha varasavA lAgyA,tIvra vAyu vAvA lAgyo,ane prANImAtra no kSaya thayo,tyAre rAtri (brahmA nI rAtri) samaye,sarvano saMhAra karIne tame yoga-niMdrAmAM zayana karyuM. rAtrinA aMte tamane Aje sRSTi racavAnI IcchA thai che, paNa te brAhmaNo,te brahma-bhAvanI ucca bhAvanAmAM daza brahmAMDa mAM temanA tema rahyA che. he,brahma-deva,temAM te daza brAhmaNa-putro e daza brahmAMDa nA daza brahmA che, tathA mana-rUpI AkAzamAM rahelA A daza saMsAra che. he,prabhu te daza brahmAMDanA eka brahmAMDa no huM sUrya chuM,ane karma mAM joDAyelo chuM. "A daza brahmAMDa nI utpatti kema thai? teno meM tamane uttara dIdho, have tamArI IcchAmAM Ave tema karo. A daza brahmAMDa e mano-mAtra che,mATe tamArI navI sRSTi utpanna karavAmAM koI virodha nathI. vividha kalpanAo vaDe AkAzathI vyApeluM A je uttama jagata utpanna thayuM che, te mAtra-bahAra tathA aMdaranI indriyo peThe baMdhana-rUpa che,ane potAnA cittamAM bhrama-rUpa che. (88) aindavopAkhyAna nI samApti brahmA,vaziSTha ne kahe che ke-he brahma-jJAnImAM zreSTha vaziSTha.A je daza brahmAMDa mAM je daza brahmA jovAmAM Ave che, te indu-brAhmaNa nA daza putro che,e pramANe kahIne te sUrya-devatA cupa rahyA.tyAra pachI ghaNIvAra vicAra karIne meM sUrya-devatAne kahyuM ke-jayAre A daza brahmAMDa rahelAM che tyAre bIjuM huM zuM utpanna karuM?te tame kaho. A daza brahmAMDa che,te chatAM huM navI sRSTi pedA karuM temAM phaLa zuM? tyAre sUrya e vicAra karIne kahyuM ke Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 sUrya-devatA (brahmAne) kahe che ke-he, prabhu,tame ceSTA rahita cho,tathA IcchA rahita cho, tamAre sRSTithI zuM prayojana che? A sRSTi to mAtra tamAro vinoda che. jema,sUryathI jaLamAM sUrya-rUpI pratibiMba paDe che, tevI rIte niSkAma evA tamArAthI sRSTinI utpatti pratibiMba-rUpe thAya che. he bhagavana, tamane zarIranI prAptimAM ke zarIranA tyAgamAM -rAga ke dveSa nathI. paNa tame to vinodane mATe A jagata utpanna karo cho. jevI rIte surya rAtri samaye divasano saMhArakarIne, prAtaHkALe jema pharIthI divasano udaya kare chetevI rIte, tame jagatano saMhAra karIne pharIthI A jagatane utpanna karo che. tame je sRSTi utpanna karo che, te Asakti rAkhyA vinA mAtra vinodane mATe ja karo cho. tame e kartavya che ema samajIne karo cho ane temAMthI svArtha sAdhavAnI tamArI IcchA nathI. suSTi karavAnuM e tamAruM nitya-karma che. mATe tame jo sRSTi utpanna nahi karo,to nitya-karma no tyAga thavAthI tamane bIjuM zuM phaLa prApta thaze? nirmaLa arIso jema pratibiMbanI kriyA kare che, tevI rIte puruSa potAnuM kartavya-karma temAM Azakta thayA vinA karavuM joIe,buddhimAna manuSyane karma karavAmAM jema kAmanA hotI nathI, tema,karmano tyAga karavAmAM paNa kAmanA hotI nathI. mATe "paramArtha (parama artha) thI to suSupti jevI" ane "pratIti thI to svapna jevI" " niSkAma buddhi" thI,yathA-prApta karma - karavuM joIe. he prabhu,jo brAhmaNa nA daza putroe karelI,sRSTi thI ja tame saMtoSa pAmazo, to have pachI paNa teo,potAnI,sRSTi thI ja tamane saMtoSa pamADaze. vaLI,je A sRSTi thayelI che, tene tame citta-rUpI netrathI joI zako cho, paNa sAkSAta cakSu-indriya thI joI zakatA nathI.mATe cakSu(AMkha) thI dekhAya tevI sRSTi tame karo. je manuSya potAnA manathI sRSTi utpanna karI hoya te ja manuSya te sRSTine potAnAM netrathI joI zake che, paNa bIjo te joI zakato nathI mATe brAhmaNa nI karelI sRSTi ne tame tamArAM netra thI joI zakazo nahi. vaLI te brAhmaNanI karelI sRSTino kadI nAza thai zake tema nathI kAraNake, teNe te potAnA cittanA dRDha-paNA thI (mana thI ) te sRSTi karelI che.(hakIkata nI nahi). he,brahmana, karmendriyo vaDe karelA padArtha no nAza thai zake che, paNa mana-kalpitano (mana thI kalpalAno) kadI nAza kevI rIte thai zake? je manuSyanA manamAM koI jAtano dRDha nizcaya baMdhAya che, te nizcaya potAne pheravavo hoya to pheravI zake che. paNa bIjA manuSya thI tenA mananA nizcaya nuM nivAraNa thatuM nathI. dehano nAza thAya to paNa ghaNA kALanA abhyAsa thI manamAM je nizcaya thayo hoya teno nAza thato nathI. je manuSyanA manamAM jevo dRDha nizcaya baMdhAya che,te nizcaya-rUpa ja te puruSa che. mATe teno nizcaya pheravavA sArU eka mAtra jJAna ja upAya che. jema paththara mAMthI phaNago phUTavA mATe tenA para pANI reDavuM vyartha che, te pramANe te sivAyanA (jJAna sivAyanA) bIjA upAyo paNa vyartha ja che. (89) indra tathA ahalyA nuM AkhyAna-mana no daDha nizcaya Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 sUrya-devatA kahe che ke-mana ja jagatano kartA che ane mana ja parama-puruSa che. A lokamAM manathI je kArya karyuM hoya, te ja karyuM gaNAya che, paNa zarIranuM kareluM kArya e karyuM gaNAtuM nathI. indu-brAhmaNa nA daza putro -sAmAnya brAhmaNo hatA,paNa "mana nI bhAvanAthI" brahmAnI padavI ne pAmyA!! A mananI zakti ajaba che, manathI bhAvanA pAmelA deha, e deha-paNA ne pAme che,paNa deha-paNAnI bhAvanA sAthe,te joDAyela nA hovAthI janma-maraNa vagere dehanA dharma temane bAdha karatA nathI. bAhya dRSTi-vALAne sukha-duHkha vagere thAya che, paNa aMtarmukha vRttivALA yogIne sukha-duHkha (priya-apriya) nathI. mATe mana e ja A jagata-rUpI vividha "vibhrama" nuM kAraNa che.indra ane ahalyA nuM vRtAMta tenuM dRSTAMta che. brahmA kahe che ke ahalyA ane indra nuM vRtAMta kaho,jenuM zravaNa karavAthI pavitra jJAna thAya. sUrya-devatA kahe che ke-he, deva,pUrvakALamAM magadha dezamAM -Indradhumna-nAmano rAjA hato, tene -ahalyA-nAmanI ati-svarUpavAna rANI hatI. te rAjAnA gAmamAM -indra-nAmano eka buddhizALI paNa vyabhicArI brAhmaNa raheto hato. eka vakhate rAja-rANI ahalyAe kathAmAM evI vAta sAMbhaLI kegautama-RSine ahalyA nAmanI strI hatI ane tene indra sAthe prema hato.A vAta sAMbhaLIne, rAjarANI ahalyAne paNa (gAmanA) indra-brAhmaNa para anurAga (prema) thayo ane teNe vicAra karyo ke"huM paNa ahalyA chuM to indra mArA tarapha Asakta thaIne kema nA Ave ?" AvA vicArathI ane indra paranA premathI te taraphaDavA lAgI,ane rAjAnI samagra saMpattimAM paNa tene kheda thavA lAgyo. AvA paravaza-paNA thI teNe lajjA no paNa tyAga karyo ane indra-indra ema kahI pralApa karavA lAgI. A pramANe tenuM duHkha joI snehathI tenI sakhIe tene kahyuM ke-huM indra ne tArI pAse lai AvIza. sakhInAM AvAM vacana sAMbhaLIne rANInAM netro praphullita thayA ane te sakhInA pagamAM paDI. tyAra pachI rAtri nA samaye te sakhI gAmamAM rahetA indra brAhmaNa nA ghera gaI ane tene yuktithI samajAvI rAjarANI ahalyAnA pAse lai AvI. te pachI to ahalyAe potAnA gupta mahelamAM indra sAthe ratisukha bhogavavA mAMDyuM, ane indra-brAhmaNe paNa te rAjarANI ne potAne vaza karI lIdhI. potAno pati (rAjA) sarva guNathI yukta hovA chatAM te rAjarANI te rAjA no te anAdara karavA mAMDI ane indramAM ati Asakta thai ne tene AkhuM jagata "indra-maya" dekhAvA mAMDyuM. indra paNa rAjarANI mAM ati -Asakta thayo ane dhIre dhIre to baMne ekabIjAthI eka kSaNa paNa alaga nA rahI zake tevI dazA pedA thai gaI. rAjA ne jayAre A vAtanI khabara paDI tyAre te baMne ne daMDa daIne zikSA karI. prathama to baMne ne ThaMDI nA divasomAM barapha jevA jaLAzaya mAM nAkhyA.paNa tema chatAM, tyAM e baMne kheda (duHkha) pAmyA nahi paNa AnaMda mAM hatA, tyAre rAjAe temane bahAra kADhI pUchyuM ke-o duSTa-buddhivALAM tame haju kheda pAmo cho ke nahi? tyAre temaNe rAjAne javAba dIdho ke amAro baMne no parasparano bhAva dRDha-rIte baMdhAyo che, eTale eka bIjAnA caherA jotAM ane ekabIjAnuM smaraNa karatAM,amane dehanI khabara rahetI nathI,vaLI. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 tame amane baMnene sAthe zikSA karI eTale koI paNa zaMkA vagara amane sAthe rahevA maLyuM,tethI vadhu harSa thayo.he rAjA,sneha nA lIdhe aMga cirAI jAya to paNa amane aMga no moha thAya tema nathI. te pachI temane agni nI bhaThThImAM nAkhavAmAM AvyA, to tyAM paNa duHkha thavAne badale ekabIjAnA smaraNa thI harSa pAmIne AnaMda pAmavA lAgyA.rAjAe pUchyuM to temaNe prathama nI jema ja uttara Apyo. tyAra bAda temane hAthInA page bAMdhavAmAM AvyA,cAbakhA mAravAmAM AvyA -to paNa teo jarA paNa kheda pAmyA nahi,dareka vakhate temane puchavAmAM AvatAM teo -eno e ja uttara ApatA hatA. indra-brAhmaNa rAjAne kahe che ke-he, rAjA.A AkhuM jagata mAre priyA (ahalyA) rUpa che, mATe tame mane je zikSA karo cho tenuM mane jarA paNa duHkha thatuM nathI. vaLI A tamArI strI (ahalyA)ne paNa A AkhuM jagata mArA-maya che.tethI tene paNa tamArI zikSAnuM duHkha nathI.tame haju bIjI zikSA karazo to paNa amane duHkha thaze nahi. he, rAjA, huM to mana-mAtra chuM.ane mana e ja puruSa che.A je prapaMca jovAmAM Ave che, te paNa mana no ja vistAra che.ekadama karelA AvA daMDo thI "vIra-mana" nuM bhedana thai zakatuM nathI. koI manuSya pAse evI zakti nathI ke draDha nizcaya-vALA mananuM bhedana thAya. - P, bhale deha vRddhi pAme ke vIMkhAI jAya,paNa priya padArthamAM abhiniveza (ke-Asakti)vALuM mana prathama nI jema ja rahe che.ane te mana nI paristhiti mAM pheraphAra thato nathI. tIvra vegavALA mana vaDe jenI bhAvanA thayelI hoya teno bAdha karavAne,zarIramAM rahelA bhAva tathA abhAva, paNa samartha thatA nathI.je padArtha mAM mana baMdhAyuM hoya te padArtha ne ja sthira-paNAthI jue che. te zarIra nI ceSTA ne jotuM nathI. he, rAjA,"varadAna ane zApa"-vagere je je kriyA che te paNa "atitIvratA thI iSTa padArtha mAM praveza karelA" mana ne calAyamAna karavAmAM samartha nathI.jevI rIte mRgalAM-parvatane calAyamAna karI zake nahi, tevI rIte,mana ne iSTa hoya evI vastumAMthI calAyamAna karavAne koI paNa manuSya samartha nathI. maMdiramAM jema devI bhagavatI nI sthApanA karavAmAM Ave che tema mArA mana-rUpI kozamAM A rANI nI sthApanA thayelI che ane jevI rIte je parvata nI AsapAsa cAre bAju megha-mALA (vAdaLo) vIMTAyelI hoya te parvata ne grISma-Rtu nA tApa nuM duHkha thatuM nathI, tevI rIte mArA jIva nI rakSA karanArI,A priyA sAthe rahIne mane kaMI paNa duHkha thatuM nathI. he, rAjA, huM jyAM jyAM rahuM chuM,ke paDuM chuM, tyAM tyAM iSTa-samAgama vinA bIjo kaMI paNa anubhava mane thato nathI. ahalyA nAmanI A priyAnI sAthe A indranuM (mAruM) mana baMdhAyuM chete bIje koI paNa sthaLe jaI zake tema nathI. he bhupati meru-parvata jema koI divasa calAyamAna thai zake nahi, tema eka kAryamAM praveza thayeluM, dhIraja vALA puruSanuM mana e varadAna ke zApanA baLathI paNa calAyamAna thai zakatuM nathI. jevI rIte vanamAM ugelA vRkSa ke velA nA rasamAM jaLa e ja mukhya kAraNa che, tevI rIte,A dehamAM vRthA utpanna thayelA hAtha-paga vagere e mana nuM kAraNa ja mukhya kAraNa che. A jagatamAM Adya zarIra te mana ja che, ane mana vaDe ja A jagatamAM bIjA zarIranA samuho kalpelA che. mana vinA zarIranA koI paNa avayava nI kArya nI siddhi thatI nathI. je pramANe anpharamAMthI vRkSa-vagere utpanna thAya che, te ja pramANe, deha-rUpI vRkSa nuM mana e mukhya aMkura che. ane te mana thI ja dehanA avayavo utpanna thAya che.ane aMkura(mana) nA nAza thavAthI te dehanA avayavo, utpanna thatA nathI. vaLI,te ja pramANe dehano nAza thavAthI mana-rUpI aMkura akSaya hovAthI temAMthI pAchA vividha Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dehanA samUha utpanna thAya che.paNa mana no ja kSaya thAya to deha thI kaMI paNa kArya thai zakatuM nathI. AthI he,rAjA,huM je je dizAmAM najara nAkhuM chuM tyAM tyAM huM A suMdara nayana-vALI strI ne ja jouM chuM.ane mAruM mana A priyA mAM hovAthI,huM nitya AnaMdamAM ja rahuM chuM,tamArA nagaranAM manuSyo,kArabhArIo ane tame - mane je je duHkha Apo cho,te te duHkha huM thoDI vAra mATe paNa dekhato nathI. (90) dehano nAza thatAM paNa mAnasika bhAvanAno nAza thato nathI. sUrya-devatA kahe che ke-A pramANe -jayAre-te indra-brAhmaNe te rAjAne kahyuM tyAre te rAjAe,potAnI pAse ubhelA bharata nAmanA muni ne nIce pramANe kahyuM. rAjA kahe che ke-he,bharatamuni,mArI strI nuM haraNa karanAra A duSTa AtmA-vALA A brAhmaNa nA mukha mAM jarA paNa lajjA nathI.tene tame juo,ane A brAhmaNe karelA pApa (vyabhicAra) ne yogya evo tene zApa Apo. kAraNake jeno vadha karavo nA joIe (brAhmaNa-vagere) teno vadha karavAthI je pApa thAya che te ja pApa jeno vadha karavo joIe (vyabhicArI-vagere) teno vadha nA karavAthI paNa thAya che. rAjAnI vAta sAMbhaLIne muni-zreSTha bharata-munie,vicAra karIne te durAtmA ne zApa Apyo keA strI e patino droha karanArI che,ane A indra e vyabhicArI che,mATe he,durbuddhi-vALAM -tamArA baMne no nAza thAo. tyAre te baMne e rAjA ne muni ne kahyuM ke-tame ane A bharata-muni baMne durmati cho kAraNa ke --amane je zApa dIdho tethI tamArA tapano kSaya thayo che,kAraNake tamArA zApathI amane kaMI paNa thaze nahi,kadApi amArA dehano nAza thaze,to paNa amArA mana-rUpI dehano nAza thaze nahi. mana sUkSma che,caitanya-rUpa che tathA alakSya che.mATe teno nAza karavA koI samartha nathI. sUrya devatA -brahmA ne kahe che ke-pachI te baMne nAM zarIra kSaya pAmyAM,ane tyAra pachI,viSayamAM dRDha Asakti hovAthI baMne no mRga-yoni mAM janma thayo.mRga zarIrano tyAga karyA pachI,pakSI yonimAM janma thayo,ane tyAra pachI eka bIjAmAM sneha saMbaMdha thI baMne no mahA-puNyavAna brAhmaNa nI yonimAM janma thayo. A pramANe bharata-munino zApa temanA zarIra no nAza karavA mATe samartha thayo paNa temanA manano nigraha karavAne mATe samartha thai zakyo nahi. (91) sarva kaMI manano vilAsa-mAtra che sUrya-devatA,brahmA ne kahe che ke-he,brahmana.upara pramANe bharata-muni no zApa - jema,indra ane ahalyA nA manano nigraha ke nAza karavA zaktimAna thayo nahi, tema,te "indu-brAhmaNa" nA putro nI manomaya-sRSTi no tamArAthI nAza thAya tema nathI. vaLI,tamArA jevA mahAtmAoe,te nAza karavo paNa joIe nahi. he,nAtha,A vividha prakAranA jagatamAM,mahAtmAne,"meM karelo A sarga vRthA che" ema dInatA (zoka) paNa thato nathI. 203 je mana che te ja,jagatano kartA che,mana e ja puruSa che,ane je rIte maNinA pratibiMba no koI divasa nAza thato nathI,tevI rIte manathI jeno nizcaya thayelo hoya teno, dravya,auSadhi ke daMDa thI paNa nAza thato nathI. mATe A prakAza pAmatA sarga bhale rahyA,ane tame paNa bIjI sRSTi utpanna karo. buddhi-rUpI AkAza anaMta che,cittAkAza,cidAkAza ane mahAkAza -e traNa anaMta AkAza che,temAM cidAkAza e sarva no prakAza karanAra che.mATe he,jagatanA pati brahmA,tame eka,be,traNa ke bahu,jeTalA tamArI IcchAmAM Ave teTalAM sarga karo. Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane tame svecchA-paNe AtmAmAM ja raho. indu-brAhmaNa nA putroe tamAruM zuM bagADyuM che ke tame temanA nAza no vicAra karo che? brahmA,vaziSThane kahe che ke-he,mahAmuni,vaziSTha,A pramANe jayAre sUrya-devatAe mane kahyuM tyAre meM ghaNo vakhata vicAra karIne,tene javAba dIdho ke-"he,sUrya-devatA tame sAcuM kahyuM,AkAza vistAra-vALuM che, vaLI mana (cittAkAza) ane cidAkAza paNa vistAra-vALuM che,mATe iSTa sarga-rUpI nitya-karma huM karuM chuM. huM prANI mAtranA aneka samuhanI "kalpanA" karuM chuM,tethI mAre sarganI utpatti karavI che, mATe he,prabhu tame ja prathama "svAyaMbhuva manu" thAo ane mArI preraNAthI sarga karo." meM A pramANe sUrya-devatA ne kahyuM eTale-emane mArA vacanano svIkAra karyo, ane tyAM te sUrya-devatAe potAnA dehanA be vibhAga karyA !!! ane eka svarUpa thI te sUrya-rUpe potAnA brahmAMDa mAM jaI prakAza karavA lAgyA-ne bIjA zarIra thI pote "svAyaMbhuva manu" thaIne brahmanI iSTa sRSTi karavA lAgyA. brahmA, vaziSThane kahe che ke-A pramANe manu nuM svarUpa tathA sarva karavAnuM sAmarthya meM tamArI AgaLa kahI saMbhaLAvyuM,manuSyanA manamAM jevA jevA pratibhAsa Ave che,tevA tevA bahAra pratyakSa jovAmAM Ave che. indu-brAhmaNa nA putro sAmAnya brAhmaNa hatA,to paNa mana nI pratibhA thI teo brahmAnI padavI pAmyA, mATe manamAM keTalI zakti rahelI che te tame juo. AvI ja rIte ame "caitanyanA bhAva" thI citta-paNAne pAmIne "hiraNya-garbha-paNA" ne pAmelA chIe. (brahmA=hiraNyagarbha) A citta -che te "pratibhAsa-rUpa" che,ane mana paNa te ja che. tathA deva vagere nI je pratIti thAya che te paNa cittathI (manathI) bhinna nathI. jevI rIte svabhAva thI ja marImAM tIkhAza che ane lIMbaDAmAM kaDavAza che, tevI rIte,citta paNa svabhAvathI ja potAnI meLe ja camatkAra utpanna kare che. te cittamAM jayAre "caitanya-bhAva" hoya tyAre tenuM "AtivAhika" evuM nAma paDe che. te cittamAM jayAre "gADha bhrama" thAya che tyAre tenuM "deha" (zarIra) evuM nAma paDe che. te cittamAM jayAre sUkSma vAsanA thAya che tyAre tenuM "jIva" evuM nAma paDe che. AvI rIte eka cittanA ja judAjudA kAraNa ne lIdhe judAMjudAM nAma che. ane je cittamAM A traNe dehanA camatkAra zAMta thayA pachI,"para-brahma nuM svarUpa" ja bAkI rahe che. ane te huM paNa nathI ke bIjuM kaMI paNa nathI. indu brAhmaNa nA putronuM satya (saMvita) te asata padArtha thI sattA pAmeluM che. jevI rIte indu-brAhmaNa nA putro mana thI brahmA che tevI rIte huM (brahmA) paNa chuM. teno karelo sarga jevI rIte cittanI kalpanA-mAtra che.tevI rIte mAro sarga paNa kalpanA-mAtra che. huM "brahmA chuM" ema mAnavuM te paNa eka "cittano vilAsa" ja che. paNa,kharuM jotAM,paramAtmA (brahma) pote ja,zUnya AkAzamAMthI deha vagerenA bhAvathI bhinna-paNe jaNAya che, zuddha caitanya (brahma) parama-artha rUpa che. bhAvanAthI jIva pharIvAra mana-rUpa thAya che ane vRthA deha-paNA ne pAme che. ane A je jovAmAM Ave che te indu-brAhmaNa nA putranA sarga jevuM che,tema ja potAnI zaktithI thayeluM, dIrgha-kALanuM svapna che.AkAzamAM jema bhrama thI be caMdra jovAmAM Ave che,tema ja te indu-brAhmaNa nA putro thI thayelA sarga nI peThe citta ne lIdhe ja A AkhuM jagata jovAmAM(dekhavAmAM) Ave che. "ahaMkAra" nuM rUpa sat ke asat nathI,tenI koI sattA ke asattA paNa nathI. 204 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 jema,(ahaMkAra nI prApti thI te sata-rUpa che ane virodha (aprApti)thI te asata-rUpa che, tema, mananAM paNa,jaDa(saMkalpa-rUpa) ane ajaDa (bRhata) ema be rUpo che. mana-brahmarUpa hoya tyAre te "ajaDa" che ane te daya-rUpa bane to te "jaDa" che. jevI rIte jyAM sudhI suvarNa nuM bhAna hoya tyAM sudhI,te kuMDaLa nathI ane kuMDaLa nuM bhAna thayA pachI te suvarNa nathI,tevI rIte jyAM sudhI mana dRzya padArtha (jagata) no anubhava kare tyAM sudhI te "jaDa" che, ane te ja mana jayAre sata-padArtha no anubhava kare tyAre te brahma-rUpa (ajA) che. brahma sarva sthaLe vyApaka che eTale te sarva-caitanya-rUpa (mana nA lIdhe) jaDa-rUpa jaNAya che, paNa, kharuM jotAM, to manuSya thI AraMbhIne,parvata sudhI je koI jaDa padArtha che, te jaDa ke cetana-rUpa paNa nathI. pRthvImAM je je padArthamAM caitanya hoya che, teno caitanya-rUpe anubhava thAya che, ane je je padArtha jaDa hoya che teno jaDa-rUpe anubhava thAya che. lAkaDAM vagere mAM caitanya nathI, eTale tenI caitanya-rUpe prApti thatI nathI,kAraNake "sarakhA-saMbaMdhathI ja padArtha nI prApti thAya che. paNa,jo caitanya sarva-vyApaka che-eTale sarva cetana che-ema mAnavAmAM Ave to sarva caitanya-svarUpa ja che. (lAkaDA vagere paNa caitanya-svarUpa che-eTale ke te paNa cetana che) jevI rIte raNa nI aMdara jhADa-vagere nathI, tevI rIte,para-brahma nA anirdeya padamAM jaDa-cetana ke zabda-artha -vagere nathI. citta-mAMnA "caitanya nI kalpanA" (bhama) ne mana kahe che.ane temAM cida(ajaDa)-bhAga ane jaDa-bhAga, e baMne rahelA che. temAM je jJAna che te cida-bhAga che ane caitya-paNuM te ajaDa bhAga che. evI rIte (Ama) jIva jagatanI bhrAntine joIne capaLa-paNA (ajaDa-paNA) ne pAme che. cittamAM raheluM,zuddha svarUpa (caitanya) ja daita-paNAne pAmeluM che, caitanya pote,"anya-paNA" (pote judo che-tema) thI potAnuM rUpa (drazya ke jagata)jue che, ane caitanya mAM vibhAga nathI chatAM paNa potAnAmAM vibhAga karIne bhrama thI Atura thaIne jANe dRzya (jagata) banIne bhUmi para bhame che.kharuM jotAM,bhrAMti tathA bhrAMti ne bhogavanAra te "puruSa" (caitanya) nathI,paNa paripUrNa-samudra nI upamA vALuM-te "caitanya" ja bhrAMti-rUpe jaNAya che.ane te caitanya nuM "jaDa-rUpa" che. ane te paNa caitanya-rUpa" ja che kAraNake te jaDa-paNA mAM -paNa AtmA nA vyApaka-paNA thI caitanya-paNuM che. padArtha mAM "jJAna-bhAga" che te-caitanya che ane temAM ahaMtA thI,"jaDa-paNA" no udaya thAya che. paNa jaLathI jema taraMga judA nathI, tema,parama-tatva (caitanya) mAM ahaMtA vagere kaMI che ja nahi. Adi ane aMtamAM "ahaMtA" jovAmAM AvatI nathI, paNa baMnenA vacamAM te jovAmAM Ave che.mATe, jhAMjhavA nA jaLa nI jema te-che ane nathI. jevI rIte zItaLatA e ghana rUpa thavAthI,barapha-rUpe jaNAya che, tevI rIte vAsanA vaDe ghana-rUpa thayeluM,caitanya nuM svarUpa ja "ahaMtA-rUpe" jaNAya che, jevI rIte svapnamAM potAnuM maraNa nA thayuM hoya to paNa maraNa thayAnuM bhAna thAya che, tevI rIte,caitanya pote jaDa nA hovA chatAM jaDa-paNAno anubhava kare che. jevI rIte trAMbAnuM zodhana karavAthI, temAMthI suvarNa prApta thAya che -tevI rIte citta-rUpI trAMbAnuM zodhana karavAthI,"parama-artha-rUpI"suvarNa-paNuM prApta thAya che.ane tyAre akRtrima AnaMda (paramAnaMda) prApta thAya che.to evo paramAnaMda thayA pachI,deha-rUpI paththaranA kaTakA nuM zuM kAma? "je che ane jenI zodha thAya che" temAM bodha (jJAna) ja phaLavAna che (phaLa ApavAvALuM che) Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema,AkAzamAM jhADa hovuM e satya nathI,eTale AkAzamAM jhADa zodhavAno Agraha e vyartha che, tema,deha ane avidyA (mAyA) e satya nathI to pachI tene zodhavAno Agraha paNa vyartha ja che. mATe je manuSya potAnA ajJAnane lIdhe,je padArtha che ja nahi,teno upadeza kare tene "nara-pazu" ja samajavA. ahalyA ne indra-devatA para temanI vAta sAMbhaLIne Asakti thai,tyAre potAnA manathI ja potAnA nagaramAM rahelA indra-brAhmaNa para te indra-devatA che-tevo nizcaya thayo. A ja pramANe je manuSya potAnA manathI jevI bhAvanA kare che,tevo tene dRDha nizcaya thAya che.ane citta jeno jeno je prakAre saMkalpa kare che,te te deha-Adi padArtho tene te te prakAre jaNAya che. paraMtu,kharuM jotAM deha paNa nathI,tathA pratyakSa jANato ahaMkAra paNa nathI. je che te "vijJAna-sva-rUpa" ja che ema samajIne tame "IcchA" no