Book Title: Paramagama Sara
Author(s): Dineshchandra Joravarmal Modi
Publisher: Dineshchandra Joravarmal Modi
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005314/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / paramAgama sAra | (sadbhuta dravyAnuyoga) Jain Educationa baremational Fon Personal and Private Use Only www.linelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "eka viSayane anaMtabhede paripUrNa kahenAra te jainadarzana che. prayojanabhUtatattva enA jevuM kyAMya nathI. eka dehamAM be AtmA nathI, tema AkhI sRSTimAM be jaine eTale ke jainanI tulya eke darzana nathI. Ama kahevAnuM kAraNa zuM to mAtra tenI paripUrNatA, nIrAgitA, satyatA ane jagatahitasvitA. bAkInA sarva gharmamatonA vicAra jinapraNIta vacanAmUtasiMdhu AgaLa eka biMdurUpa paNa nathI. anya pravartako prati mAre kaMI vairabuddhi nathI ke mithyA enuM khaMDana karuM. priya bhavya! jaina jevuM eke pUrNa darzana nathI, vItarAga jevo eke deva nathI." -zrImad rAjacaMdra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAgama sAra (sadbhuta dravyAnuyoga) dravyAnuyoganuM prAthamika jJAna levA icchanArA jIjJAsu jIvo mATe * saMkalanakAra tathA prakAzaka * dinezacaMdra jorAvaramala modI ema. e. ela. ela. bI. rASTrabhASA ratna eDavokeTa, suprIma korTa A pustaka dharmanuM che, tenI akSatanA karazo nahIM, nIce jamIna upara mUkazo nahIM, teno gera upayoga karazo nahIM. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka ane prApti sthAnazrImati sarasvati jorAvaramala modI memoriyala TrasTa 924, sToka eksenja TAvara, dalAla sTrITa, muMbaI - 400 023. navembara 1988: prathama AvRtti: prata 3000 "zvetAMbara digaMbarAdi maTI jaina bano" ..... dineza modI. "dharma AtmAmAM che, AtmAno che, AtmA mATe che, ane AtmAthI che." ... dineza modI. mUlya: rU. 20 athavA anya koI rakama TrasTamAM dAnarUpe. mudraka: jayaMta prinTarI 3pa2/54, gIragAma roDa, muralIdhara maMdIra kaMpAunDa, muMbai-400 002. phona: 2pa2982 299193 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sva. zrImati sarasvatibena jorAvaramalabhAI modI. - * 900 ; \ 25-7-1913 11-1-1988 Jain Educationa international For Personal and Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pahelI AvRttinuM nivedana digaMbara jaina samAje AcArya kuMdakuMdanA be hajAra varSanI ujavaNI ghaNI dhAmadhUmathI karI. kuMdakuMda AcAryane phakta digaMbara samAjanA ja AcArya mAnavA ane batAvavA te sAMpradAyika saMkucitatA ane tAttvika dRSTinI nyunatAnuM sUcana kare che. dharma pravartaka upakArI zrI kAnajI svAmI mahArAja sAheba jema phakta jaina sthAnakavAsI samAjanA ja sAdhu nahotA paNa A bharatakSetranA samasta jaina samAjanA zikSA gurU hatA. vaLI jaina sthAnakavAsI samAjanAM ahobhAgya che ane tenA ati gauravanI vAta che ke AvuM aNamola virala ratna tenA kukhe pedA thayuM ane kalyANanA arthe AkhA jaina samAjane arpaNa karyuM ane teno akalpaniya lAbha AkhA jaina samAjane thayo. tevI rIte AcArya kuMdakuMda bhale digaMbara saMpradAyanI paripATIe rahyA hoya paNa teo bhagavAna mahAvIra ane aMtima zrutakevaLI bhadrabAhunI paraMparAthI joDAyelA che tema teoe pote bhArapUrvaka kahyuM hoI temanA upara phakta koI eka saMpradAya ja haka jamAvavAnuM duSkRta na karI zake, ane kare to te aNasamaja che, ajJAna che. AcArya kuMdakuMda phakta digaMbara samAjanA ja che, athavA zrI kAnajIsvAmInA ja che, AvI ajJAnabharI vAta athavA carcA karavI, sAMbhaLavI athavA tene anumodana ApavuM te zIdhra nija mukti IcchatA mumukSuo mATe kalyANakArI nathI paNa hAnikAraka che. AcArya kuMdakuMda samasta jaina samAjanA AcArya hatA ane temanAM racita paMca paramAgama parama vItarAganA divyadhvanino ja sAra che, anyathA nahI ane tethI samasta jaina samAja mATe ane dareka mumukSu jIva mATe parama AdaraNIya ane pUjanIya che ane temAM leza mAtra svapnamAM paNa zaMkA ANavI nahI. kuMdakuMda AcArya to bhagavAnanA ADatiyA hatA, tema kAnajI mahArAja vAraMvAra kahetA hatA ane teo potAne to bhagavAnanA dAsAnudAsa kahetA. paramakRpALudeva zrImad rAjacaMdrajIe paNa kuMdakuMda AcAryano parama upakAra mAnatAM temanAM racelAM paMca paramAgamane satzAstra gaNAvyAM che ane kahyuM che ke "te sadbhuta sevavA yogya che. enuM phaLa alaukika che. amRta che. te sUkSma ane parama gaMbhIra che, nirgatha pravacananuM rahasya che. zukala dhyAnanuM ananya kAraNa che. mahAbhAgya vaDe tenI prApti thAya che. samAdhinuM rahasya e ja che. sarvadu:khathI mukta thavAno ananya upAya e ja che." Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Do. hukamacaMda bhArillanuM "AcArya kunda kunda ane temanAM pAMca paramAgama" nAmanuM pustaka thoDo samaya pahelAM bahAra paDayuM ane te vAMcatAM mane A pustakanuM prakAzana karavAnI preraNA maLI. Do. bhArillanI anumati laI temanA pustakamAMthI amuka bhAgano ahIM gujarAtI anuvAda karI samAveza karyo che ane bAkInI sAmagrI anya pustakomAMthI saMkalana karela che. samAnya bahoLA jana samudAyane saMskRta pado agrAhya hovAthI saMskRta mULa padono samAveza na karatAM mULa gAthAono gujarAtI padyAnuvAda ja sIdhe sIdho mUkI dIdho che. amuka gAthAono padyAnuvAda mAro karelo che. amuka vAcaka gaNa ane mumukSuone lakSamAM rAkhatAM Do. bhArilanA pustakamAM pasaMdagI pAmela so gAthAono amuka krama badalavA yogya lAgatAM te pramANe karela che ane tema karatAM amuka vadhArAnI gAthAonI pasaMdagI karI A pustakamAM umerI che, tethI temanI eka so gAthAnA badale 242 gAthAono A pustakamAM samAveza karyo che. AthI vAcakagaNane A graMthAdhirAjonuM mahAtmaya, mahAmUlya ane ahobhAvanuM UMDuM bhAsana thAya. A pustakanuM saMkalana kArya mArA potAnA svAdhyAyanuM pariNAma che. temAM mArI kata budhdhi nathI, temaja temAM mAruM potAnuM kAMI paNa nathI. A pustakamAM kuMdakuMda AcAryano saMkSipta paricaya uparAMta temanI aNamola kRtio samayasAra, pravacanasAra, niyamasAra, paMcAstikAya, ane aSTapAhuDa ema pAMca paramAgamono saMkSipta sAra Apyo che. A pAMca paramAgama dravyAnuyogano sAra che. dravyAnuyoganA A pAMca mULa zAstrono abhyAsa karavA mATe samaya, ruci ane kSayopazama nathI. temanA mATe A pustaka ghaNuM upayogI thaze. dharmanI prabhAvanA thaze. jIjJAsu jIvone kAMI phAyado thAya to A pustakanuM dhyeya saphaLa thayuM kahevAya. A pustaka taiyAra karavAmAM ghaNA pustakono AdhAra ane temAMthI akSaraza: lakhANa lIdhAM che te mATe Do. bhAritsa, zrI hiMmatalAla jeThAlAla zAha, paM. mahendrakumArajI jaina, anya pustakonA lekhaka, anuvAdaka, saMkalanakAra tathA prakAzaka Adino atyaMta AbhArI chuM. svAdhIna sadana dineza modI carcageTa, muMbaI bhAdaravA suda ekama 11-9-1988 saMvata 2044 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukramaNikA 1. AcArya kunda kunda 2. samayasAra 3. pravacana sAra 4. paMcAstikAya saMgraha 5. niyamasAra 6. aSaprAbhRta 7. upasaMhAra 8. paramAganA viNelAM motI - 2 8 8 8 8 8 8 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI samayasArajI-stuti (harigIta) saMsArI jIvanAM bhAvamaraNo TALavA karuNA karI, saritA vahAvI sudhA taNI prabhu vIra! te saMjIvanI; zoSAtI dekhI saritane karuNAbhInA hRdaye karI, munikuMda saMjIvanI samayaprAbhUta taNe bhAjana bharI. (anuSTrapa) kuMdakuMda racyuM zAstra, sAthiyA amRte pUryA, graMthAdhirAja! tArAmAM bhAvo brahmAMDanA bharyA. (zikhariNI) aho! vANI tArI prazamarasa-bhAve nItaratI, mumukSune pAtI amRtarasa aMjali bharI bharI; anAdinI mUcha viSa taNI tvarAthI UtaratI, vibhAvethI thaMbhI svarUpa bhaNI doDe pariNati. (zArdUlavikrIDita) tuM che nizcayagraMtha bhaMga saghaLA vyavahAranA bhedavA, tuM prajJAchINI jJAna ne udayanI saMdhi sahu chedavA; sAthI sAdhakano, tuM bhAtuM jagano, saMdeza mahAvIrano, visAmo bhavalAMtanA hRdayano, tuM paMtha mukti taNo. (vasaMtatilakA) sUye tane rasanibaMdha zithila thAya, jAye tane hRdaya jJAnI taNAM jaNAya; tuM rucatAM jagatanI ruci ALase sau, tuM rIjhatAM sakalajJAyakadeva rIjhe. (anuSTrapa) banAvuM patra kuMdananAM, ratnonA akSaro lakhI; tathApi kaMdasUtronAM aMkAye mUlya nA kadI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya kunda kunda jaina adhyAtmanA pratiSThApaka AcArya kundakundanuM sthAna digaMbara jaina AcArya paraMparAmAM savopari che. maMgaLAcaraNa svarUpa chaMdamAM paNa bhagavAna mahAvIra ane gautama gaNadharanI sAthe samagra AcArya paraMparAmAM eka mAtra kunda kunda AcAryanA ja nAmano ullekhapUrvaka smaraNa karavAmAM Ave che, bAkI badhAno "Adi" zabdamAM ja samAveza karI levAmAM Ave che. jema hAthInA pagalAmAM badhAM pagalAMo samAI jAya che tema kunda kunda AcAryamAM samagra AcArya paraMpArA samAI jAya che. digaMbara paraMparAnA pravacanakAro dvArA pravacananA AraMbhamAM maMgaLAcaraNa svarUpa bolAto chaMda A pramANe che "maMgalaM bhagavAna vIro, maMgala gautama gaNI, maMgala kukundAdyo, jainadharmostu maMgala" digaMbara paraMparAmAM ApanuM sthAna ajoDa che. ApanI mahimA darzAvatA zilAlekho paNa upalabdha che. candragiri ane vidhyagiri parvato upara te zilAlekho maLI AvyA che. viMdhyagiri zilAlekhamAM lakhANa che ke pRthvIthI Apa cAra AgaLa adhdhara gamana karatA hatA. diMgabara jaina samAja kunda kunda AcAryadevanA nAma tathA kAryathI, mahimAthI jeTalo paricita che, temanA jIvanathI teTaloja aparicita che. loka saMga ane prazaMsAthI dUra rahenArA jaina AcAyoMnI A eka vizeSatA rahI che ke mahAnathI mahAna aitihAsika kArya karyA pachI paNa potAnA vyaktigata jIvananA saMbaMdhamAM kyAMya koI ullekha karatA nathI. AcArya kunda kunda paNa temAM apavAda nahotA. temaNe potAnA vize kyAMya kaMI paNa lakhyuM nathI. dvAdazAnuprekSA'nI 90mI gAthAmAM mAtra temanA nAmano ullekha che. tema bodha pAhuDanI 61 ane 6ra mI gAthAmAM potAne, bAra aMganA jJAtA tathA cauda pUrvanA vipula prasAra karanAra zrutakevalI bhadrabAhunA ziSya batAvyA che. tethI temanA jIvananA saMbaMdhamAM jANakArI meLavavA bAhya purAvAo upara ja AdhAra rAkhavo paDe che. vaLI bAhya purAvA ane dastAvejomAM paNa temanA jIvana saMbaMdhI vizeSa sAmagrI maLatI nathI. bAhya purAtanatatvomAM maLI AvatA aitihAsika lekho, prazasti patro, mUrtilekho, paraMparAgata janazruti ane anya lekhakonA ullekhonA AdhAra para je kAMI mAhitI upalabdha che teno sArAMza nIce mujaba che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AjathI lagabhaga be hajAra varSa pahelAM vikramanI prathama zatAbdImAM kaunDakundapura (karNATaka)mAM janma thayo hato. ApanA mAtA-pitA koNa ane temaNe janma vakhate ApanuM zuM nAma rAkhyuM hatuM? te to jANavA maLatuM nathI, paNa tandisaMghamAM dIkSita hovAthI dIkSA samaye temanuM nA padmanandI rAkhavAmAM AvyuM hatuM. naMdisaMghanI paTTAvalI pramANe vikrama saMvata 49mAM Apa nadisaMghamAM AcArya pada nasIna thayA ane muni padmanaMdIthI AcArya padmanaMdI thayA. vaLI Apa kanDakundapura nA rahevAsI hovAthI Apane paNa kanDakundapuranA AcAryanA arthamAM kaunDakadAcArya kahevA lAgyA, je karNapriyatAnI draSTithI kAlAntara jatAM kunda kundrAcArya thaI gayuM. jo ke "AcArya te pada che paNa ApanA nAmanI sAthe te evI rIte ekameka thaI gayuM che ke jANe te nAmano ja eka bhAga na hoya! AnA saMdarbhamAM caMdragiri parvata uparanA zilAlekhamAMno nIceno chaMda ullekhanIya che. munIndromAM zreSTha prabhAvazALI maharNika gautamAdi ratnonI AcArya paraMparAmAM nandigaNamAM cAritranA dhaNI, cAraNa RdhdhidhArI "padmanandI nAmanA munirAja thayA, temanuM bIjuM nAma "AcArya" zabda che, aMtamAM "kaunDakunda' hatuM arthAta 'kundakundAcArya" hatuM. uparanAM chaMdomAM traNa vastuo atyaMta spaSTa che- 1) gautama gaNadharanI pachI koI bIjAno ullekha na karatAM kanTakanDano ja ullekha che, je digaMbara paraMparAmAM temanA sthAnane sUcita kare che. 2) temane cAraNa Rddhi prApta thaI hatI. 3) temanuM prathama nAma "padmanandI' hatuM ane bIjuM nAma "kundakunda AcArya hatuM. AcArya' zabda nAmo ja bhAga banI gayo hato. uparokta nAmo sivAya ApanAM bIjAM nAmo paNa hatAM, jevAM ke elAcArya, vakragrIvAcArya, gRdhdhapicchAcArya vigere kundakunda jevA samartha AcAryanA bhAgyazALI gurU koNa hatA? A viSe bodhapAhuDanI 6 1 ane 6 2mI gAthAmAM ullekha maLI Ave che. 6 1mI gAthAmAM A vAta atyaMta spaSTa che ke bodhapAhuDanA kartA AcArya kunda kunda bhadrabAhunA ziSya hatA. vaLI 6 2mI gAthAmAM kahyuM che ke bhadrabAhu agiyAra aMga ane cauda pUrvanA jJAtA paMcama zrutakevaLI hatA. tyAM ema paNa kahyuM che ke teo kundakundanA gamakaguru (paraMparAguru) hatA, sAkSAta guru nahIM Avo ja bhAva samayasAranI prathama gAthAmAM A pramANe pragaTa karyo che ke Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhruva, acaLa ane anupama gatine prApta sarvasidhdhone vaMdana karIne zrutakevaLI dvArA kathita samayaprAbhUtane kahIza." A pramANe to temane bhagavAna mahAvIranA ziSya paNa kahI zakAya kAraNa ke teo bhagavAna mahAvIranA zAsana paMraparAnA AcArya hatA. A saMdarbhamAM darzanasAranI nIcenI gAthA upara dhyAna ApavuM joie. "jo sImaMdharasvAmI (mahAvidehamAM vidyamAna tIrthaMkara deva)thI prApta thaeluM divyajJAna dvArA zrI padmanandInAtha (zrI kundakundAcArya) bodha Apyo na hota to munijano sAco mArga kevI rIte prApta karI zakatA?" A gAthAnA AdhAra upara temane sImaMdhara bhagavAnanA ziSya paNa kahI zakAya? ahIM e prazna nathI ke temane kayAM kayAMthI jJAna prApta thayuM. paNa prazna e che ke temanA dIkSAguru koNa hatA ane temane AcAryapada konA thakI prApta thayuM? jayasena AcAryadeve temane kumAranaMdI sidhdhAMtadevanA ziSya batAvyA che ane nandIsaMghanI paTTAvalImAM jinacaMdranA ziSya batAvyA che. ema paNa banI zake che ke AcArya kunda kunda nI mAphaka temanA dIkSAgurUnAM paNa be nAma hoya. paMcAstikAya saMgrahanI tAtparyavRtti nAmaka saMskRta TIkAnA AraMbhamAM jayasenAcAryo nIce pramANe lakhyuM che. "zrI kumAranandrisidhdhAMta devanA ziSya pUrva videha thaI vItarAga sarvajJa zrI sImaMdhara svAmI tIrthaMkara paramadevanAM darzana karI temanA zrImukhakamaLathI nIkaLelI divyadhvani sAMbhaLIne zudhdhAtmAdi tattvonI sAthe padArthone grahaNa karanAra zrI pahmananda Adi che." uparanA lakhANamAM prasidhdhakathAnyAyanA AdhAra para kundandinA videhagamananI carcA paNa karI che. A uparathI e nakkI thAya che ke AcArya jayasenanA samaye (vikramanI bAramI sadImAM) A vAta atyaMta adhika prasidhdha hatI. vikramanI dazamI sadInA AcArya devasenanA darzanasAranI gAthAmAM paNa kundakundrAcAryanA videhagamananI carcA karI che. darzanasAranA aMtamAM lakhyuM che ke temane darzanasAra grantha pUrvAyanI gAthAonuM saMkalana karIne banAvyo che. AthI e vAta atyaMta spaSTa thAya che ke kundakundanA videhagamananI carcA karatI gAthA paNa dasamI zatAbdithI bahu pahelAnI hoI zake che. A viSe mRtasAgarasUrinuM lakhANa ullekhanIya che. "zrI padmanandI, kundakundAcArya, vakragrIvAcArya, elAcArya ane guppapicchAcarya paMcanAmadhArI, Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jamInathI cAra AMgaLa upara AkAzamAM cAlavAnI RRdhdhinA dhAraka, pUrvIvadehanI puNDarIkiNI nagarImAM birAjamAna sImandhara bIjuM nAma svayaMprabha tIrthaMkarathI prApta jJAnathI bharatakSetranA bhavyajIvone saMbodhita karanAra, zrI jinacandrasUri bhaTTArakanA paTTanA AbharaNa, kaLikALasarvajJa (zrI kundakuntAcArya) dvArA racita SaTaprAbhUta graMthamAM.." uparokta kathanamAM kukundanAM pAMca nAma, pUrva videhagamana, AkAzagamana ane jinacaMdracAryanA ziSyatvanA uparAMta temane kaLikALa sarvajJa paNa kahyA che. AcArya kundakundanA saMbaMdhamAM pracalita kathAonuM avalokana paNa Avazyaka che. 'jJAna prabodha'mAM prApta kathAno saMkSiptasAra A pramANe che. "mAlavadezanA vArApura nagaramAM rAjA kumudacaMdra rAja karato hato. tenI rANInuM nAma kumudacaMdrakA hatuM. temanA rAjayamAM kundazreSThI nAmano eka vaNika raheto hato. tenI patnInu nAma kundalatA hatuM. temane eka kundakunda nAmano putra paNa hato. bALakonI sAthe ramatAM ramatAM te bALake eka divasa udyAnamAM birAjamAna jinacaMdra nAmanA munirAjanAM darzana karyAM ane temanA upadezane aneka nara-nArIo sAthe ghaNA dhyAnathI sAMbhaLyo. agiyAra varSano A bALaka kukunda temanA upadezathI eTalo prabhAvita thayo ke teNe temanI pAse dIkSA aMgikAra karI. pratibhAzALI ziSya kunda kundane jinacaMdrAcArye 33 varSanI ummaramAM ja AcAryapada pradAna karyuM. ghaNA UMDANathI ciMtana karavA chatAM paNa AcArya kundakundane koi jJeya spaSTa thatuM nahotuM. tenA ciMtanamAM magna kukunde videhakSetramAM vidyamAna tIrthaMkara sImaMdhara bhagavAnane namaskAra karyA. tyAM sImaMdhara bhagavAnanA zrImukhathI sahaja ja 'sadhdharmavRdhdhirastu' prasphuTita thayuM. samavasaraNamAM upasthita zrotAone ghaNuM Azcarya thayuM ke namaskAra karavAvALA vagara kone AzIrvAda ApavAmAM AvI rahyo che? A prazna badhAnA hRdayamAM sahaja ja upasthiti thai rahyo hato. bhagavAnanI vANImAM samAdhAna AvyuM ke bharatakSetranA AcArya kukundane A ArzIvAda ApavAmAM AvyA hatA. tyAM kundakundanA pUrvabhavanA be mitro cAraNaRRdhdhidhArI munirAja upasthita hatA. teo AcArya kundakundane tyAM lai gayA. mArgamAM kundakundanI mayurapichi paDI gai, tyAre temaNe gRghdhapichithI kAma calAvI lIdhuM. teo tyAM sAta divasa 4 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rahyA. bhagavAnanA darzana ane divyadhvani-zravaNathI temanI samasta zaMkAonuM samAdhAna thaI gayuM. kahe che ke, pAchA pharatI vakhate te koI graMtha paNa sAthe lAvyA hatA, paNa te mArgamAM ja paDI gayo. tIrthonI yAtrA karatAM karatAM te bharatakSetramAM pAchA AvI gayA. temano dhamapadeza sAMbhaLIne sAtaso strI-puruSoe dIkSA aMgikAra karI. thoDA samaya pachI giranAra parvata upara zvetAMbaranI sAthe temano vivAda thayo, tyAre bAhmIdevIe svIkAra karyo ke digaMbara nigraMtha mArga ja sAco che. aMtamAM potAnA ziSya umAsvAmIne AcArya pada pradAna karIne svargavAsI thaI gayA. eka kathA "puNyAstrava kathAkoSamAM Ave che, jenosAra nIce mujaba che"bharatakhaMDanA dakSiNadezamAM "piDathanADU' nAmano pradeza che. te pradezanA aMtargata kurumaraI nAmanA gAmamAM karamaMDu nAmano dhanika vaNika raheto hato. tenI patnInuM nAma zrImatI hatuM. temanA tyAM eka govALiyo raheto hato, je temanAM pazuo carAvyA karato hato. te govALiyAnuM nAma mativaraNa hatuM. eka divasa jayAre te potAnAM Dhora jaMgalamAM laI jaI rahyo hato. tyAre teNe ghaNA AzcaryathI joyuM ke AkhuM jaMgala dAvAnaLa lAgavAthI baLIne bhasma thaI gayuM hatuM, paraMtu madhyamAM thoDAM vRkSo lIlAchama hatAM. tenuM kAraNa jANavAnI tene ghaNI utsukatA thaI. te jayAre te sthAna pAse gayo tyAre tene khabara paDI ke te sthAna koI munirAjanuM nivAsasthAna hatuM ane tyAM eka peTImAM Agama graMtha rAkhyA hatA. te bhaNelo nahoto. teNe vicAra karyo ke A AgamanA kAraNe ja A sthAna AgathI bacI gayuM che. tethI te Agamone ghaNA AdarabhAvathI ghare laI Avyo, ane potAnA zeThanA gharamAM eka pavitra sthAna upara birAjamAna karyA ane pratidina tenI pUjA karavA lAgyo. keTalAka divaso pachI eka muni temanA ghare padhAryA. zeTha temane ghaNA bhaktibhAvathI AhAra Apyo. te vakhate te govALiyAe te Agama te munine pradAna karyA. te dAnathI muni ghaNA prasanna thayA ane temaNe te banne ne AzIrvAda ApyA ke te govALiyo zeThanA gharamAM putrarUpe janma leze. tyAM sudhI zeThane koI putra nahoto. muninA ArzIvAda anusAra te govALiyAe zeThanA gharamAM putrarUpe janma lIdho ane moTo thatAM mahAna muni ane tattvajJAnI thayo. tenuM nAma kundakundrAcArya hatuM. tyAra pachI pUrvavideha javAnI vAta upara pramANe ja varNavelI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvI ja maLatI AvatI kathA "ArAdhanA kathAkoza'mAM prApta thAya che. tethI uparokta ullekho ane kathAonA AdhAra para eTaluM to niHsaMkoca kahI zakAya ke AcArya kundakunda digaMbara AcArya paraMparAnA cUDAmaNi hatA. te gata be hajAra varSamAM thaelA digaMbara AcAryo, saMto, AtmArthI vidvAno ane AdhyAtmika sAdhakonA Adarza rahyA che, mArgadarzaka rahyA che, bhagavAna mahAvIra ane gautama gaNadharanA samAna prAtaHsmaraNIya rahyA che, kaLikALa-sarvajJanA rUpamAM smaraNa karavAmAM Ave che. temaNe A ja bhavamAM sadehe videhakSetra jaI sImaMdhara arahaMta paramAtmAnAM darzana karyA. temanI divyadhvanine sAkSAta sAMbhaLI, teo cAraNaRdhdhinA dhAraka hatA. tethI to kavivara vRndAvanadAsane kahevuM paDyuM ke hue hai na hokiMge muninda kundakunda se" pAchaLanA be hajAra varSomAM kundakunda jevA pratibhAzALI, prabhAvazALI, peDhIo sudhI prakAza phelAvavA samartha AcArya na to thayA che ane paMcamakALanA aMta sudhI thavAnI saMbhAvanA paNa nathI. ahIM eka prazna svAbhAvika udbhave ke jo AcArya kundakunda sadehe videha gAyA hatA, temaNe sImanvara paramAtmAno sAkSAt darzana karyA hatAM, temanI divyadhvani sAMbhaLI hatI, to temaNe A ghaTanAno svayaM ullekha kema karyo nahIM? A koI sAdhAraNa vAta nahotI ke jenI koI upekSA karI zakAya. eTaluM ja nahIM paNa potAnA maMgaLAcaraNamAM paNa temaNe arahaMta pada para birAjamAna sImanvara parameSThInuM vizeSarUpathI nAmollekhapUrvaka smaraNa paNa karyuM nathI. bIjI paNa eka vAta e che ke temaNe potAne bhagavAna mahAvIra ane aMtima zrutakevaLI bhadrabAhunI paraMparAthI budhdhipUrvaka joyA che. dAkhalA tarIkesamayasAra gAthA-1mAM kahyuM ke "zrutakevaLIo dvArA kahela samayasAra nAmaka prAbhUta kahIza" niyamasAra gAthA-1 mAM kahyuM ke, "kevaLI tathA zrutakevaLI dvArA kathita niyamasAra kahIza." aSTapAhuDanA darzane pAhuDanI gAthA-1mAM kahyuM che ke "RSabhadeva Adi tIrthakara ane vardhamAna aMtima tIrthakarane namaskAra karI yathAkrama saMkSepamAM darzanamArgane kahIza" pravacanasAra gAthA-1mAM kahyuM ke, "dharmatIrthanA kartA bhagavAna vardhamAnane namaskAra karuM chuM." uparanA maMgaLAcaraNothI eka vAta atyaMta spaSTa thaI jAya che ke AcArya kundakunda jaMbudvIpanA bharatakSetranI vartamAna covIsInA tIrthakaronAM to nAma laI smaraNa karyuM che paraMtu jaMbudvIpanA bharatakSetranA sivAya anya kSetronA tIrthakaronAM nAma laI kayAMya paNa yAda karyA nathI. mAtra pravacanasAramAM nAma lIdhA vagara ja mAtra eTaluM kahyuM ke, "manuSyakSetra arthAta aDhI dvIpamAM vidyamAna arahaMtone vaMdanA karuM Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ama pratijJAvAkyomAM kevaLI ane zrutakevaLInI vANInA anusAra graMtha lakhavAnI vAta kahI che. ahIM nizcitarUpathI kevaLInA rUpamAM bhagavAna mahAvIrane yAda karyA che, kAraNake zrutakevaLInI vAta karI temaNe sApha kahI dIdhuM che ke zrutakevaLIonA mAdhyamathI prApta kevaLI bhagavAnanI vAta huM kahIza. te ja kAraNathI temaNe bhadrabAhu kevaLIne potAnA gamaguru svIkAra karyA che. to pachI sImaMdhara bhagavAnanI vANI sAMbhaLI samayasAra graMtha lakhyo che te vAta kevI rIte sidhdha karI zakAya?. A zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe ApaNe thoDA uDANamAM javuM paDaze. AcArya kundakunda bahu ja gaMbhIra prakRtinA nirAbhimAnI javAbadAra AcArya hatA. tethI potAnA thoDA yaza lAbha mATe teo evuM koI kAma karavA mAMgatA nahotA ke jethI saMpUrNa AcArya paMraparA ane digaMbara darzanane asara paDe. jo teo ema kahetA ke mArI vAta eTalA mATe pramANika che, kAraNake meM sImaMdhara paramAtmAnAM darzana karyA hatA, temanI divya dhvaninuM sAkSAta zravaNa karyuM hatuM, to te AcAryonI pramANikatAne hAni pahoMcatI jemane sImaMdhara bhagavAnanA darzanano lAbha maLyo nathI athavA jeo e sImaMdhara paramAtmA pAsethI sAkSAta tattvazravaNa karyuM nathI, je koI paNa rIte yogya nahotuM. bIjI vAta e paNa hatI ke videhakSetra to teo muni thayA pachI gayA hatA. vastusvarUpanuM sAcuM parijJAna to temane pahelethI ja thaI cUkyuM hatuM. e paNa zakya che ke temane potAnA amuka granthonI racanA pahelAM ja karI lIdhI hoya. pahelAnA nimita granthomAM to ullekhano koI prazna ja utpanna thato nathI ane jo pachInA nirmita granthomAM ullekha karatA to pahelAnA granthonI pramANikatA para praznacinha lAgI jate. tethI temaNe jANI joIne potAne mahAvIra ane bhadrabAhu zrutakevaLInI AcArya paraMparAthI joDayA. AcArya kundakunda potAne jo sImanvara paramAtmAthI joDate to digaMbaro videhakSetranI paraMparAnA jaina kahevAtA, kAraNake kundakunda digaMbaronA sarvamAnya AcArya hatA. Ama covIsa tIrthakaronI paraMparAnA vArasAno dAvo zvetAMbara samAja karavA lAgata. tethI digaMbara paraMparAnuM pratinidhitva karavAvALA AcArya kundandine e vAraMvAra jAhera karavuM paDayuM ke teo ane temanA graMtho bhagavAna mahAvIra, gautama gaNadhara ane zrutakevaLI bhadrabAhunI paraMparAnA ja che, A atyaMta jarUrI hatuM. koI paNa rUpamAM digaMbarono saMbaMdha bharatakSetrathI tUTI ne videhakSetrathI joDAI na jAya, A vAtane dhyAnamAM rAkhIne ja kundakunda videhakSetranA gamananI ghaTanA no kyAMya ullekha suddhAM paNa na karyo hoya. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na bIjuM, A temanI vizudhdha vyaktigata upalabdhi hatI. vyaktigata upalabdhiono sAmAjika upayoga na to ucita che ke na to Avazyaka che. tethI teo teno ullekha karIne tene jAhera carcAno viSaya banAvavA mAMgatA na hotA. videhagamananI ghoSaNAnA AdhAra para teo potAne mahAna pUravAra karavA mAMgatA nahotA. temanI mahAnatA temanA jJAna, zradhdhAna ane AcAraNanA AdhAra para ja pratiSThita che. A paNa eka kAraNa hatuM ke temaNe videhagamananI carcA sudhdhAM karI nathI. te samaye lokamAM A vAta to prasidhdha hatI ja ane jo teo pote teno jarA paNa ullekha karatA to A vAtano pracAra prasAra eTalo badho vadhI jAta ke tenAthI jaina zAsanane lAbha karatAM hAni thavAno prasaMga banate. jo koi AcArya pAse thI temanI vAtano purAvo mAMgate to AcArya zuM pramANa raju karatA pharatA? A sthiti kAMi sArI to na ja thAta. tethI AcAryadeve temanI videhagamananI carcA na karIne sAruMja karyuM che. vaLI videhakSetra janArA AcArya kukunda ekalA to nahotA ja. temanA pachI pUjayapAda AcArya paNa videhakSetre jai sImandhara paramAtmAnAM darzana karI temanI divyadhvani sAMbhaLI pAchA AvyA hatA. kundakunda AcAryanA videhakSetra gamananI ghaTanAne apramANika kahevuM devasenA ane jayasenAcArya jevA mahAna AcAryo upara avizvAsa darzAvavA sivAya bIjuM zuM kahevAya? prApta thaelA zilAlekho ane uparokata AcAryonA kathano nA AdhAre eTaluM to sahaja sidhdha ja che ke te sadehe videha gayA hatA ane teoe sImandhara paramAtmAnAM sAkSAta darzana karyAM hatAM, temanI divyadhvaninuM zravaNa karyuM hatuM. zrI vardhamAna svAmInA nirvANa pachI pAMca zrutakevaLI thayA, temAM aMtima zrutakevaLI zrI bhadrabAhu svAmI thayA. temanI paraMparAmAM eka to dharasena nAmanA muni thayA. temane agrAyaNI pUrvanA pAMcamAM vastu adhikAramAM mahAkarmaprakRti nAmanA cothA prAbhUtanuM jJAna hatuM. temaNe A prAbhUta bhUtabalI ane puSpadaMta nAmanA munione zIkhaDAvyuM, A banne munioe AgAmI kALa-doSathI budhdhinI maMdatA jANI te prAbhUta anusAra SaTakhaMDasUtranI pustakarUpe racanA karI. temanA pachI je vIrasena muni thayA, temaNe te sUtrone vAMcIne vistArathI TIkA karIne dhavala, mahAdhavala, jayadhavala, Adi sidhdhAMtonI racanA karI. temanA pachI te TIkAone vAMcIne zrI nemicaMdra Adi AcAryoe gommaTasAra, labdhisAra, kSapaNasAra Adi zAstra banAvyAM. Jain Educationa International 8 For Personal and Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pramANe A prathama sidhdhAMtanI utpatti thai. temAM jIva ane karmanA saMyogathI utpanna thaelI AtmAnI saMsAra paryAyanuM guNasthAna, mArgasthAna Adi rUpamAM saMkSepathI varNana che. A kathana to paryAyArthikanayane mukhya karIne che. A ja nayane azudhdha dravyArthika naya paNa kahe che tathA tene adhyAtma bhASAmAM azudhdha nizcayanaya athavA vyavahAranaya paNa kahe che. bhadrabAhu svAmInI paraMparAmAM ja bIjA guNadhara nAmanA muni thayA. temane jJAnapravAda pUrvanA dazamA vastu adhikAranA trIjA prAbhUtanuM jJAna hatuM. temanI pAsethI te prAbhUtane nAgahasti nAmanA munie vAMcyuM. te banne munio pAsethI yatinAyaka nAmanA munie vAMcIne tenI cUrNikArUpe cha hajAra sUtronA zAstranI racanA karI, jenI TIkA samudhdharaNa nAmanA munie bAra hajAra sUtra jeTalI karI. Ama AcAryonI paraMparAthI kundakunda muni uparokta zAstronA jANakAra thayA. AvI rIte A dvitIya sidhdhAntanI utpatti thai. temAM jJAnane pradhAna karIne zudhdhadravyArthikanayanuM kathana che. adhyAtmabhASAmAM AtmAno ja adhikAra hovAthI tene zudhdhanizcayanaya tathA paramArtha paNa kahe che. temAM paryAyArthikanayane gauNa karIne tene vyavahAra kahIne asatyArtha kahyo che. A jIvane jayAM sudhI paryAyabudhdhi rahe che tyAM sudhI saMsAra rahe che. jayAre zughdhanayano upadeza sAMbhaLI tene dravyabudhdhi thAya che tathA potAnA AtmAne anAdi-anaMta, eka, sarva paradravyo ane parabhAvonA nimittathI utpanna thaelA potAnA bhAvothI bhinna jANe che ane potAnA zudhdhasvarUpa no anubhava karIne zudhdhopayogamAM lIna thAya che, tyAre A jIva karmono abhAva pharIne nirvANa (mokSa)ne prApta kare che. A pramANe A dvitIya sidhdhAntanI paraMparAmAM zudhdhanayano upadeza devA vALAM paMcAstikAya, pravacanasAra, samayasAra, paramAtma prakAza Adi zAstra che, temAM samayaprAbhUta nAmanuM zAstra prAkRta bhASAmAM gAthAbadhdha che jenI AtmakhyAti nAmanI saMskRta TIkA zrI amRtacandrAcArye karI che. je bhavyajIva tenuM vAMcana karaze, abhyAsa karaze, zravaNa ka2ze tathA tenuM tAtparya hRdayamAM dhAraNa karaze, tene mithyA tvano abhAva thai samyagdarzananI prApti thaze. AcArya kundakundanI samakSa sauthI mahatvapUrNa be javAbadArI hatI. eka to dvitIya zrutaskandharupa paramAgama (adhyAtma-zAstra)ne lipibadhdha karI vyavasthita karavAM ane bIjuM zithilAcAranA virUdhdha majabUta AMdolana uThAvI tenA sAme kaThora pagalAM levAM. banne javAbadArIo temaNe ghaNIja suMdara rIte pAra pADI. prathama zrutaskandharupa AgamanI racanA dharasenAcAryanA ziSyo puSpadaMta ane bhUtabalI dvArA thai, dvitIya zrutaskandharUpa paramAgamanuM kSetra khAlI hatuM. 9 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ muktimArganuM mULa to paramAgama ja che. tethI tenuM vyavasthita thavuM Avazyaka ja nahI paNa anivArya hatuM, je kundakunda jevA prakhara vidvAna AcArya ja karI zake tema hatuM. jinAgamamAM be prakAranA mULanaya banAvyA che:- nizcaya-vyavahAra ane dravyArthika-paryAyArthika. samayasAra ane niyamasAramAM nizcaya-vyavahAranI mukhyatAthI ane pravacanasAra tathA paMcAstikAyamAM dravyArthika-paryAyArthikanI mukhyatAthI kathana karIne temaNe adhyAtma ane vastusvarUpa-bannene ghaNI ja suMdara rIte spaSTa karyuM che. temanA A mahAna graMtho bhaviSyanA graMthakAro mATe Aja sudhI AdarzarUpa rahyA che ane mArgadarzaka puravAra thayA che. aSTapAhuDamAM temanA prazAsakarUpanuM darzana thAya che. temAM temaNe zithilAcAra virUdhdha kaThora bhASAmAM te paramasatyanuM udghATana karyuM ke jenA vinA sAdhakone bhaTakI javAnA adhika prasaMgo hatA. kundakunda AcAryonA graMtho phakta digaMbara samAjamAMja nahIM paNa zvetAMbara ane samasta jaina samAjanA pratyeka tattvacivAna jIvomAM atyaMta ahobhAvathI vaMcAya che ane uDANathI abhyAsa thAya che. A graMthonuM vAMcana, ciMtavana ane nididhyAsana zvetAMbara samAjamAM pracalita ane lokapriya che teno artha ema nathI ke te graMtho vAMcanArA adhyAtmarthI bhAio ane byuno zvetAMbara maTI digaMbara thai gayA. zvetAMbara athavA digaMbara kULa to janma thI maLe che paNa mAnyatA potAne Adhina che. zvetAMbara mULamAM rahI digaMbara mAnyatA hovI te virodhAbhAsa nathI. zvetAMbara samAje ja pUjaya kAnajI svAmI jevA satpurUSane AkhA jaina samAjane ApyA. jo zrI kAnajI svAmI pedA na thayA hota to digaMbara jaina samAjamAM paNa kukundanA sAhityano pracAra na hota. kundakuntAcArya nA graMthonu ghera ghera vAMcana, carcA Aje thatI hoya to tenuM akhaMDa zreya pUjaya zrI kAnajI svAmIne ja jAya che. Aje kundakundanA graMtho phakta digaMbara samAjano ja vA2so na rahetAM AkhA jaina samAjanI pUMjI banI gai che. te graMtho vAMcanArA phakta digaMbara samAjanAja bhAio che athavA teoe parivartana karI digaMbara samAjamAM praveza karyo che tema mAnavuM yogya nathI; bhale te vAMcyA pachI temanI mAnyatA, zradhdhA, ruci ane vartana te graMthonA upadeza anurUpa palaTI gai hoya. kundakundacArya viSe parama kRpALudeva zrImad rAjacaMdranA udgaro ahIM ddaSTavya che. "kundakundrAcArya.. to AtmasthitimAM bahu sthita hatA." Jain Educationa International ne sidhdhAMta saMbaMdhI jJAna tIvra hatuM. kundakuntAcAryajI 10 For Personal and Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "he kundakundAdi AcAyo! tamArAM vacano paNa svarUpAnusaMdhAnane viSe A pAmarane parama upakArabhUta thayAM che. tA mATe huM tamane atizaya bhaktithI namaskAra karuM chuM." AcArya kundakundanA A mahA upakArI graMthone digaMbara paraMparAnA gaNIne zvetAMbara samAje kadI leza mAtra paNa avagaNanA karavA yogya nathI. AcArya kundakundadvArA racita atyAre upalabdha sAhitya nIce pramANe che:1) samayasAra (samayapAhuDI 2) pravacanasAra (pavayaNasAro) 3) niyamasAra (NiyamasAro) 4) paMcAstikAya saMgraha (paMcatyikAya saMgaho) 5) aSTapAhuDa (aTha pAhuDa). A upacaMta dvAdazAnuprekSA ane dezabhakti paNa temanI kRtio mAnavAmAM Ave che. temaja rayaNasAra ane mUlAcAra paNa ApanI racanAo kahevAya che. koI to kurala kAvyane paNa ApanI kRti mAne che. ullekhonA AdhAra para kahI zakAya ke temaNe paTakhaMDAgamanA prathama traNa khaMDo upara "parikarma' nAmanI TIkA lakhI hatI paNa te Aje upalabdha nathI. aSTapAhuDamAM nIce lakhelA ATha pAhuDano saMgraha che:- 1) darzana pAhuDa 2) sUtrapAhuDa 3) cAritrapAhuDa 4) bodhapAhuDa 5) bhAvapAhuDa 6) mokSapAhuDI 7)liMgapAhuDa ane 8) zIla pAhuDa. samayasAra jaina adhyAtmanuM pratiSThApaka advitIya mahAna zAstra che. pravacanasAra ane paMcAstikAyasaMgraha paNa jaina darzanamAM pratipAdita vastuvyavasthAnuM vizeSa vivecana karatA jinAgamanA mUla graMtharAja che. A traNe graMtharAjone nATakatrayI, prAbhUtatrayI athavA kundakundatrayI paNa kahevAmAMAve che. ukta traNa jhAMtharAjo upara kundakundanA lagabhaga eka hajAra varSa pachI eTale AjathI eka hajAra varSa pahelAM AcArya amRtacaMdradeve saMskRta bhASAmAM gaMbhIra TIkAo lakhI che. samayasAra, pravacanasAra ane paMcAstikAya saMgraha upara AcArya amRcaMdra lakhelI TIkAonAM sArthaka nAmo anukrame "AtmakhyAti, 'tattvapradIpikA' ane "samayavyAkhyA' che. A traNe graMtho upara AcArya amRtacaMdra pachI lagabhaga traNaso varSa bAda AcArya jayasene lakhelI tAtparyavRtti nAmanI saraLa ane subodha TIkAo paNa upalabdha che. 11 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra upara paramavairAgI muni zrI padmaprabhamaladhArideve vikramanI bAramI sadImAM saMskRta bhASAmAM 'tAtparyavRtti' nAmanI TIkA lakhI. te TIkA vairAgyabhAva ane zAMtarasathI taraboLa che, judI ja jAtanI adbhUta TIkA che. aSTapAhuDanA AraMbhika cha pAhuDo upara vikramanI soLamI sadImAM lakhelI bhaTTAraka zrutasAgaranI saMskRta TIkA prApta che, je SaTyAhuDanA nAmathI jANIti che. SapAhuDa koi svataMtra kRti nathI, paNa aSTapAhuDanA AraMbhika cha pAhuDo ja SaTyAhuDanA nAmathI oLakhAya che. samayasAranI AcArya amRtacaMdra kRta AtmakhyAtimAM samAvela kalazo (chaMdo) upara pAMDe rAjamalajIe vikrama saMvata 1653mAM lokabhASA DhUMDhArImAM eka bAlabodhanI TIkA lakhI, je kaLazonuM gUDha rahasya kholavAmAM adbhUta che. temAMthI preraNA meLavI ane teno ghaNo AdhAra lai kavivara paMDita banArasIdAsajIe vikrama saMvata 1693mAM samayasAra nATaka nAmanA graMthanI padyamaya racanA karI che je Aje paNa adhyAtma premione kaThastha che. temanA pachI paMDitapravara jayacaMdajI chAbaDAe vikrama saMvata 1864mAM AtmakhyAti sahita samayasAranI bhASA TIkA banAvI, je Aja paNa sarva thI adhika vaMcAya che. aSTapAhuDanI paNa jayacaMdajI chAbaDA kRta bhASA TIkA upalabdha che. aSTapAhuDano svAdhyAya Aje paNa tenA AdhAre karavAmAM Ave che. Ama tattvapradIpikA sahita pravacanasAra upara pAMDe hemarAjajInI bhASA TIkA tathA kavivara vRndAvanadAsajI ane mahAkiva godI bhAvazA chandAnuvAda paNa upalabdha che. AcArya kundakundano sAco paricaya to temanA graMthomAM pratipAdita viSayavastu che jene jANIne jainadarzananA marmane sArI rIte samajI zakAya che. tethI temanAM racita paMca paramAgamomAM pratipAdita viSayavastuno saMkSiptasAra Apavo atyaMta Avazyaka che. Jain Educationa International 12 For Personal and Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasAra jo AcArya kundakunda digaMbara jaina AcAyonI paraMparAmAM ziromaNI che to zudhdhAtmAno pratipAdaka temano A granthAdhirAja samayasAra saMpUrNa jaina kathanamAM agresara che. AcArya amRtacaMdra tenA mATe AtmakhyAti-kaLaza 245mAM kahyuM ke te jagatanuM advitIya akSaya cakSu che, tathA tenI mahimA mATe AtmakhyAti kaLaza-244mAM kahyuM ke samayasAra thI mahAna A jagatamAM kAMI paNa nathI. AcArya kundakunda pote tenI chellI gAthA 41pamAM tenA adhyayananuM phaLa batAvatAM kahe che ke, , "A samayaprAbhUta paThana karIne, artha-tattvathI jANIne Tharaze arathamAM AtmA che, saukhya uttama te thaze." je jIva A samayasAra graMthano abhyAsa karI, temAM pratipAdita Atma vastuno artha ane tattva jANI, te AtmavastumAM sthiratA kare che, potAne temAM sthApe che, te jIva uttama sukha arthAta atIndriya anaMta AnaMdane prApta kare che. AcArya jayasena pramANe AcArya kundakunda saMkSeparucivALA ziSyo mATe paMcAstikAya, madhyamarucivALA ziSyo mATe pravacanasAra ane vizeSarucivALA ziSyomATe A graMthAdhirAja samayasAranI racanA karI che. A graMthAdhirAja upara pahelethI chelle sudhI soLavAra sabhAmAM vyAkhyAna ApI A kALamAM tene gharaghara pahoMcADanAra AdhyAtmika satyaruSa zrI kAnajI svAmI kahetA hatA ke, "A samayasAra zAstra Agamono Agama che, lAkho zAstrono sAra temAM che. A jainazAsanano staMbha che, sAdhakonI kAmadhenuM che, kalpavRkSa che. temAMnI pratyeka gAthA chake sAtame guNasthAne jhUlAtA mahAmuninA Atma anubhavamAMthI nIkaLelI che." A graMthAdhirAjanA mULa viSayamAM navatattvonA nirUpaNanA mAdhyamathI navatattvomAM chUpAyelI paramazudhdhanizcayanayanI Atma jayoti che ke jenA AzrayathI nizraya samyagadarzana-jJAna-cAritranI prApti thAya che. AcAryadeva pUrvAMgamAM ja kahe che ke huM potAnA saMpUrNa vaibhavathI te ekatvavibhakta AtmAnuM digdarzana karIza, je na to pramatta che, na apramatta che, na jJAna che, na darzana che, na cAritra che, mAtra abheda-akhaMDa eka jJAyakabhAvarupa che, paramazudhdha che. 13 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramadhyAnanuM dhyeya, ekamAtra zradhyeya, te bhagavAna AtmA na to karmathI baMdhAyelo che ke na to koI padArtha tene sparza karI zake che. te dhruvatattva parathI saMpUrNa asaMyukta, potAmAM ja purNa, potAmAM ananya ane samasta vizeSothI rahita che. parathI bhinna ane potAnAmAM abhinna evA bhagavAna AtmAmAM pradezabheda, guNabheda ane paryAyabhedano paNa abhAva che. bhagavAna AtmAnA abheda-akhaMDa paramabhAvane grahaNa karavAvALo naya ja zudhdhanaya che ane te ja bhUtArtha che, satyArtha che, bAkI bIjA badhA vyavahAranaya abhUtArtha che, asatyArtha che. je vyakti A zudhdhanayanA viSayabhUta bhagavAna AtmAne jANe che, te samasta jInazAsanano jJAtA che; kAraNake samasta jInazAsanano viSaya eka zudhdhAtmA ja che, tenA ja AzrayathI nizcaya samyagdarzana, jJAna, cAritrarupa mokSamArga pragaTa thAya che. mokSanA abhilASI dvArA eka mAtra te ja ArAdhya che, te ja upAsavA yogya che, tenI ArAdhanA-upAsanAnuM nAma ja samyagdarzana-jJAna-cAritra che. A bhagavAna AtmAnA sivAya badhA dehAdi parapadArtho, rogAdi vikArIbhAvo ane guNabhedAdinA vikalpomAM potApaNuM te ja mithyAtva che, ajJAna che. dehAdi parapadArtho ane rAgAdi vikArI bhAvone jina AgamamAM vyavahArathI AtmA kahyo che, AtmAnA kahyA che, paNa te vyavahAra prayojanavizeSa purato ja satyArtha che. je pramANe anAryane samajAvavA mATe anAryabhASAno upayoga upayogI ja che paNa tethI karIne anArya thaI javuM te kadI paNa jarUrI athavA yathArtha nathI banatuM; te pramANe paramArthanI sidhdhi mATe paramArthano pratipAdaka vyavahArano upayoga barAbara che, paNa vyavahAramAM mugdha banI javuM te barAbara nathI. kahevAno matalaba e che ke vyavahAranA viSayabhUta dehAdi ane rAgAdine vAstavamAM AtmA samajI mAnI levo, potAno samajI levo-mAnI levo, kadI paNa yogya kahI zakAya nahI. bhagavAna AtmA to dehAdimAM jaNAtA rupa, rasa, gaMdha ane sparzathI rahita arasa, arupa, agaMdha ane asparzI svabhAvavALuM cetana tattva che, zabdAdithI pAra, avakatavya tattva che, tene bAhya cinhothI oLakhavo saMbhava nathI. vyavahAramAM tene bhale vadimaya arthAt goro, kALo kahe paNa kahevA mAtrathI te varNAdimaya thaI jato nathI. AtmakhyAti-kaLaza-40mAM kahyuM