Book Title: Jain Dharma Chintan
Author(s): Dalsukh Malvania
Publisher: Prakrit Jain Vidya Vikas Fund Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001434/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena umaM nina rAma rAma - tarUkhabhAI mAlavaNayA - chaka Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyA vikAsa phaMDa, graMthAMka-7 zreSThI. ka. lA. smA nidhi, graMthAMka-pa jena dharma ciMtana lekhaka : dalasukha mAlavaNiyA saMpAdaka : sva. ratilAla dIpacaMda desAI prakAzaka : prAkRta jaina vidyA vikAsa phaMDa amadAvAda Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka: hai. ke. Ara. candrA mAnada maMtrI, prAkRta jaina vidyA vikAsa phaMDa 375, sarasvatInagara, AjhAda sosAyaTI amadAvAda-380 015 prata: 1000, AvRtti bIjI I. sa. 1991 mUlya : rU. 40-00 mukhya vitaraka : prArzva prakAzana nizALa, jhaverIvADa, rilIpha reDa amadAvAda380 001 mudraka : harajIbhAI ena. paTela kriznA prinTarI 966, nAraNapurA junA gAma, amadAvAda-13 phona : 484393 Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra A graMthanuM prakAzana kharca zreSThI kastUrabhAI lAlabhAI smAraka nidhi (bI-11, nyU kalotha mArkeTa, amadAvAda-2) dvArA prApta thayuM che. e TrasTanA sau udAramanA TrasTIo zrI aravindabhAI narottamabhAI zrI AtmArAmabhAI bhogIlAla sutariyA zrI saMvegabhAI aravindabhAI zrI kalyANabhAI puruSottamadAsa phaDiyA zrI ramezabhAI puruSottadAsa zAha pratye ame hArdika AbhAra vyakata karIe chIe. - prakAzaka Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThIvarya zrI kastUrabhAI lAlabhAI For po mwd Acla mamatAnA Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zeTha zrI kastUrabhAI lAlabhAI (1894-1980) sva. zeThazrI kastUrabhAI lAlabhAInA AyuSyane paTa vIsamI sadInA ATha dAyakA para eka yuganI jema vistarela hato, amadAvAda sthapAyuM tenI pahelAMthI gujarAtamAM mahAjananI je paraMparA cAlI AvatI hatI tene lagabhaga chello kahI zakAya te staMbha kastUrabhAI hatA. te paraMparAnA pratinidhi tarIke temaNe nIti ane prAmANikatA para maMDAyela vepArane Adarza pUrA pADyo hato. udyogakSetre nUtana yuga pravartAvanAra agraNIomAM temanI gaNanA thayelI che. udyogamAM meDanaIjhezananI havA pheMkavA sAthe rASTranuM hita joIne vyavahAra karanAra bhAratanA alpasaMkhya udyogapatiomAM temanuM sthAna hatuM. videzI peDhIonA sahakArathI bhAratamAM raMga-rasAyaNanA utpAdanane prAraMbha karanAra kastUrabhAI anokhI AvaDatathI bhAratIya arthanItinA AdhArastaMbha banyA hatA. AMtararASTrIya kSetre vepAra ane arthakAraNanI aneka aTapaTI AMTIghUMTIone buddhipUrvaka ukelI batAvanAra niSNAta ane vicakSaNa viSTikAra tarIke paNa temaNe nAmanA meLavI hatI. amadAvAda ke bhAratanA ja nahIM, duniyAnA kApaDaudyoganA ItihAsamAM temanuM nAma ane kAma suvarNAkSare lakhAya tevI temanI e kSetranI sevA hatI. udyoganI mAphaka kalA ane zikSaNa paratve paNa temanI daSTi pragatizIla hatI. rANapura ane delavADAnAM zilpa-sthApatya, aTIrA, pI. Ara. ela. ane AI. AI. ema. jevI saMsthAo temanI pragatiabhimukha vicArazreNInAM ciraMjIva daSTA che. AjhAdInA saMgrAmakALa daramyAna temaNe rASTrIya netAone Apela sahakAra temanI hiMmata ane dezadAjhanI gavAhI pUre che. kharca eka paisAnuM paNa na thAya tenI teo cIvaTa rAkhatA paNa jarUra lAge tyAM lAkha rUpiyAnuM kharca lekakalyANa athe dAna rUpe karavAmAM saMkeca rAkhatA nahIM. temanA udyogagRhamAM eka vAra mANasane nImyA pachI sAramAM prasaMge tenI paDakhe UbhA rahIne madada karavAmAM temanuM udAra, mAnavatAbharyuM vatana pragaTa thatuM. dhananI mAphaka zabdonI ane samayanI paNa teo karakasara karatA, Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nANAM, zabda ane samaya e traNamAM temanI kaI karakasara caDe te kahevuM muzkela che. e traNe bAbatone cakhe ane cokkasa hisAba rAkhavAmAM temane Agraha rahe. A badhuM teo koI paNa Adhunikane zaramAve teTalI cIvaTa ne sughaDatAthI karatA. zista ne saMyamanA teo cAhaka hatA. vaja jevA dekhAtA temanA hadayanI nIce svajane, svadharmIo ane svadezavAsIo mATe prema karo vaheto. temanI jAhera sevA pravRtti 1918mAM gujarAta relasaMkaTanA rAhatakAryathI zarU thayelI te merabInI honArata sudhInAM rAhatakAryo sudhI cAlelI. jokakalyANanAM vividha kSetromAM temaNe karelA kAnane pravAha amadAvAdathI gujarAtamAM phelAIne bhAratabharamAM pharI vaLela che, jenA phaLasvarUpe jena tIrtho ane dharmasthAnane kalAdaSTipUrvakane jIrNoddhAra thayuM che, gujarAta vizvavidyAlaya ane tene saMlagna vividha zikSaNa saMsthAonI sthApanA thayela che ane grAmya vidyAkalAnA saMzodhananI temaja kApaDaudyoga ane vyavasthApana (bijhanesa menejamenTa)nA tathA bhautikazAstra, paryAvaraNavidyA vagerenA zikSaNanI abhinava uttama sagavaDa UbhI thaI zakI che. AvI bahumukhI pratibhA dharAvatA, gujarAtanA A mahAna sapUtanA jIvananI jhalaka joIe. karabhAIne janma I. sa. 1894nA DisembaranI 19 mI tArIkhe amadAvAdamAM thayo hato. temanA pitA lAlabhAI dalapatabhAI zeTha bI.e. sudhI bhaNelA. dhanopArjananI sAthe samAja pratyenI javAbadArI adA karavAnI bhAvanA temanAmAM hatI. eTale jaina samAjanAM ane vyApaka lokahitanAM kAmamAM temane agrahisso rahe. nagarazeTha mayAbhAInA avasAna pachI zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInuM pramukhapada temane sopAyuM hatuM. lorDa karjhane mAunTa AbunI mulAkAta daramyAna delavADAnAM daherAMnAM zilpa sthApatyathI prabhAvita thaIne te maMdire sarakArI purAtatva khAtAne saMpavAno prastAva mUkele, tyAre lAlabhAI zeThe tene virodha karelo, ane peDhI hastaka tenI surakSA supere cAle che tenI khAtarI karAvavA AThadasa varSa sudhI maMdiromAM kArIgarone kAma karatA batAvyA hatA. 1903 thI 1908 sudhI jena vetAMbara kenpharansanA mahAmaMtrI tarIke temaNe sevAo ApI hatI. 1908mAM sametazikhara para khAnagI baMgalA bAMdhavAnI sarakAre maMjUrI ApelI tenI sAme virodha noMdhAvIne sarakAra samakSa asarakAraka rajUAta karIne Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lAlAbhAI zeThe te maMjUrI rada karAvI hatI. teo gujarAta kelejanA TrasTI paNa hatA. zALAo, pustakAlayo ane sAmAjika saMsthAonA puraskartA dAnavIra tarIke temanI suvAsa gujarAtabharamAM phelAyelI hatI. sarakAre temanI sevAonI kadara rUpe temane saradArane khitAba Ape hatuM. 1912nA jUnanI pAMcamI tArIkhe ekAeka hRdaya baMdha paDavAthI 49 varSanI vaye temanuM avasAna thayeluM. lAlabhAIne sAta saMtAna hatAM. traNa putro ane cAra putrIo, kastUrabhAInI pahelAM be bahene, DAhIbahena ane mANekabahena ane eka bhAI, cImanabhAI janmelAM. temanI pachI janmelAM te narottamabhAI, kAntAbahena ane lIlAvatIbahena, pitAnA kaDapa ane mAtAnA vAtsalya vacce sAta saMtAno uchera thayA hatA. kastUrabhAIe prAthamika zikSaNa traNa daravAjA pAsenI myunisipala zALA naM. 8mAM lIdhuM hatuM. 1911mAM Ara. sI. hAiskUlamAMthI teo meTrikyulezana parIkSAmAM bIjA vargamAM UMce naMbare pAsa thayelA. te vakhate Ara. sI. hAIskUlanA heDamAstara konTekaTara tathA sAkSarazrI kezavalAla dhruvane prabhAva temanA para paDela. sva. balubhAI ThAkara ane sva. jIvaNalAla dIvAne svadezInI hilacAla zarU thatAM e sarakArI zALAmAMthI rAjInAmuM ApeluM. te vakhate kastUrabhAI aMgrejI cothA dhoraNamAM hatA. meTrika pAsa thayA pachI teo gujarAta kelejamAM dAkhala thayA. paraMtu te pachI cha mahinAmAM pitAnuM avasAna thatAM milanA vahIvaTamAM bhAIne madada karavA sAruM temane bhaNatara choDavuM paDayuM. majhiyAruM vahecAtAM kuTuMbane bhAge AvelI rAyapura milano vahIvaTa kAkAnI nigehabAnI nIce zarUAtamAM cAlato hato. kastUrabhAIe TAImakIparanI, sTorakIparanI ane rUnI kharIdI aMgenI kAmagIrI bajAvatAM bajAvatAM kApaDaudyoganI jANakArI meLavI lIdhI. pachI ApasUjha ane kunehathI milane vahIvaTa evI suMdara rIte karyo ke prathama prayatna ja UMcI guNavattAvALuM kApaDa utpanna karIne rAyapura milane bhAratanA nakazA para mUkI ApI. pachI to azoka mila (1921), aruNa mila (1928), araviMdamila (1931), nUtana mila (1932), anila sTArca (1937), nyUkATana mila (1937), nIlA proDakaTrasa (1944) ane e saunA ziramora je atula saMkula (1950) : ema temanA udyogane uttarottara vikAsa thato gayo ane 'lAlabhAI grupanI gaNanA dezanAM agragaNya udyogagRhomAM thaI. Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A badhe vakhata kastUrabhAIe pitAnI mAphaka sArvajanika hitanAM kAmomAM paNa eTalA ja utsAhathI rasa lIdho hate. 1921mAM saradAra vallabhabhAI paTela amadAvAda myunisipAliTInA pramukha banelAM. temanA kahevAthI kastUrabhAI ane temanA bhAIoe myunisipala prAthamika zALA mATe rUpiyA pacAsa hajAranuM dAna ApyuM. tyArathI dAnanA zrIgaNeza maMDAyA. 1921ne DiseMbaramAM InDiyana nezanala koMgresanuM adhivezana bharAyeluM te vakhate paM. motIlAla neharu sAthe temane maitrIsaMbaMdha baMdhAyo, 1922mAM saradAranI salAhathI kastUrabhAI vaDI dhArAsabhAmAM milamAlika maMDaLanA pratinidhi tarIke cUMTAyA. 1923mAM svarAja pakSanI sthApanA thaI. te pakSane amadAvAda tathA muMbaInA milamAlikee pAMca lAkha rUpiyA ApyA hatA. vaDI dhArAsabhAmAM kApaDa paranI jakAta rada karavAnuM bila kastUrabhAIe mUkyuM hatuM ke sarakAra taraphathI aneka vidano AvavA chatAM te bila chevaTe pasAra thayuM hatuM. svarAja pakSanA sabhya nahIM hovA chatAM kastUrabhAIne paM. motIlAlajIe "savAI svarajisTa'nuM biruda ApyuM hatuM. 1921 mAM amadAvAdamAM majUro ane milamAlike vacce bonasa aMge jhaghaDo thayelo; 1923mAM pagAraghaTADAne kAraNe majUroe haDatALa pADelI ane 1928mAM majUronI vetanadhArAnI mAMgaNI aMge gAMdhIjI ane maMgaLadAsanuM paMca nimAyeluM. 1936mAM milamAlikoe vetanakApanI jAherAta karatAM gAMdhIjI ane kastUrabhAInA paMca vacce matabheda Ubho thayela. te badhA prasaMge kastUrabhAIe keInI sehamAM taNAyA vagara potAne svataMtra abhiprAya Apela. paNa A matabhedane kAraNe temaNe keInA tarapha rAgadveSanuM valaNa dAkhavyuM nahotuM. svarAja AvyA pahelAM majUrone pratinidhi tarIke (1929) ane bhAratanA udyogapationA pratinidhi tarIke (1934) temaNe jinIvA majura pariSadamAM bhAga lIdho hato. bhArata ane briTana vaccenA vepAra aMgenI samiti para temanI nimaNuka thayelI (1936) temaja IjiptamAM kharIdela rUnA prazna aMge Ijipta sarakAra sAthe (1943) ane briTananA TekasTAIla mazInarI menyuphekacarasa sAthe (1946) vATAghATo karelI. svarAja AvyA pachI paNa A prakAranA pratinidhimaMDaLonI AgevAnI temaNe saMbhALelI. e badhA prasaMge dezanuM hita sarvopari gaNIne temaNe paradezIo sAthe carcA karI hatI ane kunehapUrvaka pitAnI vAta temane gaLe utArI hatI. kastUrabhAInI zikSaNa ane saMskRtinA kSetranI sevA temaNe karelI lekahitanI pravRttionA zikhararUpa che. 1935nA menI 15mI tArIkhe amadAvAda ejyukezana Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7 sAsAyaTInI sthApanA thaI. tenu Ayojana kastUrabhAIe karI ApyuM hatuM. bhaviSyanA vikAsane lakSamAM rAkhIne temaNe chaso ekara jamIna 70 lAkha rUpiyA khacI'ne sapAdana karAvI hatI, jene lIdhe gujarAta yunivarsi`TInuM bhavya te vizALa kempasa astitvamAM AvI zakayu` che. temanA parivAra taraphathI ArTsa kaeNleja, enjiniyariMga kaoNleja tathA prAcyavidyAma'dirane mATe moTAM dAna apAyAM. chellAM trIsa-pAMtrIsa varSoMmAM lAlabhAI dalapatabhAI parivAra TrasTa taraphathI poNA traNa karoDa rUpiyAnI ane temane hastaka cAlatAM udyogagRho taraphathI cAra karoDa rUpiyAnI sakhAvata thayelI che. kastUrabhAI zeThane zikSaNa pratye keTalI dilacaspI hatI te A parathI joI zakAze. jo tema na heAta teA aTIrA, pI. Ara. ela., lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira, inDiyana insTiTayUTa oNpha menejamenTa, skUla Apha ArkiTekacara, nezanala insTiTayUTa opha DijhAIna ane vikrama sArAbhAI kamyUniTI senTara jevI AMtararASTrIya khyAti pAmelI saMsthAo amadAvAdane AMgaNe UbhA thaI zakI hAta ke kema e zaMkA che. pIDha udyogapati kastUrabhAI ane juvAna vijJAnI DaoN. vikrama sArAbhAInA saMyukta svapnanI e siddhi che. kastUrabhAInI priya AkAMkSA pAra pADanArI khIjI eka sa`sthA te yunivarsi`TI kempasa para chellA traNa dAyakAthI AgoTa AkAranA rUpakaDA sthApatyarUpe UbheluM lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira che. 1950mAM tenI sthApanA thayelI. tenu udghATana vAharalAla neharue kareluM. munizrI puNyavijayajIe A saMsthAne 10,000 hastapratA ane 7000 pukhtakAnI atyaMta mUlyavAna bheTa ApI hatI. A sasthA pAse 70,000 jeTalI hastaprato ekatra thayelI che, temAMthI dasa hajAra jeTalI hastapratAnI yAdI kendra sarakAranI sahAyathI ane pAMca hajAra jeTalI hastapratAnI yAdI gujarAta sarakAranI sahAyathI prasiddha thayelI che. Aja sudhImAM saMsthA taraphathI 100thI paNa vadhu sazodhanagraMthA prakAzita thayelA che ane 2000 jeTalI kImatI hastapratAnI mAIkrophilma utarAvAyelI che. A saMsthAnuM mukhya AkarSaNa sAMskRtika sauMgrahAlaya che. kastUrabhAI ane temanAM kuTuMbIjaneA taraphathI bheTa maLelI sauMkhyAbaMdha purAvastu temAM sadharAyelI che. suMdara citra, zilpA, AbhUSaNA, gRhoAbhAnI vastuo, pAthI ane khAramI sadInI citrayukta hastapratA maLIne Azara cArasA namUnAo A saMgrahAlayamAM mUkelA che, je prAcIna bhAratIya jIvana ane sa MskRtinI mAhaka jhalaka pUrI pADe che. Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kastUrabhAInI klAdaSTine jUnA premAbhAI holanI bAMdhaNI khUMcatI hatI. tene kAyAkalpa karAvavAnI temaNe bhejanA karI, rUA. 55,70,000 nA kharce premAbhAI helanI navaracanA thaI temAM rU. 32,15,000nuM dAna kasturabhAI parivAra ane lAlabhAI grupanA udyogagRhae ApeluM. - vikhyAta sthapati sUI kahe kastUrabhAIne kudaratI sUjhavALA sthapati kahyA hatA te, temaNe potAnI jAta dekharekha nIce rANapura, delavADA, zaMtrujaya ane tAraMgA tIrthanAM maMdironA zilpa-sthApatyane jIrNoddhAra karAvyo che te jotAM, sAcuM lAge che. zeTha ANaMdajI kalyANajInI peDhInA adhyakSa tarIke temaNe dAyakAothI jIrNa avasthAmAM paDelAM tItha maMdiranI ronaka sudhAravAnI yojanA ghaDI, cAre bAju TekarIonI vacce jaMgalamAM bismAra hAlatamAM upekSita rahelA rANapura tIrtha punaruddhAra pAmatAM navI ronaka dhAraNa karI che. kastUrabhAIe khUba jahemata uThAvIne jUnI kataraNuM jyAM jyAM kSata thaI hatI tyAMtyAM temAM bhaLI jAya tevI navI kotaraNI ane bhAta kArIgara pAse upasAvarAvI hatI. evuM ja delavADA. tAraMgA ane zatruMjaya tIrthanuM che. delavADAnAM daherAnA ArasanA kuLano Arasa dAMtanA DuMgarAmAMthI meLavatAM khUba takalIpha paDI hatI. jIrNoddhArane kharca zi9pIe ghanaphUTanA pacAsa rUpiyA kahele paNa zilpa taiyAra thayA pachI te pacAsane badale base rUpiyA thayele mAlUma paDyo, paNa eTalI suMdara pratikRti banI hatI ke kastUrabhAIne kalApremI AtmA prasanna thaI gayo ane vadhu kharcane jarA paNa raMja na thayA, zaMtrujaya tIrthamAM temaNe jUnA pravezadvArone sthAne bhavya daravAjA mukAvyA che ane mukhya derAsaranI kaLAne DhAMkI detI nAnI derIo ane temAMnI mUrtione vaccethI khaseDI lIdhI che. dharmadaSTi khUlatAM jIvanadarzananI kSitijo vistAra thAya che tevuM jIrNoddhAra pAmelAM A dharmasthAne jenArane lAgavAne saMbhava che. eka amerikana mulAkAtIe eka vAra kastUrabhAIne, prazna karyo, "AvatI kAle ja tamAruM avasAna thavAnuM hoya te.." mane AnaMda thaze." aTTahAsya karatAM kastUrabhAI kahyuM. paNa pachI zuM ? . pachI zuM thaze tenI mane jarAya cintA nathI." tamAruM zuM thaze tene vicAra Ave che khare ? Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ huM punarjanmamAM mAnuM chuM." eTale ?" jaina tattvajJAna pramANe Izvara jevuM kAMI nathI. huM IzvaranI sthiti paryata pahoMcI zakuM chuM. tene artha e thayo ke mAre mAruM cAritrya eTaluM UMce laI javuM joIe ke e padane mATe huM kramekrame pAtra thato jAuM. A vicAra mATe mane khUba mAna che, gaurava che." "te sthitie zI rIte pahoMcI zakAya ? , "te paNa amArA dharmamAM batAvyuM che. satya bolavuM, dhanane parigraha na rAkha, hiMsA na karavI, vagere. A kahyA tenAthI UMcA siddhAnta bIje bhAgye ja jovA maLaze." ke "jaina dharma eTale zuM ?" "kharuM pUcho te jaina dharma te dharma nathI, jIvana jIvavAnI eka rIta che, jenuM anusaraNa karavAthI A jiMdagImAM ja ucca AdhyAtmika koTie pahoMcI zakAya che." jaina dharmamAM dhanane saMcaya na karavAnuM kahyuM che kharuM ?" "nA, temAM ema kahyuM che ke nakakI karelI maryAdAthI adhika saMpatti na rAkhavI." "tame enuM vrata lIdhuM che kharuM ?" nA, pote meLavela dhanane amuka bhAga sArvajanika kalyANa athe kharca evo mAre niyama che khare." tA. 8 jAnyuArI 1980, kastUrabhAI muMbaImAM mAMdA paDyA. DekaTare temanI nAjuka tabiyata joIne paMdara divasa pathArImAM rahevAnI salAha ApI. mane eka vAra amadAvAda bhego karo. pachI tyAM ArAma laIza." kastUrabhAIe kahyuM. DokaTare pravAsanuM jokhama kheDavAnI nA pADI, paNa kastUrabhAIe amadAvAda sAthe evuM ata sAdhyuM hatuM ke chellA divase amadAvAdamAM gALavAnI temanI tIvra IcchA hatI. temanI becenI joIne DokaTare chevaTe temane amadAvAda javAnI saMmati ApI. vedanAmAM paNa temanA mukha para AnaMda chavAyo. ebyulansa gADImAM temane sTezane laI gayA, bIje divase savAre amadAvAda pahoMcyA tyAre mana prapharala thayuM ane sarva daI jANe adRzya thaI gayuM. te pachI, 29mI jAnya Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ArIe temanI priya kamabhUmi parathI vidAya laI priyatara divyadhAma javA mATenu' teDuM AvyuM, jenA temaNe zAnti ne sa MtASanI svIkAra karyAM. kastUrabhAI mAnatA ke mANasa mRtyu pAme tene lIdhe dezanu utpAdana aTakavu nahI' joIe. kharI aMjali tA tenI bhAvanA mujabanuM kAma karIne ApavI joIe. temaNe spaSTa sUcanA ApelI ke mArA avasAnanA zAkamAM eke mila baMdha na rahevI joIe. temanA putrAe zeThanI A icchA lAlabhAI grupano nave milAnA kArIgarAne pahoMcADI. majUrA zeThanI adaba jALavIne kAma para caDhI gayA. AkhA amadAvAdamAM jemanA zAkamAM haDatALa hatI, temanI ja milA e divase cAlI te eka apUrva ne abhinaMdanIya ghaTanA gaNAya ! dezanA kAI netAnA avasAna vakhate nahetu banyu, te kastUrabhAInA avasAna vakhate banyu. dhIrubhAI ThAkara Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakIya prAkRta jaina vidyA vikAsa phaMDanuM A sAtamuM pustaka jainadharmaciMtana prakAzita karatA amane AnaMda thAya che. AmAM khyAtanAma vidarya paM. zrI dalasukhabhAInA jaina tatvadarzana, jaina itihAsa ane je saMskRti viSenA lekhone saMgraha te che ja paNa sAthe sAthe anya dharmo sAthe tulanA paNa karelI che je jaino ane jainetara bane mATe vizeSa upayogI che. pustakanA prAraMbhamAM lakhAyela vividha prasAdI, lekhakanuM nivedana" ane vidyA vinadano avasara vAMcatA khyAla Avaze ke A pustaka sAmAnya loko mATe paNa keTaluM mAhitIpUrNa ane mahattvanuM che, paM. dalasukhabhAIe temanA pustakanI A bIjI AvRtti prakAzita karavA mATe amane avasara Ave te badala ame emano AbhAra mAnIe chIe. A pustakanA prakAzana mATe zreSThI kasturabhAI lAlabhAI smAraka nidhi' e pUrepUrI Arthika sahAyatA karI che te badala temanA badhAM ja TrasTIo ane vizeSa sahakAra mATe TrasTI zrI AtmArAmabhAI bhogIlAla sutariyAno ame AbhAra mAnIe chIe, amArI saMsthAnI vidyAkIya pravRttiomAM paM. zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyA, ane Do. zrI harivallabha bhAyANane sahayoga anavarata maLI rahyo che te badala temane AbhAra mAnIe chIe. amArI saMsthAnA utsAhI pramukha zrI bakhtAramalajI bolaranA saMpUrNa roga mATe emane paNa ahiMyA yAda karIe chIe. A graMthanuM suMdara mudraNa karavA mATe ame krinA prinTarInA mAlika zrI harajIbhAI ena. paTela ane sau kArIgara bhAIonA AbhArI chIe. amadAvAda ke. Ara. candra mAnadamaMtrI 4-12-91 prA. je. vi. vi. phaMDa Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ lekhakanu nivedana jainadhama cintana'ne nAme mArAM vyAkhyAne ane lekhAnA saMgraha cUMTIne taiyAra karavAnuM zreya mArA parama mitra zrI ratibhAI dIpacaMda desAIne che. temaNe mAtra lekheAnI cUMTaNI ja nathI karI, paNa vAkacaracanA ane bhAvaprakaTananI je kacAza hatI te prati paNa mAru dhyAna dorIne tene mAryAM che. vaLI, je keTalAka lekhA hindImAM hatA tenuM gujarAtI bhASAMtara paNa temaNe ja karyu" che. aMte chevaTe mudraNanI javAbadArI paNa temaNe ja upADIne A bAbatamAM mArA upara jarA paNa bhAra nAkhyA nathI, chatAM AbhAra mAnavAnI hiMmata nathI; te eTalA badhA nikaTa che ke ATalA nirdeza ja basa thaze. AmAMnAM ghaNAkharAM lakhANA mATe zrI paramAnaMdabhAI kApaDiyA ane temaNe muMbaImAM yeAjela paOSaNa vyAkhyAnamALA nimitta che. AthI A prasaMge, mane Agraha karI lakhateA pharavA badala, temane AbhAra mAnavA jarUrI che. AmAMnA ghaNAkharAM lakhANo 'prabuddha jIvanamAM chapAyAM hatAM; te mATe paNa tenA taMtrI zrI paramAnaMdabhAI dhanyavAdane pAtra che. A saMgrahane tenA sa`pAdake 'ciMtana'nu bhArekhama nAma Apyu che, paN be AmAM ciMtana' jevuM keAIne kaMI dekhAya te! tenu' zreya huM levA mAgatA nathI. A prakAranuM ci`tana mane pU. paMDita zrI sukhalAlajI pAsethI vArasAmAM maLyuM che. eTale ene huM mAruM to kahI zakuM' tema nathI, aneka vaSaeNnA satata saMpa`ne laIne temanA ciMtanane ja meTe bhAge me' mArA zabdomAM mUkI ApyuM che; ane ghaNI vAra ema paNa banyu haze ke bhASA paNa ajANatAM temanI ja AvI gaI hoya. A mATe temane AbhAra kayA zabdomAM mAnavA e mane sUjhatu nathI, paNa A prakAre guruRNa thoDuM paNa cUkavI zakAya to te temane vizeSa game ema mAnuM chuM. A saMgrahanI maryAdA e che ke te jude jude prasaMge apAyelAM vyAkhyAnA ane lekhAna saMgraha che, eTale AmAM punaruktine doSa rahevAnA ja. vaLI, jainadharmanA Avazyaka badhAM aMgeAnuM nirUpaNa AmAM maLavAnuM nahi. chatAM paNa jainadhama ane dAna viSe, anya hindu ane bauddhadharmInI tulanAmAM, vAcakane navuM kAMIka jANavA maLaze ema dhArI prane prakAzanane a le che. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 3 A prasaMge mArA mitra zrI kAMtibhAI korAno AbhAra mAnavo jarUrI che, ke temaNe temanA svargastha bhAI zrI jagamohanadAsa korAnI smRtimAM zarU karelI graMthamALAmAM A nAnakaDA saMgrahane sthAna ApyuM ane chApAMnI phAIlamAM anyathA khovAI jAta evA A lekhano A rIte uddhAra karavAno avasara Apyo. lekho kyAMthI levAmAM AvyA che tene nirdeza dareka lekhane aMte karavAmAM Avyo ja che. temAM jaNAvela anya prakAzako-saMpAdakone paNa AbhAra mAnI lauM chuM. lA. da. bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira amadAvAda-9 dalasukha mAlavaNiyA rakSAbaMdhana parva, vi. saM. 202 3 bIjI AvRttiveLA jainadharmaciMtananI A bIjI AvRtti Do. ke. Ara. candranA prayAsathI thAya che te badala temane atyaMta AbhArI che. A AvRtti chApavAnI maMjUrI prathama AvRttinA prakAzaka zrI azokabhAI kerAe ApI te badala temane paNa AbhArI chuM. vizeSe A prakAzanamAM zrI kasturabhAI lAlabhAI smAraka nidhi taraphathI je Arthika sahAya maLI che te badala temanA TrasTIono AbhArI chuM. AmAM kazo pheraphAra karyo nathI tenI vAcake noMdha le. A pUrve A pustakanuM aMgrejI bhASAMtara Jaininm nAme prakAzita thaI gayuM che. te mAre mATe AnaMdane viSaya che. 8, operA sosAyaTI amadAvAda-7 tA. 1-12-9 dalasukha mAlavaNiyA Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha prasAdI prastuta lekhasaMgrahamAM zrIyuta dalasukhabhAInA aneka lekhane saMgraha che. emAMthI keTalAka mULa hindImAM lakhAyelA che. paNa gujarAtI jANanAra samakSa A lekhasaMgraha aneka bhAtanI jJAnasAmagrInI prasAdI rajU kare che. enuM hAda vAcake pitApitAnI kakSA pramANe pakaDI zakaze. AmAMnA keTalAka lekho aitihAsika daSTine mukhya rAkhI lakhAyelA che; jyAre bIjA keTalAka tatvadaSTine pradhAna rAkhI lakhAyelA che. tethI A saMgrahanI sAmagrI ItihAsarasike ane tatvajijJAsuo baMnene ekasarakhI upayogI thaI paDaze. paM. zrI dalasukhabhAI sAthe mAro paricaya cheka sane 1935 thI Aja sudhI akhaMDa rahyo che. ane te uttarottara vadhAre vyApaka ane UMDe thayela mane bhAse che. amArA be vacceno saMbaMdha mAtra vidyAmUlaka zarU thayela, paNa dhIre dhIre e saMbaMdha jIvananA bIja pradeza sudhI vistaryo che. A dRSTie huM zrI dalasukhabhAI viSe kAMIka lakhuM to emane na jANanAra athavA ochuM ke uparachalluM jANanArane lAbhaprada nIvaDaze ema dhArI TrakamAM emanAM AMtara ane bAhya valaNe viSe sucavavAnuM yogya lekhuM chuM. zrI dalasukhabhAI nathI meTrika ke nathI koI ucaca kakSAnI zAstrIya padavInA dhAraka; paNa emane vidyAvyAsaMga eTale badhe vizALa, UMDo ane vividha viSayasparzI pahelethI Aja sudhI akhaMDapaNe cAlato meM nihALyo che ke, ema kahI zakAya ke, ene pariNAme ja teo aneka ucca vidyA sthAnane alaMkRta karatA AvyA che. kAzI vizvavidyAlayamAM teo lagabhaga 25 varSa vidyAnI sAdhanA karatA rahyA. teo jaina Agama, jaina darzana ane bauddha-pAli tathA saMskRta graMthonA adhyApaka paNa rahyA; eTaluM ja nahIM, temaNe tyAM rahI aneka mahattva. pUrNa jena-bauddha dArzanika graMthonuM saMpAdana paNa karyuM che. tene lIdhe temanI vidyAkIrti kalakattA ane bihAra jevA vidvastradhAna pradezamAM ane vizvavidyAlayomAM paNa vistarI che. chellAM pAMceka varSa thayAM teo amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira nAmaka saMsthAnA mukhya saMcAlaka (DirekaTara) tarIke Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 niyukta che, ane temanI AsapAsa e saMsthAmAM vidvAna ane suvidhAnenuM eka nAnakaDuM zuM te maMDaLa paNa racAyuM che. zrI dalasukhabhAI janme jhAlAvADanA; dharma sthAnakavAsI; paNa emanI janmasiddha saraLatA ane tIkaNa dRSTie emane paMthAtIta banAvyA che. teo jeTalA pramANamAM jaina sAhitya AdinuM parizIlana karatA rahyA che, teTalA ja pramANamAM bauddha ane keTalIka vaidika paraMparAonuM paNa parizIlana karatA AvyA che. teo saMskRta, pAli, pAkRta, gujarAtI, hindI, baMgALI ane marAThI Adi bhAratIya bhASAmAM lakhAyela prAcIna ane navIna vA-mayanuM satata avagAhana karatA rahyA che. e vAphamayamAM aneka viSayo ane zAstrono samAveza thAya che. aMgrejImAM paNa emaNe apAra sAhitya vAMcyuM che, ane hajI paNa temane te yajJa akhaMDa. paNe cAle che. Ane lIdhe mArA jevAne jayAre jayAre zAstrIya viSayo ke repharansa viSe jijJAsA thAya tyAre tyAre zrI dalasukhabhAInuM vizALa vAcana ane temanI smRti eka vizvakoSanI garaja sAre che. vidyAvyAsaMganI temanI tapasyA kevI rIte cAle che, e to temanA sIdhA paricayamAM AvanAra ja kharI rIte jANI zake. huM mArA taraphathI eTaluM kahI zakuM ke mArA 1935 pachInAM lakhANe ane saMpAdanamAM zrI dalasukhabhAIne udAra hAtha rahelo che. zrI dalasukhabhAInI vizeSatA vidyAvyAsaMga karatAM ya bIjI eka saMskAragata prakRtimAM che. meM ATalAM varSomAM joyuM che ke teone kaI game te rIte lalacAve te paNa evI lAlacathI kadIye teo anyathA bhASaNa ke anyathA vatana nahIM kare. jANe ke temanAmAM janmasiddha saraLatA che. je saraLatA ane akRtrimatA dharmano mULa pAye gaNAya che, ane jene sAdhavA aneka lokone aneka prayatna karavA paDe che, te vastu temanAmAM meM sAhajika rIte kriyAzIla hoya tema joyuM che. ajAtazatrupaNuM e emano bIjo guNa che. paNa ethIye emanuM vizeSa AkarSaka tattva e bIjAonuM kaI paNa rIte kaMIka sAruM ane bhaluM thatuM hoya to nirapekSapaNe te karI ApavAmAM che. teo jyAM jyAM rahyA che, tyAM sarvatra emanI Ane lIdhe vizeSa suvAsa phelAyelI che; ane chatAM nirbhayatA evI ke game tevA moTA manAtA puruSa samakSa paNa teo pitAne lAgatI sAcI vAta kahetAM khamacAze nahIM. zrI dalasukhabhAI viSe thoDuM lakhavuM hoya to paNa te bahu thaI jAya evI sthiti che. eTale vAcako mATe ATale paricaya pUrato gaNAya. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ have lekhanA viSaya viSe kaMIka nirdeza karavo joIe. anukrama ane aMtargata mathALAM uparathI lekhene sthULa paricaya to thaI jAya che. paNa dareka lekhanA viSayanI carcAne yogya rIte samajavI hoya to te mATe vAcake pote ja dhIrajapUrvaka enuM Akalana karavuM joIe. jyAre kaI lekhaka keI eka vADA bahAranI taTastha dRSTithI lakhavA ke belavA prayatna kare che, tyAre tene aneka muzkelIono sAmano karavo paDe che. vAcakemAM jeo paMthagata saMskAranA hoya teone keTaluMka na paNa samajAya, ane samajAya to keTaluMka ruce yaNa nahIM. bIjA keTalAka vAcaka vizALa daSTivALA hoya to emane ema paNa lAgavAne saMbhava kharo ke A badhuM nirUpaNa paMthenI AsapAsa cAle che. vaLI, keTalAka vagara abhyAse paNa, evI utAvaLI prakRtinA hoya che ke temane zAstra, dhama, paMtha AdinI vAto ane carcAo asAmayika lAge che. paNa A lakhANo be dRSTie lakhAyelAM che. eka to jeo kharA jijJAsu hoya, chatAM paMtha ke vADAnI sAMkaDI galIthI bahAra gayA hoya, temane temanI jijJAsA saMtoSAya ane temanI dRSTi vizALa bane e dRSTithI; bIjI daSTi e che ke jeo jijJAsu hoya, udAra dRSTithI vAMcavA-samajavAnI vRttivALA hoya, paNa eka yA bIje kAraNe teo ItihAsa ane zAstrIya vaheNethI vizeSa paricita na hoya temane enA AdhAre pUrA pADavA ane tenuM arthaghaTana pitAne samajAyuM hoya te rIte temanI samakSa rajU karavuM. upara sUcavela daSTie jotAM prastuta lekhasaMgraha jena ke jainetara darekane vizeSa mArgadarzaka ane jijJAsApreraka thaI paDaze, ema mane nizaMka lAge che. tethI zrI jagahanadAsa korA mAraka pustakamALA dvArA AvA pustakanuM prakAzana thAya e samavasaranuM che. saritakuMja, amadAvAda-9 | sukhalAla 15mI ogasTa, 1965 | Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidyAvinedane avasara jema uMmara vadhe che, tema navuM navuM jANavA-samajavAnI jijJAsA vadhatI hoya evo kaMIka anubhava thAya che; sAme pakSe zarIra mananA vega sAthe kadama milAvavAnI nA pADe che e to jANe samajyA, paNa mana ane magaja paNa thAkavA mAMDyAM che : AvI vicitra paristhiti UbhI thaI che. uparAMta jIvananirvAha mATenI doDadhAma, vyavahAranI sAcavaNI mATenI pravRtti ane Itara pravRttionI bhIDAbhIDa samaya ane zaktinI tANamAM aura umero kare che. lAge che ke AmAM svastha vAcana-manana ke nirdoSa vidyAvinodane have avakAza maLI rahyo ! paNa kyAreka, vidyAvyAsaMganI osaratI jatI AzAmAM, game te rIte samaya ane zakti zodhIne paNa, mAtA sarasvatInuM kAma karavAnuM AvI ja paDe che tyAre, jANe baLabaLatA raNamAM mIThI vIraDI sAMpaDI hoya evo AlAda thAya che. A pustakanuM saMpAdana karatAM meM kaMIka Avo ja madhura AhalAda anubhavyo che, sAthe ja, jIvanamAM vidyAvinoda mANavAno eka dhanya avasara sAMpaDI gayo ! mArA dilojAna dosta paMDita zrI dalasukhabhAI mAlavaNiyAnA agAdha pAMDityano ane saraLatA, sacAI ane sujanatAthI maghamaghatA emanA vyaktitvano vicAra karuM chuM tyAre saheje prazna thAya che ke emanuM pAMDitya caDe ke emanuM vyaktitva caDe ? sonA ane sugaMdhanA sumeLa je adbhuta meLa zrI dalasukhabhAInA jIvanamAM AvA virala pAMDityano ane AvA umadA vyaktitvano mAtA kudarate sAdhI Ayo che. bIjAone mATe je prayatnathI paNa sAdhya nathI thatuM, te dalasukhabhAImAM ApameLe AvI maLeluM joIne kharekhara, adekhAI Upaje che ! zrI dalasukhabhAIe satyajijJAsanI tAlAvelIthI badhAMya bhAratIya darzane ane dharmono abhyAsa karyo che, ane emAM jeTale UMDe ane jeTale dUra ja pahoMcI zakAya eTale pahoMcavAno emane hamezAM prayAsa rahyo che. Aje paNa emane A prayAsa vaNathaMbhyo cAlu ja che, ema kahevuM joIe. emanA A prayAsamAM paMDita zrI vidhuzekhara zAstrI, pUjya paMDita zrI sukhalAlajI ane pUjya paMDita zrI becaradAsajI jevA RSio samA sArasvatonI lAMbA samaya sudhI Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 AtmIyatAbharI preraNA maLatI rahI H pariNAme emanI vidvattA soLe kaLAe khIlI UThI. nyAyatIrtha jevI ekAda sAmAnya padavI e sivAya na koI moTI parIkSA ke na koI moTI padavI; chatAM teo Aje pI.eca.DI.nA abhyAsIonA guru, padane pAmyA che, ane kAzI vizvavidyAlaya jevI vidyAsaMsthAmAM bhAre vaza raLIne amadAvAdanA lAlabhAI dalapatabhAI bhAratIya saMskRti vidyAmaMdira jevI guja. rAtanI eka mAtabara ane khUba AzApreraka saMzodhana-saMsthAnA DirekaTarapade, koI paNa jAtanA prayatna vagara, pahoMcI zakyA che, e bInA atyAranA kevaLa vadhu paDatA DigrIghelA samayamAM vidyAnA arthIone vicAra karavA prere evI, ane prazAMta rIte, niSThApUrvaka vidyAvyAsaMga karanAra upara mAtA sarasvatInI kevI apAra kRpA varase che e batAvIne bIjAone sAcI vidyA-upAsanA karavAnI, preraNA Ape evI che. - zrI dalasukhabhAI bhAratIya badhAM darzane ane dharmonA abhyAsI vidvAna hovA uparAMta pazcimanA athavA paradezanA tattvajJAnanuM paNa temaNe yathAzakyA Akalana karyuM che. ene lIdhe emanI aitihAsika ane tulanAmaka daSTi vadhu vizada banI che. uparAMta ItihAsa ane tulanAthI para lekhAtI prAcIna paraMparAonuM paNa teo e rIte mahattva ke mUlyAMkana AMkavA TevAyelA che, ane chatAM emanI dRSTi te hamezAM vyakti ane samAja baMnene abhyadaya sAdhI zake evA satya ke sArane tAravavAnI ja rahe che. kahevuM joIe ke sahRdayatApUrNa, guNazodhaka ane satyagrAhI vidvattAnuM ja A supariNAma che. jaina saMskRtinA to teo viziSTa, siddhahasta ane mamatta abhyAsI che. jainadharmanA prANabhUta samagra AgamagraMthonuM ane jaina darzanane prANarUpa badhA dArzanika graMthonuM emaNe samAnabhAve UMDuM adhyayana karyuM che. Ane lIdhe jaina AcAra ane e AcAranA pAyArUpa jena tattvajJAnanA teo eka adhikRta vidvAna banI zakyA che. jemadharmanA be prAcIna saMpradAye bhavetAMbara ane digaMbara ane uttarakAlIna athavA to kaMIka arvAcIna kahI zakAya evA be phirakAo sthAnaka vAsI ane terApaMthI, tema ja bIjA avAMtara phirakAonA tAttvika bheda tema, ja mukhyatve karIne AcArabhedane paNa teo sArI rIte jANe che. e kahevAnI jarUra nathI ke Ane lIdhe teo samagra jaina sAhityanA paNa paMDita banyA che. jaina saMskRtinuM AvuM sarvasparzI adhyayana emaNe bhAratIya darzana, dharmo ane Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAhityanA pravAhone najaramAM rAkhIne karyuM che, tene laIne emanA nirUpaNamAM vizeSa spaSTatA ane sacoTatA jovA maLe che. A nAnA sarakhA saMgrahamAM ApavAmAM Avela jenadharma ane darzanane lagatA thoDAka lekho paNa A vAtanI sAkha pUrI zake ema che. A saMgrahamAM zrI dalasukhabhAIne 14 lekha ApavAmAM AvyA che; ko. lekha kyAMthI levAmAM AvyuM che tene sthaLanirdeza te te lekhane aMte karavAmAM Avyo che. AmAMnA 4 sivAyanA badhA lekho mULe gujarAtImAM ja che; je cAra hindI lekhonuM gujarAtI bhASAMtara karavAmAM AvyuM che, temAMnA "bhagavAna mahAvIra' nAmaka dasamA lekhanuM bhASAMtara amArA mitra zrI zAMtilAla vanamALI zeThe kareluM, chapAyeluM taiyAra maLyuM che; bAkInA traNanuM bhASAMtara meM karyuM che. A badhAM lakhANe te te sthAnethI jema ne tema laI levAmAM AvyAM che, evuM nathI. e badhAM jhINavaTathI vAMcIne ane zrI dalasukhabhAInI salAhasUcanAone lAbha laIne, emAMthI keTalIka AnuSaMgika ke prAsaMgika bAbate gALI nAkhavAmAM AvI che, ane arthanI sugamatAnI dRSTie kyAMka kyAMka mULa lakhANamAM pheraphAra paNa karavAmAM Avyo che. uparAMta, dareka lekhamAM bane eTalA vadhu peTA mathALAM ApIne viSayano khyAla ApavAno prayatna karavAmAM Avyo che. A lekhonI eka vizeSatA tarapha dhyAna doravuM jarUrI lAge che. A badhAya lekha jainadharma ke tattvajJAnane lagatA ja che. Ama chatAM moTA bhAganA lekhamAM te te viSayanuM nirUpaNa kevaLa jaina saMskRtine lagatI sAmagrIne AdhAre ekAMgI karavAmAM nathI AvyuM, paNa hiMdu ane bauddha dazana, dharma ane saMskRtinA pravAhane najaramAM rAkhIne vyApaka rIte karavAmAM AvyuM che. Ane lIdhe A lakhANo vizeSa vizada, vAcanakSama, vicArapreraka ane mAhitIpUrNa banyAM che. A lakhANomAM punarukti hevAnuM to zrI dalasukhabhAIe pite ja kahyuM che. paNa jainadharma-darzana-saMskRti jevA vyApaka viSayanAM judAM judAM aMgone anulakSIne jude jude samaye lakhANamAM punarukti AvI jAya e svAbhAvika che. ene dUra karavA jatAM viSayanirUpaNanI akhaMDitatA khaMDita thaI jAya ema hovAthI ene dUra karavAno prayatna karavAmAM Avyo nathI. vaLI, AvA nAnA sarakhA saMgrahamAM jainadharma-darzana aMge badhuM jJAtavya raju thaI na zake, e paNa samajI zakAya. evI vAta che. Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A lekha vAMcatAM judAM judAM darzane ane dharmone potAmAM samAvatI vyApaka bhAratIya saMskRtinI akhaMDatAnuM ane judA judA saMskRtipravAho, piotapotAnI judAIne jALavavA chatAM, ekabIjA upara kevo prabhAva pADatA rahyA che, tema ja ekabIjAthI kevA prabhAvita thatA rahyA che enuM eka AdulAdaka citra hRdaya sAme khaDuM thAya che. kyAreka kyAreka vaLI keAI sAMskRtika khAmI tarapha paNa dRSTi pahoMcI jAya che. AmAMthI jaina darzana, dharma ane saMskRti aMge ghaNuM ghaNuM jANavAnuM maLaze, e jijJAsuo ane satyapremIone mATe vizeSa lAbhanI vAta che. AmAM keTalIka bAbato sAva navI jANavA maLatI hoya evI lAgaze; keTalIka ApaNI jUnI jANakArInuM parimArjana karatI hoya evI lAgaze; ane kaI kaI bAbata te vaLI dRDha thaI gayelI mAnyatAne AghAta ke AMcako ApanArI paNa lAgaze. je satyanA khapI thavuM hoya ane ajJAna, aMdhazraddhA ane ahaMkAranA dUSaNothI mukti meLavavI hoya, te AvI prakriyAmAMthI pasAra thayA vagara tema ja satyazodhakanI nirmaLa dRSTie abhyAsa karyA vagara na ja cAle. A daSTie jaina dharma ane darzananuM viziSTa jJAna meLavavA mATe A pustaka eka pAThyapustakanI garaja sAre evuM che. AthI vizeSa to A lekhe pote ja pitAne viSe kahe e ja barAbara che. mArA mitra bhAI zrI kAMtibhAI kArAe A kAma mane saMpIne apasva95 paNa vidyAvinoda mANavAnI je taka ApI che tenI sAnaMda noMdha laIne A kathana pUruM karuM chuM. mAdalapura, amadAvAda-6 rASTrIya mahAparva 15mI ogasTa sane 1965 ratilAla dIpacaMda desAI Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 1-26 1. jainadharma (1) zramaNa ane brAhmaNa: Indrane vijaya-1, be saMskRtine samanvaya ane tene samaya-3; zramaNanA saMpradAyo-4; be vacceno bheda-5; bhedanI gauNatA-6; niSThAbhedanuM kAraNa-8; (2) janadharmane ItihAsa : anAdi ane zAzvata-10; atihAsika purAvA-10; (3) tavajJAna : IzvaravAdane sthAne karmavAda-13; chonA prakAra ane sAdhanAne mAga-13; jaina sAdhanAnI vizeSatA-14; tIrthaMkara-17; jIva, karma, niyati ane puruSArtha-17; cetana jaDa sarva vastuonuM anekAMtAtmaka rU5-19; AtmAnuM zarIraparimANava-20; dharmAstikAya, adharmAstikAya ane AkAza 21; ajIvatattva-2; (4) jainasaMgha ane ene AcAra : AMtarika ane bAhya baLanuM pariNAma-23; hiMdu ane bauddhadharmanI parivartanazIlatA-24; jainadharmanI sthitizIlatA-24. 2. jaina darzananAM tattva - 27-31 , tIrthakaree uddadhelI mAnavanI zreSThatA-25; ahiMsA ane ane - kAMta-28; cha dravya-29, sAta ke nava tattva-30. : 3. jaina saMskRtine saMdeza - 3ra-38 " dharma ane zAstra-32; adhyAtmavAdIo, jaina samAja ane tIrtha' kare-32; AtmajJAna ane apramAda upara bhAra-34; ahaM ane mamatvane tyAgane bhagavAna buddhane upadeza-35; jAtino nahIM paNa tapasyAne mahimA -36; Atmadamana sukhane sAco mArga-36; kaSTa sahananI jarUra-37; aparigrahanI jarUra-38. : 4. zAstrANAone hetu 39-40 pa jaita AcAranA mULa siddhAMta - 41-para .. vaidika AcAranA strota-41; bauddha AcArane, strota-43; jene ' ' AcAra : darzana ane AcAra-44, jena AcAranuM anekAMtamUlaka ghaDatara pa: AjhAe karma : tarka ane AcAra-4; ne AcaranA strota-y"; Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 jaina AcAranA maulika siddhAMta : jJAna ane kriyA-48; AtmaupamyadRSTi -49: apramAH50; nivRttinuM prAdhAnya-51. OM dakSiNa bhArata ane jainadhama 53-56 bihAranI sthiti-53; uttarathI pazcima ane dakSiNa tarapha phelAve-53; pazcimamAM zvetAMbaronu ane dakSiNamAM digaMbarAnu prAdhAnya-pa4; AgamarakSA pazcimamAM; dAnika sAhityanuM sarjana dakSiNamAM-54; pazcima ane dakSiNanAM jaina smArakA; dakSiNanI vizeSatA-55; pazcimamAM ane dakSiNamAM jainenA prabhAvanI sthiti-55; dakSiNanI leAkabhASAnA vikAsamAM jainanA phALA-55; dakSiNanA jaitAne paMcamavaNI jAhera karyA-56; zvetAMbarA ane digabarA sAthe kAma kare-56. 7. hiMdudha ane jainadhama 17-79 hiMdudharma'nA vyApaka a--57; vyApaka hi MdudharmAMnAM sAmAnya lakSaNA-58, dhanuM sanAtana satya-pa9, aitihAsika ane sAdhaka-60; prastuta carcAnI maryAdA-61; itihAsanI dRSTie hiMdudharmanAM pAMca rUpa-61; (1) vaidika dharma -62, (2) brAhmaNadharmo-63; (3) saMkrAMtikALa 63; (4) samanvayanI sAdhanAne kALa-64; samanvaya-65; gItAnA AdhAre ghaDAyelA hiMdudhama nAM lakSaNo : (1) kRSNabhakti ane vibhUtimat tattva-65; (2) jagatanI IzvaramayatA-65; bhaktimArganI pratiSThA-66; (4) leAkasaMgraha-66; jainadhama -67; ahiMsA ane saMnyAsa-68; varNa ke strIpuruSanA bhedanA mahattvane asvIkAra-69; anekAMtavAdI na-69; jaina sAAhatya : veda ane AgamA vaccenA bheda-69; pravaka mahApuruSA-71; ahiMsAmUlaka jaina AcAra-73; jaina vicAra-anekAMtavAda-74; saMpradAyA-76; zvetAMbara ane digambara-7; mUrtipUjAnA virAdhI saMpradAyA-79. 8. jainadhama ane auddhadhama 80-90 zramaNa paraMparAnAM sAmAnya lakSaNA-80; tIthaMkara ane mudda-81; mahAvIranA dha-para parA prApta-83; yune! dhama-pUrva-83; jaina ane baudhama nA pracAra; tenAM bAhya kAraNA-84; pracAranAM AMtarika kAraNeA-85; jaina ane bauddhadharmamAM bAhyAcAranuM ghaDatara-85; AcaraNa ane pracArane saMbaMdha-87; buddha-mahAvIranI pRthaklR sAdhanA ane tenuM pariNAma-88, Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. bhaktimArga ane jainadarzana 91-104 jenasAdhanAnA siddhAMta : (1) koI koIne nAtha nahIM-91(2) pitAnAM karmane nAza pite ja karavo joIe-92; (3) mukta jIvomAM vaiSamya nahIM-92; (4) siddho keInuM bhaluM-bhUDuM nathI karatA-93; (5) bhakti e paNa eka sAdhana che-93; bhaktimArganA maulika siddhAMta : (1) bhagavAna sarva jIvone nAtha-93; (2) IzvarakRpAthI sarvasiddhi-96; (3) muktimAM paNu vaiSamya mejUda rahe che-99; (4) bhagavAna ja jIvanuM zaraNuM che-99; (5) bhakti e sAdhya che-100; jaina dRSTie bhaktinuM rahasya-12. 10. bhagavAna mahAvIra 105-118 zramaNa saMskRti ane Izvara-105: avatAravAdane niSedha-105; paristhiti-106; dhamakAMti-107; saMkSipta caritra-107; tapazcaryAnuM rahasya-108; saMyamamArga 109; bhagavAnanI sAdhanA-110; upadeza-111; samabhAvane upadeza-112; jainasaMgha-112; caritranI vizeSatA-117; kamavAda-114; jIva ja Izvara che. 114; khare brAhmaNa-114; kharo yaza-115; zauca-115; sukhanI navI kalpanA-116; vaizya dharma-116; zadra dharma-117; kSatriya dharma -117; ahiMsaka mArga-118. 11. bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra 119-131 jIvanakathAnAM traNa stare : prathama stara-119, bIjo stara-1ra0; trIjo stara-122: bannenI samAnatA : (1) vaidika paraMparAne virodha-123; (2) bannenAM upadezanuM sAmya : (1) karma-punarjanama-124; (2) IzvaranuM nirAkaraNa-124; (3) gamArga-124; (4) saMyamI jIvana-125; (5) tRSNA ane ajJAnane tyAga-125; (6) tapasyA-126; banenI vizeSatA : (1) svabhAvagata-128, (2) dharmagata ane saMghagata131. 12. anekAMtavAda 932-150 (1) jIvana ane vicAra mATe anivArya : satyadarzana mATe anekAMtavAdanI jarUra-132; dhArmika asahiSNutA-134; jainadharmanI pragatizIlatA-1359 (2) anekAMtavAdanuM mULa ahiMsA : vicArasaMpattinuM mUlya-106; samanvayanI saMjIvanI-137; (3) anekAMta daSTie vividha matone samanvaya-139; vyArthika ane paryAyAthika naya-140; vyavahAranaya-10; Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 saMgrahanaya-142; jusUtranaya-143; nigamanaya-143; arthanaya ane zabdanaya -144; (3) AkSepa parihAra : saMzayAdi doSane parihAra-145; vedamAM devasamanvaya-146; brahmamAM samanvaya-146; nirvikalpa ane savikalpa-147; zrI araviMdane samanvaya-149; bauddha vageremAM anekAMtavAda-149. 13. dharmanI kasoTI 151-152 kaSa-151; cheda-151; tApa-151, nizcaya ane vyavahAranI samatulA15ra. 14. mAtmavA mava-AtmadIpa bane 154-155 mUccha-mohane tyAga-1pa4; ApaNe ja ApaNuM uddhAraka-154; AmadIpa banIe-155. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ je na dharma jenadharmanAM be rUpa che eka Antarika, naiyika ke vAstavika ane bIju vyAvahArika, bAhya ke avAstavika. jainadharma viSe vicAra karavo hoya tyAre A banne rUpi viSe vicAra karavo prApta thAya che. vaLI, bhAratIya dharmonI e vizeSatA che ke pratyeka dharmanuM eka potIkuM darzana paNa hoya che. dharma e AcaraNanI vastu che, paNa e AcaraNanA mULamAM je keTalIka nichAo che ene ApaNe daza kahIzuM. eTale jaina dharmanA vicAra sAthe darzanavicAra paNa otaprota rahevAnA ja. (6) zramaNa ane brAhmaNa iMdrane vijaya jainadharma e jina dharma che, eTale ke vijetAone dharma che. prAcIna kALamAM indra jevA dene vijetA mAnIne temanI upAsanA karavAmAM AvatI. paNa A jina vijetAo ane vijetA IndramAM ghaNe bheda che. inDe potAnA samayamAM je kAI virodhIo hatA te sarvane nAza karyo ane mahAna vijetA padane te pAme, ane Aryone saradAra ane upAsya banyo. A teno bAhya vijaya hatabhUtavijaya hato. vijayane pratApe teNe je prApta karyuM te bhautika saMpatti hatI. emAM ja e masta hato ane tenuM gaurava paNa temAM ja hatuM. A kAMI navI vAta na hatI. te ja rIte manuSya anAdi kALathI zaktipUjaka hate. paNa jyAre eka prajA upara bIjI prajAe vijaya meLavyuM, tyAre e mahAna vijyanA vijetA I eka viziSTa prakAre mahattva prApta karyuM, ane ene lIdhe bhAratavarSa mAM je saMskRtino vikAsa thayo, tene ApaNe yajJasaMskRti tarIke oLakhIe chIe. e saMskRtinA vikAsamAM mULe to kSAtrateja athavA zArIrika baLa hatuM. paNa buddhibaLe enA upara vijaya meLavyo tyAre te kSatriya saMskRtinA nAme nahi paNa brAhmaNa saMskRtinA nAme prasiddha thaI. Aryo jayAre A prakArano vijaya karatA karatA bhAratavarSamAM AgaLa vadhI rahyA hatA tyAre paNa bhAratavarSamAM nagarasaMskRtine vikArI DI DIka thaI gaye nA. "i maNazIla AryomAM Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaci Mtana je utsAha ane vInI zArIrika saMpatti hoya tenA karatAM sthira thayela nAgaenDru ane buddhibaLa vadhAre hAya, e saheje samajI rikAmAM zArIrika baLa zakAya tevI vAta che. ja zArIrika baLa sAme buddhibaLa TakI zakyuM nahi ane indre aneka pura- nagarane nAza karI mahAna vijaya meLabyA ane puraMdaranI padavI prApta karI. Ama e nagarasaMskRtineA lagabhaga nAza thayA. aneka munie-tiene nAza karavAmAM AvyA, evA ullekhA maLe che. meAhana-jo-DerA ane harappAmAM aneka sUti e evI maLI che, jene ApaNe dhyAnamudrAmAM sthita mAnI zakIe chIe. eTalA uparathI eka anumAna tAravI zakIe ke bhAratIya nagarasaMskRtinA dhArmika netA yAgane abhyAsa karatA haze. indre je munio ke yatione mAryA te A ja lAkA haze, evuM anumAna paNa tAravI zakAya. lekhita kAI paNa purAvAne abhAva hoI emanA dharmanu zu nAma haze te kahevu kaThaNa che. paNa muddha ane mahAvIranA samayamAM e vicAradhArAe spaSTa pRthak hatI, jene nirdeza bauddha ane jaina granthamAM maLe che, ane te che-brAhmaNa ane zramaNa. yajJasaMskRtinAM yajJavidhividhAnathI bharapUra je granthA upalabdha che, te 'brAhmaNa' nAmathI oLakhAya che. eTale yajJasaMskRtinA saMbadha brAhmaNa' nAme eLakhAtI vicAradhArA sAthe che e spaSTa che. tyAre arthAt ja siddha thAya ke brAhmaNathI je pRthak vicAradhArA hatI tene saMbaMdha 'zrama' sAthe hovA joIe. eTale ke, kalpI zakAya ke, buddha ane mahAvIranA pahelAM prAcIna kALamAM dharmAMnA e spaSTa bhedo hatA--brAhmaNa ane zramaNa. bhUtavijetA athavA bAhya-jagata-vijetAnI saMskRti te brAhmaNa saMskRti, e AgaLa kahevAI gayuM che. eTale tethI viruddha AtmavijetAnI je saMskRti te zrama saMskRti ema saheje phalita thAya che. jema bhUtavijetA indrAdri devA prasiddha che ane tee brAhmaNa paraMparAmAM upApane pAmyA che. tema bhramaN saMskRtimAMnA je AtmavijetA thayA te 'jina' nAme eLakhAtA, mAhana-eDerA AdimAM prApta dhyAnamudrAsthita zilpA emanA AtmavijayanA prayatnanuM sucana kare che. ema saheje kalpI zakAya che. indramAM kSAtrateja hatuM, paNa brahmateja sAme te parAsta thayuM ane bhULamAM kSatriyAnu teja hAvA chatAM e saMskRti brAhmaNu saMskRti'ne nAme prasiddha thaI; jyAre zramaNAmAM e kSAtratejanuM ja rUpAMtara abhyaMtara temAM-!matejamAM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma thayuM. zArIrika teja ke baLa e kharuM baLa nathI, paNa AtyaMtara teja-Amika baLa-ja kharuM baLa che ema mAnIne kSAtratejane ja ne artha ApavAmAM Avyo. ane e rIte zramaNa saMskRtino vikAsa kSatrie karyo. tyAM sudhI ItihAsanI najara pahoMce che, tyAM sudhI vicAra karatAM jaNAya che ke kSatriyoe ja--eTale ke navuM AdhyAtmika baLa dharAvatA kSatriyae ja- zramaNasaMskRtine vikasAvI che. be saMskRtino samaya ane tene samaya upaniSadamAM ApaNe joIe chIe ke brahmavidyA, je prathama yajJavidyA hatI, te AtmavidyAne nAme prasiddha thaI ane tenA puraskartAo brAhmaNa varNana leke nahi paNa kSatriya varNanA loko hatA. yajJavidyAmAM kuzaLa RSio paNa e AtmavidyAne prApta karavA kSatrio pAse jatA. A sUcave che ke zramaNa para parAne vijaya brAhmaNo upara zArIrika baLe nahi paNa AtmAne baLe thaye. te eTale sudhI ke upaniSad ane tyAra pachInA kALamAM te yajJane badale AtmA ja brAhmaNa saMskRtimAM pradhAna thaI gayo. A kALa zramaNa-brAhmaNa saMskRtinA samanvayane hata, Arya-anArya saMskRtinA samanvayane hato. e kALa te bhagavAna mahAvIra ane buddhine samaya che. zramaNa ane brAhmaNanA samanvayanA phaLarUpe zramaNoe brAhmaNa pAsethI navuM svIkAra karyuM ane brAhmaNoe zramaNa pAsethI navuM svIkAra karyuM. brahmane artha, je pahelAM yaza ane tenA maMtra ke ste thato hato, tene badale brahma eTale AtmA ema thavA lAge. zramaNa pitAnA zreSTha puruSone AryonA nAmathI oLakhavA lAgyA, ane pitAnA dharmane emaNe Arya dharmanuM nAma ApyuM. yajJa e zramaNoe paNa svIkAryo ane tene AdhyAtmika artha karyo. teo pitAnA saMghanA zramaNane brAhmaNanA nAmathI paNa saMbodhavAmAM gaurava anubhava karavA lAgyA. potAnA AcAradharmanuM nAma brahmacarya rAkhyuM, brahmavihAra rAkhyuM. brAhmaNomAM brahmacaryano atha vedapaThananI caryA ema hatuM tene badale zramaNAe e ja brahmacaryane pitAnI AdhyAtmika sAdhanAnA AdhArarUpe oLakhAvyuM. brAhmaNomAM jyAM saMnyAsa ke mokSanuM nAma paNa na hatuM, tyAM e vastu zramaNo pAsethI laIne temaNe AtmasAt karI dIdhI. bhautika baLamAM zreSTha ane manuSyanA pUjya evA indrAdi devone zramaNae jinonA-manuSyanA pUjaka-sevakanuM sthAna Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana ApyuM ane brAhmaNoe e ja IndrAdinI pUjAne badale AtmapUjA zarU karI, ane zArIrika saMpatti karatAM Atmika saMpattine mahattva ApyuM. athavA te, kahe ke, indrane AtmAmAM pheravI nAkhyo. TUMkAmAM, brAhmaNadharmanuM rUpAntara brahmadharma arthAta A-madhamamAM thayuM. A samanvayane kAraNe zramaNa ane brAhmaNa bane samRddha thayA. paNa temanI bhedaka rekhA vedazAstramAM maryAdita thaI. arthAta jeo potAnI mAnyatAnA mULamAM vedane pramANabhUta mAne che, teo brAhmaNa paraMparAmAM gaNAyA ane jeo vedazAstrane nahi paNa samaye samaye thanAra jinone pramANabhUta mAne che teo zrama gaNAyA zramaNonA saMpradAye jema brAhmaNa paraMparAmAM aneka matAntaro che, tema zramaNa paraMparAmAM paNa aneka matAntare che. eka ja vedazAstranA arthamAM matabheda thavAthI jema brAhmaNa paraMparAmAM aneka saMpradAya thayA, temAM aneka jinonA ke tIrthakaranA upadezamAM pArthane kAraNe zramaNamAM paNa aneka saMpradAya thayA-jevA ke AjIvaka, nircantha. bauddha Adi. e badhA saMpradAya jinanA upAsaka hovAthI jena kahI zakAya. bauddha saMpradAya te chaThThI zatAbdI sudhI jainane nAme oLakhAtA. e ItihAsasiddha hakIkata che. AjIvone paNa digaMbara jaina tarIke ke kSapaNuka tarIke ItihAsamAM oLakhAvavAmAM AvyA ja che e hakIkata che. paNa Aje rUDhi evI che ke bhagavAna mahAvIranA anuyAyIone ja jaina nAmathI oLakhavAmAM Ave che. zramaNano bIjo saMpradAya, je bhagavAna buddhanA anuyAyI vaga che, te baddha kahevAya che. ane Aje AchavakonuM ane bhagavAna buddha ane mahAvIrakAlIna bIjA zraNamasaMpradAyanuM te nAmanizAna paNa nathI. A uparathI ema kahI zakAya ke jenuM nAma e eka vizALa arthamAM hovA chatAM teno Aje saMkucita artha che. vizALa arthamAM jinanA upAsake te jena; chatAM saMkucita arthe mAM Aje bhagavAna mahAvIranI paraMparAne anusare te jaina che. jema bhagavAna mahAvIra jina, sugata. zramaNa, tathAgata, ahaMta, tIrthaMkara, buddha evAM nAmothI oLakhAya che, tema bhagavAna buddha paNa jina, sugata, zramaNa, tathAgata, ahaMta, tIrthakara, buka evAM nAmothI oLakhAya che. A vastu mULe teo baMne eka ja zramaNa paraMparAnA che e sUcavavA mATe pUratI che. paNa eka paraMparAe ahaMta ke jina zabda upara vadhAre bhAra to, tethI te paraMparA atyAre Ahata paraMparA ke jaine paraMparAne nAme Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma prasiddha thaI che, jyAre bIjI paraMparAe buddha nAma upara vadhAre bhAra Apyo, tethI te paraMparA bauddha paraMparAne nAme oLakhAI. be vacceno bheda brAhyaNa ane zramaNonA pArthaka ane samanvayanI carcAnA anusaMdhAnamAM e jaNAvavuM jarUrI che ke zramaNonI AtmavidyA brAhmaNoe svIkAryA chatAM zramaNa ane brAhmaNa vacce je eka moTe bheda upaniSad kALa ane tyAra pachI paNa jovA maLe che tenA viSe thoDo vicAra karavo anivArya che. brAhmaNanI ruci AtmavidyA tarapha vadhI ane brahmajJa RSionuM bahumAna thavA lAgyuM, paNa e brahmA gaNAtA RSionI carcA ane lagabhaga te ja kALe thanAra tIrthakaronI ke thoDA uttarakALe thanAra bhagavAna mahAvIra ane budhanI caryA tarapha ApaNe joIe to eka moTo bheda sAme tarI Ave che; te bheda jJAna ane kriyAnacAriyane che. brahmarSi brahmajJAnamAM-tattvajJAnamAM pAvaradhA hatA paNa cAritryanI bAju temanI nabaLI hatI. yAjJavakya jevA mahAna tatvajJa brahmarSinA jIvananI ghaTanAo juo ane buddha-mahAvIra ke temanA pUrvanA zramaNonI carcA juo to vItarAgabhAvanuM prAdhAnya zramaNomAM maLaze. brahmarSimAM nahIM. brahmajJa tarIke prasiddha chatAM yAjJavalakyane bharI sabhAmAMthI UbhA thaIne gAyo hAMkI jaI potAnuM brahmajJAna sarvazreSTha che ema abhimAna karatAM ke e gAyano parigraha svIkAra karatAM temanuM brahmajJAna temane ADe AvatuM nathI, jyAre zramaNadharmane saheje paricaya thatAM buddha ane mahAvIra ghara-bAra ane samagra parigraha cheDI anagAra bane che. brahmarSi yAjJavalkayane brahmadhi chatAM be patnIo hatI, ane pitAnI saMpattinI vahecaNane prazna temanI sAme hato. A prakAranA parigrahadhArIne zramaNomAM kadI AtmajJanI ke brahmajJanI upAdhi maLI zake nahi. A meTo bheda zramaNa ane brAhmaNamAM hatA ane Aje paNa che. saMnyAsane eka Azrama tarIke svIkAryA chatAM brAhmaNa paraMparAmAM mahattva te gRhasthAzramanuM ja sarvAdhika rahyuM che, jyAre zramaNonI saMsthA ekAzrama saMsthA che. temAM saMnyAsane je mahattva apAyuM che, te bIjA koI paNa Azramane nathI apAyuM. gRhasthAzrama saMnyAsanI pUrva taiyArI tarIke paNa anivArya nathI manAya; e te tyAjya ja che. A bhedamAMthI ja zrAddhAdinI kalpanA ane saMtAnotpattinI anivAryatA brAhmaNa dharmamAM manAI, jyAre zramaNomAM evI kazI ja kalpanAne sthAna nathI. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana. brAhmaNomAM yajJasaMsthAne prAdhAnya sAdhe ja purohita saMsthAno udabhava thayo ane pariNAme brAhmaNa varNa zreSTha ane bIjA hIna evI bhAvanA pracAramAM AvI. eTale samAjamAM jAtigata uccanIcatA thaI ane teNe dharmakSetramAM pitAne paga jamAvyo, ane manuSyasamAjanA bhAgalA paDyA. AthI UlaTuM, zramomAM AvI kaI purohita saMsthAnA uddabhavane avakAza ja hato nahi. Ama chatAM paNa brAhmaNa-zramaNanA milananuM eka pariNAma e AvyuM ke zramaNomAM jAtigata ucca-nIcatA, jeno temanA siddhAta sAthe kaI meLa nathI. tene zramaNoe bahujanasamAjamAM svIkAra karyo. joke zramaNa saMghamAM evA koI bhedane prAcIna kALamAM sthAna na hatuM, paNa Aje ApaNe joIe chIe ke e zramaNa saMdha paNa jAtivAdanA bhUtathI grasta thayela che. AthI UlaTuM, brAhmaNa paraMparAmAM madhya kALamAM evA saMpradAyo ane saMta thayA che, jemaNe-jAtigata ucca-nIca bhAvane koI mahatva ApyuM nathI : A zramaNa bhAvanAno vijaya gaNI zakAya.. bhedanI gauNatA zramaNa ane brAhmaNane eka moTe bheda nivRtti ane pravRttine kAraNe che. zramaNano samagra AcAra nivRttipradhAna hatA ane brAhmaNone samagra AcAra pravRttipradhAna hatA. brAhmaNanI yajJasaMsthA ane samagra kamekaDe ane tenA phaLAphaLanI carcA karIe to spaSTa thaze ke e dvArA svargasukhanI prApti karavAne e prayatna hatA. temAM nivRttine nahi, paNa pravRttine sthAna hatuM. AthI UlaTuM, zramaNone mana pravRtti e sarvathA tyAjya che. temane mana kriyAkAMDe paNa tyAjya ja che; karavA karatAM na karavuM e ja emane mana mahattvanI vastu che. brAhmaNa karmakAMDanA rahasyano vicAra karIe te temAM e karmakAMDa kevaLa vyaktipradhAna nathI paNa sAmUhika che. eTale brAhmaNa dharma vyaktine dharma nahIM paNa samAjane dharma siddha thAya che. ethI UlaTuM, zramaNa dhama e nivRttipradhAna hoI te kevala vyaktine dharma che. ekalI vyakti paNa, koInI paNa sahAyatA vinA, e dharmanuM AcaraNa karI zake ane karavuM joIe e apekSAthI emAM samagra AcAranI goThavaNa che. AvI ekAntika nivRttimAM parasparopakAranI bhAvanAne athavA to mahAkaruNA ke karuNAne vizeSa avakAza nathI raheto; jayAre brAhmaNa dharma pravRttipradhAna dharma hoI ane phaLAphaLanI samagra javAbadArI koI upAya upara hAI temAM mahAkaraNa ke karaNane avakAza rahe che. AthI parasparopakArane paNa Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma samAjamAM avakAza maLe che. jyAre A banne para parAneA samanvaya thayA tyAre brAhmaNeAe sanyAsa AzramarUpe zramaNeAnI nivRttine prazraya ApyA ane zramaNeAe brAhmaNA pAsethI karuNA ane mahAkaruNA lIdhI; ane khIjA jIvA karatAM tIkara-jinAnI e mahAkaruNAne kAraNe ja vizeSatA svIkArI. A pramANe brAhmaNA ane zramaNAnA jIvanamAM je akAntikatA hatI tene badale samanvaya thayeA ane pariNAme te banne paraMparAo bahu ja najIka AvI. AthI brAhmaNIe ane zramaNAe bannenA upAsyAne tattvata: eka svIkAravA sudhInI dalIleA ApavA mAMDI. brAhmaNeAnA aneka kama kAMDAnuM rUpAntara zramaNeAe karI nAkhyu ane potAne anukULa banAvI te svIkArI lIdhA; e ja pramANe brAhmaNAe paNa zramaNeAnA AcArAne svIkArI lIdhA. A rIte banne para parAnA je tattvata: bheda hatA e gauNa banI gayA ane banne eka jevA thaI gayA, jene ApaNe Aje hindu saMskRtinA nAme oLakhIe chIe. Ama chatAM bannenA AMtara pravAha kadI eka thayA nathI, e bhUlavuM na joIe. bahujanasamAjamAM nAgA, nilaja, metara (mahattara-bhaMgI) Adi zabdo bahumAnasUcaka nathI rahyA. zramaNAnI dRSTie nagna rahevuM e bahu moTI vAta che, lajjAne jItavI e bahu mAThuM kAya che. chatAM nAgA, nilajja e zabdo nindAsUcaka banI gayA che. te ja pramANe bhAmaTA' e brAhmaNanuM ja rUpAntara chatAM nindAsUcaka zabda banI gayA che. banne paraMparAnA vairamUlaka vyavahAramAMthI AvA zabdonI sRSTi thayelI che. ane azAka jevAnI 'devAnAM priya' e mahujanasaMmata pachInA brAhmaNAe 'bhUkha pazu' a karyAM ja che ane e ja arthAMmAM e zabdane pracalita paNa karyAM che. vaidika niSThA badhA jIvAnA saMbaMdha eka' sAthe mAnatI hoI samAjajIvana upara vadhAre bhAra Ape che ane tethI paNa sAmAjika nItinu ghaDatara temAM che. je vyakti samAjanA ekama tarIke peAtAne svIkAre tenuM jIvana samAjane pratikULa saMbhave ja nahi. ane te ja kAraNe temAM samAjazAstranI racanA che ane eka sAmAjika prANIne jIvana-vyavahAra ane rItinIti jevI heAvI jarUrI che, tethI viparIta, jemane mate, samAjane badale vyaktiniSThA hAya tenI rItinIti tadna ja alaga haiAya te svAbhAvika che. tethI zramaNomAM samAjavyavasthA mATe smRtie nathI, paNa kevaLa vyaktiniSThA mAnavAmAM Ave te jIvanavyavahAra ja saMbhave nahI. eTale zramaNAnA paNa saMdhe! banyA ane tevA saMdhane vyavasthita karavA AcAra Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ci'tana ane vinayanA niyame pazu banyA. eTale ke ukta prakAre paraspara samanvaya thayA che, chatAM bannenI bhedaka rekhA-vedamAnyatA ane amAnyatA--e kAyama hAI teomAM sarvAMge ekatA kadI AvI nathI ane AvavA sa`bhava paNa nathI. kAraNa, bannenI mULa niSThAmAM ja bheda che. enuM nivAraNa na thAya tyAM sudhI sapUN ekatAnA saMbhava nathI. . niSThAbenu kAraNa tyAre have e vicAravuM prApta thAya che ke e mULa niSThA baMnenI kema judI rahe che? temAM akathane je avakAza nathI maLatA tenuM kAraNa zuM che? samagra vizvanA mULamAM koI eka ja parama tattva che, temAMthI ja A vizvaprapacanI sRSTi che--A che vaidika niSThA. e tattvane brahma, paramAtmA, Izvara Adi vividha nAme oLakhAvavAmAM Ave che. A mULa niSThAne kAyama rAkhIne ja badhI para`parAomAM judA judA nAme e paramatattvanI upAsanAne sthAna maLyuM che; joke e eka tattvamAMthI ke e eka tattvane AdhAre ke nimitte samagra vizvasRSTinI utpattinuM spaSTIkaraNa karavA aneka matamatAMtara vividha vaidika daIne rUpe vikasyAM che, paNa e badhAmAM eka' uparanI niSThA kAyama che. tethI UlaTuM, zramaNa para parAmAM evuM kAI eka tattva svIkArAyuM nathI, je samagra vizvaprapa`ca mATe javAbadAra hoya. paNa A saMsAralIlA anAdi kALathI cAlI AvI che, ane tene mATe javAbadAra judA judA jIvA svayaM ja che, khIjuM kAI nahi. eTale anAdi kALathI eka nahIM, paNa aneka mULa tattvA che, eTale kharI rIte vizvasRSTA tarIke phAInI upAsanAne sthAna nathI. vaidika paraMparAmAM parama upAsyanI karuNA hAya teA paramathI chUTA paDelA jIvAne parama potAnI aMdara samAvI le--eTale jIveA paramabhAva prApta karavA paramanI upAsanA kare e svAbhAvika krama che. paNa zramaNAmAM evuM keAI parama tattva na hoI tenI sAthe maLavAneA ke temAM samAI javAne! prazna ja upasthita nathI thatA. eTale zramaNeAmAM evA maulika paramanI upAsanAne sthAna nathI, paNa anAdi kALathI saMsAranu je cakra cAle che, e cakranI gatine zakavAmAM ja puruSArthAMnI kRtA'tA che. evA puruSAtha jeNe karyAM heAya te Adarza vyakti bane che; ane tevA puruSA` kAI kare te! te evI vyaktinuM anukaraNa mAtra kare che, ema mAnavuM joIe. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma paNa zramaNAmAM paNa brAhmaNeAnI dekhAdekhIe upAsanAnuM tattva dAkhala thayuM ja che. paNa mULa niSThAmAM bheda hAI upAsanA chatAM te ekapakSI upAsanA che. upAsya upAsaka arthe kazuM ja karavA samatha nathI. mAtra te upAsya dhruva tArA che, jene najara samakSa rAkhI upAsaka peAtAnA mArga nakkI kare che. eTale kharA amAM Ane upAsanA kahevAya ja nahi. chatAM paNa brAhmaNa paraMparAnI jema zramaNa paraMparAmAM maMdira ane mUrtinA ADaMbarane je pUrNa sthAna maLyu che te zramaNeAnA tAttvika dhamAM nahi, paNa bAhya dhamamAM samAviSTa che ema mAnavuM joIe. Ane khulAsA A pramANe paNa karI zakAya ke upAsanA parama tattvanI hAya ke peAtAnI, paNa tenA nAma bAhya AcAramAM tA eka jevA ja hoI zake. bheda je che te e che ke eka parama tattvane prApta karavA mathe che, jyAre khIje peAtAne, ekane mate vastuta: parama e upAsakathI pRthak nathI; jyAre bIjAne mate paNa pote paNa potAthI bhinna nathI. ekane mate upAsya AdabhUta parama tattva mULe eka ja che ane a MtamAM paNa eka ja che, paNa khIjAne mate mULamAM ane 'tamAM potAthI bhinna nahIM chatAM bIjAthI te! bhinna ja che. A bhedane kAraNe brAhmaNa ane zramaNanI niSThAmAM je bheda che tene sapUrNa samanvaya zaka nathI. jeTalI hade zakaya hatA te te bane samAje karI ja lIdhe che. jene ApaNe atyAre jainadhama ne nAme eLakhIe chIe tenuM prAcIna rUpa zramaNa dharmAM hatuM tenA TUMkA paricaya ApyA pachI have ApaNe e joIe ke zramaNa dharmAMnA eka sa`pradAya rUpe jainadhama nA itihAsa zA che ? tenI vizeSatA zI che ? tenuM svarUpa zuM che? (2) jainadhama nA itihAsa jainadhama e zramaNa saMpradAya hAIne, tathA tenI ane zramaNAnA khIjA saMpradAyA vacce ghaNI bAbatamAM sAmya hoIne, pAzcAtya vidvAnemAM eka vakhata evA bhrama hatA ke baudhamAMthI jainadharma judA nathI, paNa yAkeAkhI jevA vidvAnAe e bhramane tA yAranAya bhAMgI nAMkhyA che. bhAratavarSanA vidvAneAmAM te evA bhrama kadI ja thayeA paNa nathI, eTale paN e viSayanI carcA ahI asthAne che. jainadharmInA itihAsa che ane tenuM darzIna paNa che. itihAsa potAnI rIte khulAsA kare che ane `na e te zAzvata satyanI carcA karatu hoI e Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama citana itihAsAtIta che. eTale jainadhama nA itihAsa ane tenuM dana jainadharmonI prAcInatA viSe je vicArA upasthita kare temAM matabheda rahevAnA ja. 10 anAdi ane zAmRta . jaina darzane karelA prAcInatAnA khulAsAne prathama joI laIe, vaidika darzInamAM kahevAmAM Avyu che ke sRSTinI AdimAM kAI eka" tattva hatuM, temAMthI A samagra sRSTinA udbhava thayA che. paNa vaidika na paNa e kevaLa eka' tattvamAMthI 'kyAre'sRSTi thaI tene samaya nizcita karI zakatu nathI. eTale e ajJAta kALane ApaNe anAdi kahIe. Ama kahevuM te joke parasparavirAdha jevu bhAse che, chatAM paNa khATu nathI. kAraNa, je vastunA Adi kALane ApaNe nizrita na karI zakIe tene anAdi kathA sivAya bIjo koI mArga ApaNI sAme rahetA nathI. e ja pramANe jaina daIne svIkAryu che ke saSTi anAdi kALathI cAlI Ave che-ne cAcinIdaze. nAta-jagata sadA ekasarakhu` che. paNa e sumahat kALa anaMta khaDAmAM vibhakta che, jene jenA avasi`I ane utsarpiNI kahe che. pratyeka utsarpiNI ane avasarpiNImAM 24 tI...karA thAya che. ane temaNe eka ja upadeza ApyA che ke jIvA kathI bahu che; e karmIbudhanAM kAraNeA rAga ane dveSa che; baMdhanAM kAraNeAnuM nivAraNa karI jIva meAkSane pAme che. A sAmAnya vAta ekasarakhI rIte badhA tItha karIe pratipAdita karI che. A dRSTie jainadhama anAdi ane zAzvata che. jyArathI jIve che tyArathI jema tee baMdhanamAM baddha thavAnA prayatna kare che, tema chuTakArAne paNa prayatna kare ja che. ane chuTakArAne prayatna e ja to jainadhama che, eTale jo jIvA anAdi hoya teA tene dharmAM paNa anAdi hovA joIe, A darzIne karelA ta jainadharmone anAdi siddha kare che. paNa svayaM darzIna e kALapravAhamAM bAdamAM AvatuM hoI, ghaTanAo ghaTI gayA pachI tene peAtAnI dRSTie tAttvika khulAsA karatuM hAI, itihAsa sAthe tene bahu levAdevA nathI. eTale A khulAsAne viSe ahI vizeSa carcA karavI asthAne che. . aitihAsika purAvA paNa have itihAsane jainadhama nI prAcInatA viSe zuM kahevAnu' che te joIe. vedAdi brAhmaNa graMtheAmAM AvatA ariSTanemi' zabda te nAmanA jaina Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma 11 tIrthakarane sUcaka che, ema keTalAkanuM kahevuM che. jene paraMparA pramANe te temane saMbaMdha zrIkRSNa sAthe che : A jaina paraMparAnuM samarthana vedamAMthI maLatuM nathI. eTaluM nakkI ke prAcIna kALamAM ariSTanemi' nAma pracalita hatuM. te jaina tIrthakaranuM hoya paNa kharuM ane na paNa hoya. mahAbhAratamAM sahadeve vezapalaTo karI virATanI sabhAmAM pitAne paricaya ApatA kahyuM che ke "vaizyo dama nAnAdamariSTanemi" (virATaparva, dazamo adhyAya, zloka 5)-huM vaizya chuM ane mAruM nAma "ariSTanemi che. anyatra mahAbhAratamAM ariSTanemine jinezvara paNa kahyA che. A uparathI eTaluM tAravI zakAya ke ariSTaneminA astitva viSe saMdeha karavAne sthAna nathI. temane je kRSNanA samakAlIna mAnIe te mahAbhArata kALamAM eTale ke I. pU. 100-1500mAM temane samaya kapI zakAya. bhagavAna RSabhadeva jenA prathama tIrthakara che. RSabha zabdane ullekha brAhmaNa saMpradAyanA vedomAM paNa maLe che. ane purANomAM te RSabhacaritra je prakAranuM ApavAmAM AvyuM che te vAMcanArane zaMkA rahetI ja nathI ke jaina tIrthakara RSabhadevanuM ja e caritra che. brAhmaNonA mate RSabhadeva e manunI pAMcamI peDhIe thayela che. eTale emane kALa e paurANika kALa gaNAya. eTale e kALa ItihAsanI najara bahAra ja lekhA joIe. ane jene purANomAM paNa temanA kALane atyaMta prAcIna gaNavAmAM AvyA che. jaina ane brAhmaNa banne graMthonA AdhAre kahI zakAya ke RSabha eka jabarA tapasvI hatA. ane temanA kALamAM jene ApaNe saMskRti nAmathI oLakhIe chIe tene udayakALa zarU thayo hato, ane e udayamAM RSabhadevane potAno hise moTA pramANamAM hatuM. ane emAMthI e paNa jANavA maLe che ke temanA putra bhAratanA nAmathI ApaNuM A dezanuM nAma bhAratavarSa paDyuM che. A paurANika varNanone ItihAsa-- siddha kALamAM goThavI zakAya ema nathI. chatAM veda kALamAM bhAI-bahenanA lagnanI ke sacAranI rUDhi ane bhakathAmAM AvatI yugaliyAonI lagnaprathAnI. rUDhi ekajevI che, jethI eka sUcanA te maLI zake che ke RSabhadevano kALa dathI bahu dUra te nahi hoya. paNa jene jaina dharmanA astitvane asaMvidha purA kahI zakAya e ullekha te sarvaprathama pAli piTakomAM maLe che. temAM bhagavAna mahAvIrano ullekha nigraMtha nAthaputra ke nigraMtha jJAtaputrane nAme maLe che, eTaluM ja nahi paNa, jenadhamane AgavA kahI zakAya evA siddhAntane ullekha paNa sarvaprathama bauddha Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 jainadharmaciMtana granthamAM ja maLe che. ane evA siddhAntanA vividha ullekhane AdhAre bhagavAna mahAvIra pahelAMnA tIrthaMkara pArzvanAthanA upadezanuM astitva paNa Do. yAkebIe siddha karyuM ja che. bauddha granthamAM bhagavAna mahAvIranA upadezamAM cAturyAmane sthAna hatuM ema jaNAvavAmAM AvyuM che, paNa kharI rIte jaina zAstro pramANe te, bhagavAna mahAvIranA pAMca pAme che, jyAre bhagavAna pArzvanAthanA, jaina zAstro pramANe, cAra yAmo hatA. temAM ja sudhAro karIne bhagavAna mahAvIre pAMca yamone upadeza Ape. bauddhonI A nAnI sarakhI bhUle bhagavAna pArzvanAthanA astitvane eka purAvo pUro pADyo che, ane svayaM buddhanA vakhatamAM sarvatra temane nircanthono sAmano karavo paDyo che; e siddha kare che ke buddhathI paNa pahelAM nircanya dharmane pracAra pUrva dezamAM thaI gayo hato. e kahevAnI jarUra nathI ke buddhanA samayamAM jainadharmanuM nAma nigraMthadharma hatuM. A pramANe bhagavAna pArzvanAtha ane mahAvIra viSe to ItihAsanI pUrI sAkSI che. temAM bhagavAna mahAvIrano samaya, teo buddhasamakAlIna heI, I. pU. pAMcamI-chaThThI zatAbdI nizcita che. jaina paraMparA pramANe bhagavAna mahAvIra pahelAM 250 varSe pArzvanAthanuM nirvANa thayuM. eTale ke I. pUrva 800 mAM bhagavAna pArzvanAtha samaya mUkI zakAya. A baMne tIrthaMkara pahelAMnA tIrthakaromAMthI bhagavAna RSabhadeva ane ariSTanemi viSe pahelAM kahevAI gayuM che. ATalI carcA uparathI ApaNe eTaluM te nizcitarUpe kahI zakIe ke I. pU. 800 varSa pahelAM te jainadharme pitAnuM eka juduM rUpa nakkI karI lIdhuM hatuM; ane te zramaNa saMpradAyamAM eka pratiSThita saMpradAya hato. te pahelAM ariSTanemi ke tethI paNa pahelAM RSabhadevanA samayamAM jainadharmanuM zuM svarUpa hatuM e jANavAne ApaNI pAse jena zAstra sivAya bIjuM kazuM ja sAdhana nathI. ane jaina zAstro te bhaganAna mahAvIranA dharma ke zAsanane ja mahatva ApatAM hoI zeSa tItha keroe paNa evo ja upadeza Apyo hato tevI sAmAnya vAta kahe che. ene AdhAre susaMvAdI ItihAsa racI zakAya ema nathI. eTale atyAre eTalAthI ja saMtoSa mAnavo rahyo. (3) tavajJAna jainadharmanA ItihAsanI ATalI carcA pachI have ApaNe joIe ke jenadharmanuM svarUpa zuM che? ane tenI vizeSatA zI che? Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma 13 IzvaravAdane sthAne karmavAda jenadhamamAM jagakartA. Izvarane sthAna nathI. AvA IzvaranI kalpanA vinAnA dharmane dharma kahI zakAya nahi, evI carcA pazcimanA vidvAnomAM cAlI hatI. paNa e carcA karanArA vidvAna samakSa khristI dharma ane tenA jevA IzvaravAdI dharmo ja hatA. jyAre temane bauddha dharma ane jainadharmane paricaya thayo tyAre ja temaNe joyuM ke Izvara vinAno paNa dharma hoI zake che. eTale temaNe have dharmanI vyAkhyA ja badalI nAkhI ane bauddha-jenano paNa samAveza dharmomAM karavA lAgyA che. je Izvara nathI to pachI saMsAramAM je eka vyavasthA che tene AdhAra zo che? IzvaravAdI dharmo te kahI zake che ke sarvazaktisaMpanna Izvara jaganiyatA che. te ja badhuM vyavasthita kare che. A saMsAracakra Izvara dvArA saMcAlita che. paNa A IzvaranA sthAnamAM jene karmane mAne che. jainadharmanI mAnyatA che ke jIvonAM kamIne kAraNe ja saMsAracaka gatimAna che. ane emanAM karmane kAraNe ja vyavasthA paNa che. jenA A karmavAdane Itara bhAratIya dharmo upara paNa eTalo prabhAva paDyo ja che ke Izvara mAnanAra paNa, IzvaranI kevaLa marajI upara badhuM na choDatAM, chonAM karmane AdhAre Izvara kaphaladAyaka che ema teo svIkAratA thaI gayA che. A rIte eka prakAre IzvaranI apekSAe jeneno, karmavAda ja prabaLa bane che. kAraNa, IzvarakRta vyavasthA paNa chevaTe to karmAdhIna ja che. jenadharmanI je koI paNa vizeSatA hoya te te A kamavivecananI che. karmane jyAre saMsAracakranA cAlaka baLa tarIke svIkAryuM tyAre ene AdhAre ja badhI ghaTanAo ane jIvanI vizeSatAone khulAso karavo jarUrI hatuM. eTaluM nahi paNa, e karmanA baLane ghaTADI AtmabaLa kema vadhAravuM enI prakriyA paNa zodhavI jarUrI hatI. jainadharma e khulAse ane e prakriyAnI zodha karyA ja che; ane emAM ja jainadharmanuM svarUpa saMnihita che. jInA prakAra ane sAdhanAne mArga A saMsAranA koI paNa dharmanuM dhyeya jIvane tenI vidyamAna sthitimAM asaMtoSa janmAvI unnatine bhAge laI javAnuM che. jenadharme unnatinI parAkASThA siddhAvasthAmAM mAnI che. eTale jIvonA saMsArI ane siddha ema be prakAra svataH phalita thAya che. karmone baMdhanathI baddha e saMsArI che ane karmonA baMdhanathI mukta e siddha che. saMsArI jIvomAM paNa evA keTalAka che. je satata Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 jenadharmaciMtana unnatinA mArge AgaLa vadhI rahyA che, jyAre evA paNa keTalAka che, je avanatine mAge jaI rahyA che. Ama saMsArI jIvomAM mUDha ane amUDha evA be bheda athavA te saMsArAbhinaMdI ane sAdhaka evA bheda kalpI zakAya che. dharmanuM kArya saMsArAbhinaMdIne sAdhaka banAvavAnuM che ane sAdhakane sAdhanAno mArga cIMdhavAnuM che. eTale sarvaprathama sarva dharmanA mULamAM viveka athavA samyagdaSTine sthAna maLyuM che. vivekane artha thAya che pRthakkaraNa. jainadharme spaSTa karyuM che ke AtmA ane anAtmA-kamane bheda samajavAmAM Ave to jIvanI mUDha dazA nirasta thAya che. jIva ane karmanuM svarUpa eka nathI--chava cetana che ane karma acetana che - chatAM banne ekamekamAM evAM otaprota che ke jIvane e bhAna nathI ke potAnuM kharuM svarUpa zuM che ? eTale mArgadarzakanuM prathama kArya e che ke jIvane pitAnA svarUpanI pratIti karAvI ApavI. AvI pratIti thAya eTale vivekadraSTi jAge. e viveka jAge eTale jIva kama ane kamanA viSAkane kAraNe thatI avasthAone potAnI mAnatA acakAya. Avo AMcake lAge eTale AtmA ane zarIra, je karmajanya che, te baneno bheda e samajI jAya ane e samaje eTale tenI sAdhanAnI zarUAta thAya che. AvI sAdhanA e dharma che. jinee batAvelI sAdhanA e jainadharma che. ahIM jinano artha ApaNe tIrthakara bhagavAna mahAvIra karIzuM. jana sAdhanAnI vizeSatA: ahiMsAmayatA Atma-anAtma-vivekanI te badhA dharmoe vAta karI ja che ane te viveka thayA pachInI dharmasAdhanA paNa sava darzanamAM che ja. to pachI jainadharmanI AgavI vizeSatA zI che? vaLI, sarva darzanamAM rAga-dveSa e be doSa dUra karavA mATe ja sAdhanA karavAmAM Ave che; AmAM paNa jainadharmane kazuM ja navuM kahevAnuM nathI. to pachI e sAdhanAne jainadharmanuM nAma kema ApavAmAM Ave? A prazna che. e sAcuM che ke Atma-anAma viveka ane rAga-dano tyAga e sarvasAdhAraNa che paNa sAdhaka keTalIka niSThAo laIne evI sAdhanAmAM pravRtta thAya che ane e niSThAbhedane kAraNe ja AdarzamAM bheda paDe che. e niSThAonA vivecanamAM ja jainadhama bIjA dharmothI judo paDe che ane ene kAraNe 18 tenuM juduM astitva kAyama thAya che. e niSThAnuM ja nAma jaina darzana che. jaina darzananI prathama niSThA ahiMsAmAM che. bhagavAna mahAvIranA vakhatamAM dharmAcaraNamAM pazuvadhane sthAna hatuM. yajJamAM pazune vadha karI manuSya potAnA Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma 15 sukhanI kAmanA karatA ane mAnatA ke maranAra pazu svage` jAya che. AthI viruddha bhagavAna mahAvIre kahyuM ke ; 6 savve jIvA vi icchanti jIviDaM na marijjiraM / tanhA vALiyo thAra' nicA vakhtayaMti ya '' " savve jIvA suhasAyA, dukkhapaDikUlA appiyavahA piyajIviNo jIvitakAmA maZtti nIniyasa piya / '' "tuma si nAma taM cetrajaM hantavvati mannasi / tumhA na hantA, na vi thAya " arthAt "badhA jIve jIvavAnI icchA kare che, maravAnu kAI icchatu nathI; eTalA mATe prANIonA vadhane bhayaMkara samajI nithA tene niSedha kare che." badhAya jIvA sukhane anukULa ane du:khane pratikULa samaje che. rakSaNane priya ane vadhate apriya samaje che. badhA jIva jIvavA icche che. jIvanane priya gaNe che." vaLI, tame jene huMtavya gaNA che te paNa tame ja che, eTalA mATe tame kAIne mArI niha, kAInA vadha karI nahi." dharmArtha" hiMsA karanAra brAhmaNAne emaNe pUchyuM ke tamane potAne kAI mAre tA tamane e pratikULa che ke anukULa ? je pratikULa hAya to khIntane tame mArA che te pratikULa kema na heAya ? temanA ahi`sApracAramAM AtmaupamyanI dRSTi hatI. je badhA AtmAne eka ja mAnatA-brahmAdvaita mAnatA, temaNe te vizeSe hiMsAne tyAga karavA joIe, kAraNa ke jenI hiMsA karavAnu te vicAre che, te tenAthI judo tA nathI ja. eTale daitaniSThA hoya ke advaitaniSThA, paNa ahiMsA e ja dha hAI zake. jIvanamAM nirapavAda ahiMsAne sthAna hAvuM joIe evA bhagavAna mahAvIrane Agraha hatA. sUkSma jIve muddAMnI thADI paNa hiMsA jo peAtAnA pramAthI thAya tA te paNa adharmanuM ja kAraNa che ema temaNe spaSTa kahyuM che. AvI nirapavAda ahiMsAne jo siddha karavI hoya tA jIvanamAM AcaraNanA niyamA ati kaThAra heAvA joIe. ane tethI ja, evA AgrahamAMthI , temaNe peAtAnA jIvananA ghaDataranA anubhavane AdhAreM zramaNa sAdhako mATenA je niyame ghaDI kADhavA te niyame ja jainadharmAMnA AcArane bIjA dharmanA aArathI pRthaka Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 jainadharmaciMtana kare che, ane tenuM pRtha astitva paNa siddha kare che. jIvanamAM je saMpUrNa ahiMsA pALavI hoya te tenAM pUraka vrata-satya, acaurya, brahmacartha ane aparigraha-nuM pAlana anivArya che ja. vratanuM pAlana te bIjA dharmomAM paNa nirdiSTa che ja; paNa e vratanA pAlanane sajIva karavuM hoya te jhINI jhINI bAbate upara paNa vizeSa dhyAna ApavuM jarUrI che. ane jyAre ApaNe e vatanA AcAranI jhINI jhINI bAbatone aMge niyamopaniyamanI hAramALa joIe chIe tyAre jaNAI Ave che ke zramaNanigraMtha bIjA zramaNothI kyAM judA paDe che. - bAhya dekhAve nagna rUpe samAna chatAM eka nAgo bhikSu dhUNI tapAvIne cIpiyo laIne beTho haze, tyAre A zramaNa digaMbara nigraMtha jANe che ke agnimAM paNa che che te eno samAraMbha mArAthI thAya nahi. AvuM to pratyeka bAbatamAM - vihAra, bhikSA, nivAsa Adi bAbatomAM dekhAI Avaze. matalaba ke nigraMthane AcAra ahiMsAmaya che, jyAre bIjAne hiMsA ahiMsAne viveka paNa heto nathI. A ahiMsAnI vivecanA mATe jIvazAstranI racanA karavI paDI. mahAvIranA makhanI vANInuM pAna karavuM hoya to AcArAMga juo. tyAM sarvaprathama satranI carcA karI che eTale ke jIvanI hiMsA zAthI thAya che enI ja vivecanA karI che. e vivecanA karavI hoya te svataMtra jIvazAstra paNa racavuM paDe che. temaNe kahyuM che ke vizvamAM evuM kayuM sthAna che, jyAM jIva nathI ? pRthvI, pANI, vAyu, agni ane vanaspati jevI vastuo, mAM bIjA leke jIvanI saMbhAvanA paNa na karI zake tyAM paNa bhagavAna mahAvIre javAnuM darzana karyuM, te pachI dazya kITa-pataMgane ane pazuo ane manuSyane jIva mAnavA vize te kahevAnuM ja na hoya, A badhA prakAranA jIvonI hiMsA TALIne sAdhaka kema jIvana vitAve eno viveka bhagavAna mahAvIre batAvyo che. AmAM ja jainadharma samA che. eka zabdamAM kahevuM hoya te, jIvanamAM sAmAyika eka dharma che, ane te ja jainadharma che. sAmAyikano sIdho artha samatA che. eTale ke mahAbhArate je kahyuM ke "jAramana: pratini pareSAM na samAre"--te ja sAmAyika che. saMsAramAM badhA prakAranA ja pitAnI unnati cAhe che; patana koI cAhatuM nathI. badhAne jIvavAno ane unnata thavAno sarakho hakka che. eTale ja e phalita thAya che ke, eka unnatimAM bAdhaka nahi paNa sAdhaka thavuM e pratyeka jIvanuM kartavya Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadharma 17 che. jainadharmanI A mULa niSThA che. bhagavAna mahAvIranI, tIrthaMkara mahAvIranI A mULa niSThA che. tIrthakara ahIM tIrthaMkara zabda upara bhAra ApuM chuM te eTalA mATe ja ke bIjA sAmAnya sAdhaka ane siddhonI apekSAe e ja emanI vizeSatA che. sAmAnya sAdhake te mAtra pitAnuM hita karIne ja siddha thaI gayA. temaNe potAnI sAdhanAmAM svakalyANanA jeTaluM ja para kalyANane paNa viziSTa sthAna ApyuM na hatuM, paNa rAga-dveSa dUra karIne teo vItarAga thayA tyAre zeSa Ayu bhegavI teo siddha thaI gayA. paNa tItha kare ke mahAvIra viSe ema tethI. temanA tIrthakara nAmakarmanA upAdAnamAM karuNAno abhyAsa prathama ane mukhya kAraNa che. tethI ja temanI karuNuM mahAkaruNArUpe pratiSThita thaI ane temaNe jagatanA chanA udAra arthe jaina zAsanane upadeza Apyo ane tIrthaMkara padane pAmyA. java, karma, niyati ane puruSArtha - java ane kamane saMbaMdha anAdi kALathI che. paNa te saMbaMdha thayo tenAM paNa zuM kAraNa che ? zuM e saMbaMdha niyata ja che ke aniyata ? ane aniyata che te pachI tenuM kAraNa zuM ? zramaNone eka saMpradAya AjIvaka jIvakarmanA saMbaMdhane niyata mAnato hato. enuM mAnavuM hatuM ke e saMbaMdha anAdi kALathI cAlyo Ave che. temAM jIvanA prayatnanA kAraNe kazuM ja navuM thatuM nathI. kALanA paripAke, niyama pramANe je kama baMdhAI gayuM che e krame, karmo ApaApa chUTAM thaI jaze ane jIve e mATe vizeSa prayatna karavAnI jarUra nathI. paNa AvakanI A niyativAdanI niSThA viruddha bhagavAna mahAvIre mAnyuM ke jIva ane kamane saMbaMdha tenA pitAnA prayatnanuM phaLa che. jIvane puruSArtha ja jema tene kama sAthe saMbaddha kare che, tema tene ja puruSArtha tene karmathI vimukta paNa kare che. A prakAre dhAmika itihAsamAM jyAM sudhI ApaNI najara pahoMce che tyAM sudhI jotAM ApaNe kahI zakIe chIe ke bhagavAna mahAvIra e prathama vyakti che, jemaNe manuSyane niyativAdanA cakramAMthI bacAvI tenA potAnA puruSArtha upara bharose rAkhate karyo che. A kaMI nAnIsUnI vAta nathI. badhuM ja je niyata hoya ane e niyatimAM ja niSThA hoya te pachI sAdhanA jevuM kazuM Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 janadharmaciMtana ja jIvanamAM rahetuM nathI. paNa, AthI viruddha, je ApaNe ApaNA potAnA puruSArthamAM mAnatA thaIe te, dhAryA mujaba saphaLatA maLe ke nA maLe topaNa, saphaLatA mATe satata prayatna karavAnuM ApaNuM baLa ane e baLane jharo sukAI ja nathI, jIvanamAM nirAzAne sthAna maLatuM nathI, niraMtara utsAha e jIvananuM aMga banI jAya che. bhagavAna mahAvIrano niyativAdanA cakramAMthI sarvathA chUTavAne prayatna chatAM ane temanI niyativAdane badale puruSArthavAdamAM niSThA chatAM, Aje ApaNane jaina zAsana je rUpe upalabdha che e mULamAM je mahAvIranA upadeza upara ja AdhArita che ema mAnavAne ApaNo Agraha heya te, ApaNe mAnavuM joIe ke bhagavAna mahAvIra paNa e niyativAdathI sarvathA chUTI zakyA nathI; athavA, anekAMtanI bhASAmAM kahevuM hoya te, ema kahI zakAya ke keTalIka bAbatamAM temaNe niyativAda svIkAryo ane keTalIka bAbatamAM temaNe puruSArthavAdane mahatva ApyuM. jIvanA be bheda "bhavya' ane 'abhavyane niyativAdanA svIkAramAM mUkI zakAya. paNa bhavya jIva je puruSArtha karI chuTakAre prApta kare che te puruSArthavAdanA svIkAranuM daSTAMta che. bhavya ja mokSane adhikArI che ane abhavya nahi ja A niyativAda che. paNa bhavya je gya puruSArtha kare te ja mukti prApta kare che, anyathA nahi-A puruSArthavAda che. vaLI, zAstromAM bhagavAna mahAvIranI savajJatAnA samarthanamAM je keTalAka nA bhAvi bhavenuM varNana Ave che e paNa janadharmamAM niyaticakra kevuM kArya karI rahyuM che tenI sUcanA ApI jAya che. uparAMta. deza ane kALabhede tIrthaMkaranI aritatva-nAstitvanI je mAnyatA che temAM paNa niyativAda ja kAma karI rahyo che. ane sarvajJatA upara ati bhAra ApavAthI puruSArthavAdane sthAne kevI rIte niyativAda ja AvIne ubhe rahe che tenI pratIti karavI hoya te zrI kAnajI muninAM pravacano vA eTale khAtarI thaze ke jainadharmamAM vitivAdanAM paNa bIje sarvathA nimULa nathI thayAM. A badhu chatAM jenadhAma e niyativAdI nathI, ghaNu puruSArthavAdI che e paNa eTaluM ja sAcuM che ane te eTalA mATe ke bhagavAna mahAvIranA upadezane jheka jIvanA puruSArtha upara che. karmanA baMdhananAM kAraNenuM je vivecana temaNe ya che te batAve che ke teo niyatine nahi paNa puruSArthane ja ati prApta karavAmAM baLavAna kAraNa mAne che. manuSya svataMtra che ke te kAyama lipta thAya ke tethI chUTavAne prayatna kare. bhavya jIvana kaSAyathI chUTavuM ja hoya te Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma 19 evI koI tAkAta nathI. je tene tema karatAM rokI zake. A ja puruSArthavAda che ane tenuM pUruM samarthana bhagavAna mahAvIranA upadezo tathA jIvanamAMthI maLI rahe che. cetana-jaDa sarva vastuonuM anekAMtAtmaka rUpa jIvonI vividhatA ane emanA sUkSma-sthUla bhedo te pratyakSa jevAM che. paNa svarUpe je badhA ja jIvo sarakhA che ane badhA je je avasara maLe te siddhAvasthAmAM samAna banavAnI zakyatA dharAve che, to A badhA bhedanuM kAraNa zuM ? e kAraNa te kama che, e kahevAI gayuM che. paNa jIva ane kamane e saMbaMdhane kevI rIte ghaTAva, kama sAthe saMbaMdha thavA mAtrathI jIva pitAnA svarUpamAM vaividhyane kevI rIte prApta kare che ane saMsAraprapaMcanI racanA kevI rIte thAya che, AnuM spaSTIkaraNa dArzanike e aneka rIte karyuM che. te spaSTIkaraNamAM jainonI AgavI niSThA che; ane tene ApaNe anekAMtavAdane nAme agara jaina darzanane nAme oLakhI zakIe. keTalAka dArzanike kahetA ke jIva ane zarIrane saMbaMdha thavA chatAM tethI vamAM kazo ja vikAra nathI thato. chatatva zAzvata che. je kAMI vikAre che te jIvanasaMbaddha acetana prakRtimAM ja thAya che. jJAna Adi guNa paNa chavanA nahi paNa prakRtinA ja che. puruSa-prakRtinuM bhedajJAna ke vivekajJAna thatAM prakRti alaga thaI jAya che ane te ja puruSane mokSa kahevAya che. arthAta saMsAra ane mokSa e prakRti-jaDa tattvanA ja che, paNa puruSamAM Arepita che. puruSa te apariNAmI nitya che. AthI viruddha evA paNa dArzanika hatA, jeo kahetA ke saMsAra ke mokSa jevI vastu ja nathI. jIva paNa zAzvata nathI, jaDa vastuonA amuka prakAranA saMmizraNathI jIvanI utpatti thAya che. ane mRtyunI sAthe ja jIvanI paNa samApti thAya che. te tenA punarjanmanA cakra arthAt saMsAranI vAta ja kayAM rahI? ane je saMsAra ja nathI te mokSa kema ? A prakAranA baMne mata bhagavAna mahAvIranI sAme hatA. temaNe e baMne matAmAMthI sAratattva laI lIdhuM ane anekAMtavAdanI niSThA kAyama karI. temaNe joyuM ke jIvane ekAMta zAzvata mAnavA jatAM temAM vikAranI saMbhAvanA ja rahetI nathI. je vikAro dekhAya che ane je AtmAnA che ema anubhavAya che, te badhAne AtmAne nathI ema kahevAno kaze artha nathI. jaDaprakRti puruSArtha mATe pravRtta thAya ane puruSa kevala Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana draSTA banyA rahe tA pachI evA puruSane pRthak mAnavAnI AvazyakatA paNa zI rahe ? eTale puruSane ja vikArasaMpanna-anitya mAnavA rahyo. bIjI bAju janma ane mRtyu paMta ja jo jIvanI sthiti hoya to pachI vAnI A saMsAramAM janmajAta je vividhatA dekhAya che, tenA khulAsA raLI rahetA nathI. ane e khulAsA karyaMne mAnavAthI thaI jAya che. te kama pUrvajanmanI vAsanArUpa che ane tene ja kAraNe jIvamAM janmajAta vaividhya dekhAya che. eTale jIvane punarjanmanA cakramAM phasAyelA mAnavA ja joIe. ane e mAnavAmAM tenI nityatA paNa svIkAravI Avazyaka che. anyathA eka ja jIvanA nAnA janma-mRtyu nahi paNa nAnA jIvanA nAnA janma-mRtyu mAnavA jatAM karmAMnA niyama khATA paDe che. kama` eke yu paNa karanArane phaLa maLyuM nahi ane jeNe nathI karyuM' tene phaLa maLyuM`--AvI avyavasthA UbhI thAya, eTale ethI bacavA jIvamAM nityatA paNa mAnavI joIe----Ama vicArI bhagavAne jIvatattvane nitya ane anitya banne rUpe mAnyuM. jIvadravya nitya che, jIvaparyAyA arthAt jIvapariNAmA-vikArA anitya che, te kAyama rahI zake nahi, eTale evA vikArA, je svAbhAvika nathI paNa kujanya che, tene jIvathI dUra karI zakAya che, ema phalita thAya. ane ema phalita thatAM mokSapuruSArthane avakAza paNa maLe, 20 je vastu bhagavAna mahAvIre eka jIva viSe mAnI te ja varatu samagra leka viSe eTale ke sa`sAranA samagra drabyA viSe--pachI te jIva hoya ke ajIva te badhAne viSe--lAgu karI, eTale temaNe kahyuM ke vizvanI samagra vastuo anekAMtAtmaka che. jema jIva viSe tema ajIva karma viSe paNa kahI zakAya ke je te eka ja rUpa hoya--nitya ja hoya--to sadA te jIva sAthe sa Mbaddha ja rahe, kadI chUTu paDe ja nahi, jo ema bane to to mekSa-puruSArtha ke dhama sAdhanAne avakAza ja rahe nahi. eTale jIvanI jema karmAM paNa vikArI mAnavu' ja joIe. tene paNa pariNAmI mAnavuM ja joIe. ethI ema saMbhava bane ke Aje je kama jIva sabhadra hoya te kAle chUTu' paNa paDI jAya. AtmAnuM zarIraparamANutva jIva aneka e bannene etapreta mAnavAM hoya to jIvanuM parimANa kevu mAnavuM e bAbatamAM bhagavAna mahAvIranI eTale ke jainadharmAMnI svataMtra nita che. vaidika aai AtmAne vyApaka mAnanArI che. tethI viruddha bhagavA Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma 21. mahAvIre kahyuM che ke AtmA zarIra-parimANa che. AtmAne vyApaka mAnIe to jIvanI gati ke punarjanma, e kevala aupacArika ghaTanAo mAnavI paDe; tyAre je AtmAne zarIra parimANu mAnavAmAM Ave to tenI gati ke punarjanma baMne aupacArika nahIM paNa mukhyarUpe ghaTI zake che. vyApaka vastunI gati to saMbhave ja nahi. vaLI, vyApaka AtmA kUTastha nitya manAto hoI temAM vikArane to saMbhava ja nathI. tethI navuM navuM zarIra saMbaddha thAya te ja tenA punarjanmo kahevAya kharI rIte to zarIre ja janme che, AtmAmAM to tethI kazo ja vikAra thayo nathI, to te tene janma kevI rIte kahevAya ? AvA vicAramAMthI jIvane zarIra parimANa ane karmo sAthe otaprota hoI vikArI mAnyo. eTale mRtyu thatAM anyatra tenI gati ane janma baMne saMbhavI zake che. dharmAstikAya. adharmAstikAya ane AkAza jIvanI gati ane enuM dehaparimANapaNuM mAnavAne kAraNe ja jaina darzanamAM e svataMtra tomAM niSThA svIkAravI paDI che. ane te dharmAstikAya ane dharmastikAya che. bhAratIya koI paNa darzanamAM A be tattvone mAnavAmAM AvyAM nathI. eTale A be tane kAraNe paNa jene darzana bIjAM darzanathI juduM paDe che. jIvanI je gati hoya to tene sahAyaka eka dravya hovuM joIe : e tarkamAMthI dharmAstikAya ane gati chatAM te gatizIla ja na rahe te mATe adharmAstikAyanI kalpanA karavAmAM AvI che. dharmAstikAya e gatisahAyaka dravya che. to adharmAstikAya e sthitisahAyaka dravya che. jIva gatisvabhAva dravya che ane muktAvasthAmAM karma to nathI, je tenI gatine dizA ApatuM hatuM. tyAre prazna saheje thAya ke mukta jIvanI gati kyAM thAya ? baMdhanabaddhanI mukti samaye svAbhAvika gati Urdhva hoya che. e anubhavanI vAta hatI. pANImAM tU baDAne mATIno lepa karI DubADavAmAM Ave to mATIno lepa sarI jatAM te jema UMce Ave che, zIMgamAM rahela eraMDAnuM bIja zIMga kuTatAM jema UMce UDe che, tema jIvanAM karmabaMdhano zithila thatAM jIva paNa svAbhAvika rIte UMce gati kare che. gatimAM sahAyaka dravya dharmAstikAya che ja. eTale tene vacce kyAMya rukAvaTa nathI. paNa A to e sadA gati karyA ja kare ane sthiratA kyAMya thAya ja nahi. eTale sarvadarzanasaMmata AkAzane jainadharmamAM kAkAza ane aleka kAza ema be prakAranuM kalpita karavAmAM AvyuM Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana ane dharmAstikAya Adi dravyanuM astitva kevaLa lekAkAzamAM ja mAnavAmAM AvyuM. arthAta ja ema manAyuM ke siddha jIva lekAte pahoMcI sthira thAya che. A mAnyatA paNa jenonI AgavI che, ane e pUrvokta jIvanI gatizIlatA, dharmAstikAya ane kAkAzanI jena mAnyatAnuM tarkasaMgata pariNAma che. athavA ema kahevuM joIe ke siddhAlayanI kalpanAne anurUpa thavA kAkAzanI kalpanA karavAmAM AvI. e game tema hoya, paNa eTaluM nakakI ke jIvanI gatizIlatA, zarIraparimANu, dharmAstikAya, adharmAstikAya, kAkAza ane siddhAlaya e badhI dArzanika kalpanAo jaina darzanamAM paraspara anvita che. eka vinA bIjI nirarthaka bane che, emAM to saMzaya nathI. ane e jaina darzananI AgavI kapanAo che e paNa eTaluM ja nizcita kahI zakAya che. avatarava darzananuM prayojana che ane mokSa e saMsArasApekSa che. jIvane saMsAra che te mola che. je saMsAra ja na hoya to mekSanI kalpanA nirarthaka bane. vizvamAM kevaLa jenuM ja astitva hoya, ane bIjuM kazuM ja na hoya. to teno saMsAra ghaTamAna bane ?