tyAga karo. jevI rIte,bALaka ne amuka jagyAe bhUta che,evI kalpanAthI bhaya thAya che ane yuktithI bhUtanuM bhAna maTyA pachI,te bhaya dUra thAya che,tevI rIte-AtmA potAnI kalpanAnA svabhAvathI A deha che ane dehane bhogavavA yogya-A prapaMca (mAyA-ke jagata) che-tevo anubhava kare che,ane tethIja aneka prakAranA sukha-duHkha tene thAya che,paNa deha-paNA no nAza thayA pachI-sarva no nAza thAya che. (92) mana nI aciMtya zakti vaziSTha,zrI rAma ne kahe che ke-kamaLamAMthI pragaTelA bhagavAna brahmA-deve mane jayAre-A pramANe kahyuM-tyAre, mArI zaMkAnuM nivAraNa karavA temane meM pUchyuM ke-he,bhagavana, "zApa ane maMtra nI zakti amogha che" ema tame kahyuM che,ane vaLI pAchA te zakti niSphaLa che -ema kema kaho cho? zApa ane maMtra nA parAkramathI mana-buddhi ane indriyo paNa mUDha thai jAya che,ema sarva prANImAM jovAmAM Ave che,paNa bharata-munino zApa dehano parAbhava karavA chatAM,mana no parAbhava karI zakyo nahi,ema tame kahyuM. paNa,jema pavana ane pavana nuM sphuraNa ane tala ane tela -e judAM nathI,tema mana ane deha e be judAM nathI. mana che te ja deha-rUpe jovAmAM Ave che,to eka no (dehano) nAza thatA,be no nAza thavo ja joIe, mATe he,prabhu,zApa vagerenA doSathI mana no kevI rIte parAbhava nathI thato ane kevI rIte parAbhava thAya che te tame mane kaho. brahmA kahe che ke- A jagatamAM evI koI vastu nathI,ke je zubha karma ne anusaranArA zuddha prayatna thI nA maLe. A jagatamAM brahma-loka thI mAMDIne ghAsanA taNakhalA sudhI sarve ne be zarIra hoya che. temAMnuM eka zarIra mana-rUpI zarIra che,ane te tarata kAma karanAra ane caMcaLa hoya che. bIjuM,mAMsa-nirmita zarIra hoya che,ane te kaMI paNa karI zake tema nathI. mAMsa-rUpI zarIrano parAbhava-zastra nA prahAra-zApa-vagere thI thai zake che.A zarIra,azakata.dIna ane kSaNa-vAramAM nAza pAme tevuM che.kamaLa nA paNa paranA pANInA peThe caMcaLa,ane daiva vagere thI paravaza che. jayAre,traNe bhuvanamAM dehadhArI manuSyane bIjuM je mana-rUpI zarIra che-te-svAdhIna che chatAM asvAdhIna che, jo koI manuSya potAnA manathI dhIraja rAkhI puruSArtha kare to,to te AnaMdita manuSya no duHkha thI parAbhava thato nathI.ane je je pramANe yatna kare,te te pramANe phaLa-siddhi thAya che. mana sarvadA pavitra anusaMdhAna nuM smaraNa kare to-jema,parvata para choDelAM bANa niSphaLa jAya che, tema,zApa vagere sarva kriyAo tenA para niSphaLa thAya che. sarva deha-Adino bhAva jato rahe,to paNa mana vaDe karelo puruSArtha nirvighna phaLa Ape che. kAraNa ke puruSArtha e mana no ja bheda che. 206 Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 207 indra nAmanA brAhmaNe potAnA puruSArthanA baLathI, potAnA mana ne priyA(ahalyA)-rUpa karyuM hatuM tethI tene rAjAe ApeluM duHkha jarA paNa dIThuM anubhavyuM) nahi. mAMDavya-RSi ne (khoTo corIno Aropa karIne) zULImAM parovyA hatA, to paNa potAnA mana ne rAga-rahita karIne sarva kaleza ne jItI gayA hatA. indu nAmanA brAhmaNanA daza putroe,puruSArtha thI dhyAna vaDe brahmA nuM pada saMpAdana karyuM che te pada mArAthI brahmAthI) paNa khaMDana thAya nahi. jevI rIte,zilA (paththara) para kamaLa nuM puSpa pachADavAthI zilA khaMDita thatI nathI, tevI rIte, je manuSya nuM citta dhyAnamAM ekAgra thayeluM hoya che, tene Adhi,vyAdhi.zApa,rAkSasa ke pizAca vagere paNa parAbhava karI zakatAM nathI. je manuSya dhIrajathI mana vaDe puruSArtha karI zakato nathI,tathA je jJAnamAM asamartha che-teno zApathI tathA kAma-krodha thI parAbhava thAya che. sAvadhAna manavALA manuSya no A saMsAramAM jAgrata avasthAmAM ke svapnAvasthA mAM paNa doSathI jarA paNa parAbhava thato nathI. eTalA mATe dareka manuSya potAnA mana vaDe potAnA mana ne pavitra mArga mAM joDavuM. jema,bALakane bhUta pahelAM to thoDuM sarakhuM ja dekhAya che ane pachI teM mahAna bhayakArI lAge che, te ja pramANe,mana ne "thoDo-jaNAyelo-padArtha" vakhata jatA puSTa thaIne moTo thai jAya che.ane pachI te satya ja hoya tevo anubhava thAya che. jema,kuMbhAra mATImAMthI ghaDo banAvyo to te ghaDo pUrva nI mATInI sthiti no tyAga kare che, tema,manuSya koI vAtano potAnA dRDha manathI nizcaya kare,pachI tenI prathamanI sthiti no tyAga thAya che. he muni jema,prathama spaMda-rUpe raheluM pANI moTA mojAMrUpe thAya che, tema,prathama "pratibhAsa-rUpe-raheluM-mana" tenA "artha-paNA" ne pAme che.eTale ke divase-paNa jo "te divasa -e rAtri che"evuM potAnA mana thI anusaMdhAna karavAthI,divase paNa rAtri no anubhava thAya che. manuSya potAnA manathI jevuM jue che, tevuM tene phaLIbhUta thAya che.tema ja harSa ane kheda sahita tevuM phaLa bhogave che.pratibhA ne anusaranAru citta,jo,caMdra nA pratibiMbamAM agni che-evo vicAra kare to, tene temAM hajAro agni nI zikhAo dekhAya ane tenA dAhathI tene tApa thAya che. khArA pravAhI mAM paNa te cittane, madhura rasa nI bhAvanA thavAthI te khAruM pravAhI mIThuM(madhura) lAge che. A pramANe, manuSya potAnA manathI jevI indrajAla nI kalpanA kare che, tevI tene tatkSaNa jovAmAM Ave che. paNa A jagata -e sata nathI ke asata paNa nathI,ema samajIne vividha prakAranI bheda-dRSTi ne tyAgo. (93) vizvotpatti no krama vaziSTha kahe che ke-he,rAma,A pramANe brahmAe mane je pUrve kaheluM hatuM.te meM tamane kahyuM. --"para-brahma" nuM svarUpa "anirvacanIya" (varNana nA karI zakAya tevuM) che. ane (paNa) tenAthI anirvacanIya padArtha nI ja utpatti thAya che. --te (para-brahma) pote ja ghana-paNA ne pAmIne "mana"rUpe thAya che. --te "mana-tanmAtrA" e "kalpanA-pUrvaka" (svapna nA zarIra ne peThe) vAsanAmaya "puruSa-AkAra" thAya che. --ane temAMthI je "taijasa-paraSa" thAya che tene "brahmA" kahe che. tethI he rAma.je "brahmA" che te ja "mana" che tema tame samajo. A pramANe mana-tatva nA AkAravALA-"brahmA" ke je sarva kArya karavAne samartha che te-"saMkalpa-maya che. tethI te jevo saMkalpa kare che, tevuM ja te jue che. Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 temaNe brahmAe) "anAtmA" mAM "AtmA nA abhimAna-vALI-avidyA" (mAyA) nI kalpanA karI.ane, parvata,ghAsa ane samudra-maya AkhuM jagata krame karIne racyuM. A pramANe uparanA krama vaDe brahma-tatvamAMthI AvelI (racAyelI) A sRSTi, jANe bIjA koI sthaLe thI AvelI hoya tema jaNAya che. paNa, jema taraMga nI utpatti samudramAMthI thAya che, tema kailokyanI aMdara rahenAra sarva padArthanI utpatti "brahma" mAMthI che, ane te brahma nA vivarta-paNA (bimba-pratibimba-paNA) thI jagata utpanna thayuM che. paNa te parama artha (paramArtha) thI utpanna thayuM nathI.paNatenI (brahmanI) aMdara "brahmAnuM manomaya caitanya" "ahaMkAra nI upAdhi"mAM praveza karavAthI jagata ne pAme che. jayAre jagatano vistAra thAya che, tyAre te "zakti" e samaSTi-manobhAvathI prathama ullAsa pAme che, ane cAre bAju bhamatA (pharatA) hajAro jIvo thAya che. Ama,te "jIva prathama "AkAzamAM utpanna thAya che, pachI te "mAyAkAza" mAM "bhUta-tanmAtrA" thI vIMTAya che. pachI,AkAzamAMnA pavana nI aMdara cauda jAtanA loka nI aMdara karma nI vAsanA vALA je jIva rahyA che, te "prANa-zakti" dvArA te sthAvara ane jaMgama zarIramAM praveza kare che ane bIja-paNAne (zukra ke vIrya) pAme che. tyAra pachI te jIva yoni dvArA jagatamAM utpanna thAya che.ane "kAka-tAliya-yoga" (akasmAta)thI, utpanna thayelA vAsanAnA pravAhane yogya evA karma-phaLane bhogave che. tyAra pachI,sArA-naThArA ke pApa-puNya-rUpI karmanI doraDI thI baMdhAyela te liMga-zarIra,bhamatAM-bhamatAM, koI vAra ucA to koI vAra nIcA lokamAM paDe che. prANImAtra no te samUha kAma-maya che.temAMnA keTalAka jIva,jema,vAyuthI vananAM sukAyelAM pAMdaDAM bhamyA kare che,tema,hajAro janma sudhI jagatamAM Ave che ane karma-rUpI vAyu thI bhamyA kare che. ajJAnathI moha pAmelA keTalAka jIvane ghaNA kalpa sudhI,pRthvImAM janma-maraNa thayA kare che. jevI rIte vAyuthI utpanna thayelAM samudranAM jaLanAM biMduo,samudramAM ja laya pAme che, tema,parama Atma-jJAna ne pAmelA keTalAka jIvo,thoDAka kALamAM parama mokSa ne pAmI jAya che. A pramANe AvirbhAva-ane tirobhAva thI yukta evI sarva jIva nI utpatti "brahma" mAMthI thayelI che. ane A utpatti e vAsanA-rUpI viSa-javara (jherI tAva) ne dhAraNa karanArI che. ane aneka anartha tathA saMkaTo nA kArya ne karanArI che.ane te aneka jagyAoe karma-phaLa nA bhoga mATe saMcAra kare che. paNa, temAM utama vicitratA e che ke tenI cAre bAju bhrama rahelo che. *gyAoe kai sAraNa karanArI che. mAthI thayelI che he, rAmacaMdra,A jagata to mohathI,jaMgalamAM utpanna thayelI eka jUnI vela che,aneka vikSepa-vALuM mana tenuM zarIra che-A pramANe vicAra karIne teM velane jo -"jJAna-rUpI-kuhADA" thI kApI nAkhavAmAM Ave tote pAchI ugatI nathI. (94) bAra jAtanA jIvo nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he, rAghava,uttama,adhama ane madhyama padArtha nI utpatti no vibhAga have huM kahuM chuM. pUrva-kalpamAM chellA janma sudhI, jJAna thavAthI,zAma-dama vagere sAdhana-saMpatti hoya,chatAM koI pratibaMdha nA kAraNe jJAna thayuM nA hoya, teno A kalpamAM janma thayA pachI tene (A kalpa- nA) pahelA janmamAM zama-dama vagere sAdhanathI tene jJAnanI yogyatA thAya che-tene-"idama-prathamatA" kahe che. A jIva-jAtine te eka ja janma mAM mokSa thAya che. Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 209 zubha-lokanA AzrayavALI tathA zubha kArya ne anusaranArI te idama-prathamatA-jAti ne vicitra saMsAranI vAsanAo ne lIdhe bhogo bhogave ane te vAsanAno kSaya thayA pachI daza-paMdara janma thayA pachI, jayAre tene mokSa thAya che-te jAtine "guNa-pIvarI" kahe che. pUrva-kalpamAM karelAM pApa-puNya ne lIdhe sukha-du:kha -A kalpa mAM bhogavyA bAda jeno so janma pachI mokSa thAya che tene "sasatvA kahe che. pUrva-kalpamAM karelA ghaNAM duSkarmone lIdhe, koImAM atyaMta malina-paNuM hoya che, ane pUrva-kalpamAM karelA dharma-adharma ne lIdhe A kalpamAM sukha-duHkha bhogavyA bAda - hajAro janma pachI jeno mokSa thAya che-tene "adhama-sasatvA kahe che. AvI -adhama-sasatvA jAtine adhyAtma-jJAna nA vimukha hovAne lIdhe,ghaNA janma thayA pachI,paNa, jo mokSamAM "saMdeha" hoya che tyAre, tene "atyaMta-tAmasI" kahe che. pUrva-kalpanI vAsanAne anusarIne caritra karanArane -be traNa janma thayA pachI,manuSya-janma Ave chetyAre te svarga ke narkanI prApti thAya tevA ane mokSamAM saMdeha thAya tevA karmo kare tene "rAjasI" kahe che. rAjasa duHkha no anubhava thAya pachI,vairAgya thavAne lIdhe,jene jJAna thAya che,tathA maraNa mAtrathI ja mokSane yogya thAya che, tevA sAtvika (vairAgya ne lIdhe) karmone lIdhe tene "rAjasa-sAtvikI" kahe che. paNa jo AvA rAjasa-sAtvikI karmo kare (ane vairAgya nA thAya) to tene-yakSa-gaMdharva no janma maLe che, ane krame karIne vairAgya thaIne jJAna-prApti thavAthI mokSa no adhikArI thAya tene "rAjasa-rAjasI" kahe che. AvA rAjasa-rAjasIne pote karelAM tAmasa karmo nA phaLa bhogavavA paDe che,ane seMkaDo janma thayA pachI mokSa no adhikArI thAya che tene barAjasa-tAmasI" kahe che. e rAjasa-tAmasI-evA karmo no prAraMbha kare ke jenAthI tene hajAro janma sudhI mokSamAM saMdeha rahe, tyAre tene "rAjasAtyaMtatAmasI" kahe che. eka kalpa-mAM hajAro janma bhogavyA pachI, kalpAMtara mAM jeno mokSa thAya-tene "tAmasI" kahe che. A tAmasI evA karmo no AraMbha kare ke jethI teno eka ja janma mAM mokSa thAya tene"tAmasa-satvA" kahe che. (koI TIkAomAM "tamo-rAjasI" "atyantA-tAmasI"ane -A be vadhArAnA umerelA che, ke jeno "rAjasa-tAmasI ane "atyaMta-tAmasI" mAM samAveza thai jAya che) A pramANe sarva jAti (bAra) e brahmamAM thI ja utpanna thai che.kaMIka calAyamAna thayelA samudramAMthI mojAM utpanna thAya tema A sarva jIva-rAzi (jAtio) brahmamAMthI utpanna thai che. paramAtmA ajanmA che ane sAra bhUta-samUha nI kalpanA te paramAtmA nI ja karelI che. ghaTAkAza (ghaDA nI aMdara raheluM AkAza) tathA sthAlIraMDrAkAza (ghaDAnI aMdaranA chidramAM raheluM AkAza) e jema AkAzano bhAga che, tevI rIte sarva loka nI kalpanA brahmanA pada thI ja che. jema,jaLamAMthI zItaLa kaNa,ghUmarI,mojAM utpanna thAya che, tevI rIte,brahmamAMthI sarva dRzya-sRSTi utpanna thayelI che. jema,sUryanA tejamAMthI mRgajaLa utpanna thAya che, ane jema tejamAMthI prakAza utpanna thAya che.ane tema chatAM. te tenAthI judAM nathI,tema,brahma thI utpanna thayela sarva prANImAtrano samuha brahmathI bhinna nathI. A pramANe,ja,vividha prakAranI prANImAtranI jAti -e pAchI je (brahma) mAMthI utpanna thai hatI, temAM ja laya pAme che. koI jAti hajAro janma bhogavyA pachI to koI jAti thoDAka janma bhogavyA pachI brahma mAM ja laya pAme che. Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe,agnimAMthI utpanna thayelA taNakhA nI peThe,vividha prakAranA jagatamAM paramAtmAnI IcchA thI. paramAtmA nA vyavahAra-vALI,upara lakhelI-prANImAtra nI jAti Ave che,jAya che, paDe che ane uMce caDe che. (95) ajJAnI ne jJAna thavA mATe karma ane kartAnI-eka samaye utpatti nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he,rAma,karma ane kartA -e baMnenuM rUpa abhinna che.(baMne eka ja che) jema,vRkSamAMthI puSpa ane sugaMdha e baMne eka ja samaye utpanna thAya che, tema,sRSTinA AdimAM karma ane kartA -e baMne potAnA svabhAvathI eka samaye paramAtmAnA pada mAMthI pragaTa thayela che.AkAzamAMthI jevI rIte nIlimA(kALAza) sphure che,tevI rIte, sarva saMkalpathI mukta tathA nirmaLa evA para-brahma mAMthI jIva sphure che. he.rAma.ajJAnIone samajAvavA mATe "brahmamAMthI jIva utpanna thAya che" ema kahevAmAM Ave che.paNa, jJAnavAna mATe "brahmamAMthI A thayuM che ane nathI thayuM"ema kahevAnuM zobhatuM nathI. jyAM sudhI bIjI koI koI kalpanA prathAmAM AvI nathI.tyAM sudhI A lokamAM ApavAmAM Avato upadeza (upadezya) ane upadeza lenAranI) yogyatA zobhatI nathI.eTalA mATe jyAM sudhI vyavahAra che. tyAM sudhI bheda dRSTi thI "dvaita-kalpanA" no aMgIkAra karIne "A brahma ane A jIva" ema kahevAmAM Ave che. paNa te vANIno eka krama che.para-brahma to asaMga ane advitIya ja che.bhale temAMthI jagata utpanna thAya che. tema kahevAmAM Ave -chatAM te -te (brahma)- 35 ja che. jema vasaMta-RtumAM navA aMkura utpanna thAya che,tema paramAtmA thI jIva samUha utpanna thAya che,ane, jema,grISma-RtumAM vasaMta nA raso pAchA vilaya pAme che,tema paramAtmA mAM ja jIvo laya pAme che. he,rAma, puSpa ane sugaMdha -e jema abhinna che,tema puruSa ane karma e abhinna che. e baMne paramAtmAmAMthI ja utpanna thAya che ane temAM ja laya pAme che. devatAo,manuSyo,daityo -vagere vastutaH utpanna thayA nathI, to paNa vAsanA-maya-upAdhi-bhAva thI utpanna thAya che ane tatkALa sphuraNA pAme che. AvI rIte utpanna thavAmAM tathA vihAra (bhogo) karavAmAM -"AtmA nuM vismaraNa" ja mukhya kAraNa che. te vinA janmAMtaranuM phaLa ApanAra bIjuM koI kAraNa nathI. rAma kahe che ke-pramANika dRSTi-vALA tathA rAga-rahita evA manu-vageree "dharma tathA adharma-rUpI artha"mAM "aviruddha-paNAthI" smRti-purANa-vageremAM je je nirNaya karelA che-tene "zAstra" kahevAmAM Ave che. jeo atyaMta zuddha che,satva-guNa thI yukta che,dhIrajavAna tathA sama-dRSTi-vALA che,ane,anirvacanIya brahma no sAkSAtkAra karavAnI kaLAthI yukta che-te sAdhu-puruSa (satpuruSa) kahevAya che. satpuruSanA AcAra ane zAstra (ke je manuSya nA be netra kahevAya che) tene anusarIne je manuSya varte che, tene tatvajJAna nA hoya to paNa sarva kArya nI siddhi thAya che.ane je temane anusarIne cAlato (vartato) nathI teno sarva koI tyAga kare che ane te duHkhamAM DUbI jAya che. he,prabhu,A lokamAM tathA vedamAM evI zruti che ke-karma ane kartA (karma no karanAra) e baMne krame karIne sAthe rahenAra che,eTale ke karmo karIne kartA thAya che,ane kartA karmane utpanna kare che, jema,aMkuramAMthI pAchuM bIja thAya che,tema jIvamAMthI pAchAM karma utpanna thAya che. je vAsanAne lIdhe prANIo (jIvo) janme che,te vAsanAne anusarIne tene phaLano anubhava thAya che. 210 Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 211 A prakAranI sthiti che, chatAM tame karma-rUpI bIja vinA kevaLa brahma-pathI ja jIva-mAtra nI utpatti kahI che, tenuM zuM kAraNa? tamArA mata pramANe jo tema ja thatuM hoya to pachI,upara pramANe jagatamAM thatI jIva ane avinAbhAvitA (parasparamAMthI eka bIjAnI utpatti thAya che) no tame tiraskAra karyo kahevAya. vaLI,mAyA-sabaLa-brahmamAM AkAza vagere sthULa deha-rUpI phaLa che tathA brahmA-vageremAM je bhoganI sAmagrI-rUpI je svarga-rUpI phaLa prasiddha che, te paNa dhovAI jAya (khoTuM paDe) jo karma niSphaLa hoya to,karma karavAmAM narka vagere no je bhaya che tenA abhAva thI ane masya-nyAya (moTI mAchalI nAnI mAchalIne gaLI jAya che) thI loka no nAza thAya che ema kahevAya. mATe,he, prabhu,karma phaLa-rUpa thAya che ke nahi? te yathArtha rIte kaho ane mArA mana no A zaMzaya maTADo. vaziSTha kahe che ke-he rAma,A tame ghaNo sAro prazna pUchyo.tamane jJAna no udaya thAya evo huM uttara ApuM chuM. kriyA (karma) mAM kuzaLa-paNA nA anusaMdhAna thI manuSya nA "mana"no ja vikAsa che-te ja karma nuM "bIja" che. ane te bIja ne ja "phaLa" thAya che" sRSTinA AdimAM jayAre paramAtmA nA padathI "mana" utpanna thayuM, tyAre ja jIva nuM "karma" utpanna thayuM ane jIva nI pUrvanI vAsanA anusAra te "deha-bhAve" thayo. jema puSpa ane tenI sugaMdha mAM koI bheda nathI-tema karma ane mana mAM koI bheda nathI. A jagatamAM kriyA nI phuraNA thavI tene "karma" kahe che. prathama mana-rUpI deha che, temAM karma nA dharma che, mATe mana e ja karma che. evo koI parvata-AkAza-samudra ke evuM bIjuM koI sthAna nathI ke jemAM karma-phaLa nathI. A janmamAM ke pUrva-janmamAM karela karma phaLa-rUpe thAya che, kAraNake karma no udyama kadI niSphaLa jato nathI. jevI rIte kAjaLamAMthI kALAza no kSaya thavAthI, kAjaLano kSaya thAya che. tevI rIte.spaMdAtmaka (spaMdana thavAthI thata) karmanA kSaya thavAthI "mana no nAza thAya che. ane mana no nAza e ja "akarmatA" che.A pramANe "akarma-paNuM" e muktane prApta thAya che.amuktane nahi. jema,agni ane uSNatA e sAthe ja rahe che,tema,mana ane karma sAthe ja rahe che. e baMne mAMthI eka no nAza thAya to baMne no nAza thAya che. he, rAma,mana sadA skUraNa-vilAsa ne pAmIne vihita tathA niSiddha karma karIne pApa-puNya ke dharma-adharmanA pariNAma ne pAme che. tyAra pachI,pAchuM,mana thI thayela karma, e zubha-azubha phaLa nA bhoga ne anukULa evA skUraNa ne pAmIne citta-rUpe (mana-rUpe) ja pariNAma pAme che. Ama "citta(mana) ane karma" e be "dharma ane karma" evA nAmathI A lokamAM kahevAya che. (96) mana nA svarUpa nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he rAma,mana e "bhAvanA-mAtra' che.bhAvanA e skUraNa-dharma-vALI che. "spharaNa" e "kriyA-rUpa" che,ane kriyAnA raNa thI sarva ne phaLa maLe che. rAma kahe che ke-mana ke je-jaDa chatAM ajaDa AkRti vALuM che,enuM saMkalpa-svarUpa vistArathI kaho. vaziSTha kahe che ke-anaMta ane sarva-zaktimAna "mAyA-sabaLa-Atma-tatva (brahma)" nuM "saMkalpa-zakti" vaDe, raceluM ja rUpa che -tene ja "mana" kahe che. manuSya nA manamAM saMkalpa-vikalpa thI (amuka vastu Ama haze ke tema haze-te saMkalpa-vikalpa) je be pakSa Ave che -te ja "mana" nuM rUpa che. AtmA caitanya-paNAthI sarvadA prakAza Ape che, to paNa tene "huM jANato nathI-huM kartA nathI chatAM huM karuM chuM" Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 evo jene lIdhe nizcaya thAya che-te mana nuM rUpa che. jema,guNa vinA guNa no saMbhava nathI,tema,saMkalpa-vikalpa-rUpa karma zakti vinA mana no saMbhava nathI. jema,agni ane uSNatA nI sattA bhinna nathI,tema karma tathA mana ane jIva tathA mananI sattA bhinna nathI. A AkhuM ya jagata e mana-vaDe (manathI) vyApta che. ane e jagata,dvaita-rUpa che,mAyA-maya che,niSkAraNa che,sthiti vinAnuM che,ane vAsanA thI thatI kalpanA thI vyApela che.je manuSya vAsanAnuM jevI rIte AropaNa kare che, te vAsanA tevI rIte tene phaLa Ape che. A "vAsanA-rUpI-vRkSa" ne "karma-rUpI-bIja" che.mananA skaraNa-rUpI "zarIra" che. aneka prakAra nI kriyA e "zAkhA" che,ne temAM vicitra-evuM "phaLa" raheluM che. mana jevuM anusaMdhAna kare che, tevI rIte karmendriyo pravRtti (karma ke kriyA) kare che, mATe karma e ja mana che. mana,buddhi, ahaMkAra,citta,karma, kalpanA, saMskRti,vAsanA vidyA,prayatna,smRti,indriya,prakRti,mAyA ane kriyAAvA zabdo nI vicitra ukti-e "brahma" mAM "saMsAra nA bhrama" nA "hetu rUpa" che. kAka-tAlIya-yoga thI (akasmAta thI) caitanya ne jayAre "bAhya-kalpanA-paNuM" prApta thAya che, tyAre "paryAya" (sarakhA-paNA) thI tenAM "mana-buddhi-vagere" (bhrama-rUpI) nAma paDe che. rAma pUche che ke-he,brahmana,para-saMvita (para-brahma) nI -AvI,vicitra artha nI kalpanA vALI - mana-buddhi vagere-rUpI paryAya-vRtti" (sarakhAmaNI karavAnI vRtti) rUDhimAM (mAnyatAomAM) kema AvI? cAre sthira vaziSTha kahe che ke-parasaMvita (parabrahma) jayAre avidyA(mAyA) nA kAraNe,kalaMka-paNA ne pAmI, saMkalpa-vikalpa-rUpe aneka prakAre thAya che-tyAre tene "mana" kahe che. saMkalpa-vikalpa thayA pachI ke thayA pahelAM eka vastu no nizcaya karI te parasaMvita, jayAre sthirapaNe rahe che, tyAre, tene "buddhi" kahe che. deha vagere mithyA padArthamAM abhimAna karI,jayAre potAnIja sattAnI kalpanA kare che, tyAre tene "ahaMkAra" kahe che.ane tethI saMsAramAM baMdhana thAya che. jayAre te saMvita,eka viSaya no tyAga karI bIjA viSayanuM smaraNa kare che, tathA, pUrvApara (pahelAnA) vicAra no tyAga kare che-tyAre tene "citta" kahe che. padArthamAM ane tethI saMsaLIjA viSayavAra kahe che skuraNa thavuM e saMvita no dharma che,eTale te asata skuraNA ne lIdhe jayAre kartA nA zarIra ne thatA zarIra nA avayavo ne dezAMtara no saMyoga (sthaLAMtara)karAve tyAre te saMvita ne "kurma" kahe che. eka ghana-rUpa paramAtma-svarUpa nA nizcaya no akasmAta tyAga karI,jayAre te saMvita,IcchA pramANe, anya vastunI kalpanA kare che tyAre tene "kalpanA" kahe che. amuka padArtha pahelAM joyela che ke nathI joyela-evI rIte smaraNathI nizcaya karI,jayAre te koI ceSTA kare che tyAre tene "saMsUti' kahe che. prathama anubhava karela padArtha nI zakti jayAre AkAzanI peThe,zUnya padArthamAM koI paNa ceSTA vinA sUkSma-svarUpe rahe che tyAre tene "vAsanA" kahe che. Atma-tatva (brahma) che te ja nirmaLa che ane prapaMca (mAyA) nI pratibhA traNa kALamAM nathI, tene "vidyA" (AtmavidyA) kahe che. te Atma-darzana mATe je phuraNA kare che -tene "prayatna" kahe che. te vividha prakAranA padArtha nuM smaraNa karAve che. tethI tene "smRti" kahe che. Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 213 te zravaNa karI,sparza karI darzana karI,bhojana nuM grahaNa karI,sugaMdha nuM grahaNa karI ane vicAra karI, jIva bhAve rahela svAmI karmendriyone AnaMda pamADe che tene "indriya" kahe che. paramAtmA adRzya chatAM sarva dRzya samUha (jagata) nA upAdAnakAraNa hovAthI tene "prakRti" kahe che. te sata padArtha mAM asata-paNuM ane asata padArtha mAM saMta-paNuM kare che, evI rIte sattA ane asattA nA vikalpa ne lIdhe -tene "mAyA" kahe che. darzana,zravaNa,sparza,rasanA,tathA dhrANa-vagere thI je karma karavAmAM Ave tene "kriyA' kahe che. upara pramANe caitanya ne anusaranAra caitanya nuM kevuM rUpa krUre che, tevA tenAM paryAyathI nAma paDe che. citta-paNAne prApta thai,saMsAra (jagata)mAM javAthI-potAnA ja hajAro saMkalpo thI ja te saMvita nA mana-buddhi-vagere nAmo rUDhimAM (mAnyatAmAM) AvelA che. te citta viSaya-vAsanA ke dvata-vAsanA nA kalaMka thI jANe potAnA (vAsanAnA) pUrNa-svarUpa ne pAmavA Akula hoya -tema deha-vagerenI jaDatAmAM paDe chemATe te eka citta nI "mana-buddhi" vagere vibhAganI kalpanA paNa karavAmAM Ave che. e ja citta A lokamAM "jIva" kahevAya che.ane "mana-buddhi ke citta" paNa kahevAya che. ane A rIte paramAtmA nA padamAMthI bhraSTa thayelA e ajJAnarUpI kalaMka vALA "citta" nA judA judA nAmo aneka saMkalpa thI paDyAM che ema paMDito kahe che. rAma pUche che ke-mana e ja che ke cetana che? mArA manamAM eno nizcaya thato nathI. vaziSTha kahe che ke-he, rAma,mana jaDa paNa nathI ke caitanyarUpa (cetana) paNa nathI. prathama,caitanya-rUpe rahelI "ajaDa-dRSTi" (caitanyatA) saMsAra nI upAdhi ne lIdhe,jayAre malina(melI) thAya che, tyAre tene "mana" kahe che. te "mana" e sata-asata thI vilakSaNa (juduM) che.ane pratyeka prANImAM judujuduM che. ane te mana jagatanA "kAraNa-rUpa" che.ane "citta" paNa tene ja kahe che. nizcaya-paNAthI paramAtmAmAM nuM zAzvata-eka-rUpa che, paNa te (paramAtmA) nA vinA citta nI "sthiti" nathI. ane te citta thI ja jagata thayela che. jaDa ane ajaDa draSTimAM hiMcakA nI peThe (hAlakaDolaka thatuM) saMkalpa-vikalpa-vALuM je "caitanya" nuM rUpa che-tene "mana" kahe che. he.rAma sAkSI-paNAne lIdhe, aMdarathI kalaMka-rahita ane bahArathI malina-evuM "caitanya" nuM je upAdhi-vALuM calana che teM paNa "mana" kahevAmAM Ave che. te jaDa paNa nathI ke cetana paNa nathI, e ja manamAM "ahaMkAra,mana,buddhijIva" vagere nAma "kalpalAM" che. jevI rIte naTa (nATya-kalAkAra) judAjudA veza le che, tevI rIte mana paNa judAjudA karma kare che. jevI rIte koI manuSya rasoI karato hoya to te rAMdhanAra,pATha karato hoya to pATha-karanAra,kathA kaheto hoya to vakatA ane kathA sAMbhaLato hoya to zrotA-ema judA judA kArya kare tyAre tenA judA judA nAma paDe che, tevI rIte ja,mana jayAre judA judA kArya kare tyAre tenAM judAMjudA nAma (citta-vagere) paDe che. he rAma,meM tamArI pAse mana nI je je saMjJA kahI (mana ne je rIte oLakhAvyuM) te ja saMjJA anya mata vALAo potAnI kapoLakalpita (kalpanAothI) yuktiothI judI rIte paNa kahe che. Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 jevo jeno svabhAva-te pramANe buddhi rAkhIne-temAMnI IcchAmAM Ave te rIte-mana,buddhi ane indriyo vagerenA vicitra nAmathI bhedo kahelA che. --jIva thI bhinna je prakRti che, tene keTalAka mana kahe che. --keTalAka ahaMkRti kahe che to keTalAka buddhi kahe che. he, raghunaMdana,ahaMkAra,mana,buddhi vagere sRSTinI "kalpanA" che, tathA te eka-rUpa ja che, tema chatAM, nyAya-mata-vALA,sAMkhya-mata-vALA, cArvAka-mata-vALA,jaiminI mata-vALA-vagere judA judA mata-vALAoe, temanI potAnI buddhi pramANe judIjudI kalpanAo karI che. eka nagaramAM javAnA judAjudA mArgo hoya che paNa te sarve mArgo thI te nagaramAM jaI zakAya tema, sarva kalpanA thI eka pAramArthika pade pahoMcavuM e ja sarvano uddeza che. ane te parama-padamAM sarva nI ekatA che.paNa parama-artha nA ajJAnathI ane viparIta bodhane lIdhe, te mata-vAdIo mAtra vivAda kare che,ane vaTemArga jema nagaramAM javAnA judAjudA mArgamAM thI je mArga potAne gamato hoya tenA ja vakhANa kare che, tema judA judA matavAdIo potapotAnA mata nA vakhANa kare che. paNa,te sarva no mata mithyA che, kAraNake-karmamArga mAM prIti hovAthI potAnA kalpanA nA arthathI, teoe vicitra yuktio karelI che.ane kharuM jotAM te mAtra manano vilAsa ja che. jema manuSya jevuM kAma (kriyA)karato hoya tevuM tenuM nAma paDe che, tema A mananI judIjudI kriyAnA bhedathI,te vicitratAne (vicitra nAmone) pAme che. vividha kAryo karavAne pariNAme e mana-jIva,vAsanA ane karma-vagere nAmarUpI ane bheda vALuM thAya che. je sarva anubhava thAya che te mAtra citta no che.ane citta vinAno mANasa-jo- jue che to paNa joto nathI. sAMbhaLavAno sparza karavAno,jovAno,bhojana karavAno ane suMghavAno je harSa ke zoka thAyate mana-vALA manuSya ne ja thAya che. jema prakAza che e ja rUpa nuM kAraNa che, tema mana e ja padArtho nuM kAraNa che. je manuSya nuM mana (vAsanAthI) baMdhAyuM che tene baMdhana thAya che ane jenuM mana (vAsanA-rahita) che tenI mukti thAya che. jaDa buddhivALo manuSya mana ne paNa jaDa mAne che, ane caitanya-vAna manuSya mana ne caitanya-svarUpa mAne che. paNa vastutaH mana jaDa nathI ke cetana paNa nathI. vicitra sukha-duHkha nI ceSTA vALuM udabhaveluM A jagata manamAMthI ja uTheluM che. "eka-rUpa-mana" mAM AkhA saMsArano laya thai jAya che. ajJAna vaDe citta jayAre malina thAya che, tyAre bhrAMtithI A saMsAranA kAraNa-rUpa mana vaDe A jagata utpanna thAya che.mATe,he rAma,manane ajaba-paththara jevuM mAnIe to te saMsAranuM kAraNa nA hoI zake.ane-eTalA mATe, jevI rIte A jagatamAM rUpanuM kAraNa e prakAza che,tema mana e jaDa paNa nathI ke cetana paNa nathI. chatAM te ja padArtha nuM kAraNa che, ane tenA vinA A jagata nathI kAraNake citta no laya thavAthI A jagatano laya thai jAya che. kALa (samaya) eka ja che paNa Rtu-Rtu ne lIdhe jema tenAM judAMjudA nAma (vasaMtaRtu-vagere)paDe che, tema, mana nA karmane lIdhe judAMjudA nAma paDe che. kadAca koI vicAre ke-mana vinA (mana vagara) -mAtra ahaMkAra-vagerenI kriyA zarIra ne kSobha karatI hoya, paNa tema thatuM nathI, kAraNake jene mana nA hoya tene paNa kSobha thavo joIe. mATe mana vinA bIjI koI "zakti" nathI te siddha thAya che. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 215 bhinnabhinna matavAdIoe potAnA zAstramAM bheda kahelA che tarka thI ja kahelA che.ane tevA tarkone tatvajJAnIo mAnatA nathI,tathA tenuM zAsana paNa karatA nathI. he,rAma,aneka prakAranA tarka-vitarka thavA e mananI svAbhAvika zakti che ane te zaktine lIdhe ja bhinnabhinna matavAdIoe bhinnabhinna tarko karelA che. ane temAM zraddhA nA jaDa-paNAthI te tarkomAM vicitratA rahelI che. jema,cetana-rUpa karoLiyA mAMthI jaDa-taMtu nI utpatti thAya che, tema,nitya-prabuddha-parama-puruSa (brahma)mAMthI, prakRti nI utpatti thai che.avidyA (ajJAna-ke mAyA-ke prakRti) nA paravaza-paNA thI, cittanI bhAvanAo sthiratA ne pAmI che, tethI judAjudA vAdIo nA matamAM mananA je nAma-bheda ane rUpa-bheda che, te mana nI zakti vaDe ja kalpita thAya che.ane malina citta nI "jIva,mana,buddhi,ahaMkAra ke ahaMkRti" evI saMjJA (nAma) paDelI che.ane te ja A jagatamAM cetana jIvacitta-vagerethI kahevAya che. paNa A sarva mAM "ekatA" (sarva eka ja che-ema) hovAne lIdhe,emAM vivAdanuM kAraNa nathI. (93) AkAzatraya nuM varNana rAma kahe che ke-he,brahmana,A jagata-rUpI ADaMbara manathI ja utpanna thayelo che,mATe jagata e mana nuM karma che, ema tamArA kahevAno artha mane have samajavAmAM Ave che. vaziSTha kahe che ke-marUdeza (raNa-pradeza) no pracaMDa tApa te prakAza (sUrya-prakAza) nA AvaraNa-rUpa, (sUrya-prakAza thI ja banatA) mRga-jaLa (jhAMjhavAnA pANI) no jema aMgIkAra (svIkAra) kare che, tema, dRDha bhAvathI Asakta thayeluM,"mana" e AtmAnA AvaraNa-rUpa ajJAna vaDe A jagatano aMgIkAra kare che. ane A brahma-rUpa jagatamAM te mana paNa eka AkRti-paNa ne pAme che. ane koI samaye te-manuSya-rUpa, devarUpa,daityarUpa, yakSa,gaMdharva-vagere rUpe thAya che. to koI samaye, AkAza ne nagara-rUpe paNa thAya che. A pramANe mana ja vistAra-vALI AkRtithI sarva sthaLe vRddhi pAme che. mATe zarIra paNa eka ghAsanA taNakhalA ke velA-vagerethI vizeSa nathI.eTale te zarIra no vicAra karavAthI kaMI phaLa nathI, mAtra mana ja vicAra karavA yogya che. mana vaDe Akula thayeluM A jagata vistAra pAmeluM che, ane jo mana nA rahe to bAkI (avazeSa) paramAtmA ja rahe che. AtmA (paramAtmA) sarva-padathI atIta che,sarva sthaLe gamana karanAra che, sarvanA Azraya-rUpa che,ane tenA prasAdathI (ApavAthI) mana,A saMsAramAM doDe che, tathA nAce che. mana nuM je "karma" che te ja zarIranA kAraNabhUta che.ane janma-maraNa te mana nA ja thAya che. AtmAne tevA guNa nathI vicAra karavAthI mana laya pAme che.ane mananA laya-mAtra thI mokSa thAya che. mana no kSaya thayA pachI prANInI mukti ja che.ane mukti pachI pharIvAra janma nathI. rAma pUche che ke-he,bhagavana,tame pahelAM traNa prakAranI jAti (satva-rajasa-tamasa) ema kahI,ane mana temAM prathama kAraNa che tema kahyuM, to pachI,zuddha caitanya-tatvamAMthI jagata-rUpI vicitratA utpanna karanAra, mana kevI rIte utpanna thayuM?tathA kevI rIte vRddhi pAmyuM? vaziSTha kahe che ke-he, rAma, (1) cittAkAza (2) cidAkAza ane (3) bhutAkAzaevA sarva sAmAnya traNa jAtanAM AkAza che. tathA sarvatra temanI vyavasthA che.zuddha caitanyanI zaktithI temane sattA maLelI che. (1) "saghaLA prANI-mAtra nI aMdara nI vastu ane bahAranI vastuo, Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 tathA "bahAranI vastunI sattAmAM je sAkSI ane vyApaka che" tene "cittAkAza" kahe che. (2) je, prANImAtranA "sarva vyavahAranA hetu-paNAthI je hetu-rUpa che", je "sarva kArya-kAraNanA niyaMtA-paNAthI zreSTha che", ane "jeNe potAnI kalpanAthI jagatano vistAra karyo che" tene "cidAkAza" kahe che. (3) daze dizAnA maMDaLanA bhoga (bhoga I vastuo vaDe,jenuM zarIra avicchinna che, tathA megha-vagerenA je Azraya-bhUta che-tene "bhUtAkAza" kahe che. bhUtAkAza ane cittAkAza-e cidAkAza nA baLa thI (zaktithI) utpanna thayelA che, ane "caitanya" e ja sarva nuM "kAraNa" che. "huM jaDa chuM ke huM jaDa nathI" evo malina citta ne je nizcaya thAya che te ja "mana" che tema jANo. ane te mana thI ja AkAza-vagere utpanna thayelA che. AvI rIte traNa AkAzanI kalpanA karavI-e paNa jyAM sudhI "AtmA" nuM jJAna thayuM nathI tyAM sudhI. ajJAnIone bodha karavA mATe ja che.A kalpanA jJAnI ne bodha karavA mATe mATe karavAmAM AvatI nathI. jJAnIne to eka nizcaya che ke eka "para-brahma" ja che (bIju kaMI nahi) ane te sarva-rUpa che,pUrNa che, pUraka che, nitya che.tathA sarva "kalpanA" thI varjita che. dvaita tathA advaita nA bheda-vALA vAkyonA garbhita saMdarbha thI,ajJAnI ne upadeza ApavAmAM Ave che. paNa jJAnIne AvI jAtanA upadeza nI AvazyakatA nathI. he, rAma, jyAM sudhI tamane jJAna thayuM nathI tyAM sudhI, jJAna thavA mATe -(jJAna ne samajavA mATe) traNa AkAza-nI "lpanA" thI.huM tamane upadeza karuM chuM. dAvAnaLa jevA pracaMDa tApathI jema raNa-pradezamAM mRga-jaLa utpanna thAya che, tema,cidAkAza mAMthI cittAkAzane bhUtAkAza utpanna thAya che. citta-paNAne pAmeluM mana malina (mela)-paNAne pAme che, tethI te Akula-paNAthI,traNa jagata-rUpa indrajALa ne utpanna kare che. jema mUrkha manuSya ne chIpamAM cAMdI (rUpA) nI bhrAMti thAya che, paNa vidvAna ne tevI bhrAMti thatI nathI, tema,ajJAnI manuSya ne malina-paNAne lIdhe A jagata cittanA kArya-rUpI jovAmAM Ave che.-paNajJAnInI draSTie te jovAmAM AvatuM nathI. eTale ke ema kahI zakAya ke-mUrkha-paNAthI baMdhana thAya che ane jJAnathI mokSa thAya che. (98) cittAkhyAna-vana nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he, rAma,e citta,bhale ne game tema utpanna thayuM hoya, to paNa tene mokSa ne mATe niraMtara AtmA mAM joDavuM.paramAtmA mAM joDeluM citta vAsanA rahita thAya che ane tyAra pachI,te citta kalpanAthI zUnya thavAthI,AtmA-paNAne pAme che. sthAvara ane jaMgama rUpI A jagata e cittane AdhIna che. ane baMdhana tathA mokSa paNa cittane ja AdhIna che. A samaye have huM brahmAe mane kahela cittAkhyAna kahuM chuM. he, rAma,zUnya,zAMta ane bhayaMkara evuM eka vana hatuM, temAM so yojana paNa eka "kaNa-mAtra" jaNAtA hatA. te vanamAM hajAra hAtha-vALo ane hajAra netra-vALo eka puruSa (mana) hato.tenI buddhi AkuLa thayelI hatI, ne te,bhayaMkara ane vizALa AkRtino hato. potAnA hajAra hAthamAM te parigha (eka jAtanuM hathiyAra) laIne potAnA ja zarIra nA pAchaLanA bhAgamAM Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 prahAra karato hato ane potAnI meLe ja ahIM tahIM doDAdoDa (palAyana) thato hato.(mana doDAdoDa kare che) keTalAka yojana sudhI doDIne te zramane lIdhe tenuM zarIra paravaza thai gayuM.ane tenA hAtha,paga vIMkhAI gayA. ane te paravaza-paNAthI aMdhArI rAtrinA samAna bhayaMkara ane AkAza samAna gaMbhIra evA aMdhArA kUvAmAM paDyo.tyAra pachI keTaleka kALe te aMdhArA kUvAmAMthI bahAra nIkaLyo ane pharIthI potAnA para prahAra karIne cAre bAju doDavA mAMDyuM. AvI ja rIte teNe kAMTAnA vanamAM praveza karyo,tyAMthI keLAM nA vanamAM gayo,ne pharI kUvAmAM paDIne temAMthI bahAra nIkaLI ne pharI pahelAMnI peThe ja potAnA para prahAra karIne doDato rahyo. te manuSya no Avo AcAra ghaNI vAra joyAM pachI meM (vaziSTha) tene parANe rokIne pUchyuM ketuM koNa che?A tuM zuM kare che? zA mATe AvA potAnI jAta para prahAra kare che? ne Ama karIne tuM zuM Icche che? tyAre teNe javAba Apyo ke-huM koI paNa nathI,ane kaMI paNa karato nathI,tame mArA kAryamAM aMtarAya nAkhyo che, mATe tame mArA zatru cho.tamArA sukha-duHkha mAM tame mane joyo che ane mAro nAza thayo che. Ama kahI teNe rudana karavA mAMDyuM. thoDI vAre rudana baMdha karIne potAnA aMga (zarIra) tarapha najara karIne, aTTahAsya karyuM ne kSaNamAtramAM potAnA eka pachI eka sarva aMgo no tyAga karIne te kyAMka bIje javA tatpara thayo, thoDIvAra pachI e ja prakArano bIjo manuSya mArI jovAmAM Avyo ke je potAnA aMga para prahAra karato hato ane doDAdoDI karato hato.kAMTAnA ane keLanA vanamAM jato hato ne kUvAmAM paDI pAcho kuvAmAMthI bahAra nIkaLato hato. tene paNa meM ubho rAkhI pUchyuM to te vakhate paNa pahelAnA manuSya nA jevuM ja thayuM. vaLI meM te ja prakArano trIjo manuSya joyo je paNa AgaLa kahyuM tema ja karato hato. meM tene paNa ubho rAkhI pUchyuM to te avivekI.mUDha buddhivALA manuSya mane kahyuM kehe pApI,he bhUMDA brAhmaNa tuM kaMI jANato nathI. ane Ama kahI ne te potAnA ja vyApAra mAM prayANa thayelo manuSya tyAMthI cAlyo gayo. e pramANe te araNyamAM pharatAM meM evA ja prakAranA bIjA paNa ghaNA manuSyo ne joyAM. temAMnA keTalAka mAro prazna sAMbhaLIne svapna nA saMbhrama nI peThe zAMti pAmI gayA, keTalAka mArA vacananI upekSA karIne niMdA karavA lAgyA, keTalAke keLanA vanamAM to keTalAke kAMTA nA vanamAM praveza karIne,keTalAke kUvAmAM paDIne -paNa pachI-ghaNA samaya sudhI bahAra nIkaLyA nahi. Ama potAnA kAmya-karma mAM parAyaNa hatA ne kyAMye zAMti nI sthiti ne pAmelA nA hatA. he,rAma,A pramANe te "mahATavI" (moTuM jaMgala) vistAra pAmelI che, e Aja sudhI che,ne temAM evA ja puruSo che. te jaMgala tame joyuM che, paNa tamArI buddhi aprauDha hovAthI, tenuM tamane smaraNa nathI. te jaMgala ati bhayaMkara che, kAMTA ne lIdhe saMkaTa vALuM che ane gADha aMdhakAra ne lIdhe gahana che. A lokamAM zAMti mATe - nivRtti nuM sAdhana hovA chatAM,manuSyamAM AtmajJAna nA hovAthI, te ghora jaMgala-ne jANe ke te sugaMdhI-phUlovALo bagIco hoya tema tenuM sevana kare che. (9) cittAkhyAna no siddhAMta rAma pUche che ke-he,brahmana, tame kahela mahATavI (moTuM jaMgala) kyAM che? meM te kyAre ane kevI rIte joyelI che? tyAM puruSo hatA te koNa hatA? tathA teo zuM karavAno udyama karatAM hatA? vaziSTha kahe che ke-he,raghunAtha,meM tamane kahelI mahATavI temAM ja te puruSo dUra nathI. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaMbhIra,apAra polANavALI zUnya tathA vikArathI yukta je A "saMsAra" che te ja mahADhavI che. (saMsAra=mahATavI) mana nA viveka thI vicAra nahi karavAthI te "saMsAra" (mahATavI) prApta thAya che,ane jayAre te "eka advitIya vastuthI pUrNa che" ema nizcaya thAya tyAre te "zUnya" thAya che. (che ja nahi) te mahATavI (saMsAra) mAM moTA AkAranA puruSo bhramaNa kartA hatA tema meM je kahyuM te-saMsAramAM nA "manuSyonA mana" rUpI samajavA. (moTA AkAranA puruSo=mana) he,rAma,"viveka" che te mana-rUpI puruSano "draSTA" che.ane viveka vaDe ja meM tamane (mana ne) joyelA che. jema,sUrya potAnA prakAzathI kamaLa ne jAgrata kare che, tema,viveka thI huM (moTA AkAra nA) puruSo ne (mana ne) bodha karu chuM. mArA bodhane svIkArIne mArA prasAdathI keTalAMka zAMti pAmIne parama padavI pAmI gayA, paNa mohane lIdhe mAruM je abhinaMdana nA karatAM tiraskAra kare che,teo aMdhArA kuvAmAM paDe che. he rAma,AgaLa je aMdhArA kavA kahyA che tene "naraka" samajavA ane jemaNe "keLanA vana"mAM praveza karyo te mana "svarga"nA rasa-vALA che tema samajavA jemaNe aMdhArA kUvAmAM praveza karyo ane tyAMthI bahAra nIkaLyA nathI, e mana mahA-pApI hovAthI narakamAMthI nIkaLyA nathI tema samajavuM. jemaNe keLanA vanamAM praveza karyA pachI tyAMthI bahAra nIkaLyA nathI, e mana puNyavAna hovAthI svargamAM rahyA che ne svarga nuM sukha hajI paNa bhogavI rahyA che-tema samajavuM. (svarga mAMthI paNa puNya khatama thatAM pAchA tyAMthI pheMkI devAmAM Ave che!!) A kAMTAvALuM vana e sakha (strI-bALako vagere) duHkha ane kaMTaka-pI vAsanAthI yukta "manuSya paNa" che. je kAMTA (karaja)-vALA vanamAMthI bahAra nA nIkaLyA te manuSyanAM mana samajavAM ane e vakhate jene bodha (jJAna) thayuM te baMdhana mAMthI mukta thayA ema samajavuM. bahu-rUpa vALA keTalAMka mana eka yonimAMthI bIjI yonimAM praveza karI svarga-narka mAM Ava-jA kare che. eTale jene A kAma vALA vanamAM praveza karyo. te mana manuSya jAtimAM utpanna thaIne saMsAranA rasamAM Asakta thayA che tema samajavuM. saMsAramAM keTalAMka mana puNya karavArthI, tapa ane dhAraNAthI zarIra ne dhAraNa karIne rahelAM hoya che. vaziSTha nI jema) "tame mane joyo che,mAro nAza thayo che ane tame mArA zatru che" ema kahI je puruSe mAro tiraskAra karyo, teNe potAnA ajJAnathI mana-buddhi vaDe mAro tiraskAra karyo, vaLI,tene Atma-jJAna nahi hovAthI,potAno ja tiraskAra karyo che-ema samajavuM. mana ne bodha (jJAna) thavAthI,te mana nA nAza thavA samaye te mana pralApa (AkraMda) kare che -tema samajavuM. te rudana e saMsAra nA sukha no tyAga karavAnA samaya nuM mana nuM rudana che. ardha viveka prApta thayo hoya ane nirmaLa padanI prApti thai nA hoya, tyAM sudhI saMsArano tyAga karavAnA samaye, mana ne (sneha ke Asakti-lobha vagere ne lIdhe) atizaya duHkha (paritApa) thAya che. paNa jemaNe hAsya karyuM. ema je kahyuM "temane mArA jJAna vaDe viveka nI prApti thai, tethI temanA manamAM saMtoSa thaIne AnaMda thayo che tema samajavuM. viveka nI prApti thayA pachI jANe "saMsAra nI sthiti" no tyAga karyo che, 218 Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 219 evA mana ne potAnA zarIra no tyAga karatI vakhate AnaMda nI abhivRddhi thAya che. ane tevo vivekI) manuSya potAnA aMgo tarapha dRSTi karIne hAsya kare che -ema kahyuMte e batAve che ke te evo vicAra kare che ke "aho,A mArA aMgo ja mane chetaravAnuM sAdhana che, ane mithyA vikalpathI racAyelA aMgo vaDe huM ghaNI vAra chetarAyo." eTale ke viveka prApta thayA pachI,parama-padamAM vizrAMti pAmeluM,mana - pahelAMnI "dInatA nA AdhAra-rUpa-padArtha" (eTale ke zarIra) ne durathI hAsya karatAM karatAM jue che. "meM tene (te bhaTakatA puruSa -mana ne) mArga mAM rokIne prayatna thI prazna karyo" ema je kahyuMte e batAve che ke "viveka (vaziSTha) e prayatna thI mana ne roke che" ane "mArI sAme tenAM aMgo tUTIne aMtardhAna thai gayA" te e batAve che keviveka ne lIdhe mana no nAza thatI vakhate artha nI aneka prakAranI AzAo no nAza thAya che, "te puruSane hajAra netra ane hajAra hAtha hatA" ema je kaheluM che te uparathIte mana ne anaMta AkRti-paNuM che-ema samajavAnuM che. "puruSa potAnI meLe ja potAnA para prahAra karato hato" ema je kaheluM che te uparathImana aneka prakAra nI ka-kalpanAo karIne potAnA zarIra ne prahAra kare che tema samajavAnuM che. "te puruSa potAnA para prahAra karIne cAre bAju doDato hato" ema je kaheluM che tenA uparathImanuSya nuM mana potAnI vAsanA-rUpa prahArathI te vAsanA anusAra doDyA kare che ema samajavAnuM che. mana potAnI meLe ja potAne prahAra kare che ane cAre tarapha doDAdoDa kare che !! juo.ajJAna (avidyA-mAyA) nuM A kevuM kautaka che potAnI vAsanAthI tApa pAmelAM mana svecchAthI palAyana vRtti thI doDAdoDI karI mUke che. A jagatamAM je duHkha no vistAra thayo che te mana ne lIdhe ja che.ane mana pote kheda pAmI, potAne ja mArIne, ghavAIne - cAre bAju doDyA kare che. jevI rIte kozeTo potAnI lALa-rUpI jALa thI potAne ja baMdhana kare che, tevI rIte mana,potAnI saMkalpita vAsanA-rUpI jALa thI potAne baMdhanamAM nAkhe che. jema,bALaka ramata karavA samaye,pAchaLa thI potAne ja duHkha thAya tevI ramata ajJAnathI rame che, tema,mana,pote bhaviSyanA duHkha no vicAra karyA vagara,pAchaLa thI anartha thAya tevI krIDA paNa kare che. eTale lAMbo samaya sudhI Atma-vicAra karIne yogAbhyAsa thI mana ne vaza karI levuM. ke jethI zoka karavAno vakhata Ave nahi. mana nA pramAda (ALasa) thI duHkhanA pahADa vadhe che.paNa, jema sUryodaya thI hima (barapha) no nAza thAya che, tema,mana ne vaza rAkhavAthI duHkhano nAza thAya che. je manuSya nuM mana,vAsanAo vaDe saMsAranA rAga (Asakti) mAM ramyA kare che, te ja manuSya nuM mana pAchaLathI,tatva-jJAna ne lIdhe parama pavitra thAya che. (thai zake che, ane