che ke je prakAre 'ghIno ghaDo' te prakArano vacana vyavahAra hovA chatAM ghaDo ghImaya thato nathI, ghaDo mATIno che, ghI bhinna 14 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che, te pramANe varNAdivALo jIva' evo vacanavyavahAra karavA mAtrathI jIva vadi vALo thaI jato nathI. devano jIva, manuSyano jIva, rAgIjIva, dveSIjIva ityAdi kahevuM vyavahAramAtra che. A sAra che samayasAranA jIva ajIva adhikArano. saMpUrNa vizvane sva ane para, ema be bhAgomAM vibhakta karI, bIjAthI bhinna ane potAthI abhinna nija bhagavAna AtmAnI oLakhANa karAvavI te A adhikAranuM mULa prayojana che. jIva-ajIva adhikAranA adhyayanathI sva ane paranI bhinnatA atyaMta spaSTa thaI javA chatAM jayAM sudhI A jIva potAne kartA-bhoktA mAnato rahe che tyAM sudhI vAstavika bhedajJAna udbhavatuM nathI. tethI ja AcArya kundakunda jIva-ajIva adhikAra pachI tarata ja kartA-karma adhikAra lakhavo jarUrI samajayA. paranA katRttvanA bojAthI dabAelo AtmA na to svataMtra thaI zake che athavA na to temAM svAvalaMbananA bhAva jAgRta thaI zake che. jo eka dravyane bIjA dravyanA kAryano kartA bhoktA svIkAra karavAmAM Ave to pachI pratyeka dravyanI svataMtratAno koI artha ja raheto nathI. A vAtane kartA-karma adhikAramAM ghaNI ja spaSTatAthI samajAvI che. samayasAra gAthA 75mAM kundakunda AcArya to spaSTa kahe che ke, "pariNAma karma taNuM ane nokarmanuM pariNAma je, te nava kare che, mAtra jANe, te ja AtmAzAnI che." je jIva krodhAdi bhAvakamAM, jJAnAvaraNAdi dravyakarmo ane zarIrAdi nokarmono kartA thato nathI, tene mAtra jANe che, te ja vAstavamAM jJAnI che. - jo eka dravya bIjA dravyanAM kAryo kare. tenA svataMtra pariNAmamAM hastakSepa kare, tene bhogave, to pachI pratyeka dravyanI svataMtratAno zuM artha bAkI rahI jAya che? kartA karma adhikAranI uparokta gAthAmAM to eTalA sudhI kahyuM che ke paranA lakSathI AtmAmAM utpanna thatA moha rAga-dveSa Adi vikArI bhAvono karyA paNa jJAnI thato nathI, te to tene phakta jANe ja che. AtmAmAM utpanna thatA moha-rAga-dveSanA bhAvo AzravabhAva che. kartA-karma-adhikArano AraMbha ja AtmA ane AzravonA vaccenA bhedavijJAnathI thAya che. jayAre AtmA bhinna che ane Azrava bhinna che to pachI AtsavabhAvono kartA-bhoktA AtmA kevI rIte banI zake? jina AgamamAM jayAM jayAM otmAne parano athavA vikArano kartA-bhoktA kahyo che, tene prayojana vizeSathI kaheluM vyavahAranayanuM kathana samajavuM joIe. 15 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmakhyAti kaLaza 62mAM amRtacaMdra AcArye kahyuM che ke "AtmA jJAna svayajJAna jJAnA anya karoti kima; parabhAvasya kata AtmA moho ayaM vyavahAriNA" eTale ke AtmA jJAnasvarUpa che, svayaM jJAna ja che, te jJAna sivAya anya zuM kare? AtmA parabhavono karyA che ema mAnavuM kahevuM vyavhAra Asaktajanono moha ja che, ajJAna ja che. jJAnAvaraNAdi karmano kartA jIva che, te kahevuM paNa jUThuM che. kata-karmanI sthiti spaSTa batAvatAM samayasAra nATakanA kartA-karma adhikAramAM 17mI gAthAmAM kavivara banArasIdAsajI lakhe che ke "jJAna bhAva jJAni kare, ajJAnI ajJAna dravyakarma pudagala kare, yaha nihaca paramANa." AtmAmAM utpanna thanArA samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa jJAnubhAvono kartA jJAnI AtmA che, moha-rAga-dveSa Adi ajJAnabhAvono kartA ajJAnI AtmA che ane jJAnAvaraNAdi dravyakama, zarIrAdi nokamono kartA pudagala dravya ja che. jo ke yudhdha sainiko laDe che, paNa vyavahAramAM ema ja kahevAya che ke yudhdha rAjAe karyuM. jIvane jJAnAvaraNAdi karmono kartA kahevo te ja pramANenuM vyavahAra kathana che. jema prajAnA guNa doSono utpAdaka rAjA ja kahevAya che, tema yugala dravyanA pariNamanano kartA jIva ja kahevAya che. AcArya kundakunda samayasAranI gAthA 107mAM lakhe che ke "upajAvato, praNamAvato, grahato, ane bAMdhe, kare pugala dravyane AtamA - vyavahAranaya vaktavya che." AtmA pugala dravyano karyA che, utpanna kare che, bAMdhe che, pariNamana karAve che ane grahaNa kare che - te badhAM vyavahAranayanAM kathana che. vAstavamAM joIe to AtmAne paradravyanI sAthe koI paNa saMbaMdha nathI. ajJAnI AtmA dehAdi parapadArtho ane rAgAdi vikArone nijarUpa ja mAne che athavA tene potAnA mAnIne temanI sAthe sva-svAmI saMbaMdha sthApita kare che, teno svAmI bane che. jo kadAca temane potAnA na paNa mAne to paNa temano kartA-bhoktA to bane ja che. Ama ajJAnImAM pasAthe ekatva-mamatva ane kartutva-bhokatRtva jovAmAM Ave che. te cAre sthitione adhyAtmanI bhASAmAM parathI abheda ja mAnavAmAM Ave che, tethI parathI ekatva-mamatva ane kartutva-bhoknatva bhAva toDavo te ja 16 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhedavijJAna che. jIva ajIva adhikAramAM parathI ekatva-mamatva ane kartA-karma adhikAramAM paranA kartutva-bhoknatvano niSedha karIne bhedavijJAna karAvyuM che. Ama banne adhikAra bhedavijJAnanA mATe samarpita che. jJAnAvaraNAdi dravyakarmo ane rAgAdi bhAvakane puNya-pApanA rUpamAM paNa vibhAjIta karI zakAya che. zubhabhAva ane zubhakarmone puNya ane azubhabhAva ane azubhakarmone pApa kahevAya che. zubha azubharUpa puNya ane pApa banne karma che, karma baMdhanA kAraNa che, AtmAne baMdhanamAM bAMdhanArA che. tema chatAM ajJAnIjIva puNyane sAruM ane pApane bUrUM mAne che. ajJAnamaya A mAnyatAno niSedha karavA mATe AcArya kundakunda puNya-pApa adhikAranI racanA karI. te adhikAranA AraMbhamAM ja gAthA 145 thI 147mAM lakhe che ke "che karma azubha kuzIla ne jANo suzIla zubhakarmane! te kema hoya suzIla je saMsAramAM dAkhala kare?" jyama lohanuM tyama kanakanuM jaMjIra jakaDe puruSane, evI rIte zubha ke azubha kRta karma bAMdhe jIvane." "tethI karo nahi rAga ke saMsarga e kuzIlo taNo, che kuzIlanA saMsarga-rAge nAza svAdhInatA taNo." A saMdarbhamAM nIcenI pravacanasAra gAthA 9, 156, 159 jAo. "zubha ke azubhamAM praNamatAM zubha ke azubha AtmA bane, zudhdha praNamatAM zudhdha, pariNAmasvabhAvI hoIne." "upayoga jo zubha hoya, saMcaya thAya puNya taNo tahIM, ne pApasaMcaya azubhathI, jayAM ubhaya nahi, saMcaya nahIM." "madhyastha paradravya thato, azubhopayoga rahitane zubhamAM Ayukta, huM dhyAu chuM nija Atmane jJAnAtmane" vaLI paMcAstikAyanI gAthA 166mAM kahyuM che ke jina-sidhdha-pravacana-caitya-munigaNa-jJAnanI bhakti kare, te puNyabaMdha lahe ghaNo, paNa karmano kSaya nava kare." ajJAnI jIvone saMbodhita karatAM AcArya kahe che ke tame ema mAno cho ke zubhakarma suzIla che ane azubhakarma kuzIla che, paNa e zubhAzubha karma saMsAramAM rakhaDAve to temAMthI koI paNa karma suzIla kevI rIte hoI zake ? jema lokhaMDanI beDI purUSane bAMdhe che tema sonAnI beDI paNa bAMdhe che. tevI rIte jema azubha (pApa) karma jIvane bAMdhe che tema ja zubha (puNya) karma paNa jIvane bAMdhe che. baMdhanamAM bAMdhavAnI apekSAe puNya-pApa banne karma eka samAna ja che. 17 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cetAvatAM AcArya kahe che ke puNya-pApa banne kazIlo sAthe rAga na karo, saMsarga paNa na karo, kAraNake kuzIlanI sAthe saMsarga ane rAga karavAthI svAdhInatAno nAza thAya che. AnA saMdarbhamAM samayasAranATakanA puNya-pApa adhikAramAM amuka mahatvapUrNa chaMdo nIce mujaba che. pApa baMdha puryAbaMdha duhuM mai mukti nahi kaTuka madhura svAda pudgala kI pekhie." "dou mahA aMdhakupa, dou karmabaMdha rUpa duhU ko vinAza mokSa mArga meM dekhiye." "zIla tapa saMyama virati dAna pUjAdika, athavA asaMyama kaSAya viSayabhoga hai; kou zubharUpa kou azubharUpa mUla vastu ke vicArata duvidha karmaroga hai." "karama zubha azubha doI, pudagalapiMDa vibhAva mala, Ina sau mukti na hoI, nahi kevala pada pAIe" artha: pApabaMdha ane puNyabaMdha - banne mokSamArgamAM bAdhaka che, tethI banneya samAna che, enA kaDavA ane mIThA svAda pugalanA che tethI bannenA rasa paNa samAna che. banne AtmasvarUpane bhUlAvanAra che tethI mahA aMdhArA kuvA samAna che ane banneya karmabaMdharUpa che tethI mokSarmAgamAM e banneno tyAga kahyo che. zubha ane azubha e banne karmamaLa che, pudgalapiMDa che, AtmAnA vikAra che, enAthI mokSa nathI thato ane kevaLajJAna paNa prApta karI zakAtuM nathI.. zubha azubha bhAvarUpa puNya-pApabhAva bhAva Astrava che ane temanA nimitte paudagalika kAmaNavargaNAonuM puNya-pApa prakRtiorUpa pariNamana thavuM dravya Azrava che. AtmA (jIvatva) A banne AstravothI bhinna che. ajJAnI jIva puNya ane pApamAM sArA narasAno bheda karI puNyane svIkAravA mAMge che, upAdeya mAne che, mokSamArga samaje che, jayAre Asrava tatva hovAthI pAponI jema puNyatattva paNa heya che, upAdeya nathI, saMsAramArga che, mokSamArga nathI. puNya-pApa adhikAranuM mukhya prayojana A bhedajJAna karAvavano che. jJAnAvaraNAdikamonAbaMdhanA kAraNo mithyAtva, avirati, kaSAya ane yoga Asrava ne. A mithyAtvAdi AstravanA bhAvAstrava ane dravyAstrava ema be bheda che. mithyAtva, avirati ane kaSAya to moha-rAga-dveSa rUpa ja che; yoga, mana-vacana-kAyAnI caMcaLatA ane tenA nimittathI AtmapradezomAM thanArA kaMpanane 18 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kahe che. AtmapradezomAM thanArA kaMpana bhAvayoga che ane mana-vacana-kAyAnI caMcaLatA dravyayoga che. Ama parapadArthomAM ekatva-mamatva-kartutva-bhoknatvabudhdhi bhAvamithyAtva che ane tenA nimittathI kAmaNavargaNAnuM mithyAtvakarmarUpa pariNamana thavuM te dravyamithyAtva che. teja pramANe avirati ane kaSAyanuM paNa samajavuM. AstravabhAvothI AtmA (jIvatattvo) tanna bhinna che. AstravabhAvothI bhinna potAnA AtmAne ja potAno jANanAra samajanAra jJAnIone mithyAtva saMbaMdhI Asrava thato nathI ane tethI ja temane nirAstrava kahevAya che. samayasAra nATakanA AstradvAra chaMda 4mAM kahyuM che ke "je dravya AstravarUpa na thAya, jahAM bhAva Asrava bhAva na koI, jenI dazA jJAnamaya lahie, te jJAtA, nirAstrava kahie." A adhikAramAM samyagdaSTi jJAnI dharmAtmAne nirAstrava sAbita karyA che ane te saMdarbhamAM uThatI zaMkA-AzaMkAonuM nirAkaraNa paNa karyuM che. prazna: "jayIM jagameM vicare matimaMda, svachaMda sadA varate budha taiyo, caMcala citta, asaMjita vaiNa, zarIra-sneha yathAvat jaiso; bhoga saMjoga parigraha saMgraha, ha vilAsa kare jahAM ai, pUchata ziSya AcAra jesau yaha, samyaphyuta nirAstrava keMso?" artha: ziSya gurune prazna kare che ke he svAmI! saMsAramAM jevI rIte mithyAdaSTi jIva svataMtrapaNe varte che tevI ja pravRti samyagdaSTi jIvanI paNa hamezAM rahe che- bannenI cittanI caMcaLatA, asaMyata vacana, zarIrano sneha, bhogano saMyoga, parigrahano saMcaya ane mohano vilAsa eka sarakho hoya che, to pachI samyagdaSTi jIva kayA kAraNe Astravarahita che? uttara: "pUrva avasthA je karma-baMdha kIne, aba, teu udaya AI nAnA bhAti rasa deha hai, koI zubha sAtA koI azubha asAtArUpa; duhUsau na rAga na virodha samaceta hai. yathA joga kriyA kare phalakI na IcchA dhare, jIvana-muktiko birada (yaza) gahi lete hai, vAte jJAnavatako na Ava kahata kau muDhatAse tyAre bhae zudhdhatA sameta hai 19 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ artha: pUrvakALamAM ajJAna avasthAmAM je karma bAMdhyAM hatAM te have udayamAM AvIne phaLa Ape che, temAM aneka to zubha che je sukhadAyaka ane aneka azubha che je du:khadAyaka che; tyAM samyagdaSTi jIva A banne prakAranA karmodayamAM harSaviSAda karatA nathI-samatAbhAva rAkhe che. teo potAnA padane yogya kriyA kare che, paNa tenA phaLanI AzA karatA nathI. saMsArI hovA chatAM paNa mukta kahevAya che, kAraNake sidhdhonI jema deha AdithI alipta che, teo mithyAtvathI rahita anubhava sahita che, tethI jJAnIone koi Astrava sahita kahetuM nathI. kharekhara vAta ema che ke zunayanA viSayabhUta artha (nija bhagavAna AtmA)no Azraya karanAra jJAnIjanone anaMta saMsAranA kAraNabhUta AstravabaMdha thato nathI. rAga aMza mAtra zeSa rahI javAthI thoDo ghaNo Astava baMdha thAya che tenI upekSA karI ahIM jJAnIne nirAstrava ane nibaMdha kahyA che. ema to eTale sudhI samayasAra nATakanA AstravadvAra chanda 13mAM kahyuM che ke "che nicoDa A graMthano, A ja paramarasa lakSa, taje zudhdhanayane to baMdha che, grahe zudhdhanaya to mokSa." Astravano nirodha savara che tethI mithyAtva Adi Astravono nirodha thavAthI saMvaranI utpatti thAya che. saMvarathI saMsArano abhAva ane mokSamArgano AraMbha thAya che tethI saMvara sAkSAt dharmasvarUpa ja che. samayasAra gAthA 190 thI 192 mAM kahyuM che ke "rAgAdinA hetu kahe sarvajJa avasAnane, mithyAtva ne ajJAna, aviratabhAva temaja yogane." "hetu abhAve jarUra Astravarodha jJAnIne bane, AstravabhAva vinA vaLI nirodha karmataNo bane." "karmAMtaNA ya abhAvathI nokarmanuM rodhana ane nokarmanA rodhana thakI saMsAra sarodhana bane." sarvadarzI bhagavAne mithyAtva, avirati, kaSAya ane yogarUpa adhyavasAnone AstravonAM kAraNa kahyAM che. mithyAtva Adi kAraNonA abhAvathI jJAnIone niyamathI Astravono nirodha thAya che ane AstravabhAva vagara karmano nirodha thAya che. tema karmanA abhAvamAM nokarmano ane nokarmanA abhAvamAM saMsArano ja nirodha thai jAya che. saMvara anaMta du:kha saMsArano abhAva* karanAra ne anaMta sukhasvarUpa mokSanuM kAraNa che. Jain Educationa International 20 For Personal and Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMvararUpa dharmanI utpattinuM mULakAraNa bhedavajJAna che. teTalA mATe A graMtharAjamAM AraMbhathI ja para ane vikArothI bhedavajJAna karAvyuM che. bhedavijJAnanI bhAvanA niraMtara bhAvavAnI preraNA ApatAM AcArya amRtacaMdra AtmakhyAti kaLaza 129 thI 131 mAM lakhe che ke, samasta paradravyothI bhinna caitanyasvarUpano anubhava sarvathA upAdeya che. nizcayathI jIvanA zudhdhasvarUpanI prApti. thavAthI nUtanakarmanA AgamanarUpa Astravano nirodhalakSaNa saMvara sarvathA prakAre thAya che. Ama saMvaranI prApti zudhdhAtmAnA anubhavathI thAya che ane zudhdhAtmAnI prApti bhedavijJAnathI thAya che. tethI A bhedivajJAna atyaMta bhAvavA yogya che. niraMtara zudhdhasvarUpano anubhava kartavya che. ane bhedavijJAna tyAM sudhI satat bhAvatA rahevuM joie ke jayAM sudhI jJAna parabhAvothI chUTI jJAnamAM ja sthira na thai jAya, kAraNeka Aja sudhI jeTalA paNa sthira thayA che, te badhA bhedavajJAnathI ja thayA che, ane jeTalA paNa jIva karmabaMdhathI baMdhAyA che te badhA bhedavajJAnanA abhAvathI ja baMdhAyA che. mokSano mArga zudhdhasvarUpano anubhava teja anAdi sidhdha e ja eka mokSamArga che, anya koi mArga nathI. bhedavijJAnanI mahimA ane phaLa banAvatAM kavivara paMDita banArasIdAsajI nATakasamayasAranA saMvaradvAra chaMda 11mAM lakhe che ke, "pragaTa bheda vijJAna, ApaguNa paraguNa jANe, para parati parityAge, zudhdha anubhava sthiti ANe. karI anubhava abhyAsa, sahaja saMvara prakAze, AstravadvAra nirodhi, kAryadhana-timira vinAze. kSaya karI vibhAva samabhAva bhajI, nirvikalpa nija pada le, nirmaLa vizuddha zAzvata sthira, parama adriya sukha le." artha: bhedavajJAna AtmAnA ane paradravyanonA guNone spaSTa jANe che, paradravyomAMthI potApaNuM choDIne zudhdha anubhavamAM sthira thAya che ane teno abhyAsa karIne saMvarane pragaTa kare che, AstravadvArano nigraha karIne karmanita mahA aMdhakAra naSTa kare che, rAga-dveSa Adi vibhAva choDIne samatAbhAva grahe che ane vikalparahita potAnuM pada prApta kare che tathA nirmaLa zudhdha, anaMta, aMcaLa ane parama atIndriya sukha prApta kare che. samyagadaSTi jJAnI dharmAtmAne Astravano abhAva nija AtmAnA ugra AzrayarUpa savara thI thAya che; tenA baLathI AtmAmAM utpanna thatI zudhdhinI thatI 21 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jatI vRdhdhithI je karma khare che, tene nirjarA kahe che. zudhdhinI vRdhdhi bhAvanirjarA che ane karmonuM kharavuM dravyanirjarA che. kavivara banArasadAsajIe nirjarAne vaMdana karatAM tenA svarUpane samayasAra nATakanA nirodvAra chaMda 2 mAM nIce pramANe kahyuM che. "jo 'saMvarapada pAI anaMdai, sau pUrvakRta karma nika%0, jo aphada hai bahira na phardU, so nirjarA banArasI vadai" artha: je sarvaranI avasthA prApta karIne AnaMda kare che, je pUrve bAMdhelA karmono nAza kare che, je karmanI jALamAMthI chUTIne pharI phasAto nathI, te nirjarAbhAvane paMDita banArasIdAsajI namaskAra kare che. nirjarA adhikAranA AraMbhamAM gAthA 193, 195 ane 196mAM AcArya kahe che ke "cetana acetana dravyono upabhoga IMdriyo vaDe je je kare sudRSTi te sau nirjarAkAraNa bane." 193 "jayama jheranA upabhAgethI paNa vaighajana marato nathI, tyama karma udayo bhogave paNa jJAnI baMdhAto nathI." 195 jayama aratibhAve madha pItAM matta jana banato nathI, dravyopabhoga viSe arata jJAnIya baMdhAto nathI. 196." artha: samyagdaSTijIva indriyo vaDe je acetana ane cetana dravyono upabhoga kare che, te sarve nirjarAnA nimitta bane che. ane te ja upabhoga ajJAnI jIvane AsravanAM nimitta bane che. 193. jema vaidu viSa khAya chatAM paNa maraNa pAmato nathI, tema jJAnI pudgalakarmanA udayane bhogavato chatAM baMdhAto nathI. 195. jema dArU atibhAvathI pInAro purUSa chAkaTo thato nathI tema jJAnI purUSa paNa dravyonA upabhoga prati aratibhAva hovAthI baMdhAto nathI. 196. samyagdaSTi jJAnI dharmAtmAne kriyA karatAM ane tenuM phaLa bhogavatAM paNa jo karmabaMdha thato nathI ane nirjarA thAya che to tenuM kAraNa temanA aMdara vidyamAna jJAna ane vairAgyanuM baLa ja che. A vAta nirjarA adhikAramAM ghaNAja vistArathI spaSTa karI che. A saMbaMdhamAM kavivara banArasIdAsajInA samayasAra nATakanA nirjarAdvAra chanda 3, 6, 36 ane 43mAM kahyuM che Jain Educationa International 22 For Personal and Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "mahimA samyakajJAnanI ane vairAgyabaLa hoya, kriyA kare phaLa bhogave, karma baMdha na koya" (3). "udaya pUrva karmabaMdha taNo, viSaya bhogave samakitI. kare na nUtana baMdha tethI, mahimA jJAna vairAgyanI" (6) "jJAnI jJAnamagana rahe rAgAdika maLa khoI, citta udAsa karaNI kare karmabaMdha nahIM koI." (36) "mUDha karmano kartA thAya, phaLa Azadhare phaLa cAhe, jJAnI kriyA kare phaLa-sUnI, lAge na lepa, nirjarA kare bamaNI." (43) artha : (3) samyajJAnanA prabhAvathI ane vairAgyanA baLathI zubhAzubha kriyA karavA chatAM ane tenuM phaLa bhogavavA chatAM paNa karmabaMdha thato nathI. (6) samyagdaSTi jIva pUrve bAMdhelA kamoMnA udayathI viSaya Adi bhogave che paNa karmabaMdha thato nathI, e jJAna ane vairAgyano prabhAva che. (36) jJAnI manuSya rAgadveSa-moha Adi doSone dUra karI jJAnamAM masta rahe che ane zubhAzubha kriyA vairAgya sahita kare che, tethI tene karmabaMdha thato nathI. (43) mithyAdaSTi jIva kriyAnA phaLanI (bhAgonI) abhilASA kare che ane tenuM phaLa cAhe che tethI te karmabaMdhano kartA che. samyajJAnI jIvonI bhoga Adi zubhAzubha kriyA udAsInatApUrvaka hoya che tethI temane karmano baMdha thato nathI ane pratidina asaMkhyAtaguNI nirjarA thAya che. para padArtha ane rAgabhAvamAM lezamAtra paNa ekatvabudhdhi nahI rAkhanAra ane potAnA AtmAne mAtra jJAyaka svabhAvI jANanAra AtmajJAnI samyagdaSTi dharmAtmAne saMbodhana karatAM AcAryadeva samayasAranI gAthA 206mAM kahe che "AmAM sadA prItivaMta bana AmAM sadA saMtuSTa ne AnAthI bana tuM tRpta, tujane sukha aho! uttama thaze." artha: he AtmA! tuM jJAna AnaMda svabhAvI bhagavAna AtmAmAM ja nityarata. arthAta prItivALo thA, temAM ja nitya saMtuSTa rahe, ane tenAthI ja tRpta thA, Ama karavAthI tane uttama sukha maLaze. | nirjarA adhikAra samApta karI pachI baMdha adhikAramAM kahe che ke jema dhULavALA sthAnamAM tela lagAvI jAdAM judAM zastrothI vyAyAma karavAvALo purUSane sacita-acita keLa Adi vRkSone chinna bhinna karavAthI je dhULa coMTe che tenuM kAraNa telanI cikAza ja che, dhULa ane zArirIka ceSTAo nathI. tema hiMsAdi 2 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pApomAM pravartatA mithyAdaSTi jIvane thatA pApabaMdhanuM kAraNa rAgAdibhAva ja che, anya ceSTAo athavA karmaraja Adi nathI. baMdha adhikAranA AraMbhamAM ja abhivyakta karela A bhAvane paMDita banArasIdAsajIe samayasAra nATakanA baMdhadvAranA chaMda, 4mAM nIce mujaba vyakta karyA che. (gujarAtI padyAnuvAda) "karmajALa-vargaNAthI jagamAM baMdhAya nahIM jIva, baMdhAya nahIM kadApi mana vacana kAyAnA yogathI; cetana-acetananI hiMsAthI baMdhAya nahIM jIva, tema na baMdhAya jIva paMca viSayanA rogathI. karma chatAM abaMdha sidhdha yoga chatAM abaMdha jina, hiMsAthI abaMdha sAdhu zAtA mAtra viSaya bhoganA; ityAdika vastunA milApathI na baMdhAya jIva, baMdhAya phakta eka rAgAdi azudhdha upayogathI." artha: kArpaNavargaNA, yoga, hiMsA, indriya-viSayabhoga- e baMdhanA kAraNa kahevAya che paraMtu sidhdhAlayamAM anaMtAnaMta kArmANa pudgala vargaNAo bharelI che, te rAgAdi vinA sidhdha bhagavAna sAthe baMdhAtI nathI, teramA guNasthAnavartI arihata bhagavAnane mana-vacana-kAyAnA yoga rahe che paraMtu rAga-dveSa Adi thatA nathI tethI temane karmabaMdha thato nathI, mahAvratI sAdhuothI abudhdhipUrvaka hiMsA thayA kare che paraMtu rAga-dveSa na hovAthI temane baMdha nathI, avratI samyagdaSTi jIva paMcendriyanA viSayo bhogave che paNa tallInatA (rasa) na hovAthI temane nirjarA ja thAya che. tethI spaSTa che ke kArpaNavargaNAo, yoga, hiMsA ane sAMsArika viSaya baMdhanA kAraNa nathI; kevaLa azuddhi upayogathI ja baMdha thAya che. sArAMza eTalo ke baMdhanuM mULa kAraNa rAgAdi bhAvarUpa azudhdha upayoga ja che. prazna thAya ke phakta azudhdha upayoga ja baMdhanuM kAraNa kema? parajIvono ghAta karavo, temane du:kha pahoMcADavuM. temanI saMpatti Adi harI levI, juThThuM bolavuM Adine baMdhanuM kAraNa kema kahyuM nathI? tenA uttaramAM AcArya deva kahe che ke pratyeka jIva potAnA sukha du:kha ane jIvana maraNanA javAbadAra pote ja che, koi anya jIva bIjA jIvane sukhI du:khI karI zakato nathI athavA mArI, bALI zakato nathI. jo koi vyakita bIjA koinuM kAMi ja karI zakato nathI to pachI koi anyanA jIvana maraNa ane sukha duHkhanA kAraNe bIjA anyane baMdha paNa kema thAya? badhA jIvo potAnA AyukarmanA udayathI jIve che ane AyukarmanA samApta thavAthI marI jAya che. tevI ja rIte jIva potAnA karmodayanA anusAra sukhI du:khI 24 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che. jayAre koi vyakita anya koi vyakitane Ayukarma athavA zAtA-azAtA karmane ApI ke lai zakatI nathI to pachI te tenA jIvana maraNa ane sukha du:khano javAbadAra paNa kevIrIte banI zake? hA, eka vAta cokkasa che ke pratyeka jIva bIjA jIvone mAravA bacAvavA ane sukhI du:khI karavAnA bhAva (adhyavasAna) avazya karI zake che athavA tevA bhAva tene thAya che, Ave che, ane tenA te bhAvonA kAraNe karmabaMdhamAM baMdhAya che. tevI rIte juThThuM bolavuM, corI karavI, kuzIla sevavuM, ane parigraha bhego karavo tenI bAbatamAM paNa te pramANe ja samajavuM. A bAbatamAM vizeSa carcA karavA uparAMta AcArya kundakunda samayasAra gAthA 262 ane 265 mAM lakhe che mAro na mAro jIvane, che baMdha adhyavasAnathI, A jIva kerA baMdhano saMkSepa nizcayanaya thakI." - - "je thAya adhyavasAna jIvane, vastu-Azrita te bane, paNa vastuthI nathI baMdha, adhyavasAnamAtrathI baMdha che." A saMdarbhamAM pravacanasAranI gAthA 217 ane 219 nIce mujaba che. "jIvo-maro jIva, yatnahIna AcAra tyAM hiMsA nakkI; samiti-prayatnasahitane nahi baMdha hiMsAmAtrA thI. 217. daihika kriyA thakI jIva maratAM baMdha thAya-nathAya che, parigraha thakI dhruva baMdha, tethI samasta choDayo yogIe." 219 tattvArtha sUtramAM mUrchA (mohabhAva)ne ja parigraha kahyo che. baMdhanA saMdarbhamAM be mahatvanI vAta che ke. jIvone mAro athavA na mAro, paNa karmabaMdha adhyavasAnathI ja thAya che. adhyavasAna bhAva vastunA avalaMbana pUrvakaja thAya che. ane baMdha vastuthI nahIM, adhyavasAna bhAvothI ja thAya che. jo ke karmajALa, yoga, hiMsA ane bhogakriyAthI baMdha thato nathI to paNa samyagaddaSTi jJAnI dharmAtmAne anargala pravRtti hoya nahIM ane hovI paNa na joie; kAraNake purUSArthahInatA ane bhogomAM lInatA .mithyAtvanI bhUmikAmAM ja hoya che. A vAtane samayasAra nATakanI baMdhadvAranA chaMda 6 mAM bahu suMdara rIte varNavI che- (gujarAtI padyAnuvAda) Jain Educationa International 25 For Personal and Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "karmajALa-yoga hiMsA bhogathI baMdhAya nahIM te, chatAM zAtA je udyamI hoya vakhANyo jina AgamamAM; jJAnakriyAvaMta deta viSayabhogamAM heta, beu kriyA eka saMga to bane nahIM jainamAM udaya-baLa pramANa udyama kare paNa na phaLanI IcchA manamAM, nirdaya dazA na hoya hRdayanA nayanamAM; ALasa nirUghamanI bhUmikA mithyAtvamAMhI, jayA na sAMbhare nija jIva moha niMdrAmAM hI. artha: svarUpanI saMbhALa ane bhogono prema e banne vAto eka sAthe ja jainadharmamAM hoi zake nahi, tethI jo ke samyajJAnI vargaNA, yoga, hiMsA ane bhogothI abaMdha che topaNa tene purUSArtha karavAne mATe jinarAjanI AjJA che. teo zakti pramANe purUSArtha kare che paNa phaLanI abhilASA rAkhatA nathI ane hRdayamAM sadA dayAbhAva rAkhe che, nirdaya hotA nathI. pramAda ane purUSArthahInatA to mithyAtva dazAmAM ja hoya che jayAM jIva mohaniMdrAthI aceta rahe che, samyaktvabhAvamAM purUSArtha hInatA nathI. saMkSepamAM baMdha adhikAranI viSayavastu A ja che. pachI mokSa adhikAramAM kahe che ke jema baMdhanomAM jakaDAyelo puruSa baMdhanano phakta vicAra karavAthI baMdhanathI mUkta thato nathI, paNa baMdhananone chedIne tenAthI mukta thAya che; tethI karmabaMdhanano mAtra vicAra karavAthI koi AtmA karmabaMdhanathI mukta thato nathI, paNa te karmabaMdhanane chedIne mukti prApta kare che. je AtmA baMdha ane AtmAno svabhAva jANI baMdhathI virakata thAya che te ja karmabaMdhanothI mukta thAya che. baMdha ane AtmAnA vacce bheda karavAnuM kAma prajJArUpI cheNIthI thAya che. samayasAra nATakanA mokSadvAra chaMda 4 mAM paMDita banArasIdAsajI e lakhyuM che ke "jema chINI lohanI, kare ekathI doya, jaDa cetananI bhinnatA, tyAM subudhdhithI hoya." artha: jevI rIte loDhAnI chINI kASTa Adi vastunA be TUkaDA karI nAkhe che tevI ja rIte cetana-acetananuM pRthakkaraNa bheda vijJAnathI thAya che. AtmA ane baMdhanA vacce prajJArUpI chINIne mArI je jIva temane bhinna bhinna oLakhI le che, te baMdhane chedIne zudhdha AtmAne grahaNa karI le che je prajJAthI baMdhathI bhinna potAnA AtmAne jANe che, te ja prajJAthI baMdhathI bhinna nija AtmAne grahaNa paNa karI le che. jJAnI AtmAne barAbara vyavasthita jANe Jain Educationa International 26 For Personal and Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che ke huM to jJAna-darzana svabhAvI AtmA ja chuM, bAkInA bIjA badhA bhAvo mArAthI bhinna bhAvo che. jema lokamAM aparAdhI vyakita niraMtara zaMkAspada najare jovAya che ane niraparAdhI vyakitane pUrNa niHzaMkatA rahe che, tevI rIte AtmAnI ArAdhanA karanAra niraparAdhI AtmAne karmabaMdhanI zaMkA rahetI.nathI. mokSa adhikArano A ja sAra che. AtmakhyAti kaLaza 200 mAM amRtacaMdra AcArye jema kahyuM ke, "nAsti sarvopa saMbaMdha: paradravya mAtma tattvo: " tema jayAre AtmAne paradravyanI sAthe koi paNa saMbaMdha nathI to pachI te parapadArthono kartA-bhokatA kevI rIte banI zake? eka dravyane bIjA dravyano kartA-bhokatA kahevuM mAtra vyavahAranuM ja kathana che, nizcayathI vicAra karIe to be dravyonI vacce kartA-karmabhAva ja nathI. AtmakhyAti kaLaza 210 mAM amRtacaMdra AcArye kahyu che ke kevaLa vyavahArika daSTithI ja kartA ane karma bhinna jANIe chIe, paNa jo nizcayathI vastuno vicAra karIe to kartA ane karma sadA eka ja mAnavamAM Ave che. sparza, rasa, gaMdha, varNa ane zabda AdirUpa pariNamita pudgala AtmAne ema nathI kahetAM ke 'tame amane jANo' ane AtmA paNa potAnuM sthAna choDIne temane jANavA mATe jato nathI, banne pota potAnA svabhAva anusAra svataMtratAthI pariName che. Ama svabhAvathI AtmA paradravyo prati taddana udAsIna hovA chatAM ajJAna avasthAmAM temane sArA burA jANI rAgadveSa kare che. zAstramAM jJAna nathI, kAraNake zAstra kAMi jANatA nathI, tethI jJAna anya che ane zAstra anya che, ema jInadeva kahe che. tema zabda, rUpa, gaMdha, rasa, sparza, karma, dharmadravya, adharmadravya, kALa, AkAza ane adhyavasAnamAM paNa jJAna nathI, kAraNake A kAMi badhuM ja jANatA nathI, tethI jJAna anya che ane A badhuM anya che. A pramANe badhA para padArtho ane adhyavasAna bhAvothI bhedavijJAna karAvyuM che. aMtamAM AcAryadeva kahe che ke ghaNA loko liMga (veSa) ne ja mokSamArga mAne che, paNa nizcayathI mokSamArga to samyagdarzana-jJAna-cAritra ja che, ema jinadeva kahe che, tethI he bhavyajano! potAnA AtmAne AtmAnA ArAdhanArUpa samyagdarzana-jJAna-cAritramaya mokSamArgamAM joDo, potAnA cittane anyatra bhaTakAvo nahIM. Jain Educationa International 27 For Personal and Private Use Only. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ atyaMta karuNAbharyA zabdomAM AcAryadeva samayasAranI 41 2mI gAthAmAM kahe che "tuM sthApa nijane mokSapathe, dhyA, anubhava tehane; temAM ja nitya vihAra kara, nahi vihara paradravyo viSe." artha: he bhavya jIva! tuM potAne nija AtmAnA anubhavarUpa mokSamArgamAM sthApita kara, nijAtmAnuM ja dhyAna dhara, nijAtmAmAM ja ceta. nijAtmAno ja anubhava kare ane nijAtmAnA anubhavarUpa mokSamArgamAM ja nitya vihAra kara, anya dravyomAM vihAra na kara, upogane anyatra bhaTakavA na de. samayasAra zAstrano A ja sAra che, te ja zAstra tAtparya che. Ama 415 gAthAomAM kundakunda AcAryakRta samayasAra samApta thAya che. uparAMta amRtacaMdra AcAryakRta AtmakhyAti TIkAnA pariziSTanA rUpamAM anekAMtasyAdavAda, upAya-upeyabhAva ane jJAnamAtra bhagavAna AtmAnI 47 zaktionuM ghaNuM ja mArmika vivaraNa karyuM che, je mULa kRti vAMcI javA bhalAmaNa che. pariziSTranA AraMbhamAM ja AcArya amRtacaMdra kahe che ke, syAdvAdanI zudhdhi mATe vastutatvanI vyavasthA ane upAya-upeyabhAvano jarA pharI vicAra karIe chIe. graMthAdhirAja samayasAramAM navatatvonA mAdhyamathI mULa prayojanabhUta zudhdhAtmavastunuM prarUpaNa che, ke jenA AzrayathI nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa mokSamArga pragaTa thAya che. tethI pratyeka vyaktie koI paNa bhedabhAva vagara teno svAdhyAya avazya karavo joIe. koI ema paNa kahetA sAMbhaLavAmAM Ave che ke samayasAra to mAtra munirAjonA adhyayananI vastu che, gRhastho (zrAvako)e tenuM adhyayana na karavuM joIe. teo Ama phakata kahetA ja nathI paNa tenA paThana-pAThanananA niSedhamAM potAnI saMpUrNa zakti lagAve che. A graMthAdhirAja samayasAranuM sadIothI gRhastha vidvAno vaDe paThana-pAThana thatuM AvyuM che ane Aje paNa tenuM niratara paThana pAThana thAya che. vikramanI soLamI sadImAM pAMDe rAjamalajIe samayasAra kaLazo upara bAlabodhanI TIkA lakhI hatI, jenA AdhAra upara 17mI sadImAM kavivara paMDita banArasIdAsajIe samayasAra nATakanI racanA karI. 19mI sadImAM paMDita jayacaMdajI chAbaDAe tenI bhASATIkA lakhI. te ja pramANe ba. zItalaprasAdajInI paNa tenA upara lakhelI TIkA prakAzita thaI che. kSullaka manoharalAlajI varNInI saptadazAMgI TIkA paNa prakAzita thaI 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che. ba. paMDita jagatu mohanalAlajI zAstrInA adhyAtma-amRta-kaLaza paNa samayasAra kaLazonI ja TIkA che. A badhA vidvAnoe TIkA lakhatAM pahelAM samayasArano UMDANathI abhyAsa jarUra karyo haze. 13mI sadInA paMDita AzAdharajI ane 19mI sadInA paMDita ToDaramalajInA graMthonA adhyayanathI paNa jaNAya che ke teoe samayasAranuM phakta vAMcana ja nahotuM karyuM paNa uDANathI tenuM adhyayana karyuM hatuM. sullaka gaNezaprasAdajI varNI to roja samayasAranA pATha karatA hatA ane temane saMpUrNa AtmakhyAti kaMThastha hatI. jainendra varNone paNa samayasArano uDo abhyAsa hato. satpurUSa kRpALu deva zrImada rAjacaMdrane A paramAgama maLatAM tene mAthe mUkI nAcI uThayA hatA ane te graMthAdhirAja lAvanAra bhAInuM paNa rUpiyAnA bharelA thALathI vadhAvI bahumAna karyuM hatuM. AdhyAtmika satyaruSa zrI kAnajI svAmIe to bharI sabhAmAM 19 vAra samayasAra para pravacana ApyAM hatAM. je pravacano "pravacana ratnAkara' nA nAme pustakarUpe prakAzita thayAM che. A badhA AtmArthiyomAM koI paNa munirAja nahotA, badhA zrAvaka hatA. AcAranI daSTithI dharma be prakAranA mAnyA che, 1) munidharma ane 2) gRhasthadharma. zrAvakanI 11 pratimAo gRhasthadharmanA ja bheda che, ane kSullakano paNa gRhasthomAM ja samAveza thAya che. AcAryadeve A graMthAdhirAja ajJAnI mithyAdaSTionA ajJAna ane mithyAtvanA nAza karavA mATe banAvyo che, je tenA aMdaramAM rahelA aneka ullekhothI spaSTa thAya che. samayasAranI 38mI gAthAnI TIkAmAM to spaSTa lakhyuM che ke atyaMta apratibuddhi Atma vimUDhatA mATe ja A vAta che. samyagdarzananI mukhyAtAthI lakhAela A paramAgamane khAsa karIne to mithyAdaSTioe vAMcavuM joIe, kAraNake samyagdarzananI prApti to temaNe ja karavAnI che, munirAjo to samyagdaSTi ja hoya che, kAraNake samyagdarzana thayA vagara to muni thavuM saMbhava ja nathI. samayasAranI cothI gAthAmAM kahyuM che ke ajJAnIjanoe kAma, bhoga, ane baMdhanI kathA to aneka vAra sAMbhaLI che, paNa huM to temane ekatva-vibhakta AtmAnI evI kathA saMbhaLAvIza ke je temaNe na to kadI sAMbhaLI che, na to kadI tenA paricaya thayo che ane na to kadI teno anubhavamAM te AtmA Avyo che. 29 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samyagdarzananA viSayabhUta bhagavAna AtmAnI vAta paNa jeoe nathI sAMbhaLI temanA mATe ja samayasAra lakhyo che, te vAtane bhUlAvavI koi paNa rIte yogya nathI. dravya-kSetra-kALa-bhAvanA bahAnAM kADhI param adhyAtmanA pratipAdaka A zAstranA adhyayananA niSedha karavAvALAe paMDita ToDaramalajInA nIcenA kathana upara dhyAna ApavuM joie. "koI jIva kahe che ke: dravyAnuyogamAM (samayasAra ityAdi graMtho) vrata-saMyamAdi vyavahAra dharmanuM hInapaNuM pragaTa karyuM che, samyagdaSTinA viSayabhogAdine nirjarAnAM kAraNa kahyAM che, ItyAdi kathana sAMbhaLI jIva svacchaMdI banI puNya choDI pAMpamAM pravartaze tethI tenuM vAMcavuM, sAMbhaLavuM yogya nathI. tene kahIe chIe ke: jema sAkara khAine gadheDuM marI jAya to manuSya to sAkara khAvI na choDe, paNa koi viparIta budhdhi jIva adhyAtmagraMtho sAMbhaLI svacchaMdI thai jAya to vivekI to adhyAtmagraMthono abhyAsa na choDe. hA, eTaluM kare ke - jene svacchaMdI thato jANe tene jema te svacchaMdI na thAya tevo upadeza Ape. vaLI adhyAtmagraMthomAM paNa svacchaMdI thavAno ThAmaThAma niSedha karavAmAM Ave che, tethI je tene barAbara sAMbhaLe che te to svacchaMdI thato nathI. chatAM koi ekAda vAta sAbhaLI koi potAnA abhiprAyathI svacchaMdI thAya to tyAM graMthano to doSa nathI paNa te jIvano ja doSa che. vaLI jo jUThI doSakalpanA vaDe adhyAtmazAstronA vAMcana-zravaNano niSedha karavAmAM Ave to mokSamArgano mULa upadeza to tyAM ja che! eTale teno niSedha karatAM mokSamArgano niSedha thAya che. jema meghavRSTi thatAM ghaNA jIvonuM kalyANa thAya che chatAM koIne UlaTuM nukazAna thAya to tenI mukhyatA karI meghano to niSedha na karavo, tema sabhAmAM adhyAtma upadeza sAMbhaLatAM ghaNA jIvone mokSamArganI prApti thAya che, chatAM koi UlaTo pApamAM pravarte to tenI mukhyatA karI adhyAtmazAstrano to niSedha na karavo. bIjuM, adhyAtmagraMthothI koi svacchaMdI thAya te to pahelAM paNa mithyAdaSTi hato ane Aje paNa mithyAdaSTi ja rahyo. hA, eTaluM ja nukazAna thAya ke - tene sugati na thatAM kuti thAya. paraMtu adhyAtma upadeza na thatAM ghaNA jIvone mokSamArganI prAptino abhAva thAya che ane tethI ghaNA jIvonuM ghaNuM bUruM thAya che mATe adhyAtma upadezano niSedha karavo nahI." Jain Educationa International 30 d For Personal and Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacana sAra jinendra bhagavagAnanA pravacana (divyadhvani)no sAra A "pravacanasAra" paramAgama AcArya kundakundanI sauthI vadhAre pracalita abhUta sazakta racanA che. samasta jagatane jJAnatatva ane zeyatatva (sva. - para)nA rUpamAM prastuta karanArI A amara kRti gata be hajAra varSothI niraMtara paThana-pAThanamAM rahI che. Aje paNa A graMthane vizva vidyAlayonA pAThayakramomAM sthAna prApta thayuM che. AcAyomAM kundakunda ane temanI kRtiomAM samayasAra sarvopari che, tema chatAM samayasArane potAnI vizudhdha AdhyAtmika viSayavastunA kAraNe vizvavidyAlayanA pAThayakramomAM sthAna maLyuM nathI, paNa tenI viziSTa zailImAM vastusvarUpanuM pratipAdana karanAra pravacanasArane sarvatra praveza maLyo che. pramANa ane prameya vyavasthAno pratipAdaka A graMtharAja AcArya kanTakanDanI eka evI sauthI gaMbhIra ane vilakSaNa kRti che ke jemAM teo saMtanA rUpa uparAMta gaMbhIra dArzanika gurUnA svarUpamAM paNa bahAra tarI AvyA ane sthApita thayA che. AcArya jayasenanA pramANe jo paMcAstikAya saMgrahanI racanA saMkSeparucivALA ziSyo mATe thaI hatI, to A graMtharAjanI racanA madhyama rucivALA ziSyo mATe thaI hatI. A graMtharAjanA viSayavastune traNa mahA-adhikAromAM vaheMcI nAkhyo che. 