--A praznamAMthI chava sivAya paNa bIju tattva mAnavAnI AvazyakatA jaNAI. upaniSadanA RSione vicAra hato ke jIvanI avidyA ja saMsAranuM sarjana kare che. avidyA e svataMtra tatva nathI, paNa jIvanuM mithyAjJAna ja che. A mithyAjJAnane laIne ja jIvane Ama-anAtma e bheda dekhAya che; vastuta: AtmA sivAya kazuM ja nathI. jyAre jIvanuM ajJAna naSTa thAya che, tyAre tene atAtmAnI pratIti thAya che ane te vakhate Ametara bIjI kazI ja vastunI pratIti thatI nathI. A ja tene mokSa che. eTale ke upaniSadanA RSionA mate vizvamAM Atmatara koI vastu tattvata: nathI. paNa bhagavAna mahAvIre joyuM ke jIvane svabhAva je jJAna hoya to tene avidyArUpa-ajJAnarUpa pariNAma kema bane ? e pariNAma akAraNa to hoya nahIM. AtmAnA avidyA-pariNAmanuM je kAraNa te ja kamaka, ane tenuM svarUpa AtmAthI to bhinna ja hovuM joIe. A pramANe temaNe iva uparAMta ajIva-pudagalanI kapanA karI. ane jIva ane ajIva-karma pudgala-no saMparka ja jIvamAM avidyApariNAmanI utpatti karavAmAM kAraNa bane che. e saMbaMdhane dUra karavAmAM ja mAlapuruSArthanI sArthakatA che. A pramANe saMsAra-baMdhane khulAse karavAmAM ja ajIvatava hAtha lAgyuM ane e ajIvatattva-pudgalathI ja samagra bAhya prapaMca niSpanna che ema bhagavAna, Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharma 22 mahAvIre siddha karyuM. pudagala-ajIvatatva-viSenI vicAraNAmAM paramANutatva viSe jaina darzanamAM je sUkSma ciMtana maLe che te anyatra durlabha che. paramANunI vividha vagaNAone vicAra ane e vagaNAo vaDe karma, bhASA, mana, Idriya, zarIra Adi sukSmasthUla padArtho kevI rIte utpanna thAya che ene sUkSma vicAra e jaina darzananI AgavI vastu che. ane AjanA vaijJAniko paramANu viSe je hade pahoMcyA che tethI paNa vadhAre sUkSma vicAra jainee paramANu viSe karyo che ema keTalAka vaijJAnika paNa mAnavA lAgyA che. A pramANe ahIM jaina darzananAM maulika tattvonI tArkika saMgati batAvavAne A prayatna karyo che. jenadharma ke darzananuM AMtarika svarUpa prApta karavuM heya te A tatvonuM jJAna Avazyaka che. paNa pratyeka dharmanuM kevaLa AMtarika svarUpa ja hotuM nathI; enuM AvaraNa-zarIra paNa e dharmanA nAme oLakhAya che. to jainadharmanA e zarIrane paNa vicAra karavo Avazyaka che. (4) jaina saMgha ane ene pracAra AgaLa je tattvajJAnano nirdeza karavAmAM Avyo che e tatvajJAnano jIvanamAM sAkSAtkAra karavA mathatA sAdhakono samudAya e jaina saMgha che. jaina sAdhanA vyaktigata sAdhanAne prAdhAnya Ape che, paNa manuSya e sAmAjika prANI hAI ekalavihArI rahI zake nahi, eTale evA sAdhakane saMdha banyo. e sAdhakoe svanA uddhAra sAthe ja paranA uddhAranI paNa prakriyA zarU karI, ane e prakriyAmAMthI pUrva dezomAM utpanna thayelo jena saMgha samagra bhAratavarSamAM ane thoDA aMze bRhata bhAratamAM paNa pracArane pAmyo. AMtarika ane bAhya baLanuM pariNAma bhagavAna mahAvIranI tapasyA ane utkaTa sAdhanAnuM anukaraNa jeTalA pramANamAM thayuM eTalA pramANamAM jainadharmane pracAra potAnA AMtarika baLe thaze. paNa e sAdhanAne prazaMsanArA rAjAo ane dhanADho paNa maLyA, ane temaNe pracAramAM je baLa vAparyuM te kevaLa AdhyAtmika ja hatuM ema na kahI zakAya. te bAhya baLa hatuM ane temAM mukhya maMdiro ane mUrtionAM nirmANa uparAMta amArinI AjJAo paNa gaNAvI zakAya. A bAhya baLanI sAthe AMtarika baLane jyAM sudhI sumeLa rahyo, tyAM sudhI te jainadharma unnata thato gayA; paNa jeTalA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 jainadharmaciMtana pramANamAM AMtarika baLa ghaTatuM gayuM teTalA pramANamAM bAhya baLane Azraya vadhAre levAmAM Avyo; ane teTalA pramANamAM kharA jainadharmano nahi paNa jenadhamane zarIrano pracAra thayo. AtmA vinAnA zarIranI je sthiti thAya, evI sthiti jainadharmanI paNa thaI ane bRhata bhAratamAM te tenuM nAmanizAna paNa rahyuM nahi. ane bhAratamAM paNa je pUrva bhAratamAM te aMkurita thayo ane phAlyophUlyo hato, tyAM paNa Aje tenuM nAmanizAna nathI. AtmA vinAnAM zarIre Adhunika maMdirorUpe tyAM UbhAM che, paNa tenA pUjako tyAM che ja nahi. pazcima ane dakSiNanA jene jaI pUjA kare che. kharI rIte bhAratavarSamAM azokanA rilAlekhonI je sthiti thaI hatI, tevI ja sthiti pUrva bhAratamAM jainadharmanI Aje paNa che. hiMdu ane bauddhadharmanI parivartanazIlatA hindudharmanuM bAhya ane AMtarika svarUpa joIe to vaidika kALa ane AjanA kALa vacce temAM ghaNI AMtarabAhya UthalapAthala mAlUma paDe che. vedavArAne dharma Aje jaDato nathI. tene AMtarika mULa pravAha kAyama chatAM tenAM bAhya aneka rUpomAM e evo to parivatti thaI gayo che ke je temAM vedaniSThA kAyama na rahI hota to e kahevuM paNa kaThaNa thaI paDatI ke A e ja dharmanAM rUpAMtaro che. bauddhadhama viSe paNa evuM ja banyuM che. temAM paNa buddhaniSThA ja badhA bauddha saMpradAyane eka sUtramAM bAMdhI rahI che. anyathA, dArzanika dRSTie, ke AcAra dRSTie bauddhadharmamAM je saMpradAye thayA che te badhAnuM mULa eka ja dharma che enI oLakha karavI atyaMta kaThaNa thaI paData. - jainadharmanI sthitizIlatA paNa jainadharmanI bAbatamAM tema nathI banyuM. e dhamanuM vaidika ke bauddhadhamanI jema pragatizIlatA e lakSaNa nathI. emAM aneka saMpradAyo thayA, paNa e bhedoe teomAM kaI navuM darzana janmAvyuM nathI. bauddhomAM jeTalA saMpradAyo eTalAM dazane che. vaidika dharmamAM paNa nAnA darzane prasiddha che. paNa jaina darzana vikasyuM che, chatAM temAM navuM darzana kadI jagyuM nathI. dazana enuM e ja, niSThA enI e ja. bAhya AcAramAM bheda, e ja mukhyataH saMpradAyabheda ke saMdhabhedanA kAraNarUpe che. jaina darzananI A sthitizIlatA ja tene pracAramAM bAdhaka rahI hoya to nA nahi. kAraNuM, jyAre vaidika ane bauddho navA navA Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma 25 vicArone potAnAmAM sthAna ApatA gayA ane potAnA tatvajJAnane navuM rUpa ApatA gayA, tyAre jenoe pitAnA darzanane navuM rUpa ApavAno kadI prayAsa karyo nathI. matalaba ke te te vakhate thayelA jainetara dArzanika vivAdone samanvaya karIne jainoe anekAMtavAdane samRddha to karyo, paNa navA kaI darzananuM sarjana karyuM nahIM. saMbhava che ke AcAryo ema ja mAnatA hatA ke amAruM darzana to paripUrNa che. emAM parivartananI AvazyaktA ja nathI. ane tenA kAraNa rUpa sarvAne dharatA hoya. paNa e dalIla to bauddho ke vaidika vize paNa karI zakAya. teo paNa veda ke buddhane sarvajJa ja mAnatA. chatAM tenA navInIkaraNamAM veda ke buddha kadI ADe AvyA nathI; jyAre jene mAM navInIkaraNa kema na thayuM e eka samasyA che. AnuM kAraNa e hoI zake ke jaina darzana e vAstavAdI-atyaMta vAstavavAdI-rahyuM che, eTale ke eNe kadI mAyAvAdano Azraya lIdho nathI. ane tethI temAM kAlpanika darzanane avakAza na maLe te svAbhAvika che. ane je kalpanAne dera chUTo mUkavAne avakAza ja na hoya to darzanabheda saMbhave kyAMthI ? prAcInatAnA mohane paNa AnuM eka kAraNa gaNAvI zakAya. pratyeka saMpradAyanA e prayatna rahyo che ke AsapAsanAM jALAM dUra karIne tAtvika jenadhama upara javAno prayatna karavo. samayabaLe jainadharmamAM je navI dhArA vahI hoya te navI che mATe jainadharmanuM aMga na hoI zake, jainadhama to bhagavAna mahAvIre je kaMI upaderyuM che tenA pAlanamAM ja che, emAM sudhArane avakAza nathI, navInIkaraNane avakAza nathI-AvI dhAraNano pharI pharI pracAra karavAmAM Avyo che. ethI, ApaNe joIe chIe ke, sthAnakavAsI ke terApaMthI saMpradAye Agama sivAyanA jena sAhityane vArase gumAvyo. ane jaina kaLA ke zilpane nAme je kAMI oLakhAya che, tIrthone nAme je prasiddha che, e badhAM sAthe temane kAMI levA devA rahI nathI. ane prAraMbhamAM jainadharmanI je sthiti hatI temAM pahoMcavAne prayatna karavAmAM AvyuM che; A eka rIte UlaTI gaMgA vahAvavA jevo prayatna ja gaNAya. manuSyanI buddhine dharmamAM ke darzanamAM kazuM ja navuM karavAne avakAza nathI-AvI mAnyatA AnA mULamAM svIkAravI paDe. paNa A to svayaM jainadharmo ja upadezelI AtmanirbharatAnI ja viruddha gaNAya. hamaNAM hamaNAM vaLI zrI kAnajI munino eka navo saMpradAya sthapAya che, ene ubhava to sthAnakavAsImAMthI thaye che, paNa sthAnakavAsImAMthI nikaLelA Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana terApaMthI ane A navo saMpradAya e baMnenI dizA taddana judI che. terApaMthI ane A saMpradAya baMne kahe che ke ame mULa mArganuM anusaraNa karavA mAgIe chIe; paNa ekamAM mUrtine avakAza ja nathI, tyAre bIjAmAM mUrtine avakAza che. vaLI, eka pitAne zvetAmbara AsnAyamAM svIkAre che, jyAre bIjo pitAne digambara kahevarAve che. zrI kAnajI muninA saMpradAyamAM nizcayanaya upara vadhAre bhAra heI emAM jainasaMmata puruSArthavAdane sthAna nathI. eka bAju teo Atmacintana-manano mArga apanAve che ane rUDha kriyAkAMDane virodha kare che; ane bIjI bAju temaNe navA prakAranAM maMdire UbhAM karavA mAMDyAM che, ane temAM zrI sImAMdhara svAmInI pratiSThA karAvavAmAM Ave che. Ama kriyAkAMDanI navI navI rUDhio UbhI thatI jAya che. AmAM rahele paraspara virodha taddana spaSTa che. - "prabuddhajIvana" tA. 1 tathA 15 Disembara, 1956; 15 mArca, 1 tathA 15 eprila, 1957. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananAM to jainadharmanuM pravatana koI eka puruSane nAme, zaiva, vaiSNava AdinI jema, nathI caDayuM, paNa e jino-rAgadveSanA vijetAoe Acarela ane upadezela dharmanuM nAma che. AthI jainadharma keI eka vyakitathI pravatita thayo che ke keI eka vyakitane ja temAM deva tarIke sthAne che ema nathI, paNa je kaI rAga-dveSane vijetA hoya te jina che ane temane dhama te jainadharma. AvA jainadhana. anuyAyIo jaina kahevAya che. tIrthakaree udabodhelI mAnavanI zreSThatA jenee kALakrame jemanAmAM rAgadveSane vijaya je temane pitAnA iSTadeva tarIke svIkAryA ane evA viziSTa dene "tIrthakara" evuM nAma ApyuM. AvA tIrthakaronI saMkhyA temane mate ghaNI moTI che; paNa A kALamAM-A yugamAMvizeSata: RSabhadevathI mAMDIne vadhamAna sudhInA 24 tIrthaMkara prasiddha che. bIjA dharmonI jema teo IzvaranA avatAra nathI ke anAdisiddha Izvara paNa nathI. paraMtu sAmAnya manuSyarUpe janmela chatAM pUrva saMskArane kAraNe ane pUrva janmamAM vizeSa prakAranI sAdhanA karIne tIrthaMkarapadane pAmyA che. eTale ke tIrthakara e ApaNe manuSyamAMnA ja eka che. ane temane saMdeza che ke je koI temanI jema prayatna kare te tIrthakarapadane pAmI zake che. manuSyajAtimAM A prakAranA AtmavizvAsanI preraNA ApanAra e tIrthakarI che. anya dharmamAM manuSyathI judI jAtinA de pUjyatA prApta kare che, paNa jainadharmamAM manuSya evI zaktine meLave che. jethI devo paNa temane pUje che - cAme magalamukkiTTha ahiMsA sajamA tavA / davA vi ta namasati jassa dhAme sayA maNA / / manuSyajatinuM pada utkRSTa che e matalabanuM mahAbhAratamAM kahyuM che-" mAnuvAta zrelara hi vita'-'zAMtiparva ra99-20) manuSyathI koI zreSTha. nathI. manuSyanI AvI pratiSThA karavAmAM jaina tIrthakarone phALe jevo tevo nathI. Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaci tana 28 jyAM sudhI tIrthaMkarAnA prabhAva na hato tyAM sudhI indrAdi devAnI pUjA-pratiSThA AryAM karatA hatA ane aneka hi'saka yajJAnuM anuSThAna karI temane rIjhavI badalAmAM saMpatti mAgatA hatA. tIrthaMkarAe manuSyanI e dInatAne nivArIne manuSyanuM bhAgya manuSyanA ja hAthamAM sAMpyu ane dhArmika mAnyatAmAM navajAgaraNa AvyuM; manuSya peAtAnA sAmarthyane oLakhatA thayA ane eNe indrAdri devAnI upAsanA choDI dIdhI. pariNAme vaidika AryoMmAM paNa rAma ane kRSNa jevA manuSyeA pUjAvA lAgyA --pachI bhale kALakrame temane avatArI puruSA banAvI dIdhA. paNa mULa vAta eTalI sAcI che ke deva-karatAM manuSya mahAna che. e sa`deza to tIkarAe ja A ne ApyA che. ahiMsA ane anekAnta tIkarAe pravartAvela dharmanuM svarUpa zuM che? tenuM hRdaya zu che ?-e eka zabdamAM kahevuM hoya to 'ahiMsA' che. AcAramAM ahiMsAnAM e rUpa che : saMyama ane tapa. sayamamAM savara-sakAca Ave che--zarIrane, manane! ane vANIne. AthI te navAM baMdhanAmAM paDato nathI; ane tapathI te jUnAM upArjita adhanAne kApI nAkhe che. Ama eka mAtra ahiMsAnA pAlanathI sanuSya muktine meLavI zake che. jIvanamAM ahi MsAnuM pUrepUruM pAlana karavu hAya to vicAramAM anekAMtane apanAvyA vinA cAle ja nahi. AthI ahiMsAmAMthI ja jainadhamatA dvArA nika siddhAMta anekAMta phalita thayeA che. vicAranAM dvArA khullAM rAkhA, tamane badhAnA vicArAmAMthI satya jaDI Avaze--A che anekAMtaneA artha. satyanA AgrahI mATe savaprathama peAtAne e kadAgraha ke mAruM te ja sAcuM ane bIjI jUThThuM' -e cheADavA ja paDe; e na cheDe tyAM sudhI te bIjAne anyAya ja karaze ane te ja to hiMsA che. AthI ahiMsakane mATe anekAMtavAdI thavuM anivArya che. AthI jainadhama mAM je dananA vikAsa thayA te ekAMtavAdI nahI paNa anekAMtavAdI danane thayA che. ahiMsAne jIvanavyavahAra mATe je AcAra te ja jainadha; ane ahiM sAthI phalita thatuM darzIna te jaina dana. AthI janadharmAMte anusaranAra zramaNanA jIvanavyavahAramAM sthULa jIvanI rakSAthI AgaLa vadhIne je sUkSma jIve che, Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananAM ta narI AMkhe dekhAtA paNa nathI, temanI rakSAnI paNa bhAvanA che. ane e bhAvanAne AdhAre ja AcAranA vidhi-niSedhenI hAramALA ghaDAI che. ene saMpUrNataH anusaravAne zramaNa ane aMzata: anusaravAno prayatna zrAvake kare che. AcAranI pAchaLa darzana na hoya to AcAranI sAdhanAmAM niSThA AvatI nathI. AthI dareka dhame jIvanA baMdha ane mokSa tathA jIvano jagata sAthe saMbaMdha tathA jagatanA svarUpa viSe anivArya rIte vicAra karavo paDe che. e anivAryatAmAMthI samagra jaina darzana UbhuM thayuM che. prathama kahevAyuM tema, jana darzananA vicAranI e vizeSatA che ke te satyanI zodha mATe tatpara che ane AthI ja sakala dazanA samUharUpa jaina darzana che evo udyoSa AcArya jinabhadra jevA AcAryo karI gayA che.. cha dravya jaina darzananAM mULa to be ja che : jIva ane ajIva. e beno vistAra pAMca astikAyarUpe, cha dravyarUpe athavA sAta tattva ke nava tavarUpe varNavavAmAM Ave che. cArvAke kevaLa ajIvane pAMca bhUtarUpe mAnanArA hatA; ane upaniSadanA RSio kevaLa jIvana eTale ke AtmA-puruSa-brahmane mAnanArA hatA. e baMne matono samanvaya chava ane ajIva mAnIne jaina darzanamAM thaye che. saMsAra ane siddhi-nirvANa ke baMdhana ane mukti, e to ja ghaTe je jIva ane Itara hoya. AthI chava ane ajIva baMnenA astitvanI tArkika saMgati jainae siddha karI ane puruSa ane prakRtinuM astitva mAnI prAcIna sakhee paNa e saMgati sAdhI hatI. vaLI, AtmAne ke puruSane kevaLa kUTastha mAnavAthI paNa baMdha-mokSa jevI virodhI avasthAo jIvamAM ghaTI zake nahi. AthI badhAM dizAnathI judA paDIne, baudasaMmata cittanI jema, AtmAne paNa eka apekSAe anoe anitya mAnyo, ane vaidikanI jema nitya mAnavAmAM paNa jenone vAMdhe to che ja nahi. kAraNa ke baMdha ane mokSa ane punarjIvananuM cakra eka ja AtmAmAM che. Ama AtmA jaina mate pariNAmI nitya mAnavAmAM Avyo. sAMkhee prakRtine jaDatatvane to pariNAma nitya mAnyuM hatuM, paNa puruSane kaTA, paraMtu jenee jaDa ane jIva baMnene pariNAmI nitya mAnyAM. Ama, paNa che ane kAMdaSTi paSTa thAya che. Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 jainadharmaciMtana jIvanA caitanyano anubhava mAtra dehamAM thato hoI jana mate jIva-AtmA dehaparimANa che. navA navA janme chavane dhAraNa karavA paDe che tethI tene gamanagamana anivArya che. AthI jIvane gamanamAM sahAyaka dravya dharmAstikAyane nAme ane sthitimAM sahAyaka dravya adharmAstikAyana nAme-ema be ajIva dravya mAnavA anivArya thaI paDyAM. te ja rIte jIvane je saMsAra hoya te baMdhana hevuM joIe. e baMdhana pugala eTale ke jaDa dravyanuM che. AthI pulAstikAya rUpe eka anya paNa ajIva dravya manAyuM. A badhAMne avakAza Ape evuM je dravya te AkAza; e paNa jaDarUpa ajIva dravya mAnavuM jarUrI hatuM. A pramANe jaina darzanamAM chava, dharma, adharma, AkAza ane pudagala e pAMca astikAyo mAnavAmAM AvyA che. paNa jIvAdi dravyonI vividha avasthAonI kalpanA kAla vinA thaI zake nahi; AthI eka svataMtra kAladravya paNa anivArya hatuM. A rIte pAMca astikAne sthAne cha dravyo paNa thayAM. jyAre kAlane svataMtra dravya mAnavAmAM nathI AvatuM tyAre tene jIva ane ajIva dravyone paryAyarUpe ja mAnIne kAma calAvavAmAM Ave che. sAta ke nava tattava have sAta tattva ane nava tatva vize thoDuM spaSTIkaraNa karI laIe. jana darzanamAM tatvavicAra be rIte karavAmAM Ave che. eka prakAra vize ApaNe upara joyuM. bIjo prakAra mekSamArgamAM upayogI thAya e rIte tenI gaNatarI karavAno che. AmAM chava, ajIva, AsTava, saMvara, baMdha, nijArA ane mokSa- e sAta tane gaNavAne eka prakAranuM ane temAM puNya ane pApa umerIne kula nava tane gaNavAne bIjo prakAra che. vastuta: jIva ane ajIvanA vistArarUpe ja sAta ane nava to gaNAvyAM che, kAraNa ke mekSamAgane varNanamAM evuM pRthakkaraNa upayogI thaI paDe che. jIva ane ajIva viSenuM spaSTIkaraNa te upara kahyuM ja che. achava-karmasaMskAra-baMdhana-nuM jIvathI aMzata: prathapha thavuM e nirA che ane sarvAze pRthapha thavuM e mekSa che. karma je kAraNoe jIva sAthe baMdhamAM Ave che te kAraNe Asrava che ane eno virodha te saMvara che, jIva ane achava-kamanuM eka jevA thaI javuM te baMdha che. sAra e che ke jIvamAM rAga-meSa, pramAda Adi jyAM sudhI che tyAM sudhI baMdhanAM kAraNe mejUda he I saMsAravRddhi thayA kare che. e kAraNane niSedha Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina darzananAM to 31 karavAmAM Ave to saMsAra maTI jIva siddhi ke nirvANa avasthAne pAme che. nirodhanI prakriyA saMvara che, eTale ke jIvanI mukta thavAnI sAdhanA-virati Adi, e saMvara che; ane kevaLa virati AdithI saMtuSTa na thatAM jIva kamathI chUTavA tapasyAdi AkarAM anuSThAna paNa kare che tethI nirjarA-AMzika chuTakAro-thAya che ane aMte e mokSa pAme che. -paMDita sukhalAlajIkRta "jainadharmane prANanI bhUmikAmAMthI Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena saMskRtine saMdeza Aje ApaNe kaMI paNa pravRtti karavI hoya to tarata ja ApaNane e vicAra Ave che ke ApaNI A pravRttinuM phaLa zuM Avaze, bIjA loke ApaNane zuM kaheze vagere. paNa Adi mAnanI sAme A savAla na hato; ene to kevaLa pitAnuM astitva ja TakAvI rAkhavuM hatuM. enI sAme hiMsA ke ahiMsAne savAla ja na hato. paNa jema jema samaya vItato gaye, mAnavI kaMIka sabhya-- saMskArI banato gayo, ane eNe potAnA samAjanI racanA karI tyAre e A bAbatone vicAra karavA lAgyo. dharma ane zAstra e vakhate mAnavInI sAme na to dharmane savAla hato ke na to zAstrono. tyAre to enI sAme ekamAtra savAla hato pitAnA sukhane. e sukha paNa, pitAnI AsapAsanA samAjamAM eka jAtanI vyavasthA na hoya to, maLI zake ema na hatuM. eNe joyuM ke A mATe ene keTalIka bAbato tajavI ja paDaze, ane keTalIka apanAvavI paDaze. eNe potAnA bhalAnI khAtara jene svIkAra karyo e ja dharma banI gayo. ane e sArI bAbatonI, sAcA niyamonI je paraMparA cAlI enAthI zAstro banyAM. eTalA mATe ja e jamAnAnAM zAstromAM bhautika sukha-sAdhanonuM varNana vizeSa jovAmAM Ave che. je pravRttine samAje pasaMda karI e zAstrabaddha thaI gaI. A rIte mAnavIoe jema jema potAnI jarUriyAta pramANe, pravRttiomAM pheraphAra ane vikAra karyo, tema tema zAstra paNa banatuM ane vikRta thayuM gayuM. paNa e vakhate mAnavI zAstrano gulAma na hato. paNa zAstro ane anusaratAM hatAM. paNa eka samaya evo Avyo; jayAre A krama badalAI gayo. tyAre e zAstrone racanAra ane ene vikRta karanAra na rahyo. e te zAstrone adasya zaktie mokalelAM mAnavA lAge ! adhyAtmavAdIo. jaina samAja ane tIrthaMkara A rIte zAstro nadInA vahetAM nIranA badale taLAvanA pANInI jema baMdhiyAra thaI gayAM che. chatAM mAnavInuM bheju to rIte baMdhiyAra rahe Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtine saMdeza 33 evuM nathI. eNe joyuM ke atyAra lagImAM je kaMI thayuM che te to potAnI jAtane Ine ja thayuM che. mAnavI zAstrono gulAma zI rIte banI zake ? e te navAM zAstronI racanA karaze. eNe vicAryuM, huM A je kaMI karI rahyo chuM dhana bheguM karuM chuM, kuTuMba vadhAruM chuM, sAmrAjyane vistAra karuM chuM-- badhuM to ThIka ja che; paraMtu chevaTe A badhuM zA mATe ? kone mATe ? huM keNa chuM ? meM AkhI bAhya duniyA to joI, paNa meM mArI pitAnI jAtane to joI ja nahI ! zuM mArI jAtanI paNa bhALa maLI zake che? A vicArathI prerAIne keTalAka leke, zAMtine mATe, jaMgalamAM jaIne vasavA lAgyA, ane potAnI jAtanI zodha karavA lAgyA. enA pariNAmarUpe ApaNe bhAratamAM AdhyAtmika darzananI adhikatA joIe chIe. A adhyAtmavAdIonAM paNa judAM judAM zAstro ane kriyAkalApa che. A adhyAtmavAdIonI ja paraMparAmAM eka e samAja che ke je potAnI hastIne Aja lagI TakAvI rahyo che ane jene Aje ApaNe "jaina samAja" kahIe chIe. bhagavAna bhadevathI laIne vardhamAna mahAvIra sudhImAM, janonI paraMparAgata mAnyatA anusAra, vIsa mahApuruSo thayA, jemane teo tIrthakara kahe che. emanuM kahevuM che ke, tavajJAnanI dRSTie, e badhAe ekasarakho ja upadeza Apyo che. samaya anusAra AcAranuM badalAvuM anivArya hovA chatAM tattvajJAnanI bAbatamAM badhAno eka ja mata rahe che. saMbhava che ke A vAta aitihAsikonA gaLe na Utare, paNa AnI satyAsatyatA pArakhavAnuM ApaNI pAse koI sAdhana nathI. jaina vidvAna A tIrthakarenI hayAtIne je samaya batAve che enuM parIkSaNa karavAnuM paNa ApaNI pAse koI sAdhana nathI. Ama chatAM RSabhadeva ane neminAtha, A be ItihAsakALa pahelAMnA mahApuruSonA astitvamAM zaMkAne koI sthAna nathI--emanA nizcita samayanI bAbatamAM bhale ne saMdeha hoya. bhagavAna pArzvanAtha ane bhagavAna mahAvIranA saMbaMdhamAM to have etihAsika lake paNa niHsaMdeha banI gayA che. paNa jaina tattvajJAna ane AcAranA upadeze rUpe Aje ApaNuM sAme je kaMI graMthastha thayelI sAmagrI mejUda che, e to bhagavAna mahAvIranA upadezanuM ja phaLa che. bhagavAna mahAvIre pArzva paraMparAmAMthI ghaNuM zIkhyuM ane samaLyuM haze, ane pitAnA upadezanI dhArA e paraMparAne anurUpa vahevaDAvI haze. tethI, ApaNe eTaluM to kahI zakIe chIe ke, jo ke pArzvano Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 jinadharma ciMtana upadeza ApaNI sAme nathI, tema chatAM bhagavAna mahAvIranA upadezanA rUpamAM ApaNI sAme je kaMI che, emAM ghaNo khare pArzvano ja upadeza samajo joIe--pachI vANI bhale ne mahAvIranI hoya. kharI rIte bhagavAna mahAvIra pachI emanI vANInA AdhAre emanA upadezonI je saMkalana karavAmAM AvI che, temAM bhagavAnanA pitAne zabda keTalA che, e cokkasa rIte tAravavuM muzkela che. ATalI etihAsika bhUmikA pachI ApaNe janadharmane upadezanA mukhya saMdezane joIe. AtmajJAna ane apramAda upara bhAra AcArAMga sUtranA pahelA sUtramAM ja ema kahevAmAM AvyuM che. saMsAramAM ghaNAkharA mANaso evA che ke jemane e vAtanI khabara ja nathI ke huM kyAMthI Avyo chuM ane kyAM javAno chuM ? mAro AtmA punarjanma dhAraNa kare che ke nahIM ? huM keNa hato ane mAruM zuM thavAnuM che ?-AvI AvI bAbatone jeo pitAnI meLe jANI le che athavA bIjA jJAnI puruSa pAsethI samajI le che, teo ja AtmavAdI che, teo ja kriyAvAdI che. teo ja lekvAdI che ane teo ja karmavAdI che." A eka ja vAkyamAM bhagavAna mahAvIre potAno samagra saMdeza saMbhaLAvI dIdhe, ema kahevAmAM Ave to te atizayokti nahIM gaNAya. bhagavAna buddhe A ja vAtane potAnI rIte karI hatI. emanuM kahevuM evuM hatuM ke ApaNe keNu hatA ane zuM thaIzuM, e vAtane jANavAnI phikara na karatAM phakta eTaluM ja jANIe ke atyAre ApaNe du:khI chIe ane e du:khathI mukta thayA cAhIe chIe to e ko mArga che ke jenA upara cAlavAthI ApaNe du:khathI mukta thaI zakIe ? bhagavAna mahAvIre nivArNanI prAptine mATe AtmajJAnane paheluM sthAna ApyuM che, kAraNa, je AtmA ja na hoya te du:khathI mukta koNa thaze ? emaNe kahyuM che ke, eka AtmAne jANe; e eka AtmAne jANavAthI ja badhuya jANI zakAya che. emaNe AtmajJAnane-jIvavijJAnane eTaluM AgaLa vadhAryuM ke emane sarvatra-pRthvA, pANI, pavana, agni, vanaspati vageremAM-jIva ja jIva dekhAyA. eTale pachI emaNe potAnI dalIlane AgaLa vadhArI ke, ApaNI pratyeka pravRtti evI hoI joIe ke jethI bIjA jIvone du:kha na pahoce; kema ke ApaNI jema teo paNa sukhane ja icche che. kadAca ApaNe pitAnA tarasthI badhAne sukhI karavAno prayatna na karI zakIe, paNa ApaNe ApaNI potAnI pravRttine Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtine saMdeza eTalI maryAdita te avazya karI zakIe chIe ke jethI ApaNe e badhAmAMthI koIne mATe duHkhanA nimitta na banIe. gItAmAM badhI pravRtti karavAnI vAta che, paNa bhagavAna zrIkRSNa ene mATe Asaktino tyAga karavAne upadeza Apyo che. bhagavAna mahAvIre pravRttine maryAdita karavAne mahattvapUrNa upadeza Apyo, ane je pravRtti aparihArya hAya, ene paNa apramatta banIne karavAne upadeza Apyo che. anAsaktithI baMdhana nathI thatuM ane apramAdathI paNa baMdhana nathI thatuM. A rIte jyAre mAnavI potAnI pravRttine maryAdita karIne bIjAne du:kha na pahoMce ene vicAra kare che. tyAre ene badhAnA mitra banavuM paDe che. aMtamAM e kalyANamitra ke InI sAthe svArtha saMbaMdha nathI rAkhatA. e ke Ino nathI thatuM ane keAI enuM nathI thatuM. enA manamAM zatru ane mitra badhA samAna thaI jAya che. te pachI e pitAnA kuTuMbamAM kevI rIte gaMdhAI rahe ? potAnA rAjyamAM kevI rIte phasAI rahe ? e badhAne tyAga karIne potAnI AtmanirIkSaNane mATe araNyane Azraya le che. tyAM e ugra tapasyA karIne potAnI jAtane kuMdananI jema zuddha karIne kRtakRtya thaI jAya che. e ja nirvANa che. ahaM ane mamatvanA tyAgane bhagavAna buddhane upadeza bhagavAna budde pitAne nirvANamA AtmavijJAna upara sthira nathI karyo; emanuM kahevuM ema hatuM ke AtmavijJAnathI kazo lAbha nathI. hAM, eTaluM to spaSTa che ke jyAre mAnavI potAnA svataMtra astitvane "huM chuM" e rIte samajI bese che, tyAre A "huM"thI mamatva janme che. e samajavA lAge che A A mAruM che, "A mAruM nathI', 'A mane game che, "A mane pasaMda nathI." A rIte dareka vastunI e pitAnA "duM'nI daSTie parIkSA kare che, pitAnA rAgaSane vadhAre che, ane bhUMDI rIte saMsAracakramAM phasAI jAya che. tethI A cakramAMthI bahAra nIkaLavAno uttama upAya e ja che ke "huM"ne-A ahaMkAranerAmya-bhAvanAne baLe dUra karavAmAM Ave, Ama karIne jyAre e "huthI mukta bane che tyAre e kalyANamitra bane che. na kaI enuM che ane na e kAIne. pachI e saMsAramAM zA mATe phasAI raheze ? ene mATe te gharane tyAga kara e ja ucita che ane dhyAna dvArA pitAnI e prajJAne praka sAdhIne katakRtya thavuM, e ja enuM nirvANa che. A rIte ApaNe joIe chIe ke bhagavAna mahAvIre jyAre AtmavijJAnanA vistArathI nirvANano mArga batAvyo tyAre bhagavAna buddha AtmavijJAnanA saMkocathI nirvANa mAnyuM. Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharmaciMtana jAtine nahIM paNa tapasyAno mahimA A AdhyAmika dRSTine lIdhe ja buddha ane mahAvIra-baMne mahApuruSoe pitAnA samayamAM brAhmaNa, yati, bhikSu, jaTI, muMDI, yajJa, jAti, bhASA, tIrtha, snAna vagere zabdonA je artha janatAmAM pracalita hatA tene badalI nAkhyA. jUnA zabdone upayoga karIne ja emaNe emano AdhyAmika dRSTie ne artha karyo, AnuM pariNAma e AvyuM ke eka cAMDAla jatine jaina bhikSu, bhikSAne mATe, brAhmaNanA yajJamAM jaIne emane yajJane AdhyAmika artha samajAvavAmAM saphaLa thAya che. jyAre brAhmaNe kahyuM ke dAnane mATe supAtra brAhmaNa ja che, tyAre e cAMDAla zramaNe tarata ja javAba Apyo ke tame kahyuM e te ThIka che; paNa zuM je krodhI che, parigrahI che, jUThAbole che, cora che, abrahmacArI che, e brAhmaNa kahevAya ke teo ke jeo AvAM kukRtyathI virata che te ? jemaNe pipaTanI jema vedone gekhI rAkhyA che teo brAhmaNa che ke jemaNe zAstranI sArabhUta vAtone potAnA jIvanamAM utArI che te brAhyaNa che? e brAhmaNa zaramAI jAya che ane e cAMDAlanuM zaraNa svIkAre che ane ekAeka belI UThe che ke duniyAmAM chevaTe tapasyAno ja mahimA che; jAtinuM koI mahatva nathI. Atmadamana : sukhane sAce mArga ne bhagavAna mahAvIre sukhane sAco mArga darzAvatAM kahyuM ke bIjAonuM damana karavAne badale pahelAM pitAnI jAtanuM ja damana karo. pitAnI jAtanA damanathI, pite jAte ja indriyanA vijetA banavAthI, badhAnuM damana thaI jAya che, ane enA phaLarUpe sukha ja maLe che. jeNe potAnI jAtanuM damana karyuM che, enuM damana koI paNa vyakti mArajhUDa karIne ke ene vadha karIne nathI karI zakatI. eTalA mATe ja zreya emAM ja che ke pahelAM pitAnI jAtane saMyamI ane tapasvI banAvIne vijayI banAvavAmAM Ave. - pravrA levAne mATe taiyAra thayelA namirAjane jyAre I ema kahyuM ke pahelAM Apa ApanA duzmanane harAvIne pachI khuzIthI saMyama grahaNa kare, tyAre e rAjarSie zatrunuM damana karavAno je mArga batAvyuM te atyAranA lokone eka navo utsAha ane eka navI daSTi Ape e che. emaNe kahyuM : "yuddhamAM jaIne 'hIro ane lAe dAo upara vijaya meLavavo saheluM che, paNa pitAnI ja upara vijaya meLavI muzkela che. rAjaya e ja parama ja che. 2 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina saMskRtine saMdeza 37 parama jayane choDIne huM e tuccha jayanI pAchaLa zA mATe doDuM ? AdhyAtmika yukra-eTale ke potAnI jAta sAthenuM pitAnuM yuddha -- ja jyAre mArI sAme AvIne UbhuM che, te huM A bAhya yuddhamAM zA mATe phAuM ? je yuddhano uddeza sukha ja hoya, ane je e sukha mane mArI potAnI jAta upara vijaya karavAthI maLI zakatuM hoya, te huM nAhaka zA mATe saune mArato pharuM ? jema jema huM bIjAo upara krodha karIza, bIjAone mArato pharIza, tema tema mAruM vera to vadhatuM ja raheze, ane chevaTe e mAre potAno ja nAza karI deze ! te te pachI sAruM che e ja che ke huM krodhano ane verano ja nAza karavAno prayatna karuM. emane nAza karavAmAM bIjA koIne du:kha pahoMcADavAnI te koI vAta ja nathI; ane huM sukhI thaI jAuM chuM." atyAranI A duniyA, je bIjAonA saMhAramAM rata che, ene mATe jaina saMskRtine A saMdeza samayane anurUpa ja lekhAvo joIe. kaSTa sahananI jarUra lokomAM jyAM lagI kaSTone sahana karavAnI zakti nathI AvatI tyAM sudhI pratihiMsAnI javALA saLagatI ja rahe che. jaina zramaNone mATe, samabhAvapUrvaka aneka prakAranAM kaSTo sahana karavAno vidhi bhagavAna mahAvIre batAvyuM che. emaNe je kaMI kahyuM che e kaMI narI kalpanA nathI. emaNe potAnA sAdhaka jIvanamAM je kaSTo sahyAM hatAM, enuM varNana sAMbhaLIne ApaNuM rUMvADAM khaDAM thaI jAya che. A anubhavamAM ja emaNe je kaMI prApta karyuM e ja zramaNane zIkhavyuM che. sahanazakti ane kSamAnuM phaLa samajAvatAM emaNe je kaMI kahyuM che te khUba utsAhavardhaka che. emaNe kahyuM ke, jyAre keI tamane gALa Ape, pIDA upajAve ane aMte tamArI hatyA karavAnI ceSTA kare tyAre paNa ema ja mAnaje ke e to ajJAnI che; huM paNa enI jema krodhAvezamAM AvIne enI hatyA karavA lAgyuM te mArAmAM ane enAmAM zo phera ? mane mArIne paNa e mAruM zuM bagADI zakavAne che? AtmAnI sAthe je A zarIranuM baMdhana vaLageluM che, e baMdhanane ja te e hatyAre chedI rahyo che ! are, A rIte mAruM baMdhana chedAI jAya enA karatAM rUDuM bIjuM zuM ? mArA AtmAne te nAza thatA ja nathI, pachI mane bhaya kone ? mRtyune jItavAne A mahAmaMtra AjanI bhayagrasta duniyAne pharI zIkhavavAnI jarUra che. ane mahAtamA gAMdhI atyAre e ja kAma karI rahyA che. atyAranI duniyAmAM yuddhajanya tema ja bIjA aneka prakAranAM kaSTo dekhAya che; e badhAMya tRSNAmUlaka che, e vAtane inakAra keNa karI zake ema che ? Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 jainadharmacitana prAcIna samayamAM yuddha ane mahAvIre tema ja emanI pahelAMnA aneka satAe a! tRSNAjayA, lAbhajayanA, ane namra banavAne ja upadeza ApyA hatA. aparigrahanI jarUra bhagavAna mahAvIre kahyu` che ke jema jema lAbha thatA jAya che. te te tRSNA vadhatI jAya che; e te| AkAzanA jevI ananta che. eka mANasane AkhI duniyAnI sa`patti ApI devAmAM Ave tepaNa ene satAja nahI thAya. ane nne A rIte badhAya tRSNAvALA banI jAya te! pachI enu` yuddha sivAya bIjuM pariNAma paNa zuM AvI zake? eTalA mATe mAnavajAtanuM bhalu emAM ja che ke e aparigrahanuM vrata svIkAre. je akiMcana che, jene kaI vastu upara mehu nathI, e bIjAonI sAthe zAne mATe yuddha karaze ? A vratane ja svIkAra karIne mithilAnA nami rAjarSi bha khaLatI mithilAne joIne paNa kahI zakayA AmAM mAruM te kaMI maLatu nathI ! jenI pAse kazu ja nathI e ja sukhanI nIda laI zake che. mULa hindI uparathI - 'vizvavANI" varSa 2, bhAga 4, saMkhyA 3. Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAstrANAone hetu janadharma manuSyapradhAna che. jenadharmanA jeTalA pravartaka thayA te baMdhAya manuSya je hatA, paNa bheda e ja hatuM, ke sAdhAraNa manuSyothI te badhA UMcA UThela hatA-vItarAga hatA. temanA Adeza ke upadezano sAra e ja che ke badhA cha jIvavA mAge che, kaI maravA mAgatuM nathI, mATe evI rIte jIvavuM ke jethI bIja chone trAsa na thAya. A upadezanI AsapAsa ja janadharmanA badhA vidhi-niSedha goThavAyA che. AcArAMgAdi zAstromAM bhagavAnane upadeza ekatra karavAmAM Avyo che ane AcArAMga, dazavaikAlika, chedazAstro e badhA graMthamAM krame karI apavAdo vadhyA ja che, ghaTayA nathI. vidhi-niSedhamAM paNa ghaTADo vadhAre thayuM che. e badhuM game teTaluM parivartana thayuM hoya chatAM e badhAMne ekamAtra udeza e ja che ke manuSya evI rIte jIvavuM, jethI Atmahita te thAya paNa paranuM ahita na thAya; eTaluM ja nahIM, paNa AtmahitanI sAthe sAthe parahita paNa thatuM rahe. jainadharmanAM zAne uddeza paNa eka ja che. Adezo e mukhya nathI, paNa sAdhakanuM jIvana mukhya che. e jIvanane anukULa Ave te AdezanuM ja anusaraNa karavAnuM che ane je AtmahitathI pratikULa hoya te game te zAstramAM lakhyuM hoya paNa sAdhaka tenuM anusaraNa nahi kare. ghaNIvAra ApaNe upadezakenA moDhe "zALA dhamA"-- bhagavAnanI AjJAnA pAlanamAM dharma che-evuM sAMbhaLIe chIe, paNa bhagavAnanI AjJA kene gaNavI ane kone na gaNavI ene nirNaya te te kALanA puruSoe ja karyo che. evI koI eka dhruva AjJA che ja nahi, jenA viSe koI paNa apavAda na hoya; eTale chevaTe AcArya saMghadAsa gaNI mahattara ane AcArya haribhadra jevAe te kahI dIdhuM ke bhagavAne A karavuM 1. na vi kiMci aNunnAya paDisiddha vA tri jiNavAradehi / esA tesiM aann| kajje sacceNa hoyavva // - haivaivimASya, nAthI. 33 rU Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana ke te na karavuM evuM kazuM ja kahyuM nathI. paNa satya mArganuM-saMyamamArganuM anusaraNa karavuM e dhruvamaMtra ApI dIdho che. eTale kharI rIte AjJAne evo artha samaja joIe ke AtmA sAkSI Ape ke AmAM mAruM hita che te ja karavAnuM che. mahApuruSonA dizAsUcanane leke AjJA evuM nAma ApI de che, paNa kharI rIte mArga pote ja pasaMda karavAnuM hoya che. jyAM sudhI manuSya pote pasaMdagI karato nathI ane mAtra bIjAnA nidezAnusAra cAle che, tyAM sudhI tene dhama AtmasAta thatA nathI. ane jyAM sudhI dharma AtmasAt thAya nahi, tyAM sudhI te game teTaluM anuSThAna kare, paNa te dharma zuddha samyakatvamAM pariNamata nathI. eTale kevaLa bIjAnI AjJAno svIkAra, e ja dharma nathI, paNa aMtarAtmAnI AjJAne svIkAra e dharma che. - "akhaMDa AnaMda', AgasTa, 195ra. Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena AcAranA mULa siddhAMte jana AcAranuM ghaDatara samajavA mATe vaidika ane bauddha AcAra viSe paNa thoDuM jANavuM jarUrI che. e vinA jaina AcAranA ghaDataramAM kayAM kyAM toe kevI rIte bhAga bhajavyo che e samajavuM kaThaNa che. vyaktinA AcArano adhikAMza te samAja upara AdhAra rAkhe che. ane jaina samAja ke saMgha kadI paNa ele-aTale rahyo hoya tema jaNAtuM nathI. jaina samAja sadaiva vaidika samAjanI vacce rahete Avyo che ane vacalA kALamAM baddha saMgha sAthe paNa tene saMparka rahyo che. AvI sthitimAM jaina sadAcArane samajavAnI cAvI kevaLa jaina zAstramAM nahi, paNa vaidika ane bauddha AcAranI tulanAmAM paNa rahelI che e spaSTa che. eTale prathama vaidika AcAranA mULa strota viSe thoDuM vivecana karIne bauddha AcAranA strotane saMketa karyA pachI ja jaina AcAra viSe vivecanA karavI saMgata che. vaidika AcAranA zrota vaidika paraMparAne AdhAra veda che, eTale vaidika AcArane mULa strota zruti-veda che; ane te apauruSeya heya ke IzvarapraNIta heya-baMne sthitimAM te sadAcAranI bAbatamAM AjJArUpa che. emAM tarka ke upapattine sthAna nathI. amuka AcaraNa zA mATe karavuM enA kAraNamAM UtaravAnI AvazyakatA nathI, mAtra te vedapratipAdita che eTaluM ja paryApta che. veda uparAMta smRtio paNa sadAcAramAM pramANa che. ema mAnavAmAM Ave che ke smRtionuM mULa veda che, tethI te paNa sadAcAra viSe pramANa che. e smRtipratipAdita AcAra, jenuM mULa vidyamAna vedamAM na maLatuM hoya, ene mATe paNa ema ja mAnavAmAM AvyuM che ke tevA AcAranuM mULa vedamAM ja che, paNa vedane te aMza naSTa thayuM che. Ama vedapratipAdita AcAranuM ja samarthana smRtio kare che ema manAyuM che--jo ke vastusthitie jotAM smRtiomAM evA ghaNuM AcAra che, jenuM mULa te vedamAM nathI ja, paNa UlaTuM vedapratipAdita AcArathI te viruddha paNa jAya che. bAdanA Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharmaciMtana nibandhakAroe A virodhanuM samAdhAna karavA prayatna karyo che, paNa te bacAva lUlo jaNAya che. kharI vAta evI che ke smRtikAe potAnA kALanI mAnyatAone niyamanuM rUpa ApI dIdhuM che, ane vedanI pratiSThAno mAtra temAM prAmANya lAvavA pUrato ja upayoga karyo che. zruti ane smRti uparAMta tadvidonuM zIla-anuSThAna paNa AcaraNamArgamAM pramANu gaNAya che. Ane artha e thAya ke jeno AdhAra kRti ane smRti baMnemAM na maLato hoya, chatAM paNa tido keI anuSThAna karatA hoya, to te sadAcAra paNa anuyAyIo mATe mArgadarzaka bane che. A uparAMta dharmAcaraNanA strota tarIke purANo paNa che. purANomAMnAM kathAnakomAMthI paNa amuka paristhitimAM karaNIya ane akAraNa zuM ene nirdeza maLI rahe che. eTale purANone paNa sadAcaraNanA srota tarIke gaNavAmAM Ave che. chatAM paNa AcaraNa viSe jyAM zaMkA upasthita thAya tyAM paripada arthAt veda ane dharmazAstronI sabhA je nirNaya Ape te paNa sadAcArane strota bane che. Ama te aneka chatAM e badhAnuM mULa uddagamasthAna veda che. ane temAM je sadAcAra na hoya te paNa chevaTe te tethI aviruddha hovo ja joIe, ema manAyuM che. dekhItI rIte koI sadAcAra vedathI viruddha jaNAya to paNa te vedathI aviruddha ja che evI upapatti zodhI kADhavAmAM Ave che. eTale ke badhA AcAranuM mULa veda che ane vedathI je viruddha hoya te dharmajanaka banI zake nahi athavA to dharma gaNAya nahi. Ama vedika mATe veda e AcaraNanI bAbatamAM pramANa che. paNa Ane artha koI ema kare ke vedakAlIna AcAra ja Aje hindu samAjamAM pravarte che, te te moTI bhUla kare che. vastusthiti evI che ke smRtikAre ane nibaMdhakArIe potapotAnA kALamAM pracalita ane parivartita AcAronuM samarthana karyuM che, ane keTalAka vedakAlIna AcArane te kalivajaye gaNIne vedavihita chatAM vajya gaNyA che, ane tene badale samakAlIna pracalita ane parivartita AcArone grAhya gaNyA che. Ama chatAM eka vastu spaSTa che ke teo e parivartita AcArane paNa vedathI aviruddha che ema sthApavAne pratyana te avazya kare che. tethI ema kahI zakAya ke temane mATe te badhA AcAra vedavihita jevA ja che ane temanuM prAmANya vedathI ja che. eTale ke badhA AcAronuM mULa teo vedamAM ja zodhe che-pachI bhale vedamAM emAMnuM ApaNuM daSTie kazuM ja na hoya. saMkSepamAM ema kahI zakAya ke vedathI Aja sudhImAM Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena AcAranA mULa siddhAMta AcArenuM samAyanukula parivartana thatuM ja AvyuM che. ane te parivartanane buddhibaLe veda-avirodhI siddha karavAmAM paMDitAnA pAMDityano upayoga thato rahyo che. vastusthitie AjanA rUDha AcAronA samarthanamAM vedamAMthI bahu ja thoDuM thaLI zake ema che e svIkAravuM joIe; eTaluM ja nahi paNa AjanA hindukoDanA dhArAmAM AvatA ghaNA sudhAraka AcAronuM samarthana vedamAMthI maLe che; chatAM Azcarya te e che ke sanAtanI hinduo vedanuM nAma laIne hindukeDane virodha karatA rahyA che. bauddha AcArano strota bauddha vinaya arthAta AcAranA niyamonuM sarjana karavAno adhikAra kevaLa bhagavAna buddhane ja che. temanuM nirvANa thayuM tyAre keTalAka bhikSuo kahevA lAgyA ke have ApaNe svataMtra thaI gayA, ApaNA uparanuM niyaMtraNa dUra thayuM, eTale phAve tema vartana karI zakIe chIe. A sAMbhaLI zraddhALu DAhyA pAMcaso sthaviree saMgIti karI ane bhagavAna buddhe je AcAranA niyamanuM pravartana karyuM hatuM tene saMbhArI saMbhArIne je saMkalana karyuM e ja "vinayapiTaka" nAme oLakhAya che. bauddhadharmamAM aneka saMgha ane saMpradAyabhedo thayA, paNa e badhAnA vinayamAM nahivata bheda che. e sarvene eka vastu samAna rIte mAnya che ke AcAranA niyamonuM sarjana te bhagavAna buddha ja karI zake che. A uparathI kahI zakAya ke bauddhadharmamAM AcAra strota kevaLa bhagavAna buddha ja che. bauddha vinayanA niyamomAMthI saMgha Avazyaka samaje te ati gauNa niyamone DhIlA paNa karI zake che, athavA to tevA ati gauNa niyamanuM u9laMghana paNa karI zake che. evuM nirvANa samaye bhagavAna bude bhikSa AnaMdane kahela. chatAM paNa saMgItimAM ekatra thayelA bhikSuo evA u9laMghananA pakSamAM na thayA ane nAnA-moTA badhA ja niyamonuM pAlana karavuM Avazyaka che ema temaNe nakkI karyuM. kAraNa ke bhikSa AnaMde bhagavAna buddha pAsethI e spaSTIkaraNa mAgyuM na hatuM ke kayA kayA niyamone bhagavAna buddha ati gauNa gaNatA hatA. 1. vizeSa vivaraNa mATe juo De. akaranuM Sources of Hindu Dharma," Pub. Institute of Public Administration, Sholapur. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana bhagavAna muddhanA nirvANa pachI seA varSe amuka bhikSuonA AcAramAM keTalAka niyamAmAM zithilatA AvI. ane evI zithilatA vihita che athavA tene yuddhavacananuM samana che, ema te kahevA lAgyA, tyAre pharI pAchA 700 sthavirA ekatra thayA ane nirNaya karyo ke evI zithilatAnA samarthyanamAM khucana nathI. tethI vinaya viruddhanA evA zithila AcArAnuM vana karavuM joIe. Ama e spaSTa che ke bauddhoe e spaSTa rIte svIkAryuM che ke AcAranA srota kevaLa bhagavAna buddha che. temAM apavAda karavAne adhikAra koIne paNa nathI; eTaluM ja nahi paNa gauNa niyamAnu atikramaNa karavAnI saMbaMne chUTa mudde ApyA chatAM nizrita gauNa niyameA kayA e aMge yuddhanI nizcita sUcanA nahi hovAthI emAM paNa sadhe chUTa svIkArI nahi. A vastu sadhanI bhagavAna buddhamAM apratima niSThA batAve che; ane AcAramAM ekamAtra khunuM ja apratihata prAmANya svIkAre che. 44 vedapratipAdita AcAra e AnA che ane temAM ta yA upapattine keAI sthAna nathI; jyAre mudde je je AcAranA niyamA banAvyA che; te zA mATe banAvavA jarUrI hatA, tenuM spaSTIkaraNa karAvatI vastukathA vinayapiTakamAM ApavAmAM AvI che. sAmAnya rIte kahI zakAya ke je kAryothI leAkApavAda thAya tevAM kAryAnA niSedha buddhe karyAM che, ane niyamapAlananu aucitya paNa siddha karavAne prayatna pade pade vitayamAM spaSTa dekhAya che. bauddha AcAramAganI eka khAsa vAta e che ke pAlanakartA tenuM phaLa pratyakSa kare che ane bIjAe paNa baudyonA AcAramA nuM pariNAma joI zake che. arthAt adRSTa phaLa upara mune! bhAra nathI, paNa pratyakSa phaLa upara yuddhane vizeSa bhAra che, vaidika ane bauddha AcAramAM A eka dhyAnamAM levA jevA bheda che. jaina AcAra darzana ane AcAra jaina AcAra vicAra jaina darzananA vicArathI judo thaI zake nahi, eTale dAza`nika vicArAne anukULa rahIne ja jaina AcAranuM ghaDatara thaI zake, e vastu svIkAravI joIe. sAmAnya rIte evuM jovAya che ke dAnika siddhAMta 1. jue vinayapiTaka, paMcAtikA skaMdhaka ane saptazatikA skaMdhaka. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMto 45 eka hoya che ane AcArano siddhAMta tethI viparIta ja hoya che. kahevata te evI che ke vicAra te AcAra, paNa moTe bhAge dArzanika vicAra sAthe AcAranI saMgati meLavavA dhArmikAe prayatna nathI karyo, e khAsa karI bhAratamAM te spaSTa che. vedikoe dArzanika siddhAMtanI parAkASTA ata siddhAMta sthApIne prApta karI ane saMsAramAM je kAMI che te eka brahma athavA paramAtmAno ja vistAra che ema vicArathI nakakI karyuM; paNa e vicArane anukULa je AcAranuM ghaDatara thayuM hota te bhAratavarSanI paristhiti Aje judI ja hota. nAta-jAtanA bheda, spRsyAspRsyatA, prAtIyatAvAda, bhASAvAda Adine kAraNe bhAratIya samAja Aje je chinnabhinna dazAmAM che te kadI paNa na hota; tene badale "vasudheya kuTuMbamAM mAnanAro eka Adarza samAja bhAratamAM nirmita thayo hota. paNa durbhAgye vicAra pramANe AcAranuM ghaDatara nathI thayuM e spaSTa che. dArzanika daSTie vaLI bIjI paNa eka truTi tarapha jena AcAryoe vaidikanuM dhyAna kheMcyuM che; te e ke AtmAne ja kUTa-ekarUpa mAnavAmAM Ave to AtmAmAM baMdha-molanI vyavasthA. punarjanana-eka avasthA vaTAvIne bIjI avasthA prApta karavAno saMbhava ane baMdhathI chUTavA mokSa mATenA prayatna mATe Avazyaka AcaraNane paNa saMbhava nathI. sAmAjika daSTie paNa je dArzanike ekAMta nityavAdamAM mAnatA hoya temane mate sAmAjika sudhAra ke AcAraNanuM parivartana ke rAjanaitika vicAradhArAnuM parivartana paNa zakya nathI, saMbhavita nathI. eTale temane samAja ekarUpa rUDhicusta ja saMbhave, AthI UlaTuM, je dArzaniko AtmAne phUTastha na mAnatA pariNAmI nitya mAne temane mate ja parivartanane avakAza rahe che. ane pari vartana jIvananA vaiyaktika, sAmAjika, rAjanaitika, Arthika Adi sarva kSetroe saMbhavita banI zake che. | jana AcAranuM anekAMtamUlaka ghaDatara - jainoe dArzanika siddhAnta tarIke jyAre enekAMtavAdane svIkAryo, tyAre jIvananA pratyeka kSetramAM parivartanane avakAza che ema svataH svIkArI lIdhuM. pariNAma e AvyuM ke jainonA abhyadayakALamAM jainadharma e eka sudhAraka dharma 'tarIke svata: prasiddha thayA. vaidikanI saMkucita varNavAda, uccanIcapaNanI bhAvanA, RgyAspRzyatA, strI-puruSanA asamAna adhikAra Adi mAnyatAothI viruddha to AcaraNa hatuM. ane te temanA pitAnA dArzanika siddhAMtane anusAra hata pravA durbhAgye jainadharmanI A potAnI zakti vaidikonA prakAre kALakane Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana kSINa thaI gaI ane atyAre e samAja vadika samAjathI koI paNa rIte sudhAraka daSTie athavA te krAMtikArI vicAranI dRSTie kAI paNa jAtanuM pArthakya dharAve che, evuM kahI zakAya tema rahyuM nathI. eTale ke mULe temAM AcAramAM krAMtikArI ane sudhAraka dRSTibiMdu pitAnA dArzanika siddhAMta anekAntavAdane kAraNe hatuM e tathya chatAM, Aje jaina samAja paNa vaidikanI jema ja vicAra pramANe AcAra nathI dharAvato e paNa tathya che. eTale ke AjanI sthiti pramANe samagra bhAratavarSanI samasyA vicArane anukULa AcAranA ghaDataranI che. vedika ane jaina baMne pitapotAnA dArzanika siddhAMtane anusarI ja AcaraNanuM ghaDatara kare te samAja ucca sthitie pahoMce evI saMpUrNa zakyatA che ja. AjJAe dharma: tarka ane AcAra jaina AcAranI bAbatamAM je eka vastu upara bhAra apAyele ApaNe joIe chIe te che-mALA, dharmA-arthAta bhagavAnanI AjJAnuM pAlanamAM dhama che. e vAta. A uparathI eka vastu upara uparathI ema samajAya che ke vedavidhi arthAta AjJA ane jinanI AjJA e baMne sarakhI rIte AjJA hAI atartha che, paNa vastusthitimAM saheja bheda che ane e bhedamAM ja jaina ane vaidika AcArane maulika bheda che. au AcAranA niyamanA ghaDataramAM koIne koI prasaMganI upasthiti anivArya manAI che. ane paristhitimAMthI mArga kADhavA AcAranA niyamonuM ghaDatara kame krame thatuM gayuM che, te vinayapiTaka vAMcatAM spaSTa thAya che. paNa ene artha e nathI ke niyamonA ghaDataramAM AcAne koI maulika siddhAta kAma karatA nati. buddhane siddhAMta che ke kuzala kArya karavuM ane akuzalanuM nivAraNa karavuM. A siddhAMtanI kasoTIe pratyeka niyamone karI zakAya; paNa kuzalAkuzalane aMtima viveka keNa kare ? e viveka buddhe pote potAnA hAthamAM rAkhe che. saMghe e javAbadArI nathI lIdhI ke te viveka karIne nakakI kare ke kuzala zuM ane akuzala zuM? paNa AthI ema nathI samajavAnuM ke budde je viveka karyo che te atartha che. adano to e dAvo hato ke huM je kahuM chuM te prajJAthI kahuM chuM ane zrotA e svIkAratAM pahelAM pitAnI tarka ane buddhizaktine avazya upayoga kare. ane parIkSA karyA pachI ema jaNAya ke buddhavacana tathya ane hitakara che te ja tene svIkAre. eTale ema kahI zakAya ke AcAranA viSayamAM aMtima satya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcaranA mULa siddhAMtA yuddhanI AjJA che, ema chatAM e AnA ataka nathI manAI; jyAre vaidika vidhi viSe evuM nathI. uparanA vivecanathI spaSTa che ke vaidika AjJA e ekAMtarUpe ataka che, jyAre bauddha AjJA tarka siddha che. paNa jeneAnI prakRti tA anekAMtavAdI che eTale AcAranA niyame viSe te ekAMtavAdI banI ke nahi. AcAryanu kahevu che ke AjJA e dharma che e sAcuM, paNa je AjJA ApavAmAM AvI che tenuM mULa bhagavAnanA alaukika kevaLajJAnamAM che eTale laukika jJAna vaDe enI rAmagrabhAve parIkSA thaI zake nahi. keTalIka vAtAmAM laukika jJAnanI pravRtti thaI zake che eTale tarka vaDe temanI keTalIka AjJAenI siddhi sa`bhave che, paNa evI dhaNIya bAbatA che, jemAM laukika jJAnaneA-tarka zaktineA-saMcAra ja thaI zake ema che nahi. eTale evI bAbatA tasiddha nathI. arthAt jaina AjJA samagra bhAve tasiddha mAnavAnA pakSamAM jaina AcAryAM nathI : AMzika tarka siddha che ane AMzika ta`siddha nathI. A pramANe jaina AjJA kevaLa tarkazuddha che ema kahI zakAya nahi ane temAM tanI gati nathI ja ema paNa kahI zakAya nahi. A madhyama mArga jenenA anekAMtavAdanuM sIdhu pariNAma che. 47 jaina AcAranA srotA ane e anekAMta, AcAra viSenI AjJAonA ghaDataramAM paNa kArya kare che. vaiddhikAnAM veda-zrutinI jema jaina AcArA mULa srota jaina tIrthaMkaranuM zruta che. chatAM e zrutamAM AcAranA samagra niyame!nuM vidhAna thaI gayuM che ema nathI manAyu'; jyAre vaidika mAne che ke samagra niyamA vedamAM vihita da--pachI bhale vidyamAna vedyamAM e niyamA maLatA na hoya. bauddhonI jema jaine ema paNa nathI mAnatA ke kevaLa tI 'kara ja niyamAnuM ghaDatara kare. bIjA kAI nahi. jenAe spaSTapaNe svIkAryuM che ke amuka ja niyame! tIrthaMkare kahyA che, ane evA ghaNA niyamA che je maulika zrutamAM che nahi, chatAM AcAryAe, te te samaye, AvazyakatA joIne, e maulika niyameAmAM navA niyame umeryAM che. eTale A dRSTie jotAM jyAre bauddo ema mAne che ke mAtra yuddha ja niyamasana karI zake che, tyAre jaineAnA mata pramANe kaivaLatI kara niha paNa gItA sthavire paNa mULa upadezane anukULa evA niyamAnusarjana karavA samartha che. AcAya haribhadra tA tyAM sudhI kahe che ke tIrthaMkarAe tA kAI vidhiniSedha karyA ja nathI; mAtra eTalu ja kahyuM che ke sa MyamanI ddhi thAya tevuM karavuM ane asamamAM pravRtti Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ciMtana na karavI. arthAt tI kare teA AcArane maulika siddhAMta batAvI dIdhA che. e siddhAMtane anusarI tene anukULa evA niyameniyame! sAdhaka svayaM ghaDI le. AcAryAMnuM A mantavya kevaLa naiRRyika che; eTale tene zabdArtha na letAM bhAvA levA joIe. tAtparya eTaluM che ke nAnA-moTA badhA ja niyameAnA upadeza tIrthaMkara nathI karatA; ane evA upadeza devA sa`bhavita paNa nathI. mATe mULa siddhAMtane anusarIne AcaraNanA vidhi-niSedhAnI parIkSA karI levI joIe. 48 jyAre advaita paraMparAonu prAbalya vadhI gayuM ane vANInI azaktine dAnikone pUro khyAla AvI gayA ane avAcyatA yA ativacanIyatAnA siddhAMtanuM samarthana thavA lAgyuM, tyAre brahma e ekAMta anirvAcya banyuM; eTalu ja nahi paNa uAstu mauna vyAhyAna, zidhdhAtu iinasayA:' e aupaniSada siddhAMtanuM kharuM rahasya hAtha lAgyu. e vakhate yuddha viSe paNa kahevAmAM AvyuM ke temaNe potAnA samagra jIvanamAM eka akSara paNa upadeza rUpe kahyo nathI. ane jaina tIrthaMkarA viSe paNa digaMbara para parAmAM ema kahevAmAM AvyuM ke teo vaikharI vANInA prayAga karatA ja nathI, mAtra huMkAranA ja dhvani nIkaLe che, je vividha bhASArUpe pariNata thAya che. eTale e kALanA AcAryAMnAM vacanene aMtima pramANa mAnI zAstragata vastunA vicAra karavA jaIe tA vastusthiti spaSTa thavAne badale gUMcavaNa UbhI thavA saMbhava che. eTale AcAya haribhadranA ukta abhiprAyane ukta anubaMdhI mukta karIne samajavAnA prayatna karavA jatAM dhUMca ukelAvAne badale UlaTI jiTala ja banI javA saMbhava che. C. sArAMza e che ke jaina AcArane mULa strAtatI phara che. e peAtAnA alaukika pratyakSa vaDe kuzala ane akuzalane viveka karI sAdhakane mATe Avazyaka evA vidhiniSedhAnI prarUpaNA kare che. paNa khudranI mAphaka mAtra tIrtha kara ja vidhiniSedha kare ema jaitAe svIkAyu nathI. ane e paNa svIkAyuM nathI ke vedanI jema tI karanA upadezamAM ja badhA vidhi-niSedhA prarUpita thaI gayA che. paNa eTalu svIkAryuM che ke samaya, deza Adine anusarI mULa sAdhanAne * avirAdhI evA niyamapaniyamo tItha kara sivAya bIjAnA AcaraNa ane upadezanA AdhAre paNa ghaDavA che, je samagrape jaina AcaraNane srota gaNAya che. jaina AcAranA maulika siddhAMtA : jJAna ane kriyA jaDa kriyAkAMDa yA ajJAnapUNuM AcaraNane jaina daSTie AcAranuM nAma ApI zakAya niha. sadAcAranI prathama zarata che satajJAna ya! samyagnAna. prathama . Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina AcAranA mULa siddhAMtA 49 zraddA athavA daSTi zuddha thavI Avazyaka che. dRSTi zuddha thaye ja jJAna samyag kahevAya che. apratibhAsarUpa jJAna te sa kAI kare ja che. paNa e jJAna AdhyAtmika paribhASAmAM samyagU tyAre ja kahevAya che, jyAre manuSya vastunuM mUlyAMkana karatAM zIkhe, e mUlyAMkana laukika daSTie nahi paNa AdhyAtmika dRSTie thavuM Avazyaka che. eTale ke meAkSaprAptinI dRSTie huMyApAdeyane viveka karavA anivAya che. evA viveka vinAnuM jJAna sabhyajJAna kahI zakAya nahi. ane evA samyajJAna vinAne AcAra e sadAcAra yA samyag AcAra kahI zakAya nahi. A vastune dhyAnamAM rAkhIne ja kahevAmAM AvyuM che ke jJAna vinAnA AcAra e gadheDA uparanA caMdananA meAja jevA che. enI gaMdhanA AsvAda e zuM jANe ? paNa bIje pakSe jJAna eTale zuM ane enI maryAdA zI, eTale ke jJAnanu parimANa keTaluM ?A viSe kahevAmAM AvyuM che ke AcaraNa mATe samagra vastuenuM tattvajJAna Avazyaka nathI, paNa jenA upayoga AcAra mATe Avazyaka che teTalu jJAna jarUrI che. jJAna eTale ochAmAM eche. Atma-anAtmaviveka te hovA ja joIe. paNa e viveka sAkSAtkAra keArTine nathI samajavAno. paNa saMsAranA abhirucine badale mokSanI abhiruci prabaLa ane eTale viveka jarUrI che. saMpUrNa jJAna te| mahAvratAnA ane tapasyAnA pariNAme thAya che ane te sAkSAtkArarUpa hoya che; ane e jJAna pAThThuM saMpUrNa cAritryanu` kAraNa bane che. A STie 'jJAnapUrvakanI kriyA'mAM jJAnaneA atha Atma-anAtmaviveka sAmAnyarUpe samajavA joie, sAkSAtkArarUpa nahi. evA viveka prApta thatAM manuSyanI ruci mekSa prati thAya che ane tene lakSIne te je kriyA kare che, te vaDe tene meAkSa najadIka Ave che. Ama mAnavAthI ja mAsatusajja muni jevA munienA AcaraNanI sa Mgati ghaTe che. e munine zAstrajJAna kazu ja hatuM nahi, mAtra meAkSanI tamannA hatI. ane gurue je zabdo kahyA te paNa te yAda rAkhI zakavA nahiM, chatAM paNa meAkSanI tamannAne kAraNe temanuM cAritra baLavAna banyu. ane te meAkSane pAmyA. AtmaupamyaSTi saccaritranA mULamAM je vastu AcArAMgamAM vAravAra kahevAmAM AvI che te !aupamya. ahiMsAnuM pAlana zA mATe karavuM ? enA che javAbamAM ema ja 1. !! muninI kakSA mATe jue uttarA mA, cetha! RnanI TIka Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 jainadharmaciMtana kahevAmAM AvyuM che ke jagatanA jIvanamAM evo koI nathI, jene pIDA pasaMda hoya. ApaNane pitAne paNa pIDA pasaMda nathI, te pachI ApaNe bIjA jIvane zA mATe pIDavA ? temanI pratikrAni varaghAM na samAvajetR-pitAne pratikULa heya evuM AcaraNa bIjA pratye na karavuM-A dRSTi te AtmaupamadaSTi. A daSTie AcaraNanuM ghaDatara karavAmAM Ave to jIvanamAM ApoApa mahAvratone utAryA sivAya chUTake nathI. AcaraNa sAruM che ke narasuM enI parIkSA A AbhaumyadaSTithI karavAnI rahe che. Ane ja bIjA zabdomAM ApaNe tyAM sAmAyika kahevAmAM Ave che. jIvo pratye samabhAva rAkhI-badhA jIvo mArI jevA ja che, ema mAnI-sAvadha pravRttine tyAga karavo te sAmAyika che. ane e sAmAyika vratane ja vistAra pAMca mahAvrata che. eka sAmAyika sAdhavAthI sakala siddha thAya che ane jo e nahi te jIvanamAM kazuM ja nahi : A rIte jaina AcaraNanA pAyAmAM sAmAyika vrata raheluM che. AtmaupamadASTithI ema to nakkI karyuM ke svArthasiddhi athe bIjA jIvane pIDA ApavI e sadAcAra nathI. paNa jaina tatvajJAna te kahe che ke samagra lekamAM : jI bharyA paDyA che. zvAse zvAsanI kriyA, jenA vinA jIvana TakAvavuM durlabha bane che, te paNa bIjA jIvone pIDAjanaka bane che. AvI sthitimAM ahiMsaka kema rahI zakAya ? samabhAvanI siddhi kevI rIte thAya ? A praznanuM samAdhAna karatAM kahevAmAM AvyuM ke cara, 1 vi. 3thama ga sa . ___jaya bhujatA bhaaste| pAvakAma na badhaI // arthAta yatanApUrvaka AcaraNa karavAthI pApakamano baMdha thato nathI. vatanAnuM bIja nAma che apramAda. AcArAMgamAM vAre vAre kahevAmAM AvyuM che ke pramAda e hiMsA che; AthI jagRti e ahiMsA che. A sivAya ahiMsAne bIje upAya hato nahi. AthI sAvadhAnI, akhalana, satata jAgRti, ahiMsaka rahevAnI tamannA-A badhuM maLIne apramAda thAya; ane je te hoya te bIjA uchavane pIDA thAya chatAM, tame pIDAnI buddhithI pIDA nathI ApI e daSTie, tame ahiMsaka che, Ama mAnavAmAM AvyuM. eTale AcaraNanA mULamAM apamya sAthe apramAdane paNa sthAna maLyuM. Ama satata jAgRta puruSa AtmIpapradakiTa. saMpanna hoya te tenuM AcaraNa sadAcAra gaNAya, saccaritra gaNAya. Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jena AcAranA mULa siddhAMto nivRttinuM prAdhAnya Ama samagra AcaraNanA mULamAM samabhAva hovAthI ahiMsaka jIvana vItA. vavuM Avazyaka manAyuM. arthAt e ahiMsaka jIvanano sauthI saraLa mArga e jaNAyo ke jIvanamAM pravRttikSetrano saMkoca kara. A dRSTie jaina sAdhvAcAranA ghaDataranI pAchaLa pravRttinA saMkAcanI dRSTi athavA to nivRttiparAyaNa jIvanaghaDataranI daSTi pradhAna banI jAya e svAbhAvika che. ane e daSTie ja samagra sAdhvAcAranuM ghaDatara prAraMbhika kALamAM thayuM che. enI sAkSI AcArAMga jevA gra Ape che. paNa ahiMsaka jIvanaghaDataranI A eka bAju che, ane sAmAnya rIte saunuM dhyAna A tarapha ja jAya che ane ene laIne sAmAnya dhAraNA evI thaI gaI che ke jenadharma nivRttiparAyaNa che. paNa kharI rIta, samagrabhAve jainadharmane vicAra karavAmAM Ave te vastusthiti anya prakAranI hovAnuM mAlUma paDaze. jaina itihAsanA anveSakane jinaka9pa ane sthavirakalpano khyAya hoya ja. e sAcuM che ke jinakalpamAM jIvana ekAMta nivRttiparAyaNa ja hoya che. paNa virapane sAdhvAcAra, jIvanamAM paLe paLe prazna upasthita thatAM, krame karI je ghaDAyo che te jotAM ene nivRttiparAyaNa kahe e nivRttino artha na samajavA jevuM ja bane. ekAkI vicaranAra jinakalpI te potAnA aMtima jIvanamAM ja e kalpane svIkAratA ane marajIvA thaIne nIkaLI paDatA. emanI sAdhanA ekAMta nivRttiparAyaNa hatI. e maraNathI nirbhaya banI vicAratA, eTale svayaM kaSTo sahana karavA taiyAra ja hatA; paNa bIjAne kaSTa ApavA kadApi taiyAra na thatA. paNa evA kalpane svIkAranAra keTalA ? emanA kAMI saMgha hatA nahi ane temane pravacanavistAra karatAM AtmavistAranI vadhAre khevanA hatI. eTale teo mRtyune varIne paNa nivRttiparAyaNa jIvana TakAvI rAkhatA. paNa sthavirakalpamAM te sAdhakanA saMdhe hatA-zramaNa ane zramaNIonA. e saMghone laIne rahevAnA, khAvA-pIvAnA, kapaDAMnA, vihAranA. cikitsA tathA surakSAnA, dharmanA pracAranA ane tene TakAvI rAkhavAnA-ema nAnAvidha prazno pratidina upasthita thatA. emAMthI te te kALe sAdhusaMsthAe je mArga svIkAryo che tene ekAMta nivRttiparAyaNa teo ja kahI zake, jeo jaina sAdhusaMsthAne ItihAsa , jANatA nathI, agara jeoe chedagrantha ane enA TIkAgrantho joyA nathI.' 1. juo meM lakhela nizIthacUrNanI prastAvanA. Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana, Ama chatAM eka vastu svIkAravI joIe ke aMtima tAtparya nivRttinuM heI, ane jayAre paNa zakya hoya tyAre e mAge javAnI baLavatI IcchA rahetI heI, jainadharmane ekAMta nivRttimAga kahe hoya te kahI zakAya. nivRttine je eTale ja artha levAmAM Ave ke jIvanapAlana mATe upAjananI jaMjALamAM na paDavuM, paNa bIjoe taiyAra karela vastumAMthI bhikSA laI jIvanapAlana karavuM te te artha ghaNuM ja saMkucita artha che, ane e arthamAM jainadharmane samagrabhAve nivRttiparAyaNa kahI paNa zakAya, paNa nivRttino eTale ja artha nathI e bhUlavuM joIe nahi. Ama samagrabhAve vicAratAM jaina AcaraNanA mULamAM jJAnapUrvaka kriyA, AtmaupampadaSTi ane apramAda-e ja mukhya che. bAkI baMdhu gauNa ane AnuSaMgika che. "prabuddhajIvana" 16 julAI tathA 1 ogasTa, 1959. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhArata ane jainadharma bihAranI sthiti uttara bhArata jaina tIrthaMkaranA janma ane vihAranI bhUmi che. zramaNonA vihArane kAraNe e pradeza ja "bihAranA nAme prasiddha thayo, ke jyAM emane vihAra-vicaraNa vizeSa thato hato. paNa Aje bihAra, baMgALa ane uttara pradezanA pUrva bhAgamAM jenI saMkhyA nahIM jevI che. baMgALa, bihAra ane uttara pradezanA pUrva bhAgamAM, jyAM je kaMI jaina , e tyAMnA vatanI nathI, paNa chellI be sadIo daramyAna vyApAra nimitte tyAM jaIne vaselA che. jenonAM maulika tIrthasthAne vizeSa pramANamAM bihAramAM che; paNa tIrthakSetre prAcIna hovA chatAM atyAre bihAramAM prAcIna maMdira che nahIM. je kaMI maMdire Aje surakSita che, emanI racanA madhya yugamAM thaI che. bihAramAM joIe teTalA pramANamAM khedakAma paNa nathI thayuM, tethI prAcIna avaze paNa atyAre upalabdha nathI thatA. uttarathI pazcima ane dakSiNa tarapha phelA prAcIna samayamAM rAjagRha ane paTanA, e jainonAM kendro hatAM. paNa vakhatane vahevA sAthe enuM eTaluM mahattva na rahyuM ane jaina saMghe mathurAnI AsapAsa pitAnuM kendra jamAvyuM. tyAM paNa jaina saMgha lAMbA vakhata sudhI sthira ne rahI zakyo; chevaTe enuM kendra gujarAta, rAjasthAna, mALavA eTale ke pazcima bhArata banyuM. A rIte bhAratanI uttarethI pazcima tarapha thayelI jaina saMghanI yAtrAne A TUMkasAra che. A ja rIte jaina saMghe uttarathI dakSiNa tarapha paNa prasthAna karyuM. jenadharmane dakSiNa tarapha pracAra karavAmAM rAjA saMpratie ghaNI madada karI hatI. rAjA saMpratie AMdha, draviDa vagere dezomAM sAdhuo sukhapUrvaka vihAra karI zake e mATe, pitAnA sainikonI madadathI, e kSetrone sAdhuonA vihArane yogya Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana banAvyAM, rAjA sa`prati ajJAkanA pautra thatA hatA, arthAt azokanA samaya sudhI dakSiNa deza vihArane yAgya na hatA; ene anA deza gaNavAmAM Avate! hate. e pachI teA, pazcima bhAratanI jema, dakSiNa bhArata paNa jainadharmanu kendra khetI gayuM . dakSiNamAM jainadharmAMnA pracAra e dizAmAMthI thayA hatA : sALavAnI rAjadhAnI ujayanIrthI ane pUrvamAM risAthI paNa jainadharma dakSiNamAM phelAyA hatA. 54 pazcimamAM thatAMbaronu' ane dakSiNamAM diga'kharAnu prAdhAnya zarUAtamAM tA pazcima bhAratamAM zvetAMbara ane digabara ane saMpradAyAnu astittva maLe che; paNa AgaLa jatAM pazcima bhAratamAM zvetAMbaranuM ja prAdhAnya rahI gayuM. AthI UlaTu, dakSiNamAM zarUAtamAM baMne saMpradAye rahyA haze. paN pachI tyAM ddigaMbareAtuM ja prAdhAnya thaI gayuM. AgamarakSA pazcimamAM; dAAnika sAhityanuM sarjana dakSiNamAM jaina AgamA--cAhe te zvetAMbara mAnya hAya ke digaMbara mAnya--e 'tenI rakSA pazcima bhAratamAM ja thaI che. valabhIpuramAM zvetAMbara mAnya AgamAnI vAcanA thaI hatI; ane digabara mAnya TrUkhaMDAgama vagerenuM mULa paNa pazcima bhAratamAM ja sacavAyuM hatu.. paNa jaina dArzanika siddhAMtAnI vyavasthAmAM dakSiNanA jainAcAryAMnA phALA jevA taveA nathI. kharI rIte jovAmAM Ave teA, bhAratIya darzanasUtronuM vivaraNa ane vividha dAnika vicArasaraNIone! vikAsa dakSiNa bhAratamAM ja thayA che. mImAMsakeAmAM zakhara, kumArila ane prabhAkara; vedAMtIomAM zaMkarAcAya, madhva, rAmAnuja vagere; bauddhomAM nAgaju na, digbAga ane dhamakIti tathA emanI ziSyaparaMparAmAM thayelA moTA meTA dAnikoe badhAya dakSiNamAM thayA. AvI sthitimAM emanI vacce rahevAvALA jaina AcAryo peAtAnA darzanane navA prakArAmAM pragaTa na karata te! te peAtAnuM astitva ja gumAvI besata. AvI paristhitimAM e pradezamAM svAmI samantabhadra, akalaMka, vidyAnaMda jevA jaina dAnikAnI pratibhA camakI UThI. e AcAryAe jaina darzanane ajeya banAvavA mATe je prayatna karyAM emAMthI ja bhAratIya darzIneAne anekAMtavAda jevA eka svata Mtra, sanA samanvaya karanAra darzananI prApti thaI ane jenAne gaurava levA jevuM sAhitya matyu Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dakSiNa bhArata ane jaina dharma 55 pazcima ane dakSiNanAM jaina Arake dakSiNanI vizeSatA kaLAnA kSetramAM jyAM pazcima bhAratamAM zatruMjaya, giranAra ane AbunA parvata upara abhuta jaina maMdironI racanA thaI, tyAM dakSiNamAM paNa zramaNabelagolAnA pahADa upara bAhubalInI je jabarajasta. manohara mUrti karavAmAM AvI che, te duniyAnuM eka ananya Azraya manAya che. ghaNe bhAge jainonI A ja eka prAcIna darzanIya vizALakAya mUrti pitAnA asala rUpamAM ane asala sthAnamAM che ke je jainonuM prAcInamAM prAcIna smAraka hovAnI sAthosAtha potAnA prAcIna rUpamAM Aje paNa vidyamAna che. mathurAnuM sthApatya AnA karatAMya prAcIna che, paNa Aje e enA asala rUpamAM nathI, phakta khaMDerarUpe che. giranAra ane zatruMjayamAM keTalIya vAra jIrNoddhAra thayA pachI atyAranAM maMdire UbhA thayAM che. AbunAM maMdironI racanA bAhubalInI mUrtinI pachI thaI che. A rIte jotAM jema prAcIna hiMdu smArakene sAcavavAne yaza dakSiNa bhAratane phALe jAya che, tema prAcIna jaina smArakanI rakSAne yaza paNa ene ja maLavA joIe. pazcimamAM ane dakSiNamAM jenA prabhAvanI sthiti uttara bhAratamAM kyAreya jainonuM prabhutva nathI rahyuM, paNa pazcima bhAratamAM rAjA kumArapALane kAraNe jenonuM prabhutva pravartatuM hatuM ane samasta gujarAtanA sAMskRtika jIvananA ghaDataramAM jeneno pUrepUre phALe hato. rAjA ameghavarSanA samayamAM-khAsa karIne rASTrakUTonA samayamAM-dakSiNamAM jene prabhAva vadhyo to kharo, paNa e cirasthAyI na thayo. zivadhamI rAjAoe tyAM jene upara je atyAcAra gujAryA hatA, enuM varNana vAMcatAM Aje paNa rUMvADA khaDAM thaI jAya che. A pachI dakSiNamAM jainadharma TakI rahyo to khare, paNa te brAhmaNa dharmanA AcArAne apanAvIne ja ! ene lIdhe ja pazcima bhAratanA jena karatAM dakSiNa bhAratanA jaina vaNacAranI bAbatamAM vadhAre kadara che. dakSiNanI lokabhASAnA vikAsamAM jainone phALe dakSiNa bhAratanI kannaDa bhASAnA moTA bhAganA prAcIna graMthe jainAcAryoe racelA ja maLe che. A daSTie jainAcAryoe e bhASAnI je sevA karI che, te sarvamAnya che. tAmila bhASAnA prAcIna sAhitya upara paNa jenenA vicArone sAro evo prabhAva paDyo che. A uparathI ema kahI zakAya ke dakSiNa bhAratanI lekabhASAonA vikAsamAM jenene phALo noMdhapAtra che, Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana dakSiNanA janone paMcamavarNI jAhera karyA dakSiNa bhAratanuM havAmAna samazItA che. tethI e kSetra, uttaranI apekSAe, digaMbara sAdhuone vadhAre anukULa che. tethI ja bIja keI paNa sthAna karatAM prAcIna samayamAM ane madhyayugamAM tyAM digaMbara saMpradAyane vizeSa vikAsa thayo; paNa zevonA atyAcArone lIdhe tyAMnA jananI sAmAjika sthiti kaphoDI thaI gaI, ane ghaNAkharA janone pAMcamA varNanA (paMcamavaNuM) tarIke jAhera karI devAmAM AvyA ! Ane lIdhe tyAM ene vikAsa aTakI gaye. tAMbare ane digaMbara sAthe kAma kare atyAranA samayamAM relve ane vepAranI sagavaDane lIdhe zvetAMbare paNa dakSiNa bhAratamAM gayA che. paNa khedanI vAta che ke baMne phirakAnA jenoe ekabIjAne paricaya joIe teTalo keLavyo nathI. zvetAMbaromAM sArA vyApArIo che, te digaMbaromAM vidvAnonI kamI nathI. e baMne maLIne je janadhamanI vicArasaraNIne punaruddhAra kare to e mATe atyAranA samaya karatAM vadhAre anukULa samaya bIjo na hoI zake. madrAsa ane beMgalora jevAM je koI sthAnamAM jaina beDiga hoya tyAM dakSiNa ane uttara bhAratanA jaina vidyAthIone samAna rUpe sthAna ApavAthI paNa AsapAsanA saMbaMdhanI zarUAta thaI zake. kanaDa ane tAmila bhASAmAM je jaina sAhitya racAyuM che, ene krame krame hiMdImAM anuvAda karAvIne uttaranA rahevAsIone dakSiNanuM jJAna ApI zakAya. -mULa hindI uparathI anuvAda "bramaNa", mArca, 1950 Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane janadharma hiMdudharma ane jainadharma viSe lakhavuM e saheluM nathI. prathama te prazna e thAya che ke hiMdudhamathI jainadharmane jude zA mATe pADavo ? zrI AnaMdazaMkara dhruvasAheba jevA jyAre hiMdudhamanA traNa bheda pADe che, jema ke vaidika, jaina ane bauddha, tyAre pachI hiMdudharmathI jainadharmane jude zA mATe gaNavo ? zrI dhruva sAhebanI A vyAkhyA mAnya karIne paNa mAre e kahevAnuM che ke bhAratamAM ane bhArata bahAra hiMdudharma kahevAthI bahujana samAjamAM je vaidika dharma vizeSa pracalita che tene ja baMdha thAya che, ane nahi ke jaina ane bauddhane. AthI bhAratanA bahujana samAjamAM je vize pracalita che te "vaidika dhama' ahIM hiMdudhama' zabdathI prastutamAM vivakSita rAkhe che; ane jaina dharma ena thI judo che ja, e have kahevAnI jarUra rahI nathI. vidvAne e vAtamAM saMmata che ke vaidika dharmanA pravAhamAMthI jaina dharmano uddabhava nathI, paNa e eka svataMtra dhama che. vadhu saMbhava to e che ke bhAratamAM Aryo AvyA te pahelAM--eTale ke bhAratamAM vadika dharmanI AyAta thaI te pahelAM--paNa bhAratIya prajAmAM je dharma pravAha cAlu haze tenI sAthe jainadharmanA pravAhane vadhu sumeLa che. hiMdudharmane vyApaka artha Ama AdikALanI vAta javA daIe te, pachInA kALamAM vaidika ane jainabauddhanA pArasparika AdAna-pradAnamAM to evuM ghaNuM banyuM che, je ghaNI bAbatamAM jainadharmane RNa banAve che; to ghaNI evI paNa bAbata che, jemAM vaidika dharma jainadharmane RNa banyo che. vedika dharmanuM AjanuM rU5 vedakALanA pitAnA rUpathI je prakAranA parivartanane pAmyuM che, temAM jaina-bauddha dharmane jevo tevo phALe nathI. vedakALanA hiMsaka yajJone sthAne Aje AdhyAtimaka yajJonI vAta thAya che, temAM tIrthakara ane buddhanI chApa spaSTa che. cAra varNamAM brAhmaNa ja zreSTha ane te ja sarvane guru, evI je bhAvanA mULa vaidikanI hatI tene sthAne "pALe ene dharma" e nyAye za da paNa saMta banI pUjAuM bane che : AmAM paNa jana- Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 jainadharmaciMtana bauddha prabhAva spaSTa che. UlaTa pakSe, janadharmane anusaranAra samAjamAM UMcanIcanI vyavasthA vedikAnI catuvarNanI vyavasthAmAMthI niSpanna thayelI che. maMdiromAM mUrti samakSa ADaMbarI pUjA prakAra paNa vaiSNava dharmane AbhArI che. Ama aneka prakAre AdAnapradAna thayuM che. ane dIrghakAlina vaidika jena-bauddhanA pArasparika AdAnapradAnane kAraNe bhAratamAM e traNe saMpradAyamAM dhamanuM je eka sarvasAmAnya rUpa taiyAra thayuM te ja hiMdudhama. A "hiMdudhama' zabda tenA vyApaka arthamAM che; ane tevA dharmane lakSamAM rAkhIne Do. e. bI. dhruva vageree hiMdudharma zabdano prayoga karyo che ane tenA traNa prakAre vaidika, jaina ane bauddha ema jaNAvyA che. vyApaka hiMdudharmanAM sAmAnya lakSaNe saMkucita eTale ke, vaidika hiMdudharmanI vAta karatAM pahelAM vyApaka hiMdudharmanAM keTalAMka lakSaNone vicAra karIe. je dharmone uMbhava hiMdustAnamAM thaye manAya che te sarve hindudharmamAM samAviSTa che. Ama jena-bauddha to hiMdustAnanI ja pedAza hAI hiMdudhama kahevAya ja. vaidika Aryo bahArathI AvyA paNa temaNe vedanI saMhitAonuM saMkalana te hiMdustAnamAM ja karyuM che. AthI temane dhama paNa hiMdudharma ja kahevAya. paNa pachInA kALamAM te A Tisaidika dharma ja bahujana-samAjamAM sthAna prApta karyuM che. AthI hiMduonA gharmanI vAta jyAre karavAmAM Ave che tyAre mukhya rUpe te ja samajAya che. AthI hiMdudharmane saMkucita artha "vaidika dharma ane svIkAravAmAM AvyuM che. paNa vyApaka hiMdudharmanAM sAmAnya lakSaNo viSe vicAra karavo ucita che. eTale vaidika, bauddha ane jainadharmanI keTalIka sAmAnya bAbate vize prathama vicAra karI laIe. te A pramANe che : kama ane punarjanmanI mAnyatA, baMdha ane mokSanI mAnyatA, vidyamAna avasthAmAM asaMtoSa ane ethI ucca-paramArca avasthA ane te paNa AdhyAmika daSTie-emAM vizvAsa ane prApta karavAnA sAdhana 5 bhakti, dhyAna Adi anuSThAnonI maulika ekarUpatA, ukata paramAtmArUpa je vyaktimAM niSpana thayuM hoya tevI vyaktinI ArAdhanA ityAdi. vaLI, zAstradaSTie joIe te, e traNe saMpradAya sanAtana manAya che. eTale ke vastuta: A saMpradAyo kyAre zarU thayA ene itihAsa te te zAstro mAnatA nathI. emAM te evI mAnyatA che Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma ke traNe kALapravAhanI sAthe sAthe vahyA karyAM che. hiMdu-vaidika dharmamAM avatArA dvArA dharmonuM sAtatya che, te jaina-bauddhamAM tItha karI ane muddonI hAramALAthI e sAtatya surAvAyelu che. A avatAra ane jine ke muddonI hAramALA anAdina ta che. dhatuM sanAtana satya paNa A traNenI AvI mAnyatAmAM bhale itihAsanuM satya na heAya, paNu satyanuM satya tA che ja. ane te e ke pravAhamAM dhamanAM bhale navAM navAM rUpA thAya, paNa dharmAnu` sanAtana satya badalAtuM nathI; ane te e ke jIvane ziva sAthenA sumeLa besADI devA. ahIM 'ziva' zabda meM jANIjoIne vAryAM che. 'zivA sAmAnya artha kalyANa thAya che ane vizeSa atha kalyANakArI deva paNa thAya che. dharmonA sanAtana satyamAM A baMne anI saMgati che. yAga ane bhakti e dharmAMnA e pravAhe che. yAga' zabdamAM paNa che arthAM rahelA che. peAtAnA AtmA sAthe joDAI javAnI prakriyA e jema yAga che, tema paramAtmA sAthe joDAI javAnI prakriyA paNa yAga che. paramAtmA, e peAtAne vizuddha AtmA mAnavAmAM Ave ke tethI judA--e kAraNe tenI prakriyAmAM kazeA ja phaeNra paDatA nathI. e baMne sthitimAM peAtAnA AtmAmAMthI rAga-dveSAdi AsurI vRttione samULA nAza karI nAkhavA e parama Avazyaka che, ema thaye sAdhaka potAnA AtmArUpa paramAtmAne pAme ke pachI pAtAthI bhinna paramAtmAne pAme e bAbata gauNa banI jAya che. paNa tene eka vAra svAtmAne te niLa karavA jarUrI ja che, ane e bIjI kazuM ja nahi paNa svAtmapalabdhi ja che. bhakti viSe paNa ApaNe samajI levuM joIe ke sAdhaka paramAtmAne peAtAthI jude mAnIne paNa bhakti karI zake che ane svAtmAne paramAtmA mAnIne paNa bhakti karI zake che. dhyeyamAM thoDAka bheda e paDaze ke bhaktinA phaLarUpe ekamAM svAtmApalabdhi hAya che, tA khIjAmAM svAtmAthI bhinna paramAtmAnI upalabdhi karavAnI heAya che. paNa e baMne sthitimAM svAtmAnI vizuddhi tA anivAya ja che. eTale te svAtmAnI vizuddhi e ja svAtmA palabdha banI jAya che, ane te anivAya ja che. ane bhaktinI prakriyAmAM e ja mukhya che; e vinA bhakti niSphaLa jAya che. svAtmApalabdhi thaI eTale ekane kRtakRtyatA lAge che, jyAre bIjo e uparAMta paramAtmAne paNa pAme che, tenA sAmrajyane--tenA AtyaMtika sAmIpsanA AnaMda meLave che. tene AnaMda e AnaMda ja che. bheda e che ke ekane brahma ke AtmaramaNamAM je 59 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana AnaMda maLe che te bIje paramAtmAnA sAyujyamAMthI meLave che. dharmatattvanA A sanAtana satyane je barAbara samajavAmAM Ave to AgaLa dhArmika kriyAkAMDe ane vidhividhAnanI je nAnAprakAranI prakriyA zarU thaI che. te badhAMnuM sAmaMjasya samajavAmAM jarA paNa muzkelI UbhI thavA saMbhava nathI. aitihAsika ane sAdhaka Ama dharmo sanAtana hovAnI mAnyatA te te dharmonI che, paNa tethI kAMI ItihAsanA vidvAnone saMtoSa thAya nahi. jemane dharmamAM rasa nathI paNa ItihAsamAM rasa che eTale ke svayaM dhArmika sAdhanA karavAmAM rasa nathI, paNa taTasthabhAve dhArmika mAnyatAonA utthAna-patanane ItihAsa jANavAmAM rasa che, teone e dharmonI sanAtanatAmAM zaMkA ubhave te svAbhAvika che. dhArmika puruSanI zraddhA tene AgaLa vadhAre che tyAre etihAsikanI jijJAsA tene aneka These khavarAvyA pachI ja navAM navAM kSetra ughADI Ape che. dhArmika puruSane e jovAnI jarUra nathI ke je dhArmika anuSThAna huM karuM chuM te kyArathI zarU thayuM che. paNa te mAtra eTaluM ja juve che ke A mAruM anuSThAna mane eya prati agrasara kare che ke nahi ? tyAre etihAsikane enI sAthe bahu saMbaMdha nathI; e to e anuSThAnanuM mULa tapAsavAmAM ja rasa dharAve che. AthI dhArmika puruSane AtmasAkSIe patI jAya che, paNa etihAsikane aneka prakAranI sAkSIonI jarUra paDe che. AthI bane che evuM ke je bAbata dhArmika puruSane sAva sAdA aMtima satya tarIke mAnya hoya che, tene etihAsika kAlika ke dezika satya ta ke AkAratAM pahelAM paNa tenI aneka sAkSIe cakAsaNI karIne ja AgaLa cAle che, AmAne Thagavo sahelo nathI. AtmapratyayathI viruddha vata nArane eka DaMkha to rahe ja che; eTale AtmAnA avAjane dAbI zakAtuM nathI. AthI dhArmika puruSa, je te kharekhara dhArmika hoya te, AgaLane AgaLa ja vadhe che; AtmavaMcanA ja karavI hoya ane AtmAnA avAjane dAbI daIne ja dhArmika kahevarAvavuM hoya te judI vAta che. paNa AtmAno avAja dhArmika puruSane mArga batAve che emAM zaka nathI. AthI UlaTuM, itihAsanA sAkSIomAM Atmapratyayano je lAbha che te maLato nathI ane etihAsika pitAnA gamA-aNagamAne AdhAre moTe bhAge AgaLa vadhato hoya che. AthI aneka bAbate viSe samAna sAmagrI chatAM matabhedane avakAza maLe che. A ja kAraNane laIne dharmanA aitihAsika AlecanamAM amAtya sthApI zakAyuM nathI. paNa ahIM je kahevAmAM Avaze te adhikAMza Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jaina dharma 61 etihAsikone mAnya che evuM ja moTe bhAge kahevAze. AmAM dhAmikonI lAgaNI ke mAnyatAne dUbhavavAno jarAya irAdo nathI. prastuta carcAnI maryAdA ATalI sAmAnya bhUmikA pachI have hiMdudharma eTale ke ahIM vivakSita vaidika dharma ane jainadharmanI keTalIka bAbate viSe vicAra kare che. hindudharma e eka vizALa vaTavRkSa che, jenI vaDavAIo eTale ke saMpradAya eTalA badhA phelAI gayA che ke tenuM mULa zodhavA jatAM aTavAI javAya evuM che. chatAM paNa tenA pracalita mukhya rUpane najara samakSa rAkhI vicAra karavAne che. Ama to zaiva, vaiSNava Adi aneka saMpradAyo hiMdustAnamAM UbhA thayA che ane pracAramAM AvyA che. paNa hiMdudharmamAM kRSNabhaktie je ucca Asana jamAvyuM che te spaSTa che; ane, eka rIte joIe te, kRSNabhaktimAM ja gItAe sanI bhakitano samAveza karI levAnI udAratA dAkhavIne je saune samanvaya karyo che te ja AjanA hiMdudharmanuM mukhya rUpa kahI zakAya. AthI gItAmAMthI niSpanna e hiMdudharmanuM rUpa kaI kaI bhUmikAmAMthI pasAra thayuM che te bAbata mukhya rUpe hiMdudharmanI vivecanAmAM ahIM kahevAmAM Avaze. ane jaina dharmanA vicAramAM sAhitya, pravartaka puruSo, AcAravicAra ane saMpradAya--e mudAo viSe hiMdudhamanI tulanA karIne vivecana karavAne IrAdo che. itihAsanI daSTie hiMdudharmanAM pAMca rU5 - hiMdudharmane mAnya evA vedo bhAratIya sAhityamAM ja nahi, paNa vizvanA sAhityamAM prAcInatama manAyA che, jyAre upalabdha jenAgo viSe ema nathI. AthI hiMdudhamanI itihAsanI sAmagrInA pAyA bahuM UMDA jAya che. tyAre janadharma viSe ema nathI e spaSTa che. sAmagrIna kALano A bheda chatAM vidvAnonuM mAnavuM che ke vedamAM pratipAdita dharma, jenA pravAhane AdhAre hiMdudharmanuM nirmANa thayuM che, te ane jainadharmane mULa pravAha, e baMne judA ja che. veda ane vedapratipAdita dharma e bhAratamAM AyAta thayela che, jyAre jainadharma to bhArata bahArathI AyAta thaye nathI; tema ja te vedanA AdhAre utpanna paNa thayo nathI. paNa e eka svataMtra dharmapravAha che ema prAya: svIkArAI gayuM che. hiMdu dharmanI rAnane nihAra baha rocaka che. tene vedamUlaka kahevAmAM Ave che ane te Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana vedanA pravAhamAMthI niSpanna thayela che, e paNa sAcu' ja che, chatAM paNa tenA kAyAkalpa e prakAranA thayeA che ke jANe tene jUnA sAthene saMbaMdha hoLInA hAraDAmAMnA sUtaranA tAMtaNA jeTalA ja rahyo che. navA bhAra eTalA dheA vadhI gayA che ke tene e sUtaranA tAMtaNArUpa vaida saMbhALI zakavA te samartha che, chatAM paNa jANe tenu keAI astitva dekhAtu nathI. eTale ke AjanA hiMdudharmAMnA AcAromAM eTalu badhu parivata na thaI gayuM che ke temAMthI mULanA vaidika AcArA prAyaH nAmazeSa thaI gayA che. vaidika AcAra yajJanA hatA, paNa vedakAlIna yajJA ane AjanA yajJAmAM jamIna-AsamAnanuM aMtara che. vedakALanA yajJA Aje thAya che kharA, paNa te pradAna mATe; AcAranA jIvanamAM vaNAI gayela AcAranA-bhAgarUpe nahi. pradAna mATe eTalA mATe kahu chuM ke pUnA jevA zaheramAM mAtra te kALe yajJA kevA thayA hatA te batAvavA khAtara kavacit ja jUnI rIte yajJA gAThavavAmAM Ave che, jethI abhyAsIne tenA svarUpanuM jJAna thAya. enA uddeza, tevA yajJAnA punaH pracArane nahi paNa, mAtra itihAsanI jijJAsA sa tASavAnA hoya che. vaidika yajJAnA puna: pracAra zA mATe na thAya evI bhAvanAvALA karapAtrI mahArAje jyAre e yajJA joyA tyAre temane paNa utsAha zamI gayA. e batAve che vedamUlaka chatAM atyAranA hiMdudha, vedanI mULa mAnyatAthI keTalA AgaLa vadhI gayA che. 62 Aje jete ApaNe hiMdudharmane nAme oLakhIe chIe, tenA itihAsanA vicAra karIe chIe tyAre tenA pAMca rUpe spaSTa thAya che : (1) vidaka dharma-AjathI lagabhaga sADAtraNa hajAra varSa pUrve, jyAre AryAM bhAratamAM AvyA tyAre, je AcAra ane vicAra sAthe lAvyA hatA tene vaidika dhama ke zrautadhama tarIke oLakhavAmAM Ave che. e dhamane vidyAne! mAne che tema, bhArata bahAranA dharmAM je rUpe bhAratamAM AvyA te rUpe ja samajavA joIe. emAM ADaMbara vinAnA hiMsaka yanA e dhArmika AcAravidhi hatA ane vicArAmAM joIe teA aneka devAnI upAsanA te yajJA dvArA thatI, paNa evI bhUmikA sajAI gaI hatI ke te badhA devA nAme bhale judA hAya paNa tattva to eka ja che. upAsanAnA koI ucca uddeza nahi paNa zatrunAza ane bhautika soMpattinI vRddhi e hatA. prAcIna vedamAM A vizvaracanA kaNe, kayAre karI, kevI rIte ityAdI jijJAsAnA zamana mATe utkaTa prayatna thayA hatA, paNa Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jaina dharma hajI tene nizcita uttara maLe na hato. samAjaracanAmAM cAra vargo hatA e jaNAya che. hiMdudharmanI bhUmikArUpe A prakAranA vedika dhamane mUkI zakAya. () bAhmaNadhama-vaidika dharmanI bhUmikAnA ukta rUpa pachIne je vikArA che te brAhmaNadharmane nAme oLakhAya che. te eTalA mATe ke tene AdhAra vedanA pariziSTarUpe racAyela "brAhmaNa" nAmanA graMtho che. AmAM vedanA mULa maMtrone viniyoga kyAM kevI rIte karavo ane vedamAM je sUcita kathA ke ghaTanAo che teno meLa kevIrIte meLavavo e mATeno prayAsa che. vedo e RSio-kavionI racanA che, te brAhmaNagraMthe purahitanI racanA che. e purohita no mULa uddeza eTalo ja hato ke karmakAMDa, jemAM yajJA ja mukhya hatA, tene vyavasthita karavA. AnuM pariNAma e AvyuM ke vaidika kALanA sIdhAsAdA ya eka jaTila karmakAMDarUpe banI gayA ane te niSNAtonI sahAya vinA asaMbhava banI gayA. A kAraNe samAjamAM purohitavarganuM mahatva vadhI gayuM ane temaNe gurupada lIdhuM. A comAM sAmagrI vadhI gaI. vidhinI jaTilatA vadhI gaI, uparAMta yajJanI vividhatA paNa vadhI gaI. samagra samAjane lAMbA kALa sudhI yajJakAryamAM phasAI rahevA vAro AvyA. jANe ke jIvana yajJamaya ja banI gayuM ane yajJa e ja paramAtmA ane sRSTi paNa banI gayuM ane temAM brAhmaNa varNa, je purahitatavaga hato, tenuM prAdhAnya thaI gayuM. A samayamAM vicAromAM kAMI vizeSa vikAsa thayo hoya ema jaNAtuM nathI. paNa yajJamAM-karmakAMDamAM-ja jANe badhuM samAI jatuM hoya evuM vAtAvaraNa sarjAyuM. AjathI traNa hajAra varSa pahelAMnA hiMdudharmanuM AvuM rUpa te brAhmaNadharma. (3) saMkrAMtikALa --A pachIne kALa te saMkrAMti kALa che. upaniSada ke vidAMtane nAme oLakhI zakAya tevuM hiMdudharmanuM rUpa A kALamAM hatuM. A jema uttarathI pUrva tarapha AgaLa vadhatA gayA tema temane bhAratIya prajA sAthe saMparka vadhato gayo ane tene pariNAme vicAronuM pUra vaidika dharmamAM AvyuM. karmakAMDanI jaTilatA ane brAhmaNonA varcasva sAme eka prakArane baLa jAgyo. pariNAme ya Tela naukA' che evuM ekAMtika valaNa paNa lenArA vicAra pAkyA, ane jUne cala ThADI AcAra ane vicAranI zuddhi karavI joIe e prakAranuM valaNa vadhyuM. AthI, ApaNe joIe chIe ke, upaniSadomAM yazavicAra karatAM brahmane vicAra vizeSarUpa thAya che, ane yajJanA kama kAMDomAM rasa Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ciMtana AchA thaI AtmA vizenA ciMtana-mananamAM rasa vadhyA che. ane A sRSTinI kAMthI kevI rIte thaI che e vizenA nAnAprakAranA vitarko vinA rokaToka cAlu thaI gayA che. 4 A kALamAM AtmavicAramAM agraNI brAhmaNa nahi paNa kSatriyeA hatA te batAve che ke kharI rIte brAhmaNeAnuM vasva ehyu karI kSatriee janasamudAya upara dhAmi*ka kSetre paNa peAtAnA prabhAva jamAvavA zarU karyAM hatA. Ama banavu svAbhAvika ja hatuM. kAraNa, jo kamakAMDanuM mahattva ghaTe teA tenI sAthe brAhmaNAnu paNa mahattva ghaTavuM anivArya hatuM. A kALe eka tarapha karmAMkAMDanA prabaLa samaka brAhmaNA hatA, teA bIjI tarapha temanA virodhamAM AtmavicAranA sama`ka kSatriyeA hatA. A baMne vargo chelle pATale besIne jyAre pAtaputAnA matanuM samarthana karatA hatA, tyAre paNa evA vacalA vaga tA hatA ja ke jene ema lAgatuM