janma-maraNa thI rahita,evA paramapadane prApta thAya che. tyAre tene mahA-ApattimAM paNa zoka thato nathI. (100) brahma sarva zaktivALe che tathA baMdhana ane mokSa ajJAna thI ja che. vaziSTha kahe che ke-he rAma, A citta (mana) e brahma nA parama-padamAMthI prApta thayeluM che. paNa,jema,sAgaramAMthI utpanna thayela taraMga e sAgara-maya che ane sAgara-maya nathI, Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 tema,te citta e brahma-maya che ane brahma-maya nathI eTale jJAnI ne brahma thI judI koI vastu nathI. jaLa nuM "sAmAnya-paNuM" nA jonAra manuSya ne jema jaLa ane taraMgo mAM judA-paNuM jovAmAM Ave che, tema,aprabuddha manuSyane tenuM mana ja saMsAra nA bhramanA kAraNa-rUpa bane che. paNa brahma e sarva-zaktimAna,para, nitya pUrNa ane avyaya ja che. tema ja evI koI vastu nathI ke je,brahmamAM hoya nahi. sarva-zaktimAna paramAtmA je sthaLe jevI IcchA thAya te sthaLe tevI "zakti" thI prakAza kare che. he, rAma,zarIra nI aMdara brahma nI "caitanya-zakti" jovAmAM Ave che.vAyumAM "spaMda-zakti" rahelI che. paththara mAM "jaDa-zakti" rahelI che,jaLamAM "dravya-zakti" rahelI che. AkAzamAM "zUnya-zakti" rahelI che, ane saMsAra nI sthitimAM "astitva-zakti" (hovA-paNA nI zakti rahelI che. vinAza mAM "nAza-zakti" zoka-vALAmAM "zoka-zakti",AnaMda pAmelAMmAM "AnaMda-zakti", zaravIramAM "parAkrama-zakti",sarga mAM "sarga-zakti" ane "kalpa" nA aMtamAM "sarva-zakti" rahelI che. A pramANe,brahma nI "sarva-zakti" daze dizAmAM jaNAya (dekhAya) che. jema vRkSa nA bIjamAM phaLa,puSpa,latA,zAkhA,mULa-vagere raheluM che, tema brahma mAM sarva-jagata raheluM che. brahma mAM pratibhAsa nA vaza-paNAthI caitanya ane jaDa nI vacce raheluM jIva nAmanuM citta dekhAya che. jyAM sudhI A tatva jANavAmAM AvyuM nathI tyAM sudhI A jagata nI "kalpanA" che. AtmA (paramAtmA) to sarva sthaLe rahenAra che.tathA tenuM nitya-prakAza-rUpa e zarIra che. jema,AkAzamAM pIMchAnI bhrAMti thAya che, tathA jaLamAM jevI taraMga jovAnI buddhi che, tema, "AtmA nI manana karavAnI zakti" ne "mana" kahe che. AtmA mAM jIva tathA mana -e pratibhAsa nI "kaLA-mAtra" che. mananAtmaka mana nA rUpa no je udaya thayo che, te paNa brahmanI "zakti" ja che. tethI te paNa brahma ja che. A je dRya (jagata) vibhAga jovAmAM Ave che, te paNa pratibhAsika che,paNa vastutaH vibhAga nathI. eTale mana-rUpa "brahma nI zakti" ja jIvanuM kAraNa che.jIvanI ceSTA vagere mana nA dharma brahma mAM ja che. jevI rIte pRthvImAM sarva zakti (bIja-phaLa-puSpa-vagere) rahelI che tema chatAM te pRthvI,bIja, saMskAra ane deza nA bheda nI vyavasthA vaDe bIja-phaLa-puSpa -vagere ne dhAraNa kare che, tevI rIte brahmA mAM "sarva-zakti" rahelI che chatAM, te "vyavasthA" mATe sarva judI judI zakti dhAraNa kare che. A judA judA bheda e mana thI ja brahma mAM kalpAyelA che.mATe te sarva brahma-rUpa jANo. vastutaH eka brahma nI ja sattA rahelI che, je utpanna thAya che, sthiti pAme che ane nAza pAme chete saghaLuM vivarta-paNA thI (sUrya nA tApathI jema mRgajaLa utpanna thAya che tema) brahmamAM jaNAya che. paramAtmA nAma-rUpa thI rahita che, chatAM paNa vicitra rUpa (kalpanA) thI pratyakSa jaNAya che. "kAraNa,karma,kartA,janma, maraNa ane sthiti" e sarva brahma ne AdhIna che. bAkI bIjI badhI kalpanAo jevI ke-lobha, moha,tRSNA,Asakti-e kaMI paNa nathI. AtmA (paramAtmA) mAM vaLI A lobha-moha-tRSNA-Asakti-vagere kevI rIte hoI ja zake? sonAmAMthI jema AbhUSaNo thAya che tema A sarva jagata AtmAmAMthI ja mana nI kalpanA thI thayela che. ajJAna thI vIMTAyelA citta ne jIva kahe che. potAno bhAI (baMdhu) hoya paNa tene jyAM sudhI (bhAI) baMdhu tarIke jANyo nathI tyAM sudhI te abaMdhu che. (eTale ke citta ne jyAM sudhI Atma-jJAna thayuM nathI tyAM sudhI te jIva kahevAya che) Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevI rIte AkAze zUnyatA pragaTa karelI che, tevI rIte caitanya-rUpI AtmA e ajJAna vaDe potAnA saMkalpa thI,"jIva-paNuM" pragaTa karela che. eTale je AtmA che te ja anAtmA nI peThe jagatamAM jIva-rUpe jaNAya che. Ama "moha" nA "nimitta-35" baMdhana ane mokSa e baMne zabda nuM paNa atyaMta asaMbhava paNa che. (eTale ke baMdhana ke mokSa e baMne zabdo saMbhava nathI-ke khoTA che-ema kahI zakAya) kAraNake AtmA ne "satya-paNuM" hovAthI tene baMdhana ke mokSa hoI ja kema zake? baMdhana ke je kadI saMbhava ja nathI tene saMbhava mAnI "huM baMdhAyo che" ema mAnavuM te eka khoTI kalpanA che. tevI rIte mokSa paNa eka kalpanA ja che.vAstavika rIte baMdhana ke mokSa che ja nahi. rAma pUche che ke-he,prabhu,pahelA kahevAmAM AvyuM ke-manamAM je pramANe nizcaya thAya te pramANe thAya che, bIjuM kazuM thatuM nathI,to je manuSye manathI baMdhana nI kalpanA karI,ane tene- "kalpanA thI "baMdhana" thayuMto. te baMdhana nathI tema kema kahevAya? vaziSTha kahe che ke-jevI rIte svapnamAM thayelI kalpanA mithyA che,tevI rIte mUrkha manuSyane thayelI, baMdhana nI ke mokSa nI kalpanA paNa mithyA che.te baMne ajJAna thI ja thayelI che. vAstavika rIte baMdhana ke mokSa e kaMI paNa nathI.jyAM sudhI ajJAna hoya tyAM sudhI, dorImAM sarpa nI kalpanA thAya che.paNa jJAna thayA pachI tevI kalpanA thatI nathI, tatva-jJAna thayA pachI tevI (baMdhana nI) kalpanA nI zAMti thAya che. he,rAma, ajJAnI manuSya ne baMdhana-mokSa no moha thAya che paNa jJAnIne Avo moha thato nathI. prathama manautpanna thayuM,pachI baMdhana-mokSa nI dRSTi thai ane pachI jagata-rUpa prapaMca nI racanA thai. A badhuM-jagata e "bALaka nI AkhyAyikA" (bALaka nI vAta) peThe dRDha mULavALI ane sthiti nI pratiSThA ne pAmela che. hakIkata mAM baMdhana ke mokSa e che ja nahi (101) bALa-AkhyAyikA rAma kahe che ke-A "bALaka nI AkhyAyikA"nuM varNana ke je mana nA varNananuM kAraNa kahevAya che, te mane krama pUrvaka kaho. vaziSTha kahe che ke-he rAma,eka samaye koI eka mugdha buddhivALA bALake potAnI dhAva (dhAtrI) ne kahyuM kevinoda thAya tevI kahANI mane kaho. bALaka nA AvAM vacana sAMbhaLIne te bALaka nA vinoda mATe tenI dhAtrIe A kathA kahI. dhAtrI kahe che ke-"atyaMta asat" nAmanA nagaramAM traNa suMdara rAjaputro rahetA hatA. teo dhArmika ane zUravIra hatA vistAra vALA te "zUnya-nagara"mAM teo jANe AkAzamAM vAdaLAM hoya tema rahetA hatA.te traNamAMthI be no janma thayo nahoto! tathA eka garbha mAM ja rahelo nahoto!! have koI eka kALe te rAjaputro nA bhAIo nuM maraNa thayuM,tethI teo zoka ne pAmyA tethI teoe nagaranA manuSyo pAsethI salAha laIne bIjA koI uttama nagaramAM javAnuM nakkI karyuM. ane teo te potAnA "zUnya-nagara" mAMthI bahAra nIkaLyA. teo puSpa samAna komaLa hatA, ane sUrya nI garamI thI tApI gayelI retI thI temanA paga dAjhI jatA hatA, ane tApa thI temanAM aMgomAM duHkha thatuM hatuM lAMbo paMtha kApyA pachI temane traNa vRkSo joyAM ke je, 221 Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 pAna ane phaLathI zobhatAM hatAM ane mArga mAM pazu pakSIo nA vizrAma nA AdhAra jevA hatA. te traNa vRkSamAMthI,be vRkSa kadI ugyA nahotA ane trIjAnuM sArI rIte ugavAnuM bIja paNa thayuM nahotuM !! te traNe rAjaputro e tyAM vizrAma karI phaLa khAdhAM, tyAre temane IndralokamAM rahenArane jevo AnaMda thAya tevo AnaMda thayo.ghaNIvAra vizrAMti lai temane AgaLa prayANa karyuM. karyuM ane jaLa nirmANa thavAnI traNa suMdara bhavinAnuM hatuM.' thoDe dUra gayA pachI traNa nadIo temanA jovAmAM AvI ke jemAM aneka prakAranAM mojAM uchaLatA hatAM. te traNa nadIomAM be sukAI gaI hatI ane trIjImAM pANI hatuM nahi! temane te nadImAM snAna karyuM ane jaLanuM pAna karyuM.ane harSa thI AgaLa cAlavA mAMDyuM. sUryAsta samaye,haju bhaviSyamAM je nagaranuM nirmANa thavAnuM che !! tevA parvata jevA uMcA nagara pAse AvyA.te nagaramAM temaNe traNa suMdara bhavano joyAM. te traNa bhavano mAMthI be bhavana nuM nirmANa ja thayuM nahotuM!! ane eka bhavana bhIMta vinAnuM hatuM !! temAM traNe rAjaputroe praveza karyo. ane temAM vihAra karavA lAgyA. tevAmAM tapAvelA sonA jevI traNa thALI-pAtro temane prApta thayA. te traNa patromAMthI be bhAMgelA hatAM ane eka no bhUko hato. temAMthI bhUkA jevI thALInuM teoe grahaNa karyuM, temAM temane 100 cokhA rAMdhyA,ane traNa brAhmaNo ne jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM.te traNa brAhmaNamAMthI be ne deha ja nahotA ane eka ne mukha nahotuM ! temAMthI mukha vinAnA brAhmaNe te 100 cokhAnuM bhojana karyuM ane bAkI rahelA nuM rAjaputro e bhojana karyuM !! dhAtrI kahe che ke A pramANe he putra,bhaviSyamAM nirmANa thanAra te zahera mAM traNe rAjaputro parama tRpti pAmyA. tathA mRgayA ramatA ramatA te Aja sudhI sukhethI rahyA che.A manohara kathA nuM tuM manana karaje, tethI bhaviSyamAM tuM paMDita thaIza. vaziSTha kahe che ke-he,rAma, dhAtrInI A kahANI (vArtA) sAMbhaLIne bALaka ne AnaMda thayo. meM pahelA tamane cittAkhyAna pachI A bALaka nI kahANI kahI, te pramANe ja "kalpalA" ugra-6Dha-saMkalpa thI ja A saMsAranI sthiti nI racanA thai che. vaLI "saMkalpa-vikalpa" thI "baMdhana ane mokSa" nI kalpanAthI pratibhAsa-rUpa A jagata jovAmAM Ave che. saMkalpa vinA bIjI koI vastu nathI, je kaMI A sarva jovAmAM Ave che te, saMkalpa thI ja che. bhaviSyamAM thanArA nagaramAM jema rAjaputro che te pramANe ja saMkalpa thI ja A sarva-jagatanI racanA ane sthiti che. sUrya nA tathA jana-samUha nA vyApArathI jema divasa vRddhi pAme che, tema prathama saMkalpathI utpanna thayela,A jagata,paramAtmA nA vyApArathI vRddhi pAme che. A samagra jagata e saMkalpa nA samUha nI kalpanA-mAtra che. mano-vilAsa ane rAga-vagere vRttio paNa saMkalpa-mAtra che.mATe he, rAma, saMkalpa-mAtra no tyAga karIne tathA nizcaya-paNAthI nirvikalpa-pada no Azraya karI tame zAMti ne pAmo. (102) ahaMkAra ane saMkalpanA nAza no upAya vaziSTha kahe che ke-he rAma mUDha manuSya potAnA saMkalpanA vaza-paNAthI moha pAme che,paNa paMDita moha pAmato nathI.bALaka hoya te ja akSaya vastumAM kSaya nA saMkalpa-paNAthI moha ne pAme che. rAma kahe che ke-he,brahmana,tame kahela "saMkalpita-kSaya" kayo che ane te koNe karela che? kone lIdhe A AtmA Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 223 asata nA nimitta ne grahaNa karIne mahA-moha-rUpa "saMsAra nA bhrama" nuM grahaNa kare che? vaziSTha kahe che ke bALaka jevI rIte mithyA bhUtanI kalpanA kare che, tevI rIte asata-bhUta-samuhe, "ahaMkAra" nAmanA kSaya nI kalpanA karI che. paNa jo sarva vastu e eka parama tatva mAM rahelI hoya to pachI, A ahaMkAra kevI rIte ane kyAMthI utpanna thayo? vAstavika rIte abheda-rUpa paramAtmAmAM ahaMkAra che ja nahi, tema chatAM, jema tIvra taDakAmAM mRgajaLa dekhAya che tema te "ahaMkAra" -paramAtmAmAM dekhAya che. jema jaLanA Azraya thI jaLa jovAmAM Ave tema AtmA nA Azraya thI mana-rUpI-ciMtAmaNImAMthI saMsArano AraMbha jaNAya che. mATe he, rAma,Azraya-rahita ajJAnano tyAga karI, satya-AnaMda-rUpa jJAna no Azraya karo. vicAra karavo e "buddhi" no dharma che.mATe moha ane asatyano tyAga karI satya vastuno vicAra karo. baMdhana nathI chatAM "baMdhana che" ema kahI zA mATe vRthA kheda ne pAmo che? AtmA-tatva anaMta che eTale konuM-kevI rIte baMdhana thAya? mahAtmAone eka ane aneka -evI kalpanAo che ja nahi, paNa A sarva eka brahma-tatva che, mATe temane (jJAnIone) baMdhana ke mokSa e kyAMthI hoI zake? bheda ke abheda nA vikAra-rUpI duHkha e AtmAne nathI.dehano nAza thAya temAM AtmAne zI hAni prApta thAya? jema, dhamaNa baLI jAya to paNa te dhamaNamAM rahelA vAyu no nAza thato nathI,tathA puSpa no nAza thAya paNa AkAza no Azraya karIne rahenAra sugaMdhano nAza thato nathI. tema,deha paDI jAya ke dehano udaya thAya-temAM AtmA ne koI hAni thatI nathI. kAraNa tenuM rUpa vilakSaNa che. he rAma,mana che te ja sakaLa jagatanuM zarIra che.ane mana te ja "Adi-zakti" che. cidAtmA (paramAtmA) to mana thI paNa Adi chetethI teno nAza thato nathItemaja te kyAMya jato paNa nathI, mATe tame zA mATe vRthA kheda ne pAmo cho? jema,vAdaLAM vikharAI jAya tyAre vAyu AkAzanA anaMta-padamAM prayANa kare che, ane kamaLa sukAI jAya tyAre bhramara paNa AkAzamAM uDI jAya che. tema, dehano kSaya thAya che tyAre AtmA paNa AkAza no Azraya kare che !! jayAre (jo),A saMsAramAM vihAra karatA mana no jJAna-rUpI agni vinA nAza thato nathI. tyAre (to) khuda jJAna-rUpa AtmAM nA nAzanI vAta to kevI rIte saMbhavI zake? jevI rIte "kuMDa-bora-nyAya" ke "ghaTAkAza" no "nyAya" che, tevI rIte deha ane AtmAnI vinAza ane avinAzamAM sthiti che. eTale ke-jema,hAthamAM rAkheluM phaMDuM phUTI jAya che tyAre kuMDA mAM nA bora hAtha mAM rahe che, tema,deha naSTa thAya che tyAre AtmA(vAsanA vALo jIva) vAsanA-rUpI AkAzamAM rahe che. vaLI,jema ghaDo phUTI jAya che, tyAre ghaTAkAza e mahAkAza mAM maLI jAya che, tema, dehano kSaya thAya che tyAre dehI (AtmA) nirAmaya rahe che. he,mahAbAhu,mUDha manuSyo,maraNamAM zA mATe bhaya rAkhe che? zarIra no nAza thAya thato -to-sarva jue che paNa AtmA no nAza thayo hoya tevuM koIe joyuM nathI. mATe, jema,AkAzamAM uDanAra paMkhI,pAMkha AvyA pachI iMDA no tyAga kare che, tema,tame ahaMkAra-rUpI mithyA vAsanAno tyAga karo. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 mana nI (mAnasI) zaktithI ja (svapna nI peThe) bhrAMti thI khoTI-khoTI kalpanAo thAya che. A avidyA (ajJAna) e muzkelI thI nAza thAya tevI che.te duHkha ne mATe ja vRddhi pAmI che ne te avidyA -jaldI jANI nA zakAya tevI che.ane te ja avidyA asata jagatano vistAra kare che. dIrgha kALa nA svapna nI peThe,avidyAe A asata jagata ne sata-rUpa kalpeluM che. jema,anirmaLa AMkhone bhAvanA-mAtra thI AkAzamAM be caMdra dekhAya che, tema,mana ne paNa bhAvanA-mAtrathI,AtmA (paramAtmA)mAM jagatanuM kartA-paNuM dekhAya che. he,rAma,surya jema potAnA tApathI barapha ne ogaLI nAkhe che, tema vicArathI tame avidyA no laya karo. jyAM sudhI "tatva" jANavAmAM AvyuM nA hoya tyAM sudhI te avidyA anartha no vistAra kare che. je vivekI,potAnA mana nA nAza no upAya zodhe che. tene te saMkalpa.mAtra thI te mana pote ja potAnA nAzano) upAya batAve che..! eTale ke te pachI,viveka nA saMskAra-vALuM mana potAnA "saMkalpa-vikalpa"nA aMza no tyAga karIne "Atma-jJAna" utpanna kare che. mana nA nAzathI,sarva puruSArtha (mana ne nAza karavA no puruSArtha) no lAbha thatA,duHkha no nAza thAya che. mATe mana ke je bahira (bahAranA) vyApArano prayatna kare che, tene (mananA te prayatna ne) tyAgI ne -mana no nAza karavAno prayatna karo. koIthI paNa jaldIthI nAza nA thai zake tevA A saMsAra-rUpI mahA-vana, sukha-duHkha nAM ghATAM vRkSo thI gherAyeluM che, ane temAM viSama-mRtyu-rUpI moTA sarpa rahelA che. viveka vagaranuM "mana" ja A sarva mahAna Apatti nA kAraNarUpa che. (103) avivekI manathI thatA anartho nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he, rAma,jema,samudramAM taraMgo utpanna thAya che, tema,paramAtmAmAMthI citta utpanna thayuM che. ane te vRddhi pAmIne jagatano vistAra kare che, te citta nAnI (hrasva) vastuone moTI (dIrdha) kare che, potAnA-paNA ne anya-paNuM ane ane pote anya-paNA ne pAme che. je vastu prAdeza (tarjanI ane aMguThA ne pahoLA karavAthI je pramANa thAya te) mAtra hoya, tene potAnI bhAvanAthI te moTA parvatanA jevI prakAzamAna kare che. AvI rIte paramAtmAmAM thI utpanna thayeluM mana,te paramAtmAnI sattAthI "zakti" meLavI ane nimiSamAtramAM (palakArAmAM) saMsAra kare che ane teno laya paNa kare che. sthAvara tathA jaMgama je jovAmAM Ave che te sarva cittamAMthI ja thayeluM che. deza,kALa,kriyA ane dravya-zakti thI AkuLa thayeluM mana,naTa (nATya-kalAkAra) nI peThe, capaLa-paNAthI eka vastunA AkAramAMthI bIjA AkArane pAme che. te mana,sata vastune asata kare che,sata ne asata -rUpa kare che ane sukha-duHkhane grahaNa kare che. caMcaLa mana je samaye je pramANe je kAma karavAno AraMbha kare che, te samaye hAtha-paga vagere avayavo paNa te ja pramANe kAma karavAno AraMbha kare che. jema,jaLa thI siMcana thayelI latA (velo) samaya jatAM phaLa Ape che, tema mana jevI kriyA kare che tevuM tene phaLa maLe che. Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 225 he rAma, jema bALaka bhInA kAdavamAMthI vicitra ramakaDAM race che tema,mana potAnA vikalpa thI jagata race che. vaLI.jema,te,bALaka je ramakaDA race che te mithyA che, tema manathI kalpita jagata paNa mithyA che. jevI rIte Rtu no pheraphAra karanAra kALa (samaya) koI samaye vRkSa nuM anyathA(bIjuM) rUpa kare che, tevI rIte,citta -paNa-padArtha mAM anyathA-paNuM (judA-paNuM) kare che. cittanA manorathamAM (saMkalpamAM) ghaNA yojanano samUha paNa gAyanA pagalA jeTalo alpa jaNAya che. te mana koI samaye kalpa ne kSaNa jevo to koI samaye kSaNane kalpa jeTalo kare che. tethI deza (sthaLa) ane kALa (samaya) paNa mana ne AdhIna che. tIvra-paNuM,maMda-paNuM,bahu-paNuM ane alpa-paNu-vagere bhedanA lIdhemananI sarva zaktino tyAga karavA koI samartha nathI. jema vRkSamAMthI pAna utpanna thAya che, tema,moha,bhrama, anartha, deza ane kALa-e sarva cittamAMthI ja utpanna thAya che. jevI rIte jaLa e ja samudra che ane uSNatA e ja agni che, tevI rIte,citta e ja vividha ADaMbara-vALo saMsAra che. kartA-karma-karaNa, bhoktA-bhogya-bhoga, draSTA-draya-darzana-e nava prakArano saMsAra citta-rUpa ja che. jema,suvarNa nI parIkSA karanAra manuSya AbhUSaNonA AkAra ne joyA vinA te suvarNa ja che,ema jANe che, tema,vivekI manuSya jagatamAM rahela bhuvana tathA vana nI vicitratA ne tyAga karIne, te sarva (jagata ane temAMnI vastu) citta-rUpa ja che tema jANe che. (104) lavaNAkhyAna-iMdrajALathI lavaNa-rAjAnI thayela sthiti vaziSTha kahe che ke-he,rAma,jagata-rUpI indrajALanI zobhA kevI rIte mana ne AdhIna che, te mATe nuM eka vRtAMta (vAta ke udAharaNa) tamane kahu chuM te tame sAMbhaLo. A pRthvI para aneka prakAranAM vano thI yukta evo "uttara-pAMDava" nAmano eka deza hato A atyaMta zobhitA dezamAM parama dharmavALo ane harizcaMdrarAjA nA kuLamAM pedA thayela "lavaNa" nAmano rAjA hato.tene potAnA khaDaga nA baLe zatruo no nAza karyo hato,ane prajAnuM pAlana karavAmAM udAra hato. tenI udAratA asAdhAraNa hatI.kapaTa ne te jANato ja nahoto,ane avinaya-paNuM to tene joyuM ja nahotuM. eka vakhate te potAnI sabhA bharIne siMhAsana para birAjyo hato, te vakhate, jema megha varasAda varasAvavA moTA moTA DoLa (garjanA-vagere) thI pRthvI para praveza kare che, tema,eka indrajALa karanAra (jAdugara jevo) moTA veza,alaMkAra vagere ne dhAraNa karIne sabhAmAM Avyo. ane rAjAne praNAma karIne rAjAnI pAse AvIne tene kahyuM ke-he, rAjana,jema,AkAzamAMno caMdra pRthvIne jue, tevI rIte huM tamane eka mithyA ramata batAvuM te tame tamArA Asana para beThA beThA juo. A pramANe kahIne te IndrajALa karanAra manuSya -ma utpanna karanAra mora-pIMcha nI muTha pheravI. tyAre thoDIvAramAM to,jema,tArAthI zobhatA AkAzamAM megha caDI Ave tema,te sabhAmAM azva nuM pAlana karanAra,eka mANasa Avyo. ane tenI sAthe ja eka saumya ane ati-vega-vALo ghoDo tene anusarIne Avyo. te ghoDAnI lagAma hAthamAM pakaDIne tenA pAlana karanAra manuSya kahyuM kehe mahIpati,A ghoDo uaizravA ghoDAnI jema,ratnarUpa che.ane vega thI cAlavAmAM mUrtimaMta pavana-rUpa che. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArA rAjAe A ghoDo Apane bheTa rUpe mokalyo che,Apa teno svIkAra karo. pachI,jema meghanI garjanA zAMta thayA pachI cAtaka prArthanA kare che tema,pelA indrajALa karanAra mANase rAjAne kahyuM ke-he,prabhu,tame A suMdara ghoDA para besIne pRthvI para vihAra karo. rAjAe jyAM thoDIvAra ghoDA sAme dRSTi karI-to te ghoDAne jotAM,jotajotAmAM to te rAjA jANe citramAM AlekhAyelo hoya tevo sthira (jaDa) thai gayo. kalAko sudhI te rAjA potAnA AtmAmAM dhyAnathI masta thayo hoya tema te siMhAsana para besI rahyo. ane rAjA koI vicAra kare che tema samajIne,sabhAnA koI paNa mANase te rAjAne jAgrata karyA nahi. vismayamAM paDelA sarva sabhAsadonI ceSTAo paNa badha paDI gaI.ane sabhAno kolAhala zAMta thai gayo. saMdehamAM paDelA rAjA nA maMtrIo ciMtAmAM paDI gayA. (105) lavaNarAjA nuM moha thI svastha thavuM vaziSTha kahe che ke- he,rAma,thoDAka kalAka pachI rAjA jayAre jAgRta thayA tyAre temano deha kaMpavA lAgyo ane te Asana parathI te paDI jaze tevuM tenI pAse rahelA maMtrIone lAgyuM eTale potAnA hAtha thI te rAjAne pakaDIne saMbhALyo. thoDIvAre rAjAe kaMIka aspaSTa avAjamAM pUchyuM ke-A kono pradeza che?tathA A konI sabhA che? tyAre maMtrIo e kahyuM ke-he,deva A zuM?tamArI AvI sthiti joI ame atyaMta AkuLa thayA chIe. manuSyanuM mana,to abheda che, te chatAM,bhramathI te koI paNa nimitta vinA paNa bhedane pAme che. jevI rIte,rAga (Asakti) ne lIdhe,zarUmAM ramaNIya lAgatA ane aMtamAM rasa vagaranA evA bhogomAM - mana moha pAme che,tevI rIte tamAruM mana kayA padArthamAM moha pAmyuM che? tamAruM mana to-tamArA udAra AcaraNane lIdhe ane atyaMta vivekanA lIdhe nirmaLa che, to pachI te mana,A samaye kema bhramamAM DUbI gayuM che? je manuSyanuM mana,tuccha padArthamAM lAgeluM hoya,ane viSayasukha maLavAthI AnaMda pAmatuM hoya ke,ane viSayasukha nA maLavAthI kheda pAmatuM hoya,tevA manuSyo nuM mana ja lovRttimAM moha pAme che. dehanA abhimAna vaDe,aviveka dazAmAM saMsAranA je viSayamAM mananI vRtti uThelI hoya,teja viSayamAM manovRtti hoya kare che,paraMtu,he,rAjana,tamAruM mana kadI tuccha padArthamAM lAgyuM nathI,vaLI te, dhIrajavAna ane jJAnavAna che.Ama chatAM Aje te ja mana mohita thayeluM jaNAya che te joI Azcarya thAya che. je manuSya ne viveka no abhyAsa nathI,ane je deza-kALa ne vaza thayo che, tenuM mana maMtra ane auSadha ne vaza thAya che.paNa udAra AcaraNavALanuM mana maMtra auSadha ne vaza thatuM nathI. paraMtu jema,vaMToLa, e meru parvatane dhUNAvI mUke tema,tame tamArA udAra ane viveka-saMpanna mana ne moha vaDekema dhUNAvI rahyA cho? A pramANe maMtrIoe rAjAne anukULa vacano thI AzvAsana karyuM,tyAre rAjAnI kAMti pachI AvI,dehano kaMpa baMdha thayo ane mukha saumya thayuM tyAre te rAjAe,tenI pAse beThelA te indrajALa karanAra manuSya ne joyo,tene kheda thayo, ane rAjAne pahelAM nI smRti prApta thai. rAjAe hAsya karIne te indrajALa karanAra mANasa ne kahyuM ke 226 Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 227 are, avicArI,A mAyA-rUpI jALathI teM zuM karyuM ke, mAruM mana aprasanna-paNAne pAmyuM? mAruM mana samartha hovA chatAM mohamAM kema DUbI gayuM te Azcarya che! loka-prasiddha sarva vyavahAra nA siddhAtonA rahasya jANavA chatAM mana ne moha ApanAra A Apatti meM kevI rIte anubhavI? jo ke, mana moTA jJAnanA abhyAsa vALuM hoya-to- paNa te A tuccha dehamAM rahenAra che, tethI moTA moTA vidvAnone paNa ghaNIvAra moha thai jAya che. are,sabhAsado,indrajALa karanAra A manuSya mane thoDA kalAkomAM je batAvyuM tenuM vRtAMta huM tamane kahuM chuM, te tame sAMbhaLo. pUrve,inTe karelI mAyAnI sRSTi no nAza thavAthI,brahmAe jevI rIte muhUrta-mAtra,mAM mAyAnuM kautuka joyuM hatuM.tevI rIte,A samaye,meM paNa ghaNA prakAranuM kautuka joyuM. Ama kahI rAjAe potAnuM vRtAMta kahevAno prAraMbha karyo. (indra nI kathA-evI che ke-pUrve jayAre indra sahAya vagarano hato tyAre balirAjA e indrano parAbhava karavAno nizcaya karyo. tyAre inDe mAyAnI sahAyatAthI navuM sainya utpanna (indrajALa) karIne balirAjAne mAyAnA baMdhanathI moha pamADyA tyAre mAyAnA baMdhana mAMthI chuTavA-balirAjAe brahmA ne prArthanA karI.tethI brahmA inDe karelI mAyAnI sRSTi no nAza karavAmAM pravaryA, paNa temanAthI paNa teno nAza thayo nahi, ane brahmAe te "mAyA nuM kautuka joyuM.evI purANo mAM kathA che) (106) rAjAnuM vatAMta-caMDALa kanyA sAthe vivAha rAjA kahe che ke-he, sabhAjano,aneka prakAranA vana ane nadIthI yukta A dezano huM rAjA chuM ane ahIM A sabhAmAM siMhAsana para beTho chuM teTalI vAramAM indrajALa karanAra A mANasa ahIM Avyo ane teNe mArI pAse capaLatAthI morapIMcha nI muTha pheravI, ke jene joyA pachI thoDI ja vAramAM AvelA ghoDAnI pAse jaIne, mArA bhamelA manathI koInI sahAyatA vagara te ghoDA para beTho.ane ahIMthI prayANa karyuM. vanamAM mRgayA karatAM karatAM te ghoDo -potAnA capaLa vegathI -mane ghaNe dUra lai gayo. tevAmAM mArI najare eka vana jovAmAM AvyuM ke je viSama,bhayaMkara ane vRkSa ke jaLa vinAnuM hatuM. te samaye ghoDo paNa thAkI gayo hato.te viSama vanamAM mANaso no meLApa jovAmAM ja nahoto Avato. te vanamAM AvavAthI mArA manamAM kheda thayo.sUryAsta sudhI tyAM huM pharyo, ane ati kaSTa thI te vana ne oLaMgI huM AgaLa cAlyo ane eka bIjA vananI pAse Avyo. te vanamAM vRkSo para paMkhIonA avAja saMbhaLAtA hatA,ane koI koI jagyAe ghAsa ugeluM hatuM. AgaLa nA vana karatAM A vana kaMIka sukha-rUpa lAge tevuM hatuM. te vanamAM pharatA pharatA huM eka lIMbu nA jhADa pAse Avyo ane tyAM vizrAMti levAno vicAra karyo.thoDIka vAramAM to acAnaka ghoDo tyAMthI cAlyo gayo. ane lAMbo paMtha kApavAne lIdhe ane thAka ne lIdhe,te vRkSa nA nIcenA manohara polANamAM huM lIna thai beTho. jema,jenI smRti bhraSTa thai hoya ane je aMdhArA kuvAmAM DUbelo hoya, teNe eka rAtri kalpa samAna thAya che, ane jema,mArkaDeya RSine kalpa nA jaLamAM pharavAthI eka rAtri kalpa samAna thai paDI hatI, tema, huM paNa mohamAM magna thayo hato ane rAtri mane kalpa samAna thai paDI. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te Akho divasa meM snAna devArcana ane bhojana vagara vitAvyo hato, ne mArA zarIramAM kaMpa thato hato. evI rIte te rAtri vItI gaI ane sUrya nA AgamanathI rAtI thayelI pUrva dizA mArA jovAmAM AvI. tyAMthI ubho thaIne meM vanamAM vihAra karavA mAMDyo. te vanamAM koI prANI najare caDatuM nahotuM,mAtra paMkhIonA avAjo saMbhALatA hatA madhyAhna thayo hato ane peTamAM bhayaMkara bhUkha paNa lAgI hatI. te vakhate tyAM mArI najara eka kanyA para paDI ke jenA hAthamAM rAMdhelA bhAtanuM pAtra hatuM. te capaLa netravALI,zyAma ane zyAma vastra-vALI te kanyAnI najIka huM gayo ane tene kahyuM ke huM moTI ApattimAM chuM ane bhUkhyo chuM eTale tArI pAseno bhAta mane Apa ama mArA kahevA teNe mane kaMI ApyuM nahi,ane tyAMthI teNe cAlavA mAMDyuM. eTale huM tenI pAchaLa javA lAgyo. tyAre teNe kahyuM kehe,hAra,muguTa paheranAra rAjana,huM puruSa azva ane hAthI nuM bhakSaNa karanAra dUra rAkSasI jevI caMDALa-kanyA mATe mAruM aA tamAre jamavA yogya nathI. Ama kahI te pharIthI AgaLa cAlavA lAgI, ane huM paNa tenI pAchaLa javA mAMDyo. tyAre te pharIthI bolI ke-tame jo mArA pati thAo ti A bhojana tamane huM ApuM. kAraNake pAmara manuSya sAmAnya sneha vinA artha thI upakAra karato nathI. jevI rIte smazAnamAM bhUta phare che,tevI rIte,caMDALa-jAtino mAro pitA,A vanamAM bhUkhyo ne bhUkhyo, potAnA baLadathI khetI kare che,tene mATe huM A anna lai jAuM chuM. paNa tame jo mArA pati thAo to A anna huM tamane ApuM, kAraNake potAnA patinuM potAnA prANathI paNa adhika pujana karavuM joIe. tyAre jema koI ApattimAM sapaDAyelo manuSya dharma ke kuLano vicAra karato nathI,tema, meM paNa tene jhaTa daIne javAba dIdho ke-huM tAro pati thaIza. mAruM AvuM vacana sAMbhaLIne te kanyAe te nI pAsenA bhAtamAMthI ardho bhAta mane Apyo. te bhAtanuM bhojana karIne moyukta cittathI meM te sthaLe vizrAMti lIdhI, paNa thoDIvAramAM te kanyAe mane uThADI mAro hAtha pakaDIne duSTa AkRti vALA,puSTa zarIravALA ane bhaya ApanAra evA enA pitA pAse lai gaI. ane mArAmAM Asakata thayelI te kanyAe potAnA pitAne potAno abhiprAya jaNAvyo ane kahyuM kehai,tAta,tamane ruce to A mANasa mAro pati thAya eTale tenA pitAe kahyuM ke-sAruM pachI sUryAsta samaye,te caMDALa ane tenI kanyAnI sAthe,lAMbA vanamAMthI pasAra thaIne ame tene ghera AvyA. te caMDALa nA gharamAM vAMdarA kukaDA tathA kAgaDA vagere kApIkApIne vibhAgavAra rAkhelA hatA. lohIthI chaMTAI gayela pRthvI para mAkhIo baNabaNatI hatI ane tyAM sukavavA nAMkhI rAkhelA prANIonA AMtaraDAM para pakSIo jhApaTa mAratA hatA. labaDAvI rAkhela cAmaDAmAMthI lohI pakatuM hatuM. 228 AvA bhayaMkara gharamAM ame praveza karyo ane atyaMta AdarathI pAtharI ApelA Asana para huM beTho. mArI sAsu eka AMkhe kANI hatI,tene huM jamAI chuM-evI khabara paDatAM teNe mAro sAro satkAra karyo. ane pachI caMDALa ne yogya bhojana no meM AhAra karyo tyAra pachI keTale divase caMDALa nA utsava ne ucita evo dAru ane mAMsa no samAraMbha karI temane Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 229 ucita evA vastro ane vaibhava sahita te caMDALe (bhaya ApanArI) potAnI kanyAno mArI sAthe vivAha karyo. (10) caMDALa-dazAmAM rAjAe bhogavelAM da:kha nuM varNana rAjA kahe che ke-he,sabhAjano,huM tamane vadhu zuM kahuM? paNa je divase caMDALa-kanyA sAthe mAro vivAha thayo, te utsava-sahita vivAhane lIdhe mAruM citta paNa temAM vaza thayuM ane huM paNa eka moTo caMDALa banyo. tyAra pachInA varSamAM te caMDALa-kanyAe eka du:kha-dAyI kanyAno janma Apyo.ane te kanyA, jema mUrkha manuSyanI ciMtA divase-divase vadhe,tema te divase divase vadhavA lAgI. traNa varSa gayA pachI,eka asuMdara evA -anartha -nAmanA putrano janma thayo ane tyAra pachI, eka putrI ane putra no janma thayo.Ama te vanamAM caMDALa-rUpe huM moTo kuTuMbI thayo. jema,brahma-hatyA karanAra,manuSya,narkamAM "ciMtA" nAmanI strI sAthe ghaNI yAtanA bhogave che, tema,te caMDALa-kanyA sAthe ghaNAM varSa sudhI aneka prakAranAM duHkha meM bhogavyAM. he, sabhAsado, huM, rAjA,ane mArA pitAno eka no eka putra hato,to paNa,sATha (10) varSa caMDALa-dazAmAM meM kADhyAM.AvI rIte kALAMtare duSTa vAsanA-rUpI baMdhana nI mane prApta thai hatI. te caMDALa-dazAmAM koI samaye huM bUmo pADato hato,ne du:khanA samayamAM rudana karato hato, kSudra anna khAto hato,ane e caMDALa-vAsamAM raheto hato. (108) daSkALa thI thayelI deza nI durdazAnuM varNana rAjA kahe che ke evI rIte keTaloka samaya gayA pachI,vRddhAvasthA thI mAruM AyuSya jarjarita thai gayuM. mAthAnA vALa dhoLA thai gayA.jema,sukAI gayelA pAMdaDAM para pavana paDe,tema,mAre mAthe karma-rUpI divaso pADavA lAgyA ane sukha,duHkha,kalaha ane vadha-vagere ayogya kAryo AvatAM ne jatAM hatAM. aneka prakAranA saMkalpa-vikalpo nI kalpanA-rUpI ghUmarIo vALuM,ne taraMgo nA bhAravALuM mAruM citta bhamavA lAgyuM hatuM.bhramita thayelo AtmA paNa cakra nI peThe bhamavA lAgyo hato.kALa-rUpI samudramAM huM taNAvA lAgyo hato. eka mAtra janAvaro no AhAra karIne huM be hAthavALA gadheDA jevo hato.ne mArA varSo e rIte tyAM cAlyA gayAM.jema,zabane koI smaraNa rahetuM nathI, tema "huM rAjA chuM" tenuM paNa mane smaraNa rahyuM nahi.ane mAruM caMDALa-paNuM sthira thayu hatuM.tevAmAM bAkI hatuM te,te viMdhyAcala nA pradezamAM dukALa Avyo. te dukALamAM anna ne jaLa nA sAMsA thai gayA.megha varasato nahoto.ne vadhumAM dAvAnaLa baLato hato. bhUkha ane tarasathI mANaso mAravA lAgyA hatA ane deza jANe vagaDo thai gayo hato. loko paththaramAM anAjanA bhrama thI te paththaranuM bhakSaNa karatA hatA.prANIo parasparanAM aMgo kApatA hatA ne pRthvI lohIthI chaMTAI gaI hatI,parasparanI hiMsA karavAmAM tatpara thayelA loko paNa mallayuddha karatA hatA. strI ane puruSo pAse temanAM bALako bhojana mATe rADo pADatAM hatAM. (109) putranA da:kha thI rAjAne ciMtAmAM paDavuM ane prabodha rAjA kahe che ke AvI rIte daivanI pratikuLatAthI,niraMtara tApa ApanAra ane pralaya samAna dukALanI pravRtti thai hatI, tyAre keTalAka manuSyo te dezano tyAga karIne bIjA dezamAM cAlyA gayA. ane je loko nA gayA temano te sthaLe ja nAza thayo.te samaye huM mArA caMDALa sasarA no tathA dezano tyAga karIne strI-putra vagere kuTuMba ne laIne bIjA dezamAM javA nIkaLyo. Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 mArgamAM agni,pavana ane vAgha ke nAga jevA janAvarothI bacIne jANe huM raurava-narka mAMthI bahAra nIkaLyo houM,tema te dukALa-vALA dezamAMthI huM bahAra nIkaLyo ane eka vRkSa nIce,meM bhayaMkara anartha rUpa evAM chokarAM ne mArI kAMdha parathI heThAM utaryA tyAre mane ghaNo thAka lAgyo hato.ame tyAM vizrAma lIdho. teve vakhate bhUkha thI ati vyAkuLa thayelo nAno putra AMkhamAMthI AMsu lAvIne rADo pADIne kahevA lAgyo ke-mane khAvA sAruM mAMsa ane pIvA mATe rudhira Apo. ane kahyuM ke prANa pAcatAra putranA snehanA mUDha-paNA ne lIdhe ane du:khanA atibhAra thI meM putrane kahyuM ke-mAruM mAMsa pakavIne khA. te putranI Apatti joIne ane sarvanuM du:kha maTADavA mATe-sneha ane karuNAmAM huM moha pAmyo hato ane te putra mATe meM maravAno aMtaHkaraNamAM nizcaya karyo.te samaye vanamAMthI lAkaDAM bhegA karIne meM citA racI, ane te citAmAM huM mAro deha nAkhe -teTalAmAM to A siMhAsana para huM calAyamAna thayo ane tamArA jayajayakAra thI huM jAgrata thayo.AvI rIte indrajALa karanAra A manuSyaajJAna thI jevI dazA jIvanI thAya che, tevI ghaNI dazA-vALo mane moha pamADyo. vaziSTha kahe che ke AvI rIte lavaNa rAjA potAnI sabhAmAM potAnI vAta kahe che-eTalI vAramAM to, pelo indrajALa karanAra manuSya tyAMthI adaya thai gayo.tyAre sabhAsado e rAjA ne kahyuM ke he, deva,A indrajALa karanAra e koI manuSya nahoto,kAraNake tene dhana nI IcchA nahotI. paNa A sarva e saMsAra-sthiti no bodha karanArI koI daivI-mAyA che tema samajo. A mAyAmAM -saMsAra e mana nA vilAsa-rUpa che, ema nizcaya thAya che. sarva-zaktimAna viSNu nuM vilAsa-rUpI -je-mana che, te ja jagata che. te sarva-zaktimAna nI hajAro prakAra nI vicitra zakti che, tethI viveka-vALuM mana paNa te mAyA vaDe moha pAme che. mana ne moha pamADanArI A sarva mAyA indrajALa karanAra manuSya nI IcchA thI thayelI nathI, kAraNake indrajALa karanAra sarva manuSyo pote dhana meLavAnI icchAthI ja ceSTA kare che. paNa A manuSya to aMtardhAna thai gayo -mATe te koNa haze ? tenA saMdehamAM ane sarva DUbI gayA chIe. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,A vRtAMta jayAre lavaNa-rAjAnI sabhAmAM banyo tyAre huM hAjara hato. tethI meM tamane je A vAta karI che te meM mArI najare joyelI che. Ama,aneka prakAranI kalpanA thI jenuM aMga vRddhi pAmyuM che, evuM mana ja jagatamAM vistAra pAmIne sarvotkarSa-paNe rahyuM che, mATe e mana zAMti pAmIne paramAtmA-rUpa thaze tyAre ja tame parama padavI ne prApta thazo. (110) mana no vaibhava ane tenI zAMti vaziSTha kahe che ke-parama kAraNarUpa "sva-svarUpa" nA ajJAna ne lIdhe,te "caitanya" e ciMtavana karavAne yogya evA koI padArtha nuM ciMtana kare che.ane ema karavAthI te "kalpanA"-evuM- nAma dhAraNa kare che. jethI te caitanya aneka prakAranA rUpa nA vicitra paNA ne pAmIne kaluSita-paNA ne pAme che. ane te caitanya-e ajJAnathI pedA thayela mithyA-rUpa padArtho ane saMkalpa-vikalpa-rUpI manane pAmI ne muMjhAya che ke je manovRtti e asata che. je pramANe bALaka bhUtano vistAra kare che te pramANe,te mana hajAro doSathI du:kha no vistAra kare che. jo,kalaMka-vALI manovRtti duHkha no vistAra kare che to-vAsanAno kSaya thayA pachI,niSkalaMka thayelI manovRtti te mahA-duHkhono nAza kare che, te duranA padArthane pAse lAve che ne pAsenA padArthane dUra lai jAya che. Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jema bALaka ramakaDAM maLyAthI te ramakaDAMmAM nAce che,tema mana e prANImAtramAM nAce che. jema,aMdhArAmAM mArgamAM cAlatA vaTemArgune -durathI jhADanuM ThuMThuM pizAca-rUpa lAge che, tema,ajJAnIne potAnA manathI abhayamAM paNa bhaya lAge che. jema dAru pIne madonmata thayelA ne pRthvI bhamatI lAge che,tema,kalaMka thI malina thayeluM mana, mitramAM paNa zatru nI zaMkA kare che.manuSya nuM mana jayAre AkuLa hoya tyAre,jo amRta nuM paNa jhera nA bhAvathI bhojana karavAmAM AvyuM hoya to te bhojana e jhera nA jevuM ja kAma kare che. vAsanA e ja prANImAtra nA manane mohanA kAraNa-rUpa che,mATe vAsanAne mULamAMthI kApI nAkhavI joIe. je manuSye vicAra karIne vAsanAno tyAga karyo hoya,te manuSyamAM AtmA sUrya nI jema prakAze che. eTalA mATe deha nahi paNa mana e ja manuSya che tema samajo.mana vaDe je karyuM te ja karyuM ane mana vaDe jeno tyAga karyo teno ja tyAga thAya che.A samagra jagata tathA bhUmaMDaLa e manomAtra che. mana e ja AkAza,pRthvI,ne vAyu che.agni mAM teja ane sUryamAM je prakAza che te paNa manathI ja kalpita che. je manuSya nuM mana moha pAme te ja manuSya mUDha kahevAya che,kAraNake- zarIranuM maraNa thayA pachI "zaba e mUDha che" ema koI kahetuM nathI. mana jayAre jue che tyAre te netra (AMkha) thAya che,mana jayAre sAMbhaLe che tyAre te kAna thAya che, sparza kare che tyAre tvacA (cAmaDI) thAya che,suMghe che tyAre nAka ane rasa grahaNa kare tyAre jIbha thAya che. A pramANe naTa (nATya-kalAkAra) jema bahu veza dhAraNa kare che,tema mana e dehamAM bahu vRttio thI bahu jAtanA veza dhAraNa kare che. manuSyane citta-vRttimAM jevo pratibhAsa thAya che,tevo ja pratyakSa anubhava thAya che.ane tevA pratibhAsa ne lIdhe ja svapna thI AkuLa citta-vALA harizcaMdra rAjAne eka rAtri bAra varSa nI thai paDI hatI. jevI rIte,savAre rAjya maLavAnuM che -evA baMdIvAna ne savAre rAjya maLaze evI manamAM AzA hovAthI, te baMdhana paNa sukha-rUpa lAge che,tevI rIte,sArI manovRtti vaDe raurava narka paNa sukha-rUpa thai paDe che. jema,motInA hAramAM thI doro baLI jAya che to badhAM motI vikharAI jAya che, tema,mana ne jItavAthI sarva indriyo jItAya che. te citta-zakti-rUpa brahma to potAnI sattAthI vANI-vagere sarva kriyAthI zUnya che,tema chatAM, te brahmane,paNa "mana" e - deha samAna jaDa banAvI,tenI aMdara, saMkalpa-vagerenI bhrAMti thI ane bahAra-parvata, nadI,samudra,AkAza-vagere nI kalpanA karAvI-vyartha bhamAve che. mana viveka-vALuM hoya to paNa,te mana,potAnI iSTa vastune (jo ke te sArI nA hoya to paNa) amRta samAna madhura banAve che.ane sArI vastune viSa-tulya banAve che. AvI rIte saMpUrNa tatva-jJAna nA thavAthI jene pUrNatA prApta thai nathI,tevA (ajJAnI) manuSya nuM mana, upara pramANe -kalpanA thI potAne yogya AkAra tathA rUpane utpanna kare che. paNa tatva-vetA (jJAnI) nuM mana e pramANe karatu nathI. 231 caitanya-zakti thI sphuraNA pAmeluM mana-spaMda thI vAyu-paNA ne pAme che,prakAzamAM prakAza-paNAne pAme che, drava-padArthamAM drava-paNA ne pAme che, pRthvImAM kaThina-paNAne pAme che,ane zUnya-dRSTi mAM zUnyatA ne pAme che. A pramANe citta-zakti thI IcchA pramANe mana nI sthiti thAya che. Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 mATe A mana nI zakti juo !! manuSya nuM mana jayAre bIjI vastumAM lAgeluM hoya tyAre te potAnA mukha thI je jamato hoya tenA svAdanI tene khabara paDatI nathI. mana vaDe je padArtha joyo hoya te ja joyo kahevAya,ane manathI nA joyelo padArtha joyelo kahevAya nahi. kAraNake aMdhArAmAM joyelA padArtha nI peThe,mana thI nA joyelA padArthanA rUpa nI khabara paDatI nathI. indriyo thI mana e dehavAna che (jIve che ke sajIva che) ane manathI indriyo dehavAna che.(jIve che) evI rIte mana tathA indriyo nuM paraspara sarakhA-paNuM kahyuM che. tema chatAM paNa -tatvataH (satyamAM) manamAMthI indriyo utpanna thayelI che, indrIyomAMthI mana utpanna thatuM nathI. tethI mana e UMcuM (sarvotkRSTha)che. citta ane zarIra e joke atyaMta bhinna che, to paNa je mahAtmA temanI ekatA (eTale ke baMne jaDa che) e ema mAne che te paMDito namaskAra karavA yogya che. jo koI atisuMdara strI koI mana vinAnA manuSyane AliMgana kare -to paNa te mana vinAnA manuSyane te bhIMta nI peThe koI vikAra karI zakatI nathI. "vItarAga" namana eka muni dhyAnastha hatA tyAre vanano rAkSasa temano hAtha cAvI gayo to paNa temane khabara paDI nahotI.(dhyAna avasthAmAM mana nI hAjarI rahetI nathI!!) muni nI abhyAsa vaDe dRDha karelI manobhAvanA duHkha ne sukharUpa ke sukha ne duHkha-rUpa karavAne samartha hatI. manuSya nuM mana jayAre bIjI jagyAe lAgela hoya che...tyAre tenI sAme prayatna thI kahevAtI kathA,paNa parazuthI (kuhADI jevuM eka astra) kApelI latA (velA) nI peThe karamAI jAya che. (eTale ke tenI pAse kaI kathA kahevAmAM AvI ? tenI tene khabara paDatI nathI) jema,lavaNa-rAjAne mana nA pratibhAsathI ja caMDALa-paNuM prApta thayuM hatuM, tema,A brahmAMDa e mana nA manana-mAtra che.manamAM jevuM jevuM saMvedana thAya che tevA tevA anubhava thAya che. mATe,he, rAma tamane jema IcchAmAM Ave tema karo. lavaNa-rAjAnI peThe,mananA pratibhAsathI-devatAmAM daitya-paNuM ane hAthamAM parvata-paNuM dekhAya che. janma-maraNa paNa mana nA saMkalpa thI ja thAya che, ane mananA ghaNA abhyAsathI, zUnya AkAra jIva-paNA ne pAme che.eTale ke-manana thI jene - moha-vALI vAsanA prApta thayelI che, tevuM mana,sukha-duHkha-bhaya-abhaya-rUpa janma nA sthAna ne pAme che. jema,talamAM tela raheluM che tema,manamAM sukha-du:kha rahelA che. jema,talane dabAvavAthI temAM tela spaSTa dekhAya che, tema mana ne mana nA saMga thI sukha-duHkha spaSTa jaNAya che. he,rAma, saMkalpa ja -deza-kALa nA nAmathI vyavahAra kare che ane te saMkalpa ja deza-kALa nuM kAraNa che. zAMta thavuM,ulAsa thavo,javuM,AvavuM,AnaMda thavo ke nAcavuM-e badhuM mana-rUpI zarIra no saMkalpa siddha thavAthI ja thAya che. saMkalpathI kalpelA aneka prakAranA taraMgo thI,mana -e -dehamAM vihAra kare che. je manuSya,potAnA manane viSayonA anusaMdhAna mAM javA deto nathI tenuM mana sthira thAya che ane sthira rahe che. eTale ke- jenuM mana calAyamAna thatuM nathI-tene ja kharekhara puruSa samajAvobAkInA kAdava nA kIDA che tema samajavuM. he rAma,je manuSya nuM mana capaLa nA thatAM eka sthaLe sthira thaIne rahe che, te manuSya dhyAnathI uttama padavI pAme che.mana ne niyama mAM rAkhavAthI saMsAra nA vibhrama zAMta thAya che. (111) citta ne jItavAno upAya ane caitanya sAthe ekAgratA vaziSTha kahe che ke-he,rAma,A citta-rUpI moTA vyAdhi (roga) nI cikitsA ane auSadha huM tamane kahuM chuM te tame Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 233 sAMbhaLo.bAhya-vastu no tyAga karIne potAnA puruSArtha thI,prayatna karIne -te-citta-rUpI-bhUta jItAya che. je manuSya-manapasaMda vastu no tyAga karIne,cittanA rogo (rAga-dveSa-vagere) thI zUnya thaIne rahe che, te manuSya mana ne jItI zake che. jevI rIte zItaLa (ThaMDuM) loDhuM e tapAvelA (unA) loDhAne kApI nAkhe che, tevI rIte,zAstra ane satsaMga thI dhIrajavAna ane zAMta citta thI ciMtAthI tapI gayelA cittane kApI nAkhavuM.jema,bALaka ne prema-bhaya vagere upAyo thI sAre mArge doravAmAM Ave che tema, citta-rUpI-bALaka ne paNa prema-bhaya vagere upAyo thI) sAre mArge dorI zakAya che. Ama,saMsAramAM Asakata thayelA mana ne potAnA puruSArtha thI paramAtmA sAthe joDI devuM joIe. jevI rIte malla (kustIbAja) e yuddhamAM bALaka ne koI zrama vagara jIte che, tevI rIte viSayAsakta mana ne "brahma-rUpa-bhAvanA" no puruSArtha) karavAthI - zrama vagara jItI zakAya che. ane tene jItyA pachI prayatna vinA ja brahma-prApti thAya che. potAne svAdhIna ane susAdhya -evA cittane je manuSya jItavAne samartha thayA nathI tevA ne dhikkAra che. priya vastu nA tyAga-rUpI puruSArtha thI ja mananI zAMti sAdhya che,ane mana nI zAMti vinA zubha gati nathI. "Atma-saMvedana" thI mana ne sahelAI thI mArI zakAya che, ane ema jo mana ne mAravAmAM Ave toA jIvana-mukta dehamAM moha-vagere zatru thI rahita,acaLa ane Adi-aMta thI rahita evAbrahmAnaMda nI prApti thAya che.mokSa nA sAdhana-rUpa "mana nI zAMti" thayA vinAzAstra-maMtra-gurU-vagere anya sAdhano "tRNa-rUpa" che (taNakhalA jevA che eTale ke teno koI phAyado nathI) jayAre "asaMkalpa-rUpI-zasa" thI mULa sahita,cittanuM chedana thAya che, tyAre ja,zAMta brahma nI prApti thAya che. saMsAra-rUpI anartha nuM zAsana e potAnA "mana nA saMvedana" thI ja (kalpanAthI ja) maLe che, ane tene dUra karavAmAM zAMti-vagere sAdhano siddha che to pachI jIvanamukta thavAmAM puruSa ne zo kaleza che? mATe,daiva (nasIba) no anAdara karo,e daiva to mUDhoe kalpI kADhelI kalpanA che. tame puruSArtha karIne saMkalpa thI kalpita cittane -acitta-paNAne pamADo.ane para-brahma-rUpI koI paNa mahA-padavI ne pAmIne tathA te citta ne caitanyamAM laya karIne, tame cittathI para thaIne raho. prathama caitanya nI bhAvanA karo, ane tenI sthiratA mATe-parama-sAvadhAna-vALI buddhi thI yukta thAo. ane Ama citta no laya thavAthI, tame avyagratA thI AtmAne dhAraNa karo. he,rAma, jema dimUDha-dazAmAM avaLI thayelI buddhine paNa manuSya parama prayatna thI jItI zake chetema,mana paNa puruSArtha thI jItI zakAya che.vairya thI mano-jaya (mana para jaya) thAya che. ane e mano-jaya AgaLa kailokya no vijaya paNa tRNa-rUpa che. rAja-sukha mATe koI rAjya meLavavA mATe yuddha