'tattvadIpikA" TIkAmAM AcArya amRtacaMdra tene jJAnatattva-prajJApana, zeyatattvaprajJApana ane caraNAnuyoga sUcaka cUlikA nAmathI oLakhAve che; jayAre 'tAtparyavRti' TIkAmAM AcArya jayasena samyajJAna adhikAra, samyagdarzana adhikAra ane sammacAritra kahe che. A vAtano spaSTa ullekha jayasena AcArya TIkAnA AraMbhamAM ja karI de che. teo potAnA vargIkaraNano ullekha karatAM AcArya. amRtacaMdranA vargIkaraNano paNa ullekha kare che. AcArya jayasene potAnA vargIkaraNane tAtparyavRti'mAM pAtanikAnA rUpamAM yogya jagyAe sarvatra spaSTa karyuM che. ahIM AcArya amRtacaMdranA vargIkaraNa pramANe ja pravacanasAra nA adhikAronuM vihaMgAvalokana yogya che. 31 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1) jJAnatatvaprajJApana adhikAra jJAnatatvaprajJApana athavA samyajJAna adhikAra nAmanA prathama zrutaskaMdhane cAra peTA adhikAramAM vibhAjIta karyo che, je nIce pramANe che. 1) sudhdhopayoga - adhikAra ra) jJAna - adhikAra 3) sukha - adhikAra 4) zubhapariNAma - adhikAra jJAnatattva-prajJApananI prAraMbhika bAra gAthAo maMgaLAcaraNa, pratijJAvAkya ane viSaya-pravezanA rUpamAM che, jema kahyuM che ke samyagdarzana-jJAne pradhAna cAritra ja dharma che ane sAmyabhAvarUpa vItarAga cAritra thI pariNata AtmA ja dharmAtmA che. A graMthanA AraMbhamAM ja cAritrane dharma jAhera karatAM AcArya kundakunda cAritranI paribhASA pravacanasAranI gAthA-7mAM A pramANe kare che: - "cAritra che te dharma che, je dharma che te sAmya che; ne sAdhya jIvano mohakSobhavihIna nija pariNAma che." artha : moha (darzanamoha-mithyAtva) ane kSobha (cAritramoha - rAga- draSa) thI rahita AtmanAM pariNAmane sAmya kahe che. A sAmyabhAva ja dharma che, cAritra che. Ama cAritra ja dharma che. (cAritra khalu dhammo). nizcayathI to zuddhopayogarUpa vItarAgabhAva ja cAritra che, paNa vyavahArathI zubhAMgyAMgarUpa sarAgabhAvane paNa cAritra kahe che. zudhdhapayogarUpa vItarAga cAritrathI pariNata AtmA mukti prApta kare che ane zubhopayogarUpa sarAga cAritrathI pariNata jIva svagadine prApta karI saMsAramAM ja rahe che. jJAnatattva-prajJApana mahAadhikAramAM sarvaprathama dharma ane dharmanA phaLanuM sAmAnya svarUpa spaSTa karI pachI zudhdhopayoga-adhikAra AraMbha kare che. A adhikAramAM zuddhopayogarUpa vItarAga cAritranuM svarUpa ane phaLa batAvyuM che. AtmaraNatArUpa zudhdhopayoganuM phaLa atIndriya jJAna (anantajJAna-kevaLajJAna-sarvajJatA) ane atIndriya AnaMda (anaMta sukha) nI prApti che. 13mI gAthA thI 20mI gAthA sudhI zudhdhopayoganuM svarUpa ane phaLa batAvyA pachI zudhdhopayoganA phaLasvarUpa prApta thatI sarvajJatA ane anaMta atIndriya AnaMdanuM svarUpa spaSTa karavA mATe kramaza: jJAna adhikAra ane sukha adhikAra lakhyA che. 3ra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya jayasene jJAna adhikArane "sarvajJasidhdhi-adhikAra' nAma ApyuM che. tethI ja pratIta thAya che ke jJAna adhikAramAM sarvajJatAnA svarUpa upara ja vistArathI vicAra karyo che. 3ra gAthAomAM phelAelA A adhikAramAM prastuta sarvajJatAnuM nirUpaNa potAnI rIte anupama che, advitIya che, teno mULa pATha vAMcavA yogya che. anutpanna (bhAvi) ane vinaSTa (bhUtakAlIna) paryAyone jANavAnI saMbhAvanAne InkAra karanArAoe AcArya kundakundanA pravacanasAranI 39mI gAthAnA nIcenA kathana upara dhyAna ApavuM joIe:- (gujarAtI padyAnuvAda). "jJAne ajAta-vinaSTa paryAyo taNI pratyakSatA nava hoya jo, to jJAnane e 'divya" koNa kahe bhalA?" jo anutpanna paryAya tathA naSTa paryAya sarvajJanA jJAnamAM pratyakSa na hoya, to te jJAnane divya' koNa kahe? pa3 thI 68 gAthA sudhInA sukha adhikAramAM kahyuM che ke jevI rIte IndriyajJAna heya ane atIndriyajJAna upAdeya che, tevI rIte Indriyasukha heya ane atIndriyasukha upAdeya che, kAraNake atIndriyasukha ja paramArthika sukha che. Indriyasukha to sukhAbhAsa che, nAma mAtranuM sukha che. Indra Adi paNa sukhI nathI. jo teo sukhI hota to paMcendriyonA viSayomAM pravRtti karatA nahIM. jene viSayomAM rati che tene du:khI ja jANo. A adhikAramAM zuddhopayogathI utpanna atIndriya sukhane upAdeya ane Indriyasukhane heya batAvyuM che. tyAra pachI IndriyasukhanA kAraNarUpamAM zubha pariNAma adhikAra Ave che, kAraNake atIndriyasukhanA kAraNabhUta zuddhopayoganuM varNana to pahelAM ja karI dIdhuM che. A adhikAra 69 gAthA thI 9ramI gAthA sudhI che. A adhikAramAM jora ApIne batAvyuM che ke pApabhAvothI prApta thanArI pratikULatAomAM to du:kha ja che, paNa puNyabhAvo zubhapariNAmothI prApta thanArI laukika anukULatAo ane bhogasAmagrI no upabhoga paNa du:kha ja che. zubhapariNAmo thI prApta thanArA laukika sukhanuM svarUpa spaSTa karatAM AcAryadiva pravacanasAra gAthA 76 mAM lakhe che: 33 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "parayukta, bAdhAsahita, khaDita, badhakAraNa, viSama che; je IndriyothI labdha te sukha e rIte du:kha ja khare." artha:- je IndriyothI prApta thAya che te sukha paranA upara AdhAra rAkhanAra hoi ane paranA saMbadhavALuM hoi parAdhIna che bAdhAsahita che, vicchinna che, baMdhanuM kAraNa ane viSama che; e rIte te du:kha ja che. vaLI pravacanasAra gAthA 77mAM AcAryadeva to eTale sudhI kahe che ke: "nahI mAnato - e rIta puNya pApamAM na vizeSa che, te mohathI Achanna ghora apAra saMsAre bhame che." artha:- e rIte puNya ane pApamAM taphAvata nathI, arthAt temanA phaLanA upabhogamAM samAnatA samajato nathI, temane samAnarUpathI heya mAnato nathI, te mohAcchAdita vartato thako ghora apAra saMsAramAM paribhramaNa kare che. mohanI senAne jItavAno upAya batAvanArI bahucarcita 80mo gAthA paNa Aja adhikAramAM Ave che, te nIce prastuta che: "je jANato arhatane guNa dravya ne paryAyapaNe, te jIva jANe Atmane, tasu moha pAme laya khare." artha:- je arihaMta bhagavAnane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te potAnA AtmAne jANe che ane teno moha avazya laya pAme che. tyAra bAda moha-rAga-dveSanuM svarUpa spaSTa karIne tenA nAzano upAya batAvyo che, ane teno nAza karavAnI pAvana preraNA ApI che. sanmArgadarzaka purUSArthapreraka jJAnatattva-prajJApana mahAdhikAranI TIkA lakhatAM AcArya amRtacaMdrano AtmonmukhI purUSArtha aneka sthaLe ati tIvratAthI bahAra tarI`Ave che. temanI TIkAnI amuka paMktio A pramANe che: "tethI meM moharUpI senAne jItavAnI kamara kasI che." "jo ema che to meM moharUpI senAne jItavAno upAya prApta karI lIdho che." "jenA prasAdathI mAro AtmA svayaM dharma thai gayo che, dharmamaya thai gayo che, te parama vItarAga cAritrarUpa zuddhopayoga sadA jayavaMta varte." jJAnatattvaprajJApana mahAdhikAramAM anaMta jJAna ane atIndriya AnaMdanI prAptino eka mAtra hetu zuddhopayoga ane tenAthI utpanna atIndriyajJAna (sarvajJatA) ane atIndriya AnaMdano tathA sAMsArika sukha tathA tenA kAraNarUpa Jain Educationa International 34 For Personal and Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zubhapariNAmonuM samyak vivecana prastuta karatAM azuddhopayogarUpa zubhAzubha pariNAmone tyAgI samyagdarzana jJAnapUrvaka zuddhapayogarUpa vItarAga-cAritra grahaNa karavAnI pAvana preraNA Ape che. (2) zeyatattvaprajJApana mahAdhikAra tyAra bAda 93mI gAthA thI 200mI gAthA sudhI zeyatattvaprajJApana mahA adhikAra cAle che. vastusvarUpanA pratipAdaka hovAthI A mahAdhikAramAM mUlarUpathI be peTA adhikAra ja hovA joie:- dravya sAmAnya adhikAra ane dravyavizeSa adhikAra; vaLI samasta jina AgamanuM mULa prayojana to jJAna ane zeya (sva-para)nA vacce bhedavajJAna karavAnuM che; tethI temAM eka jJAna-zeya vibhAga adhikAra nAmano trIjo adhikAra paNa che. jJAnatattva prajJApana ane zeyatattvaprajJApananA upasaMhArarUpa A aMzane jJeyatattvaprajJApanamAM ja samAveza karI lIdho che. Ama A mahA adhikAranA traNa peTA adhikAra che: dravyasAmAnya adhikAra, dravya vizeSa adhikAra, ane jJAna-zeya vibhAga adhikAra. 93mI thI 126mI gAthA sudhInA dravyasAmAnya adhikAramAM samasta dravyonA sAmAnya svarUpa upara vicAra karyo che. guNa paryAya vALA dravyonuM lakSaNa sat che ane sat utpAda-vyaya-dhrauvyamaya hoya che; tethI A adhikAramAM utpAda-vyayadhrauvya ane utpAda-vyaya-dhrauvyAtmaka vastunuM UMDANathI ciMtana karavAmAM AvyuM che. sat, sattA, astitva-badhA ekArthavAcI che. vastunI sattA athavA astitva siddha thayA vagara tenuM vistRta vivecana saMbhava nathI. tethI temAM sarva prathama sattAnA svarUpa upara satarka vistRta vivecana karyuM che je mULa pAThamAMthI vAMcavA yogya che. mahAsattA (sAddazya-astitva) ane peTA sattA (svarUpa astitva)nA bhedathI, sattA (astitva) be prakAranI hoya che. badhAM dravyo sarUpa ja che, astitvamaya che, sattA svarUpa che; ane pratyeka dravyanI sattA svataMtra che. tethI sat sAmAnyanI dRSTithI mahAsattAnI apekSAe badhA eka hovA chatAM badhAnuM svarUpa bhinna bhinna hovAthI badhAnuM astitva svataMtra che. badhA dravyonI ekatA sAddazya astitva upara AdhArita hovAthI samAnatAnA rUpamAM ja che, abhinnatAnA artha mAM nahIM. A adhikAra jaina darzananuM mULa che, kAraNake temAM pratipAdita viSaya-vastu jainadarzananuM hArda che. tethI saMpUrNa adhikAra uDANamAM aneka vAra mULa pustakamAMthI Jain Educationa International 35 For Personal and Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vAMcavA yogya che. tema chatAM temAM rahelI amuka mahatvapUrNa vAto tarapha vAMcakagaNanuM dhyAna ahIM AkarSavAnuM yogya ane jarUrI lAge che. be dravyonA vaccenI bhinnatAne pRthakatA ane eka ja dravyanA guNa paryAyonA vaccenI bhinnatAne anyatAnA rUpamAM A adhikAramAM je pramANe paribhASita karI che te potAnI rIte addabhUta che. vibhakta pradezatva pRthakatvanuM lakSaNa che ane atabhAva anyatvanuM lakSaNa che. je padArthonA pradeza bhinna-bhinna che, tene pathaka-pRthaka kahevAya che, paNa jenA pradeza abhinna che, evA dravya, guNa, paryAya paraspara anya-anya to che, paNa pRthaka-pRthaka nathI. jIva ane pudagala pRthaka pRthaka che, athavA be jIva paNa abhinna nathI, pRthaka-pUthaka ja che, paNa jJAna ane darzana pRthaka-pRthaka nathI, anya anya che athavA rUpa ane rasa paNa pRthaka pRthaka nathI, anya anya che. jayAM rUpa che tyAM rasa che, jayAM rasa che tyAM rUpa che, tema jayAM jJAna che tyA darzane che, jayAM darzana che tyAM jJAna che tethI rUpa ane rasa, tathA jJAna ane darzana anya anya to che paNa pRthaka pRthaka nathI. bhinna zabdano prayoga anyatAnA arthamAM paNa thAya che ane pRthakatAnA arthamAM paNa. tethI bhinna zabdano artha karatI vakhate A vAtanI sAvadhAnI atyaMta Avazyaka che ke bhinna zabda saMdarbha anusAra kayA arthamAM vaparAyo che te jovuM joie. guNa ane guNI (dravya)nA vacce paNa anyatA hoya ja che pRthakatA nathI, tethI sattA (guNa) ane dravya (guNI)mAM kathaMcita anyapaNuM che paNa pRthakapaNuM nathI. sattA dravyathI anya paNa che ane ananya paNa; chatAM pRthaka nathI. jo ke A adhikAramAM vastunA sAmAnya rUpanuM ja pratipAdana che. to paNa prayojanabhUta AdhyAtmika preraNA sarvatra vidyamAna che. adhikAranA AraMbhamAM paryAyamUDha jIva parasamaya che', "je jIva paryAyomAM lIna che tene parasamaya kahyo che." Ama paryAyo uparathI dRSTi haTAvavAnI preraNA ApanArI aneka paMktio ApI che. varatunA sAmAnya svarUpano pratipAdaka A adhikArane samApana karatAM TIkAkAra amRtacaMdra AcArya pravacanasAranI tatvadIpikAnI TIkAnA kaLaza 7mAM lakhe che ke "tIvra mohanI lakSmIne lUMTanAra, utkRSTa vivekathI Atmatatvane prakAzita karanAra zudhdhanaye AtmAne anya dravyothI pRthaka kayo che tathA samasta vizeSone sAmAncamAM lIna karyA che." 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A chandamAM parathI pRthaka ane sAmAnyamAM lIna, vizeSothI bharelA AtmAne vyakta karanAra jJAnanA aMzane zudhdhanaya kahI, AtmAnI ArAdhanAnI pAvana preraNA ApI che. tyAra pachI 127mI gAthAthI 144mI gAthA sudhI dravyavizeSa adhikAramAM jIva, pudagala, dharma, adharma, AkAza ane kALa, e cha dravyone jIva-ajIva, mUrta-amUrta, loka-aloka, kriyAvAna-bhAvavAna, sapradezI-amadezI Adi dvandomAM vibhAjIta karI samajAvyuM che. pachI 14pamI gAthAthI jJAna-zeya vibhAga adhikAra AraMbha thAya che, je 200mI gAthAe puro thAya che. A adhikAra zarU karatAM TIkAkAra amRtacaMdra AcArya pravacanasAra gAthA 14panI utthAnikAmAM lakhe che ke:- "zeyatattva kahIne, have jJAna ane zeya dvavArA AtmAne nizcita karIne, AtmAne atyanta vibhakta karavA mATe vyavahAra jIvatattvanA hetuno vicAra karIe." uparanI paMktimAM ekadama spaSTa lakhyuM che ke "zeyatattva kahIne te uparathI spaSTa thAya che ke zeya adhikAra ahIM samApta thAya che. te chatAM jJAna ane zeyanA vacce bheda vijJAna karAvanAra A adhikAra zeyatattva prajJApanamAM samAvI levAnuM AcArya amRtacaMdrane yogya lAgyuM. 200mI gAthA pachInA chaMdo ane attima paktithI A vAta ekadama spaSTa thAya che. bhedajJAnanI mukhyatAthI lakhAela hovAthI A adhyAtmano adhikAra che. temAM jJAnatattva ane zeyatattvanuM nirUpaNa e prakAre karyuM che ke jethI bhedavijJAnanI utpatti thAya. deha zuM che, AtmA zuM che, te banneno saMbaMdha kyArathI che ane kevo che? A badhI vAtone vistArathI samajAvatAM aMtamAM pravacanasAranI gAthA 160 thI 162mAM kahe che ke jJAnI to Ama vicAre che: "huM deha nahi, vANI na, mana nahi, temanuM kAraNa nahIM, kartA na, kArayitA na, anumaMtA huM kartAno nahIM. (16) artha:- huM deha nathI, mana nathI, tema ja vANI nathI, temanuM kAraNa nathI, kartA nathI, kArayitA (karAvanAra) nathI, kartAno anumodaka nathI. "mana, vANI tema ja deha pugaladravyarUpa nirdiSTa che; ne teha pudgaladravya bahu paramANuono piMDa che." (161) artha- deha, mana, ane vANI pudgala dravyAtmaka (vItarAgadeve) kahyAM che, ane te dehAdi pudgaladravya paramANudravyono piMDa che. 37 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "huM paidgalika nathI, pudgalo meM piMDarUpa karyo nathI, tethI nathI huM deha vA te dehano kartA nathI." (162) artha- huM pudgalamaya nathI ane te pudgalo meM piMDarUpa karyA nathI; tethI huM deha nathI tema ja te dehano karyA nathI. A adhikAramAM te mahattvapUrNa gAthA paNa che, je AcArya kundakundanA badhA graMtharAjomAM jovA maLe che ane parathI bhinna AtmAnA svarUpane spaSTa karanArI che. te gAthA 172mI che ane te nIce pramANe che: "che cetanAguNa, gaMdha-rUpa-rasa-zabda-vyakti na jIvane, vaLI liMga grahaNa nathI ane saMsthAna bhAkhyuM na tehane." artha:- jIvane arasa, arUpa, agaMdha, avyakta, cetanAguNavALo, azabda, aliMgagrahaNa (liMgathI agrAhya) ane jene koI saMsthAna (AkAra) nathI evo jANa. (jAo samayasAra gAthA-49, paMcAstikAya gAthA-127, niyamasAra gAthA-46, bhAvapAhuDagAthA-64 pravacanasAra gAthA-192 ane niyamasAra gAthA 44-45-48 aliMga grahaNanA AcArya amRtacaMdra vIza artha karyA che te mULa pAThamAMthI vAMcavA yogya che. bhedavijJAnanA abhAvamAM bhAvakarma (moha-rAga-dveSa) dravyakarma (jJAnAvaraNAdi) ane nokarma (zarIrAdi) thI baMdhAyela AtmAne baMdhana ane baMdhanathI muktino mArga batAvatAM sArAMzanA rUpamAM AcAryadeva 179mI gAthAmAM kahe che ke: "jIva rakta bAMdhe karmarAga rahita jIva mukAya che; -A jIva kerA baMdhano saMkSepa nizcaya jANaje." artha:- rAgI AtmA karma bAMdhe che, rAga rahita AtmA karmathI mukAya che. A jIvonA baMdhano saMkSepa nizcayathI jANa. nizcayathI baMdhanI prakriyAno sAra ATalo ja che. Avo ja bhAvArtha samayasAranI 150mI gathAmAM paNa AcAryadeve kahyo che: jIva rakta bAMdhe karmane, vairAgyaprApta mukAya che, e jina taNo upadeza, tethI na rAca tuM kama viSe." artha:- rAgI jIva karma bAMdhe che ane vairAgyane pAmelo jIva karmathI chUTe che - A jinabhagavAnano upadeza che, mATe (he bhavya jIva!) tuM kamoMmAM prIti-rAga na kara. 38 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chevaTe adhikAranA aMtamAM gAthA 200mI mAM kahe che: "e rIta tethI AtmAne zAyakasvabhAvI jANIne nirmamapaNe rahI sthita A parivajuM huM mamatvane." artha:- tethI (arthAta zuddhAtmAmAM pravRtti vaDe ja mokSa thato hovAthI) e rIte AtmAne svabhAvathI jJAyaka jANIne huM nirmamatvamAM sthita rahyo thako mamatAno parityAga karuM chuM. (3) caraNAnuyoga sUcaka cUlikA - pravacanasAranI mULa viSayavastu jJAnatattva prajJApana ane zeyatattvaprajJApana mahA adhikAromAM ja samApta thaI jAya che. A saMbaMdhamAM AcArya jayasene tAtparyavRtti TIkAnA cAritra adhikAranI pAtanikAmAM nIce mujaba lakhyuM che: kAryanA anusAra graMtha to ahIM ja samApta thaI jAya che kAraNa ke huM sAmyane prApta karuM chuM te pratijJAnI samApti ahIM ja thaI jAya che." A adhikAranI TIkA AraMbha karatAM AcArya amRtacaMdra lakhe che ke: have bIjAo mATe caraNAnuyoga sUcaka cUlikA lakhIe chIe tethI tene graMthano mULa aMza mAnatA nathI ane tene cUlikA mAne che. cUlikA zabdano artha AcArya jayasena samayasAranI 32 1mI gAthA nI tAtparyavRttinI TIkAmAM A pramANe lakhe che: "vizeSanuM vyAkhyAna, ukta athavA anukta vyAkhyAna athavA uktAnukta arthanuM saMkSipta vyAkhyAna - Ama "cUlikA" zabdano artha uparanA traNa prakAre jANavo." cAritranA dhaNI AcAryadava samyagdarzana-jJAnanA nimittabhUta vastunuM svarUpa pratipAdita karI ziSyone cAritra dhAraNa karavAnI preraNA ApavA mATe A adhikAranI racanA kare che. A vAtanI puSTi A adhikAranA maMgaLAcaraNanI gAthAthI paNa thAya che. maMgaLAcaraNa gAthA 201 mAM A pramANe che : "e rIta praNamI sidhdha, jinavara vRSabha, munine pharI pharI, zramaNya aMgIkRta karo, abhilASa jo du:kha muktinI." artha:- jo du:khathI parimukta thavAnI IcchA hoya to, pUrvokta rIte (jJAnatattva prajJApananI pahelI traNa gAthAo pramANe) pharI pharIne sidhdhone, jinavara vRSabhone (ahaMtone) tathA zramaNone praNamIne, (jIva) zramaNyane (munipaNAne) aMgIkAra karo. 39 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tyAra bAda tarataja teo grAmapya aMgIkAra karavAnI vidhi upara vyAkhyAna Ape che. tethI siddha thAya che ke teo gRhastha ziSyone grAmapya aMgIkAra karavAnA uddezyathI ja A adhikAranI racanA karI che. A caraNAnuyoga sUcaka cUlikAmAM cAra adhikAra che:1) AcaraNa prajJApana 2) mokSamArga prajJApana 3) zubha upayoga prajJApana 4) paMcaratna prajJApana gAthA 201 thI 231 sudhIno AcaraNa prajJApana adhikAramAM sarva prathama zrAma munidharma aMgIkAra karavAnI vidhino ullekha che, je mULa pAThamAMthI vAMcavA yogya che. tyAra pachI zramaNonA aThThAvIsa mULa guNonuM svarUpa batAvatAM zrAmaNyanA cheda upara vistArathI prakAza pADayo che. cheda be prakAranA hoya che :- ataraMga cheda ane bahiraMga che. zudhdhopayogano kSaya thavo te aMtaraMga cheda che ane potAnA nimittathI bIjAnA prANono cheda thavo te bahiraMga cheda che. A saMdarbhamAM pravacanasAranI ra 17 mI gAthA dhyAna kheMce che : "jIvo - maro jIva, nahIna AcAra tyAM hiMsA nakkI; samiti - prayatna sahitane nahi baMdha hiMsAmAtrathI." artha:- jIva maro ke jIvo, asaMyamI, asAvadhAna AcAravALAne (aMtaraMga) hiMsA nizcita che; sAvadhAna saMyamIne, samitivaMtane, (zudhdhAtma svarUpamAM lIna munine) bahiraMga hiMsAmAtrathI baMdha nathI. vaLI pravacanasAra gAthA 219 mAM kahe che ke : "daihika kriyA thakI jIva maratAM baMdha thAya - na thAya che, parigraha thakI dhruva baMdha, tethI samasta choDyo yogIe." artha - have (upAdhi viSe ema kahe che ke, kAyAceSApUrvaka jIva maratAM baMdha thAya che athavA nathI thato; (paNa) upAdhithI parigrahathI nakkI baMdha thAya che, tethI zramaNoe (ahaMta devoe) sarva parigrahane choDayo che. te pramANe samayasAranI 26 2 mI gAthAmAM kahyuM che ke; "mAro-na mAro jIvane, che baMdha adhyavasAnathI, A jIva kerA baMdhano saMkSepa nizcayanaya thakI." artha- jIvone mAro athavA na mAro karmabaMdha to mAtra adhyavasAna (moha-rAgadveSa-bhAva) thI ja thAya che. nizcayanaye jIvonA baMdhanuM svarUpa saMkSepamAM A che. baMdhano saMbaMdha para jIvonA jIvana maraNathI nathI paNa jIvanA svayaM moha-rAga-dveSa pariNAmothI che. tethI pariNAmonI saMbhALa rAkhavI adhika Avazyaka che. 40 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A pachI UpAdhi tyAganA saMdarbhamAM vistArathI carcA karI che. temAM yogya AhAra, vihAra ane utsarga mArga ane apavAda mArganI paNa carcA che. A saMpUrNa prakaraNa mULa pAThamAMthI vAMcavA bhalAmaNa che. aMtamAM utsarga mArga ane apavAda mArganI maitrI batAvatAM pravacanasAra gAthA 230 mAM AcAryadeva lakhe che: "vRddhatva, bALapaNA viSe, glAnatva, zrAMta dazA viSe, carcA caro nijayogya, je rIte mULa cheda na thAya che." artha:- bALa, vRdhdha, zrAMta (zramita, thAkelo), ke glAna (vyAdhigrasta, rogI, durbaLa) zramaNa mULano cheda je rIte na thAya te rIte potAne yogya AcaraNa Acare. A vAtano dhyAna rAkhIne utsarga athavA apavAda je paNa mArga upara cAlavuM saMbhava hoya, sahaja hoya, te upara cAlo. tAtparya e che ke utsarga mArganI haTha na kare. kSetra, kALa ane potAnA dehAdikanI sthiti joIne AcaraNa kare, paNa e vAtano avazya khyAla rAkhe ke zudhdhopayogarUpa mULadharmano uccheda na thaI jAya. Ama ApaNe joIe chIe ke A adhikAramAM jayAM eka bAju zithilAcAranA virUdhdha cetavaNI ApI che, tyAMja anAvazyaka kaThora AcaraNanA virUdhdha paNa sAvadhAna karyA che. tyAra bAda 232 thI 244 gAthAmAM mokSamArga prajJApana adhikAramAM sarva adhika baLa Agama abhyAsa upara ApavAmAM AvyuM che. adhikArano AraMbha ja "Agama ceTTA tado jeTTA"nI paMktithI thAya che. AcAryadeva kahe che ke ekAgratA vagara zAmaye hotuM nathI ane ekAgratA tene ja hoya che jene Agamano abhyAsa dvArA padArthono nizcaya karyo che, tethI Agamano abhyAsa ja sarvaprathama kartavya che. - sAdhune AgamacakSu kahyA che. AgamarUpI cakSunA upayoga vagara sva-parabhedavijJAna saMbhava nathI. guNa-paryAya sahita saMpUrNa padArtha AgamathI jANavAmAM AvI zake che. Agama anusAra daSTithI saMpanna purUSa ja saMyamI hoya che. A adhikAramAM ja eka mahatvapUrNa gAthA 238 Ave che, te nIce mujaba "ajJAnI je karmo khapAve lakSa koTi (daza khava) bhavo vaDe, te karma jJAnI trigupta basa ucchavAsamAtrathI kSaya kare". artha- je karma ajJAnI lakSa koTi bhavo vaDe khapAve che, te karma jJAnI traNa prakAre (mana-vacana-kAyAthI) gupta hovAne lIdhe ucchavAsamAtrathI khapAve che. 41 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A ja gAthAno bhAvA anuvAda paMDita daulatarAmajIe cha DhALAmAM caturtha DhALanA cheda 5 mAM nIce mujaba karyo che. "koTi janma tapa tape jJAna vina karma khare je jJAnInAM kSaNa mAhi trigutithI sahaja TaLe te. jema A adhikAramAM AgamajJAnanI addabhUta mahimA gAI che tema AtmajJAna zunya Agama jJAnane nirarthaka paNa batAvyuM che. je nIce pramANe pravacanasAra gAthA 239 mAM kahyuM che: "aNumAtra paNa mUccha taNo sadbhAva jo dehAdike, to sarva Agamadhara bhale paNa nava lahe siddhatvane" artha :- jo dehAdika pratye paramANuM jeTalI paNa mUccha vartatI hoMya, to te bhale sarva Agamadhara hoya to paNa siddhi pAmato nathI. Ama A adhikAramAM AtmajJAna sahita AgamajJAnanAM ja gIta gAyAM che. aMtamAM samyagdarzana-jJAna-cAritrathI saMpanna zramaNonA svarUpa upara prakAza nAkhatAM pravacanasAra gAthA 241 mAM kahe che ke "niMdA-prazaMsA, du:kha-sukha, ari-baMdhumAM jayAM sAmya che. vaLI loSa-kanake, jIvita-maraNe sAmya che, te zramaNa che. artha- zatru ane baMdhu varga jene samAna che, sukha ane duHkha jene samAna che prasaMzA ane niMdA pratye jene samatA che. poSa (mATInuM Dhepha) ane kAMcana (sonuM) jene samAna che temaja jIvita ane maraNa pratye jene samatA che, te zramaNa che. tAtparya e che ke anukULa-pratikULa badhA prasaMgomAM samatAbhAva rAkhavo te sAdhupaNuM che. A gAthAnA AdhAra upara paMDita daulatarAmajI chaDhALAnI chaThThI DhAlanAM chaMda 6 mAM lakhe che : "ari-mitra, mahela-masANa, kaMcana-kAMca, niMdA-stutikara, artha avatArana asiprahAranamAM sadA samatA dhArana." gAthA 245 thI zubhopayoga prajJApana AraMbha thAya che, je 270 mI gAthA sudhI cAle che. jJAnatattva prajJApanamAM A viSayathI saMbaMdhita zubha pariNAma adhikAra AvI gayo che, paNa ahIM bhAvaliMgI muni bhagavaMtone rahetA zubha upayoganI daSTithI nirUpaNa che. jo ke A zubha upayoga paNa AstravanuM ja kAraNa che, to paNa te bhAvaliMgI saMtomAM paNa jovAmAM Ave che. 42 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A adhikAramAM mukhyatve ema batAvyuM che ke chaThTha-sAtame guNasthAne jhulatA sAcA bhAliMgI munirAjonI bhUmikAmAM kevA prakAranAM zubha pariNAma saMbhave che ane kevAM zubha pariNAma saMbhavatAM nathI. munidharmanuM sAcuM svarUpa samajavAnA icchuka mahAnubhAvoe A prakaraNanuM adhyayana uDANamAM karavuM joie. AtmA anubhavI vItarAgI saMtonA paNa zubha upayoganA saMdarbhamAM AcArya kunda kundanA daSTikoNane spaSTa karatI pravacanasAranI gAthAo 247 ane 253 eka udAharaNarUpe nIce ApI che: "zramaNo prati vaMdana, namana, anugamana, abhyutthAna ne vaLI zramanivAraNa che na nidita rAyuta carcA viSe." (247) artha:- zramaNo pratye vaMdana namaskAra sahita abhyutthAna (mAnArthe UbhA thai javuM te) ane anugamanarUpa (pAchaLa cAlavuM te) vinIta (vinayayukta, sanmAnayukta, vivekI, sabhya) vartana karavuM tathA temano zrama dura karavo te rAgacaryAmAM nidita nathI. "sevA nimitte rogI-bALaka-vRdhdha-gurU zramaNo taNI, laukika jano saha vAta zubha-upayogayuta nidata nathI." (253) artha : vaLI rogI, gurU (pUjaya, vaDerA), bALa ane vRdhdha zramaNonA sevAnA (vaiyAvRtyanA) nimitte, zubhopayogavALI laukika jano sAthenI vAtacIta nizciMta nathI. uparanI banne gAthAomAM eka vAta jora ApIne kahI che ke ApaNAthI moTA zuddhopayogI saMtono yathA yogya vinaya saMbaMdhI zubharAga athavA temanI vaiyAvRtti Adi mATe laukikajano sAthe carcA paNa nidita nathI. A kArya zuddopayogarUpa dharma samAna abhinaMdanIya arthAta upAdeya to nathI paNa niMdanIya paNa nathI, kSamAnA yogya aparAdha che. vAstavika dharma to zuddhopayogarUpa munidharma ja che, A to zuddhopayogano sahacArI hovAthI vyavahAra dharma kahevAya che. te saMvara nirjarArUpa nathI, Astrava ja che. A sivAya gRhasthane yogya zubharAga to munione sarvathA heya ja che. laukikajanonA saMparkamAM rahenArA zramaNo mATe AcArya kunda kundano pravacanasAranI 268 mI gAthAmAM Apelo upadeza dhyAnamAM levA jevo che. "sUtrArthapada nizcaya, kaSAya prazaata, tapa-adhikatva che, te paNa asayata thAya, jo choDe na laukika saMgane." artha :- sUtro ane arthonA padane (adhiSThAnane) jeNe nizcita (nirNIta) karela 43 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che( arthAta je jinasUtronA marmane jANe che). kaSAyone jeNe zamAvyA che ane je adhika tapavALo che evo jIva paNa jo laukika janonA saMsargane choDato nathI.to te sayata raheto nathI (arthAta asayata thaI jAya che) laukikajananI paribhASA pravacanasAranI gAthA 269 mAM nIce pramANe ApI che : nirUpa dIkya vaDe sAyamatape saMyukta je laukika kaho tene ya jo choDe na aihika karmane." artha :- je (jIva) nigraMthapaNe dIkSita hovAthI saMyama-tapa saMyukta hoya te paNa, jo te aihika kAryo sahita vartato hoya to, "laukika' kahyo che, A adhikAramAM bhAvaliMgI saMtonA zubha upayoganI zuM maryAdAo che tenA upara sarvAgarUpe prakAza pADayo che. 271 thI 27pa gAthA sudhInI aMtima pAMca gAthAo paMcaratnanA nAmathI prasidhdha che. temAM munirAjone ja saMsAratattva ane munirAjone ja mokSatattva ane mokSanA sAdhana tattva kahyA che. vastunA ayathArtharUpane grahaNa karanAra aMnata saMsArI zramaNAbhASa ja saMsAratattva che tathA vastusvarUpanA yathArtha jJAtA AtmAnubhavI zuddhopayogI zramaNa ja mokSatattva che, mokSanA sAdhanatattva che. chevaTe maMgaLa ArzIrvAda ApatAM AcArya kahe che ke je vyakti jinendra bhagavAnanA pravacanono sAra A pravacanasAra" graMthane sArI rIte adhyayana karaze, te pravacananA sArarUpa zuddhAtmAne avazya prApta karaze. AcArya amRtacaMdra pramANe AcArya kunda kunda kRta pravacanasAra ra75 gAthAomAM ahIM samApta thAya che. tyArabAda AcArya amRtacaMdra potAnI tattvadIpikA TIkAnA pariziSanA rUpamAM 47 nayonI carcA kare che, je mULa pAThamAMthI vAMcavA yogya che. AcArya amRtacaMdrakRta samayasAranI AtmakhyAti nAmanI TIkAnA aMtamAM samAveza karelI zaktio ane pravacana sAranI tattvadIpikA TIkAnA aMtamAM samAveza karela 47 nayonuM nirUpaNa AcArya amRtacaMdranI potAnI vizeSatA che. abhUtapUrva viSayavastu ane prauDha pratipAdana - zailInA kAraNe A pravacanasAra paramAgama Aja paNa advitiya che. moha ane kSobhathI rahita sAmyabhAvarUpa AtmapariNAmonI prAptinA mArgadarzaka A pravacanasAra graMtha mAtra vidvAnonA adhyayananI ja vastu nathI paNa tenuM uDANathI adhyayana karavuM pratyeka AtmArthInuM prathama kartavya che. jaina darzanamAM pratipAdita vastuvyavasthAnA sabhyasvarUpane jANavA mATe AcArya kundakundanI A kRti sarva adhika mahatvapUrNa ane atyaMta upayogI che. 44 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAstikAya saMgraha paMcAstikAya saMgrahamAM jina sidhdhAMta ane jina adhyAtmanuM praveza dvAra che. temAM jina AgamamAM pratipAdita dravya vyavasthA ane padArtha vyavasthAno saMkSepamAM prAthamika paricaya Apyo che. jina AgamamAM pratipAdita dravya ane padArtha vyavasthAnI samyaka mAhitI vagara jina Agama ane jina adhyAtmamAM praveza meLavavo saMbhava nathI, tethI paMcAstikAya saMgraha' graMtha sarva prathama svAdhyAya karavA yogya che. tenI racanA paNa zivakumAra mahArAja Adi saMkSepa rucivALA prAthamika ziSyo mATe ja karI hatI. mahAzramaNa tIrthaMkaradevanI vANI divyadhvani athavA pravacanano sAra ja A graMthamAM saMkSepamAM bharI dIdho che. potAnuM temAM kAMI paNa kahyuM nathI. A viSe AcArya kundakunda paMcAstikAya saMgrahanI gAthA 173 ane 103 mAM nIce mujaba lakhe che: - meM mArga-udyotArtha pravacanabhaktithI prerAIne, kahyuM sarva pravacana-sArabhUta "paMcAsti saMgraha' sUtrane." (173) artha: pravacananI bhaktithI prerita evA meM mArganI prabhAvanA arthe pravacananA sArabhUta "paMcAstikAya saMgraha' sUtra kahyuM. e rIte pravacanasArarUpa "paMcAstikAya saMgraha' jANIne "je jIva choDe rAgadveSa lahe sakaLa du:kha mokSane' (103) artha: e pramANe pravacananA sArabhUta "paMcAstikAya saMgraha"ne jANIne je rAgadveSane choDe che, te du:khathI parimukta thAya che. uparanI 173mI gAthAnI TIkAmAM AcArya amRtacaMdra A vAta adhika spaSTa karatAM kahyuM che ke "paramAgamanA anurAganA vegathI calAyamAna mArA manane kundakunda bhagavAna sarvaze kahela ane samasta vastutattvanA sUcaka hovAthI atyaMta vistRta jinapravacananA sArabhUta A "paMcAstikAya saMgraha' nAmano sUtragraMtha saMkSepamAM kahyo. A graMthanA dekhItI rIte be khaMDa che, jene "samaya vyAkhyA" nAmanI TIkAmAM 45 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcArya amRtacaMdra "zrata skandha' nAmathI oLakhAve che, je A baMne khaMDanI upasaMhArarUpa chellI paMktio uparathI spaSTa thAya che. prathama khaMDa (zrutaskandha)mAM cha dravya - paMcAstikAyanuM varNana che. ane dvitiya khaMDamAM nava padArtharUpa mokSamArganuM nirUpaNa che. prathama ane dvitIya khaMDanI saMdhi spaSTa karatAM AcArya amRtacaMdra prathama khaMDanA aMtamAM ane bIjA khaMDanA AraMbhamAM eka chaMda Apyo che, je A pramANe che.- prathama khaMDamAM dravyanA svarUpanA pratipAdanathI budhdhimAna purUSone upadeza Apyo, have padArthabhedathI AraMbha karI cheka zudhdhAtma tattvanI prApti sudhIno mArga batAvavAmAM Avaze." uparanA nAnA chaMdamAM banne khaMDonA viSayone to spaSTa karyA che paNa sAthe sAthe bannenA mULa prayojanane paNa spaSTa karyA che. prathama khaMDanA smasta pratipAdanano udezya zudhdhAtmA tattvanuM sabhya jJAna karAvavAno che ane bIjA khaMDano uddezya padArthavijJAna pUrvaka mUkitano mArga arthAt zudhdhAtmatattvanI prAptino mArga batAvavAno che. banne khaMDomAM eTalo badho bheda che ke be svataMtra graMtha jevA lAge che. bannenA eka jevA svataMtra maMgaLAcaraNa karyA che. prathama khaMDa samApta karIne upasaMhAra paNa evI rIte karyo che ke jema graMtha samApta thaI gayo hoya. prathama khaMDanI samApti thatAM graMthanA adhyayananuM phaLa paNa batAvI dIdhuM che. bIjo khaMDa evI rIte AraMbha karyo che ke jema anya graMthano ja AraMbha hoya. AcArya amRtacaMdra "samayavyAkhyA' nAmanI TIkAnA maMgaLAcaraNanI sAthe ja traNa zlokothI paMcAstikAyasaMgrahanA viSayavastune spaSTa karI che, te nIce mujaba che. (gujarAtI anuvAda) "ahIM sauthI pahelAM sUtrakartA AcArya kundakundadeve mULa padArthonuM paMcAstikAya ane cha dravyanA rUpamAM nirUpaNa karyuM che. tyArabAda bIjA khaMDamAM jIva ane aMjIva - A bannenI paryAyorUpa nava padArthonA vibhinna prakAranI vyavasthAnuM pratipAdana karyuM che. pachI bIjA khaMDanA aMtamAM cUlikAnA rUpamAM tattvanA parijJAnapUrvaka (paMcAstikAya, cha dravya ane nava padArthonA yathArtha jJAnapUrvaka) trayAtmaka mArga Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (samyagdarzana, jJAna ane cAritranI ekatA) thI kalyANa svarUpa uttama mokSaprApti kahI che." tAtparyavRttikAra AcArya jayasene A graMthane traNa mahA adhikAromAM vibhakta karyo che. AcArya jayasene vibhAjita karela prathama mahAadhikAra to AcArya amRtacaMdra vibhAjita karela prathama zrutaskandha pramANe ja che. amRtacaMdra AcAryanA dvitIya zrutaskaMdhane jayasena AcArye dvitIya ane tRtiya ema be mahA adhikAromAM vibhakta karyo che. amatRcaMdra AcArya jene "mokSamArga prapaMca likA" kahe che tene ja jayasena AcArya tRtiya mahA adhikAra kahe che. prathama zrutaskandha (prathama khaMDa) athavA prathama adhikAramAM sarva prathama chavvIsa gAthAomAM maMgaLAcaraNa ane graMtha racavAnI pratijJA uparAMta cha dravya ane , paMcAstikAyanA sAmAnya vyAkhyAnarUpa pIThikA ApI che. A pIThikAmAM jIva Adi pAMca astikAyonuM astittva ane kAyatva je suMdaratAthI batAvyuM che te muLapAThamAMthI vAMcavA yogya che. utpAda-vyaya -dhrauvyatva athavA guNa-paryAyatvanA kAraNe astittva ane bahupradezatvanA kAraNe kAratva sidhdha karyuM che. astikAya' zabda astitva ane kAyatvano sUcaka che. astittva + kAyatva = astikAya. Ama astikAya zabda astitva ane kAyatvano sUcaka che. astittvane sattA athavA sat paNa kahe che. A "sahune dravyanuM lakSaNa paNa kahevAmAM Ave che, je utpAda, vyaya, ane dhRvatvathI yukta athavA abhinna hoya che. A sat athavA sattAnI mArmika vyAkhyA ApI che. A satuM - sattA athavA astittvane dravyanuM lakSaNa mAnavAmAM Ave che, kAyatvane nahIM. dravyanA lakSaNamAM kAyatvane samAveza karavAthI kALadravya dravya ja rahetuM nathI. kAraNake temAM kAyava (bahupradezapaNuM) nathI. tyArabAda 12mI ane 13mI gAthAmAM guNo ane paryAyono dravyanI sAthe bhedabheda batAvyo che ane 14mI gAthAmAM tenA saMbaMdhamAM saptabhaMgI spaSTa karI che. vaLI satno nAza ane asatuno utpAda saMbaMdhI spaSTIkaraNanI sAthe 20mI gAthA sudhI paMcAstikAya dravyonuM sAmAnya nirUpaNa karIne 26mI gAthA sudhI kALadravyanuM nirUpaNa karyuM che. tyAra bAda cha dravyo ane paMcAstikAyonuM vizeSa vyAkhyAna zarU thAya che. sauthI pahelAM jIva dravyAstikAyanuM vyAkhyAna che, je ati adhika mahatvapUrNa hovAthI sarva adhika jagyA lIdhI che, ane 73mI gAthA sudhI cAle che. 47 47 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthAomAM phelAelA A prakaraNamAM AtmAnA svarUpane jIvatva, cetayitva, upayogatva, prabhutva, katRtva, bhokatRtva, dehapramANatva, amUrtatva ane karmasaMyuktatvanA rUpamAM spaSTa karyuM che. uparanAM badhAM vizeSaNothI viziSTa AtmAne saMsAra ane mukta ema banne avasthAo laIne samajAvyo che. tyAra bAda 9 gAthAomAM pUgala dravyAstikAyanuM varNana che ane 7 gAthAomAM dharma-ardhama banne dravyAstikAyanuM varNana che tathA 7 gAthAomAM AkAza dravyAsikAyanuM nirUpaNa karyuM che. pachI 3 gAthAonI cUlikA che, jemAM uparanA paMcAstikAyonA mUrtatva-amUrtatva, cetanatva-acetanatva ane sakriyatva-niSkriyatna rUpa batAvyuM che. pachI 3 gAthAomAM kALadravyanuM varNana karI aMtima ra gAthAomAM prathama zrutaskaMdha athavA prathama mahA-adhikArano upasaMhAra karIne tenA adhyayananuM phaLa batAvyuM che. A pramANe 104 gAthAono prathama zrutaskandha samApta thAya che. 10pamI gAthAthI dvitIya zrutaska zarU thAya che. prathama gAthA 105mAM maMgaLAcaraNa uparAMta bIjI ane trIjI gAthA (106 ane 107) mAM mokSanA mArgarUpa samyagdarzana, jJAna ane cAritranuM nirUpaNa karyuM che. AgaLa samyagdarzana-jJAnanA viSayabhUta navapadArthonuM varNana zarU thAya che, je A khaMDano mULa viSaya che. mokSamArganuM kathana to nava padArthonA upAdyAta mATe karyuM che. A vAtano ullekha AcArya amacaMdra 107mI gAthAnI TIkAnA aMtamAM pote karyo che. Ano prAraMbha umAsvAmInA tattvArthasUtra jevo ja che. temAM paNa samyagdarzana-jJAnanI vAta laIne tenA viSayabhUta jIvAdi tattvArthonuM nirUpaNa karyuM che. prAraMbha tattvArthasUtra jevo hovA chatAM paNa tattvAthano krama samayasAranA krama anusAra ja Apyo che. tattvArthonAM nAma-krama batAvatI mULa gAthA 108 (gujarAtI anuvAda) nIce pramANe che. "be bhAva-jIva ajIva, tagata puNya tema ja pApa ne Asrava savara, nirjara, vaLI baMdha mokSa padArtha che." artha: jIva ane ajIva - be bhAvo (arthAta mULa padAthI tathA te benAM vize puNya, pApa, Astrava, saMvara, nirjarA, baMdha ane mokSa e nava padArtho che. 48 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tenuM nirUpaNa AgaLa A ja krama anusAra che. AcArya kundakundane A kramaja yogya lAge che. 109mI gAthAmAM jIva padArthanuM nirUpaNa AraMbha thAya che ane 123mI gAthA sudhI cAle che. temAM sarva prathama jIvanA bheda saMsArI ane mukta ema karyA che. pachI saMsArIonA ekendriya Adi bhedonuM varNana karyuM che. ekendriyanA varNanamAM vizeSa jANavA yogya vAta e che ke temAM vAyukAya ane agnikAya jIvone trasa jIva kahyA che. A kathana temanI halana-calana kriyA joIne "sarjAtA trasA:" je cAle phare che te trasa' te kathananA anusAra karyo che. tIndriyadiya: trasA:" A tatvArthasUtranI paribhASAne ahIM besatI na karavI. aMtamAM sidhdhonI carcA che. sAthe sAthe te paNa spaSTa karyuM che ke A badhAM kathana vyavahAranAM che, nizcayathI A badhA jIva nathI. uparanuM kathana karatI gAthA 121 (gujarAtI anuvAda) A pramANe che. "re! Idriyo nahi jIva Savidha kAya paNa nahi jIva che;" che temanAmAM jJAna je basa te ja jIva nirdiSa che." artha: (vyavahArathI kahevAmAM AvatA ekendriyAdi tathA pRthvIkAyAdi 'jIvo'mAM) Idriyo jIva nathI ane cha prakAranI zAstrokta kAyAo paNa jIva nathI; temanAmAM je jJAna che te jIva che ema (jJAnIo) prarUpe che. (A saMdarbhamAM pravacanasAranI gAthA - 146, 147 ane paMcAstikAya saMgrahanI gAthA 30 davya che.) 124mI gAthAthI 1ra7mI gAthA sudhI ajIva padArthanuM varNana che, jemAM batAvyuM che ke sukha-du:khanA jJAna tathA hitanA udyama ane ahitanA bhayathI rahita puga,La ane AkAza Adi dravya ajIva che. saMsthAna, saMghAta, sparza, rasa, gaMdha, vaNadi guNa ane paryAyo pudgaLanA che; AtmAto tenAthI bhinna arasa, arUpa, agaMdha, azabda, avyakta, Indriyo vaDe agrAhya ane anirdiSTa saMsthAnavALo che. dara 9mI gAthAnI TIkAmAM amRtacaMdra AcArya lakhe che ke A pramANe ahIM jIva ane ajIvana zAstave ka bheda rANAyo. mArganI prasadhdhit haMsara jIva ane ajIva khULa padAthonA vyApAra pachI temanA saMyogathI nikhAna roja sAta padArthonA upodaghAta mATe traNa gAthAomAM jIvakame bhAvakarma) ane Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pudagalakarma (dravya kama)nA duSTa cakranuM varNana karyuM che. ane pachI cAra gAthAomAM puNya pApa padArthanuM vyAkhyAna karyuM che. tyAra bAda 135 thI 140 sudhInI cha gAthAomAM Asrava padArthanuM nirUpaNa che. vizeSa ullekhanIya vAta to e che ke AstravanA kAraNomAM arihaMtAdinI bhaktine paNa gaNAvyA che. A saMdarbhamAM paMcAstikAyasaMgrahanI 136mI gAthAnI samayavyAkhyA TIkAmAM amRtacaMdra AcAryo nIce pramANe lakhyuM che - "Avo rAga mukhe mAtra bhaktinI pradhAnatAvALA ane sthULa lakSavALA ajJAnIone thAya che. uccabhUmikAmAM sthiratA na thAya tyAre asthAne (azubha) rAga rokavA athavA tIvra rAga javara maTADavAnA hetuthI kadAcita jJAnIone paNa thAya che." temaja 137mI gAthAnI 'samayavyAkhyA" nAmanI TIkAmAM anukammAnuM svarUpa nIce pramANe kahyuM che: - "A anukaMpAnA svarUpanuM kathana che. koI bhUkha tarasa Adi du:khathI pIDita prANIne joI karUNAthI tene dUra karavAnI IcchAthI cittamAM AkuLatA thavI ajJAnInI anukaMpA che. jJAnInI anukaMpA to, nIcalI bhUmikAmAM vicaratAM, potAne svayaM vikalpanA kALamAM janma maraNamAM nimagna jagatane joIne manamAM kiMcita kheda thAya te che." pachI 141mI gAthAthI traNa gAthAomAM saMvara ane traNa gAthAomAM nirjarA padArthanuM nirUpaNa che. nirjarA padArthanA vyAkhyAnamAM dhyAna upara vizeSa baLa ApyuM che, kAraNake sauthI vadhAre nirjarA dhyAnamAM ja thAya che. pachI traNa gAthAomAM baMdha ane cAra gAthAomAM mokSa padArthanuM varNana che. jayasena AcArya pramANe ahIM dvitIya mahA adhikAra samApta thAya che ane tRtIya mahA adhikArano AraMbha thAya che, paNa AcArya amacaMdra pramANe dvitIya zrutaskandhanA aMdara ja "mokSamArga prapaMca sUcaka cUlikA'no AraMbha thAya che. je vIza gAthAomAM samApta thAya che, ane tenI sAthe ja graMtha paNa samApta thAya che. - parama adhyAtma rasathI bharelI A cUlikA ja paMcAstiAkayasaMgrahano prayojanabhUta sAra che. vastuvyavasthAno pratipAdaka A sidhdhAMtikagraMthane AdhyAtmikatA pradAna karanArI A cUlikA ja che. temAM svacAritra ane paracAritra - ema cAritranA be bheda karyA che, tene 50. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svasamaya ane parasamaya paNa kahyA che. svacAritra ane paracAritranI paribhASA AcArya amRtacaMdra 1pa6mI gAthAnI TIkAmAM A pramANe Ape che. - "svadravyamAM zudhdhaupayogarUpa pariNati svacAritra che ane para dravyamAM soparAga-upayogarUpa pariNati paracAritra che." svacAritra mokSa mArga che ane paracAritra baMdhamArga che. A vAta 1pa7 ane 158nI gAthAmAM spaSTarUpathI kahyI che. tyArabAda sAdhana-sAdhyanA rUpamAM vyavahAra ane nizcaya - ema banne prakAre mokSamArganuM nirUpaNa karyuM che, je atyaMta mahatvapUrNa hovAthI mULa pAThamAMthI vAMcI javuM. te phakta vAMcavA yogya ja nahIM paNa anukaraNIya ane anucaraNIya paNa che. vyavahAramokSamArgane sAdhanarUpa batAvatA chatA tenA pratye vAraMvAra cetavaNI ApI che. jevI rIte gAthA 166, 167 ane 170 mAM kahyuM che ke "jina-sidhdha-pravacana-caitya-munigaNa-jJAnanI bhakti kare, te puyabaMdha lahe ghaNo, paNa karmano kSaya nava kare."(166). artha: ati, sidhdha, caitya (arahiMtAdinI pratimA), pravacana (zAstra), munigaNa ane jJAna pratye bhaktisaMpanna jIva ghaNuM puNya bAMdhe che, paraMtu te kharekhara karmano kSaya karato nathI. (jAo samayasAra gAthA 146, pravacanasAra gAthA 9, 1pa6, 159) - "amAtra jene hRdayamAM paradravya pratye rAga che, ho sarvaAgamadhara bhale, jANe nahIM svaka-samayane" (167) artha: jene paradravya pratye aNumAtra paNa lezamAtra paNa) rAga hRdayamAM varte che te, bhale sarva Agamadhara hoya to paNa, svakIya samayane (AtmAne anubhavato) nathI. saMyama tathA tapayuktane paNa dUratara nivaNa che, sUtro, padArtho, jinavaro prati cittamAM rUci jo rahe." (170). artha: saMyama tapa, saMyukta hovA chatAM, nava padAthoM tathA tIrthaMkara pratye jenI buddhinuM joDANa varte che ane sUtro pratye jene ruci (prIti) varte che, te jIvane nirvANa dUrakara (vizeSa dUra) che. aMtamAM AcAryadeva upadeza Ape che, Adeza de che, salAha Ape che ane preraNA ApatAM 172 mI gAthAmAM kahe che ke : "tethI na karavo rAga jarIe kayAMya paNa mokSecchAe, vItarAga thaIne e rIte te bhavya bhavasAgara tare." 51 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryadeva to eTale sudhI 170mI gAthamAM kahe che ke: "saMyama tathA tapayuktane paNa dUratara nivaNa che, sUtro, padArtho, jinavaro prati cittamAM ruci jo rahe." artha:- saMyama tapa saMyukta hovA chatAM, nava padArtho tathA tIrthaMkara pratye jenI buddhinuM joDANa varte che ane sUtro pratye jene ruci (prIti) varte che, te jIvane nirvANa dUratara (vizeSa dUra) che. aMtamAM AcAryadeva upadeza Ape che, Adeza de che. salAha Ape che ane preraNA ApatAM 172mI gAthAmAM kahe che ke: tethI na karavo rAga jarIe kyAMya paNa mokSecchue, vItarAga thaIne e rIte te bhavya bhavasAgara tare." artha :tethI mokSAbhilASI jIva sarvatra kicita paNa rAga na karo; rAga na karavAthI bhavya jIva vItarAga thaI bhavasAgarane tare che. teja gAthAnI TIkAmAM amRtacaMdra AcArya kahe che ke adhika vistAra karavAthI zuM lAbha che ? te vItarAgatA jayavaMta vata, je sAkSAt mokSamArgano sAra hovAthI A zAstranuM mULa tAtparya che. A ja gAthAnI TIkAmAM amRtacaMdra AcAryo vyavahArabhAsI ane nizcayabhAsInuM je mArmika citraNa raju karyuM che tathA jenA AdhAre ja paMDitapravara ToDaramalajIe mokSamArga prakAzakanA sAtamA adhyAyamAM tenA svarUpa upara vistArathI prakAza pADayo che. te Aja mumukSu samAjano atyaMta adhika priya viSaya che ane aneka vAra mULa pAThamAMthI vAMcavA yogya che. chevaTe parama AdhyAtmika saMta amRtacaMdra AcAryanA akartRtva sUcaka samayavyAkhyA" nA chaMda 8 mAM kahyuM che ke, potAnI zaktithI jemaNe vastu svarUpanuM tattva barAbara kahyuM che, tema te zabdoe A samayavyAkhyA nAmanI TIkA banAvI che, svarUpagupta amRtacaMdra AcAryanuM AmAM kiMcit mAtra paNa kArya (kartavya) nathI." AcArya kuMdakuMdanuM anusaraNa samasta uttarakAlIna AcArya paraMparAe karyuM. paMcAstikAyane AdhAra banAvI lakhAyelA paravartI sAhityamAM AcArya nemicaMdra sidhdhAnta cakravatIe lakhela dvavyasaMgraha sauthI vadhu pracalita graMtha che. dravya saMgrahanuM Adhaka cilita hovAnuM kAraNa paNa pAstikAyasaMgrahanI saMpUrNa viSayavastune teja rUpamAM ati saMkSepamAM prastuta karavAmAM samAI jAya che. vidhya grahamAM paNa paMcAstikAya saMgraha pramANe ja adhikAronuM vibhAjana karyuM che. adhikAronAM nAma paNa tevAja che. bannenA nAmanA AgaLa aMgraha' zabdano Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prayoga che. jema ekanuM nAma dravya saMgraha ane bIjAnuM nAma paMcAstikAya saMgraha che, tema banenA prathama adhikAramAM paMcAstikAyo ane dravyonuM eka evuM varNana jIvAstikAya ane ajIvAstikAya dravyanuM varNana jevA svarUpamAM paMcAstikAya saMgrahamAM che tevuM ja dravya saMgrahamAM paNa che. taphAvata eTalo che ke paMcAstikAya saMgrahamAM bIjA adhikAramAM jayAM nava padArthonuM varNana che, tyAM dravyasaMgrahamAM te choDI dIdhuM che ane sIdhA Astrava padArthanuM varNana zarU karI dIdhuM che. jIvaajIvanuM varNana dravyonA saMdarbhamAM thaI gayuM che, tema mAnIne saMkSipta banAvavAnA lobhamAM tene cheDI dIdhuM che. eka vAta avazya ullekhanIya che ke nava padArthono krama dravyasaMgrahamAM paMcAstikAya saMgrahanA anusAra na rAkhI tattvArtha sUtranA anusAra rAkhyo che. AcArya kuMdakuMda dave racelo paMcAstikAya saMgraha eka evo mahattvapUrNa graMtha che, jenA adhyayana vagara samayasAra, pravacanasAra jevA mahAna graMthono marma samajavo sahaja saMbhava nathI, temaja temanI apekSA A ocho pracalita hovAnuM kAraNa dravyasaMgrahathI tenI viSaya vastu saMbaMdhI mAhitI maLI jAya che. samayasAranI jema ja niraMtara tenA paThana-pAThananI AvazyakatA che. AcArya amRtacaMdranI "samayavyAkhyA' TIkAthI alaMkRta A paMcAstikAya saMgraha graMthanA adhyayana mananamAM vastu vyavasthAnA sabhyajJAnanI sAthe sAthe je AdhyAtmika AnaMda prApta thaze, te anyatra asaMbhava nahI to durlabha to avazya haze, AtmArthI bhAIone hArdika anurodha che ke teo A graMthano svAdhyAya avazya kare, eka vAra nahIM paNa pharI pharIne kare. A ja kAraNathI parama kRpALu deva zrImad rAjacaMdrajIe kuMdakuMda AcAryanA badhA graMthomAMthI phakta A ja graMthanuM saMkSipta svarUpa amuka mumukSuonA lAbhArthe lakhyuM hatuM je ahI nIce ApyuM che. dravyAnuyogano A graMtha eka apratima graMtha tarIke temaNe mAnyo hato. ane te graMtha viSe temaNe patrAMka 86 6 mAM lakhyuM che ke "koI mahatu purUSanA manana arthe paMcAstikAyanuM saMkSipta svarUpa lakhyuM hatuM. 53 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM sarvajJAya nama: nama: saddagurave paMcAstikAya. 1 so Inkoe vaMdanika, traNa lokane kalyANakArI, madhura ane nirmaLa jenAM vAkya che, anaMta jenA guNo che, jemaNe saMsArano parAjaya karyo che evA bhagavAna sarvajJa vItarAgane namaskAra. 2 sarvajJa mahAmuninA mukhathI utpanna thayeluM amRta, cAra gatithI jIvane mukta karI nivaNa prApta karAvanAra evAM Agamane namana karIne, A zAstra kahuM chuM te zravaNa karo. 3 pAMca astikAyanA samUharUpa arthasamayane sarvajJa vItarAgadeve 'loka' kahyo che. tethI uparAMta mAtra AkAzarUpa anaMta evo "aloka' che. 4-5 'jIva, "pudgalasamUha', "dharma, adharma, tema ja "AkAza', e padArtho potAnA astitvamAM niyamathI rahyA che, potAnI sattAthI abhinna che ane aneka pradezAtmaka che. aneka guNa ane paryAyasahita jeno astitvasvabhAva che te astikAya'. tenAthI railokya utpanna thAya che. 6 te astikAya traNe kALe bhAvapaNe pariNAmI che, ane parAvartana jenuM lakSaNa che evA kALasahita chaye dravyasaMjJA'ne pAme che. 7 e dravyo ekabIjAmAM praveza kare che, ekamekane avakAza Ape che, ekameka maLI jAya che, ane judAM paDe che, paNa potapotAnA svabhAvano tyAga karatAM nathI. 8 sattAsvarUpe sarva padArtha ekatvavALA che. te sattA anaMta prakAranA svabhAvavALI che; anaMta guNa ane paryAyAtmaka che. utpAdavya dhRvatvavALI sAmAnya vizeSAtmaka che. 9 potAnA sabhAva paryAyane drave che, te te bhAve pariName che te mATe dravya kahIe chIe, je potAnI sattAthI ananya che. 10 dravyanuM lakSaNa satuM che, je utpAdayadhruvatAsahita che, guNa paryAyanA AzrayarUpa che, ema sarvajJadeva kahe che. 11 dravyanI utpatti ane vinAza thato nathI; teno "asti' svabhAva ja che. utpAda, vyaya ane dhRvatva paryAyane laIne che. 54 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 payayathI rahita dravya na hoya, dravya vinA paryAya na hoya, banne ananyabhAvathI che ema mahAmunio kahe che. 13 dravya vinA guNa na hoya ane guNa vinA dravya na hoya; baneno-dravya ane guNano abhinna bhAva tethI che. 14 "cAt 1 asti', 'syAt 2 nAsti', "syAt 3 ati nAsti', "smAta 4 avaktavya", "cAtuM 5 asti avaktavya', "smAta 6 nAsti avalya', "syAt 7 asti nAsti avaktavya" ema vivakSAne laIne dravyanA sAta bhaMga thAya che. 15 bhAvano nAza thato nathI, ane abhAvanI utpatti thatI nathI. utpAda, vyaya guNaparyAyanA svabhAvathI thAya che. 16 jIva Adi padArtho che. jIvano guNa caitanya-upayoga che. deva, manuSya, nAraka, tiryaMcAdi tenA aneka paryAyo che. 17 manuSyaparyAya nAza pAmelo evo jIva te deva athavA bIje sthaLe utpanna thAya che. banne sthaLe jIvabhAva dhruva che. te nAza pAmIne kaMI bIjo thato nathI. 18 je jIva jamyo hato; te ja jIva nAza pAmyo. vastutve to te jIva utpanna thayo nathI, ane nAza paNa thayo nathI. utpanna ane nAza devatva, manuSyatvano thAya che. 19 ema sahuno vinAza, ane asatu jIvanI utpatti thatI nathI. jIvane devatva, manuSyatvAdi paryAya gatinAmakarmathI hoya che. 20 jJAnAvaraNIya Adi karmabhAvo jIve sudaDha (avagADha) paNe bAMdhyA che; teno abhAva karavAthI pUrve nahIM thayelo evo te 'siddha bhagavAna" thAya. 21 ema bhAva, abhAva, bhAvAbhAva ane abhAvabhAvathI guNaparyAyasahita jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. 22 jIva, pudgalasamUha, ane AkAza tema ja bIjA astikAya kAinA karelA nathI, svarUpathI ja astitvavALA che. ane lokanA kAraNabhUta che. ra3 saMbhAva svabhAvavALAM jIva ane pudgalanA parAvartanapaNAthI oLakhAto evo nizcayakALa kahyo che. 24 te kALa pAMca varNa, pAMca rasa, be gaMdha ane ATha sparzathI rahita che, agurulaghu che, amUrta che, ane vartanAlakSaNavALo che. 55 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25 samaya, nimeSa, kASThA, kalA, nAlI, muhUrta, divasa, rAtri, mAsa, Rtu ane saMvatsarAdi te vyavahArakALa che. 26 kALanA koI paNa parimANa (mApa) vinA bahu kALa, thoDo kALa ema kahI zakAya nahIM. tenI maryAdA pudgaladravya vinA thatI nathI, tethI kALane pudgaladravyathI utpanna thavApaNuM kahIe chIe. 27 jIvatvavALo, jANanAra, upayogavALo, prabhu, kartA, bhoktA, dehapramANa, vastutAe amUrta ane karmAvasthamAM mUrta evo jIva che. 28 karmamalathI sarva prakAre mukta thavAthI Urdhva lokAMtane prApta thaI te sarvajJa sarvadaza IdriyathI para evuM anaMtasukha pAme che. 29 potAnA svAbhAvika bhAvane lIdhe AtmA sarvajJa ane sarvadarzI thAya che, ane potAnAM karmathI mukta thavAthI anaMtasukha pAme che. 30 baLa, Indriya, AyuSa ane ucchavAsa e cAra prANa vaDe je bhUtakALa jIvato hato, vartamAnakALe jIve che, ane bhaviSyakALe jIvaze te jIva'. 31 anaMta agurulaghu guNathI niraMtara pariNamelA anaMta jIvo che. asaMkhyAta pradeza pramANa che. koIka jIvo lokapramANa avagAhanAne pAmyA che. 3ra koIka jIvo te avagAhanAne pAmyA nathI. mithyAdarzana, kaSAya ane yogasahita anaMta evA saMsArI jIvo che. tethI rahita evA anaMta siddha che. 33 jema padmarAga nAmanuM ratna dUdhamAM nAkhyuM hoya to te dUdhanA parimANa pramANe prabhAse che, tema dehane viSe sthita evo AtmA te mAtra dehapramANa prakAzaka-vyApaka-che. 34 eka kAyAmAM sarva avasthAmAM jema teno te ja jIva che, tema sarvatra saMsAra-avasthAmAM paNa teno te ja jIva che. adhyavasAyavizeSathI karmarUpI rajomalathI te jIva malina thAya che. 35 jemane prANadhAraNapaNuM nathI, teno jemane sarvathA abhAva thayo che, tedehathI bhinna ane vacanathI agocara jemanuM svarUpa che evA-'siddha' che. 36 vastuSTithI joIe to siddhapada utpanna thatuM nathI, kemake te koI bIjA padArthathI utpanna thatuM kArya nathI. tema te koI pratye kAraNarUpa paNa nathI, kemake anya saMbaMdhe tenI pravRtti nathI. 37 zAzvata, azAzvata, bhavya, abhavya. zUnya, azunya. vijJAna ane avijJAna e bhAva jo mokSamAM jIvanuM astitva na hoya to kone hoya? 56 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 koI eka jIvo karmanuM phaLa vede che, koI eka jIvo karmabaMdhakartutva veda che, ane koI eka jIvo mAtra zuddha jJAnasvabhAva vede che, ema vedakabhAvathI jIvarAzinA traNa bheda che. 39 sthAvarakAyanA jIvo potapotanAM karelAM karmonuM phaLa vede che. trasa jIvo karmabaMdhacetanA vede che, ane prANathI rahita evA atIndriya jIvo zuddhajJAnacetanA vede che. 40 upayoga jJAna ane darzana ema be prakArano che. jIvane sarvakALa te ananyabhUtapaNe jANavo. 41 mati, zruta, avadhi, mana:paryava ane kevaLa ema jJAnanA pAMca bheda che. kumati, kuzruta ane vibhaMga ema ajJAnanA traNa bheda che. e badhA jJAnopayoganA bheda che. 42 cakSudarzana, acakSudarzana, avadhirzana ane avinAzI anaMta evuM kevaLadarzana ema darzanopayoganA cAra bheda che. 43 AtmAne jJAnaguNano saMbaMdha che, ane tethI AtmA jJAnI che ema nathI; paramArthathI bannenuM abhinnapaNuM ja che. 44 jo dravya jAduM hoya ane guNa paNa judA hoya to eka dravyanA anaMta dravya thaI jAya; athavA dravyano abhAva thAya. 45 dravya ane guNa ananyapaNe che, bannemAM pradezabheda nathI. dravyanA nAzathI guNano nAza thAya, ane guNanA nAzathI dravayano nAza thAya evuM ekapaNuM che. 46 vyapadeza (kathana), saMsthAna, saMkhyA ane viSaya e cAra prakAranI vivakSAthI dravyaguNanA ghaNA bheda thaI zake, paNa paramArthanayathI e cAreno abheda 47 puruSanI pAse dhana hoya tenuM dhanavaMta evuM nAma kahevAya; tema AtmAnI pAse jJAna che tethI jJAnavaMta evuM nAma kahevAya che. ema meda amedanuM svarUpa che, je svarUpa banne prakArathI tattvajJa jANe che. 48 AmAM ane jJAnano sarvathA bheda hoya to banne acetana. ghAya. ema vItarAga sarvajJano siddhAMta che. 9 jJAnano saMbaMdha thavAthI AtmA jJAnI thAya che evo saMbaMdha mAnatAthI AtmA ane ajJAna, jaDatvano ejyabhAva thavAno prasaMga Ave. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 samavartitva samavAya apRthabhUta ane apRthasiddha che; mATe dravya ane guNano sabaMdha vItarAgoe apRthasiddha kahyo che. 51 varNa, rasa, gaMdha ane sparza e cAra vizeSa paramANudravyathI ananyapaNe che. vyavahArathI te pudgaladravyathI bhedapaNe kahevAya che. pa2 tema ja darzana ane jJAna paNa jIvathI ananyabhUta che. vyavahArathI teno AtmAthI bheda kahevAya che. 53 AtmA (vastupaNe) anAdi anaMta che, ane saMtAnanI apekSAe sAdisAMta paNa che, tema sAdianaMta paNa che. pAMca bhAvanA prAdhAnyapaNAthI te te bhaMga che. sadUbhAvathI jIvadravya anaMta che. 54 ema sat (jIva paryAya) no vinAza ane asata jIvano utpAda, paraspara viruddha chatAM jema avirodhapaNe siddha che tema sarvajJa vItarAgadeve kahyo che. 55 nArake, tiryaMca, manuSya ane deva e nAmakarmanI prakRti satno nAza ane asadbhAvano utpAda kare che. 56 udaya, upazama, kSAyika, kSayozama ane pAriNAmika bhAvathI jIvanA guNonuM bahu vistIrNapaNuM che. 57, 58, 59. (udaya,upakSama, jJAyika, kSayopamika bhAvono kartA jIva che. ke te karmakRta che?) 60 dravyakarmanuM nimitta pAmIne udayAdika bhAve jIva pariName che; bhAvakarmanuM nimitta pAmIne dravyakarma pariName che. koi koinA bhAvanA kartA nathI; tema kartA vinA thayAM nathI. 61 sarva potapotAno svabhAva kare che; tema AtmA paNa potAnA ja bhAvano kartA che; pudgalakarmano AtmA kartA nathI; e vItarAganAM vAkya samajavA yogya che. 62 karma potAnA svabhAvAnusAra yathArtha pariName che, jIva potAnA svabhAvAnusAra tema bhAvakarmane kare che. 63 karma jo karma kare, ane AtmA Atmatva ja kare, to pachI tenuM phaLa koNa bhogave? ane te phaLa karma kone Ape? 64 saMpUrNa loka pUrNaavagADhapaNe pudgalasamUhathI bharyo che, sUkSma ane bAdara evA vividha prakAranA anaMta skaMdhothI. Jain Educationa International 58 For Personal and Private Use Only. Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 AtmA jayAre bhAvakarmarUpa potAno svabhAva kare che, tyAre tyAM rahelA pudgalaparamANuo potAnA svabhAvane lIdhe karmabhAvane prApta thAya che, ane ekabIjA ekakSetrAvagAhapaNe avagADhatA pAme che. 66 koI kartA nahIM chatAM pudgaladravyathI jema ghaNA skaMdhonI utpatti thAya che, tema karmapaNe paNa svAbhAvikapaNe pudgaladravya pariName che ema jANavuM. 67 jIva ane pudgalasamUha arasaparasa majabUta avagrAhita che. yathAkALe udaya thaye tethI jIva sukhadu:kharUpa phaLa vede che. 68 tethI karmabhAvano kartA jIva che ane bhoktA paNa jIva che. vedaka bhAvane lIdhe karmaphaLa te anubhave che. 69 ema kartA ane bhoktA AtmA potAnA bhAvathI thAya che. mohathI sArI rIte AcchAdita evo te jIva saMsAramAM paribhramaNa kare che. 70 ( mithyAtva) mohano upazama thavAthI athavA kSaya thavAthI vItarAganA kahelA mArgane prApta thayelo evo dhIra, zuddha jJAnAcAravaMta nivaNapura pratye jAya 71-72 eka prakArathI, be prakArathI, traNa prakArathI, cAra gatinA prakArathI, pAMca guNonI mukhyatAthI, chakAyanA prakArathI, sAta bhaMganA upayoga paNAthI, ATha guNa athavA ATha karmarUpa bhedathI, nava tattvathI, ane dazasthAnakathI jIvanuM nirUpaNa che. 73 prakRtibaMdha, sthitibaMdha, anubhAgabaMdha ane pradezabaMdhathI sarvathA mukta thavAthI jIva urdhvagamana kare che. saMsAra athavA karmAvasthAmAM vidizA vinA bIjI dizAomAM jIva gamana kare che. 74 skaMdha, skaMdhadeza, skaMdhapradeza ane paramANu ema pudgala astikAya cAra prakAre jANavo. 75 sakaLa samasta te "skaMdha', tenuM ardha te 'deza, tenuM vaLI ardha te "pradeza" ane avibhAgI te "paramANu'. 76 bAdara ane sUkSma pariNAma pAmavA yogya skaMdhamAM pUraNa (purAvAno), galana (gaLavAno, chUTA paDI javAno) svabhAva jeno che te pudgalanA nAmathI oLakhAya che. tenA cha bheda che, jenAthI gailokya utpanna thAya che. 77 sarva aMdhanuM chellAmAM chelluM kAraNa paramANu che. te sat, azabda, eka, avibhAgI ane mUrta hoya che. 59 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 vivalAe karIne mUrta, (pRthavI, pANI, agni, vAyu) cAra dhAtunuM kAraNa je che te paramANu jANavA yogya che; te pariNAmI che, pote azabda che, paNa zabdanuM kAraNa che. 79 skaMdhathI zabda utpanna thAya che. anaMta paramANuonA melApa, teno saMghAta, samUha tenuM nAma "skaMdha'. te skaMdho paraspara sparzAvAthI, athaDAvAthI nizcaya karIne "zabda" utpanna thAya che. 80 te paramANu nitya che, potAnA rUpAdi guNone avakAza, AdhAra Ape che, pote ekapradezI hovAthI eka pradezathI uparAMta avakAzane prApta thato nathI, bIjA dravyane avakAza (AkAzanI peThe) Apato nathI, skaMdhanA bhedanuM kAraNa che - skaMdhanA khaMDanuM kAraNa che, skaMdhano kartA che, kALanA parimANa (mApa) saMkhyA(gaNanA)no hetu che, 81 eka rasa, eka varNa, eka gaMdha ane be sparza, zabdanI utpattinuM kAraNa, ane ekapradezAtmakapaNe azabda, skaMdhapariNamita chatAM vyatirikta dravya te paramANu jANavo. 82 Indriyoe karI upabhogya, tema ja kAyA, mana ane karma Adi je je anaMta evA mUrva padAthoM che te sarva pudgaladravya jANavuM. 83 dharmAstikAya arasa, avarNa, agaMdha, azabda ane asparza che, sakaLalokapramANa che, akhaMDita, vistIrNa ane asaMkhyAta pradezAtmaka dravya che. 84 anaMta agurulaghuguNapaNe te niraMtara parimita che. gatikriyAyukta jIvAdine kAraNabhUta che; pote akArya che, arthAt koIthI utpanna thayeluM te dravya nathI. 85 jema malyanI gatine jaLa upakAra kare che, tema jIva ane pudgaladravyanI gatine upakAra kare che te "dhamastikAya" jANavo. 86 jema ghamastikAya dravya che tema adharmAstikAya paNa che ema jANo. sthitikriyAyukta jIva, pudgalane te pRthvInI peThe kAraNabhUta che. 87 ghamasta DAya ane khapastAvane lIdhe loka alono vibhAga thAya che. e dharma ane adharma dravya potA dezathI pharIne jajudAM jAdA che. pota halanacalana kriyAthI rahita che, ane lokaprimANe che. 98 ghamastakAya jIva, yugalane thalAve cheema (thI, jIva dUgala gati kare che tene sahAyaka che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 89 (gata sthitimAna padArtho to potAnA pariNAmothI gati ane sthiti kare che.) 90 sarva jIvone tathA bAkInA pudgalAdine saMpUrNa avakAza Ape che tene lokAkAza' kahIe chIe. 91 jIva, pudgalasamUha, dharma ane adharma e dravyo lokathI ananya che, arthAt lokamAM che, lokathI bahAra nathI. AkAza lokathI paNa bahAra che, ane te anaMta che, jene "aloka' kahIe chIe. 92 jo gamana ane sthitinuM kAraNa AkAza hota to dharma ane adharmadravyanA abhAvane lIdhe siddha bhagavAnanuM alokamAM paNa gamana hota. 93 je mATe siddha bhagavAnanuM sthAna UrdhvalokAte sarvajJa vItarAgadeve kahyuM che; tethI gamana ane sthAnanuM kAraNa AkAza nathI ema jANo. 94 jo gamanano hetu AkAza hota athavA sthAnano hetu AkAza hota, to alokanI hAni thAya ane lokanA aMtanI vRddhi paNa thAya. 95 tethI dharma ane adharma dravya gamana tathA sthitinAM kAraNa che, paNa AkAza nathI. A pramANe lokano svabhAva zrotA jIvo pratye sarvajJa vItarAgadeve kahyo che. 96 dharma, adharma ane (loka) AkAza apUthabhUta (ekakSetrAvagAhI) ane sarakhAM parimANavALAM che. nizcayathI traNe dravyanI pRthak upalabdhi che; potapotAnI sattAthI rahyAM che. ema ekatA anekatA che. 97 AkAza, kALa, jIva, dharma ane adharma e dravyo mUrtatArahita che, ane puladravya mUrti che. temAM jIva dravya cetana che. 98 jIva ane pudgala ekabIjAne kriyAnAM sahAyaka che. bIjAM dravyo (te prakAre) sahAyaka nathI. jIva pagaladravyanAM nimittathI kriyAvAna hoya che. kALanA kAraNathI pudgala aneka skaMdhapaNe pariName che. 99 jIvane je IndriyagrAhya viSaya che te pudgaladravya mUrti che; bAkInAM amUrta che. mana potAnA vicAranA nizcitapaNAthI bannene jANe che. 100 kALa pariNAmathI utpanna thAya che. pariNAma kALathI utpanna thAya che. banneno ema svAbhAva che. " nizcayakALathI "kSaNabhaMgurakALa' hoya che. 101 kALa evo zabda saddabhAvano bodhaka che, temAM eka nitya che, bIjo utpavyayavALo che, ane dIrdhAtara sthAyI che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 e kALa, AkAza, dharma, adharma ane pudgala tathA jIva e badhAne dravya evI saMjJA che. kALane astikAya evI saMjJA nathI. 103 ema nigranthanAM pravacananuM rahasya evo, A paMcAstikAyanA svarUpavivecanano saMkSepa te je yathArthapaNe jANIne, rAga ane dveSathI mukta thAya te sarva duHkhathI parimukta thAya. 104 A paramArthane jANIne je mohanA haNanAra thayA che ane jeNe rAgadveSane zAMta karyA che te jIva saMsAranI dIrdha paraMparAno nAza karI zuddhAtmapadamAM lIna thAya. Iti paMcAskiAya prathama adhyAya. 105 mokSanA kAraNa zrI bhagavAna mahAvIrane bhaktipUrvaka mastaka namAvI te bhagavAnano kahelo padArtha prabhedarUpa mokSano mArga kahuM chuM. 106 samyakatva, AtmajJAna ane rAgadveSathI rahita evuM cAritra, samyaphabuddhi jene prApta thayela che, evA bhavyajIvane mokSamArga hoya. 107 tattvArthanI pratIti te "samyakatva', tattvArthanuM jJAna te "jJAna, ane viSayanA vimUDha mArga pratye zAMtabhAva te "cAritra'. 108 "jIva', "ajIva', 'puNya', "pApa", "Azrava', 'saMvara', 'nirjarA', 'baMdha', ane "mokSa" e bhAvo te "tattva" che. 109 "saMsArastha" ane "saMsArarahita' ema be prakAranA jIvo che. banne caitanyopayoga lakSaNavALA) che. saMsArI dehasahita ane asaMsArI deharahita jIvo che. 110 pRthvI, pANI, agni, vAyu ane vanaspati e jIvasaMzrita che. te jIvone mohanuM prabaLapaNuM che ane sparzaindriyanA viSayanuM tene jJAna che. 116 temAM traNa sthAvAra che. alpa yogavALA agni ane vAyukAya te trasa che. te mananA pariNAmathI rahita "ekaIndriya jIvo' jANavA. 112 e pAMca prakArano jIvasamUha manapariNAmathI rahita ane ekedriya che. ema sarvaze kahyuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 113 IDAmAM jema pakSIno garbha vadhe che, jema manuSyagarbhamAM mUchagata avasthA chatAM jIvatva che, tema "ekedriya jIvo" paNa jANavA. 114 zabuka, zaMkha, chIpa, kRmi e Adi je jIvo rasa, ane sparzane jANe che, te "be Indriya jIvo' jANavA. 115 ju mAMkaDa kIDI vachI Adi aneka prakAranA bIjA paNa kIDAo rasa, sparza ane gaMdhane jANe che, te "traNa indriya jIvo' jANavA. 116 DAMsa, macchara, mAkhI, bhamarI, bhamarA, pataMga Adi rUpa, rasa, gaMdha ane sparzane jANe che te "cAra Indriya jIvo' jANavA. 117 deva, manuSya, nAraka, tiryaca, jaLacara, sthalacara ane khecara te varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabdane jANe che, te baLavAna "pAMca indriyavALA jIvo' che. 118 devatAnA cAra nikAya che. manuSya karma ane akarma bhUminAM ema be prakAranAM che. tiryaMcanA ghaNA prakAra che, tathA nArakI tenI pRthvIonI jeTalI jAti che teTalI jAtinA che. 119 parve bAMdheluM AyuSa kSINa thavAthI jIva gatinAmakarmane lIdhe AyuSa ane vezyAnA vazathI bIjA dehamAM jAya che. 120 dehAzrita jIvonA svarUpano e vicAra nirUpaNa karyo. tenA bhavya ane "abhavya' evA be bheda che. deharahita evA "siddhabhagavaMto' che. 12 1 indriyo jIva nathI, tathA kAyA paNa jIva nathI paNa jIvanAM grahaNa karelAM sAdhanamAtra che. (vastutAe to jene jJAna che tene ja jIva kahIe chIe.) 122 je sarva jANe che, dekhe che, du:kha bhedIne sukha Icche che, zubha ane azubhane kare che ane tenuM phaLa bhogave che te "jIva' che. 123 (jIvane jANIne jJAnathI anya evAM (jaDa) liMgo vaDe ajIvane jANo.) 124 AkAza, kALa, pudgala, dharma ane adharma dravyane viSe jIvatvaguNa nathI; tene acaitanya kahIe chIe, ane jIvane sacaitanya kahIe chIe. 125 sukhaduHkhanuM vedana, hitamAM pravRtti, ahitamAM bhIti te traNe kALamAM jene nathI tene sarvajJa mahAmunio "ajIva' kahe che. 126 saMsthAna, saMghAta, varNa, rasa, sparza, gaMdha ane zabda ema pudgaladravyathI utpanna thatA guNaparyAyo ghaNA che. 63 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 arasa, arUpa, agaMdha, azabda, anirdiSTa saMsthAna, ane vacanaagocara evo jeno caitanya guNa che te "jIva' che. 128 je nizcaya karI saMsArasthita jIva che tenA azuddha pariNAma hoya che te pariNAmathI karma utpanna thAya che, tethI sArI ane mAThI gati thAya che. 129 gatinI prAptithI deha thAya che, dehathI Indriyo ane IndriyothI viSaya grahaNa thAya che, ane tethI rAga dveSa utpanna thAya che. 13) saMsAracakravAlamAM te bhAve karIne paribhramaNa karatA jIvomAM koI jIvono saMsAra anAdisAMta che, ane koIno anAdi anaMta che. ema bhagavAna sarvaze kahyuM che. 131 ajJAna, rAgadveSa ane cittaprasannatA je je bhAvamAM varte che, tethI zubha ke azubha pariNAma thAya che. 13ra jIvane zubha pariNAmathI puNya thAya che, ane azubha pariNAmathI pApa thAya che. tenAthI zubhAzubha pudgalanA grahaNarUpa karmapaNuM prApta thAya che. 133, 134, 135, 136 137 tRSAturane, sudhAturane, rogIne athavA bIjA duHkhI mananA jIvane tenuM du:kha maTADavAnA upAyanI kriyA karavAmAM Ave tenuM nAma anukaMpA'. 138 krodha, mAna, mAyA ane lobhanI mIThAza jIvane kSobha pamADe che ane pApabhAvanI utpatti kare che. 139 ghaNA pramAdavALI kriyA, cittanI malinatA, inidrayaviSayamAM lubdhatA, bIjA jIvone du:kha devuM, teno apavAda bolavo e Adi vartanathI jIva pApa-Astrava' kare che. 140 cAra saMjJA, kRSNAdi traNa lezyA IndriyavazatA, Arta ane raudradhyAna, duSTabhAvavALI dharmakriyAmAM moha e "bhAva pApa-Astrava' che. 141 Indriyo, kaSAya ane saMjJAno jaya karavAvALo kalyANakArI mArga jIvane je kALe varte che te kALe jIvane pApa-AsravarUpa chidrano nirodha che ema jANavuM. 142 jene sarva dravya pratye rAga, dveSa temaja ajJAna vartatuM nathI evA sukhadu:khane viSe samAnaddaSTinA dhaNI nigrantha mahAtmAne zubhAzubha Asrava nathI. 64 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 je saMyamIne jayAre yogamAM puNya pApanI pravRtti nathI tyAre tene zubhAzubhakarmakatRtvano 'saMvara' che, "nirodha' che. 144 yogano nirodha karIne je tapazcaryA kare che te nizcaya bahu prakAranAM karmonI nirA' kare che. 145 je AtmArthano sAdhanAra saMvarayukta, AtmasvarUpa jANIne tadrupa dhyAna kare che te mahAtmA sAdhu kamarajane khaMkherI nAMkhe che. 146 jene rAga, dveSa tema ja moha ane yogapariNamana vartatAM nathI tene zubhAzubha karmane bALIne bhasma karavAvALo dhyAnarUpI agni pragaTe. 147, 148, 149, 15, 151 15ra darzanajJAnathI bharapUra, anya dravyanA saMsargathI rahita evuM dhyAna nirjarA hetUthI dhyAve che te mahAtmA "svabhAvasahita" che. 153 je saMvarayukta sarva karmanI nirjarA karato chato vedanIya ane AyuSyakarmathI rahita thAya te mahAtmA te ja bhave "mokSa' pAme. 154 jIvano svabhAva apratihata jJAnadarzana che, tenuM ananyamaya AcaraNa (zuddhanizcayamaya evo sthira svabhAva) te nirmala cAritra' sarvajJa vItarAgadeve kahyuM che. 155 vastapaNe AtmAno svabhAva nirmala ja che, guNa ane paryAya parasamayapariNAmIpaNe anAdithI pariNamyA che te draSTithI anirmala che. jo te AtmA svasamayane prApta thAya to karmabaMdhathI rahita thAya. 156 je paradravyane viSe zubha athavA azubha rAga kare che te jIva svacAritrathI bhraSTa che ane paricAritra' Acare che ema jANavuM. 1pa7 je bhAva vaDe AtmAne puNya athavA pApaAsravanI prApti thAya tema pravartamAna AtmA paracAritramAM varte che ema vItarAga sarvajJa kahyuM che. 158 je sarva saMgamAtrathI mukta thaI, ananyamayapaNe AtmasvabhAvamAM sthita che, nirmala jJAtA-draSTA che te "svacAritra' AcaranAra jIva che. 159 paradravya pratyenA bhAvathI rahita, nirvikalpa jJAnadarzanamaya pariNAmI AtmA che te svacAritracaraNa che. 160 dhamastikAyAdinA svarUpanI pratIti te "samyakatva', bAra aMga ane pUrvanuM jANapaNuM te "jJAna, tapazcaryAdimAM pravRtti te vyavahAra-mokSamArga che. 65 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 61 te traNa vaDe samAhita AtmA, AtmA sivAya jayAM anya kiMcita mAtra karato nathI, mAtra ananya AtmAmaya che tyAM ' nizcaya-mokSamArga sarvajJa vItarAge kahyo che. 16 2 je AtmA AtmasvabhAvamaya evAM jJAnadarzanane ananyamaya Acare che, tene te nizcaya jJAna, darzana ane cAritra che. 163 je A sarva jANaze ane dekhaze te avyAbAdha sukha anubhavaze. A bhAvonI pratIti bhavyane thAya che, abhavyane thatI nathI. 164 darzana, jJAna ane cAritra e "mokSamArga che, tenI sevanAthI "mokSa" prApta thAya che, ane amuka hetuthI) "baMdha thAya che ema munioe kahyuM che. 165 (bhaktithI krame mokSa thavo ajJAnane lIdhe mAne to te parasamayarata jIva che.) 166 ahasiddha, caitya, pravacana (zAstra), munigaNa ane jJAnabhaktisaMpanna jIva ghaNuM puNya utpanna kare che, paNa te sarva karmano kSaya karato nathI. - 167 jenA hRdayane viSe aNumAtra paradravya pratye rAga varte che, te sarva Agamano jANanAre hoya to paNa "svasamaya' nathI jANato ema jANavuM. 168 (je cittanA bhramaNa vinAno potAne rAkhI zakato nathI tene zubhAzubha karmano virodha nathI.) 169 te mATe sarva icchAthI nivata niHsaMga ane nirmamatva thaIne je siddhasvarUpanI bhakti kare te nivArNane prApta thAya. 170 parameSThIpadane viSe jene tattvArtha pratItipUrvaka bhakti che, ane nigraMthapravacanamAM rucipaNe jenI buddhi pariNamI che, temaja te saMyamatapasahita varte che to tene mokSa kaMI dUra nathI. - 171 ahaMtanI, siddhanI, caityanI, pravacananI bhaktisahita jo tapazcaryA kare che to te niyamathI devalokane aMgIkAra kare che. 172 tethI IcchAmAtranI nivRtti karo. sarvatra kiMcitmAtra paNa rAga karo mA; kemake vItarAga bhavasAgarane tare che. 173 mArgano prabhAva thavAne arthe, pravacananI bhaktithI utpanna thayelI preraNAthI pravacananA rahasyabhUta "paMcAstikAyanA saMgraharUpa A zastra meM kahyuM. iti paMcAstikAyasamApta.... Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ niyamasAra AcArya bhagavaMtothI zAstronI racanA AtmArthIjanonA hitArthe thatI Ave che. vyakti vizeSane saMbodhIne paNa aneka mahatvapUrNa graMthonI racanA thaI che. bhaktivaza paNa mahattvapUrNa graMtho lakhAyA che. niyamasAra nAmano paramAgama koI vyakti vizeSa mATe athavA saMbodhanArthe lakhAyo nathI temaja tenI racanA sAmAnyarUpathI AtmAthajanonA hita mATe thaI nathI vaLI bhakti paNa teno hetuM nathI. A graMthAdhirAjanI racanA AcArya kuMdakuMde potAnA dainika pATha mATe karI hatI. temAM eka bAju parama vItarAgI virakta saMtanI aMtaronmukhI pavitra bhAvanAno satatu pravAha che to bIjI bAju aMtarokhI purUSArthanA udyamano vega paNa che. te potAnA prakAranI anupama ajoDa kRti che. A graMthAdhirAja tattva upadezaka ane prazAsaka AcArya kuMdakuMdanI racanA nathI, paNa A to e badhAthI pUrNa, virakta, parama pAriNAmika bhAvamAM ja magna, vItarAgI saMta, aMtaronmukhI kuMdakuMdanI kRti che. temAM kuMdakuMdanuM aMtaraMga vyakta thayuM che. upadeza, Adeza, anuzAsana prazAsana kuMdakuMdanI majaburI hatI, jIvana nahotuM. temanuM hArda niyamasAra che. "saMtonuM kAMI paNa chAnuM hotuM nathI, te kAraNathI ane mahAbhAgyathI A graMtha AtmArthIjanone upalabdha thaI gayo che. tenI pratipAdana zailI aMtaronmukhI bhAvanA pradhAna che. sadbhAgyathI tene padmaprabhamaladhArideva jevA aMtaronmukhI, bhAvanA pradhAna, paramavairAgI, TIkAkAra paNa maLI gayA, jemaNe tenA upara samarasI TIkA ane vacce vacce vairAgyarasathI otaprota chaMda lakhI AtmonmukhI AtmArthIjano upara anaMta anaMta upakAra karyo che. - temAM saMdeha nathI ke niyamasAra nAmanA paramAgama (niyamasAranA TIkAkAra padmaprabhamaladhArideve aneka sthAno upara niyamasArane paramAgama kahyo che. jema ke chaMda 5, 6 ane gAthA 1 nI TIkAmAM) nI racanA digambara paraMparAnA sarvazreSTha AcArya kuMdakuMde saMpUrNa rIte potAnA lAbha mATe ja karI che. A vAta niyamasAranI chellI gAthA 187 mAM nIce mujaba spaSTa thAya che. nijabhAvanA arthe racyuM meM niyamasAra suzAstrane, sau doSa purvApara rahita upadeza jinano jANIne." artha: purvApara doSa rahita jinopadezane jANIne meM nija bhAvanA nimitte niyamasAra nAmanuM zAstra racyuM che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMskRta TIkAkAra munirAja zrI padmaprabhamaladhArideve niyamasAranI tAtparyavRtti TIkAmAM gAthA 187 upara TIkA lakhatAM A graMthane bhAgavata zAstra kahyuM che tathA tenA adhyayananuM phaLa zAzvatasukhanI prApti batAvyuM che. ane kahyuM che ke, "A niyamasAra nAmanuM bhAgavata zAstra nirvANa suMdarIthI utpanna, parama vItarAgAtmaka, nirAbAdha, anaMga parama AnaMdane niraMtara ApanArUM che; niratizaya, nitya, zuddha, niraMjana, nija kAraNa paramAtmAnI bhAvanAnuM kAraNa che; samasta nayonA samUhathI zobhita che; paMcamatino hetu che tathA jene deha mAtra parigraharUpa che evA paMcendriya vijayI nigraMtha munirAja zrI kundakunda AcAryadeve racyuM che. Ama A bhAgavata zAstra niyamasArane je nizcaya ane vyavahAranayathI avirodharUpe jANe che, te mahApurUSa samasta adhyAtma zAstronA hRdayane jANavAvALA, parama AnaMdarUpa vItarAga sukhanA abhilASI, bAhya atyaMtara covIsa prakAranA prarigraha ane prapaMcanA tyAgI trikALa nirUpAdhisvarUpamAM magna, nija kAraNa paramAtmAnA svarUpanA zradhdhAna AcaraNAtmaka bheda upacAra kalpanAthI nirapekSa svastha ratnatrayamAM parAyaNa zabda brahmanA phaLarUpa zAzrvata sukhanA bhoktA thAya che." nija zuddha Atma svarUpanuM jJAna, zradhdhAna ane dhyAna vagara cAra gati ane corAsI lAkha yoniomAM paribhramaNa karatA prANIonAM anaMta du:khothI mukti mATe nija AtmAnuM jJAna, zraddhAna ane dhyAna ja eka mAtra niyamathI karavA yogya kArya che. nija AtmAnuM zradhdhAna, jJAna ane dhyAnarUpa samyagdarzana, jJAna ane cAritra ja niyama hovAthI niyamasArano viSaya che. niyamanI sAthe "sAra" zabdano prayoga viparIta abhinivezano niSedha karavA mATe karyo che. jevI rIte niyamasAranI gAthA 3 mAM AcAryadeva poteja lakhe che ke: - jJAna Jain Educationa International - "je niyamathI kartavya evA ratnatraya te niyama che; viparItanA parihAra arthe 'sAra' pada yojela che." artha:- niyama eTale niyamathI (nakkI) je karavA yogya hoya te kArya arthAt jJAna darzana cAritra ja karavA yogya kArya che, tethI teja niyama che. viparItanA parihAra arthe (jJAna darzana cAritrathI virUddha bhAvonA tyAga mATe arthAt mithyAdarzana jJAna cAritranA parihAra arthAt tyAga mATe) kharekhara 'sAra' evuM vacana kahyuM che. tethI samyagdarzana jJAna cAritra ja niyamasAra che. jo ke niyamasArano viSaya samyagdarzana jJAna cAritrarUpa niyama ja che, to paNa temAM te saMbaMdhita bIjA paNa aneka viSayo AvI gayA che, jeno ullekha tAtparyavRttimAM nIce pramANe karyo che. For Personal and Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "A niyamasAra zAstra samasta AgamanA artha samUhane pratipAdana karavAmAM samartha che, temAM 'niyama" zabdathI sUcita vizuddha mokSamArganuM pratipAdana che, te paMcAstikAyanA nirupaNathI zobhita che, temAM darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra ane vIryAcAra A pAMca AcAronuM vistRta vivecana che, temAM cha dravyonuM vividha vivecana tathA sAta tattva ane nava padArtha paNa samAI gayA che, tathA temAM pAMca bhAvonuM pratipAdana paNa bahu ja praviNatAthI karyuM che. nizcaya - pratikramaNa, nizcaya - pratyAkhyAna, nizcaya - prAyazcita, parama-AlocanA, niyama, vyutsarga Adi saMpUrNa paramArtha kriyAkAMDanA ADaMbarathI A niyamasAra nAmano paramezvarI zAstra samRdhdha che tathA traNa upayogothI susampanna che." 187 gAthAmAM kahelI saMpUrNa viSaya vastune niyamasAramAM nIcenA bAra adhikAromAM vibhAjIta karavAmAM AvI che. 1) jIva adhikAra 2) ajIva adhikAra 3) zudhdhabhAva adhikAra 4) vyavahAra cAritra adhikAra 5) paramArtha pratikramaNa adhikAra 6) nizcaya pratyAkhyAna adhikAra 7) parama AlocanA adhikAra 8) zudhdha nizcaya prAyazcita adhikAra 9)parama samAdhi adhikAra 10) parama bhakti adhikAra 11) nizcaya parama Avazyaka adhikAra 12) zuddha upayoga adhikAra. jIva adhikAramAM ogaNIsa gAthAo che. jemAM maMgaLAcaraNa ane graMtha pratijJA pachI mokSa ane mokSamArganI carcA karI che tathA viSaya vastunA AdhAre niyamasAra nAmanI sArthakatA batAvI che. tyAra pachI ratnatrayarUpa niyamanuM nirupaNa AraMbha thAya che. sarva prathama vyavahAra samyagdarzananA pratipAdanamAM Apta ane AgamanA svarUpanuM pratipAdana tyArabAda ATha gAthAo to AraMbhika bhUmikArUpa ja che. navamI gAthAmAM cha dravyonAM nAma batAvI dazamI gAthAthI jIva dravyanI carcA zarU thAya che, je daza gAthAomAM samApta thAya che. pachInI aDhAra gAthAomAM ajIva adhikAra che, jemAM pugaLa, dharma, adharma, AkAza ane kALa, ema pAMca acetana dravyonuM sAmAnya varNana che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A banne adhikAra to sAmAnya ja. che. niyamasAranI vizeSatA to trIjA zuddha bhAva adhikAranI prathama gAthAthI zarU thAya che, jemAM jIvAdi bAhya tattvone heya batAvyAM che tathA karma upAdhi jAnita guNa paryAyothI bhinna AtmAne upAdeya kahyo che. pachInI 49 mI gAthA sudhI badhA prakAranA parabhAvo tathA vibhAva bhAvothI AtmAne bhinna batAvatAM 50 mI gAthAmAM AcAryadava kahe che ke : pUvakta bhAvo para dravya, parabhAva, tethI heya che; AtmA ja che Adeya aMtaH tattarUpa nijadravya je." artha : pUrvokta kahelA sarva bhAvo para svabhAvo che, para dravya che, tethI heya che; aMta:tattva evuM svadravya AtmA ja upAdeya che. tyArapachI samyagdarzana jJAnanuM svarUpa batAvI cAritranuM svarUpa batAvavAnI pratijJA kare che ane sarva prathama vyavahAra cAritra adhikAra nAmanA cothA adhikAramAM vyavahAra cAritranuM svarUpa samajAve che, jemAM pAMca vrato, pAMca samitio, traNa guptionuM varNana che. tyAra pachI paMca parameSThInA svarUpanuM nirupaNa che. Ama 76 mI gAthA sudhI vyavahAra cAritra adhikAra samApta thaI jAya che. have nizcaya cAritranA aMtargata paramArtha pratikramaNa adhikAra prAraMbha thAya che. A adhikAranI AraMbhika pAMca gAthAone TIkAkAra pahmaprabhamaladhArideva paMcaratna kahe che, temAM nArakAdi, guNasthAnAdi, bAlakAdi, rAgAdi ane krodhAdi bhAvono nizcayathI AtmA kartA, kArayitA, anumatA athavA kAraNa nathI, ema batAvyuM che. tyArabAda eka gAthAmAM ema spaSTa karyuM che ke uparokta bhAvanAthI je mAdhyastha bhAvanI utpatti thAya che, tene nizcaya cAritra kahe che. pachI pratikramaNanI carcA AraMbha thAya che. A adhikAra 94 mI gAthA sudhI cAle che. A adhikAranA saMpUrNa pratipAdanano sAra e che ke AtmAnI AradhanA ja kharekhara paramArtha pratikramaNa che. sArAMzanA rUpamAM niyamasAranI 93mI gAthA raju karI zakAya, je nIce mujaba che. "rahI dhyAnamAM tallIna, choDe sAdhu doSa samastane, te kAraNe basa dhyAna sau aticAranuM pratikramaNa che." artha :- dhyAnamAM lIna sAdhu sarva doSono parityAga kare che, tethI dhyAna ja kharekhara sarva aticAranuM pratikramaNa che. 95 mI gAthAthI nizcaya pratyAkhyAna adhikAra AraMbha thAya che, je 106ThThI gAthA sudhI cAle che. tyAra pachI 112 mI gAthA sudhI parama AlocanA adhikAra paramArtha pratyAkhyAna ane parama AlocanA adhikAra paramArtha pratikramaNa jema . 7) Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAnarUpa ja che. pratikramaNamAM dhyAnathI bhUtakALanA doSonuM nirAkaraNa thAya che, to AlocanA ane pratyAkhyAnamAM vartamAna ane bhaviSyanA, - mAtra ATaluMja aMtara che. A vAta gAthA 95 mI upara dhyAna ApavAthI spaSTa thaI jAya che. parityAgI jalpa samastane, bhAvI zubhAzubha vArIne, je jIva dhyAne Atmane pacakhANa che te jIvane" artha :- samasta jalpane (vacana vistArane) choDIne ane anAgata zubha azubhanuM nivAraNa karIne je AtmAne dhyAve che, tene pratyAkhyAna che. AmAM "anAgata' zabda dhyAna ApavA yogya che. AthI siddha thAya che ke pratyAkhyAna bhaviSya saMbaMdhI doSonA tyAgathI saMkaLAyela che. tyAra pachI AThamo zudhdha nizcaya prAyazcita adhikAra AraMbha thAya che, je ekaso ekavIsamI gAthA sudhI cAle che. AmAM paNa AtmadhyAnane ja zudhdha nizcaya prAyazcita kahyuM che. 117 mI gAthAmAM cokakhe cokakhuM lakhyuM che ke : "bahu kathana zuM karavuM ? are ! sau jANa prAyazcita tuM, nAnA karmakSaya hetu uttama tapacaraNa RSirAjanuM." artha :- bahu kahevAthI zuM? aneka kamoMnA kSayano hetu evuM je maharSionuM uttama tapazcaraNa te badhuM prAyazcita jANa. AmAM tapazcaraNane zudhdha nizcaya prAyazcita kahyuM che, paNa dhyAna ja sarvotkRSTa tapa che, tethI dhyAna ja zudhdha nizcaya prAyazcita thayuM. AgaLa cAlatAM dhyAnane ja spaSTarUpathI zudhdha nizcaya prAyazcita kahyuM che. A pachI parama samAdhi adhikAra AraMbha thAya che, jenI pahelI gAthA (niyamasAra gAthA-122) mAM ja kahyuM che ke "vacana uccAraNa kriyA tajI, vItarAga nija pariNAmathI dhyAve nija AtmA jeha, parama samAdhi tene jANavI." artha :- vacanoccAraNanI kriyA parityAgIne vItarAga bhAvathI je AtmAne dhyAve che, tene parama samAdhi che. tyAra bAda eka so tetrIsamI gAthA sudhI satata A ja vAtane aneka prakArathI daDha karI che. pahmaprabhamaladhAridevano te kaLaza, ke jenA AdhAre temane bhAvi tIrthakara kahevAya che, parama samAdhi adhikAramAM ja Ave che. te baso bAramo kaLaza nIce mujaba che. jo zuddha daSTivaMta jIva ema samaje che ke parama munine tapamAM, niyamamAM, saMyamamAM ane satuM cAritramAM sadA AtmA ja urdhva rahe che to rAganA nAzanA kAraNathI te, bhavabhayahara abhirAma bhAvitIrthanAthane, A sAkSAt sahaja samatA nizcita che." 71 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pachI ekasA cotrIsamI gAthAthI dazamo paramabhakti adhikAra AraMbha thAya che, je ekaso cALIsamI gAthA sudhI cAle che. parama bhaktinuM svarUpa pragaTa karavA A adhikAra upara pahmaprabhamaladhAridevanI tAtparyavRtti TIkAno chaMda 228 ahIM prastuta karavo ucita che ke temAM samasta parama bhakita adhikArano sArAMza samAyelo che. "je jIva AtmAne AtmAnI sAthe niraMtara joDe che, te nizcayathI yogabhaktivALA munIzvara che." tAtparyavRtti TIkAno chaMda 220 nIce mujaba che: "je bhavabhayane haranAra evA samyakatva, zudhdhajJAna ane cAritranI bhavachedaka atula bhakti niraMtara kare che, te kAma krodhAdi samasta duSTa pApasamUhathI mukta cittavALA jIva - bhale zrAvaka hoya athavA saMyamI hoya - niraMtara bhakta che, bhakta che." - tyAra bAda eka so ekatALIsamI gAthAthI nizcaya parama Avazyaka adhikAra AraMbha thAya che je ekaso aThThAvanamI gAthA sudhI cAle che. ekaso betALIsamI gAthAmAM AcArya Avazyakano je vyutapatti artha batAvyo che, te potAnI rIte adbhuta ane zrRvya che: "je anyane vaza nathI, te 'avaza' che ane avazanuM karma 'Avazyaka' che, ema jANavu joie." anyavazanuM vistRta spaSTIkaraNa AgaLanI aneka gAthAomAM karyuM che jemAM batAvyuM che ke zubhAzubha bhAvomAM rahenArA ane dravya-guNa-paryAyanA ciMtanamAM magna AtmA anyavaza che, AtmasvarUpamAM saMlagna AtmAja svavaza che. A saMdarbhamAM tAtparyavRttino 243mo chaMda dazrRvya che: "jo jIva anyavaza che, te bhale muniveSadhArI hoya paNa saMsArI che, nitya du:kha bhogavanAro che. je jIva svavaza che; te jIvanmukta che, jinezvarathI vaMcita ja nyUna che." tyAra bAda ekaso ogaNa sitteramI gAthAthI zudhdha upayoga adhikAra AraMbha thAya che, je aMtima adhikAra che ane aMta sudhI arthAta eka so satyAsImI gAthA sudhI cAle che. te prasidhdha gAthA che, jemAM kevaLI bhagavAna parane vyavahArathI jANe che ane nizcayathI svane jANe che, tema batAvyuM che ane A gAthA A adhikAranI pahelIja gAthA che. AgaLa upara AtmAnA sva-para prakAzaka svarUpanuM yukti saMgata vistRta spaSTIkaraNa karyuM che Jain Educationa International 72 For Personal and Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chevaTe nirvANa arthAta siddhadazAnuM varNana karyuM che. bIjI gAthAmAM mArga ane mArgaphaLanI je vAta AraMbha karI hatI, te eka so paMcyAsImI gAthAmAM te vAtano pharIthI ullekha karatAM upasaMhAra Apyo che. aMtamAM eka mahatvapUrNa cetavaNI ApI che, je niyamasAranI gAthA 186 mAM che te nIce mujaba che : "paNa koI suMdara mArganI niMdA kare IrSA vaDe, tenAM sUNI vacano karo na Abhakti jina mAraga viSe." artha :- paraMtu IrSAbhAvathI koI loko suMdara mArgane niMde che to temanAM vacana sAMbhaLIne jinamArga pratye abhakti na karazo. Ama ApaNe joIe chIe ke saMpUrNa niyamasAramAM ekaja dhvani che ke paramapariNAmika bhAvarupa nija zudhdhAtmAnI ArAdhanAmAM ja samasta dharma samAyelo che. tenA sivAyanA je kAMI paNa zubhAzubha vikalpa ane zubhAzubha kriyAo che, tene dharma kahevo mAtra upacAra che. tethI pratyeka AtmArthInuM eka mAtra kartavya A upacAti dharmothI virata thaI eka mAtra nija zudhdha Atma tattvanI ArAdhanAmAM nirata thavuM te ja che. nija zudhdha Atma tattvanuM jJAna, zradhdhAna ane AcaraNa (lInatA) ja nizcaya ratnatraya che, niyama che. pratikramaNa, pratyAkhyAna, alocanA, prAyazcita, parama samAdhi, paramabhakti, parama Avazyaka Adi AnA ja vizeSa che, tethI temAM ja samAyelA che. AcAryadeva svayaM kahe che ke vacanarUpa pratikramaNAdi to svAdhyAya che, dhyAna nathI, tethI grahaNa karavA yogya nathI. dhyAnarUpa nizcaya pratikramaNAdi ja karavA yogya che. jo azaktinA kAraNe dhyAnarupa nizcaya pratikramaNAdi saMbhava na hoya to zraddhAnarupe pratikramaNAdi karavuM. tAtparya e che ke zradhdhAmAM evo svIkAra karavo ke vAstavika pratikramaNAdi to AtmAnA dhyAnarUpa ja che, vacanAdirUpa nathI, arthAt zradhyeya, dhyeya, ArAdhya to eka AtmA ja che. te saMdarbhamAM niyamasAranI gAthA 153 ane 154 nIce mujaba che. ra, vacanamaya pratikramaNa, niyamo, vacanamaya pacakhANa je, je vacanamaya AlocanA, saghaLuMya te svAdhyAya che." 153 artha:- vacanamaya pratikramaNa, vacanamaya pratyAkhyAna, (vacanamaya) niyama ane vacanamaya AlocanA-e badhuM (prazasta adhyavasAyarUpa) svAdhyAya jANa. 73 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ karI jo zake. pratikramaNa Adi dhyAnamaya karaje aho! kartavya che zradhdhA ja, zaktivihIna jo tuM hoya to. 154" artha :- aho ! jo karI zakAya to dhyAnamaya pratikramaNAdi kara; jo tuM zaktivihIna hoya to tyAM sudhI zradhdhAna ja kartavya che. mohamAM phasAyelA du:khI jagatane joI karuNAvaMta AcArya bhagavaMta zrI kundakundrAcArya samayasAra jevA graMthAdhirAjonI racanA kare che, karuNAthI gaga thaIne upadeza Ape che, Adeza Ape che, vividha yuktio ane udAharaNothI vastusvarUpa samajAve che, paNa aMtaramAM sArI rIte jANe che ke AvA vikalpomAM phasAvuM AtmahitanI daSTithI hitakAraka nathI, ucita nathI. tethI potAne saMbodhana karatAM ane bIjAne samajAvavAnA vikalpamAM phasAelA nikaTavartI ziSyone samajAvatAM niyamasAranI gAthA 15 6 ane 157 mAM nIce mujaba kahe che: che jIva vidhavidha, karma vidhavidha, labdhi che vidha vidha are ! te kAraNe nija parasamaya saha vAda parihartavya che" 156 artha :- nAnA (judA judA ghaNA) prakAranA jIvo che, nAnA prakAranuM karma che, nAnA prakAranI labdhi che; tethI svasamayo ane parasamayo sAthe (svadharmIo ane paradharmIo sAthe) vacanavivAda varjavA yogya che. koIthI vivAda karavo te AtmArthInuM kArya nathI. "nidhi pAmIne jana koi nija vatane rahI phaLa bhogave, tyama jJAnI parajana saMga choDI jJAnanidhine bhogave." 1pa7 artha:- jema koI eka (daridra mANasa) nidhine pAmIne potAnA vatanamAM (guptapaNe) rahI tenA phaLane bhogave che, tema jJAnI para janonA samUhane choDIne jJAnanidhine bhogave che. niyamasAra paramAgama mukhyata: mokSamArganA nirUpacAra nirUpaNano anupama graMthAdhirAja che. te mAtra vidvAnonA adhyayananI vastu nathI, paNa pratyeka AtmAne dainika pATha karavAnI cIja che. zrI kAnajIsvAmI niyamasAra upara pravacana karatAM AnaMdavibhora thaIne kahetA hatA: paramapariNAmika bhAvane prakAzita karanArA zrI niyamasAra paramAgama ane tenI TIkAnI racanA chake-sAtame guNasthAne jhulatA mahAsamartha munivarothI dravyanI sAthe paryAyanI ekatA sAdhatAM sAdhatAM thaI gaI che. jema zAstra ane TIkAnI racanA thaI che, te pramANeja svasaMvedana teo pote karI rahyA hatA. paramapariNAmika bhAvanA aMtaraMga anubhavane ja teoe zAstramAM utAryA che. pratyeka akSara zAzvata, TaMkotkIrNa, paramasatya, nirapekSa, kAraNazudhdha paryAya, svarUpa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pratyakSa, sahajajJAna Adi viSayonuM nirUpaNa karIne te munivaroe adhyAtmanI anubhavagamya atyaMtamAM atyaMta sUkSma ane gahana vAtane A zAstramAM spaSTa karI che. sarvotkRSTa paramAgama zrI samayasAramAM paNa A viSayonuM eTaluM spaSTa nirupaNa nathI. aho ! jema koi parAkramI kahevAto puruSa vanamAM jai siMhaNanuM dUdha dohI lAve che, te pramANe AtmaparAkramI mahA munivaroe vanamAM beThAM beThAM aMtaranuM amRta dohyuM che. sarvasaMga parityAgI nigraMthoe vanamAM rahIne sidhdha bhagavato sAMthe vAta karI che ane anaMta sidhdha bhagavanto kevI rIte sidhdhine prApta thayA, teno itihAsa A mAM bharyo che." parama pAriNAmikabhAvarUpa nija zuddhAtma tattva ja ekamAtra ArAdhya che, upAsya che, zraddheya che, paramajJeya che. tenA zradhdhAna, jJAna ane dhyAnarUpa pAvana pariNatio ja sAdhana che, mArga che, ratnatraya che, niyama che tathA A ja pariNationI paripUrNatAja sAdhya che, mArgaphaLa che, nirvANa che. A paramArtha satyano pratipAdaka ja A niyamasAra paramAgama che. aSTa pAhuDa pAMcasotraNa gAthAomAM guMthAale ane ATha pAhuDomA vaheMcAela A aSTapAhuDa graMtha mULasadhanA paTTAcArya kaThora prazAsa AcArya kuMdakuMdanI eka evI amara kRti che, je behajAra varSothI lAga lagATa zithilAcAranI virUdhdha sazakata avAja uThAvatI cAlI Ave che ane tenI upayogitA paMcama kALanA aMta sudhI raheze, kAraNake A avasarpiNI kALamAM zithilAcAra to uttarottara vadhavAno ja che. tethI tenI upayogitA paNa niraMtara vadhatI ja raheze Aje samRdhdhi ane sukha sagavaDonA mohathI gherAyela zithilAcArI zrAvako ane samanvayanA nAme badhI jagyAe namana karanAro netAothI potAnI svArthIsadhdhi mATe sAdhuvargamAM vyApta aparimita zithilAcArane bharapura saMrakSaNa ApavAmAM Ave che, pALI poSI puSTa karavAmAM Ave che, tethI Aja nA saMdarbhamAM tenI upayogitA avarNanIya che. zithilAcAranI virUdhdha jayAre jayAre paNa avAja uThayo che, tyAre tyAre AcArya kundakundanI A amara kRtine yAda karavAmAM Ave che. teno ullekha karIne zithilAcAranI virUdhdha samAjane sAvadhAna karavAmA Ave che. A graMthanA avataraNono samAja upara apekSita prabhAva paNa paDe che, tenA. pariNAme samAjamAM zithilAcAra nA virUdhdha eka vAtAvaraNa utpanna thAya che. chellA be Jain Educationa International 75 For Personal and Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hajAra varSamAM uttarottara hadabahAra zithilAcAra vadhyo che. chatAM Aje je kAMI maryAdA dekhAya che temAM aSTapAhuDanuM sarvAdhika yogadAna che. ASTapAhuDa eka evo aMkuza che ke je zithilAcAra rUpI madonmata hAthIne ghaNo badho kAbumAM rAkhe che, sarva vinAza thavA deto nathI. jo aSTapAhuDa na hota to Aje ApaNe kayAM pahoMcI gayA hota tenI kalpanA karavI paNa kaSTakAraka lAgeche. tethI ema kahetAM jarA paNa saMkoca na thAya ke aSTapAhuDanI upayogitA niratara rahI che ane paMcama kALamAM chevaTa sudhI raheze. vItarAgI jinadharmanI nirmaLa dhArAnA avirala pravAhanA abhilASI AtmArthI jIvoe svayaM to A kRtino uDANathI adhyayana karavuM ja joIe, paNa teno yogya pracAra paNa karavo joIe, jethI sAmAnya janatA paNa zithilAcAranA virUdhdha sAvadhAna banI zake. AmAM pratipAdita viSaya-vastu saMkSepamAM nIce pramANe che. 1) darzana pAhuDa chatrIsa gAthAomAM guMthAela A pAhuDamAM AraMbhathI ja samyagdarzananI mahimA batAvatAM AcAryadeva lakhe che ke jinavaradeve kahyuM che ke dharmanuM mULa samyagdarzana che, tethI je jIva samyagdarzanathI rahita che te vaMdanIya nathI. bhale te aneka zAstrono abhyAsI hoya, Ugra tapa karato hoya, karoDo varSa sudhI tapa karatA rahe, paNa jo samyagdarzanathI rahita che tene AtmA upalabdha thato nathI, nirvANanI prApti thatI nathI, ArAdhanAthI rahita hovAne kAraNe te saMsAramAM ja bhaTakato rahe che, paraMtu jenA hRdayamAM samyakatvarUpI jaLano pravAha niraMtara vaheto hoya tene karmarUpI rajanAM AvaraNa lAgatAM nathI, temanA pUrvabadhdha karmono paNa nAza thaI jAya che. je jIva samyagdarzana, jJAna, cAritra traNethI bhraSTa che, te to bhraSTothI paNa bhraSTa che, te svayaM to nAzane prApta thAya ja che paNa potAnA anuyAyione paNa naSTa kare che. AvA loko potAnA doSone chUpAvavA mATe dharmAtmAone doSI batAvatA rahe che. jema mULano nAza thavAthI teno parivAra - aMdha, zAkhA, patra, puSpa, phaLavigerenI vRdhdhi thatI nathI, te pramANe samyagdarzanarUpI mULano nAza thavAthI saMyama AdinI vRdhdhi thatI nathI. tethI ja jinendrabhagavAne samyagdarzanane dharmanuM mULa kahyuM che. je jIva pote to samyakadarzanathI bhraSTa che, paNa potAne saMyamI mAnIne samyagdaSTiothI potAnA paga pUjAya tevI IcchA kare che, teo lUlA ane gUMgA Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che, arthAta teo nigodamAM jAya che, jayAM teo na to hAlI cAlI zake athavA na to bolI zake, temane bodhilAbha atyaMta durlabha che. A pramANe je jIva lajajA, gArava ane bhayathI samyagdarzanathI rahita lokonA paga pUje che, te paNa temanA anumodaka hovAne lIdhe bodhine prApta karatA nathI. jema samyagdarzana rahita vyakti vaMdanIya nathI, tema asaMyamI paNa vaMdanIya ! nathI. bAhyamAM bhale vastra Adino tyAga karyo hoya, paNa jo samyagdarzana ane aMtaraMga saMyama nathI to te vaMdanIya nathI, kAraNa ke na to deha vaMdanIya che, na kula vaMdanIya che, na jAti vaMdanIya che; vaMdanIya to eka mAtra samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa guNa ja che; tethI ratnatraya vihInane vaMdana jinamArgamAM ucita nathI. jema guNa vihIna vyaktionI vaMdanA ucita nathI, tema guNavAnonI upekSA paNa anucita che. tethI je vyakti samyagdarzana-jJAna-cAritravata munirAjonI paNa matsarabhAvathI vaMdanA karatAM nathI te paNa samyagdaSTi dharmAtmA nathI. are bhAI ! jo zakya hoya te karo, je zakaya na hoya te na karo, paNa zradhdhAna to karavuM ja joIe; kAraNa ke kevaLI bhagavAne zradhdhAnane ja samyagdarzana kahyuM che. samyagdarzana ratnatrayamAM sAra che, mokSa mahelanI sADInuM prathama pagathiyuM che. samyagdarzanathI ja jJAna ane cAritra samyak thAya che. Ama saMpUrNa darzane pAhuDa samyaktvanI mahimAthI ja bharapUra che. (2) sUtra pAhuDa sattAvIza gAthAomAM guMthAela A pAhuDamAM arihaMtoe kahela, gaNadharadevoe guMthela, vItarAgI nagna digaMbara saMtonI paraMparAmAM sacavAela suvyavasthita jinAgamanAM sUtro kahIne sAdhuone temAM batAvela mArga upara cAlavAnI preraNA ApI che, kAraNa ke jema (sUtra) dorAmAM parovAelI soya khovAtI nathI, tema sUtro) AgamanA AdhAre cAlanAra sAdhu bhramita thatA nathI, bhaTakatA nathI. sUtramAM kahela jIvAdi tattvArtha ane te saMbaMdhI heya upAdeya jJAna ane zradhdhAna ja samyagdarzana che. ane tethI ja sUtra anusAra cAlanAra zramaNa karmono nAza kare che. sUtrAnuzAsanathI bhraSTa sAdhu saMghapati hoya, siMhavRtti hoya, are, harihara tulya kema na hoya, paNa sidhdhine prApta karatA nathI, saMsAramAM ja bhaTake che. tethI zramaNoe sutrAnusAra ja pravartana karavuM joIe. jinasUtromAM traNa liMga (veSa) batAvyA che, temAM sarvazreSTha nagna digaMbara 99 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhuono che, bIjo utkRSTa zrAvakono che ane trIjo ArthikAono che, tenA sivAya koi veSa nathI ke je dharmanI dRSTithI pUjaya hoya. sAdhunA liMga (veSa) viSe spaSTatA karatAM AcArya sUtra pAhuDanI 18mI gAthAmAM nIce mujaba lakhe che. "janmyA pramANe rUpa, talatuSamAtra karamAM nava grahe, thoDu ghaNu paNa jo grahe to prApta thAya nigodane" artha:- jevuM bALaka janme che, tevuM sAdhunu nagnarUpa hoya che tene talanA photarA jeTalo paNa pagriha hoto nathI. jo koi sAdhu thoDo ghaNo paNa parigraha grahaNa kare to te nizcayathI nigodamAM jAya che. vastra rAkhIne to tIrthaMkarono paNa mokSa thayo nathI, to pachI bIjAnI to vAta ja.zuM karavI? nagnadazA ja eka mAtra mArga che, bAkI badhA unmArga che. strIone nagnadazA saMbhavatI nathI, tethI temane mukti paNa saMbhavatI nathI. temanI yoni, stana, nAbhi ane kAMkhamAM sUkSma trasa jIvonI uttpatti niraMtara thatI hoya che. mAsikadharmanI AzaMkAthI te niraMtara trasta rahe che tathA svabhAvathI paNa zithila bhAvavALI hoya che, tethI temane utkRSTa sAdhutA saMbhave nahI; tema chatAM teo pApayukta nathI, kAraNa ke temane samyagdarzana, jJAna ane ekadeza cAritra hoi zake che. Ama saMpUrNa sUtrapAhuDamAM sUtromAM pratipAdita sAcA mArga upara cAlavAnI preraNA ApI che. (3) cAritra pAhuDa pIstALIsa gAthAomAM nibadhdha A cAritra pAhuDamAM samyak AcaraNa cAritra ane saMyama AcaraNa cAritranA bhedathI cAritranA be bheda karyA che ane kahyuM che ke jinendre kahela jJAna-darzana zudhdha samyakatvAcaraNa cAritra che, ane zudhdha AcaraNarupa cAritra saMyamAcaraNa che. zaMkAdi ATha doSothI rahita, niHzaMkAdi ATha guNo (aMgo)thI sahita, tattvArthanA yathArtha svarUpane jANI zradhdhAna ane AcaraNa karavuM te ja samyaktvAcaraNa cAritra che. saMyamAcaraNa cAritra sAgAra ane anagAranA bhedathI be prakAre hoya che. agiyAra pratimAomAM vibhakta zrAvakanA saMyamane sAgAra saMyamAcaraNa cAritra kahe che. pAMca mahAvrata, pAMca samiti, traNa gupti Adino utkRSTa saMyama nigraMtha munirAjone hoya che, te anagAra saMyamAcaraNa cAritra che. 78 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je vyakti samyakatvAcaraNa cAritrane dhAraNa karyA vagara saMyamAcaraNa cAritrane dhAraNa kare che, tene muktinI prApti thatI nathI, samyakatvAcaraNa sahita saMyamAcaraNane dhAraNa karanArane ja muktinI prApti thAya che. upara kahela samyakatvAcaraNa cAritra nirmaLa samyagdarzana jJAnanA sivAya bIjuM kAMI ja nathI. tethI ahIM prakAranA bhedathI ema ja kahyuM che ke samyagdarzana-jJAna vagara mAtra bAhya kriyAkAMDarUpa cAritra dhAraNa karavAthI kAI paNa thatuM nathI. Ama A adhikAramAM samyagdarzana-zAna sahita nirmaLa cAritra dhAraNa karavAnI preraNA ApI che. (4) bodha pAhuDa bAsaTha gAthAomAM vaNI lIdhela ane Ayatana, caityagRha, jinapratimA Adi agiyAra sthAnomAM vibhakta A pAhuDamAM agiyAra sthAnonA mAdhyamathI eka prakArathI digaMbara dharma ane nirgadha sAdhunuM svarUpa ja spaSTa karyuM che. te agiyAra sthAnone nizcaya vyavahAranI saMdhipUrvaka samajAvyA che. te badhAnA vyavahArika svarUpane spaSTa karatAM kahyuM ke nizcayathI nirdoSa nigraMtha sAdhu ja Ayatana che, caityagRha che, jina pratimA che, darzana che, jinabiMba che, jinamudrA che, jJAna che, deva che, tIrtha che, arahaMta che ane pravajayA che. (pa) bhAva pAhuDI bhAvazudhdhi upara vizeSa bhAra ApanAra eka so pAMsaTha gAthAonA vistAramAM phelAyela A bhAvapAhuDano sAra nIce pramANe che. bAhya parigrahano tyAga, bhAvonI zudhdhi mATe ja karavAmAM Ave che, paraMtu rAgAdi aMtaraMga parigrahanA tyAga vagara bAhya tyAga niSphaLa ja che, kAraNa ke aMtaraMga bhAvazudhdhi vagara karoDo varSa sudhI paNa bAhya tyAga kare, to pa siddhi thatI nathI. tethI muktimArganA pathikoe sarvaprathama bhAvane ja jANavo joIe. he AtmA bhAvarahita nigraMtharUpa to aneka vAra grahaNa karyuM. paNa bhAvaliMga vagara zudhdhAtmatattvanI bhAvanA vagara caturgatimAM bhramaNa karatAM nata du:kha UThAvyAM che. narakagatimAM zaradI, garamI, AvAsa AdinA, tiryaMcagomAM khanana, javalana, vedanA, lucchedana, nirodhana AdinAM, manuSyagatimAM Aga ke 79 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAnasika, zArIrika Adi ane devagatimAM viyoga, hIna bhAvanA AdinAM duHkho bhogavyAM che. bIjuM zuM kahIe, AtmabhAvanA vagara tuM mAnA garbhamAM mahA apavitra sthAnamAM saMkaDAIne rahyo. Aja sudhI te eTalI mAtAnuM dUdha pIdhuM che ke jo te ekaThuM karavAmAM Ave to sAgara bharAI jAya. tArA janma maraNathI du:khI mAtAonAM AMsuothIja sAgara bharAI jAya. Ama te A anaMta saMsAramAM eTalA janma lIdhA che ke tenA vALa, nakha, ane hADakAMo jo ekaThAM kare to merU parvatathI paNa moTo Tekaro thaI jAya. he Atmana ! te AtmabhAva rahita thaI traNa lokamAM jaLa, thaLa, agni, pavana, pahADa, nadI, vRkSa, vana Adi sthAnomAM sarvatra sarva du:kha sahita nivAsa karyo; sarva pudagalonuM vAraMvAra bhakSaNa karyuM te chatAM tRpti thaI nahIM. Ama tRSAthI pIDita thaI traNa lokanuM samasta jaLa pIdhuM chatAM paNa tRSA zAMta na thaI. tethI. have samasta vAtono vicAra kara, bhavane samApta karanAra ratnatrayanuM ciMtana kara, he jIva! te anaMta bhavasAgaramAM aneka vAra utpanna thaI aparimita zarIra dhAraNa karyA ane choDayAM che, jemAM manuSyagatimAM viSa bhakSaNa Adi ane tiryaMcagatimAM himapAta AdithI kamaraNane prApta thaI mahA duHkha bhogavyAM che. nigodamAM to eka attamuhUrtamAM chAsaTha hajAra traNaso chatrIsa vAra janma maraNa karyA che. he jIva! te ratnatrayanA abhAvamAM duHkhamaya saMsAramAM anAdikALathI bhramaNa karyA che, have tuM AtmAnA zradhdhAna, jJAna, AcaraNarUpa ratnatrayanI prApti kara, jethI tArUM maraNa kumaraNa na thAya ane sumaraNa bane ane zIdhra ja zAzvata sukhane prApta kare. have AcArya bhAvarahita mAtra dravyaliMga dhAraNa karyA pachI paDelAM du:khonuM varNana kare che. he munivara! traNa lokamAM koI evuM sthaLa bAkI nathI ke jayAM te dravyaliMga dhAraNa karIne janma-maraNa dhAraNa na karyA hoya; tema ja evuM eka pudagala. bAkI nathI ke jene te grahaNa karI choDayA na hoya, to paNa tArI mukti na thaI, ane bhAvaliMga na hovAthI anaMtakALa sudhI janma-jarA AdithI pIDita thaI duHkhone ja bhogavyAM che. vadhu zuM kahie, A manuSyanA zarIramAM eka-eka aMgula pradezamAM 96-96 roga hoya che, to pachI AkhA zarIramAM keTalA rogo haze che, tenuM zuM kahevuM? pUrvabhavomAM A samasta rogone te sahana karyA che ane bhaviSyamAM paNa sahana karaze. 80 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he muni ! tuM mAtAnA apavitra garbhamAM rahyo. tyAM mAtAnA eThA ane cAvelA bhojanathI banelo rasarUpI AhAra grahaNa karyo. pachI bAlya avasthAmAM ajJAnavaza apavitra sthAnamAM, apavitra vastumAM sUto ane apavitra vastu paNa khAdhI. he muni ! A deharUpI ghara mAMsa, hADakAM, vIrya, lohI, pitta, AMtaraDAM, aparipakava maLa, parU, maLa, lALa, A badhI malina vastuothI puruM bharyuM che jemAM tuM Asakta thaI anaMtakALathI duHkha bhogavI rahyo che. - je phakta kuTuMbAdithI mukta thayo, te mukata nathI paNa je atyaMtaranI vAsanA choDIne bhAvothI mukta thAya che, tene mukta kahIe chIe, ema jANI aMdaranI vAsanA choDa. bhUtakALamAM aneka evA muni thayA che ke jeoe dehAdi parigraha choDI nigraMtharUpa dhAraNa karyuM paraMtu mAnAdika choDayA nahIM tethI sidhdhi thaI nahIM. jayAre nimana thayA tyAre ja mukti thaI. dravyaliMgI muni ugra tapa kare che, aneka Rdhdhio prApta kare che, paraMtu krodhAdi utpanna thavAthI temanI te Rdhdhio sva - para vinAzanA kAraNarUpa ja thAya che, jemake, bAhu ane dvIpAyana muni. bhAvazudhdhivagara agiyAra aMganuM jJAna paNa vyartha che, paNa jo zAstronuM jJAna na hoya ane bhAvonI zudhdhatA hoya to AtmAnubhava thavAthI mUkti prApta thaI che. jemake, zivabhUti muni. uparanA udAharaNothI eTaluM spaSTa che ke bhAva rahita nagnatva akAryakArI che. bhAva sahita dravyaliMgamAM ja karmaprakRtinA samUhano nAza thAya che. he muni! Ama jANIne tAre phakta AtmAnI ja bhAvanA bhAvavI joIe. je muni dehAdika parigraha ane mAnakaSAyathI rahita thaIne AtmAmAM lIna thAya che, te bhAvaliMgI che. bhAvaliMgI muni vicAra kare che ke huM paradravya ane parabhAvonuM mamatva choDuM chuM. mAro svabhAva mamatva rahita che, tethI huM anya badhA AlaMbanone choDI AtmAnuM AlaMbana lau chuM. jJAna, darzana, cAritra, pratyAkhyAna, saMvara, yoga, e badhA bhAvo aneka hovA chatAM paNa eka AtmAmAM ja che. saMjJA, saMkhyAdinA bhedathI ja temane bhinna-bhinna kahevAmAM AvaeN che. huM to jJAna-darzana svarUpa zAzvata AtmA ja chuM. zeSa badhA saMyogI padArtha paradravya che, mArAthI bhinna che. mATe he Atmana ! tuM jo cAra gatithI chUTI zAzvata sukha meLavavA Icchato hoya to bhAvothI zuddha thaI atinirmaLa AtmAnuM ciMtana karo. je jIva Ama kare che te nirvANane prApta kare che. jIva, arasa, arUpa, agaMdha, avyakta, azabda, aliMgagrahaNa anirdiSTa saMsthAna ane cetanA guNavALo che. caitanyamaya jJAnasvabhAvI jIvanI bhAvanA karmakSayanuM kAraNa hoya che. 81 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAvanI mahimA batAvatAM AcArya kahe che ke zrAvakatva ane munitvanA kAraNabhUta vastu te bhAva ja che. bhAvasahita dravyaliMgathI ja karmono nAza thAya che. jo phakta nagnatvathI ja kAryosaddhi thatI hoya to nArakI, pazu Adi badhA jIvasamUhane nagnatvanA kAraNe mukti prApta thavI joie, paraMtu ema to thatuM nathI, tethI teo mahAdu:khI ja che. mATe A vAta spaSTa che ke bhAva rahita nagnatvathI du:khonI ja prApti thAya che, saMsAramAM ja bhramaNa thAya che. bAhyamAM nagna muni vaizUnya, hAsya, bhASA Adi kAryothI malina thai svayaM apayazane prApta kare che ane vyavahAradharmanI paNa hAMsI karAve che, tethI atyaMtara bhAvadoSothI atyaMta zuddha thayA pachI ja nigraMtha bAhyaliMga grahaNa karavo joie. bhAvarahita dravyaliMganI nirarthakatA batAvatAM AcArya kahe che ke je munimAM dharmano vAsa nathI paNa doSono AvAsa che, te to ikSuphaLanA samAna che, jemAM muktiphaLa lagatAM nathI ane ratnatrayarUpa gaMdhAdika guNa paNa maLatA nathI. adhika zuM kahIe, teo to nagna thaine nAcavAvALA bhAMDa jevA che, tema bhAvapAhuDa gAthA 71 mAM AcAryadeve kahyuM che. tethI he Atmana! pahelAM mithyAtvAdi atyaMtara doSone choDI, bhAvadoSothI atyaMta zuddha thai, pachI bAhya nigraMtha liMga dhAraNa karavo joie. zuddhAtmAnI bhAvanAthI rahita muniyoe kahelo bAhya parigrahano tyAga, parvata jaMgalamAM karelo AvAsa, dhyAna, adhyayana Adi badhI kriyAo nirarthaka che. tethI he muni! lokonuM manoraMjana karavAvALo mAtra bAhya veSa ja dhAraNa na karatA, IMdriyonI senAno nAza kara, viSayomAM rata na rahe, manarUpI baMdarane vaza kara, mithyAtva, kaSAya ane nava nokaSAyo ne bhAvazuddhipUrvaka choDa, deva-zAstra-gurUno vinaya kara, jinazAstrone sArI rIte samajI zuddha bhAvonI bhAvanA kara, jenAthI tane bhUkha-tarasanI vedanAthI rahita traNa bhuvana cuDAmaNi siddhatvanI prApti thaze. he muni! tuM bAvIsa parISahone sahana kara, bAra anuprekSAo (bhAvanoo)nI bhAvanA kara, bhAvazuddhi mATe nava padArtha, sAta tatva, cauda jIva samAsa, cauda guNasthAna AdinI nAma-lakSaNa Adi pUrvaka bhAvanA kara, daza prakAranA abrahmacaryane choDI nava prakAranA brahmacaryane pagaTa kara. Ama bhAvapUrvaka dravyaliMgI muni ja darzana, jJAna, cAritra, tapane prApta kare che, bhAvarahita dravyaliMgI to cAre gatiomAM anaMta du:kho bhogave che. he muni! tuM saMsArane asAra jANI kevaLajJAnanI prApti mATe nirmaLa samyagdarzana sahita dIkSA grahaNa karavAnI bhAvanA kara, bhAvothI zuddha thai 82 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bAhyaliMga (sAdhuno veSa) dhAraNa kara, ane uttama guNonuM pAlana kara. jIva, ajIva, Astrava, baMdha ane saMvara tattvanuM ciMtana kara, mana, vacana, kAyAthI zuddha thaI AtmAno vicAra kara, kAraNake jayAM sudhI vicAravA yogya jIvAdi tattvono vicAra nahIM kare tyAM sudhI avinAzI padanI prApti thaze nahIM. he munivara! pApa-puNya baMdhAdinuM kAraNa pariNAma ja che. mithyAtva, kaSAya, asaMyama ane yogarUpa bhAvothI pApano baMdha thAya che. mithyAtya rahita samyagdaSTi jIva puNyane bAMdhe che tethI tame evI bhAvanA karo ke huM jJAnAvaraNAdi ATha karmothI AcchAdita chuM ane huM teno nAza karI nija svarUpane pragaTa karuM. vadhAre kahevAthI zuM? tuM to pratidina zIla ane uttara guNonA bheda-prabhedo sahita cittana kara. he muni, dhyAnathI mokSa thAya che. tethI tame Arta-raudra dhyAnane choDI dharma ane zukla dhyAnane dhAraNa karo. dravyaliMgI sAdhune dharma ane zukla dhyAna thatuM nathI, tethI te saMsArarUpa vRkSane kApavAmAM samartha nathI. je muninA manamAM rAgarUpI pavanathI rahita dharmarUpI dIpaka baLe che te ja AtmAne prakAzita kare che, te ja saMsArarUpI vRkSane dhyAnarUpI kuhADIthI kApe che. jJAnanuM ekAgra thavuM ja dhyAna che. dhyAnathI karmarUpI vRkSa baLI jAya che, jethI saMsArarUpI aMkura utpanna thatA nathI, tethI bhAva liMgI sAdhu to sukhone prApta karI tIrthakara athavA gaNadhara Adi padone prApta kare che, paNa dravya liMgI sAdhu du:khone ja bhogave che. tethI guNa-doSone jANI tame bhAva sahita saMyamI bano. bhAvazramaNa (bhAvaliMgI sAdhu) vidyAdhara AdinI Rddhiyone icchatA nathI, temaja teo manuSya-devAdinA sukhonI paNa vAMchA karatA nathI. teo mAtra eTaluM ja IcchatA hoya che ke zIdhrAtizagha Atmahita sAdhI lau. he dhIra! sAkara (goLa)vALuM dUdha pIvAthI paNa jema sarpa viSa rahita thato nathI, tema abhavya jIva jinadharma sAMbhaLavAthI paNa potA na durmatithI AcchAdita buddhine choDato nathI. te mithyA dharmathI joDAelo hoI mithyAdharmanuM pAlana kare che, ajJAna tapa kare che, jethI durgatine prApta thaI saMsAramAM bhramaNa kare che, mATe tAre 363 pAkhaMDIonA mArgane choDI jinadharmamAM mana lagADavuM joIe. samyagdarzananI mahimAnuM varNana karatAM AcArya kahe che ke jema lokamAM jIva rahita zarIrane zaba kahe che, tema samyagdarzana rahita purUSa hAlatuM cAlatuM zaba che. zaba lokamAM apUjaya hoya che ane samyagdarzana rahita purUSa lokottara (adhyAtma mArgamAM apUjaya che. muni ane zrAvaka dharmomAM samyakatvanI ja vizeSatA che. jema tArAonA samUhamAM caMdramA suzobhita che, pazuomAM mRgarAja 83 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (siMha) zobhe che, te pramANe jinamArgamAM nirmaLa samyagadarzanathI yukta tapa-vratAdithI nirmaLa jinaliMga (zrAvaka athavA muni) suzobhita che. Ama samyakatvanA guNa ane mithyAtvanA doSone jANI guNarUpI ratnonA sAra evA mokSa mahalanI prathama sIDI samyagdarzanane bhAvapUrvaka dhAraNa karavuM joIe. jema kamaLa svabhAvathI ja jalathI alipta rahe che tema samyagaddaSTi jIva paNa svabhAvathI ja viSaya kaSAyothI alipta rahe che. AcArya deva kahe che ke je bhAvasahita saMpUrNa zIla saMyamAdi guNothI yukta che, tene ja ame muni kahIe chIe. mithyAtvathI malina cittavALA ghaNA doSothI sahita hoI aniveSa dhAre to te jIva zrAvakanA samAna paNa nathI. je IndrionA damana ane kSamArUpI talavArathI kaSAyarUpI prabaLa zatrune jIte che, cAritrarUpI khagathI pAparUpI sthaMbhane kApe che, viSayarUpI viSanAM phaLothI bharapUra moharUpI vRkSa upara caDhI mAyArUpI velane jJAnarUpI zastrathI saMpUrNa rIte kApe che, moha, mada, gAravathI rahita ane karUNA sahita che, te muni ja vAstavamAM dhIra-vIra che. te muni ja cakravartI, nArAyaNa, AdhacakrI, deva, gaNadhara AdinA sukhone ane cAraNa Rddhione prApta kare che tathA saMpUrNa zuddhatA thatAM ajara, amara, anupama, uttama, atula, siddha sukhane paNa prApta kare che. bhAvapAhuDano sArAMza tarIke AcAryadeva kahe che ke sarvajJadeva kathita A bhAvapAhuDane je bhavya jIva sArI rIte vAMce che, sAMbhaLe che, ciMtana kare che, te avinAzI sukhanuM sthAna mokSane prApta kare che. Ama bhAvapAhuDamAM bhAvaliMgI muni sahita dravyaliMga (veSa) dhAraNa karanArane preraNA ApI che. prakArAntarathI samyagdarzana sahita vrata dhAraNa karavAno upadeza Apyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) mokSa pAhuDa eka so cha gAthAomAM bAMdhelA A pAhuDamAM AtmAnI anaMta sukhasvarUpa dazA mokSa ane tenI prAptinA upAyonuM nirUpaNa che tenA AraMbhamAM ja AtmAnA bahirAtmA, attarAtmA, ane paramAtmA - ema traNe bhedonuM nirUpaNa karatAM batAvyuM che ke bahirAtmApaNuM heya che, aMtarAtmApaNuM upAdeya che ane paramAtmApaNuM parama-upAdeya che. AgaLa baMdha ane mokSanA kAraNonI carcA karatAM kahyuM che ke parapadArthomAM magna AtmA baMdhanane prApta thAya che ane parapadAthothI virakta AtmA muktine prApta kare che. Ama svadravyathI sugati ane paradravyathI durgati thAya che, ema jANI he Atmana! svadravyamAM rati ane paradravyamAM virati karo. AtmasvabhAvathI bhinna strI-putrAdi, dhana-dhAnyAdi badhA cetana-acenata padArtho paradravya che ane temanAthI bhinna jJAna zarIrI avinAzI nija bhagavAna AtmA "svadravya' che. je muni paradravyothI khasI svadravyanuM dhyAna kare che, te nivaNane prApta kare che. tethI je vyakti saMsArarUpI mahA jaMgalamAMthI pAra thavA Icchato hoya teNe potAnA zuddhAtmAnuM dhyAna karavuM joIe. - AtmArthI munirAja vicAre che ke huM konAthI zuM vAta karuM, kAraNake je paNa A AMkhothI dekhAya che te to zarIrAdi jaDa che, mUrtika che, acetana che, kAMI samajatA nathI ane cetana to svayaM jJAnasvarUpa che. je yogI vyavahAramAM sUe che, te potAnA AtmAnA hitanA kAryamAM jAgRta che ane je vyavahAramAM jAge che te potAnA kAryamAM sUtA che, ema jANI yogijana samasta vyavahArane tyAgI AtmAnuM dhyAna kare che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritranI paribhASA batAvatAM AcAryadeva ke che ke je jANe che te jJAna che, je dekhe che te darzana che ane pApa ane puNyano tyAga te cAritra che. athavA tattvaruci te samyagdarzana, tattvanuM grahaNa te samyajJAna ane puNya-pApano tyAga te sammacAritra che. tapa rahita jJAna ane jJAna rahita tapa-te banne akAryakara che, kAMI paNa kAmanA nathI, kAraNake mukti to jJAnapUrvaka tapathI ja thAya che. dhyAna ja sarvotkRSTa tapa che, paNa jJAna-dhyAnathI bhraSTa amuka sAdhuo kahe che ke A kALamAM dhyAna hotuM nathI, paNa A vAta barAbara nathI kAraNake Aja paNa samyagdarzana, jJAna, 85 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cAritranA dhAraNa karanAra munio AtmAnuM dhyAna dharI laukAMtika deva tarIke utpanna thAya che ane tyAMthI cyavIne AgAmI bhavamAM nirvANane prApta kare che. paNa jenI buddhi pApakarmathI mohita che, te jinendradeva tIrthaMkarano veSa dhAraNa karIne paNa pApa kare che. te pApI mokSamArgathI dUra che. nizcayanayano abhiprAya ema che ke je yogI potAnA AtmAmAM sArI rIte lIna thai jAya che, te nirmaLa cAritradhArI yogI avazya nirvANane prApta kare che. Ama munidharmanuM vistRta varNana karI zrAvakadharmanI carcA karatAM sauthI prathama nirmaLa samyagdarzanane dhAraNa karavAnI preraNA Ape che. kahe che ke vadhu kahevAthI zuM lAbha? mAtra eTaluM jANI lo ke Aja sudhI bhUtakALamAM jeTalA siddha thayA che ane bhaviSyamAM paNa jeTalA siddha thaze, te sarva samyagdarzanane ja AbhArI che. AgaLa kahe che ke jemaNe sarvIsaddhi karanAra samyaktvane svapnamAM paNa malina nathI karyuM, te ja dhanya che, te je kRtArtha che, te ja zUravIra che ane te ja paMDita che. aMtamAM AcArya kahe che ke badhAthI uttama padArtha nija zuddhAtmA ja che je A dehamAM rahe che. arahaMta Adi paMcaparameSThI paNa nija AtmAmAM ja rata che ane samyagdarzana, jJAna ane cAritra paNa A ja AtmAnI avasthAo che, tethI mane to eka AtmA ja zaraNa che. Ama A adhikAramAM mokSa ane mokSamArganI carcA karatAM svadravyamAM rati karavAno upadeza Apyo che tathA tasvarUcine samyagdarzana, tattvagrahaNane samyajJAna ane puNya-pApanA parihArane samyAritra kahyu che. aMtamAM eka mAtra nija AtmAnA ja zaraNamAM javAnI preraNA ApI che. Jain Educationa International 86 For Personal and Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (7) liMga pAhuDa bAvIsa gAthAonA A liMgapAhuDamAM jina liMganuM svarUpa spaSTa karatAM jinaliMga dhAraNa karanArAone potAnA AcaraNa ane bhAvonI saMbhALa rAkhavA mATe sAvaceta karyA che. AraMbhamAM ja AcArya kahe che ke dharmAtmAnuM liMga (veSa) nagna dazA to hoya ja che paNa liMga (nagna avasthA) dhAraNa karI levA mAtrathI dharmanI prApti thatI nathI. tethI he bhavya jIvo! bhAvarUpa dharma ne oLakho, ekalA liMga viSa)thI kAMI thatuM nathI. AgaLa upara aneka gAthAomAM ghaNA kaThora zabdomAM kahyuM che ke jenI buddhi pApathI mohita che, evA amuka loko jinaliMgane (sAdhu veSa) dhAraNa karIne tenI hAMsI karAve che. nigraMtha liMga dhAraNa karIne paNa je sAdhu parigrahano saMgraha kare che, tenI rakSA kare che, tenuM ciMtavana kare che, te nagna (sAdhu) hovA chatAM paNa sAcA zramaNa nathI, te ajJAnI che, pazu che. nagna (sAdhu) veSa dhAraNa karIne paNa je bhojanamA gRddhatA rAkhe che, AhAra mATe doDe che, kalaha kare che, IrSA kare che, mana phAve sUe che, doDatA jatA cAle che, uchaLe kUde che, vigere asat kriyAomAM pravRtta rahe che, te muni to che ja nahIM paNa manuSya paNa nathI, pazu che. vaLI lakhe che ke je muni dIkSA rahita gRhasthomAM ane dikSita ziSyomAM ghaNo sneha rAkhe che, munione yogya kriyA ane gurUonA vinayathI rahita hoya che, te paNa zramaNa nathI, pazu che. je sAdhuo mahilAono vizvAsa karIne ane temano vizvAsa saMpAdana karIne teomAM pravarte che, temane bhaNAve che, pravRtti zIkhavADe che, evA veSadhArI to pArzvasthathI paNa nikRSTa che, viniSTa che, zramaNa nathI. AvI pravRttiomAM paDelA veSadhArI munio ghaNA vidvAna hovA chatAM, zAstronA jANakAra hovA chatAM sAcA sAdhunathI. aMtamAM AcArya kahe che ke A liMgapAhuDamAM kahelA bhAvone jANI je muni doSothI bacI sAcA liMgane dhAraNa kare che, te mukti pAme che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) zIla pAhuDa zIla pAhuDanA viSaya vastune spaSTa karatAM paMDita jayacaMdajI chAbaDA lakhe che ke: "zIla nAma svabhAvanuM che. AtmAno svabhAva zuddha, jJAna darzanamayI cetanA svarUpa che, te anAdi karmanA saMyogathI vibhAvarUpa pariName che. tenAM vizeSarUpa mithyAtva-kapAya Adi aneka che, tene rAga-dveSa-moha paNa kahe che. tenA bheda saMkSepamAM corAsI lAkha karyo che, vistArathI asaMkhyAta anaMta thAya che, tene kuzIla kahe che. tenA abhAvarUpa saMkSepamAM corAsI lAkha uttara guNa che tene zIla kahe che. A to sAmAnya paradravyanA saMbaMdhanI apekSAthI zIla-kuzIlano artha che ane prasiddha vyavahAranI apekSAe strIno saMga te che ane tenA aDhAra hajAra bheda che ane tenA abhAvarUpa zIlanA aDhAra hajAra bheda che. vAstavamAM samyagdarzana-jJAna-cAritra ja zIla che, tenI ekatA te ja mokSamArga che. zIlane spaSTa karatAM zIla pAhuDanI gAthA 5 ane 6mAM nIce mujaba kahecheH "je jJAna caraNavihIna, dhAraNa liMganuM dragahIna che, tapacaraNa je saMyamasuvirahita, te badhuMya nirarthaka che." "je jJAna caraNa vizuddha, dhAraNa liMganuM dagazuddha je, tapa je samayamAM te bhale thoDuM mahAphaLa yukta che." artha- jJAna je cAritra rahita che te nirarthaka che ane liMganuM grahaNa (sAdhupaNuM) jo darzana rahita che to te paNa nirarthaka che tathA saMyama rahita tapa paNa nirarthaka che Ama je AcaraNa kare to badhuM nirarthaka che. jJAna sAthe zuddha cAritra ane liMganuM grahaNa zuddha darzana sAthe tathA saMyama sahita tapa Ama jo thoDuM paNa AcaraNa kare to mahAphaLarUpa nivaDe che. samyagdarzana sahita jJAna, cAritra, tapanuM AcaraNa karanAra munirAja nizcita rUpathI nivaNane prApta kare che. jIvadayA, IndriyonuM damana, satya, acaurya, brahmacarya, saMtoSa, samyagdarzana, jJAna, tapa - A badhA zIlanA ja parivAramAM che. vizvanA bhakSaNathI to jIva eka ja vAra maraNa pAme che, paraMtu viSayarUpa viSa (kuzIla)nA sevanathI anaMtavAra janma maraNa dhAraNa karavA paDe che. 88 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIla rahita (viSayomAM lolupta) ane mAtra jJAna (zAstrajJAna)thI jo mokSa thato hoya to daza pUrvanuM jJAna jene hatuM te rUdra narakamAM kema gayo? vadhu zuM kahIe, eTaluM samajI levuM ke jJAna sahita zIla ja muktinuM kAraNa che. aMtamAM AcAryadeva zIlapAhuDanI gAthA 38mAM lakhe che ke - "jina vacanano grahI sAra, viSaya virakta dhIra tapodhano. karI snAna zIla salilathI, sukha siddhanuM pAme aho!" artha:- jeNe jinavacanonA sArane grahaNa karyo che ane je viSayothI virakta thayA che, jemanuM tapa ja dhana che ane je vIra che, tathA je zIlarUpI jala thI snAna karIne zuddha thayA che, te munirAja siddhAlayanA sukhone prApta kare che. Ama A adhikAramAM samyagdarzana jJAna sahita zIlanI mahimA batAvI che ane tene ja mokSanuM kAraNa kahyuM che. saMpUrNa akRpAhuDa zramaNo (sAdhuo)mAM samAyelA athavA saMbhave tevA zithilAcAranA virUddha eka samartha AcAryano sazakta adhyAtma Adeza che, jemAM samyagdarzana upara to sarvathI adhika baLa ApyuM che ane sAthe sAthe zramaNonA saMyama AcaraNanA nirAticAra pAlana upara paNa pUrNa prakAza pADyo che. zramaNone Dagale ne pagale sAvaceta karyA che. samyagdarzana rahita saMyama dhAraNa karavAthI saMyamAcaraNamAM zithilatA anivArya che. samyagdarzana rahita zithila zramaNa svayaM to saMsAra sAgaramAM DUbe che paNa sAthe sAthe anuyAyIone paNa DUbADe che tathA nirmaLa jaina dharmane paNa kalaMkita kare che ane apamAnajanita kare che. te loko AtmadrohI hovA uparAta dharmadrohI paNa che. A viSe AcArya kuMdakuMdane UMDANathI saMpUrNa khyAla hato ane tethI ja temaNe A prakAranI pravRttiono akRpAhuDamAM ghaNI kaThoratAthI niSedha karyo che. Ama atyata spaSTa che ke aSTapAhuDa zithila AcAranI virUddhamAM eka sazakata dastAveja che. 89 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upasaMhAra AcArya kuMdakuMda digaMbara jaina AcAryanI paraMparAnA pratiSThApaka sarvamAnya AcArya che. temanA paMca paramAgama evo prakAza staMbha che ke je gata be hajAra varSathI adhyAtmanA rucivAna lokone niraMtara prakAza ApyA kare che. AdhyAtmika zAMti ane sAmAjika krAMtino adbhUta saMgama A aparAjeya vyaktitvamAM jevo jovA maLe che tevo anyatra asaMbhava nahIM to jarUra durlabha che. AtmA prati atyaMta sajAgatA, Atma sanmukha vRtti ane zithila AcAranA virUddha ATalo Ugra saMgharSa AcArya kuMdakuMda jevA samartha AcAryanA ja vazanI vAta hatI. AtmonmukhI vRttinA nAma upara vikRtio tarapha AMkha baMdha karanArA palAyanavAdI ane vikRtionI virUddhamAM avAja uThavavAnA bahAne jagataprapaMcomAM phasAI janArA parama adhyAtmathI vimukha thayelA purUSo to Dagale ane pagale maLI Avaze; paNa Atma ArAdhanA ane loka kalyANamAM samucita samanvaya sthApita karanAra, suvicArita sanmArga upara svayaM cAlanArA ane jagatane laI jAnArA samartha purUSa viralAja hoya che. AcArya kuMdakuMda evA ja samartha AcArya hatA, je pote to sanmArga upara vicaryA paNa sAthe lokone paNa maMgaLamaya mArga upara dorI laI gayA. temane batAvela AdhyAtmika sanmArga Aja paNa adhyAtma premiyono AdhAra che. AcArya kuMdakuMdanA adhyAtma ane AcaraNa saMbaMdhI AdezonI AvazyakatA jeTalI Aje che teTalI temanA samayamAM paNa nahI hoya, kAraNake adhyAtma vimukhatA ane zithilAcAra jeTalo Aje dekhavAmAM Ave che, teTalo kuMdakuMdanA samayamAM to nizcita ja nahIM hato ane koI yugamAM paNa nahIM haze. AdhyAtmika jAgRti ane sAdhu ane zrAvakonuM nirmaLa AcaraNa mATe kuMdakuMdanA graMthonuM adhyayana UMDANathI karavuM te phakta upayogI ja nahIM paNa atyaMta Avazyaka che. AcArya kuMdakuMdanA graMthono niyaMtima svAdhyAya ane vidhisara vAMcana na to phikta Atmahita mATe Avazyaka che paNa sAmAjika zAMti ane zramaNa saMskRtinI surakSA mATe paNa atyaMta Avazyaka che, nahitara zrAvakonA asadAcAra ane sAdhuono zithila AcAra sAmAjika zAMtine to bhaMga karI rahyA che, paNa tethI zramaNa saMskRtinI digaMbara dhArA paNa chinnabhinna thaI rahI che. zraddhA ane cAritranA A saMkaTa kALamAM kuMdakuMdanA pAMca paramAgamomAM pravAhita jJAna gaMgAmAM DubakI mAravI te parama zaraNa che. co Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramAgamanAM viNelAM motI samayasAra zruta-paricita-anubhUta sarvane kAma bhogabaMdhananI kathA; parathI judA ekatvanI upalabdhi keveba sulabha nA. 4 gAthA 4:- sarva lokane kAbhogasaMbaMdhI baMdhanI kathA to sAMbhaLavAmAM AvI gaI che, paricayamAM AvI gaI che ane anubhavamAM paNa AvI gaI che tethI sulabha che; paNa bhinna AtmAnuM ekapaNuM hovuM kadI sAMbhaLyuM nathI, paricayamAM AvyuM nathI ane anubhavamAM AvyuM nathI tethI eka te sulabha nathI. cAritra, darzana, jJAna paNa vyavahAra-kathane jJAnIne; cAritra nahi, darzana nahIM, nahi jJAna, jJAyaka zuddha che. 7. gAthA 7:- jJAnIne cAritra, darzana, zAna-e traNa bhAva vyavahArathI kahevAmAM Ave che; nizcayathI jJAna paNa nathI, cAritra paNa nathI ane darzana paNa nathI; jJAnI to eka zuddha jJAyaka ja che. bhASA anArya vinA na samajAvI zakAya anAryane, vyavahAra viNa paramArthano upadeza ema azakya che. 8 gAthA 8:- jema anArya (sleccha) janane anAryabhASA vinA koI paNa vastunuM svarUpa grahaNa karAvavA koI samartha nathI tema vyavahAra vinA paramArthano upadeza karavA koI samartha nathI. vyavahAranaya abhUtArtha darzita, zuddhanaya bhUtArtha che; bhUtArthane Azrita jIva sRSTi nizcaya hoya che. 11. gAthA 11:- vyavahAranaya abhUtArtha che ane zuddhanaya bhUtArtha che ema RSIzvaroe darzAvyuM che, je jIva bhUtArthano arthAta zuddha nizcayanayanA viSayabhUta nija AtmAno Azraya kare che te jIva nizcayathI samyagdaSTi che. 91 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dekhe parama je bhAva tene zuddhanaya jJAtavya che; aparama bhAve sthitane vyavahArano upadeza che. 12. gAthA 12:- je zuddhanaya sudhI pahocI zraddhAvAna thayA tathA pUrNa jJAna-cAritryavAna thaI gayA temane to zuddha (AtmA) no upadeza (AzA) karanAra zuddhanaya jANavAyogya che; vaLI je jIvo aparamabhAve-arthAt zraddhA tathA jJAna-cAritranA pUrNa bhAvane nathI pahoMcI zakyA, sAdhaka avasthAmAM ja-sthita che teo vyavahAra dvArA upadeza karavAyogya che. darzana, vaLI nita jJAna ne cAritra sAdhu sevavAM; paNa e traNe AtmA ja kevaLa jANa nizcayaSTimAM. 