karavAmAM zastro-vagere thI utpAta thAya che, ane svarga-sukha mAM paNa "puNya puru thaye pAchA paDavuM paDaze" evI pIDA (duHkha) rahe che, paNa, manojaya karIne brahma-sukha saMpAdana karavAmAM kaMI paNa kaleza nathI. je adhama manuSyo,potAnA mana-mAtra ne jItI zakatA nathI,te vyavahAra dazAmAM kema,vyavahAra karI zakaze? "mAruM maraNa thayuM" ke "mAro janma thayo" evI kudRSTi -e capaLa cittamAM thayelI asata-vRtti ne lIdhe thAya che, paNa kharI rIte jotAM to-koI nuM maraNa ke janma nathI,paNa maraNa pAmeluM potAnuM ja mana bIjA loko ne jue che. te mana ahIMthI paralokamAM jAya che, ane tyAM anya-paNA thI phuraNa pAme che, tathA mokSa-paNAne pAme che Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 234 mATe maraNa no zA mATe bhaya rAkhavo? manuSya nuM mana A lokamAM -A loka rUpe ane paralokamAM -para loka rUpe rahe che. evI rIte mokSa thatA sudhI citta vinA bIjI koI vastu nathI, ane AtmA ne meLavavA mATe (mokSa ne mATe) te citta nI zAMti karyA vinA -bIjo koI upAya nathI,ema tatvavetA munioe nizcaya karyo che. mana nI zAMti thayA pachI,hRdayamAM zuddha bodha (jJAna) thayA pachI, mana nA laya mAtra thI vizrAMti utpanna thAya che,eTalA mATe hRdayAkAzamAM caitanya-rUpI cakra nI dhArathI mana nuM mAraNa karo.to tamane Adhio (manohara viSayo) bAdha karaze nahi,paNa uparathI, manohara lAgatA viSayone jJAna-pUrvaka temanA doSo joIne temanuM amanohara-paNuM jANazo, tyAre te viSayonA aMgo kapAI jaze. "A huM" tathA "A mAruM" evI buddhi thavI te ja mana che,ne evuM mana asaMlpa-rUpI dAtaraDA thI ja chedAya che. vaLI,ahaMtA-mamatA nA abhAva thI mana zuddha thAya che, ane svAdhIna, komaLa ane svaccha mana nA "asaMkalpa"mAM bhaya mAtra nathI. jema pitA potAnA bALaka ne kalyANa nA mArga mAM joDe che-tema mana ne paNa kalyANa nA mArga mAM joDavuM. je manuSya,koIthI jaldI naSTa nA thai zake tevA duHkha-rUpa saMsArane vadhAranAra citta ne mAre chete A jagatamAM jaya (mokSa) ne pAme che ane bIjAone paNa te mokSa apAve che. Ama, mana nA saMkalpa thI ja bhayaMkara bhaya upajAvanAra vipatti utpanna thAya che. mana-rUpI bIjamAMthI,sukha-duHkha,tathA zubha-azubha-vagere utpanna thAya che. mATe parama-padavI-rUpa (brahma-rUpa) siMhAsana no Azraya karIneasaMkalpa thI sAdhya tathA sakaLa siddhi ne ApanAra,evA (asaMkalpa-rUpI) sAmrAjyamAM sukha thI raho. jema,citAmAM lAkaDAno nAza thayA pachI bhasma thayelo aMgAro -tApa nI zAMti kare chetema,krame karIne naSTa thayeluM mana uttama AnaMda ne Ape che. je,parama-pavitra che, ane je sarvathA ahaMkArathI rahita che-evI "mana nI abhAvatA" (vimanastA) karIne, janma-Adi vikAro thI rahita (avazeSa-rUpa) parama pavitra pada tamane prApta thAo. (112) citta-kSaya nA upAya ane vAsanA-tyAga nuM varNana vaziSTha kahe che ke- he rAma, tIvra vega-vALuM mana je je padArthamAM jevIkevI IcchA kare che-te te padArthamAM tevI tevI icchita vastu ne te joI zake che.jema,jaLamAM parapoTAo koI nimitta vinA paNa svabhAva thI ja utpanna thaIne pAchA nAza pAme che tema, mana nuM tIvra-vega-paNuM utpanna thaIne pAchuM nAza pAme che. ane A tIvra-vega vaLI capaLatA e "mana nuM rUpa" che. rAma pUche che ke-he,brahmana, mana ati capaLa che, to tenI capaLatA ane vega nuM,kema karIne nivAraNa thai zake? vaziSTha kahe che ke-caMcaLatA vinAnuM mana kyAMya jovAmAM AvatuM nathI.jema,uSNatA e agni no dharma che, tema,caMcaLatA e mana no dharma che. jagatanA "kAraNa-rUpa" evI "mAyAthI yukta te "caitanya"mAM je "caMcaLa-spaMda-zaktimAM rahelI chete jagatanA "ADaMbara-rUpa-mAnasI-zakti" (mAyA) che. ema tame samajo. jema,spada tathA aspada vinA vAyu nI sattA nathI,tema,caMcaLatA-rUpI skaMda vinA citta nI sattA nathI. je mana caMcaLatA vinAnuM che te mana mareluM kahevAya che, ane tene ja zAstra nA siddhAMta-rUpa mokSa kahe che. Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235 mana no laya thavAthI du:kha nI zAMti thAya che, ane mana nuM manana karavAthI duHkha nI prApti thAya che. citta-rUpI rAkSasa jayAre utpanna thAya che, tyAre te du:kha pedA kare che mATe tene prayatnathI pADI nAkho. he rAma,je mana nI caMcaLatA che tene ja vAsanA-rUpI avidyA kahe che. mATe teno vicAra karIne nAza karo. bAhya viSaya nA anusaMdhAna no tyAga karavAthI,jayAre aMtaramAM thI avidyA-rUpI vAsanAno (ke je vAsanA mana nI sattA heThaLa che) laya thAya che tyAre,parama-kalyANa nI prApti thAya che. he,rAma,sata-asat ke caitana-jaDa,enA anusaMdhAna mAM je madhya bhAga che te mana che. nI vRddhi ne lI jaDa,vastunA anusaMdhAna thI,haNAyeluM (ghavAyeluM) mana, (potAnAmAM) jaDapaNA nI vRddhi ne lIdhe, ane te jaDapaNA nA dRDha abhyAsane lIdhe-jaDapaNA ne pAme che.(eTale ahIM mana=jaDa gaNAya che) jayAre te ja mana vivekanA anusaMdhAnathI potAnAmAM rahelA caitanyanA aMza ne lIdhe, ane caitanya nA dRDha abhyAsane lIdhe caitanya-paNAne pAme che. (eTale ahIM mana=cetana gaNAya che) eTale ahI nAmAM rahelA puruSArtha nA prayatna thI,mana je vastumAM paDe che te vastu (jaDa ke caitanya) ne pAme che.ane te ja mana,abhyAsa thI te vastu-rUpa (jaDa-ke caitanya) ja thAya che. mATe,pharIthI,puruSArtha no Azraya karIne mana vaDe ja mana ne dabAvIne, zoka-rahita pada no Azraya karIne, tame koI paNa jAtanI "zaMkA" no tyAga karIne sthira thaIne raho. he.rAma,mana nI bhAvanA vaDe ja mana ne magna karo.ethI ja baLa-pUrvaka tarI javAya che.ane A eka ja upAya che-bIjo koI upAya nathI. mana no dRDha nigraha karavAmAM mana ja samartha che.kAraNake je pote rAjA nathI te bIjA rAjAne zikSA kema karI zake? saMsAra-rUpI samudranA vegamAM,taNAI jatAM,tRSNA-rUpI manuSyo nA jhuMDa ne taravA mATe mana e ja vahANa-rUpa che.je manuSya mana vaDe ja mana-rUpI pAza (doraDAnuM baMdhana) ne kApI nAkhIne potAnA AtmAne mukta karato nathI, teno bIjA koI upAya thI mokSa thato nathI. saMsArika viSaya thI yukta,mana-rUpI je je vAsanAno udaya thAya che, teno vidvAno tyAga kare che, ane jethI avidyA (ajJAna-ke mAyA) no kSaya thAya che. mATe prathama,mana nI vAsanA no kSaya karo,pachI bheda (saMkalpa-vikalpa-vagere)nI vAsanAno ane tyAra pachI,bhAva-abhAva nI vAsanA no tyAga karI,nirvikalpa-sukha ne saMpAdana karo. bhAvanA-mAtra nuM abhAva-paNuM (bhAva (Asakti-vagere) nuM nA thavA-paNuM) e ja vAsanA no kSaya che. ane tene ja mana no ke avidyA no nAza kahe che. saMsArika padArtha nuM jJAna rAkhavuM ane tenI IcchA karavI,tenA karatAM, saMsArika padArtha nuM jJAna nA rAkhavuM ane tenI IcchA nA karavI-e vadhAre sAruM che. kAraNake-IcchA karavA thI duHkha utpanna thAya che ane IcchA nahi karavA thI sukha utpanna thAya che. eTalA mATe prayatna vaDe pratyeka puruSe,"bhAva" nuM abhAvana karavuM (vAsanAno tyAga karavo). ane saMsAra saMbaMdhI jJAna (vedya) nuM avedhana karavuM (avidyA no tyAga karavo) he, rAma,tamArA mana mAM je je icchita rAga (Asakti) rahelo che, te te sarva anartho nA kAraNabhUta che, ema jANI ne tame tenA "aMkura" no paNa tyAga karo. eTale AtmA nA anubhavathI tRpta thayelA tame harSa-zoka ne prApta thazo nahi. Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (113) tatva-bodha nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he,rAghava,be caMdra nuM bhrAMtinI peThe mithyA udaya pAmelI,vAsanA no tyAga karavo ghaTe che. e avidyA-rUpI vAsanA khoTI (mithyA) che chatAM ajJAnI manuSyamAM te sAcI hoya tema rahelI che, eTale sArA jJAnI manuSyamAM teno (vAsanAno) saMbhava kevI rIte hoI zake? mATe he, rAmacaMdrajI,tame ajJAnI nA thAo,paNa sArA jJAnI thAo ane sArI rIte vicAra karo. jema,mojAM nI paraMparAthI vistAra-vALA jaLamAM,vastutaH jaLa sivAya bIjI koI vastu che ja nahi, tema,parama-tatva sivAya bIjI koI vastu ke avastu-kaMI ja che nahi. bhAva tathA abhAva "saMkalpa-vikalpa" thayA vinA thatA nathI,ane te asat-maya che.mATe zuddha AtmAmAM teno Aropa karo nahi.tame kartA nathI (paramAtmA kartA che) tema chatAM kriyAmAM kema mamatA rAkho cho? eka (paramAtmA) ja satya vastu che mATe koNa kaI vastu ne kevI rIte kare che? AvI ja rIte tame "akartA" nA "abhimAnI" thAo nahi, kAraNake abhimAnI thavAthI koI vastu siddha thavAnI nathI.mATe tame svastha thaIne raho. he,raghuvara,tamArAmAM abhimAna no abhAva che ane tamane kAryamAM Asakti nathI tethI tame akartA cho. vaLI,tamArAmAM akartA nA abhimAnano abhAva tathA kAryamAM Asakti nA hovAthI, tame kartA paNa cho.!!! ane A pramANe tamane jo ke "kartA-paNuM" prApta thayuM,to paNa sAdhAraNa laukika-kartA ne je pramANe bhrama thAya che tema,tamane bhrama thavA saMbhava nathI. mATe,ja,sAcI vastu ne grahaNa karavuM ane mithyA vastuno tyAga karavo. have -"karmanAM je je phaLa che,te te satya che" ema mAnI ne manuSya ne te "phaLa grahaNa karavAnI Asakti" thAya che, ane (phaLa grahaNa karavA) mATe ja manuSyane "karmamAM Asakti" thAya che, paNa kharuM,jotAM,A akhila indrajALa mAyA-maya ane mithyA che to pachI, temAM Asakti,tyAga ane grahaNa-karavAnI dRSTi kema satya hoI zake? je,avidyA che te saMsAranuM bIja che ane te mithyA che,chatAM te vRddhi pAmelI che.ane A vAsanA rUpI avidyA, brahmAMDa sudhI pahoMcelI ane pAra vinAnI che.tathA cittane atyaMta moha pamADanArI che. A avidyA-rUpI vAsanA e vAMsa nI jema aMdara thI polI ane sAra-rahita che.ane teno mULathI kApyA vinA nAza thato nathI.koI tene hAtha thI pakaDavA jAya to paNa tene pakaDI zakatI nathI. jema pANInA jharaNAM komaLa hoya che chatAM te kAMThAnA jhADane ukhADI nAkhe che, tema,avidyA paNa komaLa dekhAya che chatAM tIkSNa dhAravALI che. jema,mRgajaLa nI nadI jaLathI yukta / dekhAya che,paNa te jaLa pIvAnA ke snAna karavAnA upayogamAM AvatuM nathI,tema,avidyA kArya karavAmAM samartha jaNAya che chatAM,satya-puruSArthamAM te upayogI nathI. te avidyA aMdarathI zUnya hovA chatAM sAra-vALI jaNAya che.te koI-koI ThekANe rahelI nathI to paNa sarva sthaLe dekhAya che,pote jaDa che chatAM caitanya-rUpe rahIne mana ne caMcaLa kare che. te pote paNa caMcaLa hovA chatAM te sthira che tevI zaMkAne pedA kare che. te teno agni jevo zuddha varNa dekhAya che paNa te kALI meMza jevI malina che. te,paramAtmA nA prasAdathI (kRpAthI) te nRtya kare che,paNa paramAtmA no sAkSAtkAra thavAthI teno nAza thAya che. 236 te avidyA,vAMkI che,viSa-mayI che,pAtaLI che,komaLa che,karkaza che,caMcaLa che,laMpaTa che,tRSNA-rUpa che,ane kALI sApaNa jevI che.tenA para sneha (Asakti ke rAga) nA rAkhavAthI teno kSaya thAya che. Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te vIjaLI nA jevI,vAMkI tathA tenA para mugdha thayelA ne trAsa ApanArI che,ane jema vIjaLI ne pakaDI zakAya nahi tema te pakaDI zakatI nathI, kSaNavAramAM utpanna thaIne te laya pAmI jAya che,ane zodhavAthI paNa te hAthamAM AvatI nathI. tenI prArthanA nA karI hovA chatAM pAse AvelI te avidyA ramaNIya lAgatI hovA chatAM anartha-rUpa che. bhrama karanArI te avidyAnuM atyaMta vismaraNa thavAthI te ati sukha-rUpa lAge che (ane lalacAve che) paNa pAcho teno tarka thI vicAra karavAthI,kharAba svapna nI jema bhaya paNa karAve che. te avidyA,e muhUrta (kSaNa) mAtramAM potAnA pratibhAsa-mAtra thI traNa jagatane utpanna karIne dhAraNa kare che ane teno laya paNa kare che. jema,strInA (kAntAnA) sukhamAM AnaMda mAnanAra manuSyo ne teno (strIno) viyoga thAya tyAre tene eka rAtri paNa eka varSa nI thai paDe che,tema,duHkhanA vakhatamAM thoDo kALa lAMbo thai paDe che, ema ja,A,avidhAne lIdhe jene bhrama thAya che, tevA manuSyo ne sukha no lAMbo kALa paNa kSaNavAramAM cAlyo jAya che. prakAza thavAnA "kArya" mAM jema "dIvA nuM kartA-paNuM" che (dIvo kArya kare eTale prakAza thAya che-eTale te kartA che) paNa vAstavika rIte te kartA-paNuM nathI. tema,te avidyA manorAjya nI jema AkAravALI chatAM asatya ane koI paNa kAmamAM upayogI nathI. te lAkho zAkhA-vALI hovA chatAM paramArthamAM upayogI nathI.aneka prakAranA ADaMbaravALI te (avidyA) mugdha (ajJAnI) manuSyo ne moha pamADe che.paNa jJAnIne moha pamADI zakatI nathI. avidyA e pANInA banelA parapoTA jevI che,eTale ke thoDoka samayamAM ja nAza pAme che.paNa teno pravAha nitya che.te jaDa chatAM caMcaLa AkAravALI che ane jhAkaLa nI peThe hAthamAM AvatI nathI. A avidyA e dAha (dAjhavuM ke-duHkha ke kheda) ne pedA kare che,jo ke pote aMdara rasa (paramAtmA)ne rAkhe che, ane jagatamAM ghUmI vaLe che.ane niHsAra evA saMsAranA saMskAra thI dRDha thayelI che. te vRddhi pAmatI hoya tema manuSyo jue che,paNa te vRddhi pAmatI nathI paNa phelAyelI che. jema jhera no lADu prathama madhura lAge che paNa pariNAme duHkha-dAyI che, tema,avidyA paNa uparathI madhura jaNAya che paNa aMte anartha karanArI che. jema vAhanamAM beThelA manuSya ne jhADanuM ThuMThuM paNa hAlatuM dekhAya che, tema moha thI avidyA utpanna thAya che.ne svapna nI peThe bhrama ne utpanna kare che. jyAM sudhI AtmAnA AvaraNa-rUpa avidyA aMtaHkaraNa mAM rahelI che tyAM sudhI,svapna nI peThe dIrgha saMsAranI kalpanA thayA kare che.ane tene lIdhe vicitra vibhrama thayA kare che. jema pAradhI nI jALa,pakSIne moha pamADI baMdhana kare che, tema avidyA aneka prakAranA padArthathI manane moha pamADI ane baMdhana kare che. 237 he,rAma,evuM kaMI paNa nathI ke je -uddhata thayelI avidyAthI banI zake nahi. paNa, te avidhA sattA vagaranI hovA chatAM tenI keTalI zakti che te tame juo. mATe ja,tame viveka-buddhi thI viSaya-buddhi no virodha karo,eTale pravAha rokavAthI nadI jema sukAI jAya che, tema,viSaya-rUpI buddhi no rodha karavAthI,mana-rUpI nadI jevI avidyAnuM zoSaNa thai jAya che. rAma pUche che-ke-avidyA vastuta che ja nahi,tuccha ane mithyA-bhAvanA karanArI che,aho,chatAM jagatane teNe Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 AMdhaLu karyuM che.to he prabhu,anaMta duSTa bhramono vilAsa karanArI,udaya ane kSaya thI yukta,janma-maraNanAM duHkha ApanArI,mana-rUpI gharamAM baMdhAyelI,e avidyArUpI vAsanAno-kayA upAya thI nAza thAya? (114) avidyA-kSaya no upAya vaziSTha kahe che ke-he, rAma,sUryanAM kiraNo thI jema hima-kaNa (barapha nA kaNa) no nAza thAya che, tema,AtmAnA avalokana thI avidyA no nAza thAya che. ane jyAM sudhI avidyAno nAza karanArI ane moha no kSaya karanArI Atma-vidyA utpanna thai nathI tyAM sudhI, te avidyA dehabhimAnI jIvane mahAna duHkha-rUpI kAMTAo thI bharelI saMsAra-khINamAM jholAM khavaDAve che. jema jayAre chAyAne jayAre taDakA no anubhava karavAnI IcchA thAya che.tyAre chAyAno ja nAza thAya che. tema,avidyAne jayAre paramAtmA nAM darzana nI IcchA thAya che tyAre te avidyAno ja nAza thAya che. eTale ke AtmA no bodha thAya tyAre avidyAno laya thAya che. he rAma,IcchA che -te ja avidyA (ajJAna-ke baMdhana) che,ane IcchA no nAza e ja mokSa che. AvI rIte "a-saMkalpa-mAtra" thI (IcchA vagaranA thavAthI) siddha thavAya che. mana-rUpI AkAzamAM vAsanA-rUpI rAta no nAza thavAthI jayAre caitanya-rUpI sUrya no udaya thAya che, tyAre te (caitanya ke AtmAnA) "viveka"nA udaya thI,avidyA laya pAmI jAya che. rAma pUche che ke-he,brahmana,je kaMI adRzya che te avidyA che ane Atma-vidyA thI nAza pAme che to - te AtmA nuM svarUpa kevuM che? vaziSTha kahe che ke jene (jenAmAM) viSaya nI vyApti nathI,je sAmAnya rIte sarva sthaLe rahenAra che, ane jenuM koIthI varNana thai zakatuM nathI,te "AtmA ke paramezvara" kahevAya che. brahmA thI AraMbha karIne tRNa(taNakhalA) sudhI,je je padArtha che te niraMtara AtmA-rUpa ja che. A jagata brahma-rUpa che,nitya che, caitanya-dhana che,ane akSata che, temAM bIjI koI kalpanA thai zake nahi. A jagatamAM koIno ye janma nathI ke maraNa nathI,ke bhAva-vikAra nI koI sattA nathI, mAtra-te paramAtmA nA AbhAsa-rUpa,avidyAnA AvaraNa-rahita caitanya-mAtra nI ja satA che. A pramANe,nitya-zuddha,caitanya-mAtra,nirupadrava,zAMta,samAna ane nirvikAra paramAtmAmAM, AvaraNa-rahita avidyA-e saMkalpa karIne doDe che, ane tenI vikSepa-zaktithI je utpanna thAya che, teNe "mana" kahe che. jema,jaLamAMthI laharI utpanna thAya che tema te manamAMthI aneka prakAranA vibhAganI kalpanA karavAmAM Ave che, tyAre te vibhAgo (vastuo) utpanna thAya che. paramAtmA to eka che, zAMta che ane temanAmAM janma-maraNa (saMskRti che ja nahi. e saMskRti to saMkalpa-mAtra thI siddhi pAmI che, ane ethI ja A saMsAra "saMkalpa" thI siddha (banelo) che. ane (koI evA bIjA) "saMkalpa" thI ja te saMsAra no nAza thAya che. bhoga ane AzA nA rUpa ne pAmelI te avidyA, puruSe potAnA udyamathI siddha karelA, asaMkalpa-mAtra thI (koI paNa kalpanA- nA karavA-paNAthI) laya pAme che. "huM brahma nathI"evo dRDha saMkalpa karavAthI baMdhana thAya che ane "sarva-brahma-rUpa che" tevA dRDha saMkalpa thI mukti maLe che.mATe saMkalpa ne jItIne -jema IcchA mAM Ave tema karo. Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 239 saMsAra-rUpI,baMdhanamAM nAkhanArI avidyA,e "saMkalpa-vikalpa" nI jALa mAtra che, te asatya che chatAM ajJAnI manuSya te satya hoya tevI kalpanA kare che ane tene dRDhapaNe vaLagI rahe che. bAkI -hakIkatamAM to te capaLa avidyA e kazuM ja sukha ApanArI nathI. "huM nirbaLa chuM, huM duHkhI chuM,huM hAtha-pagathI yukta zarIra chuM"evI rItanI bhAvanAnA vyavahArathI "baMdhana" thAya che. jayAre,"huM baLavAna chuM,huM duHkhI nathI,mAre deha nathI ke mAre baMdhana nathI" evI rItanI bhAvanAnA vyavahArathI "mukta" thavAya che, "huM dehathI para chuM" evo jene nizcaya thAya che, tenI avidyA kSINa thAya che ema kahevAya che. jema,AkAza nI zyAmatA (kALAza) te vAstavika rIte hotI nathI -tema chatAM,ajJAnI manuSyo te AkAzamAM rayAmatA nI kalpanA kare che, paNa jJAnI manuSyo tevI (avidyAnI) kalpanA karatA nathI. rAma kahe che ke-he,brahmana,je A AkAza nI 2yAmatA jovAmAM Ave che te zAthI thayelI che? te kaho. vaziSTha kahe che ke-AkAza zUnya che, ane tenA zUnya nA guNa nI peThe,temAM rahelI zyAmatA vAstavika rIte nathI.(zUnya mAM kaMI rahI zake nahi hoI zake nahi-ke teno koI raMga paNa hoI zake nahi) jayAre manuSya nI dRSTi pahoMcatI nathI, tyAre netramAMthI aMdhakAra ja utpanna thAya che. ane te aMdhakAra e AkAzamAM 2yAmatA-rUpe dekhAya che. AkAzanA varNa (yAmatA)nI peThe,utpanna thayelA-jagata-rUpI bhrama nuM smaraNa nA karavuM te ja vadhAre sAruM che. jevI rIte, "mAro nAza thayo che" evA saMkalpathI thayelA du:kha thI manuSya no nAza thAya che, jayAre,"huM jAgrata chuM" evA saMkalpa thI sukha nI prApti thAya che, tevI rIte mUDha-paNA nA saMkalpa thI mana mUDha-paNAne pAme che,ne jJAna nA saMkalpa thI jJAna-paNAne pAme che. e ja pramANe avidyAnuM smaraNa karavAthI teno udaya thAya che paNa te nAzavaMta hovAthI,tenuM vismaraNa karavAmAM Ave to teno nAza thAya che. te avidyA sarva "bhAva" ne utpanna karanArI che, ane sarva prANI ne moha karanArI che paNa,Atma-svarUpa nI prApti thavAthI teno nAza thAya che. jevI rIte rAjAnI AjJA no tenA sarva kArabhArIo aMgIkAra (svIkAra) kare che, tema mana jevI IcchA kare che te pramANe bIjI sarva indriyo pravarte che. eTalA mATe je manuSya aMtaHkaraNa mAM brahma-bhAvanA rAkhI potAnA manathI-viSayo mAM koI paNa anusaMdhAna karatAM nathI, te zAMti ne pAme che. A jagata prathama (bhUtakALamAM) nahotuM,ne vartamAna kALamAM paNa nathI, ane je pratIta thAya che te - nirvikAra brahma ja che.mATe manana karavA yogya-brahma sivAya-bIjA koI padArtha ja nathI. mATe parama puruSArthano Azraya karIne tame parama buddhithI, cittamAMthI bhoga (Asakti) tathA AzA nI bhAvanA ne jaDa-mULa thI ukheDI nAkho. hajAro AzAnA pAza thI,udaya pAmanAra tathA jarA-maraNa nA kAraNa-rUpa evo je "moha" thAya chete mAtra vAsanAthI ja utpanna thAya che. "huM ane mAruM mAruM ghara,mAruM dhana,mArI strI,mArA bALako" e pramANe indrajALa nI racanAthI "vAsanA" ja nAcyA kare che. e vAsanA e ja zUnya zarIramAM ahaMkArathI kalpanAo karI che, Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 240 paNa tatvataH "huM, mAruM" vagere koI paNa "kalpanA" e "satya" nathI, jema,ajJAna thI dorImAM sarpa nI buddhi no udaya thAya che,ne jJAna thI teno nAza thAya che, tema,ajJAna thI saMsAra no udaya ane jJAna thI saMsAra no nAza thAya che. jJAnI nI draSTie to-AkAza-vagere sarva brahma-rUpa ja che.mATe tame jJAnI thAo.vAsanAno tyAga karo. dehamAM Atma-bhAva nI bhrAMti rAkhIne tame ajJAnI nI peThe zA mATe rodaNAM raDo che? deha to jaDa ane mUMgo che, tenI sAthe tamAre zo saMbaMdha che? e dehamAM paravaza-paNuM rAkhIne zA mATe duHkha ne vahoro che? lAkaDuM ane temAMthI nIkaLato) guMdara- e be joke ekabIjAnI sAthe che, to paNa eka bIjA ne saMbadha nathI, tema deha ane dehadhArI -e baMne jo ke eka dekhAya che chatAM nathI. jema, dhamaNa ne bALI nAkhavAthI temAM rahelA pavana no nAza thato nathI, tema,dehano nAza thavAthI AtmA no nAza thato nathI. he, rAma, huM sukhI chuM ke duHkhI chuM-ema mAnavuM te mAtra eka bhrAMti ja che.mATe teno tyAga karo.ane eka satya vastu no Azraya lo. aho,e Azcarya che ke brahma-rUpI satya vastune manuSyo bhUlI gayA che, ane avidyA-rUpI asatya vastune smaraNamAM (yAda) rAkhe che. mATe he,rAma,e avidyA ne tame avakAza Apo nahi, kAraNake avidyA e cittane harAve che, ane A saMsAra bahu kaSTa thI pAra karI zakAya-tevo thai paDe che. mana nA manana thI vRddhi pAmelI,duHkha denArI,ane mahAmohanarUpI phaLa ApanArI avidyA vaDe, raurava narka nI paNa kalpanA thAya che ane pachI dAha-zoSa vagere naraka nA anubhavo paNa thAya che. jaLa thI bharelA taLAvamAM te jhAMjhavAnA jaLa no anubhava karAve che, te,AkAzamAM nagaranuM nirmANa karAve che, tathA svapna-Adi avasthAmAM sukha-duHkha nA anubhava karAve che. saMsAranI vAsanA jo manuSyanA manamAM purAI nA rahetI hoya to -jAgrata tathA svapna avasthAmAM - duHkha pedA thai manuSya ne -te-zA mATe Apatti mAM nAkhe? mithyA jJAna nI utpatti thavAthI,svapna-rUpa A saMsAranI bhUmi mAM anartha rUpa naraka nI yAtanA jovAmAM Ave che. avidyAmAM paravaza thavAthI rAjAne paNa caMDALa jevI ayogya avasthA prApta thAya che. he, rAma,saMsAranA baMdhanarUpa tevI e vAsanAno tyAga karo.ane sphaTika jevA svaccha thaIne raho. jema,sphaTika vicitra pratibiMba nuM grahaNa kare che to paNa te temAM Asakata nathI, tema tame paNa sarva kAryamAM rahevA chatAM,rAgathI virakta (anAsakta) raho. jo, tame brahmasvarUpa ne jANanAra tatva-vetA nA samAjamAM jazo, ne, tyAM vAraMvAra vicAra karIne brahma-bhAva no dRDha nizcaya karazo, vaLI,tethI prakAza pAmanArI tathA,niraMtara sArAM AcaraNa vALI,uttama buddhi thI tame vyavahAra karazo, to janma-maraNa nA vibhramano vinAza thaze,ne tame anupama pada ne pAmazo. (115) lavaNa-rAjAne paDelI Apatti nuM kAraNa rAma kahe che ke aho,e Azcarya che ke-kamaLamAMthI utpanna thayelA taMtu vaDe,parvata nuM baMdhana thAya che. Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 241 avidyA no atyaMta abhAva che chatAM, sarva jagata tenAthI vaza thai gayuM che! avidyA vaDe,asatuM chatAM sata nI peThe raheluM,A saMsAranuM du:kha e tRNa-samAna che,chatAM vajU jevuM jaNAya che. he, prabhu,saMsAra nA kAraNabhUta evI-te- mAyAnuM svarUpa kevuM che? te kRpA karIne mane bodha thAya e mATe tame kaho, vaLI,lavaNa-rAjAne caMDALa-avasthAnuM duHkha bhogavavuM paDyuM tenuM kAraNa mane kaho. deha ane dehadhArI e baMne paraspara sAthe ja rahelA che,te bemAMthI zubha ane azubha karma-phaLano bhoktA koNa che? vaLI,te, du:khadAyI,caMcaLa ane bhAre Apatti ApanAra,indrajALa karanAra manuSya koNa hato? vaziSTha kahe che ke-je dehane lAkaDuM ke bhIMta nI upamA ApavAmAM Ave che-te vAstavika rIte che ja nahi, paNa svapnanI peThe citte tene kalpelo che. jIva-paNAne pAmela te caMcaLa cittane A saMsAra no "ADaMbara" jANavo. aneka AkArathI (citta-rUpI) jIva ne dhAraNa karanAra dehadhArI,karma-phaLa ne bhogavanAro che. ane te dehadhArInuM,"ahaMkAra-mana-ke jIva" evuM nAma paDe che. jeNe, aneka prakAranI,saMjJA thI kalpanA kalpelI che, te ajJAnI mana vicitra vRtti ne anusarI ne vicitra AkRti-paNA ne pAme che. jyAM sudhI mana ajJAnI che tyAM sudhI,te mana nidrA-vALuM gaNAya che, tethI te svapnamAM saMbhrama jue che paNa jAgRta thayA pachI te saMbhrama ne jotuM nathI. ajJAna-rUpI niMdrAthI kSobha pAmelA jIvane jyAM sudhI bodha thayo nathI, tyAM sudhI te (jIva) duHkha thI paNa bhedana nA thAya tevA saMsAranA AraMbha ne (niMdrAmAM svapna nI jema) jue che, paNa, jJAna thI jAgRta thayelA mana no sarva aMdhakAra laya pAme che. "citta,avidyA,mana,jIva,vAsanA tathA karmAtmA" evA nAmathI kahevAto,"dehadhArI" e "duHkha no bhoktA" che. deha to jaDa che,te duHkha bhogavavAne yogya nathI,paNa dehadhArI ja avicArathI,duHkha bhogave che. gADha ajJAna thI avicAra thAya che, ane ajJAna ja duHkha nuM kAraNa che. jIva,eka "aviveka-rUpI" doSa thI zubha-azubha evA viSaya-paNAne pAmelo che. aviveka-rUpI roga thI baMdhAyeluM tathA vividha prakAranI vRtti-vALuM mana - aneka prakAranA "AkAranA vihAra" vaDe, cakranI peThe bhamyA kare che. A zarIramAM raheluM mana,udaya pAme che, rADo pADe che,hiMsA kare che, nAce che,niMdA kare che, ane ahIM-tahIM doDyA kare che-paNa tene zarIra kaMI karI (rokI) zakatuM nathI,ke kaMI karatu paNa nathI. jevI rIte gharano mAlika, e gharamAM vividha prakAranAM kAmo kare che, paNa te jaDa ghara kazuM karatuM nathI, tevI rIte dehamAM rahelo (citta-rUpI) jIva ja saMsAramAM ceSTAo kare che, jaDa deha kaMI karato nathI. sarva prakAranAM sukha duHkha ane sarva prakAranI kalpanAomAM mana che- te mana ja kartA che.ane mana ja bhoktA che. A pramANe mAnava-mAtra e manathI thayelo che,ema tame samajo. vaziSTha kahe che ke-lavaNa rAjAne mana nA bhrama thI caMDALa-paNuM kevI rIte prApta thayuM hatuM, te viSe huM temanuM tamane eka uttama vRtAMta kahuM chuM te tame sAMbhaLo. lavaNa-rAjA e harizcandra nA kuLamAM janmyA hatA. eka divasa temaNe ekAMta mAM evo vicAra karyo kemArA dAdAe moTo rAjasUya yajJa karyo hato ane huM paNa temanA kuLamAM janmelo chuM,mATe, huM paNa "mAnasika-yajJa" karuM.Ama vicArI teNe mAnasika rAjasUya yajJa karyo Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 eTale te pachI te yajJa nuM saMpUrNa phaLa (yajJa karavAnuM duHkha-eTale ahIM kahela caMDALa-dazA) tene maLyuM. (noMdha-AgaLa Ave che ke-rAjasUya yajJa karanArane 12 varSa sudhI moTuM duHkha bhogavavuM paDe che. ane mAnasika rAjasUya yajJa karanArane te zArIrika yajJa karanArathI pAMca gaNuM duHkha bhogavavuM paDe che, eTale lavaNa-rAjAne 60 varSa sudhI caMDALa-dazAnuM duHkha bhogavuM paDyuM-ema kahevA no uddeza che) he,rAma,Ama, mana che te ja sukha-duHkha ne bhogavanAra che tema tame samajo. ane te mana ne satya ane pavitra upAyamAM joDo. A mana jo AtmA nuM avalaMbana karIne rahe che to te,sapUrNa thAya che.paNa, jo te nAzAtmaka-dehamAM pratiSThA pAmIne rahe che to teno nAza thAya che. mATe jo manamAM "huM deha chuM" evo nizcaya hoya to teno tyAga karo. rAma,A pramANe, sAra-asAra-viveka vALA citta ne jayAre satya-jJAna thAya che, eTale te brahma-buddhi vALA manuSyanA sarva duHkha no mULa sahita nAza thai jAya che. (11) yoga-bhamikA kahevAno prAraMbha rAma kahe che ke-he,brahmana,lavaNa-rAjAne indrajALa karanAra nI mAyAmAM caMDALa-dazAnuM duHkha bhogavavuM paDyuM,te rAjasUya yajJanA nimitta nuM phaLa che,ema tame je kahyuM tenuM zuM pramANa che? vaziSTha kahe che ke-jayAre indrajALa karanAra te manuSya sabhAmAM Avyo tyAre huM tyAM hAjara hato. ane meM te pratyakSa joyuM che. lavaNa-rAjAe jayAre potAnI caMDALa-dazAnuM varNana karI rahyA tyAre, te indrajALa karanAra manuSya acAnaka tyAMthI cAlyo gayo tyAre rAjAe mane pUchyuM kemAre A caMDALa-dazAno anubhava karavo paDyo tenuM zuM kAraNa che? tyAre samAdhi dazAmAM yoga-baLa thI saghaLuM najare joIne meM tene uttara Apyo ke rAjasUya yajJa karanAra ne bAra varSa sudhI Apatti bhogavavI paDe che. ane temAM aneka prakAranI vyathA rahelI che. eTalA mATe ja,AkAzamAM thI indra-devatAe, eka deva-dUtane tamane duHkha ApavA sAruM,gAruDika (jAdugara) nA vezamAM mokalyo hato. ane te devaduta tamane mahA-Apatti no anubhava karAvyA pachI AkAza-mArge pAcho cAlyo gayo. he, rAma,A pramANe meM tamane meM mArI najare joyeluM che te kahyuM che eTale temAM koI ja saMdeha nathI. mana che te ja vilakSaNa kriyAone karanAra ane bhogavanAra che. taDakAmAM jema hima-kaNa no laya thAya che, tema "mana-rUpI-ratna" ne haThayoga thI gharSaNa karI, rAjayoga thI tenuM zodhana(svaccha) karI,viveka vaDe nirvikalpa samAdhimAM laya karI,tame parama kalyANa pAmazo. citta che e ja sakaLa bhUtano (manuSyono) ADaMbara karanAra avidyA che-ema tame samajo. te avidyA e vicitra indrajALanI jema tenAmAM rahelI vAsanA nA paravaza-paNAthI,jagatane utpanna kare che. jevI rIte vRkSa ane taru-e be zabdanA arthamAM koI bheda nathI, tevI rIte,avidyA,citta,jIva,mana ane buddhi-e zabdamAM koI bheda nathI. A pramANe jANI ne tame cittane kalpanA-rahita karo. cittanA nirmaLa-paNAthI,vikalpathI utpanna thayelA,doSa-rUpI aMdhakArano nAza thaze. Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 243 ane e aMdhakArano nAza thayA pachI, evuM kaMI paNa nathI ke je nA dekhAya, evuM kaMI paNa nathI je potAnuM nA thAya, evuM kaMI paNa nathI ke jeno tyAga nA thAya,ane evuM kaMI paNa nathI jenuM mAraNa nA thAya. kAraNake sarva potAnuM che ane sarva pArakuM paNa che. sarva-vastu, sarvadA sarva-rUpa thAya-e ja parama-artha (paramArtha) che. jema mATInA kAcA ghaDAne pANImAM rAkhavAthI te pANImAM eka-rasa-rUpa thai jAya che, tema,sarva dRya padArtha,tathA teno bodha-e sarva brahma-rasa-paNA ne pAmI jAya che. rAma kahe che ke-he, prabhu,mana no kSaya thavAthI sarva duHkha no aMta thAya che-ema Ape kahyuM, to te capaLa vRtti vALA mana nI asattA kema thAya te mane kaho. vaziSTha kahe che ke-mana ne zAMta karavA mATe tamane huM yukti kahuM chuM te tame sAMbhaLo. ke jenAthI paramAtmAmAM manovRtti no laya thai jaze. pahelAM meM tamane pahelAM kahyuM che ke-sarva prANI nI "sAtvika rAjasika-tAmasI" evI jAti che. te kahelAmAM prathama to mana nI kalpanA vaDe "huM caturmukha brahmasvarUpa chuM" evI kalpanA "brahmA" ne thai. e brahmA satya saMkalpa hovAthI, je je saMkalpa kare che, te te jue che. (te saMkalpo mAM janma-maraNa-sukha-duHkha-tathA moha nI kalpanA thayelI che) ane "brahmA nA eka divasa" sudhI, e sarva racanA rahe che. tyAra pachI,e brahmA-sahita bhavanano ADaMbara "viSNu" mAM laya thai jAya che. ane jayAre pharIthI sRSTi no samaya thAya che.tyAre viSNu nA nAbhi-kamaLa mAMthI utpanna thayelA "brahmA"potAnA saMkalpa thI pahelAnA jevI ja racanA kare che. tyAra pachI paNa-teno laya ane utpatti evI ja rIte thAya che. ane evI rIte vAraMvAra utpatti ane laya thayA kare che. A rIte A brahmAMDamAM ane bIjA brahmAMDamAM -anaMta brahma-koTi rahelI che. ema ne ema enI racanA thai gayelI che ane evI racanA thatI raheze.tenI gaNatarI paNa thai zakatI nathI. upara-pramANe karelI kalpanAmAM (kalpanA pramANe)Izvara pAsethI Avelo jIva, kevI rIte jIve che ane kevI rIte mukta thAya che te tame sAMbhaLo. prathama utpanna thayelI "brahmA nI mana-zakti" --tenI pAse rahelA "AkAzanI zakti" no AdhAra le che.ane --te AkAzamAM rahelI "pavana-zakti" ne anusare che.jethI, te kaMIka "calana-rUpa-ghATA-saMkalpa-paNA" ne pAme che. -tyAra pachI-zabda-sparza-rUpa-rasa-ane gaMdha-e "tanmAtrA" sahita, pRthvI-jaLa-teja-vAyu-ane AkAza e paMcamahAbhUtane pAme che. --tyAra pachI,e mana, buddhi, ahaMkAra ane citta-vagere mananI "jIva-upAdhi" thI sthaLa "prakRti-rUpa" thAya che. ane AkAza,pavana,teja ane jaLanA "rUpa nA saMkalpathI" krama-pUrvaka "hima-rUpe" (ghana-rUpe) thAya che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 --tyAra pachI,auSadhiomAM praveza karIne prANInA "garbha-paNAne pAme che. --tyAra pachI janma thAya che ane te puruSa thAya che. potAno janma thAya tyArathI ja -eTale ke bAlyAvasthA thI ja puruSe-vidyA-grahaNa karavI, te vidyA (jJAna) thI viveka-vairAgya vagere sAdhana-saMpatti-puruSa ne krama-pUrvaka prApta thAya che. ane tethI svaccha dRSTi prApta thatAM,"A saMsAra-anartha no tyAga karavA yogya che" tathA "mokSa no upAya grahaNa karavA yogya che" evo vicAra te puruSane utpanna thAya che. e pramANe-viveka-vALA ,nirmaLa satva-guNa rUpa,adhikArI,puruSamAM -krama-pUrvaka, citta ne prakAza karanArI-evI "sAta-yoga bhUmikAmAM utpanna thAya che. (117) sAta-prakAra nI ajJAna-bhUmikA nuM varNana rAma kahe che ke-he brahmana,siddhi ApanArI te sAta-yoga-bhUmikA viSe mane saMkSipta mAM kaho. vaziSTha kahe che ke-he, rAma,jJAna-bhUmikA ane ajJAna-bhUmikA paNa sAta che. ane tenA paraspara virodhI evA bhedo asaMkhya che. "svAbhAvika-pravRtti-rUpa-prayatna karavo" ane "draDhatAthI viSaya-bhogamAM eka-rasa thavuM" e baMne-"ajJAna-bhUmikA"nA asAdhAraNa "kAraNa" kahelAM che.anezAstramAM kahela "sAdhana-catuTya" sahita,zravaNAdi-prayatna" tathA "mokSa nA viSayamAM eka-rasa thavuM" e "jJAna-bhUmikA nuM asAdhAraNa "kAraNa" kahela che. A baMne abhivRddhi pAmIne anukrame- "saMsArasukha ke brahmasukha" nA phaLa ne upajAve che. prathama,huM tamane sAta ajJAna-bhUmikA nA prakAra kahuM chuM te tame sAMbhaLo. pachI tamane sAta jJAna-bhUmikA nA prakAra saMbhaLAvIza. "svarUpAva-sthiti" ane "mukti" e TUMkamAM "jJAna nuM lakSaNa" kahevAya che.ane ethI-viruddha"sva-rUpa" mAM "bhraSTatA ane ahaMkAra-paNuM" e TUMkamAM "aMjJAna nuM lakSaNa" che. zuddha "sva-bhAva" nuM jJAna thavAthI,je mANasa potAnA "sva-rUpamAM thI calAyamAna" thato nathI.tene, "rAga-dveSa" no udaya nA thavAthI,"ajJAna-paNuM" thavAno saMbhava nathI. sva-rUpa thI bhraSTa thavAne lIdhe-anAtma-padArthamAM AtmA nuM je tAdAmya thAya che tenA jevo bIjo koI "moha" thayo nathI ane thaze nahi. prathama thayelA-viSaya no saMkalpa samApta thayA pachI, jyAM sudhI bIjA viSaya no saMkalpa thayo nathI tyAM sudhI vacagALAnI je sthiti rahe che tene "svarUpAva-sthiti" kahe che. (kAraNake te sthitimAM "manana ke prayatna" rahetAM nathI.) jemAM sarva saMkalpa zAMta thAya che, je pahADanA madhya bhAga jevI ghana che,ane je jaDatA tathA niMdrAthI rahita che, tevI sthitine paNa "svarUpAva-sthiti" kahe che. ahaMtA nA aMza no nAza thayA pachI,bheda zAMta thayA pachI,ane nispaMda-paNane pAmyA pachI, je a-jaDa caitanya skUre che-tene paNa "svarUpAvasthiti" kahe che. ane AvI "svarUpAva-sthiti mAM "ajJAna" no "Aropa" karyo che-ke je ajJAnanI sAta bhUmikA che. bIja jAgata-jAta-mahAjAgata-jAgatasvapna-svapna-svapnajAgRta-ane suSuptaka-evI sAta bhUmikA Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 245 e ajJAna nI che. e sAta nA paraspara bheLaseLa thavAthI bIjA ghaNA prakAra thAya che. A sAta-bheda nA lakSaNo tame sAMbhaLo. 1) koIthI varNana nA thAya-evuM,tathA bhaviSyamAM citta-jIva vagere nAmanA "zabda tathA artha ne bhogavanArU" "bIja rUpe raheluM tathA jAgrata" je nirmaLa caitanya nuM paheluM skaraNa che-tene "bIja-jAgrata" kahe che. 2) bIja-jAgrata thayA pachI "A huM ane A mAruM" evI manamAM je pratIti thAya che-tene "jAgrata" kahe che. 3) janma thayA pachI pUrva-janma nA saMskAra thI jAgrata thayelA daDha mahAvizvAsa ne "mahA-jAgrata" kahe che. 4) abhyAsathI dRDha thayeluM ke dRDha nA thayeluM-jAgrata avasthAnuM je mano-rAjya che-tene "jAgrata-svapna" kahe che. 5) chIpamAM rUpAnI bhrAMti nI jema,jAgrata avasthAmAM abhyAsathI aneka prakAranAM svapna thAya che. "meM svapna mAM A pramANe joyuM paNa te kharuM nathI" te pramANe niMdrA maTyA pachI,niMdrAmAM karelA anubhavano ane tenA arthano vicAra karavo-tene "svapna" kahe che. 6) A svapna-e mahA-jAgrata avasthAmAM sthaLa-zarIranA kaMTha thI hRdaya sudhInA nADInA bhAgamAM thAya che. dehamAM jayAre jAgrata dazAnI peThe,svapnamAM jayAre dRDha nizcaya thAya che...tyAre tene "svapna-jAgrata" kahe che. 7) uparanI cha avasthA no tyAga thayA pachI bhAvI du:khanA bojathI,yukta jIva nI je jaDa sthiti chetene "suSupti" kahe che. he,rAma,A pramANe meM ajJAna nI sAta bhUmikA kahI.emAMnI dareka bhUmikA ne aneka zAkhAo paNa che. jo,jAgrata-svapna nI dazA ghaNA vakhata sudhI rUDha thAya to te dazA jAgRta-avasthAmAM maLI jAya che. jAgrata-paNAne pAmelI,jAgrata svapna-dazAmAM aneka prakAranA bheda vaDe, mahA-jAgrata dazAnA jevI sthiti vikAsa pAme che. jevI rIte-vahANa jaLa nI aMdara rahelI ghumarImAM bhamyA kare che, tevI rIte-uparanI mahA-jAgrata dazAmAM manuSya-eka jAtanA mohamAMthI bIjI jAtanA mohamAM bhamyA kare che. A ajJAna-bhUmikAo-tenA aneka prakAranA vikAro ne lIdhe,tathA jagatanI aMdara thatA bhedane lIdhetyAga karavA yogya ja che. mATe vicAra karIne ne nirmaLa AtmA nuM jJAna pAmIne tene tarI jAo. (118) sAta prakAra nI jJAna-bhUmikA nuM varNana vaziSTha kahe che ke-he, anagha, have huM tamane sAta prakAranI jJAna-bhUmikAone kahuM chuM.te tame sAMbhaLo. keTalAka mata-vAdIo,yoga-bhUmikA nA aneka prakArone kahe che. paNa have je huM tamane kahevAno chuMte ja zubha phaLa ApanArI sAta-bhUmikA mane mAnya che. avabodha ne jJAna kahe che ane te jJAna sAta-prakAranuM che.jayAre "reya" ne "mukti" kahe che ke jeA sAta-bhUmikA thI para che.(satyAvabodha ane mukti eka ja che) zubhecchA vicAraNA.tanamAnasA,satvApatti,asaMsakti,padArthabhAvanI ane turyagA-e sAta jJAna-bhamikAo che. A sAta-bhUmikA ne aMte mukti rahelI che. 1) "huM mUDha kema beTho chuM?zAstra ane sajjana no samAgama karI huM vicAra karuM" A pramANe vairAgya-pUrvaka IcchA thavI tene paMDito "zubhecchA" kahe che. 2) zAstra ane sajjana nA samAgama vaDe vairAgya tathA abhyAsa-pUrvaka sadAcAramAM je pravRtti karavItene "vicAraNA" kahe che. Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 3) zubhecchA ane vicAraNA thI sUkSma-paNuM thAya ane tethI indriyo ane tenA artha pratye anAsakti thAya tene "tanumAnasA" kahe che. 4) uparanI traNa bhUmikA nA abhyAsathI -cittamAM bahAranA viSayo pratye vairAgya thAya-ane tethIzuddha tathA satya AtmAmAM je sthiti thAya tene "satvApatti" kahe che. 5) uparanI cAra dazAnA abhyAsathI,asaMsaMga-rUpI phaLa thAya che.(samAdhine lIdhe-cittane aMdaranA tathA bahAranA AkAranuM jJAna nA rahe tevI jAtanuM phaLa thavuM-tene asaMsaMga kahe che.) ane tethI cittamAM, paramAnaMda tathA brahmAtma-bhAva nA sAkSAtkAra-rUpI camatkAra thAya che, tene "asaMsakti" kahe che. 6) uparanI pAMca bhUmikA nA abhyAsathI,AtmAnaMdane lIdha,bahAranA tathA aMdaranA padArthanI jea-bhAvanA thAya che, tene "padArthabhAvanI" kahe che. 7) A cha bhUmikAnA abhyAsathI,bheda-mAtra--nA- jaNAvAnA lIdhe,"eka sva-bhAva"mAM ja je niSThA rahelI chetene "turyagA" kahe che.ane A pramANe nI turyAvasthA "jIvanamukta" manuSyamAM rahelI hoya che. A sAta bhUmikAthI para "videha-mukti" no viSaya che ane tene "turyAtIta-pada" kahe che. he, rAma,je moTA bhAgya-vALA manuSyo sAtamI bhUmikAmAM pahoMcelA che,te AtmA-rAma mahAtmAo mahata-pada" ne pAmelA che.ane Ama je jIvana-mukta thayelA che -teo sukha-du:khamAM Asakta thatA nathI. koI samaye AvI paDelAM vyavahAranAM kAryo kare che to koI vakhate karatA nathI ane temane jagatanI koI paNa kriyA sukha-rUpa thatI nathI. A pramANenuM sAta bhUmikA nuM jJAna vidvAna manuSyane ja thAya che, malina citta-vALA ke pazune nahi. paNa pazu ke maleccha ne paNa jo upara kahelI jJAna-dazA prApta thAya to te deha-rahita ke deha-sahitahoya to paNa -mukta thAya che. temAM koI saMzaya nathI.kAraNake-eve vakhate bhrama nI zAMti thAya che. ghaNA evA loko che ke je badhI (sAta) bhUmikAo nahi to amuka bhUmikAo sudhI pahoMcelA hoya che. indriyonA viSaya ane zarIra-janya tApa nI nivRtti mATe,vivekI manuSya,brahmAkAra-vRtti vaDe - A lokamAM uparanI sAta bhUmikAmAM pharyA kare che. je dhIrajavAna manuSya A Atma-lAbha-rUpa sarva thI zreSTha dazAmAM rahe che, te cakravartI-rAjA jevo gaNAya che. Avo mahAtmA vaMdana karavA yogya che. joke te bhUmikAmAM cakravartI-paNuM tathA brahma-zarIra paNa tRNavata gaNAya che, kAraNake tene tenAthI uttama evuM,videha-kaivalya-sukha A jagatamAM ja maLe che. (119) satya vastu nI daDhatA mATe suvarNa ane vIMTI nuM dRSTAMta vaziSTha kahe che ke-he rAma jevI rIte suvarNa, e traNe kALamAM suvarNa ja che, tema chatAM,vIMTI nuM bhAna thavAthI, te suvarNa potAnuM mULa svarUpa bhUlI jaIne "huM suvarNa nathI" ema mAnIne kheda kare chetevI rIte,"AtmA" e "ahaMtA" ne lIdhe,potAnuM mULa svarUpa bhUlI jaIne kheda kare che. rAma kahe che ke-he muni suvarNane vIMTInA jJAna no ane AtmA ne ahaMtA no kevI rIte udaya thayo te kaho. vaziSTha kahe che ke-sapuruSe sAcI vastunA udaya tathA nAza viSe prazna karavo joIe,khoTI vastunA udaya ane nAza mATe nahi.ahaMtA tathA vIMTI-paNuM,e baMne vastu,ja khoTI che. kAraNake koI manuSya ne suvarNa nI kharIdI karavI hoya, tyAre te dalAla ne kahe che-mAre suvarNa levuM che. tyAre te dalAla "tame suvarNa ne mATe A vIMTI rAkho" ema kahIne suvarNa nA badale vIMTI Ape che tyAre Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 247 vIMTI e suvarNa ja che,emAM koI saMzaya nathI. rAma kahe che ke-he prabhu,tamArA kahevA pramANe suvarNa ja jo sarva vyavahAranA kAryamAM AvatuM hoya tosuvarNathI bhinna vIMTInuM svarUpa kevuM che? te kaho,ke jenA artha nA nizcaya thI huM brahma nuM svarUpa jANI zakIza. vaziSTha kahe che ke-he, rAma je vastu khoTI che tenuM rUpa nathI. mATe jo rUpa vagaranI vastu nuM jo nirUpaNa karavAnuM hoya to tame ja mane vAMjhaNInA dIkarAno AkAra tathA guNa viSe kaho. vIMTI-paNuM e mAtra khoTI bhrAMti che, te asata-rUpa vALI "mAyA" che, ane avicAra thI dekhAya che.paNa sArI rIte vicAra karavAthI te jovAmAM AvatI nathI mAyA nuM e prasiddha svarUpa che. mRgajaLanI jema ahaMtAmAM avicAra thI mAyA nuM rUpa dekhAya che. sArI rIte vicAra karavA thI te dekhAtuM nathI. avicAra thI ja chIpamAM rUpA-paNuM e asata hovA chatAM sata hoya -tevuM jaNAya che. je vastu mULamAM ja nathI-tenuM e vastu nathI evo nizcayano vicAra karavAthI, prakAza ne pamAya che. paNa avicArathI bhrAMti nI buddhi nuM skuraNa thAya che, ane te bhAMti jaldI maTatI (jatI) nathI. jevI rIte bhUta nI bhrAMti no gabharATa bALakane mATe maraNa-rUpa thai paDe che, tevI rIte asata-vastu paNa koI paNa samaye satkArya karavA asamartha thAya che. jema,retImAM tela nathI,tema,suvarNamAM suvarNa sivAya bIjuM kaMI eTale ke--vIMTI-paNuM nathI. sAcI vastu thI ja vyavahAra thAya ane mithyA vastu thI nA thAya,evo koI niyama nathI, kAraNake koI vakhate, mithyA vastu paNa sAcuM kAma kare che. jema,jheramAM amRta nI bhAvanA dRDha thavAthI,jhera paNa amRtanuM kAma kare che, tema,sAcI athavA khoTI vastuno,hRdayamAM dRDha nizcaya thayo hoya te vastu tevA ja arthavALI kriyA kare che. je A dekhAya che te-parama "avidyA" che ane te ja "mAyA" che,te ja "saMskRti" che.ane tethI ja asata padArthamAM "ahaMtA"-paNAnI bhAvanA thAya che. jema,suvarNamAM vIMTI-paNuM vagere nI bhAva nathI, tema, AtmAmAM ahaMtA-paNA no bhAva nathI, Ama,svaccha ane zAMta paramAtmAmAM ahaMtAno abhAva che. satya vicAra karatAM paramAtmA vinA bIjuM, koI sanAtana-paNuM nathI, koI brahmAMDa-paNuM nathI, koI prajApati-paNuM, svarga-paNuM,mana-paNuM, deha-paNuM,mahAbhUta-paNuM,kAraNa-paNuM,bhAva-paNuM,abhAva-paNuM, tvama-paNuM,ahaM-paNuM, sattA ke asattA-paNuM,rAga ke prIti-paNuM-e kazuM paNa nathI. sarva jagata nuM parama-artha-rUpa e "adhiSThAna nI sattA" thI,svayaM-prakAza che,nAma-rahita, kAraNa-rahita, utpatti ane nAza nA vikAra rahita,madhya tathA aMta rahita,sarva-rUpa nahi chatAM sarva-rUpa che. mana ane vacana thI grahaNa nA thAya tevuM che, zUnya thI paNa zUnya che, ane sukha thI paNa sukhatara che. rAma kahe che ke-have A brahma nuM svarUpa mArA jANavAmAM AvyuM.to paNa A sarga (daraya jagata) jovAmAM Ave che-tenuM zuM kAraNa? te mane pharIthI kaho. vaziSTha kahe che ke-parama-tatva e zAMta parama-pada mAM A ja pramANe raheluM che.ane temAM sarga-asarganuM koI nAma paNa nathI,jema mahAsAgaramAM jaLa che -tema,paramezvaramAM sarga rahelo che. jo ke te mahAsAgaranA jaLamAM "drava-paNuM" hovAthI temAM "spaMdana-dharma" che, paNa, paramAtmA nuM pada e "spaMda-rahita" che. surya-vagere potAnAmAM prakAza pAme che paNa parama-pada ne prakAza karatA nathI. Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 prakAza thavo te surya-vagere nuM "tatva" (kriyA) che. paNa, parama-pada to prakAza nI "kriyA" thI rahita che. jevI rIte samudramAM uMcA-paNuM tathA nIcA-paNuM nathI, paNa jaLa-mAtra ja krUre che, tevI rIte paramAtmA mAM tatva-parAyaNa A jagata,aneka prakAre skUre che. eTale jyAM sudhI jJAna paripakva nA thayuM hoya tyAM sudhI ja sarga (aMgata) jovAmAM Ave che, paNa, saMpUrNa jJAna thayA pachI,te sarga e zAzvata brahma-sva-rUpe ja jaNAya che. AthI,Ama,A sarga che te -brahma nI saMjJA che-evo vidvAno no nizcaya che, citta thI ja sarga jovAmAM Ave che, ane cittathI ja,sarga no kSaya jovAmAM Ave che. jema,vIMTI vagereno bhrama suvarNamAM zAMta thAya che, tema sarga no bhrama paramAtmA nA zAMta pada mAM nAza pAme che. cittanI zAMti thavAthI sarga jo satya hoya to paNa asatya jaNAya che, ane cittano udaya thavAthI asat vastumAM paNa sata nI bhAvanA thAya che. ahaMtA thI yukta citta nA saMvedana vaDe,sarga nA saMbhrama ne lIdhe bhramaNA thAya che, to, asaMvedana thI parama zAMta-pada jaNAya che, paNa te jaDa-paNuM nathI tema tame samajo. jevI rIte kArIgara (kuMbhAra) nI draSTie--puruSanI caturatA ane tenI caturatA nA karmanI kriyA-vALI, mATInI senAe baMne mATI-rUpa ja che, tevI rIte jJAna nI dRSTie aneka prakAre dekhAto A sarga e ziva-rUpa (paramAtmA-rUpa) ja che. A pramANe utpatti ane nAza thI rahita tathA madhyamAM doSathI rahita-A jagata-e para-brahma-rUpa ja che. ane pUrNa-sva-rUpamAM pUrNa-paNe raheluM che. eTale ke-dekhAto A sarga brahma-rUpa ane brahma mAM ja rahelo che. jema AkAza e AkAzamAM vizrAMti pAme che, tema,zAMta ane ziva-rUpa-parama-pada (paramAtmA) mAM , A jagata vizrAMti pAmyuM che. jema,nava yojana nA vistAra-vALA nagaranuM arIsAmAM pratibiMba paDe,to-temAM dUra ke adUra paNuM kaMI nathI, tema,paramAtmA mAM dUra ke samIpa-paNAno koI krama nathI. abheda-rUpe jovAthI,A vizva (jagata-ke sarga) e sata-rUpa ane bheda-rUpe jovAthI te asata-rUpa jaNAya che. Ama,A sarga (jagata) e arIsAmAM pratibimbita nagara jevo, mRgajaLa jevo,ane be caMdra nA bhrama jevo che, to temAM satyatA kyAMthI hoI zake? (120) lavaNa-rAjAnA saMbaMdhamAM cAMDAlI no vilApa vaziSTha kahe che ke jenuM svarUpa meM tamane suvarNa nI vIMTI nI peThe mithyA kahyuM che te avidyAnuM nAzAtmaka mahatva kevuM prabaLa che te tame sAMbhaLo. pahelAM, varNana karela lavaNa-rAjAne indrajALa karanAra manuSya caMDALa-paNAno bhrama dekhADyo ane e badhuM jANe najare joyA pachI bIje divase te rAjAe pote joyelI pRthvImAM javAno vicAra karyorAjA vicAre che ke je araNyamAM meM duHkhano anubhava karyo, te araNya "citta-rUpI-arIsAmAM" AlekhAyeluM hoya tema mane smaraNa mAM che. mATe te araNyamAM javAthI te araNya sAce ja mane kadAca dekhAI zake, A pramANe manamAM nizcaya karIne tene potAnA kArabhArI sahita, dakSiNa dizAnA mArge prayANa karyuM. tyAre eka pradezamAM tene paralokanI pRthvI jevuM eka araNya joyuM.ane potAnA prathamanA anubhavano vRtAMta karIne tyAMnA loko ne prazna pUchavA lAgyo ane loko pAsethI potAnI ja hakIkata jANIne te vismaya pAmI gayo.teNe tyAM rahela pAradhI ane caMDALa ne oLakhyA ane AkuLa buddhi thI-kutuhala paNe Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 249 pharavA mAMDyuM.pachI te eka mahATavI,mAM Avyo, tyAre teNe dhumADA-vALA eka bhAgamAM-pote jyAM caMDALa banyo hato te gAma joyuM. tyAMnA loko,bALako ane strIone paNa teNe joyAM. tyAM ekadama teNe potAnI caMDALa dazAnI je sAsu (AMkhe kANI) hatI teM joI, tenI AMkhamAMthI AMsunI dhArA cAlI jatI hatI.aMga durbaLa thai gaI hatI,ane bIjI vRddha strIo joDe putrInA zaba joDe te beThI hatI. ane potAnI putrIne jANe - duHkhabharyA ArtasvarathI vilApa karIne kahetI hatI ke "tArA zarIra nI pAse putro beThelA che, traNa divasathI bhojana nA maLavAthI temanuM aMga jarjarita thayuM che, he mArI putrI,talavAra jema myAnamAM praveza kare tevI rIte tArA jIvanamAM rAjAe praveza karyo pachI, te tArA patie kayA sthaLe tAro tyAga karyo? putrathI paNa adhika priya evA mArA jamAIne huM pharIthI kyAre joiza? he, putrI huM tArA mATe kheda karuM chuM.caMdra jevI kAMti-vALA ane zuddha aMtaHpura mAM vilAsa karanArA, te rAjA bIjI strIone tyAgIne tArI sAthe prIti bAMdhI -paNa te sthira rahI nahi.ane tame baMne eka ja samaye nAza pAmyAM, have dhaNI ane putrI vinAnI-dUra dezamAM AvelI A durgati ne pAmIne duSTa jAtimAM utpanna thayelI evI huM,duHkha, bhaya ane mahA Apatti-rUpa ja chuM. bhUkha thI herAna thatAM A bALakonI bhUkha paNa huM maTADI zakatI nathI." A pramANe, te vRddha caMDALaNI vilApa karI rahI hatI tyAre rAjAe dhIraja ApIne pUchyuM keA sthaLe zuM thayuM hatuM?tArI putrI koNa hatI ? tAro jamAI koNa hato? tyAre teNe rAjAe je anubhavyuM hatuM te ja vAta kahI saMbhaLAvI. (121) lavaNa-rAjAnA mana nuM samAdhAna vaziSTha kahe che ke e pramANe nA te caMDALaNI nAM vacana sAMbhaLIne rAjA vismaya pAmyo,ane maMtrInA mukha sAme joI rahyo ane jANe citramAM AlekhAyelo hoya tema stabdha thai gayo. pharIthI te Azcarya-kAraka ghaTanAno vicAra karavA lAgyo ane pharI pharI prazno pUchavA lAgyo. tyAra pachI,te rAjAe dayA karIne te caMDALa gAmamAM rahetA potAnA svapna nA) saMbaMdhIonA duHkha no nAza karyo, ane tyAM keTaloka samaya rahyA pachI potAnA rAjyamAM pAcho pharyo. bIjA divase, savAre sabhAmAM teNe mane prazna karyo ke-he muni, meM je bAbata svapnamAM joyelI hatI te mArI pratyakSa jovAmAM AvI,tethI mane ghaNuM vismaya thayuM che. tyAre meM tenA hRdayanA saMzaya no nAza karyo. he,rAmacaMdrajI, Ama avidyA ja moTA bhramane karanArI che,asat vastune sat ane sata vastune asat kare che. rAma kahe che ke-he, brahmana, e pramANe svapnamAM joyelI bAbata sAcI hoya tevI rIte jovAmAM AvI, tenuM zuM kAraNa? te mane kaho.kAraNake A saMzaya mArA manamAMthI paNa maTato nathI. vaziSTha kahe che ke-he,rAma,avidyAmAM sarva vastuno saMbhava che. svapna mAM avidyA ne lIdhe ghaTamAM paNa paTa (vastra) nI buddhi thAya che. avidyAne lIdhe, arIsAmAM rahelA parvata nI jema,duranI vastu paNa pAse dekhAya che.ane jema,sukhe niMdrA AvavAthI jema lAMbI rAtri e kSaNavAramAM cAlI jAya che, tema,avidyAne lIdhe lAMbo vakhata paNa kSaNavAramAM vahI jAya che. jema svapna mAM potAnuM maraNa thAya che ke AkAzamAM gamana thAya che, tema,avidyAne lIdhe asaMbhava vastu saMbhavita thAya che nA easatya vastu satya lAge che. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jevI rIte,manuSya jayAre kUdaDI phare che tyAre AkhI pRthvI pharatI hoya tema dekhAya che, tevI rIte avidyAne lIdhe sthira vastu paNa asthira dekhAya che ne-acaLa vastu calAyamAna dekhAya che. vAsanA vALuM-citta jevIjevI bhAvanA kare che tevo tevo tene anubhava thAya che,ane, te anubhava (vastutaH) sAco paNa nathI ane khoTo paNa nathI lAgato. buddhi avaLI thavAthI,jIva,potAne gheTAM jevo samaje che tevI ja rIte, gheTo paNa siMha-paNuM dhAraNa kare che. avidyA ane moha-e anaMta bhramane utpanna karanArAM che. A pramANe avidyA ane tenAthI utpanna thanAra moha ane ahaMtA -vagere manuSyanA "cittanA-avaLA-paNA-rUpI-phaLa-rUpI"saMpatti nA kAraNa-rUpa che. ane tethI ja te manuSyo,te vAsanAne lIdhe,akasmAta ja moTA moTA vyavahAranI kalpanA kare che. caMDALanA sthAnakamAM koI caMDALa kanyA no koI caMDALa joDe vivAha thayo ane te sat hoya ke asat hoya, to paNa lavaNa-rAjAnA manamAM te sAco pratIta thayo. je pramANe koI manuSya koI kAma kareluM hoya ane teno tene saMpUrNa anubhava hoya, to paNa tene karelI kriyAnuM tene vismaraNa thai jAya che, te ja pramANe koI vAra teNe na karelA tathA na anubhavelA viSaya nuM smaraNa paNa thai Ave che. svapna mAM to ghaNIvAra manuSya dezAMtara mAM jaIne pote bhojana nA karyuM hoya to paNa, "meM tyAM bhojana karyuM che" evuM cittamAM jANe che. jema svapnamAM prAcIna kathA jovAmAM Ave che, tema lavaNa-rAjAne pratibhAsathI te vRttAMta anubhavamAM Avyo che. ane rAjAe svapna mAM je vibhrama joyo hato -te ja vibhrama,gADha vanamAM rahelA caMDALa nA cittamAM prApta thayo. eTale ke-lavaNa-rAjAnA mana nI kalpanAono,te gADha vanamAM rahelA caMDALanA cittamAM udaya thayo. je pramANe ghaNAM mANasonAM nAma,temanAM vacana,tathA temaNe potAnA manathI karelI kalpanA- e badhuM, koI samaye,zabda tathA artha thI maLatuM Ave che, te,pramANe,svapnamAM judAjudA mANasoe joyelAM,kALa,deza tathA kriyA maLatAM Ave che. Ama,vyavahAra nI gatimAM adhiSThAna caitanyanI sattAthI ja,"pratibhAsa" ne lIdhe,sarva vastu nI sattA che. ane "saMvedana" vinA (eTale ke jo saMvedana nA hoya to) te sarva padArtha nI koI sattA paNa nathI ja. jema,jaLamAM taraMga ane bIjamAM vRkSa -e eka chatAM bhinna-rUpe jaNAya che, tema,A jagata,bhUta-bhaviSya-vartamAnamAM, saMvedananI sattAthI ja saMvedanathI bhinna-rUpe jaNAya che.paNa, tenuM "sat-paNuM ke asat-paNuM" e- sata nathI tema asat paNa nathI. satya dRSTi thI saMvedana nuM sat-paNuM e satya che ane asatya dRSTi thI tenuM asat-paNuM asatya che. avidyA thI Atma-tatva sAthe saMbaMdha thato nathI,kAraNake te baMne mAM samAna-paNuM nathI. viSama padArtha no paraspara saMbaMdha thavAno saMbhava nathI,paNa saMbaMdha (jemake-lAkaDuM ane lAkha) thayA vinA, paraspara no anubhava thato nathI.(paraspara chUTA pADI zakAtA nathI) 250 vaLI,samAna vastu,bIjI samAna vastumAM saMpUrNa-paNe ekatA pAmIne ekatva thaIne rUpamAM vRddhi kare che. paNa,caitanya ane jaDa-e bemAM potAnI vilakSaNatA hovAthI,temanI ekatA thatI nathI. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 251. taduparAMta,"sarva caitanya-maya che, mATe sarva sthaLe caitanya no ja anubhava thAya che evuM mAnIe to-te caitanya nA anubhavamAM "huM jANuM chuM" ema anubhava thavo joIe nahi. kAraNake caitanya to eka ja che to pachI,be caitanya no anubhava kevI rIte thAya? lAkaDuM, paththara ane mATI e badhAM jaDa-rUpe samAna che, tethI e badhAM sAthe maLavAthI ghara-rUpI - jaDa padArthano anubhava thAya che, paNa temAM caitanyano anubhava thato nathI.jayAre, jIbha ane rasa e baMne jaLa-rUpe samAna hovAthI, temanA samAgamathI jaLa-rUpa rasano anubhava thAya che. vastutaH (kharuM jotAM) to sarva anaMta-brahma nuM svarUpa che, ane te sarva prakAza-maya che.mATe, he, rAma,A vizva brahma-maya che tema tame jANo. "A jagata mithyA che" ema mAnavuM e ja caitanya no camatkAra che. te avidyA (mAyA) nA lIdhe ja A vizva e bhrama thI bharapura nathI to paNa,lAkho bhrama thI bharapUra jaNAya che. jayAre manuSya nA kalpalA,puruSo,paraspara krUratA nathI ane deza-kALano aTakAva karatA nathI. A ja pramANe sargo vizenI evI ja sthiti che. jyAM sudhI bheda-buddhi che tyAM sudhI sarga-paNuM,ahaMtA vagere bhrama no udaya thAya che. parama-satya no anubhava thAya pachI,tenuM jJAna thayA pachI A sarga asatya che tema jANavAmAM Ave che. jayAre citta eka dezamAMthI bIjA dezamAM jAya che tyAre madhyamAM eTale ke bIjA dezamAM gayA pahelAM, jaDatA vinAnuM tathA jJAna-rUpa -tevA te citta nuM svarUpa thaIne tame sarvadA raho. jAgrata-svapna-ane niMdrA thI rahita tamAruM je sanAtana-citta-vRtti thI rahita ane ajaDa-rUpa chete rUpa thaIne tame sarvadA raho. tame samAdhimAM ho ke vyavahAra karatA ho tyAre paththaranuM je caitanya-ghana-rUpa-hRdaya che tevA thaIne tame sarvadA raho. koI paNa manuSya ke koI paNa vastuno udaya thato nathI ke laya thato nathI, mATe samAdhi ke vyavahAra dazAmAM svastha paNe paramArtha (parama-artha) draSTine anusaro. dehamAM, koI paNa AtmA koI paNa IcchA karato nathI,ke dveSa karato nathI, mATe tame zaMkAno tyAga karIne,svastha-paNe raho ane dehanI vRttimAM paDo nahi. jevI rIte "bhaviSyamAM thanArA saMsArika vyavahAra" mATe koI pravRtti thai zakatI nathI, tevI rIte "vartamAna mAM thatA vyavahAramAM mithyAtvadRSTi rAkho. ane satya-sva-rUpa-brahma-bhAvane prApta thaine citta-vRttimAM raho nahi. jevI rIte bIjA dezamAM rahelo manuSya ahIM pAse nA hovAthI koI upayogamAM AvI zakato nathI, tema ja lAkaDuM-paththara vagere pAse hoya to paNa te acetana hovAthI paramArthamAM upayogI nathI, tevI ja rIte te cittane tame juo. kAraNake-Atma-svarUpa pAmavA mATe a-citta-paNuM e ja vidvAnoe anubhava thI siddha karyuM che. paththaramAM jema jaLa nathI,ane jaLamAM jema agni nathI, tema dehamAM citta nathI,toparamAtmA mAM to te citta kema hoI zake? je vastu najare jovAmAM AvatI nathI, te vastu (citta) je kArya kare che te,nA karyA barAbara ja che, mATe citta thI pare thaIne rahevuM. je manuSya atyaMta jaDa evA cittane anusarIne rahe che (AvuM atyaMta kharAba kArya kare che to),te Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zA mATe potAnI pAse rahenAra caMDALa ne anusarI ne nathI raheto? (eTale ke manuSya caMDALa ne anusarato nathI ane caMDALa jevA citta ne anusarIne rahe che) mATe tame nitya "citta-rUpI-caMDALa" no anAdara karo.ane mATInI banAvela pratimA nI jema svastha ane zaMkA-rahita thaIne raho. citta che ja nahi-athavA to jo te che to te mRta-rUpa (mareluM) che evo nizcaya karIne raho. vicAra karavAthI-samajAze ke citta che ja nahi mATe tame tatvataH citta-rahita cho to zA mATe kheda pAmo cho? citta no durathI tyAga karI do,ane je "sva"-rUpe tame cho e "sva" rUpe sthira thAo-ane parama yukti vaDe-bhAvanA thI mukta thaIne tame raho. citta asatya chatAM satya lAge tevuM che,je manuSyo tene anusarIne rahe che, teo to AkAza ne mAravAnA kAmamAM lAgelA mUDha manuSyo jevA che.temane dhikkAra ho. mATe tame prathama tatva-bodha thI nirmaLa AtmA-vALA thaIne saMsAra nA pAra ne pAmI raho. meM mana-rUpI tatva meLavavA mATe ghaNo lAMbo vakhata vicAra karyo,to paNa, mArA nirmaLa AtmAmAM "mana-rUpI mela" nI mane kadI prApti thatI nathI. (122) jJAna-bhUminA udaya no krama vaziSTha kahe che ke-he rAma jagatamAM prathama janma thatAMnI sAthe ja puruSe potAnI vikAsa-vALI buddhi thI,satsaMga-parAyaNa thaIne rahevuM. avidyA nI nadImAM taNAto manuSya-zAstra tathA satsaMga vinA taravAne samartha thato nathI. zAstro ane satsaMga thI thatA "viveka" ne lIdhe "amuka vastu nuM grahaNa karavuM joIe ane amuka vastu no tyAga karavo joIe" evo vicAra puruSane thAya che,tethI te puruSa "zubhecchA" nAmanI jJAnanI pahalI bhUmikA ne prApta thAya che. ne tyAra pachI adhika viveka ne lIdhe tene "vicAraNA" nAmanI jJAnanI bIjI bhUmikA prApta thAya che. enA bAda,sArA jJAnane lIdhe,vAsanAno sArI rIte tyAga karavAthI, te puruSanuM mana saMsAranI bhAvanAmAMthI ochuM thAya che, AthI te "tanumAnasA" nAmanI jJAnanI trIjI bhUmikAne prApta thAya che. jayAre tevA yogIne sArI rIte jJAnano udaya thAya che tyAre "satvApatti bhUmikA ne prApta thAya che. e bhUmikA mAM AvyA pachI,jayAre vAsanAmAM nyUnatAthAya che tyAre te "asaMsakta" kahevAya che. ane tethI karma-phaLa vaDe tene baMdhana thatuM nathI. A pramANe-vAsanA nyUna thavAthI-asaMsakti -ne lIdhe-asatya vastumAM bhAvanA ochI thAya che. tethI,te manuSya samAdhimAM hoya,vyavahAra karato hoya ke-asatya saMsAra nI vastumAM rahelo hoya-chatAM paNa(AtmAmAM mana ochuM thavAthI-ane niraMtara abhyAsa ne lIdhe) temAM tenI vAsanA hotI nathI. te saMsArika vastuone dekhato ja nathI,tenuM smaraNa karato nathI,ke tenuM sevana karato nathI. paNa,sUIne uThelA bALaka nI peThe-snAna-bhojana vagere "kartavya-karma" kare che. tevA manuSya nuM citta atyaMta sUkSma brahma-rasa mAM lIna thai gayeluM hovAthI, "padArtha-bhAvanI" nAmanI jJAna nI chaThThI bhUmikA mAM Ave che. 252 Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upara pramANe parabrahma mAM citta lIna thavAthI-te kartavya-karma kare che to paNa krama-pUrvaka tenI bhAvanA no tyAga kare che. tethI te "turyagA" nAmanI sAtamI yoga-bhUmikAmAM Ave che.ane te "jIvanamukta" kahevAya che. AvI jIvana-muktanI dazA prApta thAya bAda-tene prApta thayelI vastuthI AnaMda thato nathI keaprApta vastune mATe zoka thato nathI.kevaLa-zaMkA-mAtra no tyAga karIne - je samaye jenI prApti thAya tene te anusarIne rahe che. he,rAmacaMdrajI.tame paNa je jANavAnI vastu che tene jANI lIdhI che. tathA sarva bhAvamAMthI tamArI vAsanA paNa ochI thayelI che, mATe tame zarIra thI bahAra (samAdhimAM) raho ke zarIramAM (loka-vyavahAramAM) rahopaNa harSa-zoka pAmo nahi-kAraNake-tamAruM nirmaLa AtmA nuM sva-rUpa che. he,rAma, tame AtmA-rUpa,svayaMprakAza,nirmaLa,sarva sthaLe rahenArA ane sarvadA udaya-vALA cho, mATe sukha-duHkha-janma-maraNa tamane kema ghaTe? tame baMdhu rahita cho te chatAM baMdhu nA duHkha mATe zoka zA mATe? advitIya paNe rahyA pachI-AtmAne vaLI baMdhu koNa? deza-kALa ne lIdhe mAtra dehamAM paramANu no samUha jovAmAM Ave che.paNa,AtmA ne udaya ke laya nathI. tame avinAzI cho, chatAM,"huM nAza pAmuM chuM"ema dhArIne kheda zA mATe? kAraNake-mRtyu rahita ane svaccha sthAnaka rUpa AtmAno vinAza che ja nahi. jevI rIte eka ghaDAno nAza thatAM ghaTAkAza no nAza thato nathI, tevI rIte,zarIrano nAza thavAthI AtmA no nAza thato nathI. jevI rIte mRgajaLa no nAza thavAthI taDakA no nAza thato nathI, tema dehano nAza thavAthI AtmA no nAza thato nathI. he,rAma,tame advitIya cho,mATe evI koI bIjI vastu nathI ke jene mATe (tamAro) AtmA IcchA kare!! A jagatamAM AtmA vinA sAMbhaLavAnuM,sparza karavAnuM,jovAnuM,svAda levAnuM tathA suMghavAnuM kaMI nathI. jema AkAzamAM zUnyatA rahelI che-tevI ja rIte,sarva "zakti"nA utpatti sthAna rUpa,vyApaka ane rUpa-rahita,paramAtmAmAM A sarva jagatanI "sarva zaktio" rahelI che. he rAma cittamAMthI ja A trilokI-rUpa lalanA (vAsanA) no udaya thayo che, tathA te satva-rajasa-tamasa guNanA (kramathI) bhrama utpanna karanArI che. mana nI zAMti thayA pachI vAsanAno kSaya thAya che, tyAra pachI "kriyA-zakti"nA nivAsa-rUpa "mAyA" no nAza thAya che. he,rAma,saMsAra-rUpI A eka ugra ghaTamALa (yaMtra) che,temAM te yaMtra ne calAvavA mATe vAsanA-rUpI dorI che. tame te dorIne prayatna thI kApI nAkho. e vAsanA jyAM sudhI jANavAmAM AvI nathI,tyAM sudhI mahA-moha ApanArI che. ane tene jANyA pachI te anaMta brahma-sukha ApanArI che. kAraNake-te vAsanA paNa brahmamAM thI ja utpanna thai che, 253 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 ane te brahmanI "lIlA-mAtra" thI,saMsAra nuM sukha bhogavyA pachI, te brahma nuM smaraNa karIne brahma mAM ja laya pAme che. tejamAMthI jema prakAza pedA thAya che, tema te rUpa rahita-nirAmaya evA pavitra padamAMthI sarva prANI utpanna thayelAM che. jevI rIte jaLamAM taraMga che tevI rIte brahmamAM A traNe bhuvana rahelA che.ane temAMthI ja utpanna thayelAM che. e "brahma" che te ja prANI mAtra nA "AtmA" che.ane temanuM jJAna thavAthI ja AkhA jagatanuM jJAna thAya che. te brahma ja traNe bhuvanane jANanAra che, paNa zAstra nA vyavahAra mATe, te eka brahmanAM ja citta-brahma-AtmA-evAM nAma vidvAno dvArA kalpAyelAM che. priya-apriya viSayono indriyo sAthe saMyoga thAya, tyAre te mithyA che evI buddhi jenI hoya, tene harSa-zoka ke krodha rahetA nathI ane je Avo jIvanamukta no anubhava che te ja AtmA che. AkAzanI peThe atyaMta svaccha cidAtmAmAM A jagata bhinna hoya tevI rIte pratibiMba paDe che. ane te jagatamAM "buddhinI preraNA" thI lobha-moha-vagere bheda thI te bhedo -e cidAtmA mAM rahelA che. mATe jo bheda nA hoya ke bheda nA rahe to te sarva paramAtmA ja che. he, rAma, tamAre deha nathI,tamArI AkRti nirvikalpa-caitanya-rUpa che. to pachI,lajjA-bhaya-khedamAMthI tamane,moha kema utpanna thAya che? tame deha nathI, to pachI lajjA-vagere ke je dehamAMthI utapanna thayelA ane asata che tenAthI mUrkhanI jema durbuddhi thaIne parAbhava kema pAmo cho? tamAro potAno deha nAzavaMta che, ane je ajJAnI che tevA manuSyanA AtmA no paNa nAza thato nathI, to pachI, jJAnI puruSanA AtmA no to kema nAza thAya? suryanA AdhAra vinAnA mArga mAM paNa je cittano javA-AvavAno saMcAra thAya che, e citta che te ja puruSa che, paNa zarIra e puruSa nathI.zarIra hoya ke nA hoya to paNa te zarIrano nAza thayA pachI,citta-rUpI puruSa, e jJAnI hoya ke ajJAnI hoya to paNa teno AtmA nAza pAmato nathI. A saMsAramAM je citra-vicitra duHkho jovAmAM Ave che-te badhAM dehane che, paNa agrAhya evA AtmAne nathI. caitanya to mana nA mArga nuM atikramaNa karIne zUnya nI peThe raheluM che. tene sukha-duHkha-rUpe kema vyApta thAya? A deha-piMjara no nAza thayA pachI,dehamAM rahenAro AtmA,dehanAM abhimAna ne tyAga karIne potAnA mULa-sthAnaka paramAtmA mAM ja laya pAme che.paNa dehane vAsanAno abhyAsa hovAthI tenI mukti thatI nathI. he, rAma,jo A "jIva-rUpI Atma-tatva" (zarIra) mithyA hoya, to pachI A deha-pIMjarano nAza thavAthI,kono nAza thAya che?tathA konA mATe tame kheda karo cho? mATe satya evA brahma nuM ciMtana karo,mohanI bhAvanA karo nahi. IcchArahita tathA nirmaLa AkRti vALA AtmAne kaMI paNa IcchA thatI nathI. jema,darpaNa ne ane pratibiMbane IcchA nA hovA chatAM paNa paraspara teono saMbaMdha thAya chetema,AtmA tathA A jagatano -A jagatamAM IcchA vinA ja saMbaMdha thAya che.ane tene lIdhe ja bheda-abheda nI vyavasthA karavAmAM Ave che. Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 255 sUryodaya thI jema,jagatanI kriyAno prAraMbha thAya che, tema caitanya nI sattA-mAtra thI A jagatanI utpatti thAya che. he, rAma, Ama,(atyAra sudhInA) mArA upadeza pramANe jagata nI sthitinA AkAranI nivRtti karAI che, mATe tamArA cittamAM paNa A jagata AkAza-rUpa (zUnya) che ema (have, tamArA samajavAmAM AvyuM haze. jema divAnI sattAthI, prakAza thavo e svAbhAvika che, tema,jagatanI sthiti e caitanya no svabhAva che. jema,AkAza zUnya che paNa te manohara zyAmatA utpanna kare che, tema,mana potAnA aneka prakAra nA vikalpathI,A jagatane utpanna kare che. saMkalpa-vikalpa no kSaya thayA pachI,citta gaLI (kSaya thai) jAya che, ane tethI, saMsArano moha maTI jAya che.ane moha maTavAthI,janma-maraNa rahita eka caitanya rUpa ja jaNAya che. Ama,prathama karmAtmaka (karmo karanAra) "mana" no udaya thAya che. pachI te mananA saMkalpane lIdhe,brahmA-manu vagere straSTA -zarIra rUpe thAya che. pachI jema,mugdha bALaka bhUtanI kalpanA kare-tema manathI aneka prakAranA jagatano vistAra thAya che. pachI mahAsAgaramAM tenI sattAthI jema jaLanA taraMgo dekhAya che, tema te asata-rUpa mana pote potAnA adhiSThAna-rUpa caitanyamAM caitanya-mAtra nI sattA-mAtra thI jagata-rUpI mahAna zarIra dhAraNa karIne phUre che. ane te asata hovA chatAM sata hoya tema dekhAya che ane vAraMvAra utpanna thaIne laya pAme che. utpatti-prakaraNa-samApta (to be continue on Part-2)