16. gAthA 16:- sAdhu puruSe darzana, jJAna ane cAritra sadA sevavAyogya che; vaLI te traNene nizcayanayathI eka AtmA ja jANo. jayama puruSa koI nRpatine jANe, pachI zraddhA kare, pachI yatnathI dhana-arthI e anucaraNa nRpatinuM kare; 17 jIvarAja ema ja jANavo, vaLI zraddhavo paNa e rIte, enuM ja karavuM anucaraNa pachI yatnathI mAkSArthIe. 18. gAthA 18:- jema kAI dhanano arthI puruSa rAjAne jANIne zraddhA kare che, tyAra bAda tenuM prayatnapUrvaka anucaraNa kare che arthAt tenI suMdara rIte sevA kare che, evI ja rIte mokSanI IcchAvALAe jIvarUpI rAjAne jANavo, pachI e rIte ja tenuM zraddhAna karavuM ane tyAra bAda tenuM ja anucaraNa karavuM arthAt anubhava vaDe tanmaya thaI javuM. tAtparya e che ke AtmArthIoe sarvaprathama nija AtmAne jANavo joIe. pachI ema zradhdhA karavI joIe ke A bhagavAna AtmA huM chuM. tyArabAda temAM lIna thaI javuM joIe, kAraNake potAnA AtmAnuM jJAna, zradhdhAna ane dhyAna ja nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nokarma-karma huM, mAM vaLI "karma ne nokarma che, -e buddhi jayAM lagI jIvanI, AjJAnI tyAM lagI te rahe. 19. gAthA 19- jayAM sudhI A AtmAne jJAnAvaraNAdi dravayakarma, moha-rAga-dveSAdi bhAvakarma ane zarIra Adi nokarma mAM Atmabuddhi raheze, arthAta "A huM chuM" ane hu mAM (AtmAmA) mArAmAM 'A karma-nokarma che' - evI buddhi che, evI mAnyatA che, tyAM sudhI A AtmA apratibuddhi (AjJAnI) che. tAtparya e che ke zarIrAdi parapadArtho ane mohAdi vikArI paryAyomAM potApaNuM teja ajJAna che. jIva-deha banne eka che-vyavahAranayanuM vacana A; paNa nizcaye to jIva-deha kadApi eka padArtha nA. ra7. gAthA 27:- vyavahAranaya to ema kahe che ke jIva ane deha eka ja che, paNa nizcanaranuM kahevuM che ke jIva ane deha kadI paNa eka padArtha nathI, te banne bhinna bhinna che. 10 jItI moha jJAnasvabhAvathI je adhika jANe Atmane, paramArthanA vijJAyako te sAdhu jitamohI kahe. 32. gAthA 32 - je muni mohane jItIne potAnA AtmAne jJAnasvabhAva vaDe anyadravyabhAvothI adhika jANe che te munine paramArthanA jANanArAo jitamoha kahe che. 11 A pArakuM ema jANIne paradravyane ko nara taje, tyama pArakA sau jANIne parabhAva jJAnI parityaje. 35. gAthA 35:- jema lokamAM koI puruSa paravastune "A paravastu che' ema jANe tyAre evuM jANIne paravastune tyAge che, tevI rIte jJAnI sarva paradravyonA bhAvone "A parabhAva che' ema jANIne choDe che. 93 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1ra huM eka, zuddha, sadA arUpI, jJAnadarzanamaya khare; kaMI anya te mAruM jarI paramANumAtra nathI are! 38. gAthA 38:- darzanazAnacAritrarUpa pariNamelo AtmA ema jANe che ke: nizcayathI huM eka chuM, zuddha chuM, darzanajJAnamaya chuM, sadA arUpI chuM; kAMI paNa anya paradravya paramANumAtra paNa paNa mAruM nathI e nizcaya che. huM samasta padArthothI bhinna, jJAna-darzana svarUpI, arUpI, eka parama zuddha tattva chuM. anya para dravyo sAthe mAre koI saMbaMdha nathI. 13 pariNAma karma taNuM ane nokarmanuM pariNAma je te nava kare che mAtra jANe, te ja AtmA jJAnI che. 75. gAthA 75:- je AtmA A karmanA pariNAmane tema ja nokarmanA pariNAmane karato nathI paraMtu jANe che te jJAnI che. parakatRtvano bhAva ajJAna che, kAraNake AtmAno guNa, svabhAva te jJAnabhAva to mAtra jJAtArUpa ja hoya che. 14 jIvabhAvahetu pAmI pudgala karmarUpe pariName; evI rIte pudgalakaramanimitta jIva paNa pariName. 80. jIva karma guNa karato nathI, nahi jIvaguNa karmo kare; anyonyanA nimittathI pariNAma beu taNA bane. 81. e kAraNe AtmA Thare kartA khare nija bhAvathI; pudgalakaramakRta sarva bhAvono kadI kartA nathI. 82. gAthA 80, 81, 82:- pugalo jIvanA pariNAmanA nimittathI karmapaNe pariName che, tema ja jIva paNa pudgalakarmanA nimittathI pariName che. jIva karmanA guNone karato nathI tema ja karma jIvanA guNone karatuM nathI, paraMtu paraspara nimittathI baMnenA pariNAma jANo. A kAraNe AtmA potAnA ja bhAvathI kartA (kahevAmAM Ave) che paraMtu pudgalakarmathI karavAmAM AvelA sarva bhAvono kartA nathI. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 che mohayuta upayoganA pariNAma traNa aAdinA, -mithyAtva ne ajJAna, aviratabhAva e traNa jANavA. 89. gAthA 89:- anAdithI mohayukta hovAthI upayoganA anAdithI mAMDIne traNa pariNAma che; te mithyAtva, ajJAna ane aviratibhAva (e traNa) jANavA. 16 enAthI che upayoga traNavidha, zuddha nirmaLa bhAva je; je bhAva kaMI paNa te kare, te bhAvano kartA bane. 90. gAthA 90:- anAdithI A traNa prakAranA pariNAmavikAro hovAthI, AtmAno upayoga--joke (zudghanayathI) te zuddha, niraMjana (eka) bhAva che topaNa--traNa prakArano thayo thako te upayoga je (vikArI) bhAvane pote kare che te bhAvano te kartA thAya che. 17 je bhAve jIva kare are! jIva tehano kartA bane; kartA thatAM, pudgala svayaM tyAM karmarUpe pariName. 91. gAthA 91:- AtmA je bhAvane kare che te bhAvano te kartA thAya che; te kartA thatAM pudgaladravya potAnI meLe karmapaNe pariName che. 18 parane kare nijarUpa ne nija Atmane paNa para kare, ajJAnamaya e jIva evo karmano kAraka bane. 92. gAthA:- je parane potArUpa kare che ane potAne paNa para kare che te ajJAnamaya jIva karmono kartA thAya che. 19 je bhAva jIva kare zubhAzubha tehano kartA khare, tenuM bane te karma, AtmA tehano vedaka bane. 102. gAthA 102:- AtmA je zubha ke azubha (potAnA) bhAvane kare che te bhAvano te kharekhara kartA thAya che, te (bhAva) tenuM karma thAya che ane te AtmA teno (te bhAvarUpa karmano) bhoktA thAya che. Jain Educationa International 95 For Personal and Private Use Only. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 jIva hetubhUta thatAM are! pariNAma dekhI baMdhanuM upacAramAtra kathAya ke A karma AtmAe karyuM. 105. gAthA 105:- jIva nimittabhUta banatAM karmabaMdhanuM pariNAma thatuM dekhIne, "jIve karma karyuM ema upacAramAtrathI kahevAya che. 21 yoddhA kare jyAM yuddha tyAM e nUpakaryuM loko kahe, ema ja karyA vyavahArathI jJAnAvaraNa Adi jIve. 106. gAthA 106:- yoddhAo vaDe yuddha karavAmAM AvatAM, "rAjAe yuddha karyuM ema loka (vyavahArathI) kahe che tevI rIte "jJAnAvAraNAdi karma jIve karyuM ema vyavahArathI kahevAya che. 2 2 upajAvato, praNamAvato grahato, ane bAMdhe kare. 5galadaravane AtamA-vyavahAranayavaktavya che. 107. gAthA 107:- AtmA pudgala dravyane upajAve che, kare che, bAdhe che, pariNAve che ane grahaNa kare che-e vyavAranayanuM kathana che. vAstavamAM to AtmAne paradravyanI sAthe koI paNa saMbaMdha nathI. 2 3 je bhAvane AtmA kare, kartA bane te karmano; te jJAnamaya che jJAnIno, ajJAnamaya ajJAnIno. 1ra 6. gAthA 126:- AtmA je bhAvane kare che te bhAvarUpa karmano te kartA thAya che, jJAnIne to te bhAva jJAnamaya che ane ajJAnIne ajJAnamaya che. - 24 ajJAnamaya ajJAnIno, tethI kare te karmane; paNa jJAnamaya che jJAnIno, tethI kare nahi karmana. 127. gAthA 127:- ajJAnIne ajJAnamaya bhAva che tethI ajJAnI karmone kare che, ane jJAnIne to jJAnamaya (bhAva) che tethI jJAnI karmone karato nathI. 96 For Personal and Private Use Only Jain Educationa International Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Atmasiddhi zAstra tathA cha padanA patranA trIjA padamAM kapALadeva zrImad rAjacaMdrajI lakhe che ke "AtmA kartA che. sarva padArtha athakriyA saMpanna che. kaIne kaMI pariNAma kriyAsahita ja sarva padArtha jovAmAM Ave che. AtmA paNa kriyAsaMpanna che. kriyApana che mATe kartA che. te kartApaNuM trividha zrI jine vivecyuM che; paramArthathI svabhAva pariNatie nijasvarUpano kartA che, anupacarita (anubhavamAM AvavA yogya, vizeSa saMbaMdha sahita) vyavahArathI te AtmA dravyakarmano kartA che, upacArathI ghara, nagara Adino kartA che. 25. che karma azubha kuzIla ne jANo suzIla zubhakarmane! te kema hoye suzIla je saMsAramAM dAkhala kare? 145. gAthA 14pa- azubha karma kuzIla che (-kharAba che) ane zubha karma suzIla che (-sAruM che) ema tame jANo cho! te suzIla kema hoya ke je (jIvana) saMsAramAM praveza karAve che? tethI karo nahi rAga ke saMsarga e kuzIlo taNo, che kuzIlanA saMsarga-rAge nAza svAdhInatA taNo. 147. gAthA 147 - mATe e banne kuzIlo sAthe rAga na karo athavA saMsarga paNa na karo, kAraNa ke kuzIla sAthe saMsarga ane rAga karavAthI svAdhInatAno nAza thAya che (athavA to potAno ghAta potAthI ja thAya che.) ra 7 paramArthamAM aNasthita je tapane kare, vratane dhare, saghaLuMya te tapa bALa ne vrata bALa sarvajJo kahe. 1para. gAthA 15ra:- paramArthamAM asthita arthAta potAnA AtmAnA anubhavathI rahita je jIva tapa kare che tathA vrata dhAraNa kare che, tenAM te sarva tapa ane vratane sarvajJo bALatA ane bALavrata kahe che. samyagdarzana tathA samyaga jJAna vagaranA, AtmAnubhava rahita karelA tapa ane vrata nirarthaka che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 vrataniyamane dhAre bhale, tapazIlane paNa Acare, paramArthathI je bAhya te nirvANaprApti nahIM kare. 153. gAthA 153:- vrata ane niyamo dhAraNa karatA hovA chatAM temaja zIla ane tapa karatA hovA chatAM jeo paramArthathI bAhya che (arthAt parama padArtharUpa jJAnanuM eTale ke jJAnasvarUpa AtmAnuM jemane zraddhAna nathI) teo nivArNane pAmatA nathI. nirvANanI prApti AtmAnubhavione ja thAya che. 29 vidvajajano bhUtArtha tajI vyavahAramAM vartana kare, paNa karmakSayanuM vidhAna to paramArtha-Azrita saMtane. 156. gAthA 156:- nizcayanayanA viSayane choDIne vidvAno vyavahAra vaDe pravarte che; paraMtu paramArthane (-AtmasvarUpane) Azrita yatIzvarone ja karmano nAza AgamamAM kahyo che. (kevaLa vyavahAramAM pravartanArA paDitone karmakSaya thato nathI.) 30 mithyAtvane avirata, kaSAyo, yoga saMjJa asaMjJa che, e vividha bhede jIvamAM, jIvanA ananya pariNAma che; 164. vaLI teha jJAnAvAraNaAdika karmanAM kAraNa bane, ne temanuM paNa jIva bane je rAgadveSAdika kare. 165. gAthA 164,165:- mithyAtva, aviramaNa, kaSAya ane yoga-e Asavo saMjJa (arthAt cetananA vikAra) paNa che ane asaza (arthAt pudgalanA vikAra) paNa che. vividha bhedavALA saMjJa Asravo ke jeo jIvamAM utpanna thAya che teo-- jIvanA ja ananya pariNAma che. vaLI asaMjJa Asavo jJAnAvaraNa Adi karmanuM kAraNa (nimitta) thAya che ane temane paNa (arthAt asaMjJa Asavone paNa karmabaMdhanuM nimitta thavAmAM) rAgadveSAdi bhAva karanAro jIva kAraNa (nimitta) thAya che. 31 suddaSTine Astrava nimitta na baMdha, Asavarodha che; nahi bAMdhato, jANe ja pUrvInabaddha je sattA viSe. 166. gAthA 166:- samyagdaSTine Asava jenuM nimitta che evo baMdha nathI, (kAraNa ke) Asavano (bhAvAstravano) nirodha che; navAM karmone nahi bAMdhato te, sattA rahelAM pUrve baMdhAyelA karmone jANe ja che. Jain Educationa International 98 For Personal and Private Use Only. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 nahi rAgadveSa, na moha-e Asava nathI suSTine, tethI ja AsavabhAva viNa nahi pratyayo hetu bane; 177 hetu caturvidha aSTavidha karmo taNAM kAraNa kahyAM, tenAMya rAgAdika kahyA, rAgAdi nahi tyAM baMdha nA. 178. gAthA 177, 178:- rAga, dveSa ane moha-e Asavo samyagdaSTine nathI tethI AsavabhAva vinA dravyapratyayo karmabaMdhanA kAraNe thatA nathI. (mithyAtvAdi) cAra prakAranA hetuo ATha prakAranAM karmonAM kAraNa kahevAmAM AvyAM che, ane temane paNa (jIvanA) rAgadi bhAvo kAraNa che, tethI rAgAdi bhAvonA abhAvamAM karma baMdhAtAM nathI. mATe samyagdaSTine baMdha nathI.) samyagdaSTine abaMdhaka kahyo che, kAraNake AsavabhAvanA abhAvamAM pratyayone (karmanA) baMdhaka kahyA nathI. jJAnI zuddha nayathI Tyuta thAya to tene karma baMdhAya che. 33 puNyapApayogathI rokIne nija Atmane AtmA thakI, darzana ane jJAne TharI, paradravyaIcchA pariharI, 187. je sarvasaMgavimukta, dhyAve Atmane AtmA vaDe,-nahi karma ke nokarma, cetaka cetato ekatvane, 188. te Atma dhyAto, jJAnadarzanamaya, ananyamayI khare, basa alpa kALe karmathI pravimukta AtmAne vare. 189. gAthA 187, 148, 189- AtmAne AtmA vaDe be puNya-pAparUpa zubhAzubhayogothI rokIne darzanazAnamAM sthita thayo thako ane anya(vastu)nI IcchAthI viramyo thako, je AtmA, (IcchArahita thavAthI) sarva saMgathI rahita thayo thako (potAnA) AtmAne AtmA vaDe dhyAve che-karma ane nokarmane dhyAto nathI, (pote) *cetayitA hovAthI) ekatvane ja ciMtave che-cete che-anubhave che, te (AtmA), AtmAne dhyAto, darzanazAnamaya ane "ananyamaya thayo thako alpa kALamAM ja karmathI rahita AtmAne pAme che. 34 cetana acetana dravyano upabhoga Idriyo vaDe je je kare sudRSTi te sau nirjarAkAraNa bane. 193. gAthA 193:- samyagdaSTi jIva je Idriyo vaDe acetana tathA cetana dravyono upabhoga kare che te sarva nirjarAnuM nimitta che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3pa jayama jheranA upabhogathI paNa vaidya jana marato nathI, tyama karmaudayo bhogave paNa jJAnI baMdhAto nathI. 195. gAthA 195:- jema vaidya puruSa viSane bhogave arthAt khAto chato maraNa pAmato nathI. jJAnI pudgalakarmanA udayane bhogave che topaNa baMdhAto nathI. seve chatAM nahi sevato, ANasevato sevaka bane, prakaraNa taNI ceSTA kare paNa prAkaraNa jayama nahi kare. 197 gAthA 197:- koI to viSayone sevato chatAM nathI sevato ane koI nahi sevato chatAM sevanAro che-jema koI puruSane * prakAranI ceSTA (koI kArya saMbaMdhI kriyA) varte che tothaNa te "prAkaraNika nathI. * prakaraNa=kArya 1. prAkaraNika = kArya karanAro 37 aNumAtra paNa rAgAdino sabhAva varte jehane, te sarvaAgamadhara bhale paNa jANato nahi Atmane; 201. nahi jANato jayAM Atmane ja, anAtma paNa nahi jANato, te kema hoya sudRSTi je jIva-ajIvane nahi jANato? 202. gAthA 201, 202:- kharekhara je jIvane paramANumAtra-lezamAtra-paNa rAgAdika varte che te jIva bhale sarva Agama bhaNelo hoya topaNa AtmAne nathI jANato; ane AtmAne nahi jANato thako te anAtmAne (parane) paNa nathI jANato; e rIte je jIva ane ajIvane nathI jANato te samyagdaSTi kema hoI zake? 38 AmAM sadA prItivaMta bana, AmAM sadA saMtuSTa ne AnAthI banatuM tRpta, tujane sukha aho! uttama thaze. 206. gAthA 206:- (he bhavya prANI !) tuM AmAM (AtmAmA) nitya rata arthAt prItivALo thA, AmAM nitya saMtuSTa thA ane AnAthI tRpta thA; (Ama karavAthI) tane uttama sukha thaze. 100 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39 'paradravya A muja dravya' evuM koNa jJAnI kahe are! nija Atmane nijano parigraha jANato je nizcaye? 207. gAthA 207:- potAnA AtmAne ja niyamathI potAno parigraha jANato thako kayo jJAnI ema kahe ke A paradravya mAruM dravya che? 40 parigraha kadI mAro bane to huM ajIva baneM khare, huM to khare jJAtA ja, tethI nahi parigraha muja bane. 208. gAthA 208:- jo paradravya-parigraha mAro hoya to huM ajIvapaNAne pAmuM. kAraNa ke huM to zAtA ja chuM tethI (paradravyarUpa) parigraha mAro nathI. 41 anicchaka kahyo aparigrahI, jJAnI na icche puNyane, tethI na parigrahI puNyano te, puNyano jJAyaka rahe. 210. gAthA 210:- anicchakane aparigrahI kahyo che ane jJAnI dharmane (puNyane) icchato nathI, tethI te dharmano parigrahI nathI. (dharmano) zAyaka ja che. 42 jevI rIte ko puruSa pote telanuM mardana karI, vyAyAma karato zastrathI bahu rajabharyA sthAne rahI; 237 ema jANavuM nizcaya thakI-cIkaNAI je te nara viSe rajanabaMdhakAraNa te ja che, nahi kAyaceSTA zeSa je. 240. ceSTA vividhamAM vartato e rIta mithyAddaSTi je, upayogamAM rAgAdi karato raja thakI lepAya te. 241. gAthA 237, 240, 241:- jevI rIte-koI puruSa (potAnA para arthAt potAnA zarIra para) tela Adi snigdha padArtha lagAvIne ane bahu rajavALI (dhULavALI) jagyAmAM rahIne zastro vaDe vyAyAma kare che, te purUSane rajano baMdha (dhULanuM coTavu) kharekhara kayA kAraNe thAya che te nizcayathI vicAro, te puruSamAM je tela Adino cIkAzabhAva che tenAthI tene rajano baMdha thAya che ema nizcayathI jANavuM. zeSa kAyAnI ceSTAothI nathI thato. evI rIte--bahu prakAranI ceSTAomAM vartato mithyAddaSTi (potAnA) upayogamAM rAgAdi bhAvone karato ko karmarUpI rajathI lepAya che--baMdhAya che. 101 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 43 je mAnato-huM jivADuM ne para jIva jivADe mujane, te mUDha che, ajJAnI che, viparIta ethI jJAnI che. ra50. gAthA 250:- je jIva ema mAne che ke huM para jIvone jivADuM chuM ane para jIvo mane jivADe che, te mUDha (-mohI) che, ajJAnI che, ane AnAthI viparIta (arthAt je AvuM nathI mAnato, AnAthI UlaTuM mAne che). te jJAnI che. eka jIva bIjA jIvanAM jIvana-maraNa ane sukha duHkhano kartA-dhartA nathI, ajJAnI jIva vyartha ja parano kartA-dhartA. banI duHkhI thAya che. 44 che Ayu-udaye jIvana jIvavuM ema sarvajJa kahyuM, tuM Ayu to deto nathI, te jIvana kayama tenuM karyuM? 25 1. che Ayu-udaya jIvana jIvavuM ema sarvaze kahyuM, te Ayu tuja detA nathI, to jIvana kayama tAruM karyuM? 2para. je mAnato-bhujathI dukhIsukhI huM karuM para jIvane, te mUDha che, ajJAnI che, viparIta ethI jJAnI che. rapa3. gAthA 251, 252, 253:- jIva AyukarmanA udayathI jIve che ema sarvajJadevo kahe che; tuM para jIvone Ayukarma to deto nathI to (he bhAI!) te temanuM jIvita (jIvatara) kaI rIte karyuM? jIva AyukarmanA udayathI jIve che ema sarvajJadevo kahe che, para jIvo tane Ayukarma to detA nathI to (he bhAI!) temaNe tAruM jIvita kaI rIte karyuM? je ema mAne che ke mArA potAthI huM (para) jIvone duHkhI-sukhI karuM chuM te mUDha (-mohI) che, ajJAnI che, ane AnAthI viparIta te jJAnI che. jJAnI jANe che ke laukika sukha ane duHkha to jIvone potAnA puNya pApanA anusAra hoya che, te to teonA potAnA karmonuM phaLa che. temAM bIjA jIvanuM racaMmAtra paNa kartutva nathI. karato tuM adhyavasAna-dukhita-sukhI karuM chuM jIvana, te pApanuM baMdhaka agara to puNyanuM baMdhaka bane. 2 60. karato tuM adhyavasAna-"mAruM jivADuM chuM para jIvane', te pApanuM baMdhaka agara to puNyanuM baMdhaka bane. 2 61. 102 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 260, 261- huM jIvone duHkhI-sukhI karuM chuM AvuM je tAruM adhyavasAna, (mithyA abhiprAya sahita pariNamana) te ja pApanuM baMdhaka athavA puNyanuM baMdhaka thAya che. "huM jIvone mAruM chuM ane jivADuM chuM" AvuM je tAruM adhyavasAna, te ja pApanuM baMdhaka athavA puNyanuM baMdhaka thAya che. mAro-na mAro jIvane, che baMdha adhyavasAnathI, -A jIva kerA baMdhano saMkSepa nizcayanaya thakI. ra6ra. gAthA 2 6 2:- jIvone mAro athavA na mAro-karma baMdha to mAtra adhyavasAnathI (moha-rAga-dveSa) thI ja thAya che. nizcayanaye, jIvonA baMdhanuM svarUpa saMkSepa mAM A che. baMdha no saMbaMdha para jIvonA jIvana maraNathI nathI paNa jIvanA svayaM moha-rAga-dveSa pariNAmothI che. tethI pariNAmonI saMbhALa rAkhavI adhika Avazyaka che. (juo pravacanasAra gAthA 217-219). 47 - buddhi, mati, vyavasAya, adhyavasAna, vaLI vijJAna ne pariNAma, citta ne bhAva-zabdo sarva A ekAI che. ra71. gAthA. 271:- buddhi, vyavasAya, adhyavasAna, mati, vijJAna, citta, bhAva ane pariNAma-e badhA ekArtha ja che (-nAma jAdAM che, artha judA nathI). 48 jayama sphaTikamaNi che zuddha, raktarUpe svayaM nahi pariName, paNa anya je raktAdi dravyo te vaDe rAto bane; 278. tyama jJAnI" paNa che zuddha rAgarUpe svayaM nahi pariName, paNa anya je rAgAdi doSo te vaDe rAgI bane. 279. gAthA 278, 279- jema sphaTikamaNi zuddha hovAthI rAgAdirUpe (ratAzaAdirUpe) potAnI meLe pariNamato nathI paraMtu anya rakta Adi dravyo vaDe te rakta (-rAto) Adi karAya che, tema jJAnI arthAta AtmA zuddha hovAthI rAgAdirUpe potAnI meLe pariNamato nathI paraMtu anya rAgAdi doSo vaDe te rAgI vaDe te rAgI Adi karAya che. 103 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ' 49 paNa rAga-dveSa-kaSAyakarma nimitta thAye bhAva je, te-rapa je praName, pharI te bAMdhato rAgAdine. 281. gAthA 281:- rAga, dveSa ane kaSAyakamoM hotAM (arthAt temano udaya thatA) je bhAvo thAya che te-rUpe pariNamato ajJAnI rAgAdikane pharIne paNa bAMdhe che. juo pravacanasAra gAthA-175, 180, 183, 184, 188, 191, paMcAstikAya saMgraha gAtha-149 niyamasAra gAthA-172, 174, 175) 50 jIva baMdha bane, niyata nija nija lakSaNe chedAya che; prajJAchINI thakI chedatAM banne jAdA paDI jAya che. 294. gAthA 294:- jIva tathA baMdha niyata svalakSaNothI (potapotanAM nizcita lakSaNothI) chedAya che; prajJArUpI chINI vaDe chedavAmAM AvatAM teo nAnApaNAne pAme che arthAt judA paDI jAya che. 51 e jIva kema grahAya? jIva grahAya che prajJA vaDe; prajJAthI jAma jAdo karyo, tyama grahaNa paNa prajJA vaDe. 296. gAthA 296:- (ziSya pUche che ke-) (zuddha) AtmA kaI rIte grahaNa karAya? (AcArya bhagavAna uttara Ape che ke-) prajJA (buddhi) vaDe te (zuddha) AtmA grahaNa karAya che. jema prajJA vaDe bhinna karyo, tema prajJA vaDe ja grahaNa karavo. para prajJAthI grahavo nizcaye je cetanAro te ja huM, bAkI badhA je bhAva te sau muja thakI para-jANavuM. 297. gAthA 297:- prajJA vaDe (AtmAne) ema grahaNa karavo ke je cetanAro (jANa nAro) che te nizcayathI huM chuM bAkInA je bhAvo che te mArAthI para che ema jANavuM. 53 paNa jIva prakRtinA nimatte Upaje viNase are! ne prakRti paNa jIvanA nimitta Upaje viNase; 31ra. anyonyanA nimitta e rIta baMdha beu taNo bane -AtmA ane prakRti taNo, saMsAra tethI thAya che. 313. 104 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 312, 313:- cetaka arthAt AtmA prakRtinA nimitte Upaje che tathA viNase che, ane prakRti paNa cetakanA arthAt AtmAnA nimitte Upaje che tathA viNase che. e rIte paraspara nimittathI banneno--AtmAno ne prakRtino--baMdha thAya che, ane tethI saMsAra utpanna thAya che. karmathI rAga thAya che ane rAgathI karma baMdhAya che. 54 ajJAnI veThe karmaphaLa prakRtisvabhAve sthita rahI, ne jJAnI to jANe udayagata karmaphaLa, vede nahIM. 316. gAthA 316:- ajJAnI prakRtinA svabhAvamAM sthita rahyo thako karmaphaLane vede (bhogave) che ane jJAnI to udita (udayamAM AvelA) karmaphaLane jANe che, vedato nathI. 55 jayama netra, tema ja jJAna nathI kAraka, nathI vedaka are! jANe ja karmodaya, nirajarA, baMdha tema ja mokSane. 320. gAthA 320:- jema netra (dRSya padArthone karatuM-bhogavatuM nathI, dekhe ja che), tema jJAna akAraka tathA avedaka che, ane baMdha, mokSa, karmodaya tathA nirjarAne jANe ja che. 56 tuM sthApa nijane mokSapaMthe, dhyA, anubhava tehane; temAM ja nitya vihAra kara, nahi vihara paradravyo viSe. 412. gAthA 412:- (he bhavya!) tuM mokSamArgamAM potAnA AtmAne sthApa, tenuM ja dhyAna kara, tene ja ceta-anubhava ane temAM ja niraMtara vihAra kara; anya dravyomAM vihAra na kara. upayogane anyatra bhaTakavA na detA, eka AtmAnuM ja dhyAna dhara. Jain Educationa International 105 For Personal and Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pravacanasAra 57 cAritra che te dharma che, je dharma che te sAmya che, ne sAmya jIvano mohakSobhavihIna nija pariNAma che. 7. gAthA 7:- cAritra kharekhara dharma che. dharma che te sAmya che ema zAstramAM kahyuM che. sAmya te mohakSobha rahita evA AtmAnA pariNAma (bhAva) che. moha eTale darzana moha athavA mithyAtva ane kSobha eTale cAritramoha athavA rAgadveSa thI rahita AtmAnAM pariNAmane sAmya kahe che. A sAmyabhAva ja dharma che, cAritra che. A prakAranuM cAritra te dharma che. svarUpamAM caravuM (ramavuM) te cAritra che; svasamayamAM pravRtti arthAta potAnA svabhAvamAM pravartavuM evo teno artha che, te ja vastuno svabhAva hovAthI dharma che. 58 zubha ke azubhamAM praNamatAM zubha ke azubha AtmA bane, zuddha praNamatAM zuddha, pariNAmasvabhAvI hoIne. 9. gAthA 9:- jIva, pariNAma svabhAvI hovAthI, jayAre zubha ke azubha bhAve pariName che tyAre zubha ke azubha (poteja) thAya che ane jayAre zuddha bhAve pariName che tyAre zuddha thAya che. AtmA sarvathA kUTastha nathI, paNa TakIne pariNamavuM teno svabhAva che; tethI jevA jevA bhAve te pariName che tevo tevo te pote thaI jAya che. sphaTikamaNi svabhAve nirmaLa hovA chatAM lAla ke kALA phUlanA saMyogathI lAla ke kALo pote ja thAya che, tema dAna pUjAdinA zubha upayoge pariName che tyAre pote ja zubha thAya che ane mithyAtva, viSaya, kaSAya Adi azubha upayoge pariName tyAre te poteja azubha thAya che ane sphaTikamaNinI mAphaka AtmA saMyogothI rahita ane alipta thatAM nirmaLa bhAse che. tyAre te pote ja zuddha thAya che.(jAo pravacanasAra gAthA-156, 245 ane samayasAra gAthA-146). Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 59 pariNAma viNa na padArtha, ne na padArtha viNa pariNAma che, - guNa-dravya-paryasthita ne astitvasiddha padArtha che. 10. gAthA 10:- A lokamAM pariNAma vinA padArtha nathI, padArtha vinA pariNAma nathI, padArtha dravya-guNa-paryAyamAM rahelo ane utpAda vyaya dhrovyamaya) astitvathI banelo che. jayAM jayAM vastu jovAmAM Ave che tyAM tyAM pariNAma jovAmAM Ave che. jema vastu pariNAma vinA hotI nathI tema pariNAma paNa vastu vinA hotAM nathI; kAraNa ke vastupa Azraya vinA pariNAma konA AdhAre rahe? dUdhanA Azraya vinA dahIM, chAza, ghI vagere pariNAma konA AdhAre thAya? vaLI vastu to dravya-guNa-paryAyamaya che. pravAha sAmAnya te dravya che, sAthe sAthe rahenArA bhedo te guNo che ane krame krame thatA bhedo te paryAyo che. pariNAma vastuno svabhAva ja che. 60 suviditasUtrapadArtha, saMyamatapa sahita, vItarAga ne sukhadu:kha sama zramaNane zuddhopayoga jino kahe. 14 gAthA 14:- jemaNe (nija zuddha AtmAdi padArthone ane sUtrone sArI rIte jANyAM che, je saMyama ane tapa sahita che, je vItarAga arthAta rAgarahita che ane jemane sukhadu:kha samAna che, evA zramaNane (munivarane) "zuddhopayogI" kahevAmAM AvyA che. jIvadravya jJAnapramANa bhAkhyuM jJAna zeyapramANa che; ne zeya lokAloka tethI sarvagata e jJAna che. 23 gAthA 23- AtmA jJAna pramANa che; jJAna zeyapramANa kahyuM che. zeya lokAloka che, tethI jJAna sarvagata (arthAta sarva vyApaka) che. AtmA jJAnathI hIna-adhika nahIM hovAthI jJAna jevaDo ja che; ane jema dAhyane (bALavA yogya padArthane) avalaMbanAra dahana dAsyanI barAbara ja che tema zeyane avalaMbanAra jJAna zeyanI barAbara ja che; jevI rIte agni baLatA IdhananA AkAra rUpa pariName che. 107 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ che "jJAnI' jJAnasvabhAva. atho zeyarUpa che "jJAnI'nA, jayama rUpa che netro taNAM, nahi vartatA anyonyamAM. 28. gAthA 28:- AtmA jJAnasvabhAva che ane padAtha AtmAnA zeyasvarUpa che. jema rUpa (rUpI padAtho) netronAM joya che tema. teo ekabIjAmAM vartatA nathI. AtmA padArthomAM pravezato nathI ane padArtho AtmAmAM pravezatA nathI to paNa AtmA padArthonA samasta zeyAkArone grahaNa karavAnA-jANavAnA-svabhAvavALo che ane padArtho potAnA samasta zeyAkArone arpavAnA-jaNAvavAnA-svabhAvavALA che. 63 je jANato te jJAna, nahi jIva jJAnathI jJAyaka bane; pote praNamato jJAnarUpa, ne jJAnasthita sau artha che. 35. gAthA 35:- je jANe che te jJAna che (arthAt je jJAyaka che te ja jJAna che), jJAna vaDe AtmA jJAyaka che ema nathI. pote ja jJAnarUpe pariName che ane sarva padArtho jJAnasthita che. je svayaMmeva jANe che, arthAt jJAyaka che te ja jJAna che. sAkara ane tenI mIThAza athavA gaLapaNa te eka ja che bhinna nathI. te banne abhinna che. AtmA ane jJAna pRthaka nathI. 64 te dravyanA sabhUta-asabhUta paryayo sau vartatA, tatkALanA payArya jema, vizaSapUrvaka jJAnamAM. 37. gAthA 37:- dareka dravyanA samasta vidyamAna ane avidyamAna paryAyo, vartamAna paryAyonI mAphaka, viziSTatApUrvaka potapotAnA bhinna bhinna svarUpe) jJAnamAM jhaLake che. jJAna citrapaTa samAna che. jema citrapaTamAM atIta, anAgata ane vartamAna vastuonA AlekhelA AkAro sAkSAta eka kSetre ja bhAse che tema jJAna paTamAM paNa atIta, anAgata ane vartamAna payayonA zeyakAro sAkSAta eka kSetre ja bhAse che. AtmAnI addabhUta jJAnazakti ane dravyonI abhUta myatvazaktine lIdhe kevaLajJAnamAM samasta dravyonA traNe kALanA paryAyonuM eka ja samaye bhAsavuM thAya che. 108 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 65 je paryAyo aNajAta che, vaLI janmIne pravinaSTa je, te sau asadbhUta paryAyo paNa jJAnamAM pratyakSa che. 38. gAthA 38:- je parNayo kharekhara utpanna thayA nathI, tathA je ryAyo kharekhara utpanna thaine nAza pAmI gayA che, te avidhamAna paryAyo jJAna pratyakSa che. kevaLajJAnano evo svabhAva ja che ke temAM bhUtakALanI vilaya pAmelI ane bhaviSyakALanI (anutpanna) haju utpanna thai nathI tevI paryAyo avidhamAna hovA chatAM jJAnamAM spaSTa jhalake che. 66 jJAne ajAta-vinaSTa paryAyo taNI pratyakSatA nava hoya jo, to jJAnane e divya" koNa kahe bhalA? 39. gAthA 39:- jo anutpanna paryAya tathA naSTa paryAya jJAnane (kevaLajJAnane) pratyakSa na hoya, to te jJAnane divya koNa prarUpe? anaMta mahimAvaMta kevaLajJAnanI divyatA che ke te anaMta dravyonI samasta paryAyone (atIta ne anAgata paryAyone paNa) saMpUrNapaNe eka ja samaye pratyakSa jANe che. 67 je jANatuM apradezane, sapradeza, mUrta, amUrtane, paryAya naSTa-ajAtane, bhAkhyuM ahIMdriya jJAna te. 41. gAthA 41:- je jJAna apradezane, sapradezane, mUrtane ane amUrtane tathA anutpanna temaja naSTa paryAyane jANe che, te jJAna atindriya kahevAmAM AvyuM che. indriyajJAna sapradezane ja jANe che kAraNake skUlanuM jANanAra che, apradezane nathI jANatuM (kAraNa ke sUkSmanuM jANanAra nathI); mUrtane ja jANe che kAraNa ke tevA (mUrtika) viSaya sAthe tene saMbaMdha che, amUrtane nathI jANatuM (kAraNaka amUrtika viSaya sAthe IndriyajJAnane saMbaMdha nathI); vartamAnane ja jANe che, vartI cUkelAne ane bhaviSyamAM vartanArane nathI jANatuM. paraMtu je anAvaraNa atIndriya jJAna che tene to apradeza, sapradeza, mUrtana amUrta (padArthamAtra) tathA anutpanna temaja vyatIta paryAyamAtra (zeyapaNAne nahi atikramatA hovAthI) jJeya ja che. Jain Educationa International 109 For Personal and Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 jo zeya arthe pariName jJAtA, na kSAyika jJAna che, te karmane ja anubhave che ema jinadevo kahe. 42. gAthA 42:- jJAtA jo zeya padArtharUpe pariNamato hoya to tene kSAyika jJAna nathI ja. jinendroe tene karmane ja anubhavanAra kahyo che. dareka padArtharUpe pariNati dvArA mugatuSNAmAM jaLasamUhanI kalpanA karavAnA mAnasavALo te (AtmA) dusaha karmabhArane ja bhogave che. 69 jo eka dravya anaMtaparyaya tema dravya anaMtane yugapada na jANe jIva, to te kema jANe sarvane? 49 gAthA 49- jo anaMta paryAyavALA eka Atmadravyane tathA anaMta dravyasamUhane yugapa jANato nathI te purUSa sarvane (anata dravyasamUhane) kaI rIte jANI zake? (arthAt je Atmadravyane na jANato hoya te samasta dravyasamUhane na jANI zake. jene eka AtmAne jANayo teNe sarva jANyuM. je AtmAne jANato nathI te sarvene jANato nathI. 7). te artharUpa na pariName jIva, nava grahe, nava Upaje, sau arthane jANe chatAM, tethI abaMdhaka jina kahe. para. gAthA para: (kevaLajJAnI) AtmA padArthone jANato hovA chatAM te-rUpe pariNamato nathI, temane grahato nathI ane te padArtharUpe utpanna thato nathI tethI tene abaMdhaka kahyo che. kevaLIbhagavAna jJAnane ja rahe che, jJAnarUpe ja pariName che, ane jJAnarUpe ja upaje che. A rIte jJAna ja temanuM karma che ane jJapti (jANavuM) ja temanI kriyA che. Ama hovAthI kevaLIbhagavAnane baMdha thato nathI. kAraNa zatikriyA (jANavAnI kriyA) baMdhanuM kAraNa nathI paraMtu zeya padArtharUpa pariNamana arthAta zeya padArtho sanmukha vRtti thavI (3ya padArtho prati pariNamavuM) te baMdhanuM kAraNa che. 71 IdriyasamAzrita ISTa viSayo pAmIne, nija bhAvathI jIva praNamato svayameva sukharUpa thAya, deha thato nathI. 65. 110 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 65:- sparzanAdika Idriyo jemano Azraya kare che evA ISTa viSayone pAmIne potAnA azuddha) svabhAve pariNamato thako AtmA svayameva sukharUpa (IdriyasukharUpa) thAya che, deha sukharUpa thato nathI. IdriyasukhanuM paNa vAstivika kAraNa AtmAno ja azuddha svabhAva che. azuddha svabhAve pariNamato AtmA ja svayameva IdriyasukharUpa thAya che. temAM deha kAraNa nathI; kAraNa ke sukharUpa pariNati ane deha tanna bhinna hovAne lIdhe sukhane ane dehane nizcayathI kArya kAraNapaNuM bilakula nathI. ekAMtathI svargIya deha kare nahi sukha dehIne, paNa viSayavaza svayameva AtmA sukha nA dukha thAya che. 66. gAthA 66:- ekAMte arthAta niyamathI svargamAM paNa deha dehIne (AtmAne) sukha karato nathI, paraMtu viSayonA vaze sukha athavA du:kharUpa svayaM AtmA thAya che. zarIra sukhadu:kha karatuM nathI. devanuM uttama vaikriyika zarIra sukhanuM kAraNa nathI ke nArakanuM zarIra duHkhanuM kAraNa nathI. AtmA poteja ISTa aniSTa viSayone vaza thaI sukhadu:khanI kalpanArUpe pariName che. 73 jo draSTi prANInI timirahara, to kArya che nahi dIpathI; jayAM jIva svayaM sukha pariName, viSayo kare che zuM tahIM? 67. gAthA 67- jo prANInI draSTi timiranAzaka hoya to dIvAthI koI prayojana nathI arthAt dIvo kAMI karato nathI, tema jayAM AtmA svayaM sukharUpa pariName che tyAM viSayo zuM kare che? saMsAramAM ke mokSamAM AtmA potAnI meLe ja sukharUpa pariName che, temAM viSayo akiMcakara che arthAta kAI karatA nathI. ajJAnIo viSayone sukhanAM kAraNa mAnIne nakAmA temane avalaMbe che. 74 : parayukta, badhAsahita, khaMDita, baMdhakAraNa, viSama che; je IdriyothI labdha te sukha e rIte du:kha ja khare. 76. gAthA 76:- je IdriyothI prApta thAya che, te sukha paranA saMbaMdhavALuM (parAdhIna), bAdhAsahita (taNAnI pragaTatAothI AkuLa), vicchinna (zAtA azAtA vedanIyanA udayane AdhIna), baMdhanuM kAraNa ane viSama (atyaMta asthira) che; mATe te Idriya sukha du:kha ja che. 611 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 nahi mAnato-e rIta puNya pApamAM na vizeSa che, te mohathI Acchanna ghora apAra saMsAre bhame 77. gAthA 77:- e rIte paDyuM ane pApamAM taphAvata nathI ema je nathI mAnato, te mohAcchAdita vartato thako ghora apAra saMsAramAM paribhramaNa kare che. 76 jIva choDI pApAraMbhane zubha caritamAM udyata bhale, jo nava taje mohadine to nava lahe zuddhAtmane 79. gAthA 79:- pApAraMbha choDIne zubha cAritramAM udyata hovA chatAM jo jIva mohAdikane choDato nathI, to te zuddha AtmAne pAmato nathI. je jANato ahaMta guNa, dravya ne paryayapaNe, te jIva jANe Atmane, tasu moha pAme laya khare. 80. gAthA 80- je ahaMtane dravyapaNe, guNapaNe ane paryAyapaNe jANe che, te (potAnA) AtmAne jANe che ane teno moha avazya laya pAme che. tAtparya e che ke mohanA nAzano upAya potAnA AtmAne jANavo, oLakhavo che. ane potAno AtmA arihaMta bhagavAnanA samAna che, tethI arihaMta bhagavAnanuM svarUpe jANavuM te mohanA nAzano upAya che. 78 zAstro vaDe pratyakSaAdithI jANato je arthane, tasu moha pAme nAza nizcaya; zAstra samadhyayanIya che. 86. gAthA 86:- jinazAstra dvArA pratyakSAdi pramANothI padArthone jANanArane niyamathI mohApacaya (mohano saMcaya; Dhagalo) kSaya pAme che, tethI zAstra samyaka prakAre abhyAsavAyogya che. tethI yadi jIva Icchato nirmohatA nija Atmane, jinamArgathI dravyo mahIM jANo sva-parane guNa vaDe. 90. 1 1 2 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 90:- mATe (sva-paranA vivekathI mohano kSaya karI zakAto hovAthI) jo AtmA potAne nimohapaNuM Icchato hoya to jinamArga dvArA guNo vaDe dravyomAM sva ane parane jANo (arthAt jinAgama dvArA vizeSa guNo vaDe anaMta dravyomAMthI A sva che ne A para che" ema viveka karo). 80 che artha dravyasvarUpa, guNa-Atmaka kahyAM che dravyane, vaLI dravya-guNathI paryayo; paryAyamUDha parasamaya che. 93. gAthA 93:- padArtha dravyasvarUpa chedravyo guNAtmaka kahevAmAM AvyAM che. ane vaLI dravya tathA guNothI paryAyo thAya che. paryAyamUDha jIvo parasamaya (arthAt mithyASTi) che. 81 choDyA vinA ja svabhAvane utpAda-vyaya-dhruvayukta che, vaLI guNa ne payarya sahita je dravya bhAkhyuM tehane. 95. gAthA 95:- svabhAvane choDyA vinA je utpAda-vyaya-zevya saMyukta che tathA guNavALuM ne paryAyasahita che, tene dravya' kahe che. (juo paMcAstikAya gAthA. 9, 10). 8ra utpAda-dhrauvya-vinAzathI, guNa ne vividha paryAyathI astitva dravyanuM sarvadA je, teha dravyasvabhAva che. 96. gAthA 96:- sarva kALe guNo tathA aneka prakAranA potAnA paryAyo vaDe temaja utpAda-vyaya-dhrauvya vaDe dravyanuM je astitva, te kharekhara svabhAva che. (jAo paMcAstikAya saMgraha gAthA 11.). 83 dravyo svabhAva viSe avasthita, tethI "sa" sau dravya che, utpAda-dhrauvya-vinAzayuta pariNAma dravyasvabhAva che. 99. gAthA 99:- svabhAvamAM avasthita (TakeluM hovAthI) dravya "sa" che; dravyano je utpAdavyayadhrovya sahita pariNAma te padArthono svabhAva che. 113 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 utpAda bhaMga vinA nahIM, saMhAra sarga vinA nahIM; utpAda tema ja bhaMga, ghauvya-padArtha viNa varte nahI. 100. gAthA 100:- utpAda bhaMga (vyaya) vinAno hoto nathI ane bhaMga (vyaya) utpAda vinAno hoto nathI; utpAda tema ja bhaMga (vyaya) dhrauvya padArtha vinA hotA nathI. 1. avasthita=raheluM TakeluM 2. bhaMga vyaya; nAza. 85 utpAda tema ja ghauvya ne saMhAra varte paryaye, ne paryayo dravya niyamathI, sarva tethI dravya che. 101. gAthA 101:- utpAda, sthiti ane bhaMga paryAyomAM varte che; paryAyo niyamathI dravyamAM hoya che, tethI (te) badhuya dravya che. 86 utpAda-dhrauvya-vinAzasaMzita artha saha samaveta che eka ja samayamAM dravya nizcaya, tethI e trika dravya che. 102. gAthA 102:- dravya eka ja samayamAM utpAda, sthiti ane nAza nAmanA artho (padAtho) sAthe kharekhara samaveta (ekameka) che; tethI e trika traNaghe samudAya kharekhara dravya che. 1. arthA=padArtho. (paryAya paNa artha che.). 2. samaveta=samavAyavALuM tAdAbhyapUrvaka joDAyeluM ekameka. 3. trika==Nano samudAya. (utpAda, vyaya ane lavya e traNano samudAya kharekhara dravya ja che.) Upaje daravano anya paryaya, anya ko viNase vaLI, paNa dravya to nathI naSTa ke utpanna dravya nathI tahI. 103. gAthA 103 :- dravyano anya paryAya utpanna thAya che ane koI anya paryAya naSTa thAya che; paraMtu dravya to naSTa paNa nathI, utpanna paNa nathI (-dhruva che). 88 aviziSTasattva svayaM darava guNathI guNAMtara pariName, tethI vaLI dravya ja kahyA che sarvaguNaparyAyane. 104. 114 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 104: - sattA-apekSAe aviziSTapaNe, dravya pote ja guNamAMthI guNAMtare pariNAme che (arthAta dravya pote ja eka guNaparyAyamAMthI anya guNaparyAye pariNAme che ane tenI sattA guNaparyAyonI sattA sAthe aviziSTa-abhina-eka ja rahe che), tethI vaLI guNaparyAyo dravya ja kahevAmAM AvyA che. 89 paryAya ke guNa evuM koI na dravya viNa vizle dIse; dravyatva che vaLI bhAva; tethI dravya pote sattva che. 110. gAthA 110:- A vizvamAM guNa evuM koI ke paryAya evuM koI, dravya vinA (dravyathI juduI hotuM nathI, ane dravyatva te bhAva che (arthAt astitva te guNa che); tethI dravya pote sattA (arthAt astitva) che. (90 tethI svabhAve sthira evuM na koI che saMsAramAM; saMsAra to saMsaraNa karatA dravya kerI che kriyA. 120. gAthA 120:- tethI saMsAramAM svabhAvathI avasthita evuM koI nathI (arthAta saMsAramAM koIno svabhAva kevaLa ekarUpa rahevAno nathI); saMsAra to saMsaraNa (palaTAyA) karatA dravyanI kriyA che. 1 karme malina jIva tyAM lagI prANo dhare che pharI pharI, mamatA zarIrapradhAna vijaye jayAM lagI choDe nahI. 150 gAthA 150:- jayAM sudhI dehapradhAna viSayomAM mamatva choDato nathI, tyAM sudhI karmathI malina AtmA pharI pharIne anya anya prANo dhAraNa kare che. karI IdriyAdika-vijaya, dhyAve Atmane-upayogane, te karmathI rajita nahi; kayama prANa tene anusare ? 151 gAthA 151 - je IdriyAdino vijayI thaIne upayogamAtra AtmAne dhyAve che, te kama vaDe rajita thato nathI; tene prANo kaI rIte anusare? (arthAt tene prANono saMbaMdha thato nathI.) 93 che cetanAguNa, gaMdha-rUpa-rasa-zabda-vyakti na jIvane, vaLI liMgagrahaNa nathI ane saMsthAna bhAkhyuM na tehane. 172. 115 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ z gAthA 172 :- jIvane arasa, arUpa, agaMdha, avyakta, cetanA guNavALo, azabda, aliMgagrahaNa (liMgathI agrAhya) ane jene koI saMsthAna (AkAra) kahyuM. nathI evo jANa. aliMgagrahaNa zabdanA AcArya amRtacaMdre vIza artha karyA che. te mULa pustakamAMthI vAMcavA yogya che. (juo pravacanasAra gAthA 192, niyamasAra gAthA 44, 45, 48). 94 vidhavidha viSayo pAmIne upayoga-Atmaka jIva je predveSa-rAga-vimohabhAve pariName, te baMdha che. 175 gAthA 175 :- je upayogamaya jIva vividha viSayo pAmIne moha kare che, rAga kare che athavA dveSa kare che, te jIva temanA vaDe (-moha rAga dveSa vaDe) baMdharUpa che. (juo samayasAra gAthA-281). 95 jIva rakta bAMdhe karma, rAga rahita jIva mukAya che; A jIva kerA baMdhano saMkSepa nizcaya jANaje. 179. gAthA 179:- rAgI AtmA karma bAMdhe che, rAga rahita AtmA karmathI mukAya che; A, jIvonA baMdhano saMkSepa nizcayathI jANa. nizcayathI baMdhanI prakriyAno sAra ATaloja che. 96 pariNAmathI che baMdha, rAga-vimoha-dveSathI yukta je; che moha-dveSa azubha, rAga azubha vA zubha hoya che. 180 gAthA 180 :- piraNAmathI baMdha che, (je) piraNAma rAga-dveSa-mohayukata che. (temA) moha ane dveSa azubha che, rAga zubha athavA azubha hoya che. 7 nija bhAva karato jIva che kartA khare nija bhAvano; paN te nathI kartA sakala pudgaladaravamaya bhAvanano. gAthA 184 :- potAnA bhAvane karato thako AtmA kharekhara potAnA bhAvano kartA che; paraMtu pudgaladravyamaya sarva bhAvono kartA nathI. 116 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 huM para taNo nahi, para na mArAM, jJAna kevaLa eka huM je ema dhyAve, dhyAnakALe teha zuddhAtmA bane. 191 gAthA 191 :- "parano nathI, para mArAM nathI, huM eka jJAna chuM" ema je dhyAve che, te dhyAtA dhyAnakALe AtmA arthAt zuddhAtmA thAya che. je mohamaLa karI naSTa, viSayavirakta thaI, mana rokIne, AtmasvabhAve sthira che, te Atmane dhyAnAra che. 196 gAthA 196 :- je mohamaLano kSaya karI, viSayathI virakta thaI, manano nirodha karI, svabhAvamAM samavasthita che, te AtmA AtmAne dhyAnAra che. 10) jIvA-maro jIva, yatvahIna AcAra tyAM hiMsA nakkI: samiti-prayatnasahitane nahi baMdha hiMsAmAtrathI. ra 17 gAthA 2 17 :- jIva maro ke jIvo, aprayata (asaMyamI, asAvadhAna) AcAravALAne (aMtaraMga) hiMsA nizcita che; prayatane (sAvadhAna, saMyamIne) samitivatane zudhdhAtma svarUpamAM lIna munine (bahiraMga) hiMsAmAtrathI baMdha nathI. (juo samayasAra gAthA 2 6 2.) zuddhAtmasvarUpamAM (munitvocita) samyaka "Iti' arthAt pariNati te nizcaya samiti che. ane te dizAmAM vartatI je (haTha vagaranI) IryA-bhASAdi saMbaMdhI zubha pariNati te vyavahAra samiti che. (zuddhAtmasvarUpamAM samyaka pariNatirUpa dazA na hoya tyAM zubha pariNati haTha sahita hoya che, te zubha pariNati vyavahAra-samiti paNa nathI.) 101 daihika kriyA thakI jIva maratA baMdha thAya-na thAya che. parigraha thakI dhruva baMdha, tethI samasta choDayo yogIe. ra 19 gAthA ra 19 :- have (upadhi viSe ema che ke), kAyaceSThApUrvaka jIva maratAM baMdha thAya che athavA nathI thato; (paNa) upadhithI-parigrahathI nakkI baMdha thAya che, tethI zramaNoe (ahaMtadevoe) sarva parigrahane choDyo che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 AraMbha, aNasaMyama ane mUcha na tyAM - e kayama bane? padravyarata je hoya te kaI rIta sAthe Atmane? 22 1. gAthA ra 21 :- upadhinA sabhAvamAM tene bhikSune) mUcha, AraMbha ke asaMyama na hoya e kema bane? ( je bane) tathA je paradravyamAM rata hoya te AtmAne kaI rIte sAdhe ? 103 kayama anya parigraha hoya jayAM kahI dehane parigraha aho? mokSecchane deheya nipratikarma upadeze jino? ra 24 gAthA 224 :- jo jinavaredroe mokSanA abhilASIne, "deha parigraha che" ema kahIne, dehamAM paNa apratikamapaNuM (saMskAra rahitapaNu) upadezya che, to pachI temano evo Azaya che ke tene anya parigraha to zAno hoya? 104 zrAmaNya jayAM ekAyane aikAya vastunizcaye, nizcaya bane Agama vaDe, Agamapravartana mukhya che. ra3ra. gAthA 23ra :- zramaNa ekAgratAne prApta hoya che; ekAgratA padArthonA nizcayavatane hoya che; (padArthono) nizcaya Agama dvArA thAya che, tethI AgamamAM vyApAra mukhya che. tAtparya e che ke Agamano abhyAsa Avazyaka, anivArya ane zreSTha kartavya che. 105 Agamarahita je zramaNa te jANe na parane, Atmane; bhikSu padArtha ajANa te kSaya karmano kaI rIte kare? ra33 gAthA 233 :- AgamahIne zramaNa AtmAne potAne) ane parane jANato nathI ja; padArthone nahi jANato bhikSu karmone kaI rIte kSaya kare? 106 ajJAnI je kamAM khapAve lakSa koTi bhavo vaDe, te karma jJAnI trigupta basa uchuvAzamAtrathI kSaya kare. 238 118 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 238:- je karma ajJAnI lakSa koTi bhavo vaDe khapAve che, te karma jJAnI traNa prakAre (mana-vacana-kAyAthI) gupta hovAne lIdhe ucchavAsamAtrathI khapAve che. 107 aNumAtra paNa mUcha taNo sabhAva jo dehAdike, to sarvaAgamadhara bhale paNa nava lahe siddhatvane. 239 gAthA 239 :- ane jo dehAdika pratye paramANu jeTalI paNa mUcha vartatI hoya, to te bhale sarvaAgamadhara hoya to paNa siddhi pAmato nathI. 108 niMdA-prazaMsA, du:kha-sukha, ari-baMdhumAM jayAM sAmya che, vaLI loSTa-kanake, jIvita-maraNe sAmya che, te zramaNa che. 241 gAthA 241 :- zatru ane baMdhuvarga jene samAna che, sukha ane duHkha jene samAna che, prazaMsA ane niMdA pratye jene samatA che. loSTa (mATInuM Dhepha) ane kAMcana jene samAna che tema ja jIvita ane maraNa pratye jene samatA che, te zramaNa che. tAtparya e che ke anukuLa-pratikULa badhA prasaMgomAM samatAbhAva rAkhavo te sAdhupaNuM che. 109 azubhopayogarahita zramaNo zuddha vA zubhayukta je te lokane tAre; ane tabhakta pAme puNyane. 2 60 gAthA 260 :- jeo azubhopayogarahita vartatA thakA zuddhopayukta athavA zubhopayukta hoya che, teo (te zramaNo) lokane tAre che; (ane) temanA pratye bhaktivALo jIva prazastane (puNyane) pAme che. 110 guNathI adhika zramaNo prati satkAra, abhyatthAnane aMjalikaraNa, poSaNa, grahaNa, sevana ahI upadiSTa che. 262. gAthA 26ra : - gaNAdhika (gaNe adhika zramaNo) pratye abhyasthAna grahaNa (AdarathI svIkAra), upAsana, poSaNa (tamanA Asana, zayana vagerenI ciMtA), satkAra guNaprazaMsA), aMjAlikaraNa (vinayathI hAtha joDavA) ane praNAma karavAnuM ahI kahyuM che. 118 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 111 sUtrArthapadanizcaya, kaSAyaprazAMti, tapa-adhikatva che, te paNa asaMyata thAya, jo choDe na laukika saMgane. 268 gAthA 268 :- sUtro ane arthonA padane (adhiSThAnane) jeNe nizcita (niNati) karela che, (arthAta je jinasutronA marmane jANe che), kaSAyone jeNe zamAvyA che ane je adhika tapavALo che-evo jIva paNa jo laukika janonA saMsargane choDato nathI, to te sayata raheto nathI (arthAt asaMta thaI jAya che). 112 nigraMtharUpa dIkSA vaDe saMyamatape saMyukta che, laukika kahyo tene ya, jo choDe na aihika kamane. 269 gAthA 269 :- je (jIva) nigraMthapaNe dIkSita hovAthI saMyama tapasaMyukta hoya tene paNa, jo te aihika kAryo sahita vartato hoya to, "laukika' kahyo che. 113 tethI zramaNane hoya jo dukhamukti kerI bhAvanA, to nitya vasavuM samAna agara vizeSa guNInA saMgamAM. 270 gAthA 270 :- (laukika jananA saMgathI saMyata paNa asaMyata thAya che, tethI jo zramaNa duHkhathI parimukta thavA Icchato hoya to te samAna guNavALA zramaNanA athavA adhika guNavALA zramaNanA saMgamAM nitya vaso. 120 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paMcAstikAya saMgraha 114 jIvadravya, pudgalakAya, dharma, adharmane AkAza e astitvaniyata, ananyamaya ne aNumahAna padArtha che. 4. gAthA 4:- jIvo, pudgalakAyo, dharma, adharma temaja AkAza astitvamAM niyata, (astitvathI) ananyamaya ane aNumahAna (pradeze moTA arthata aneka pradezI che) 115 anyonya thAya praveza, e anyonya de avakAzane, anyonya milana, chatAM kadI choDe na ApasvabhAvane. 7. gAthA 7 :- teo ekabIjAmAM praveza kare che, anyonya avakAza Ape che, paraspara (kSIranIravata) maLI jAya che, to paNa sadA potapotAnA svabhAvane choDatAM nathI. 116 te te vividha sarbhAvaparyayane drave-vyApe-lahe tene kahe che dravya, je sattA thakI nahi anya che. 9. gAthA 9 :- te te sabhAvaparyAyone je drave che - pAme che, tene (sarvajJo) dravya kahe che - ke je sattAthI ananyabhUta che. (jAo pravacanasAra gAthA-95). 117 che sattva lakSaNa jehanuM utpAdavyayadhuvayukta je, guNapayayAzraya jeha, tene dravya sarvajJo kahe. 10. gAthA 10 :- je sat' (nitya) lakSaNavALuM che, je utpAdavyayadhrauvya saMyukta che athavA jemAM guNaparyAyo hoya che, tene sarvajJo dravya kahe che. tAtparya e che ke dravyanuM lakSaNa sat che ane sat utpAda-vyaya ane ghIvyathI saMyukta che. athavA guNa ane paryAyavALI vastune dravya kahe che. 1 2 1 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 nahi dravyano utpAda athavA nAza nahi, sadbhAva che; tenA ja je paryAya te utpAda-laya dhruvatA kare. 11. gAthA 11 - dravyano utpAda ke vinAza nathI, sadbhAva che. tenA ja paryAyo vinAza, utpAda ane dhruvatA kare che. 119 paryAyavirahita dravya nahi, nahi dravyahIna paryAya che, paryAya tema ja dravya kerI ananyatA zramaNo kahe. 12. gAthA 12 :- paryAyo rahita dravya ane dravya rahita paryAyo hotAM nathI, kAraNa ke banneno ananyabhAva -ananyapaNuM) che tema zramaNo prarUpe che. 1 20 nahi dravya viNa guNa hoya, guNa viNa dravya paNa nahi hoya che, tethI guNone dravya kerI abhinnatA nirdiSTa che. 13. gAthA 13 :- dravya vinA guNo hotA nathI, guNo vinA dravya hotuM nathI, tethI dravya ane guNono avyatiriktabhAva (-abhinnapaNa) che. jema jJAnI (AtmA) ane jJAna te bhinna nathI. sAkara ane mIThAza bhinna nathI. guNonA samUhane dravya kahe che. tethI dravya ane guNonuM bhinna bhinna hovuM saMbhavatuM nathI. 1ra1 nahi "bhAva" kero nAza hoya, "abhAva'no utpAdanA; bhAvo' kare che nAza ne utpAda guNaparyAyamAM. 15. gAthA 15 bhAvano (satano arthAta je padArtha che teno nAza nathI tema ja abhAvano (asatnA) arthAta je padArtha nathI teno utpAda nathI; bhAvo (sat dravyo) arthAta badhA padArtho potAnA guNaparyAyomAM utpAdavyaya kare che. tAtparya e che ke satano kadI nAza thato nathI ane asatuno utpAda thato nathI. badhA padArthomAM pratisamaya pariNamana avazya thayA kare che. 1ra 2 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 ra ra che jIva, cetayitA, prabhu upayogacila, amUrta che, kartA ane bhoktA, zarIrapraNAma, karme yukta che. 27. gAthA 27 :- (saMsArasthita) AtmA jIva che, cetAtA (cetanAro) che, upayogalakSita che, prabhu che, kartA che, bhoktA che, dehapraNAma che, amUrta che ane karmasayukta che. 123 che jJAna ne darzana sahita upayoga yugala prakArano; jIvadravyane te sarva kALa ananyarUpe jANavo. 4). gAthA 40 jJAnathI ane darzanathI saMyukta evo kharekhara be prakArano upayoga jIvane sarva kALa ananyapaNe jANo. 124 re! bhAva karmanimitta che ne karma bhAvanimitta che, - anyonya nahi kartA khareka karyA vinA nahi thAya che. 60. gAthA 60 jIvabhAvanuM karma nimitta che. ane karmanuM jIvabhAva nimitta che, pastu kharekhara ekabIjAnAM kartA nathI; karyA vinA thAya che ema paNa nathI. 125 nija bhAva karato AtamA kartA khare nija bhAvano, kartA na pugalakarmano; - upadeza jinano jANavo. 61. gAthA 61 - potAnA svabhAvane karato AtmA kharekhara potAnA bhAvano kata che, pudgalakamono nahi; Ama jinavacana jANavuM. 1ra6 AtmA kare nija bhAva jayAM, tyAM pudgalo nija bhAvathI karmavarUpe pariName anyonya-avagAhita thaI. 65. gAthA 65 :- AtmA (moharAgadveSarUpa) potAnA bhAvane kare che; (tyAre) tyAM rahelAM pudgalo potAnA bhAvothI jIvane viSe viziSTa prakAre) anyonyaavagAharUpe pravezyAM thakAM karmabhAvane pAme che. 1 2 3 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 127 tethI karama, jIvabhAvathI saMyukta, kartA jANavuM; bhoktApaNuM to jIvane cetakapaNe taphaLa taNuM. 68. gAthA 68 :- tethI jIvanA bhAvathI saMyukta evuM karma (dravyakama) kartA che (-nizcayathI potAnuM kartA ane vyavahArathI jIvabhAvanuM kartA; paraMtu te bhoktA nathI). bhoktA to (mAtra) jIva che cetakabhAvane lIdhe karmaphaLano. 128 be bhAva-jIva ajIva, tadgata puNya temaja pApa ne Asarava, saMvara, nirjarA, vaLI baMdha, mokSa - padArtha che. 108. gAthA 108 :- jIva ane ajIva-be bhAvo (arthAt mULa padArtho) tathA te benA puNya, pApa, Astrava, saMvara, nirjarA, baMdha ne mokSa-e (uttara sAta) padArtho che. 129 re! IMdriyo nahi jIva, SaDvidha kAya paNa nahi jIva che; che temanAmAM jJAna je basa te ja jIva nirdiSTa che. 121. gAthA 121 :- (vyavahArathI kahevAmAM AvatA ekedriyAdi tathA pRthvIkAyikAdi 'jIvo'mAM) IMdriyo jIva nathI ane cha prakAranI zAstrokta kAyo paNa jIva nathI; temanAmAM je jJAna che te jIva che ema (jJAnIo) prarUpe che. (juo pravacanasAra gAthA 146, 147 ane paMcAstikAya saMgraha gAthA 30). 130 jANe ane dekhe badhuM, sukha abhilaSe; dukhathI Dare, hita-ahita jIva kare ane hita-ahitanuM phaLa bhogave. 122. gAthA 122 :- jIva badhuM jANe che ane dekhe che, sukhane icche che, du:khathI Dare che, hita-ahitane (zubha-azubha bhAvone) kare che ane temanA phaLane bhogave che. 131 sukhaduHkha saMcetana, ahitanI bhIti, udyama hita viSe jene kadI hotAM nathI, tene ajIva zramaNo kahe, 125. gAthA 125 :- sukhadu:khanuM jJAna, hitano udyama ane ahitano bhaya-e jene sadAya hotAM nathI, tene zramaNo ajIva kahe che. 124 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 saMsAragata je jIva che pariNAma tene thAya che, pariNAmathI kama, karamathI gamana gatimAM thAya che, 128. gati prAptane tana thAya, tanathI Idriyo vaLI thAya che, enAthI viSaya grahAya, rAgadveSa tethI thAya che. 129. e rIta bhAva anAdinidhana anAdisAMta thayA kare saMsAracakra viSe jIvone-ema jinadevo kahe. 130. che rAga, dveSa, vimoha, cittaprasAdapariNati jehane, te jIvane zubha vA azubha pariNAmano sadbhAva che. 131. gAthA 128, 1 29 130, 131: je kharekhara saMsArasthita jIva che tenAthI pariNAma thAya che (arthAta tene snigdha pariNAma thAya che), pariNAmathI karma ane karmathI gatiomAM gamana thAya che. gatiprAptane deha thAya che, dehathI Idriyo thAya che, IdriyothI viSayagrahaNa ane viSayagrahaNathI rAga athavA dveSa thAya che. e pramANe bhAva, saMsAracakramAM jIvane anAdi-anaMta athavA anAdi-sAMta thayA kare che-ema jinavaroe kahyuM che. jenA bhAvamAM moha, rAga, dveSa athavA citta prasannatA che, tene zubha athavA azubha pariNAma che. 133 saMvara sahita, Atmaprayojanano prasAdhaka Atmane jANI, sunizvaLa jJAna dhyAve, te karamaraja nijara. 14pa. gAthA 145 :- saMvarathI yukta evo je jIva, kharekhara AtmArthano prasAdhaka (svaprayojanano prakaSTa sAdhaka) vartato thako, AtmAne jANIne 8-anubhavIne) jJAnane nizcaLapaNe dhyAve che, te karmarajane kheravI nAkhe che. 134 nahi rAgadveSavimoha ne nahi yogasevaka jehane, pragaTe zubhAzubha bALanAro dhyAna-agni tehane. 146. gAthA 146 :- jene moha ane rAgadveSa nathI tathA yogonuM sevana nathI (arthAt mana-vacana-kAyA pratye upekSA che), tene zubhAzubhane bALanAro dhyAnamaya agni pragaTe che. 125 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 135 hetu-abhAve niyamathI Astravanirodhana jJAnIne, AsaravabhAva-abhAvamAM karmo taNuM rodhana bane; 150. kamo abhAve sarva jJAnI sarvadarzI thAya che, ne akSarahita, anaMta, avyAbAdha sukhane te lahe. 151. gAthA 151 :- (moha rAgadveSarU5) hetuno abhAva thavAthI jJAnIne niyamathI Asavano nirodha thAya che ane AvabhAvanA abhAvamAM karmano virodha thAya che. vaLI karmono abhAva thavAthI te sarvajJa ane sarvalokadarza thayo thako Idriyarahita, avyAbAdha anaMta sukhane pAme che. 136 dagajJAnathI paripUrNa ne paradravyavirahita dhyAna je, te nirjarAno hetuM thAya svabhAvapariNata sAdhune. 15ra. gAthA 15ra :- svabhAvasahita sAdhune -svabhAvapariNata kevaLI bhagavAnane) darzanazAnathI saMpUrNa ane anyadravyathI asaMyukta evuM dhyAna nirjarAno hetu thAya che. (pacAstikAya sagraha gAthA-146, niyamasAra gAthAo :- 92, 93, 119, 120, 121, 122, 123.). 137 jANe, jAe ne Acare nija Atmane AtmA vaDe, te jIva darzana, jJAna ne cAritra che nizcitapaNe. 162. gAthA 160 :- je (AtmA) ananyamaya AtmAne AtmAthI Acare che, jANe che, dekhe che, te (AtmA ja) cAritra che, jJAna che, darzana che-ema nizcita che. 138 jina-siddha-pravacana-caitya-munigaNa-jJAnanI bhakti kare, te puNyabaMdha lahe ghaNo, paNa karmano kSaya nava kare. 166. gAthA 167 :- ahata, siddha, caitya (-ahaMtAdinI pratimAM), pravacana (zAstra), munigaNa ane jJAna pratye bhaktisaMpanna jIva ghaNuM puNya bAMdhe che, paraMtu te kharekhara karmano kSaya karato nathI. (jAo samayasAra gAthA-146, pravacanasAra gAthAo 9, 16, bhUpa. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 139 aNumAtra jene hRdayamAM paradravya pratye rAga che, ho sarvaAgamadhara bhale, jANe nahIM svaka-samayane. 167. gAthA 167 :- jene paradravya pratye aNumAtra paNa (lezamAtra paNa) rAga hRdayamAM varte che te, bhale sarvaAgamadhara hoya topaNa, svakIya samayane jANato (-. anubhavato) nathI. 140 saMyama tathA tapayuktane paNa dUratara nirvANa che, sUtro, padArtho, jinavaro prati cittamAM rUci jo rahe. 170. gAthA 170 :- saMyamatapasaMyukta hovA chatAM, nava padArtho tathA tIrthaMkara pratye jenI buddhinuM joDANa varte che ane sUtro pratye jene rUci (prIti) varte che, te jIvane nirvANa dUratara (vizeSa dUra) che. niyamasAra 141 je niyamathI kartavya evAM ratnatraya te niyama che; viparItanA parihAra arthe 'sAra' pada yojela che. 3. gAthA 3 :- niyama eTale niyamathI (nakkI) je karAvA yogya hoya te kArya arthAt jJAnadarzanacAritra ja karavA yogya kArya che tethI teja niyama che. viparItanA parihAra arthe (-jJAna darzanacAritrathI virUddha bhAvonA tyAga mATe) kharekhara 'sAra' evuM vacana kahyuM che. tethI samyagdarzana-jJAna-cAritra ja niyamasAra che. 142 AtmA kare, vaLI bhogave pudgalakarama vyavahArathI; ne karmanita vibhAvano kaEda che nizcaya thakI. 18. gAthA 18 :- AtmA pudgalakarmano kartA-bhoktA vyavahArathI che ane AtmA karma ja nita bhAvano kartA-bhoktA (azuddha)nizcayathI che. Jain Educationa International 127 For Personal and Private Use Only. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 143 pUrvokta paryAyothI che vyatirikta jIva dravyArthike; ne ukta paryAyothI che saMyukta paryAyArthika. 19, gAthA 19 :- dravyArthika naye jIvo pUrvakathita paryAyathI vyatirikta (bhina) che; paryAyanaye jIvo te paryAyathI saMyukta che. A rIte jIvo bane nayothI saMyukta che. 1 44 nirdaDa ne nirdaka, nirmama, ni:zarIra, nIrAga che, nidoSa, nirbhaya, niravalaMbana, AtamA nirmUDha che. 43. | nigraMtha che, niSkAma che, ni:krodha, jIva nirmAna che, niHzalya tema nIrAga, nirmada, sarvadoSavimukta che. 44. jIva cetanAguNa, arasarUpa, agaMdhazabda, avyakta che, vaLI liMgagrahaNavihIna che, saMsthAna bhADuM na dehane. 46. gAthA 43, 44, 46 :- AtmA nirdaDa, nirvata, nirmama, ni:zarIra, nirAlaMba, nIrAga, nirdoSa, nirmUDha ane nirbhaya che. arthAta AtmA hiMsA Adi pAparUpa daMDathI rahita che, mAnasika taMdvothI rahita che, mamatva pariNAmathI rahita che, zarIrathI rahita che, rAgathI rahita che, dASothI rahita che. mUDhatA ane bhayathI paNa rahita che niMgratha, nIrAga, niHzalya, sarvadoSa vimukta, niSkAma, ni:krodha, nirmAna ane nirmada che. (juo samayasAra gAthA 49, pravacana sAra gAthA 172 ane 192) arthAta parigrahathI rahita, rAgathI rahita, mAyA, mithyAtva ane nidAna zalyothI rahita, sarvadoSothI mukta, kAma krodhathI rahita ane mada-mAnathI paNa rahita che. jIvane arasa, arUpa, agaMdha, avyakta, cetanAguNavALo, azabda, aliMgagrahaNa (liMgathI agrAhya) ane jene koI saMsthAna (zarIra) kahyu nathI evo jANa. niIDa= daMDa rahita (je manavacanakAyAzrita pravartanathI AtmA daMDAya che te pravartanane daMDa kahevAmAM Ave che.) 1 45. AtmA ja uttama-artha che, tatrastha muni kama haNe; te kAraNe basa dhyAna uttama-arthanuM pratikramaNa che. 92. 1 28 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 92 :- uttamArtha (uttama padArtha) AtmA che; temAM sthita munivaro karmane haNe che. tethI dhyAna ja kharekhara uttamArthanuM pratikramaNa che. (juo paMcAstikAya saMgraha gAthA-152) 146 rahI dhyAnamAM tallIna, choDe sAdhu doSa samastane; te kAraNe basa dhyAna sau aticAranuM pratikramaNa che. 93. gAthA 93 :- dhyAnamAM lIna sAdhu sarva doSono parityAga kare che; tethI dhyAna ja kharekhara sarva aticAranuM pratikramaNa che. 1.47 parityAgI jalpa samastane, bhAvI zubhAzubha vArIne, je jIva dhyAve Atmane, pacakhANa che te jIvane. 95. gAthA 95 :- samasta jalpane (vacanavistArane) choDIne ane anAgata zubhaazubhanuM nivAraNa karIne je AtmAne dhyAve che, tene pratyAkhyAna che. 148 pariva chuM huM mamatva, nirmama bhAvamAM sthita huM rahuM; avalaMbuM chuM muja Atmane, avazeSa sarva huM pariharUM 99. gAthA 99 :- huM mamatvane pariva chuM ane nirmamatvamAM sthira rahuM chuM; AtmA mArUM AlaMbana che ane bAkInuM huM taduM chuM. 149 muja jJAnamAM AtmA khare, darzana-caritamAM AtamA. pacakhANamAM AtmA ja, saMvara-yogamAM paNa AtamA. 100. gAthA 100 :- kharekhara mArA jJAnamAM AtmA che, mArA darzanamAM tathA cAritramAM AtmA che, mArA pratyAkhyAnamAM AtmA che, mArA saMvaramAM tathA yogamAM (zuddhopayogamAM) AtmA che. Jain Educationa International 129 For Personal and Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 samabhAvamAM pariNAma sthApI dekhato je Atmane, te jIva che AlocanA-jinavaravRSabha-upadeza che. 109. gAthA 109:- je (jIva) pariNAmane samabhAvamAM sthApIne nija) Atmane dekhe che, te AlocanA che ema parama jinendrano upadeza jANa. 1 51 krodhAdi nija bhAvo taNA kSaya AdinI je bhAvanA ne AtmaguNanI ciMtanA nizcayathI prAyazcitamAM. 114 gAthA 114 :- krodha vagere svakIya bhAvonA (potAnA vibhAva bhAvonA) kSayAdikanI bhAvanAmAM rahevuM ane nija guNonuM ciMtana karavuM te nizcayathI prAyazcita kahyuM che. 15 2 choDI zubhAzubha vacanane, rAgAdibhAva nivArIne, je jIva dhyAve Atmane, tene niyamathI niyama che. 120. gAthA 120 :- zubhAzubha vacanaracanAnuM ane rAgAdibhAvonuM nivAraNa karIne je AtmAne dhyAve che, tene niyamathI (-nizcitapaNe) niyama che. tAtparya e che ke zubhAzubha bhAvano abhAva karI potAnA AtmAnuM dhyAna karavuM teja dharma che, niyama che. 153 kAyAdi paradravyo viSe sthirabhAva choDI Atmane dhyAve vikalpavimukta, kAyotsarga che te jIvane. 1ra1. gAthA 121:- kAyAdi paradravyamAM sthirabhAva choDIne je nirvikalpapaNe viSe AtmAne dhyAve che, tene kAyotsarga che. 154 vacanoccaraNakiriyA tajI, vItarAga nija pariNAmathI dhyAve nijAtmA jeha, parama samAdhi tene jANavI. 12 2. saMyama niyama ne tapa thakI, vaLI dharma-zukaladhyAnathI, dhyAve nijAtmA jeha, parama samAdhi tene jANavI. 130 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 12 2, 123, :- vacanoccAraNanI kriyA parityAgIne vItarAga bhAvathI je AtmAne dhyAve che, tene parama samAdhi che. saMyama niyama ne tapathI tathA dharmadhyAna ne zukaladhyAnathI je AtmAne dhyAve che, tene parama samAdhi che. 155 nahi rAga athavA TreSarUpa vikAra janme jehane, sthAyI samAyika tehane bhAkhyuM zrI kevaLIzAsane. 128. je nitya varjI Arta tema ja raudra bane dhyAnane, sthAyI samAyika tehane bhAkhyuM zrI kevaLIzAsane. 129. je nitya dhyAve dharma temaja zukala uttama dhyAnane, sthAyI sAmAyika tehane bhAkhyuM zrI kevaLIzAsane. 133. gAthA 128, 129, 133. : jene rAga ke dveSa (nahi upajato thako) vikRti utpanna karato nathI, je Arta ane raudra dhyAnane nitya varje che, (je puNya tathA pAparUpa bhAvane nitya varje che), je dharmadhyAna ane zukaladhyAnane nitya dhyAve che, tene sAmAyika sthAyI che ema kevaLInA zAsanamAM kahyuM che. 156 vaLI mokSagata purUSo taNo guNabheda jANI temanI, je pama bhakti kare, kahI zivabhakti tyAM vyavahArathI 135 gAthA 135 :- je jIva mokSagata purUSono guNabheda jANIne temanI parama bhakti kare che, te jIvane vyavahAranaye bhakti kahI che. muktine prApta thayelA mahApuruSo bhagavaMtono guNAnuvAda ja vyavahAra bhakti che. 157 zivapaMtha sthApI Atmane nirvANanI bhakti kare, te kAraNe asahAyaguNa nija Atmane AtmA vara. 136 gAthA 136 :- mokSamArgamAM (potAnA) AtmAne samyak prakAre sthApIne nivRttinI (nirvANanI) bhakti kare che, tethI jIva asahAya guNavALA nija AtmAne prApta kare che. sahAyaguNavALo eTale jene koInI sahAya nathI evA guNavALo (AtmA svata:sidhdha sahaja svataMtra guNavALo hovAthI sahAyaguNavALo che.) je potAnA AtmAnI bhakti kare che, te potAnA AtmAmAMja potApaNuM 131 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sthApita kare che, tene ja potAno jANe che, mAne che, tenuM ja dhyAna kare che, te nizcayathI potAnA AtmAne prApta kare che. 158 vaza je nahIM te "avaza', "Avazyaka' avazanuM karma che, te yukti agara upAya che, azarIra tethI thAya che. 14ra gAthA 14ra :- je jIva (anyane) vaza nathI te "avaza" che ane avazanuM karma te "Avazyaka che ema jANavuM; te (azarIra thavAnI) yukti che, te (azarIra thavAno) upAya che, tenAthI jIva niravayava (arthAt azarIra) thAya che. Ama nirukti che. 1pa9 parabhAva choDI, Atmane dhyAve vizuddhasvabhAvane, che Atmavaza te sAdhu, Avazyaka karama che tehane. 146 gAthA 146. :- je parabhAvane parityAgIne nirmaLa svabhAvavALA AtmAne dhyAne che, te kharekhara Atmavaza che ane tene Avazyaka karma (jino) kahe che. 160 AvazyakArye tuM nijAtmasvabhAvamAM sthiratA kare; tenAthI sAmAyika taNo guNa pUrNa thAye jIvane. 147 gAthA 147 :- jo tuM Avazyakane Icche che to tuM Atma svabhAvomAM sthirabhAva kara; tenAthI jIvane sAmAyika guNa saMpUrNa thAya che. 161 re! vacanamaya pratikramaNa, niyamo, vacanamaya pacakhANa che, je vacanamaya AlocanA, saghaLuMya te svAdhyAya che. 153 gAthA 153 :- vacanamaya pratikramaNa, vacanamaya pratyAkhyAna (vacanamaya) niyama ane vacanamaya AlocanA-e badhuM (prazasta adhyavasAyarUpa) svAdhyAya jANa. 16 2 karI jo zake, pratikramaNa Adi dhyAnamaya karaje aho! kartavya che zraddhA ja, zaktivihIna jo tuM hoya to. 154 13ra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA 154 :- aho! jo karI zakAya to dhyAnamaya pratikramaNAdi kara; jo tuM zaktivihIna hoya to tyAM sudhI zraddhAna ja kartavya che. (juo darzanaprAbhUta gAthA-22) 163 che jIva vidhavidha, karma vividha, labdhi che vividha are! te kAraNe nijaparasamaya saha vAda parihartavya che. 156 gAthA 156 :- nAnA prakAranA jIvo che, nAnA prakAranuM karma che, nAnA prakAranI labdhi che; tethI svasamayo ane rasamayo sAthe (svadharmIo ane paradharmIo sAthe) vacanavivAda varjavAyogya che. koithI vAda vivAda karavo te AtmArthInuM kArya nathI. 164 nidhi pAmIne jana koi nija vatane rahI phaLa bhogave, tyama jJAnI parajanasaMga choDI jJAnanidhine bhogave. 157 gAthA 157 :- jema koI eka (ridra mANasa) nidhine pAmIne potAnA vatanamAM (guptapaNe) rahI tenA phaLane bhogave che. tema jJAnI para janonA samUhane choDIne jJAnanidhine bhogave che. 165 jANe ane dekhe badhuM prabhu kevaLI vyavahArathI; jANe ane dekhe svane prabhu kevaLI nizcaya thakI. 159 gAthA 159 :- vyavahAranayathI kevaLI bhagavAna badhuM jANe che ane dekhe che. nizcayathI kevaLajJAnI AtmAne (potAne) jANe che ane dekhe che. 166 je rIta tApa-prakAza varte yugapade Adityane, te rIta darzana-jJAna yugapada hoya kevaLajJAnIne. 160 gAthA 160 :- kevaLajJAnIne jJAna temaja darzana yugapa varte che. sUryanA prakAza ane tApa jevI rIte (yugapad, eka sAthe) varte che tevI rIte jANavuM. Jain Educationa International 133 For Personal and Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 167 prabhu kevaLI dekhe nijAtmAne, na lokAlokane, jo koI bhAkhe ema to temAM kaho zo doSa che? 166 gAthA 166 :- (nizcayathI) kevaLI bhagavAna AtmasvarUpane dekhe che, lokAlokane nahi--ema jo koI kahe to tene zo doSa che ? (arthAt kAMI doSa nathI.) 168 che jJAna jIvasvarUpa, tethI jIva jANe jIvane; jIvane na jANe jJAna to e jIvathI jAdu Thare! 170 gAthA 170 :- jJAna jIvanuM svarUpa che, tethI AtmA AtmAne jANe che; jo zAna AtmAne na jANe to AtmAthI vyatirikta (AI Thare! 169 re! jIva che te jJAna che, ne jJAna che te jIva che; te kAraNe nijAraprakAzaka jJAna tema ja daSTi che. 171 gAthA 171 :- AtmAne zAna jANa, ane jJAna AtmA che ema jANa-AmAM sadeha nathI. tethI Ana temaja darzana para prakAzaka che. 134 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTaprAbhUta 1. darzanaprAbhUta ddabhaSTa jIvo bhraSTa che, ddabhraSTano nahi mokSa che; cAritrabhraSTa mukAya che, ddabhraSTa nahi mukti lahe. 3 1. duSTa samyagdarzanarahita. gAthA 3. je jIva samyagdarzanathI bhraSTa che, tene nirvANanI prApti thatI nathI, kAraNa ke A prasidhdha che ke jeo cAritrathI bhraSTa che teo to krame karI sidhdhine meLave che paNa je samyagdarzanathI bhraSTa che, teo kadI sidhdhi meLavI zakatA nathI. je cAritrathI bhraSTa thAya che paNa jenuM zradhdhAna daDha rahe arthAta je samyagdarzanathI skhalita thAya nahIM vahI te to alpa kALamAM ja pharIthI cAritrane grahaNa karI le che ane mokSa prApta kare che paNa je samyagdarzanathI bhraSTa thAya che tene pharI cAritranuM grahaNa karavuM kaThaNa che ane tethI tene mATe nirvANanI prApti durlabha thai jAya che. jema jhADanI DALIo vigere kapAi jAya to te zIghra pharIthI UgI jaze ane phaLa lAgaze paNa jo te mULathI ukhaDI jAya to DALIo Adi kayAMthI rahe ? te ja pramANe dharmanu mULa samyagdarzana jANavuM. tethI samyagdarzanathI bhraSTa thaela muni athavA samyagdarzana rahita sAdhu mULathI ja naSTa pAmela che. tethI tene muktinI prApti saMbhava nathI. tAtparya e che ke cAritranI sarakhAmaNImAM zradhdhA (samyagdarzana) no doSa moTo gaNavAmAM Avyo che. - 171 samyaktva viNa jIvo bhale tapa ugra suSThu Acare, paNa lakSa koTi varSamAMye bodhilAbha nahIM lahe. 5. suSThu=sArI rIte. gAthA--5 je jIva samyagdarzanathI rahita che, te abajo varSa sudhI sArI rIte ugra tapa kare, to paNa tene ratnatraya mokSamArganI prApti thatI nathI. Jain Educationa International 135 For Personal and Private Use Only. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17ra dabhraSTa , zAne bhraSTane cAritramAM che bhraSTa je te bhraSTathI paNa bhraSTane nAza anya taNo kare. 8. gAthA-8 je jIva samyagdarzanathI bhraSTa che, samyajJAnathI bhraSTa che ane samyaphacAritrathI bhraSTa che, te bhraSTomAM bhraSTa che. AvA loko pote to nAza pAmelA ja che, paNa anya lokono paNa nAza kare che, tethI AvA lokothI sadA dUra rahevuM joIe. 173 vaLI jANIne paNa temane gArava-zarama-bhayathI name, teneya bodhi-abhAva che pApAnumodana hoIne. 13. gArava = (rasa-Rddhi-zAtA saMbaMdhI) garva ; mastAI. gAthA-13 "A sAdhune samyagdarzana nathI ane mithyAtvamAM che" ema jANatAM chatAM je jIvo lajajA, gArava athavA bhayathI temanA page paDe che, te pApanI anumodanA karanArA hoI temane paNa samyagdarzana-jJAna-cAritra prApta thatuM nathI. kAraNa ke teo mithyAtvanuM anumodana kare che, karavuM, karAvavuM ane anumodana karavuM samAna kahyAM che. 174 paMcAstikAya, cha dravya ne nava artha, tattvo sAta che, zraddha svarUpo temanAM, jANo sudaSTi tehane. 19 gAthA-19. cha dravya-jIva, pudagala, dharma adharma, AkAza ane kALa-nava padArtha:- jIva, ajIva, Astrava, baMdha, saMvara, nirjarA, mokSa, puNya, pApa; paMcAstikAya kALa sivAyanAM bAkInA pAMca dravyo pAMca astikAya che;-sAta tattva; - puNya pApa sivAyanA nava padArtho sAta tattva che, je jInavANImAM kahyAM che; tenA svarUpanuM je zradhdhAna kare tene samyagdaSTi jANavo. 175 jIvAdinA zradhdhAnane samyakatva bhAkhyuM che jine vyavahArathI, paNa nizcaye AtmA ja nija samyakatva che. 20 gAthA-20. jInendra bhagavAne kahyuM che ke jIvAdi tatvonuM zradhdhAna vyavahAra samyagdarzana che ane potAnA AtmAnuM zradhdhAna nizcaya samyagdarzana che. 1 36 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 thai je zake karavuM ane nava thai zake te zraddhavuM; samyaktva zraddhAvaMtane sarvajJa jinadeve kahyuM. 22. gAthA--22. je jIva (aMtaraMga purUSArtha) karavAne samartha che te to kare ane je tema karavAmAM asamartha che te zradhdhAna kare kAraNa ke kevaLI bhagavAne zradhdhAna karavAvALAne samyagdarzana thAya che tema kahyuM che. (juo niyamasAra gAthA-154.) 177 vaMdo na aNasaMyata, bhale ho nagna paNa nahi vagha te; baMne samAnapaNuM dhare, ekke na saMyamavaMta che. 26 gAthA--2 6. je gRhasthanA vezamAM che te to asaMyamI che ja, paraMtu jene bahArathI sAdhuveSa dhAraNa karyo che paNa aMtaraMgamAM bhAvasaMyama nathI to te paNa asaMyamI ja che, Ama teo banne asaMyamI hovAthI vaMdanane yogya nathI. atyaMtara bhAva saMyama vagara bAhya sAdhuveSa grahaNa karavAthI to kAi saMyamI thatA nathI ema jANavuM. koI prazna kare ke, bAhya veSa zudhdha hoya, nirdoSa AcAra pAlana karato hoya tene atyaMtara bhAva saMyama che ke nahIM teno nizcaya kevI rIte thAya ? sUkSmabhAva no kevaLI gamya che. bAhya veSa ane AcAra sAdhuno ane aMtaraga bhAva asaMyamInA, evA kapaTano jayAM sudhI nizcaya na thAya tyAM sudhI AcAra zudhdha joI vaMdaNA kare to temAM doSa nathI, paNa A kapaTano koi paNa kAraNathI nizcaya thaI jAya tyAre vadaNA na karavI. Jain Educationa International 137 For Personal and Private Use Only. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sUtraprAbhuta : 178 sUtre sudarzita jeha, te sUrigaNaparapara mArgathI jANI dvidhA, zivapaMtha varte jIva je te bhavya che. 2. sudarzita=sArI rIte darzAvavAmAM-kahevAmAM AveluM sUrigaNaparaMpara mArga=AcAryonI paraMparAmaya mArga. dvidhA(zabdathI ane arthathI-ema) be prakAre. sUtrajJa jIva kare vinaSTa bhavo taNA utpAdane; khovAya soya asUtra, soya sasUtra nahi khovAya che; 3. sUtrajJa--zAstrano jANanAra. asUtra=dorA vinAnI. gAthA 2 ane 3 :- jevI rIte sUtra arthAta dorA sahita soya gumAI jatI nathI ane sUtra rahita gumAI jAya che, tevI rIte sUtra (zAstra) sahita jIva nAza pAmato nathI. sUtrono jANanAra saMsArano nAza kare che kAraNa ke saMsArano nAza karavAno ane mukti prApta karavAno upAya sUtro (zAstro)mAM ja batAvyo che. arihaMta dvArA prarUpela ane gaNadhara devoe gUMthelA sUtro to dvAdazAMgarUpa che paNa te to A kALamAM astitvamAM dekhAtAM nathI to paNa temAM je upadeza che tene AcAryonI paraMparAthI jANIe chIe, ane tene zabda ane arthathI jANIne mokSamArga sAdhI zakAya che ane je te mArga sAthe che te bhavya jIvo che. AcAryonI paraMparA nIce mujaba che. zrI sarvajJadeva bhagavAna mahAvIra pachI traNa kevaLajJAnI thayA. 1) gautama, 2) sudharma, 3) jaMbu temAnA pachI pAMca zrutakevaLI thayA, ke jemane dvAdazAMga sutranuM jJAna hatuM. teo 1) viSNu, 2) dimitra, 3) aparAjIta, 4) gauvardhana, 5) bhadrabAhu temanA pachI daza pUrvanA jANanArA agiyAra thayA. temanA pachI pAMca jJAnIo agiyAra aMganA dhAraka hatA. temanA pachI eka aMganA pUrNajJAnIno abhAva thayo ane aMganA ekadeza arthanA jANanAra AcArya thayA. te AcAryomAMthI amuka nAmo nIce mujaba che. arhadabali, mAghauda, dharasena, puSpadaMta, bhUtabali, jinacaMdra, kuMdakuMda, umAsvAmI, samatabhadra, zivakoTi, zivAyana, pUjayapAda, vIrasena, jinasena, nemicaMdra, vigere. Jain Educationa International 138 For Personal and Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 179 AtmAya tema sasUtra nahi khovAya, ho bhavamAM bhale; adaSTa paNa te svAnubhavapratyakSathI bhavane haNe. 4. sasUtra-zAstrano jANanAra. adaSTa paNa-dekhAto nahi hovA chatAM (arthAta IdriyothI nahi jaNAto hovA chatA). gAthA-4. jema sUtra (dorA) sahita soya daSTimAM AvI jAya che ane guma thatI nathI tema saMsArI jIvane AtmA indriyagocara na hovA chatAM jo te sUtra sahita arthAt sUtrano jANakAra hoya to tene svasavedanathI caitanya camatkArI AtmA pratyakSa jaNAya che, anubhavamAM Ave che. 180 paNa Atmane IcchayA vinA dharmo azeSa kare bhale. to paNa lahe nahi siddhine, bhavamAM bhame-Agama kahe. 15. gAthA15. zrAvakano mukhya dhyeya ane lakSya potAnA AtmAnI IcchA karavI ane potAnA svarUpamAM ruci karavAnI che ane je tene ISTa gaNato nathI ane dharmanAM anya samasta AcaraNa kare to paNa sidhdhi arthAta mokSa meLavato nathI ane tene anaMta saMsArI kahyo che. 181 re! hoya nahi bAlAjhanI aNImAtra parigraha sAdhune; karapAtramAM paradatta bhojana eka sthAna viSe kare. 17 bAlAgra-vALanI Toca gAthA-17 vALanA agrabhAga jeTalo arthAta aNI mAtra paNa parigraha sAdhune hoto nathI. potAnA hAthamAM bIjAno dIdhela prAsuka AhAra divasamAM mAtra ekavAra le che, vAraMvAra letA nathI ane te paNa eka ja sthAna upara UbhA UbhA le che, ane teja divase anya sthAne paNa letA nathI. 182 jamyA pramANe rU5, talatuSamAtra karamAM nava grahe, thoDuM ghaNuM paNa jo grahe to prApta thAya nigodane. 18 139 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ talatuSamAtranAlanA photarA jeTaluM paNa gAthA-18. navA janmelA bALakanuM jevuM rUpa hoya che tevuM sAdhunuM nagna svarUpa hoya che. tene talanuSa mAtrano parigraha hoto nathI. jo koI sAdhu thoDo ghaNo paNa parigraha grahaNa kare che to te nigodamAM jAya che. mithyAtva sahita rAgabhAvathI apanAvI mamatvapUrvaka potAnA viSaya kaSAya puSTa, daDha karavA mATe rAkhe tene parigraha kahyo che. 183 re! hoya bahu vA alpa parigraha sAdhune jenA mate, te nigha che; jinavacanamAM muni niSparigraha hoya che. 19 gAthA-19. jenA matamAM sAdhune bahu athavA alpa parigraha grahaNa karavAnI chUTa che, te mata tathA tenA zradhdhAvAna jIvo niMdAyogya che. kAraNa ke jinavacanamAM parigraha rahita ja nirdoSa muni hoya che. 184 nahi vastradhara siddhi lahe, te hoya tIrthakara bhale, basa nagna muktimArga che, bAkI badhA unmArga che. 23 gAthA-23. jayAM sudhI tIrthakara paNa vastra paridhAna kare, dhAraNa kare tyAM sudhI temane paNa sidhdhi prApta thatI nathI. sAdhunuM chevaTe to acelakapaNuM-nagna paNuM ja mokSa mArga che, bAkI badhA sAdhunA veSa unmArga che. 185 strIne stanonI pAsa, kaze. yonimAM, nAbhi viSe, bahu sUkSma jIva kahela che. kayama hoya dIkSA temane ? 24 gAthA2 4. strIne banne stanonI vacce, kakSamAM athata bane kAMkhomAM yonimAM nAbhimAM AMkhathI joI na zakAya tevA atisUkSma jIvo kahyA che, to pachI temane pradhvajayA arthAta dIkSA kevI rIte hoI zake ? na ja hoya. 186 manazudi pUrI na nArIne. pariNAma zithila svabhAvathI, vaLI hoya mAsika dharma, strIne dhyAna nahi niHzaMkathI. 26 gAthA-26. strIne cittanI zuddhatA nathI, vaLI svabhAvathI ja tenA pariNAma zithila hoya che, bhAvI DhIlA hoya che, ane tene pratyeka mahine mAsika dharmarUpa rUdhirano strAva vidamAna che tenI zaMkA rahe che tethI strIne ni:zaMka dhyAna hotuM nathI. 1 40 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 cAritraprAbhRta : 187 samyaktvacaraNa che prathama, jinajJAnadarzanazuddha je; bIjuM cirata saMyamacaraNa, jinajJAnabhASita teya che. 5 gAthA--5. cAritranA be prakAra che. paheluM to samyaktvanuM AcaraNasvarUpa cAritra che. tattvArthanuM yathArtha zradhdhAna karavuM ane tenA ni:ktiAdi guNo pragaTa karavA te samyaktvacaraNa cAritra che. bIjuM saMyama AcaraNasvarUpa cAritra che. je mahAvratAdi aMgIkAra karI sarvaze AgamamAM jema kahyuM che tevu saMyama AcaraNa karavuM, te saMyamacaraNa cAritra che. 188 samyaktvacaraNavihIna cho saMyamacaraNa jana Acare, to paNa lahe nahi muktine ajJAnajJAnavimUDha e 10. ajJAnajJAnavimUDha--ajJAnatattva ane jJAnatattvano bheda nahi jANanArA gAthA--10. je jIva samyaktvacaraNa cAritrathI bhraSTa che ane saMyamanuM AcaraNa kare che to paNa te ajJAnI mUDhadRSTi che ane tene nirvANanI prApti thatI nathI. kAraNa ke jema samyagajJAna vagara to jJAna mithyA kahevAya che tevIja rIte samyagdarzana vagara cAritra paNa mithyAtvanA doSane pAme che. 189 ajJAnamohapathe kumatamAM bhAvanA, utsAha ne zradhdhA, stavana, sevA, kare je, te taje samyaktvane. 13 gAthA--13. kudarzana arthAta naiyAyika, vaizeSika, sAMkhya, mImAMsA, vedAnta, baudhdha, cArvAka, zUnya ityAdi mata tathA tenA veSa ane tenA kahelA padArtha ane jainAbhAsa paMthamAM zradhdhA, utsAha, bhAvanA, prazaMsA ane tenI upAsanA tathA sevA je jIva kare che te jinamatanI zradhdhArUpa samakitane choDe che, te kudarzana ane mithyAttvano mArga che. kAraNa ke jinamatanA sivAya anya matomAM chadmastha ajJAnio dvArA prerupita mithyA padArtha tathA mithyA pravRttirUpa mArga che, ane jayAre tenI zradhdhA Ave che tyAre jinamatanI zradhdhA jatI rahe che, tethI mithyAdaSTiono saMsarga ja na karavo joIe. Jain Educationa International 141 For Personal and Private Use Only. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4) bodhaprAbhRta : 190 nigraMtha ne ni:saMga, nirmAnAza, nirahaMkAra che, nirmama, arAga, adveSa che,--dIkSA kahI AvI jine. 49. nirmAnAza=mAna ne AzA rahita. ni:sneha, nirbhaya, nirvikAra, akaluSa ne nirmoha che, AzArahita, nirlobha che,--dIkSA kahI AvI jine. 50. janmyA pramANe rUpa, laMbitabhuja, nirAyudha, zAMta che, parakRta nilayamAM vAsa che,dIkSA kahI AvI jine. 51, 1. laubatabhuja=nIce laTakatA hAthavALI. 2. nirAyudha=zastrarahita. 3. nilaya=raheThANa upazama-kSamA-damayukta, tanasaMskAravarjita vRkSa che, mada-rAga-dveSavihIna che,--dIkSA kahI AvI jine. 52. rUkSa=telamardana rahita. damaindriyanigraha. gAthA 49, 50, 51, 52.: jaina dIkSA kevA prakAre hoya che. te ahIM kahe che. nigraMthasvarUpa, parigrahathI rahita, niHsaMga, kaSAya rahita, rAga dveSa rahita, bhaya, mada, mAna rahita, saMsAranA bhogonI AzA rahita, paradravyamAM moha athavA Atmabuddhirahita, kAmakrodhAdi vikAra rahita, moha karmanA abhAvarUpa, zAMtariNAma sahita, krodhanA abhAvarUpa uttamakSamA sahita; mUDhabhAva ane ajJAnabhAva rahita, bALakanuM jevu nagnarUpa hoya che tevA nagnarUpa, kAyotsargamAM UbhA rahelA, AyudhothI rahita, aMga-upAMganA vikAra rahita, snAnAdi rahita, kartRtvabhAva rahita, potAnA svarUpane ja sAdhana karI, svasaMvedanathI potAnA AtmAne pratyakSa anubhavatA thakA AtmAmAM ramaNatA kare te jinadIkSAnuM nAma pAme che. veSa dhAraNa karavAthI dIkSA mAne te dIkSA nathI. sva paranA bhedajJAna vagara phakta veSa grahaNa karavAthI dIkSA kevI rIte saMbhavI zake ? na ja saMbhavI zake. Jain Educationa International 142 For Personal and Private Use Only. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 bhAvaprAbhUta :5 re! bhAvazuddhinimitta bAhira-graMtha tyAga karAya che; che viphaLa bAhira-tyAga AMtara-graMthathI saMyuktane. 3. viphaLa niSphaLa. AMtara-graMtha atyaMtara parigraha. gAthA--3. bAhya parigrahano tyAga bhAvonI zudhdhi mATe karavAmAM Ave che paNa abhyantara parigraha to rAga Adi che ane sakaLa rAgAdino nAza pAmyA sivAya abhyantara parigrahano tyAga saMbhavato nathI. abhyantara parigrahanA astittvamAM bAhya parigrahano tyAga niSphaLa che. 192 cho koTikoTi bhavo viSe nirvastra laMbitakara rahI puSkaLa kare tapa, toya bhAvavihInane siddhi nahIM. 4. bitakara-nIce laTakAvelA hAthavALA. gAthA--4. vastrAdi tyAga karI, janmajanmAMtaro sudhI koTi-koTi varSo sudhI tapazcaryA kare to paNa samyagdarzana-jJAna-cAritrarUpa bhAva rahitane siddhi prApta thatI nathI. tAtparya e che ke aMtaraMgamAM bhAvonI zuddhi vagara bAhyamAM keTalIe tapazcaryA kare to paNa koi lAbha prApta thato nathI. 193 pariNAma hoya azuddha ne jo bAhya graMtha parityaje, to zuM kare e bAhyano parityAga bhAvavihInane ? 5. gAthA--5. jo bAhya parigrahane choDI sAdhu banI jAya, paNa abhyantara parigraha na chUTe ane pariNAma parigraharUpa azudhdha rahe to bAhya tyAga kAIM paNa kalyANarUpa phaLa ApI zakato nathI. samyagdarzanAdi bhAva vagara karma nirjarArUpa kArya thatuM nathI. 194 satpurUSa! kALa anAdithI ni:sIma A saMsAramAM bahu vAra bhAva vinA bahirnieNMdha rUpa grahyAM-tajayAM. 7 146 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAthA-7. nizcaya samyagdarzana-jJAna-cAritra vagara bAhya nigraMtharUpa dravyaliMga arthAt sAdhupaNuM saMsAramAM anaMtakALamAM ghaNIvAra dhAraNa karyuM ane choDayuM to paNa kAMi sidhdhi na thai. cAre gatimAM jIva bhramaNa ja karato rahyo. 195 janmo anaMta viSe are! jananI anerI anerInuM stana dUdha te pIdhuM mahAyaza! udadhijaLathI ati ghaNuM. 18. udadhijaLa=samudranuM pANI gAthA-18he jIva! janma -janmamAM anya anya mAtAnA stananAM dUdha eTalAM pIdhAM che ke tene ekaThuM karavAmAM Ave to samudranA jaLathI paNa anaMtagaNuM vadhI jAya. 196 tuja maraNathI du:khAte bahu jananI anerI anerInAM nayano thakI juLa je vahyAM te udadhijaLathI ati ghaNAM. 19 gAthA-19. he muni! tArA maraNanA du:khathI prApta thaelI anya anya janmanI anya anya mAtAonAM rudananAM AMsuo ekatra kare to samudranA jaLathI paNa anaMtagaNuM adhika thaI jAya. jenAthI potAnA saMsArano abhAva thAya tevuM ciMtana karavuM arthAta nizcaya samyagdarzana, jJAna, cAritrane dhAraNa karavuM sevavuM te upadeza che. 197 traNa lokamAM paramANuM sarakhuM sthAna koI rahyuM nathI, jayAM dravyazramaNa thayela jIva maryo nathI, jamyo nathI. 33. gAthA-33. dravyaliMgI sAdhupaNuM dhAraNa karyA pachI paNa A jIve sarva lokamAM anaMtavAra janma ane maraNa karyA ane evo koI pradeza bAkI na rahyo ke jayAM janma athavA maraNa na karyA hoya. A pramANe bhAvaliMga grahaNa karyA vagara phakta draliMgathI mokSanI (naja paramAtmadazAnI) prApti thatI nathI ema jANavuM. 144 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 pratyeka aMgula chanuM jANo roga mAnavadehamA; to keTalA rogo, kaho, A akhila deha viSe, bhalA! 37 gAthA-37. A manuSyanAM zarIramAM AMgaLInA TeravA jeTalA bhAgamAM chanuM chanuM roga che. to pachI AkhA zarIramAM keTalA haze tenI zuM vAta karavI! 199 jananI taNuM cAvela ne khAdhela eThuM khAIne, tuM jananI kerA jaTharamAM vamanAdimadhya vasyo are! 40 gAthA40. he jIvA tuM mAtAnA peTamAM rahyo tyAM te mAtAnuM cAveluM khAdheluM eThuM anna khAIne ane tenI ulaTI, lohIthI kharaDAelA apakava maLa ItyAdi azuci vacce rahyo. 200 pala-pitta-zoNita-AMtrathI durgadha zaba sama jayAM save, ciMtava tuM pIpa-vasAdi- azucibharela kAyAkuMbhane. 42 pala-mAMsa. pIpa-vasAdi-parU, carabI vagere. gAthA-42. he muni! tuM deharUpi ghaTane A rIte vicAra. mAMsa, hADakAM, vIrya, lohI, pitta, AMtaraDAM, meda, parU, rAdha e badhI malina vastuothI puro bharelo che. AtmA to pavitra che, zudhdhajJAnamayI che ane deha to A prakAre che, tethI temAM rahevuM ayogya che. 201 che bhAvathI liMgI, na liMgI dravyaliMgathI hoya che, tethI dharo re! bhAvane, dravaliMgathI zuM sAdhya che ? 48. gAthA-48. sAdhunuM liMga arthAta cihna, lakSaNa bhAva liMga (pariNAma) che, phakta dravyaliMga arthAta bAhyaveSa ane bAhyatyAga te sAdhunuM liMga nathI, tethI bhAvaliMga dhAraNa karavuM joIe, dravyaliMgathI koI paNa sidhdhi thatI nathI. 1 45 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 zivabhutinAmaka bhAvazuddha mahAnubhAva munivarA 'tuSamASa' padane gokhatA pAmyA pragaTa sarvajJatA. 43. tuSamASa=photarAM ane aDada. gAthA 53:- zivabhUti munie zAstrano abhyAsa karyo nahoto, paraMtu "tuSa mASa" evA zabdonuM raTaNa karatAM karatAM bhAvonI vizuddhatA thatAM mahAnubhAva thaI kevaLajJAna pAmyA. 203 dehAdisaMgavihIna che, varjya sakaLa mAnAdi che, AtmA viSe rata Atma che, te bhAvaliMgI zramaNa che. 56. gAthA 56:- bhAvaliMgI sAdhu dehAdi parigrahothI rahita, tathA mAna kaSAya AdithI rahita ane AtmAmAM ja lIna hoya che. AtmAnA svAbhAvika pariNAmane "bhAva" kahe che ane tenA-anurUpa liMga cihna, lakSaNa tathA rUpa hoya te bhAvaliMga che. AtmA amUrtika cetanArUpa che, tenA pariNAma darzana jJAna che. bAhyamAM dehAdika parigrahathI rahita tathA aMtaragamAM rAgAdika pariNAmathI rahita hoya ane potAnA darzana jJAnarUpa cetanAbhAvamAM lIna hoya te 'bhAvaliMga' che. jenA A pramANe bhAva hoya te bhAliMgI sAdhu che. 204 nagnatvadhara paNa dharmamAM nahi vAsa, doSAvAsa che, te ikSuphUlasamAna niSphaLa-nirguNI, naTazramaNa che. 71. doSAvAsa=doSonuM ghara. Izula=zeraDInAM phUla. gAthA 71:- jenAmAM samyagnAnAdi guNo nathI, svasaMvedana jJAnathI AtmAne anubhavato AtmAmAM je lIna nathI, dazalakSaNa dharma svarUpa nathI te IzunA phUla samAna che ke jene na to koI phaLa lAge che athavA na to temAM gaMdha Adi guNa hoya che. tethI AvA sAdhuno vyavahAra bahurUpI naTa athavA bhavAI bhajavanAranA svAMga samAna che. tethI pahelAM mithyAtva Adi doSo choDI eka zuddhAtmAnuM zraddhAna, jJAna, AcaraNa kare pachI ja sAdhuno bAhya veSa jina AjJA pramANe grahaNa karavo joie. Jain Educationa International 146 For Personal and Private Use Only. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 205 AtmA vizuddhasvabhAva Atma mahIM rahe te "zuddha' che; -A jinavare bhAkhela che, je zreya, Acara tehane 77. gAthA 77H- zuddha che te potAno zuddha svabhAva potAmAM ja che, tethI tene aMgIkAra karavo. bhagavAne bhAva traNa prakAranA kahyA che, 1) zubha, 2) azubha ane 3) zuddha. azubha to A ane raudra dhyAna che te to ati malina che ane tethI choDavA lAyaka ja che. dharmadhyAna zubha che ane tethI te kathaMcita eka apekSAe upAdeya che. tenAthI maMdakaSAyarUpa vizuddha bhAvanI prApti thAya che. zuddhabhAva che te sarvathA upAdeya che kAraNake te AtmAnuM svarUpa ja che. ratno viSe jyama zreSTha hIrakatarugaNe raMgozISa che, jinadharma bhAvibhavamathana tyama zreSTha che dharmo viSe. 82. hIraka=hIro. gozISa= bAvanacaMdana. bhAvibhavamathanabhAvI bhavone haNanAra. gAthA 82- jema ratnomAM sauthI uttama hIro che, ane jema moTAM vRkSomAM uttama bAvana caMdana che, tema dharmomAM uttama jaina dharma che, kAraNa ke tenAthI mokSa thAya 207 pUjAdimAM vratamAM jinoe puNya bhAkhyuM zAsana che dharma bhAkhyo mohakSobhavihIna nija pariNAmane. 83. gAthA 83- vratAdi ane pUjA bhakti, vaMdanA Adi te to puNya che, temAM rAga sahita zubha pariNAma che ane tenAthI puNya baMdha thAya che ane tenuM phaLa svagadinA bhogonI prApti che. paNa mohanA kSayathI zuddha AtmAnAM pariNAma te dharma che. mithyAtva te atattvArtha zraddhAna che. krodha, mAna, arati, zoka, bhaya, jugupsA te cha dveSa prakRti che ane mAyA, lobha, hAsya, rati e cAra tathA strI, purUSa, napuMsaka te traNa vikAra, ema sAta prakRti sAgarUpa che. AnA nimittathI AtmAnAM jJAna-darzana svabhAva vikAra sahita, kSobharUpa, calAcala, vyAkuLa thAya che tethI A vikArothI rahita thAya tyAre zuddha darzana jJAnarUpa nizcaya thAya te 1 47 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AtmAno dharma che. A dharmathI AtmAnA AgAmI bhAvi karmono Asava baMdha thaI sara thAya che ane pUrve bAMdhelAM kamonI nirjarA thAya che. zubha pariNAmathI moha bhAvanI eka aMze hAni thAya che tethI zubha pariNAmane paNa upacArathI dharma kahyo che. ane je phakta zubha pariNAmamAM ja dharma mAnIne saMtoSa pAme che temane dharmanI prApti thatI nathI, ema jinamatano upadeza che. 208 rAgAdi doSa samasta choDI AtamA nijarata rahe bhavataraNakAraNa dharma che te-ema jinadevo kahe. 85 1. bhavataraNakAraNa=saMsArane terI javAnA kAraNabhUta. gAthA 858 jo AtmA moha, rAgAdi samasta doSotha rahita jevo AtmAmAM ja magna thaI jAya to tene dharma kahe che ane tevA dharmane jinezvaradeve saMsAra samudrane taravAnuM kAraNa kahyuM che. 209 paNa Atmane IcchayA vinA puNyo azeSa kare bhale topaNa lahe nahi siddhine, bhavamAM bhame-Agama kahe. 86. gAthA-86 : je jIva potAnA AtmAnuM daSTi, bhavuM karato nathI, AtmAnuM svarUpa jANato nathI, Atmika karma aMgIkAra, dhAraNa karato nathI, paNa sarva prakAranAM samasta paya kare che, to paNa te mokSane prApta karato nathI. kadAcita svagadinanA bhogo meLave paNa te bhogomAM Asakta thaI, tyAMthI cyavI ekendriyAdimAM utpanna thaI saMsAramAM ja bhramaNa kare che. tethI AtmAnA sanmukha thaI AtmAno anubhava karavAnuM kArya sarva prakAranA udyamapUrvaka karavuM joie ane tenAthI ja mokSanI prApti thAya che. bhavyajIvone Aja upadeza che. ra 10 bhAve na jayAM lagI tattva, jayAM lagI citanIya na ciMtave, jIva tyAM lagI pAme nahIM jara-maraNavarjita sthAnane. 115 gAthA 115: jIva ajIva tattvanuM bhedajJAna karI AtmasvarUpanuM ciMtana kara. anAdinidhana AtmA dharma, artha, kAmano haravAvALo che; AtmA dharmadhyAna ane zukaladhyAnano viSaya ane dhyeya che; potAno zudhdha darzanajJAnamayI cetanAbhAva ane tevuM ja arahaMta sidhdha parameSThInuM svarUpa che, tevuM ciMtana jyAM sudhI AtmAmAM na thAya tyAM sudhI saMsArathI nivRtti thatI nathI. tethI tattvanI bhAvanA ane zudhdha svarUpanA dhyAnano upAya niraMtara rAkhavo tevo upadeza che. 6 48 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sudhI AtmAmAM na thAya tyAM sudhI saMsArathI nivRtti thatI nathI. tethI tattvanI bhAvanA ane zuddha svarUpanA dhyAnano upAya niraMtara rAkhavo tevo upadeza che. 211 re! pApa saghaLuM puNya saghaLuM thAya che pariNAmathI; pariNAmathI che baMdha tema ja mokSa jinazAsana mahIM. 116. gAthA 116 : pApa-puNaya, baMdha-mokSanuM kAraNa potAnA bhAva pariNAma ja che jIvane mithyAtva, viSaya-kaSAya, azubhalezyarUpa tIvra pariNAma thAya che tethI pApa Asavano baMdha thAya che. parameSThInI bhakti, jIvo upara dayA. ItyAdi madakaSAya zubhalezyarUpa pariNAma thAya che. tenAthI puNya Asavano baMdha thAya che. zudhdha pariNAma rahita vibhAgarUpa pariNAmathI baMdha thAya che. zudhdhabhAvanI sanmukha thavuM tenA anukULa zubha pariNAma rAkhavAM, ane azubha pariNAma sarvadhA dUra karavAM te upadeza che. 1 49 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 mokSaprAbhUta : 212 vastu svarUpa jANyA vinA dehe sva-adhyavasAyathI ajJAnI janane moha phAle putradArAdika mahI. 10. dehe sva- adhyavyavasAyathI=dehe teja AtmA che' evA mithyA abhiprAyathI. gAthA-10. je manuSyoe jIva ajIva padArthanA svarUpane yathArtha jANyuM nathI. temane dehamAM sva-parano adhyavasAya che ke jethI potAnA dehane ja AtmA mAne che ane putra, strI Adi kuTumbiomAM moha (mamatva) kare che. jayAre jIvaajIva svarUpa jANe tyAre dehane ajIva mAne, AtmAne amUrtika caitanya mAne, potAnA AtmAne potAno mAne, ane potAnA thI anya AtmAne para jANe, tyAre tene paramAM mamatva thatuM nathI. tethI jIvAdi padArthonA svarUpane sArI rIte jANI moha nahI karavo te batAve che. ra 13 re! niyamathI nijadravyarata sAdhu sudaSTi hoya che, samyakatvapariNata vartato duSTAnTa kama kSaya kare. 14. dukhASTakama-duSTa ATha kamone; kharAba evA ATha kamane. gAthA-14. je muni svadravya arthAta potAnA AtmAmAM rata, magna rahe che, rUci sahita che te niyamathI samyagdaSTi che. samyakatva bhAvarUpa pariNamana karato thako duSTa ATha karmono kSaya kare che. je potAnA svarUpanI zradhdhA, ruci, pratIti, AcaraNathI yukta che te niyamathI samyagdaSTi che. ane A samyakatva bhAvanAnA pariNamanathI karmono kSaya karI nirvANa prApta kare che. 2 14 padravyathI durgati, khare sugati svadravyathI thAya che; e jANI, nijadravya ramo, paradravyathI viramo tame. 16. gAthA-16, AcAryo saMkSepamAM upadeza ApyA che ke potAnA AtmasvabhAvamAM rati karo, tenAthI sugati thAya che, svagadi paNa tenAthI maLe che ane mokSa paNa tenAthI prApta thAya che. ane paradravyathI prIti manA karo, tenAthI durgati 1pa0 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ thAya che, saMsAramAM bhramaNa thAya che. A pramANe jANI svadravyamAM rati karo ane anya je paradravya che tenAthI virati karo. 215 duSTASTakavihIna, anupama, jJAnavigraha, nitya ne je zuddha bhAkhyo jinavare, te AtamA svadravya che. 18. jJAnavigraha-jJAnarUpa zarIravALo. gAthA--18 anupama, jJAna-AnaMdamaya, amUrtika, avinAzI, nitya, zudhdha jJAnamUrti AtmA ja eka svadravya che ane bIjA badhA cetana, acetana, mizra padArtho paradravya che. 216 tapathI lahe suraloka sau, paNa dhyAnayoge je lahe te AtamA paralokamAM pAme suzAzvata sauSyane. 23. gAthA--23 kAyAkaleza Adi tapa tathA zubharAgarUpI tapa to badhA ja dharmo ane matonA jIvo kare che ane te tapasvIo maMdakaSAyanA nimittathI svarganI gati prApta kare che, paraMtu je munio dhyAnathI svarga prApta kare che teo jina mArgamAM che ane teo dhyAnanA yogathI zAzvata sukha arthAt nirvANane paNa prApta kare che. 217 diva ThIka vratatapathI, na ho dukha itarathI narakAdike; chAMye ane taDake pratIkSAkaraNamAM bahu bheda che. 25. diva ThIka vratatapathI=(avrata ane atapathI narakAdi du:kha prApta thAya tenA karatA) vratatapathI svarga prApta thAya te mukAbale sArUM che. itarathI--bIjAthI (arthAta avrata ane atapathI) pratIkSAkaraNamAM rAha jovAmAM. gAthA--25 pApa ane puNya te banne baMdha che, eka lokhaMDanI beDI jema ane bIjI sonAnI beDInI mAphaka, ema AcAryoe kahyuM che te vAta kharI, paNa temAM chAyA ane taDakAnI jema bheda che. jema koi raste jato vaTemArgu chAyA nIce. bese to te sukha pAme ane taDakAmAM rahe to du:kha meLave, tema jo koi vrata, tapanuM AcaraNa kare che te svarganA sukhane prApta kare che ane je tenuM AcaraNa nathI karato ane viSaya kaSAya AdinuM sevana kara che te narakamAM du:kha prApta 151 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kare che. A pramANe AmAM moTo bheda che. tethI kahevAno Azaya ema che ke jayAM sudhI nirvANa na thAya tyAM sudhI vrata tapa AdimAM pravartana karavuM zreSTha che, tenAthI saMsArika sukhanI prApti thAya che ane nirvANane sAdhavAmAM paNa te sahakArI che. viSaya kaSAya AdinI pravRttinuM phaLa to kevaLa naraka AdinA duHkha che. te du:khonA kAraNonuM sevana karavuM te to moTI bhUla che, tema jANavuM. tema chatAM vrata, tapamAM dharma mAnI tyAM vaTemArgunI mAphaka jhADanA chAyA nIce sadA mATe aTakI na javuM. 218 saMsAra-arNava rudrathI ni:saraNa icche jIva je, dhyAve karama-indhana taNA dahanAra nija zuddhAtmane. 26. saMsAra-arNava rudrathI=bhayaMkara saMsArasamudrathI. ni:saraNa=bahAra nIkaLavuM te. karama-Indhana taNA dahanAra=karmarUpI IMdhaNAMne bALI nAkhanAra. gAthA--26 nirvANanI prApti karmano nAza thAya tyAre thAya che, ane kaMrmano nAza zudhdhAtmAnA dhyAnathI thAya che. zudhdhAtmAnA dhyAnarUpI agni ja karmarUpI IMdhanane bALavA mATe samartha che tethI je saMsAramAMthI nIkaLI mokSanI IcchA kare che te zudhdha AtmAnuM dhyAna kare che. mumukSunuM ekamAtra parama kartavya nija zudhdhAtmAnuM dhyAna ja che. mokSano upAya tenA sivAya bIjo koi nathI. 219 dekhAya mujane rUpa je te jANatuM nahi sarvathA, ne jANanAra na dazyamAna; huM boluM konI sAthamAM? 29. na dRzyamAna dekhAto nathI. gAthA--29 dehAdi je rUpI padArtho dekhAya che te to jaDa che ane temAM jANavAnI ke dekhavAnI zakti nathI tethI te kAMI jANatA ke dekhatA nathI, jayAre huM to zAka, cetana ane arUpI chuM. arUpI hovAthI bIjAne jaNAto nathI, tethI huM konI sAthe boluM? tethI huM mauna chuM. Jain Educationa International 152 For Personal and Private Use Only. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra 20 yogI sUtA vyavahAramAM te jAgatA nijakAryamAM; je jAgatA vyavahAramAM te sukha AtamakAryamAM 31. gAthA-31 je yogI dhyAnI muni vyavahAramAM sUtA che te potAnA svarUpanA kAmamAM jAge che ane je vyavahAramAM jAge che te potAnA AtmakAryamAM sUe che. joke munine saMsArI vyavahAra to kAMI paNa nathI paNa dharmano vyavahAra, jevo ke saMdhamAM rahevuM mahAvratAdi pALavAM ItyAdimAM tatpara nathI. A badhI dhArmika vyavahAranI pravRttiothI nivRtta thaI dhyAna kare che te vyavahAramAM sUtelA kahevAya che ane potAnA AtmasvarUpamAM lIna thaI jJAtA daSTA rahe che te potAnA AtmakAryamAM jAge che. svarUpanI sAdhanA ja nizcayathI AtmAnuM kArya che. tethI sAdhu vyartha vyavahAramAM pravRtta na thatAM ekamAtra potAnA AtmAnI sAdhanA kare che. 2 21 che tattvaruci samyakatva, tattva taNuM grahaNa sajJAna che, parihAra te cAritra che;-jinavaravRSabhanirdiSTa che. 38. grahaNa=samajaNa; jANavuM te; jJAna. sadjJAna=samyajJAna. gAthA-38 tattvaruci samyagdarzana che, tattvanuM grahaNa samyakajJAna che, ane moha, rAga, dveSa ane parapadArthono tyAga samyaphacAritra che, ema jinendradevoe kahyuM che. paramatattvarUpa nija bhagavAna AtmAnI ruci samyagdarzana, tenuM grahaNa te samyajJAna ane tenAthI bhinna paradravyo ane temanA lakSe utpanna thatA ci vikArono tyAga te samyakracAritra che. rarara nirmaLa sphaTika padravyasaMge anyarUpe thAya che, tyama jIva che nIrAga paNa anyAnyarUpe pariName. 51. gAthA-pa1 jema sphaTikamaNi vizudhdha che, nirmaLa che, ujajavala che, te pILAM lAla, lIlAM puSpAdi paradravyano saMyoga thavAthI anya jevA raMgIna dekhAya che, tevIja rIte jIva vizudhdha ane svaccha svabhAvI che. paraMtu te anitya paryAyamAM 153 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ baMdhAI potAnI bhUlathI svamAMthI khasI jAya che ane moha, rAga dveSa Adi bhAvothI saMyoga thatAM anya anya prakAre thato dekhAya che. rAgAdi vikAra che te pudgalanA che ane te jIvanA jJAnamAM AvI jhaLake che, tyAre jIva te vikAra sAthe tanmaya thai ema mAne che ke te vikArabhAva mArA che. jayAM sudhI te banne vacce bhedajJAna thatuM nathI tyAM sudhI jIva anya anya prakAranA vikAra bhAvarUpa anubhavamAM Ave che. tapathI rahita je jJAna, jJAnavihIna tapa akRtArtha che, te kAraNe jIva jJAnatapasaMyukta zivapadane lahe. 59. akRtArtha-prayojana siddha na kare evu; asaphaLa. gAthA-59 je jJAna taparahita che ane je tapa jJAna rahita che te banne AkAryakara che tethI jJAna ane tapa sAthe hoya to ja nirvANanI prApti thAya che. koi jJAna carcA to .bahu kare paNa tapa karatA nathI ane svacchaMdI thai pravarte che. vaLI koI vrata, tapa AdithI sidhdhi mAnI temAM tatpara rahe ane kriyA jaDa thai pravarte che. AcArya kahe che ke A banne ajJAnI che. je jJAna sahita tapa kare che te jJAnI che ane teja mokSane prApta kare che. 224 AtmA jaNAya na, jayAM laMgI viSaye pravartana nara kare; viSaye viraktamanaska yogI jANatA nija Atmane. 66. viSaye viraktamanaska=jemanuM mana viSayomAM virakta che evA; viSayo pratye virakta cittavALA gAthA 66 jIvasvabhAvanA upayoganI evI svacchatA che ke te je jJeya padArtha sAthe joDAya che, tanmaya thAya che, ekatva bAMdhe che, tyAre jIva te padArthanA svarUpa jevo thai jAya che, potAne te padArthamaya mAnavA lAge che. tethI AcArya kahe che ke jayAM sudhI viSayomAM citta rahe che, tyAM sudhI te rUpa rahe che, AtmAno anubhava thato nathI; Ama vicAra karI viSayothI virakta thai AtmAmAM upayoga joDe tyAre AtmAne jANe, anubhava kare. tethI viSayothI virakta thavAno upadeza che. Jain Educationa International 154 For Personal and Private Use Only. Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 25 paradravyamAM aNumAtra paNa rati hoya jene mohathI, te mUDha che, ajJAnI che, viparIta AtmasvabhAvathI. 69. gAthA-69. je jIvane paradravyamAM paramANumAtra paNa lezamAtra mohathI rati athati rAga prIti hoya to te jIva mUDha che, ajJAnI che ane AtmasvabhAvathI viparita che. bhedavijJAna thayA pachI jIva ajIvane bhinna jANe tyAre paradravyane potAnuM na samaje ane tyAre tene kartavyabudhdhi arthAta svAmitvanI bhAvanAthI rAga thato nathI ane jo tema na thAya to ema samajavuM ke tene sva parano bheda jANyo nathI, ajJAnI che ane AtmasvabhAvathI pratikULa che. jJAnI thayA pachI cAritramohanA udayathI karma janya kAIka rAga hoya te aparAdha nathI. te rAgathI gaNAto nathI. jJAnI paradravyathI rAgI kahevAtA nathI. 2 26 je deva kutsita, dharma kutsita, liMga kutsita vaMdatA, bhaya, zarama vA gArava thakI, te jIva che mithyAtvamAM. 92. kutsitakaniMdita, kharAba, adhama; gAthA-92 je sudhA Adi ane rAga dveSa Adi doSothI dUSita che te mudeva che. jo hiMsA Adi doSothI sahita che te dharma che. jo parigraha Adi sahita che te mudeva sAdhu athavA gurU che. je teonI vaMdanA, pUjA kare che te to pragaTa mithyAdaSTi che ja paNa je lajajA, bhaya, gArava (mAna) ItyAdi kAraNone vaza thaIne paNa vaMdanA, pUjA kare che te paNa pragaTa mithyAdaSTi che. nigraMtha, bAhya asaMga, paNa nahi tyakta mithyAbhAva jayAM, jaNe te samabhAva nija, zuM sthAna-mauna kare tihA? 97. sthAna nizraLapaNe UbhA rahevuM te; UbhAM UbhAM kAyotsargasthita rahevuM eka Asane nizraLa rahevuM te. gAthA-97 jo mithyAtvabhAva sahita hoI ne kaMcana kAmInI sarveno tyAga karI dIkSA laI sAdhu veSa grahaNa karI dhyAna, kAyotsarga mauna ItyAdi dhAraNa kare tenAthI koI prayojana saratuM nathI. te badhuM vyartha che kAraNa ke AtmAnA zudhdha svabhAvane teNe potAnA sva saMvedana jJAnathI jANyo nathI. AtmAnA zudhdha svabhAvane joI jANI ane anubhavIne ja jIva samyagdaSTi bane che. samyakatva vagara bAhyakriyAnuM phaLa to saMsAra ja che. 1 papa Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 28 bahiraMga karmo zuM kare? upavAsa bahuvidha zuM kare? re! zuM kare AtApanA?-AtmasvabhAvaviruddha je. 99. gAthA-99 je bAhyakarmaka kriyAkAMDa, upavAsa Adi bAhya tapa, AtApanA Adi kAyAkaleza je AtmasvabhAvathI rahita athavA viparita che teno mokSamArgamAM koI artha athavA prayojana nathI. bAhyakriyAkarma zarIra Azrita che ane zarIra jaDa che, AtmA cetana che. jaDanI kriyA to cetanane kAIM phaLa ApatI nathI. bAhyakriyA karmathI to kAMI mokSa thato nathI. azubha ane zubha bhAva choDIne, zudhdha upayoga thavAthI mokSa thAya che. tethI darzana jJAna upayoganA vikAra kSaya karI zudhdha jJAna cetanArUpa zudhdha AtmAno abhyAsa karavo teja mokSano upAya 229 puSkaLa bhaNe zrutane bhale, cAritra bahuvidha Acare, che bALazruta ne bALacArita, AtmathI viparIta je. 10). gAthA-100 je AtmasvabhAvathI rahita, viparIta ane virUdhdha thaIne athavA banIne zAstro vAMce ane ghaNA prakArethI cAritranuM AcaraNa kare to te badhuM bALa zruta athavA bALacAritra samajavuM ane ajJAnInI kriyA jANavI. kAraNa ke agiyAra aMga ane navapUrva to abhavyajIva paNa jANato hoya ane bAhya mULaguNarUpa cAritra paNa pALato hoya to paNa te mokSa pAmato nathI. 2 30 ahaMta-siddhAcArya-adhyApaka-zramaNa-parameSThI je, pAMceya che AtmA mahI, AtmA zaraNa mAruM khare. 104. gAthA-104 arihaMta, sidhdha, AcArya, upAdhyAya ane sAdhu e paMcaparameSThI, bhagavAna AtmAnI ja avasthA che tethI mArA mATe to mAro AtmA zaraNa che. mArA dehamAM AtmA che te vartamAnamAM karmanA AvaraNamAM che to paNa te pAMca padomAM kahelA paMca parameSThInA AtmA jevo che, tethI AtmAnA zudhdha svarUpanuM dhyAna te pAMca padonuM dhyAna ja che. aMtamAM phakta svayaM potAnA AtmAnuM ja zaraNa che, ema AcArya devo bhAvanA karI che. 1 pa6 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 31 samyakatva, samyajJAna, satyAritra, sattapacaraNa che, cAreya che AtmA mahI; AtmA zaraNa mAruM khare. 105. gAthA-105 samyagdarzana, samyajJAna, samyakucAritra ane ane samyakatapa e cAra ArAdhanAo paNa AmAnI ja avasthA che. tethI AcArya kahe che ke mArA mATe to eka AtmA ja zaraNa che, kAraNa ke phakta AtmAnA ja AzrayathI samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritranI prApti thAya che. AtmAnuM zradhdhAnarUpa pariNAma te samyagdarzana che, saMzaya, vimoha ane vizvamathI rahita nija svarUpane yathArtha jarNavuM te samyagajJAna che, rAga dveSa Adi rahita pariNAma thavAM te samyakracAritra che, ane svarUpanI sAdhanA karavI AtmAmAM ramaNatA karavI te samyaka tapa che, Ama cAre pariNAma AtmAnAM che ane tethI AcArya kahe che ke mane phakta AtmA ja zaraNa che ane AtmabhAvanAmAM te cAre ArAdhanAo AvI gaI. 1 pa ka Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. liMgaprAbhUta : ra3ra hoye dharamathI liMga, dharma na liMgamAtrathI hoya che; re! bhAvadharma tuM jANa, tAre liMgathI zuM kArya che? 2. gAthA-2 dharma sahita to liMga hoya che paNa liMgamAtrathI dharmanI prApti nathI, tethI he bhavya jIva! tuM bhAvarUpa dharmane jANa ane phakta liMgathI ja tArUM zuM kArya sidhdha thaze ? kAMI paNa nahIM. liMga eTale citanuM nAma che. bAhya veSa dhAraNa karela muninA cihnanI jema jo aMtaraMga vitarAga svarUpa dharma hoya to te bAhya cihna satyArtha che. tAtparya e che ke aMtaraMga rAgadveSa rahita, AtmAnA zudhdha jJAna darzanarUpa svabhAva dharma, nirmaLa pariNAmo sahita liMga dhAraNa karavAno upadeza che ane tethI sidhdhi prApta thAya che. phakta munino veSa mUkti Apato nathI. 233 je saMgrahe, rakSe bahuzramapUrva, dhyAve Artane, te pApamohitabuddhi che tiryaMcayoni, na zramaNa che. 5. bahuzramapUrva=bahu zramapUrvaka; ghaNA prayatnathI. Arta-ArtadhyAna. gAthA-pa sAdhu thaIne paNa je bahu prayatna karIne parigrahano saMgraha kare che, tenI vAMchA, ciMtavana, mamatva kare che, tenI rakSA kare che, tenA mATe niratara ArtadhyAna kare che, te pApathI mohita buddhivALo sAdhu sAdhu nathI, pazu che, ajJAnI che, sAdhupaNAne lajave che. 234 je bhojane rasavRddhi karato vartato kAmAdike, mAyAvI liMgavinAzI te tiryaMcayoni, na zramaNa che. 12. gAthA-12 dIkSA laI sAdhupaNuM aMgIkAra karyA pachI paNa jene bhojanamAM svAda, rasanI lolupatA ane Asakti che, tyAre tene bhojananA rasanI sAthe anya 158 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayonI paNa IcchA utpanna thAya che, tene kAma sevananI IcchA, pramAda ane niMdrA pracura mAtrAmAM vadhI jAya che tyAre te vyAbhicArI thaI jAya che, mAyAvI arthAta kAmasevana mATe aneka chaLa kapaTa karavAnuM vicAre che. tethI te sAdhu to nahIM paNa manuSya paNa nathI, te pazu samAna che. ra3pa strIvarga para nita rAga karato, doSa de che anyane, gajJAnathI je zUnya, te tiryaMcayoni, na zramaNa che. 17. dIkSAvihIna gRhastha ne ziSya dhare bahu sneha je, AcAra-vinayavihIna, te tiryaMcayoni, ne zramaNa che. 18. gAthA-17-18 je veSadhArI dIkSA rahita gRhastho ane ziSyomAM bahu sneha rAkhe che, mahilAvargamAM rAga kare che, temanI sAthe rAgAtmaka vyavahAra kare che, prItipUrvaka vArtAlApa kare che tathA nirdoSa zrAvaka sAdhune doSa de athavA ALa caDhAve, tathA munine yogya AcaraNathI rahita ane vinayathI vihIna thAya che te sAdhu nathI, paNa pazu che, ajJAnI che. tethI AcArya kahe che ke sAdhue na to gRhastho upara ke na to dIkSita ziSyavarga sAthe neha bAMdhavo joIe. 129 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. zIlaprAbhUta : 236 duSkara jaNAvuM jJAnanuM pachI bhAvanA dukkara are ! vaLI bhAvanAyuta jIvane duSkara viSayavairAgya che. 3. gAthA-3. jJAnanI prApti karavI, pachI tenI bhAvanA bhAvavI, vAraMvAra anubhava karavo, pachI viSayono tyAga karavo te uttarottara durlakSa che ane viSayono tyAga karyA vagara prakRti badalI zakAtI nathI tethI ema kahyuM che ke viSayo jJAnane vikRta kare che tethI viSayono tyAga ja suMdara zIla che. 2 37 jANe na AtmA jJAnane, varte viSayavaza jayAM lagI; nahi kSapaNa pUravakarmanuM kevaLa viSayavairAgyathI. 4. kSapaNa= kSaya karavo te; nAza karavo te gAthA-4 jayAM sudhI jIva viSayone vaza che tyAM sudhI tene jJAna thatuM nathI ane jJAna vagara kevaLa phakta viSayothI virakta thavAthI pUrve bAMdhelA karmono kSaya thato nathI. jayAM sudhI viSayomAM rata hoya tyAM sudhI ISa aniSTa bhAvo rahe che ane te bhAvomAM ekatva budhdhi hoya tyAM sudhI jJAyakanA jJAnano anubhava thato nathI ane te anubhava vagara pUrva karmano kSaya thato nathI. tethI jJAnasahita thaI viSaya tyAgavA uttama che.viSayone tyAgI jJAnanI bhAvanA karavI te ja suzIla che. 160 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 38 je jJAna caraNavihIna, dhAraNa liMganuM dgahIna , tapacaraNa je saMyamasuvirahita, te badhuMya nirartha che. pa. nirartha-nirarthaka, niSphaLa. gAthA-5. cAritravihIna jJAna nirarthaka che, samyagdarzana vagara dIkSA grahaNa karI sAdhu thavuM nirarthaka che. ane saMyama vagara tapa nirarthaka che. Idriyone vazamAM karavI, jIvonI dayA pALavI Adi te saMyama che ane te vagara kAMI paNa tapa karavuM te niSphaLa che. samyajJAnanI sArthakatA jayAre tene yogya AcaraNa hoya to ja che. tapa paNa saMyamIne ja zobhe che, ane sAdhu veSa paNa samyagdaSTino ja saphaLa che. 2 39 je jJAna caraNavizuddha, dhAraNa liMganuM dUgazuddha je, tapa je saMyama, te bhale thoDuM mahAphaLayukata che. 6. dagazuddha samyagdarzana vaDe zuddha. sasaMyama saMyama sahita. gAthA-6 cAritra sAthe zudhdha jJAna, samyagdarzana sahita sAdhupaNuM ane saMyama sahita tapa, jo thoDAM paNa hoya to mahAphaLa ApanArAM che. jJAna thoDuM hoya paNa AcaraNa zudhdha hoya to moTuM phaLa Ape che. samyagdarzana sahita zrAvaka paNa zreSTha che ane samyagdarzana vagara munino veSa paNa zreSTha nathI. Indriyono saMyama, jIva dayA Adi sahita upavAsa Adi thoDuM tapa paNa kare to moTuM phaLa prApta thAya che ane viSayonI abhilASA sAthe tathA dayA rahita thaI mahA kaSTa UThAvI tapa kare to paNa te niSphaLa che. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 40 je jJAnathI garvita banI viSayo mahIM rAce jano, te jJAnano nahi doSa, doSa kupuruSa maMdamati taNo. 10. gAthA-10 je jIva jJAnagarvita thaI jJAnamadathI viSayomAM rAga pAmI prasannatA anubhave che ane svacchaMdI thAya che, te to jJAnano doSa nathI paNa te maMda buddhi kamanasIba jIvano doSa che. te jIvanA honahAra ja khoTAM che tethI tenI buddhi bagaDI jAya che ane jJAnane prApta karI temAM madathI masta thaI viSaya kaSAyomAM Asakta thaI svacchaMdI thaI jAya che. aparAdha te jIvano che jJAnano nahi tema jANavuM. 241 sauthI bhale ho hIna, rUpavirUpa, yauvanabhraSTa ho, mAnuSya tenuM che sujIvita, zIla jenuM suzIla ho. 18. hIna=hINA (arthAt kulAdi bAhya saMpattinI apekSAe halakA). rUpavirUpa rUpe virUpa, rUpa-apekSAe kurUpa. mAnuSya manuSyapaNuM (arthAt manuSyajIvana). sujIvita=sArI rIte jivAyeluM prazaMsanIyapaNe-saphaLapaNe jIvavAmAM AveluM gAthA-18 je badhA manuSyomAM hIna che, kuLAdithI nyUna che, rUpathI virUpa che, avasthAmAM vRdhdha thaI gayo che. ane suMdara nathI, chatAM paNa jenuM zIla suMdara che, svabhAva unma che, kaSAya AdinI tIvra Asakti nathI tenuM jIvavuM prazaMsanIya che. 1 6 ra Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 prANIdayA, dama, satya, brahma, acaurya ne saMtuSTatA, samyaktva, jJAna, tapazcaraNa che zIlanA piravAramAM. 19 gAthA--19 jIvadayA, IdriyonuM damana, satya, acaurya, saMtoSa, samyagdarzana, jJAna, tapa A badhA zIlanA parivAramAM che. zIla svabhAvanuM tathA prakRtinuM nAma che. mithyAtva sahita kaSAyarUpa jJAnanI pariNita te to du:zIla che, tene saMsAra prakRti kahe che. paNa A prakRti palaTI ane samyak prakRti thAya to te suzIla che, tene mokSasanmukha prakRti kahe che. jayAre saMsAra prakRti palaTI saMsAra dehathI vairAgya pAmI samyagdarzana pariNAma thAya pachI badhI prakRti mokSanI sanmukha thAya, te suzIla che, jene saMsArano aMta Ave che tyAre tene A prakRti hoya che ane A prakRti na hoya tyAM sudhI saMsAra bhramaNa ja che, ema jANavuM. 243 viSavedanAhata jIva eka ja vAra pAme maraNane, paNa viSayaviSahata jIva to saMsArakAMtAre bhame. 22. saMsArakAMtAre=saMsArarUpI moTA bhayaMkara vanamAM gAthA--2 2. jherathI to jIvra eka janmamAMja maraNa pAme che paraMtu viSayarUpa viSathI jIva moTebhAge vAraMvAra saMsArarUpI vanamAM bhramaNa kare che. puNyanI ane rAganI ruci paNa viSaya budhdhi che. sarpanA viSathI paNa viSayonuM viSa vadhu prabaLa che. viSayonI AsaktithI evo karmabaMdha thAya che ke tenAthI ghaNA janma maraNa karavA paDe che. 244 jozIla viNa basa jJAnathI kahI hoya zuddhi jJAnIe, dazapUrvadharano bhAva kema thayo nahIM nirmaLa are? 31. gAthA--31 jo zIla vagaraja phakta jJAnathIja vizuddha bhAva paMDitoe kahyo hoya to dazapUrvano jANavAvALAnA bhAva nirmaLa kema na thayA? tethI ema jANavuM ke bhAva nirmaLa zIlathI ja thAya che. ane mithyAtva kaSAya AdinuM dUra thavuM te ja zIla che. zIla vagara phakta jJAnathI ja mokSanI sidhdhi thatI nathI. zIlanA vagara muni paNa thai jAya to bhraSTa thai jAya che. tethI zIlane mukhya jANavuM Jain Educationa International 163 . For Personal and Private Use Only. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mULamArge rahasya sanmukha; mU. bhavadu:kha mU. 1 mULa mAraga sAMbhaLo jinano re, karI vRtti akhaMDa no'ya pUjAdinI jo kAmanA re, no'ya vhAluM aMtara karI jojo vacananI tulanA re, jojo zodhIne jina siddhAMta; mU. mAtra kahevuM paramAratha hetuthI re, koi pAme mumukSu vAta. mU. 2 jJAna, darzana, cAritranI zuddhatA hai, eka paNe ane aviruddha; mU. jina mAraga te paramArthathI re, ema kahyuM siddhAMte budha. liMga ane bhedo je vratanA re, dravya deza kALAdi bheda; paNa jJAnAdinI je zuddhatA re, te to traNe kALe abheda. mU. 3 mU. avinAza; mU. have jJAna darzanAdi zabdano re, saMkSepe suNo tene jotAM vicArI vizeSathI re, samajAze uttama che dehAdithI bhinna AtmA re, upayogI sadA ema jANe sadguru upadezathI re kahyuM jJAna tenuM nAma khAsa. mU. 6 je jJAne karIne jANiyuM re, tenI varte che zuddha pratIta; mU. kahyuM bhagavaMte darzana tehane re, jenuM bIjuM nAma samakIta. mU. 7 jema AvI pratIti jIvanI re, jANyo sarvethI bhinna asaMga; mU. tevo sthira svabhAva te Upaje re, nAma cAritra te aliMga. mU. 8 te traNe abheda pariNAmathI re, jyAre varte te AtmArUpa; teha mAraga jinano pAmiyo re, kiMvA pAmyo te nijasvarUpa. mU.9 evAM mULa jJAnAdi pAmavA re, ane javA anAdi baMdha; mU. upadeza sadguruno pAmavo re, TALI svacchaMda ne pratibaMdha. mU. 10 ema deva jinaMde bhAkhiyuM re, mokSamArganuM zuddha bhavya janonA hitane kAraNe re, saMkSepe kahyuM svarUpa; mU. svarUpa mU. 11 Jain Educationa International For Personal and Private Use Only. mU 4 mU. paramArtha; AtmArtha, mU. 5 Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "jinezvarone evuM koI paNa kAraNa nahotuM ke je nimitte teo mRSA ke pakSapAtI bodhe, tema teo ajJAnI na hatA, ke ethI aSA bodhAI javAya. jaine pravartakoe mane kaMI bhUrathI dakSiNA ApI nathI. tema e mArA kaMi kuTuMbaparivArI paNa nathI ke e mATe pakSapAte huM kaMI paNa tamane kahuM priya bhavyo, jaina jevuM eka pUrNa ane pavitra darzana nathI, vItarAga jevo ekake deva nathI, tarIne anaMta duHkhathI pAra pAmavuM hoya to e sarvajJa darzanarUpa kalpavRkSane sevo." zrImad rAjacaMdra. Jain Educationa International For Personal and Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatva bodha. eyaggado samaNo eyaggaM Nicchidassa atthesu / NicchitI Agamado AgamaceThThA tado jeThA // 232 // artha :-zramaNa ekAgratAne prApta hoya che; ekAgratA padArthonA nizcayavaMtane hoya che; (padArthono) nizcaya Agama dvArA thAya che; tethI AgamamAM vyApAra mukhya che. tAtparya e che ke Agamano abhyAsa Avazyaka, anivArya ane zreSTha kartavya che. ...pravacanasAra gAthA ra 32. jadi sakkadi kAdu je paDikamaNAdiM karejja jhANamayaM / sattiAvihINo jA jai sadyahaNaM ceva kAyavvaM // 154 // artha :-Aho jo karI zakAya to dhyAnamaya pratikramaNAdi kara; jo tuM zaktivihIna hoya to tyAM sudhI zradhdhAna ja kartavya che. ...niyamasAra gAthA 154. tavarahiyaM jaM NANa NANavijuttAo tavo vi akayattho / tamhA NANataveNaM saMjuto lahai NivvANaM / / 59 // artha :-tapathI rahita je jJAna, jJAnavihIna tapa akRtArtha (asaphaLa) che, te kAraNe jIva jo jJAna tapasaMyukta hoya to zivapadane lahe. ..mokSapAhuDa gAMthA pa9. DIGITY& GTO) che. uparAMe, brary.org