hatu` ke A baMne mArgo-yajJa ane AtmA--mAM ghaNuM ghaNuM' apanAvavA jevu' che, tethI tenA AtyaMtika virAdha karavA ucita nathI. yajJAmAMthI je jaTilatA dUra karavAmAM Ave ane temAMthI hiMsA dUra karavAmAM Ave, te AtmavAdIone paNa yajJanA virodha karavAnuM kAraNa rahe nahi. AcAramAMthI ka`kAMDano atireka dUra karavAmAM Ave ane AtmadhyAna upara vizeSa bhAra ApavAmAM Ave te temAM kazuM khATuM nathI. paNa samAjamAM haju A vacalA mA lenArAnuM prabhutva sthapAyuM na hatuM. vicAra ane AcAranA UkaLatA caru e A upaniSadakALanuM lakSaNa kahI zakAya. e ukaLATane pariNAme je rasAyana niSpanna thavuM joIe te hajI niSpanna thayuM na hatuM. paNa eka dizA maLI gaI hatI. eTale A kALane hiMdudharmAMnA sakrAMtikALa tarIke oLakhAvI zakAya. AvI sthiti AjanI lagabhaga aDhI hajAra varSa pahelAM pravartAtI hatI. (4) samanvayanI sAdhanAnA kALa--upara kahelA saMkrAMtikALamAMthI hiMdudhatu je rUpa niSpanna thayu' te ja rUpa AjanA hiMdudharmAMnuM prava`ka baLa che. e niSpatti ekAeka teA thAya ja nahi; paNa lagabhaga hAra varSo sudhI e caru UkaLatA rahyo ane temAMthI je rasAyana niSpanna thayuM tene ApaNe AjanA hi MdudharmAMnuM rasAyana kahI zakIe, e rasAyananI jhAMkhI ApaNane gItAmAM maLe che.. AthI ja hiMdudharmanA savargomAM gItA e mAnya grantha banI gayela che. hi dhana A kaMpanI vizeSatA samayamAM rahelI che. A samanvayanI sAdhanA Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jainadhama 5 lagabhaga hajAra varSa cAlI che ane pachI je niSpatti thaI te ja AjatA hiMdudharma che. A samanvayanI sAdhanAne kALa I. sa. ceAthI--pAMcamI sadI sudhI cAlyA. (5) samanvaya--hiM dudhanuM aMtamAM je samanvita rUpa gItAthI niSpanna thatuM te prAya: Aja sudhI jovA maLe che. temAM utAra-caDAva game teTalA thayA paNa tenI mULa bhAvanA, je samanvayapradhAna hatI, te cAlu ja rahI che. temAM uttarAttara vikAsa ja thayA che. gItAne AdhAre ghaDAyela hiMdudharmAMnAM lakSaNo gItAnA vicAranA pracArathI hiMdudhanuM je rUpa niSpanna thayuM ane je Aje paNa jovA maLe che, tenAM lakSaNA viSe have vicAra karIe : (1) kRSNabhakti ane vibhUtimata tattva--hi dudhama mAM kendrasthAne kRSNabhaktinuM je mahattva vadhyuM te Aje paNa kAyama che. mULa te| zrIkRSNa, e yAdavAnA ArAdhya hatA, paNa dhIre dhIre emaneA prabhAva samagra hiMdudharmomAM vadhyA. te eTale sudhI ke temanI vaidika viSNu sAthe ekatA siddha thaI, AthI manuSya ane vaidika devatAnuM ekatva sadhAyuM ane ene pariNAme hiMdudhama mAM avatAravAdanuM eka navuM tattva umerAyuM. AthI vibhUtisaMpanna kAI paNa manuSya IzvaranA avatAra tarIke pUjyapadane pAmI zake che, AvI bhavya bhAvanA dhArmi ke!mAM sthira thaI. pariNAme, ApaNe teI zakIe chIe ke, je kAImAM vibhUtinu darzIna thayu' tevA madhyakALanA saMtA IzvaranA avatAra tarIke pUjAyA. Adhunika kALe gAMdhIjIne paNa eka avatArI puruSa tarIke mAnanArAne toTo nathI. Ama Izvara e kAI dUranI sadeva parAkSa vastu na rahI, paNa ApaNI saunI vacce je kAI vibhUtimata hoya te Izvara ja che ane tenI upAsanA e paNa IzvaranI ja upAsanA che, Ama manAvA lAgyuM. pariNAme samAjane saMdeva IzvaranuM sAMnidhya mANavAne avasara maLI gayA. (2) jagatanI IzvaramayatA----dArzanika vicArA game tevA thayA hAya, paNa dhArmika puruSonI tA evI ja zraddhA che, ane te zraddhA gItAthI ja puSTa thaI che ...huM, vizvamAM je kAMI che temAM kRSNa-Izvara-paramAtmA samAviSTa che ane te badhuM IzvarathI ja niSpanna che. Ane pariNAme sAcA zrALu dhArmika janane Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharmaciMtana rAga-dveSanuM kAraNa rahetuM nathI ane samabhAvanI sAdhanAmAM te dattacitta rahe che. eka bhaktapuruSane zvAna ane cAMDAlamAM paNa samabhAva ja hoya che, ghaNAne avakAza raheto nathI. spRsyAspRzya vicAra, e smAta dharmanA avazeSarUpe hiMdusamAjamAM--khAsa karI jyAM brAhmaNone prabhAva che tyAM ja vizeSa che, paNa jyAM brAhmaNa-prabhAva ocho che tyAM te paNa maMda che. sAra e che ke gItAne sAmyayoga e hiMdudharmanuM eka mukhya lakSaNa banI gayuM che. te kahevAtA badhA hiMdudharmIomAM na paNa jovA maLe, paNa rAmakRSNa paramahaMsa jevA sAcA bhaktomAM te avazya jovA maLe ja. (3) bhaktimArganI pratiSThA---gItAmAM jJAna, karma ke bhakti emAMthI kayA yoganuM prAdhAnya che, e bAbata aMge vidvAnomAM bhale vivAda pravartatA hoya. paNa jIvanamAM te temAMnI je eka vastu hindudharmamAM pratiSThita thaI che, te che bhakti, emAM te keI zaka nathI. hiMdudharmamAM dhArmika anuSThAna tarIke Aje je eka mAga pratiSThita che te bhakti ja che. ane e bhaktimAM ja jJAna ane kamane samAveza thaI gayo che. A bhaktimArgane cepa bhAratavarSanA badhA dharmone lAgyo che. jJAna-mArgane Azraya brAhmaNa ja vizeSa rUpe laI zaktA; karmakAMDamAM paNa zadrone adhikAra ja na hatA; paNa bhaktimArga ja eka e che ke je saune mATe khulle che. emAM jAti-pAMti ke strI-puruSanA kazA paNa bheda vinA saune sarakho adhikAra che. AthI hiMdudharmamAM bahujanasamAjamAM e vadhAre pracalita thAya e svAbhAvika hatuM. (4) lokasaMgraha-gItAne khAsa saMdeza che lokasaMgrahane. jena-bauddhanA ekAMta saMnyAsa mArgamAM sarva karmathI virata thaI gRhatyAga Avazyaka hatuM, jyAre gItAe jaNAvyuM che ke "svadharma nidhana hoya ghara macAva:" eTale ke manaSya pitAne je prApta thayela dharma hoya tenuM ja pAlana karavuM, temAM ja mUkti che. je karmo niyata karelAM che te karmo saue karavAM; e choDIne javAmAM sAra nathI. karmathI baMdhana thAya che tenuM kAraNa Asakti che, nahi ? te kama. mATe Asakti cheDIne, phaLanI AzA vinA, prApta thayela kartavyakarma cravuM emAM ja mukti che--gItAne saMdeza hiMdu dharmamAM pratiSThita thayo che ane mAthI sAmAjika vyavasthA UbhI thavAne badale temAM sAmaMjasya AvyuM hoya. sAcA hiMdudharmamAM UMcanIcanA bhAvane avakAza rahe ja nahi-je gItAnA dezane Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jaina dharma yathArtharUpe pALavAmAM Ave to. ane, ApaNe joyuM che ke, AthI ja nIca gaNAtI kAmamAMthI paNa ApaNe tyAM saMta pAkyA che ane temane paNa eTale ja Adara maLe che, jeTale eka brAhmaNa saMtane. A prabhAva hiMdudharmane che, jenuM mULa gItAnA upadezamAM ja raheluM che. vedathI mAMDIne Aja sudhI je je deva dharmamAM sthAna pAmyA te saune kRSNa sAthe abheda hoI ane je je saMta thayA te svayaM kRSNanA ja avatAra hoI samAnabhAve pUjya che. A bhAvanAne pracAra gItAthI thaye eTale ISTa devane laIne dhArmika matabhedane sthAna rahyuM nahi. paNa jenI paNa puja-bhakti thAya, je kaI nAme thAya ke jyAM paNa thAya, te sau kRSNanI ja bhakti che, AvA udAra valaNane hiMdudharma apanAvyuM che. vaLI, je kAI karma karavAmAM Ave te paNa IzvarazaktinA ja aMgarUpa che. AvI samaja gItAe ApI hAI badhAM ja karmomAM bhaktirUpe devIbhAva AvI javAthI karma mAMthI paNa UMcanIcano bhAva lupta thayo. je kAMI kare te IzvarabhaktinuM ja aMga che, AvI udAta bhAvanA hiMdudharmamAM AvI; Ama thavAthI hiMdudharmanA vividha saMpradAyamAM je virodhabhAvanA hatI te lupta thaI ane eka evI udAtta bhAvanAne pracAra thayo ke sau koI potapotAnI yogyatA ane zakti pramANe IzvaranI ja bhakti kare che, tethI IzvaranA nAmabheda ke rUpabhedane AgaLa karI vikhavAda karavAne have kazuM ja kAraNa rahyuM nahi. Ama hiMdudharmanuM saMgrAhaka rUpa niSpanna thavAmAM gItAne phALo apUrva che. hiMdudharmanA ATalA vicAra pachI have ApaNe jainadharma viSe vizeSa vicAra karIe. jaina dharma jainonuM sAhitya sunizcata arthavALuM hoI temAM vicArabhedane avakAza nathI eTale jainadharmanA vividha saMpradAyane AdhAra vicArabheda nahi, paNa AcArabheda che. ane vicAranI ekarUpatA, jyArathI paNa tene ItihAsa maLe che tyArathI, jaLavAI rahyAnuM jANI zakAya che. - prathama kahyA pramANe, ahIM jainadharma viSe-tene sAhitya, pravartaka mahApuruSa, AAra, vicAra ane saMpradAya vize-vicAra karIe e pahelAM jainadharmanI keTalIka bAbate viSe hiMdudharmanI tulanA karIne vicAra karIe. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana kaI paNa dharma ekAeka Ubhe thAya nahi, vyavasthita thAya nahi. e bhale amuka mahApuruSanA nAma sAthe joDAya, paNa kharI rIte enAM mULa che tethI paNa UMDAM hoya che; te deza ke te kALamAM paNa e mULa bhale na hoya, paNa anyatra jarUra hovAnI ja. paNa je mahApuruSa te mULane pakaDIne tenI AsapAsanAM jALAM-jhAMkharAM haTAvIne te tarapha AMgaLI cIMdhe che te ja te dharmane pravartaka kahevAya che. ema vicArIe to jainadharmanAM je zAstro che te bhagavAna mahAvIra pachInAM ja che; te pUrvenuM koI sAhitya ApaNI samakSa nathI. tethI te pUrvane janadharmanI paristhiti viSe je kAMI zAstrIya saMketa maLe che te, te zAstramAM ja maLe che. hiMdudharmanI jema jainadharmane AdikALa jJAta nathI thaI zakatA eTale e kALanI vAta javA daIe; paNa jenAgAmathI phalita thatA jainadharmanAM sAmAnya to viSe keTalIka mAhitI meLavIe. ahiMsA ane saMnyAsa hiMdudharmanA mahAbhAratakALa paryata te spaSTa che ke temAM jeTaluM mahatva sane ApavAmAM AvyuM che teTaluM mahatva ahiMsAne apAyuM nathI. A vastu aparigraha ane brahmacarya viSe paNa che. upaniSadanA maharSio paNa aparigrahamAM mAnatA hoya ema lAgatuM nathI. RSionA abrahmacaryanI kathAono toTo nathI. te kALe tevA ahmacarya viSe dharmagraMthomAM kazI ja TIkA thaI nathI. vaLI, brahmacarya e saMnyAsa AzramamAM cheka jIvananI aMtima avasthAmAM anivArya jevuM che. brAhmaNone viSe to kahevAmAM AvyuM che ke samagra vizvanI racanA karIne brahmAe e sRSTi brAhmaNane ja samapI che. temanI kamajorIne kAraNe bIjA mAlika banI beThA che, mATe brAhmaNa aNadIdheluM laI le te temAM kAMI te corI kare che ema nathI; e te pitAnI ja vastu pote letA hoya che. Ama pAMca yamomAM mAtra satya viSe bhAra hiMdudharmamAM prAcIna kALamAM jovA maLe che. paNa AthI UlaTuM, jyArathI jainadharmane ItihAsa jANavA maLe che tyArathI ahiMsA e ja parama dhama che ema manAyuM che. ane e ahiMsAmAMthI satya Adine phalita thatAM batAvavAmAM AvyA che. ane ahiMsApradhAna pAMce yame sarakhI rIte pALavA Avazyaka manAya che. jIvanamAM saMnyAsa aMtima kALe nahi, paNa jyAre paNa dharma samajAya ane pAlananI zakti dekhAya tyAre laI zakAya che. AthI jIvananA yauvanakALamAM rAsa . je mAM vizeSa mahatve apAyuM che. Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jainadharma va ke strI-puruSa bhedanA mahattvanA asvIkAra vaLI, vadhanA vibhAganA jainadhame prAraMbhamAM te asvIkAra ja karyAM hatA; evA vibhAga jainadharmamAM amAnya che. AthI mahAbhAratanI ke gItAnI jema kSatriyA dvArA bAMdhave!, pitA ke gurunI yuddhamAM thatI tyA e jainadhama anusAra dharmImAM kadI ja gaNAI nathI. vaLI, brAhmaNe karelA aparAdha saunA aparAdhanI samAna che. aparAdha paratve tene koI paNa jAtanA vizeSa hakko jainadharmAMmAM amAnya ja thayelA che. zUdro hiMdudhanI smRtie pramANe rA MnyAsI thaI zakatA nathI ke gurupadane pAmI zakatA nathI; paNa jainadhamAM tema nathI. saMnyAsanA adhikAra saune sarakhA che. saMnyAsanI bAmRtamAM strI-puruSamAM paNu bheda karavAmAM Avye nathI. Ama chatAM leAkAnusaraNathI jainadharma nA maulika vicArA sAthe asaMgata evI keTalIka bAbate! AcArakSetre AvI gaI che, jevI ke samAjamAM jAti pAMtinA bheda, dIkSita strI eTale ke saMnyAsI banelI strIne darajjo puruSa karatAM sadaMtra nimna ja rahe vagere. vaLI, digaMbarAmAM te strInA meAkSane paNa niSedha karavAmAM Avyo, te paNa nagnatAnA sAMpradAyika Agrahanu phaLa che. anekAMtavAdI daza na 69 jainadhama mAM sAdhu ane gRhasthanA samagra AcArAnu ghaDatara ahiMsAne kendramAM rAkhIne karavAmAM Avyu' che; jyAre hiMdudhama nA AcArA viSe ema kahI zakAtu nathI. e ahiMsAmAMthI ja dAnika vicAradhArAmAM jainadhame anekAMtavAdane vikAsa karyAM che; jyAre hiMdudharmAMnAM vividha nAmAM mukhyarUpe eka-eka dRSTi najare paDe che. e judI judI daSTienA samanvaya karIne ja janadhame peAtAnu` anekAMtavAdI darzana UbhuM karyuM che. jaina sAhitya : veda ane AgamA vaccenA bheda jaima hiMdudharmanA samagra vicAra ane AcAranA pAyAmAM ve che, tema jainadharmanA pAyAmAM bhagavAna mahAvIre upadezela AcAra ane vicAranA saMgraha te jaina AgameA che. veda ane AgamAne je eka maulika bheda che ke jANavAthI tenI prakRtinA vizeSa khyAla Avaze. veDhDhA e aneka RSionA darzananI sahitAnuM nAma che. e ma`trA kahevAya che. AthI temAM a karatAM zabdanuM vizeSa mahattva che. pariNAma e AvyuM ke vedanA mULa zabdomAM kazA paNa pheraphAra thaI zakayo nathI. ane RgvedAdi saMhitAnu je kALe je rUpe saMkalana thayuM che Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana te ja rUpa Aje paNa vidyamAna che. paNa zabdo enA e ja chatAM vaidikoe enA arthane mahattva na ApyAthI pariNAma e AvyuM che ke tenA vivaraNamAM aneka matabhedo UbhA thayA ane pariNAme vaidikamAM parasparavirodhI aneka darzane paNa UbhAM thayAM. prajJAzIla puruSane pitAne je kAMI darzana thayuM hoya te vedane nAme caDAvI devAmAM kazo ja AMcako Avato nahi. paraMtu jene Agane viSe AvuM nathI. temAM bhagavAna mahAvIranA upadezanA zabdonuM nahi paNa arthanuM mahattva che. AthI temanA upadezane AdhAre temanA gaNadharoe AgamonI racanA karI. zabdo sacavAyA nahi. paNa artha sacavAye, tAtparya sacavAyuM. tethI zAbdika racanA game tevI hoya, paNa vicArabhedane jainazAstraracanAmAM avakAza rahyo nahi. vaLI, vedane kALa AjathI sADA traNa hajAra varSa jeTalo jUno che. AthI ane arthanI upekSA thavAthI arthanI bAbatamAM matabheda thAya emAM navAI paNa nathI. paNa jenAgamonI racanAnA samayamAM bhASAmAM vaparAtA zabdoe nizcita artha dhAraNa karyo hato. AthI paNa jena AgamanA zabdone artha karavAmAM matabhedane avakAza rahyo nahi. pariNAme, ApaNe joIe chIe ke, jainadharmamAM je saMpradAya thayA temAM darzanabheda agara vicAra bheda nathI. AcArane bheda che. AnuM bIju pariNAma e AvyuM ke gadhare racelA agamAM paNa tenA te ja rUpamAM, vedanI jema, sacavAyA nahi. vaLI, vedanI bhASA saMskRta che ane zabdarUpanI jALavaNI temAM che, paNa AgamonI bhASA to lekabhASA prAkRta che. AthI paNa bhagavAna mahAvIrane kALanI prAkRta Aje Agama mAM rahI nathI; paNa je kALe aMtima saMkalana thayuM te kALanI prAkRta bhASAnI asara temAM paDe te svAbhAvika che. bhagavAna mahAvIre ane buddha purohita samAjanI saMskRta bhASA choDIne bahujanasamAjanI bhASA prAkRtamAM upadeza Apyo tenI pAchaLano hetu paNa e ja che ke temane upadeza gaNyAgAMDyA lekanI mUDI na bane, paNa AmajanatA tenAthI pUro lAbha uThAve. pariNAme veda e mAtra vaidika dharmane anusaranArAM amuka ja brAhmaNa kuTuMbanI mUDI banI gayA ane temaNe enA baLe dhArmika netRtvane IjAro lIdho. paNa bhagavAna mahAvIrane upadeza lekabhASAmAM heI Ave ke I IjA keI laI zakyuM nahi. ethI eka lAbha e thaze ke tene pracAra te vyApaka bane, paNa koI eka varganI AgavI mUDI gaNAyela na hoI keIe tene sAcavavAne pUro prayatna paNa karyo nahi, AthI te Aje zabdarUpamAM chinnabhinna dazAmAM maLe che -- ke, upara kahyuM tema, tenA arthamAM viparyaya nathI thaye. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jainadharma 71 veda ane Agama sAhityamAM bIje je eka bheda jANavA jevo che te e ke vedo e upadezaJthe nathI, paNa RSioe nAnA devatAonI karelI stutione saMgraha che. rastutiomAM moTe bhAge kavitva che, paNa tenuM tAtparya te bhautika samRddhinI yAcanAmAM raheluM che; koI pAralaukika ke AtmAnI unnati-AdhyAtmika unnati-mATenA kAre temAM nathI, paNa zatru-bAhya zatru-ne nAza karI sAmrAjyapradezanA vistAramAM devenI sahAya mAgavAmAM AvI che. AthI UlaTuM, AgamomAM AdhyAtmika unnatine mArga dekhADavAmAM Avyo che ane bhautika samRddhinI tucchatAnuM varNana che. jayAM paNa koI stuti che tyAM Atarika zatru-rAgadveSane nivArI muktilAbhanI jhaMkhanA darzAvavAmAM AvI che. veda ane Agama vacce A maulika bheda che. vaLI, vedamAM je ArAdhya deve che temAM paNa RSioe pitAnA ja jevA rAgadveSanI kalpanA karI che. teo paNa stutiothI prasanna thaI stotAnI madada deDe che ane temane paNa e ja bhajana bhAve che, je ArAdhakane bhAve che. evI kalpanA che. ArAdhakanA je zatru e denA paNa zatra banI jAya che ane tene nAza karavAnuM kArya teo kare che, evI paNa kalpanA che. AthI ulaTu; AgamomAM je devenI kalpanA karavAmAM AvI che, teo svargamAM rahe che paNa stutya nathI. te devo te svayaM tIrthakaranI upAsanA karavA Ave che. upAsya hoya te to vItarAga ja hovuM joIe. ane upAsanAne hetu vItarAga banavuM e che. A badhI bhAvanAone AdhAre veda ane Agamana bheda paDe che. Agamane AdhAre je samagra jaina sAhityanuM nirmANa thayuM che temAM mukhya rUpe ukta bhAvanAne ja piSaNa ApavAmAM AvyuM che. pravartaka mahApuruSa hindudharmamAM atyAre rAma, kRSNa, ziva-zaMkara--A traNenI vizeSa pUjA bhagavAnarUpe thAya che. temAM paNa kRSNanuM mahatva savizeSa che. e traNeya eka ja paramAtmAnA avatAra che evI kalpanA che. ane e paramAtmA te sadA mukta manAyA che. vaLI, te te saMpradAyo te te mahApuruSone nAme pracalita thayA che. jema ke zaiva, vaiSNava Adi. A pachI paNa je je saMte thayA temanA nAme paNa rAmAnujI, citanya, rAmAnaMdI, kabIrapaMthI Adi saMpradAya thayA. A saMto paNa bhagavAna -paramAtmAnA aMzAvatAra hoI svayaM bhagavAta jema ja pUjAya che. Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 jainadharmaciMtana etihAsika daSTie vicAra karIe, te A avatAravAdane siddhAMta, bhagavAna mahAvIra ane buddha jevA manuSya pUjAvA zarU thayA tyAra pachI zarU thayuM che. zramaNa saMpradAyamAM tIrthaMkara e kSatriya hatA, te rAma ane kRSNa, je avatArarUpe pUjAya che, te paNa kSatriyo ja che. paNa zramaNanA tIrthakare ane A avatAramAM je eka bheda che te e che ke avatAro svayaM mukta puruSanA hoI temane jIvanamAM potAnI unnati mATe kazI ja AdhyAtmika sAdhanA karavAnI hetI nathI, Avazyaka paNa manAI nathI. AvI dekhItI koI paNa AdhyAtmika sAdhanA rAma ke kRSNanA jIvanamAM dekhAtI paNa nathI. hA, zivazaMkaranA jIvanamAM dekhAya che kharI, paNa ziva, e mULa vaidika deva nathI, paNa vaidika brAhmaNoe e prabhAvazALI pUjAtA devane pitAnI devazreNImAM dAkhala karI dIdhA che. kRSNa paNa vedavirodhI haze ja, kAraNa, kRSNa Indra, je vaidika demAM mukhya deva che, tenA upadravathI lekene bacAvavA govardhana parvata upADyo hato. e ghaTanA sUcave che ke kRSNane ane Indrane virodha hato. AthI prajAmAMthI indrAdi vaidika devone nimULa karavAmAM kRSNa ThIka ThIka bhAga bhajavyo haze. prajAnA moTA bhAgamAM pUjAtA AvA manuSyone vaidikAe avatAravAdanI kalpanA karI paramAtmAnI zreNImAM dAkhala karI dIdhA. pariNAme AmajanatAmAM krame karI vaidika indrAdi deva pUjApAtra rahyA nahi. samAjanI nAnA prakAranI maryAdAo susthira karavAmAM bhagavAna rAmane phALo je tevo nathI. ane kharekhara teo bhagavAna tarIke pUjAya temAM kazuM ja Azcarya nathI. A ja rIte mahAbhAratamAM rAjanItimAM kRSNa je bhAga bhajavya, te temane te kALanA netA banAvavA pUrato hato ane AgaLa jaI te paNa bhagavAna banI gayA. te mATe temane koI paNa prakAre saMsAra tyAgIne AdhyAtmika sAdhanA karavAnI AvazyakatA hoya evuM temanA anuyAyIoe kadI mAnyuM nathI. AthI viruddha paristhiti zramaNonA tIrthakara ane buddha viSe che. teo keInA avatAra hoya evI mULa bhAvanA nathI. paraMtu sAmAnya manuSya ja jIvanane unnata banAvI chellI hade pahoMce eTale ke vItarAga bane tyAre te Adarza tarIke pUjAya che. ane evA vItarAga jyAre prajAnA kalyANa mATe prayatna karatA hoya che, tyAre prajAmAM tIrthakara ke buddha bane che. AmAM IzvaranuM avataraNa nathI, paNa manuSyanuM utthAna che. AvA jagatanA kalyANa mATe usthita manuSpo ja jainadharmamAM tIrthakara tarIke pUjAya che, ane te te kALe jenadharmanA pravartaka manAyA che. temanI saMkhyA 24 manAya che ke te A yuga pUratI. paNa AvI aneka covIzI thaI gaI ane thaze-A sAMpradAyika mAnyatAmAM eTaluM te satya Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jaina dharma raheluM ja che ke je koI manuSya svayaM unnata thaI bIjAne unnatine rAhe laI jaI zake te saune tIrthakara banavAne samAna adhikAra che. AthI ja jainadharmanuM pracalana keI eka mahApuruSanA nAme nathI manAyuM, paNa te jinene eTale ke rAgadaMSane jItanArAone dhama manAya che. badhA vItarAgo kAMI parakalyANanI pravRti karatA nathI, paNa je koI janma-janmAktarathI jagatakalyANanI bhAvanAvALA thaIne karuNAne abhyAsa kare che ane potAnI sAdhanAne jagatanA hitArthe vALe che tevA ja sAdhake tIrthakarapadane pAme che. Ama avatAra ane tIrthakaronI bhAvanAmAM eka vastunuM sAmya to che ja ke saunA manamAM dharNoddhAra ke dharmanuM mArgadarzana ApavAnI bhAvanA sarakhI hoya che. ahiMsAmUlaka jena AcAra jaina AcAranA mULamAM dravya nahi paNa bhAva che. eTale ke brAhya AcaraNa karatAM aMtarano bhAva e AcAramAM mukhya che. AthI vaidikomAM pracalita snAna Adi brAhya AcArane sAdhakanA dhArmika vidhi-vidhAnamAM ocho avakAza che. brAhya AcAranuM tyAM sudhI ja mahattva che, jyAM sudhI te aMtaranA bhAvane uttarottara nimeLa karavAmAM sahAyaka hoya. jo Ama na banatuM hoya te pachI brAhyAcArane kazo ja artha raheto nathI. samagra jaina AcArane bhAra Ama AMtara bhAva upara che. paNa te kayo bhAva, e prazna thAya to tene uttara e che ke Abhaupama athavA samabhAva, ahiMsA e samabhAva ke AtmaupAmyanA pariNAma rUpe jIvanamAM AvavI joIe. ane e ahiMsA ja sava dhArmika AcAranA mULamAM manAI che. kAraNa ke satya, acaurya, brahyacarya ke aparigraha e sA ahiMsAmUlaka che, athavA to ahiMsAno ja vistAra che. A ahiMsAne ja AdhAre zrAvaka ke sAdhunA AcAranA niyame ghaDAyA che. ahiMsAnA be prakAra che : hiMsA na karavI e nivRttirUpa, ane sakala jIvo pratye maMtrI rAkhavI ane temanA kalyANano prayatna kare te vidhAyaka rUpa. jIvanamAM kahyuM, anukazyA, dayA ke dAna e badhAM ahiMsAnA vidhAyaka tattvane AbhArI che. jIvanamAM tyAga ke tapasyA te ahiMsAnA nivRttipradhAna rUpane AbhArI che. ApaNe joIe chIe ke tIrthakara bhagavAna mahAvIre je ugra tapasyA karI ane dIrgha upavAsanI hAramALA sevI te ahiMsAnuM nivRttipradhAnarUpa che. paNa tIrthanI sthApanA mATe teo ugravihArI banyA ane lekane AdikalyANa, madhya kalyANa ane aMta kalyANa-e upadeza ApavA je kaSTa sahyAM te badhuM ahiMsAnA vidhAyaka rUpane Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 jainadharmaciMtana AbhArI che. zrAvakemAM je tapasyAnI pravRtti che te nivRttiparaka che, paNa dayA, dAna, sAdhamikavAtsalya, amArijhavatana Adi ahiMsAnI vidhAyaka pravRti che. jIvanamAM dhyAna, svAdhyAya e paNa rAga-dveSAdi doSo, jene laIne hiMsA janme che, tenA nivAraNa mATe ja che. ane pUjA Adi paNa e rAgadveSane nivArI vItarAga banela mahApuruSanI ja thAya che. ane te evA Adarza pratye AgaLa vadhavA mATe ja che. AthI je pUjAmAM vItarAgapaNanA Adarza pratye AgaLa vadhavAnuM aTakAve evI koI paNa ADaMbarI pravRti hoya to te tyAjaya ja kare che. Ama vicAra karIe te, jIvanamAM paramaahiMsaka bhAvarUpa brahmanI siddhi athe ja sakara AcAranuM nirmANa jainadharmamAM che. jainadharmane A prakAranA ahiMsaka valaNanI moTI asara hindudharma upara thaI che e tathya che. jemAM pracalita sAmAyika eTale ke samabhAvanI-sarva jIvone du:kha apriya che ane sukha priya che, mATe sone samAna mAnI koI paNa jIvanI hiMsA karavI nahi, A bhAvanAnI-asara gItAnA sAmyayogamAM spaSTapaNe che ane mahAbhAratamAM kahela "mAramara: pratikrAni ghareNAM na samAretu"--dharmatattvane A sAra paNa zramaNanI ahiMsaka bhAvanAne AdhAre ja che emAM zaMkAne sthAna nathI. jenonI AvI tAtvika ahiMsA chatAM, vyavahAramAM je aneka muzkelIo paDI, tenA nivAraNa arthe kare keTalAka apavAdo chedagranthAnA TIkAgranthamAM sacavAyA che, temAM jainadharmanI mULa bhAvanAne lAMchana lagADe ane ahiMsAnI niSThAnA abhAvane sUcave tevuM ghaNuM che. paNa apavAdonI e vicAraNane virodha svayaM jenoe ja karyo che ane tenuM anusaraNa jema bane tema na karavAne satata jAgRtipUrvaka prayatna jainAcAryo karatA rahyA che. jaina vicAra-anekAMtavAda AgaLa kahyuM tema, jaina dharmanA AcAranuM mULa ahiMsA che, te te ja ahiMsAmAMthI vicArakSetre anekAMtadarzanano uddabhava thayo che. bhagavAna mahAvIranA samayamAM upaniSadonA RSie advaitane pracAra karI rahyA hatA. vizvamAtra eka AtmA ke brahmatattvarUpa ja che, AvI bhAvanA vizeSa rUpe temAM hatI. sAme pakSe evA paNa loko hatA, jeo AtmA jevI vastunuM svataMtra astitva ja mAnavA taiyAra na hatA. A baMne virodhI vAdono samanvaya bhagavAna mahAvIranA darzanamAM thayo che. temaNe jaDa-cetana baMne tane svIkAryA che. dArzanika kSetre aneka bAbatomAM bhagavAna mahAvIranuM AvuM valaNa rahyuM che. te viSe have ahIM vadhu Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jainadharma 75 kahevAnI jarUra nathI. paNa e valaNanA mULamAM ahiMsA kevI rIte kendrasthAne rahI che te viSe ja thoDuM kahevuM jarUrI che. lAkhonA dAna karanArane paNa pitAnA navA vicAra ke matane je Agraha hoya che te ajaba heAya che. keI vyaktie jyAre paNa koIne viSe koI mata bAMdhyo hoya ke niSThA nakkI karI hoya, tyAre tenI pAchaLa kaIne kaI daSTibiMdu hoya ja che. e dRSTibiMduno vicAra karyA vinA je koIne mata vakheDavAmAM Ave che tene jabaro AghAta thAya te svAbhAvika che. vagaravicAryuM keIne A AghAta Apa te paNa hiMsA ja che. AthI bIjAnA daSTibiMdune samajavAno Adeza ApIne bhagavAna mahAvIre vicArakSetre anekAMtavAda mA te mAnasika ahiMsAne prakAra ja che. AcAryoe te tathAkathita mithyAdarzananA samUhane ja jainadarzananuM nAma ApyuM che, paNa mithyAdarzanane saravALo samyaggadarzana kevI rIte thAya te samajavA jevuM che. e badhAM dazane mithyA che tevuM paraspara dArzanikonuM maMtavya che, tenuM kAraNa temanAmAM rahela dAgraha ja che. eka vAdI prativAdInuM satya samajI zakato. nathI, mAtra pitAmAM anya heya ema mAne che; AthI te vipakSIne mithyA kahe che. te ja pramANe vipakSI paNa sAmAne mithyA kahevAne. paNa jo koI taTastha vyakti e baMnemAM rahelA satyane ja svIkAra kare te tenuM darzana mithyA. rahetuM nathI. AthI parasparane pitAnA dAgrahane kAraNe mithyA kahenAra karatAM anekAMtavAdI e badhAnA satyane svIkAranAra heI, tenuM darzana samyagdarzana ane che. tenuM AvuM darzana e nathI saMzayavAda ke nathI anizcayavAda; te ajJAnavAda paNa nathI. paNa vividha dRSTie tapAsIne satyane svIkAra karanArane e vAda che. AthI ja te ekAMtavAda nathI, paNa anekAMtavAda che. te eka pakSamAM besatA nathI, paNa sau pakSamAMthI satya zodhIne potAnA AgavA darzananuM nirmANa kare che. te ekAkSa nahi paNa sahastrAkSa che; ene anantacakSu paNa kahI zakAya; kAraNa, emAM vastune anaMta dharmavALI siddha karavAmAM AvI che. AjanA ApaNA rAjanaitika vicAromAM je sahaastitvanI bhAvanAno vikAsa thaI rahyo che, tenA mULamAM paNa vividha pAsAe satyadarzananuM karavAnuM valaNa, e ja mukhya bhAga bhajave che. hiMdudharmamAM je vividha darzana che, temAM tattvavicAraNAmAM keTalIka vAra asaMgati TALavA anekAMtavAdane Azraya levAyo ja che. paNa samagra darzananI bhittirUpe anekAMtavAdane svIkAra te mAtra jaina darzanamAM ja che e niHzaMka che. Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 jainadharmaciMtana ekAMtavAdane janma durAgrahamAMthI che, jyAre evA Agrahane jainadarzanamAM kaI sthAna nathI. paNa Ano artha e nathI ke jaina darzana ke dharmanI vicAraNAmAM badhI bAbatamAM nirAgraha ja pravarte che. je kaI vicArasaraNI saMpradAyanuM rUpa dhAraNa kare ane nAnA-moTA AcArabhedo UbhA thAya, temAM ema banI zake ja nahi. AthI nAnA-moTA AcArabhedano samanvaya jaina AcAryo karI zakyA nahi. AzcaryanI vAta te e che ke jemaNe samagra vizvanA jaTila dArzanika vicArone samanvaya karavA prayatna karyo, teo ja gharaAMgaNAnA keTalAya AcAraviSayaka matabhedone samanvaya karI na zakyA ane potapotAnA matane AgrahapUrvaka vaLagI rahyA; pariNAme janadharmamAM paNa aneka saMpradAya thayA. AmAM manuSya-svabhAvanI mAtra potAnA matane ja vaLagI rahevAnI je nirbaLatA che tenuM ja darzana thAya che. pitAnA matane vaLagI rahevuM emAM kazuM khoTuM nathI, paNa sAmAnA matane samajavAno prayatna na karavo e khoTuM che. evo prayatna thayo hota to jenadharmamAM saMpradAyano uddabhava ja na thayo hota ane jainAcAryo ekabIjAnA kaTutApUrNa khaMDana-maMDanamAM UtaryA na hatA paNa e ja te manuSyasvabhAvanI vicitratA che ane ene dUra karavA prayatna bhagavAna mahAvIrano hate. teo vicArakSetramAM saphaLa thayA, paNa AcArakSetramAM temanA upadezane sAra jene lIdhe nahi. saMpradAya jainadharmanA saMpradAye viSe vicAra karIe chIe tyAre sarva prathama jainadharma sAthe saMbaMdha dharAvatA ninone vicAra karavo jarUrI che. nirdAnanA mate e janadharmanA saMpradAya eTalA mATe nathI gaNAtA ke temanA pravatarkoe svayaM bhagavAna mahAvIranA vicAra sAme ja baMDa uThAvyuM hatuM; temanA prAmANyane ja avagaNyuM hatuM. AthI te niphano gaNAyA, saMpradAya pravartake nahi. bhagavAna mahAvIranA upadezane mAnya karIne paNa jyAre teno artha pitAnI samaja mujaba karavAmAM Ave ane evI samaja bhinna bhinna hoya tyAre ja saMpradAya bane che. tenA mULa puruSanA prAmANyane avagaNavAmAM AvatuM nathI, paNa temanA vacananA potAnA matathI viruddha arthaghaTananuM aprAmANya svIkAravAmAM Ave che. AthI saMpradAya bhale ekabIjAne ninava kahetA hoya paNa te saMpradAye ja che. zAstramAM je nidRne gaNavAmAM AvyA che te badhA ja vastuta: nino nathI; Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hiMdudharma ane jainadharma temAMnA keTalAka saMpradAyakeATimAM gaNavA yogya che. chatAM paNa temane sAMpradAyika vidveSane kAraNe nidbhava gaNavAmAM AvyA che ema mAnavu rahyuM. nAnAmeTA matabhedone kAraNa ke amuka pradeza ke gAmamAM niyata nivAseAnA kAraNe tenA aneka saMpradAyA ke go thatA AvyA che; te badhAnI pRthak gaNatarI karavAnuM A sthAna nathI. ahIM te| mAtra pradhAna gaNanApAtra prabhAva zALA saMpradAyA viSe saMkSepamAM kahevAnu` che. evA saMpradAyAmAM mukhya e che : zvetAMbara ane digaMbara. AmAM mukhya matabheda vastra viSene che, 77 zvetAmara ane digaMbara vidvAneAmAM lAMbA kALa sudhI e carcA cAlI che ke A emAM kANu pahelu ane kANu bhagavAnanA mULa mA te anusaranAruM che. je aMgasAhitya surakSita rahyuM che ane jene vidvAnee IsvIsana pUrvenuM mAnyuM che ene AdhAra laIne vicAra karIe te! eka vAta spaSTa che ke bhagavAna mahAvIranA anekAMtavAdI hatA. tee peAte nagna hatA, chatAM temanA zramaNusaMdhamAM mAtra nagna bhikSue ja hatA evuM mAnavAne kAraNa nathI. jee sathA nagna na thaI zakatA, teone maryAdita vastra vApavAnI chUTa hatI. vaLI, pArzvanA anuyAyI zramaNe jyAre mahAvIra pAse dIkSA le che, tyAre puna: pAMca mahAvratAnA grahaNanI vAta Ave che, paNa temAM vezaparivata nane! ullekha nathI, ane te teA vastra paheratA hatA, e zAstrathI siddha che. svayaM digabarAnA prAcIna Agama SaTsa'DAgamamAM strIne cauda guNasthAna hAvA viSe svIkArAyu che. eTale mAnI zakAya ke strIne meAkSa nathI e mAnyatA pAchaLathI digaMbarAcAyaeNe apanAvI che. A ja kAraNe navamI zatAbdImAM thanAra dhavalA TIkAkAre mULa Agamane atha` karavAmAM muzkelI anubhavI che; ane AdhunikAe tA e pAThanuM ja parivartana karavAnuM ucita mAnyuM che ! A hakIkatA e batAvavA pUratI che ke bhagavAna mahAvIranA mArgamAM jyAre vastranI anivAryatAnuM samarthana ane sarvathA tyAjayatAnuM samarthAMna jema jema uttarAttara vadhyuM haze tema tema ane matA dharAvanArA vargane manameLa ghaTatA cAlyeA haze ane krame karI judA saMpradAyA banyA haze. zAstra surakSita che ema kahenAra karatAM zAstra ja naSTa thaI gayAM che ema kahenAra digaMbaramA mULa mAthI judA paDe che e samajavuM muzkela nathI. zvetAMbarAmAM bAhya AcAranI utkaTatA bhale na hAya, paNa game tema karIne paNa, peAtAnA matathI viruddha janAra evAM paNa zAstrAnuM saMrakSaNa te temaNe kahyu che, e hIta che. ane e hakIkata temane Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 jainadharmaciMtana mULapravAha sAthe gADha saMbaMdha joDI rAkhe che. temaNe potAnA AcArane poSavA mATe zAstra ane lokAcArano Azraya lIdhe e kharuM, digaMbaranI mAphaka ema to na ja kahyuM ke e zAstro ja emane mAnya nathI. zAstronI TIkAomAM emaNe manaphAvatA apavAda umeryA, paNa mULa pAThone te yathArtharUpe saMgharI rAkhavAno prayatna karyo ja che, e svIkAravuM ja joIe. mULa AgamomAMthI potAne anukULa na hoya tevuM kADhI nAkhavAno prayatna jANI joIne zvetAMbaroe karyo nathI. mULa aMga AgamomAM paNa sudhArA-vadhArA jarUra thayA che, paNa e sudhArA-vadhArAnI pAchaLa ekAMtabhAve vastranA samarthananI ja daSTi rahI che, evuM paNa nathI. e paNa spaSTa che. ane jaina paraMparAnA AcAra-karmakAMDanI vyavasthita paraMparA je prakAre zvetAMbaramAM surakSita che te prakAre digaMbaromAM nathI. te mULa pravAhathI temane viccheda ane zvetAMbaronI nikaTatA siddha karI Ape che. sAmAyika-pratikramaNa jevA denika kriyAkAMDa paNa digaMbaromAM surakSita nathI rahyA che temane paraMparA - viccheda kahI jAya che. Ama bhagavAna mahAvIranA upadezane jALavI rAkhavAnuM mAna bhale tAMbaro khATI jAya, paNa temanI AcAranI zithilatAe digaMbara saMpradAyane janma Apyo ema kahevuM joIe. zvetAMbarenA athavA te zithilAcArIonA virodhamAM digaMbara saMpradAya navA baLa sAthe Ubho thayo ane bhagavAna mahAvIranA AcAramArganI utkaTatAne jALavI rAkhavA prayatnazIla bane. A kAraNe samagra jaina samAjamAM paNa eka navI jAgRti Ave e svAbhAvika che. svayaM zvetAMbarAe paNa cityavAsa viruddha meTuM AMdolana jagAvyuM hatuM. paNa AcAranI utkaTatA e manuSyamAM svAbhAvika nathI, preraNAnI apekSA rAkhe che. AvI preraNe maMda paDatAM ja pAchuM AcArazaithilya pravarte che. svayaM digaMbara saMpradAyamAM paNa bhadrArakAnI paraMparA e mahaMtAIthI jarA paNa UtaratI nathI. ane samAja para adhikAMza prabhutva te e bhaTTArakenuM ja rahyuM che. kAraNa, utkaTa digaMbara AcAra pALanArA munione te digabara samAjamAM paNa haMmezA taTo ja rahyo che ane e ja vastu zvetAMbaranA madhyama mArgane vyavahAru gaNAvI jAya che. vetAMbaromAM anekavAra krioddhAra kare paDayo che ane navA navA go-saMpradAya UbhA thayA che, te ja pramANe digaMbarAmAM paNa aneka vAra kriyeddhAra kare paDyo che. AthI AcAranI akAMtika utkaTatAnuM sarvathA pAlana keTaluM agharuM che e vastu jema siddha che, tema digaMbanI evI mAnyatA ke AcAranI utkaTatA to Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hindudharma ane jainadharma 78 amArI ja, ane zvetAMbare te mAtra zithila-e satyathI vegaLI che e paNa siddha thAya che. paNa digaMbarAcAryoe jainadharma mATe je utkRSTa sevA karI che te e che ke temaNe potAnI zAstraracanAmAM saMskRtine vizeSa sthAna ApyuM che, ane AcAra vizenAM lAMbAM vivecanone badale jaina darzananA anekAMtavAdane bhAratIya darzanamAM vizeSa rUpe pratiSThita karavA mATe athAga prayatna karyo che. IsvI sananI prAraMbhika zatAbdIo pachInA kALamAM AcAracAM sarvatra gauNa banI gaI hatI, paNa dArzanika tatvonI carcA vizeSa rUpe thavA lAgI hatI. te TANe digaMbara AcAryoe dazanakSetramAM jhukAvyuM ane vaidika tathA bauddha dArzaniko sAthe Takkara laI zake tevA graMthanuM nirmANa karyuM; Ane lIdhe jaina darzanane paNa bhAratIya darzanamAM nizcita sthAna prApta thayuM. mUrtipUjAnA virodhI saMpradAyo kALe karI A zvetAMbara-digaMbara baMne saMpradAyomAM tIrthakaranI mUrti pUjAne pracAra thaI gayo hato, ane gRhastha mATe te AcAramAM e ja mukhya AlaMbana hatuM. vaiSNava bhaktinA pracAra sAthe mUrtipUjAmAM ADaMbaro vadhI gayA hatA ane tenI asara jona mUrtipUjake upara paDe te svAbhAvika hatuM. AthI jainadharmanA samAdhimAgamAM A mUrtipUjAnA ADaMbarono atireka bAdhaka thaI jAya evI sthitie pahoMcyo hato. tevAmAM hiMdustAnamAM mUtivirodhI islAmadharmano prabhAva, muslima rAjene kAraNe paNa, vadhyo. ane tenI asara jainadharma upara paNa paDI. pariNAme jemAM mUrtipUjAnA virodhamAM tAMbara ane digaMbara baMne saMpradAyomAM sthAnakavAsI ane tAraNapaMthI jevA navA saMpradAyo ubhA thayA, jeoe tIrthakaranI mUrtinI pUjA ja sadaMtara baMdha karavAnuM AMdolana jagADyuM. e mUti virodhI saMpradAyamAM paNa jyAre zithilatA AvI tyAre vaLI navAM navAM AMdolane jAgyAM. temAM AdhyAtmika bhAvane pradhAnatA ApanArA digabaramAM thayA ane dayAdAnanI navI ja vyAkhyA karanArA terApaMthI zvetAMbarAmAM thayA. A badhI to eka rIte tAjI ja ghaTanAo gaNAya. sauthI chelle prayatna vetAMbaramAM yatisaMsthAne virodha karI saMvina pAkSika varga Ubhe ca, e hate. paNa Aje saMvipAkSika gaNAtA vargamAM paNa pAchuM zaithilya ghara karI gayuM che. -"prabuddhajIvana", tA. 16-11-67, 16-67, 16-12-63, --64. Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma ahIM jainadharma eTale mahAvIra bhagavAne prarUpela dharma ane tenuM svarUpa ane bauddhadharma eTale bhagavAna buddhe batAvela mAge e maryAdA svIkArI che. Ama te jaina dharma aneka pramANothI bauddhadharma karatAM ati prAcIna siddha thAya che, paNa A nirUpaNamAM jainadharmanA e prAcIna rUpa sAthe nahIM paNa bhagavAna mahAvIre jainadharmane je rUpa ApyuM tenI sAthe saMbaMdha che. eTale mahAvIrane janadharma ane buddhine bauddhadhamaM--enI carcA ahIM vivakSita che, e dhyAnamAM rAkhavuM joIe. zramaNa paraMparAnAM sAmAnya lakSaNo jaina ane bauddha e bane dharmo, bhAratavarSamAM je be dharmaparaMparAo brAhmaNa ane zramaNanA nAme prasiddha che, temAMnI zramaNa paraMparA sAthe saMbaMdha dharAve che. zramaNa paraMparAnI vizeSatAomAM mukhya nIcenI gaNAvI zakAya ? duniyA pratye vairAgya arthAt sAMsArika saMpattine vadhAravAnuM nahi paNa tenA tyAganuM valaNa e zramaNa paraMparAnuM mukhya lakSaNa che. jagatanA mULa kAraNarUpa ke kartArUpe Izvara ke brahma jevI sattAne sarvathA InkAra zramaNone mAnya che. vizvaprapaMca koI eka vastunA vikAra, pariNAma ke vivarUpe che-A prakAranA advaitavAdano InkAra karIne vizvamAM aneka tatvonuM astitva che, AvI mAnyatA pramANe dharAve che. AtmA eka ja che evuM AbhAta nahi paNa AtmA ke citta caitanya anaMta che evI temanI mAntA che. vaLI, AtmA ane anAtmA-bhUto spaSTarUpe vAstavika ane bhinna che evo vizvAsa, vizvasvarUpanI vAstavikatA, jIvanI sAMsArika avasthA, ane zramaNa mArga-tyAga, tapasyA. dhyAna, samAdhi Adi-dvArA tenA nivAraNanI zakyatAmAM vizvAsa, saMsAranuM kAraNa karma, te dvArA punaH punaH janmamaraNa ane tenA nivAraNathI mokSa, mokSamArganA upadezaka manuSyo hatA, veda anAdi-apauruSeya nathI evI badhI mAnyatAo zramaNAnI che. ane tene pariNAme AnuSaMgika mAnyatAo, jevI ke varNAzramadharmane asvIkAra. bhikSAcaryA. aniyatavAsa, sAdhanAmAM strI-puruSane Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadhama ane bauddhadharma 81 samAna adhikAra, saMskRta jevI vidyAneAnI bhASAnA anAgraha Adi paNa che. A badhA zramaddhama nAM sAmAnya lakSaNA jaina-bauddha dharmamAM samAna rUpe jovA maLe che. e uparAMta arihaMta, tIrthaMkara, zAstA, jina, kSudra jevA zabdo ane mArgamAM sAdhAraNa che. bannemAM yajJayAgane virAdha ane jAtine virAdha samAnabhAve che. keTalAMka gautama, siddhArtha jevA vyaktivAcaka nAme paNa samAna che. Asava, saMvara, meAkSa-nirvANu, punarjanma Adi kalpanA, upeAsatha-pauSadha jevA AcAre!, pratikramaNa jevI kriyA, ahiMsA Adi vratA, bhikSunA vinayanA niyamA, prAyazcitto, zAstA, saMdha ane dharmAMnI mahattA--AvuM AvuM te dhaNu ante dharmamAM samAna che. chatAM paNa banne dharmonI dA`nika vicAraNA judI paDe che, bannenA pravatA judA paDe che, eTale banne dharmAM paNa judA che. tI''kara ane buddha che jainadharmI ane mudha e bannemAM vyaktipUjja nahi paNa guNapUjAnu mahattva che; e tA enA nAmathI ja spaSTa che. chatAM paNa mane dharmamAM tIthakarA ane muddonI paraMparA mAnavAmAM AvI che. bhagavAna mahAvIra e 24mA tItha kara che, tA bhagavAna buddha e 25mA khudda che, manuSyarUpe janmavA chatAM sAdhanAne baLe AtmavikAsa karIne je vyakti vItarAga ane sarvajJa bane che ane jagadulhAranI dRSTie zAsana kare che, te banne dhamamAM bhagavAnane nAme eLakhAya che, ane tI kara ke yuddha tarIke pUjAya che. bannemAM samAna rUpe e manAyuM. ke tItha``kara ke buddhapadanI prApti e kAMI eka janmanI sAdhanAnuM phaLa nathI, paNa aneka janmomAM aneka guNeAnI sAdhanA karatAM karatAM ante koI vyakti tIrthaMkara ke buddha bane che. banne dharmamAM pratyekamuddha nAMmanA eka varga alaga mAnavAmAM AvyA che, je mUkakevaLI paNa kahevAya che; je mAtra AtmakalyANa ja karIne kRtakRtyatA anubhave che. pratyekamuddha ane tIrthaMkara-yuddha vacce je bheda che te e che ke pratyekamuddhanI sAdhanA svakalyANanI daSTie thaI hoI te parakalyANa sivAyanA badhA guNe tIthaMkara-yuddha jevA ja dharAve che; arthAt e paNa pUchyuMpuruSa to che ja ane nirvANane paNa pAme ja che, chatAM te parakalyANanI pravRtti karatA nathI; jayAre tI kara ane zudra AtmakalyANa sAthe sAthe parakalyANamAM Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ciM tana 82 paNa pravrutta hAya che, tethI ene mATe Avazyaka evI keTalIka vizeSa zaktie je pratyekamuddhamAM nathI hAtI, tene paNa e prApta kare che. Anu kAraNa pUrvI janmamAM karela mahAkaruNAne vizeSa abhyAsa che, jene laIne te mAtra AtmakalyANamAM sataSa na mAnatAM parakalyANanI bhAvanA paNa puSTa kare che. pariNAme tIrthaMkara, zAstA, yuddha, bhagavAna Adi nAme prasiddha thAya che ane ene nAme dha zAsana cAle che. jainadhamA~ teA prAcIna hAI bhagavAna mahAvIra pahelAMnA tI karAviSe paNa keTalIka atihAsika sAmagrI maLe che. eTale 24 nI nizcita saMkhyA me tA dhama vyavasthAnuM pariNAma heAvA chatAM mahAvIra pahelAM aneka tI karA thayA hevAnu siddha karI zakAya che. paNa bauddha dharmanA muddo viSe ema nathI. temAM te! pacIsamA muddarUpe manAtA gautamabuddha svayaM kahe che ke meM je dharmAM sAkSAtkAra karyAM che, te atyAra sudhI kAI e joyA-jANyA nathI; e teA apUrva dhama che. AthI ema mAnI zakAya ke baudhamatA gautamayuddhathI ja zarU thayA. paNa dha vyavasthApaka AcAryAe e pahelAMnA sAtathI mAMDIne 24 yuddhonI kalpanA karI ane e rIte e dharmI paN anAdi che ema bIjA dharmavyavasthApakAnI jema ja siddha karavA prayatna karyAM ema mAnavu joIe. banne dharmanuM sAhitya jotAM eka vastu spaSTa thAya che; te e che ke mahAvIra ane buddha e banne prAcInatama sAhityamAM temanA laukika-arthAt mAnuSI-rUpamAM nirUpAyA che, paNa uttarAttara racAyela sAhityamAM temanuM e rUpa gauNa banatuM jAya che ane temane alaukika banAvavAnA vizeSa prayatna thayeA che. pachI teA jANe e alaukikatAnA varNananI hoDa macI hoya ema bannenA sAhityanu adhyayana karanArane jaNAyA vinA rahetuM nathI. pariNAme tI kara mahAvIra bAhya rUpe manuSya chatAM temanA jIvananuM varNana karatuM sAhitya jema jema racAtuM gayuM, tema tema emanI jIvanakathAmAM alaukikatAnuM tattva uttarAttara vadhatu gayuM ane keTalAka manuSyasAdhAraNa zArIrika vyavahAranA leApa thate darzAvavAmAM AvyA. ane yuddha tA manuSya maTI dha krAyanuM rUpa ja dhAraNa kare che; ane tee anAdi kALathI e ja rUpamAM birAjamAna hAya ema nirUpavAmAM Avyu che. mahAvIra ane buddhanI pUrvajanmanI kathA! prAcIna sAhityamAM upalabdha nathI, paNa uttarAttara sAhityamAM ene vikAsa thatA gayA che, ane bauddhomAM tA jAtakakathApe eka pRthaka sAhityane varga UbhA thayA che. banne devabhavamAMthI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma manuSya thayA e sAdhAraNa vastu che ane banne kSatriyane dhare avataryAM e paNa sAdhAraNa vastu che. chatAM jaina mAnyatA pramANe tI karo mAtra kSatriya kulemAM ja janme che, jayAre muddo kSatriya athavA brAhmaNa banne kuLAmAM janmI zake che. mahAvIra ane mudde banne kSatriya kuLamAM janmyAM chatAM guNelkane kAraNe sAcA brAhmaNa kahevAyA che, uttama ArUpe prasiddha thayA che. mahAvIranA dha ---para parAprApta K. mahAvIra je mArganu` ke dhanuM nirUpaNa kare che te temaNe te ja prApta karyAM che evA emanA dAveA nathI. temane pArzva para parAnI je sAdhanAenI para`parA maLI tenuM anusaraNa temaNe kahyu ane je dharma ane dana pAvuM hatuM tenI ja yathArtha anubhUti temane thaI ane e ja mArge bIjAne laI javA temaNe prayatna karyAM A ja temanu tIthaMkaratva. pArzva para parAnA bAhyAcAramAM gheADu' samayAnukULa parivartanamAtra karIne ja temaNe satASa anubhavyA; paNa potAnu 'na navu che evA dAvA temanA nathI. ane vastusthiti paNa evI ja che. teo sAdhanA jarUra kare che, sAdhanA arthe yatratatra yAtrA paNa kare che, paNa dhyeya tA eTaluM ja che ke pAzva paraMparAnu je darzIna che tene parAkSAnubhava nahi paNa pratyakSa anubhava thAya. sArAMza e che ke dAnika bhUmikAmAM temaNe pA para parAmAM u ja truTi joI nahi ane ene ja aMtima satya mAnI tene sAkSAtkAra karavA prayatna karyAM. ane paraparA jaNAve che ke e prayatnamAM teo saphaLa thayA ane kevaLajJAna prApta karIne pAve kahela vastuone temaNe sAkSAta anubhava karyo. 83 yuddhanA dha--apUrva AthI viruddha yuddhanA jIvanamAM che, temane je kAMI paraMparAthI prApta che ane je kAMI khIjA pAsethI zIkhavAnu` maLe che, temAM temane sadeva asASa anubhava thayA che. temaNe vicAra karIne ALAra kAlAma jevA aneka guru karyAM che ane te saiAnAM vicAra ane paraMparAne cheDatAM jarAya AMcakA anubhavyA hoya ema nathI jaNAtuM, jenI jenI pAse tee jAya che tenI pAsethI je zIkhavAnuM hatuM te zIkhI lIdhA pachI paNa temane asatISa rahe che; ane A je kAMI zIkhave che te atima satya nathI ema mAnI te AgaLa vadhe che. Ama emaNe aneka zuru karyAM, aneka nAnA anubhava karyAM, paNa temanA manane sASa thaye nahi. Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 jainadharmaciMtana sAdhanAmAM paNa je sarala ane kaThina sAdhanAnA prakAre che, e mAge paNa teo gayA. chevaTe e badhI sAdhanA cheDIne pote potAno mArga nakkI karyo ane e ja mArgo parama satya pAmavAne prayatna paNa karyo. ane aMte jAhera karyuM ke meM je jANyuM che ane je anubhavyuM che te atyAra lagI koIe joyuM jANyuM nathI; mAro mArga ane mAruM darzana apUrva che. A daSTie buddha prarUpela bauddha dharma e temane potAno che; temane e paraMparAthI prApta thayA che, ema nathI. teo paraMparAnA sarjaka che, anuyAyI nathI. - A daSTie joIe to mahAvIra paMraparAnuyAyI che ane muddha paraMparAnA sarjaka che ane mahAvIrano jainadharma e paraMparAprApta dharma che, jyAre ane dhama--ddhadharma-e apurva che, navI paraMparAnuM sarjana che. jaina ane bauddha dharmano pracAra; tenAM bAhya kAraNo prAcIna paraMparA ane navI sarjAtI paraMparAmAM aneka rIte hAni-lAbha saMbhave che ane te jaina ane bauddha bane dhamane bhAge Ave te svAbhAvika che. prAcIna paraMparAmAM pracAra mATenI dhagaza lagabhaga osarI gaI hoya che, jyAre navIna paraMparAmAM evI dhagaza ugra rUpa pakaDe che. prAcIna bAbatamAM prAcIna paraMparAmAM upekSA saMbhavI zake che. jayAre navI paraMparAmAM evI upekSA pAlavI zake nahi. eTale ApaNe buddha uccArela ratha mivaye vArAM vaghugaditAya vaganamuvA-jevA pracArottejaka vAkya sAMbhaLIe chIe; jayAre jaina AgamamAM bhikSune A prakArane upadeza maLyo hoya agara maLavA saMbhava hoya ema nathI lAgatuM. tyAM vihArane uddeza pracAra nahi paNa AtmasAdhanA che. eka ThekANe rahevAthI AsapAsanAM leke ane sthAnomAM moha baMdhAya che, mATe sthAnaparivartana Avazyaka che. evI dhAraNuM vihAra pAchaLa che, ane pracAra e vihAranuM AnuSaMgika phaLa che, nahi ke mukhya. paNa buddha to spaSTa Adeza ja Ape che ke nAnI nAnI ToLIo banAvIne bhikSuo dharmapracAranuM nimitta laI vihAra kare. Ane kAraNe bauddhadharma cheDI zatAbdIomAM eziyALyApI banyo, jayAre jainadharmanuM mukhya dhyeya pracAra nahi paNa AtmasAdhanA hoI ene e rIte pracAra thaI zakyo nahi. paNa mudde upadezelI cArikA bhAratamAM jyArathI baMdha paDI, sthAyI viheramAM ja ekatra thaI bhikSuo rahevA lAgyA, temanAmAM zithi. lAcAra vA, sasamAnI jamAma vihArone saraLatAthI nAza karavAmAM Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma 85 Avyo, ane bauddha vidvAnoe paradezane Azraya zodhyo, tyArathI bhAratamAM krame krame bauddha dharmanI hAra thaye. AtmasAdhanA karatAM pracAra upara vadhAre avalaMbato bauddhadharma bhAratamAM UMDAM mULa nAkhI zako nahi, jayAre jainadharmanAM te prAcIna kALathI UMDA mULa naMkhAyAM hatAM. vaLI, te AtmasAdhanA sAthe ja pracArane paNa dhIre dhIre mahattva Apate the, te eTale sudhI ke, pracAranI sAme AtmasAdhanA paNa gauNa banI gaI. A kAraNe te bhAratavyApI thaI gayo; paNa jeTalA pramANamAM AtmasAdhanAnI kacAza AvatI gaI, teTalA pramANamAM kevaLa pracArane baLe te sarvatra TakI zakyo nahi; virodhIonuM pracArabaLa tethI vadhAre prabaLa hatuM, eTale Aje jainadharma bhAratavyApI paNa nathI. pracAranAM AMtarika kAraNa jaina-bauddha dharmanA pracAranAM bAhya kAraNonI sAthe sAthe enI Antarika niSThA ane mAnyatA viSe paNa vicAra karavo Avazyaka che. buddhanI mahAkaNAnI bhAvanAmAM jagaduddhAranAM bIja rahyAM che, eTale prAthamika hInayAnamAMthI bauddhadharmo mahAyAnanuM rUpa lIdhuM ane bodhisatvanA Adezane AgaLa karI svakalyANa karatAM parakalyANane mahattva ApyuM. bauddhadharmanA vizvavyApI pracAramAM A tattva mahattvane phALo Apyo che. AthI UlaTuM, jainadharmamAM mahAkaruNAne avakAza chatAM ane ahiMsAnA mULamAM mahAkaruNAnI bhAvanA chatAM tenuM vyAvahArika rUpa nivRttiohiMsAnivRttie lIdhuM ane kaI paNa prakAranI pravRtti tyAjaya gaNAI, ahiMsAnA aikAntika Agraha upara jIvanavyApI vyavahAranuM nirmANa thayuM, parakalyANa karatAM svakalyANanuM mahatva vadhyuM, eTale mahAkaruNAne sakriya banavAno avakAza ocho rahyo; te niSkriya rahI. niSkriya mahAkaruNa amuka vyaktio mATe te AkarSaka banI zake, paNa te vyApaka banI zake nahi. AthI jainadharmanA pracAramAM A paNa eka bAdhaka tattva banyuM. * jaina ane bauddhadharmamAM bAhyAcAranuM ghaDatara zramaNa dharmanAM sAmAnya lakSaNo baMne dhamamAM samAna hoI, bAhya AcAra ane anuSThAnanA niyamomAM baMne dharmamAM vizeSa prakAre sAdhamyuM hoya e svAbhAvika che. chatAM paNa jenadharmanA bAhyAcAranuM ane bauddhadharmanA bAhyAcAranuM ghaDatara mahAvIra ane buddhanI prakRtine anusarIne thayuM che ane tene lIdhe AcaraNa pAchaLanI dRSTimAM maulika bheda che. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana pAzva ane temanI paraMparAmAM tyAga ane tapasyAne sthAna avazya hatuM, paNa temAM utkaTatA bhagavAna mahAvIre dAkhala karI. pArzvanA bhikSuomAM vastraparidhAnanI chUTa hatI. paNa bhagavAna mahAvIre acelatAne Agraha rAkhyo. koI paNa AMtarika siddhAMtanuM anusaraNa tyAre ja pUruM thayuM gaNAya, je tadanurUpa AcaraNane goThavavAmAM Ave; arthAta AMtarano paDaghe bahAra paDevo ja joIe, A prakArane Agraha bhagavAna mahAvIrano hate. ane ene ja kAraNe aparigraha, athavA mamatvatyAganI AMtarika bhAvanAne anurUpa bAhya AcaraNanI goThavaNa karavAmAM acelaka banavuM, asnAna, maLadhAraNa Adi Avazyaka mAnyuM. vara svIkAra e sAdhakanI kamajorI che; te Avazyaka nathI, ema temaNe mAnyuM. joke pitAnA saMghamAM temaNe acelaka ane sacelaka baMne prakAranA sAdhakane sthAna ApyuM, paNa sacelaka mATe paNa e Avazyaka mAnyuM ke te kyAreka paNa acelaka thAya. AthI viruddha, buddha tRSNatyAga ane mamatvanA tyAgamAM mAnavA chatAM temaNe acelaka thavuM Avazyaka jaNAvyuM nathI. mAnasika mamatvatyAga hoya to bAhya vastra hoya ke na hoya e gauNa vastu che. bAhya vastra hoya chatAM AMtarika mamatva tyAga ke tRSNatyAga saMbhavI zake che, ema buddha mAnatA hovA joIe; AthI temaNe bhikSuo mATe vastratyAga Avazyaka mAnyo nathI. UlaTuM lokAcArane anu. sarIne ghUMTI sudhI vastrAvaraNa Avazyaka mAnyuM che. sArAMza e che ke pi viddha nArarayaM nArIyaM e mAnyatAne buddhe puSTa karI che. ane ziSTAcAra athavA sthApita ke pracalita kAcAramAM parivartana karavuM Avazyaka che ema buddha mAnyuM nathI. nagnatva, asnAna. maLadhAraNa jevI lokone arucikara bAbatane Agraha temaNe rAkhe nathI; jyAre bhagavAna mahAvIre kAyotyAgane mamatvatyAganuM anivArya aMga mAnyuM haI nagnatA, asnAna, maLadhAraNa jevI sAmAnya lokone arucikara bAbatene paNa svIkAra karyo che. AthI ema kahI zakAya ke bhagavAna mahAvIrane mAga AMtarika kaSAyopazama sAthe sAthe tadanurUpa bAhya kAyAkalezanI utkaTatAne svIkAre che, jyAre buddha karAyopazama svIkAravA chatAM bAhyAcAramAM madhyamamAgI che. eTale temaNe eka tarapha cArvAka jevA bhUtavAdInA AtyaMtika zArIrika bhAgavAdane avagaNyo, te bIjI tarapha atyaMta zarIrakaSTane paNa avagaNyuM, ane AcAramAM madhyamamAga svIkAryo. baMne saMghamAM AnAM pariNAma e AvyAM tene vicAra karIe to jaNAze ke jaina saMghamAM AMtarika AcArane badale bAhyAcAranuM bekhuM jALavavAnuM vizeSa prayatna thayA ane buddhanA saMghamAM madhyamamArgane nAme AcAramAM zithilatA AvI; kAraNa ke be cheDAnI vacalI avasthAne Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma 87 dora bahu lAMbo hoya che. eTale madhyama mArgamAMthI zithilAcAra tarapha sarakavuM bahu sarala thaI paDe che. eka tarapha buddha ane temanA anuyAyIone jene bhikSaenA AcaraNamAM mAtra dehadaMDa sivAya kazuM dekhAyuM nahi; ane temaNe jenAcAra viSe AkSepa kare zarU karyo ke A leke te mAnasika pApa karatAM zArIrika pApane adhika mahattva Ape che. eTale zarIrakaSTa bhogavI pApakSaya karavAnI phikaramAM paDyA che te bIjI tarapha jaina saMghanA anuyAyIo bauddhabhikSu viSe AkSepa karavA lAgyA ke A te sukhazIliyA che. A AkSepamAM AMzika satya raheluM ja che, e svIkAravuM joIe. AcaraNa ane pracArane saMbaMdha AcaraNanI utkaTatA ane madhyamamAgitA dharma pracAramAM ze bhAga bhajave che teno vicAra karIe to jaNAI Avaze ke buddhane madhyamamAge dharmapracAramAM bahu moTo phALo Ape che. temane dharma vizvavyApI banI gayo che e sAcuM, paNa buddhanA buddhatvane ane tenA AnuSaMgika dharmone vastuta: keTale pracAra thaye che enI parIkSA karIe te jaNAze ke buddhatva ane tenA AnuSaMgika dharmone bhoge ja e pracAra thayo che. emAM buddhanuM nAma che, paNa buddhatvane prakAza nathI. eTale ja bhAratIya bauddha ane tibeTanA bauddhamAM, e baMne mAtra buddhane ArAdhya svIkAre che e sivAya vizeSa kazuM ja sAmya nathI; eTaluM ja nahi paNa buddhanI mahAkaruNanA siddhAMtane jIvanamAM paDagho keTale paDyo enI UMDI tapAsa karIe te nirAza ja thavuM paDe che ! bIjI tarapha jena mArganI utkaTatAne kAraNe ane tenI avyavahArutAne kAraNe tene pracAra bahu ja dhImI gatie thaye che; eTaluM ja nahi, paNa prajAnA bahu ja ceDA bhAgamAM teNe UMDAM mULa nAMkhyAM che. jainadharmane udbhava je bhUmimAM thayo tyAM Aje tenuM nAmanizAna nathI. ane jyAM che tyAM paNa jenA- cAranI utkaTatAmAM aneka rUpe zithilatAe praveza karyo che-joke bAhya dekhuM evuM ne evuM rAkhavAno prayatna karavAmAM Avyo che. nagnatAnA AgrahI digaMbaromAM tRSNatyAga karatAM nagnatAnuM mAhAmya vadhI gayuM che, to zvetAMbaromAM varu Adi sAmagrIne ThaThAre eTale badhe vadhI gayo che ke temane bhagavAna mahAvIranA mULa utkaTa kAyakaleza sAthe bahu ja ocho saMbaMdha rahyo che. Ama utkaTatAne kAraNe AMtara-bAhya jIvanamAM viSamatAe praveza karyo ane pracAramAM paNa zaithilya rahyuM. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 janadharmaciMtana pariNAme evI utkaTatA dharmapracAramAM atyaMta sahAyaka bane che ema kahI zakAya nahi. buddha-mahAvIranI pRthaka sAdhanA ane tenuM pariNAma eka tarapha svayaM bhagavAna mahAvIre utkaTa kAyakaleza sAthe samAdhi ane sarvajJatAne abAdhita rIte siddha karI che evo dAvo che, te bIjI tarapha buddha kahe che ke utkaTa tapasyAthI prajJA prApta thatI nathI. temaNe pote lAMbA kALa sudhI tapasyA karI te eTale sudhI ke zarIramAM mAtra hADakAM ja rahyAM ane te khaDakhaDa karavA lAgyAM. aMte temaNe anubhavyuM ke AvI utkaTa tapasyA e kaI pUNe prajJAnI sAdhaka nathI, eTale temaNe tapasyAnA mArgane choDIne dhyAna-samAdhimArgane apanAvyuM ane ISTasiddhi karI. A be mahApuruSonA AvA judA judA anubhave temanA saMdhamAM paNa paraMparAthI puSTa thayA che; ane ema thAya te svAbhAvika che. jenazAstromAM te "dehadu:khaM mahApha'nI bhAvanAno vistAra jevAmAM Ave che; jyAre bauddha zAstramAM uttarottara dehadamananI upekSA jovAmAM Ave che. pariNAme jana saMghomAM je uttarottara saMpradAyo ane tenA peTA bhedo banyA, tenA mULamAM koI vicArabheda yA darzanabheda nahi paNa bAhya AcAra para utkaTatAbheda jovA maLaze. zvetAMbara-digaMbaranI dArzanika vivAdanI bAbate kazI ja nathI; mukhya vivAda che mAtra vastra paheravAM ke nahi e bAbatane; ane tene AdhAre pachI strImukti hoI zake ke nahIM e praznamAM paNa vivAda thaye. zvetAMbaramAM paNa sthAnakavAsI ane mUrtipUjakamAM mukhya bheda bhUtine pUjavA na pUjavA viSe che. ane bAkI vezamAM thoDo bheda che. sthAnakavAsI ane terApaMthImAM AcAranI kaThoratAne eTale sudhI laMbAvavA prayatna karavAmAM Avyo ke kevaLa bAhya AcaraNamAM ja kaThoratA rahI ane ahiMsAnA vicArane e AcAranI kaThoratAnI kasoTIe kasavA jatAM, terApaMthImAM ahiMsAne vicAra kevaLa dayAzanya-karuNAnya eka hAsyAspada siddhAMta banI gayo ! Ama dehadamana upara bhAra ApavA jatAM bhagavAna mahAvIrane ahiMsA siddhAMta kevI dayanIya sthitine pAmyo te ApaNe joI zakIe chIe. vaLI, jaina zAstramAM dhyAnanuM-je varNana aDhI hajAra varSa pahelAMnuM maLe che te dhyAnanI sAdhanA saMghamAM cAlu rahI hoya tema jaNAtuM nathI, kAraNa, e dhyAna aMgenI prakriyAnA prAcIna nirUpaNamAM joIe teTalI vizadatA maLatI nathI; ane tyAra pachI paNa enA viSe dhyAna karanArane sahAyaka banI zake evuM prakriyAnuM spaSTIkaraNa thayeluM upalabdha thatuM nathI. e batAve che ke dhyAnamArganuM Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ane bauddhadharma avalaMbana jaina saMghe gauNa karI dIdhuM hatuM. ane te Aje paNa jena saMdhamAM joI zakAya che. tapasyA-dehadamana-anazananA bheda-prabheda eTalA badhA vistRta thaI gayA che ke tenuM paNa eka svataMtra zAstra banI jAya che. emAM have te AgaLa-pAchaLa ADaMbara eTale vadhI gayo che ke tapasvI paNa tapasyA karatAM e ADaMbaramAM vadhAre rata banI jAya evo saMbhava vadhAre che. Ama bhagavAna mahAvIranI dhyAna sAthe utkaTa tapasyAne badale saMghamAM sarvagrAhya evI utkaTa tapasyA-anazana vagere-mahattvane pAmI ane dhyAnamArga gauNa banI gaye. AthI ulaTuM, bauddha saMghane itihAsa tapAsIe to jaNAze ke temAM prAcIna piTakAmAM paNa dhyAnanuM je vistRta anubhavapUrNa varNana maLe che, ane cittanI vRttionuM je vizleSaNa maLe che, te anyatra dularbha che, eTaluM ja nahi paNa uttarottara e dhyAnamAgano vikAsa thato rahyo che. ethI bauddha saMghanA atyAranA vistRta zithilAcAramAM paNa anubhavI dhyAnamArganA agresare jovA maLe che. eTaluM ja nahi paNa e dhyAnamAgane eka svataMtra saMpradAya paNa bauddhomAM Ubho thayo che. paNa dhyAnamArgane ekAntika Agraha rAkhavA jatAM bauddhadharmamAM AcaraNanI zithilatA ane chevaTe taMtrayAna jevA vAmamArga saMpradAyano vikAsa thaze, jene pariNAme paNa bhAratavarSamAMthI bauddhadhama lupta thaye A vastuno eka bIjI rIte paNa vicAra karIe te vaLI eka navuM ja tathya najara sAme Ave che. bhagavAna mahAvIrano prayatna rAgadveSane vijaya karo e mukhya rUpe hato. ane tenuM AnuSaMgika phaLa kevaLajJAna athavA prajJA hatuM. AthI teo evuM kaMI paNa kArya karavA taiyAra na hatA, jethI rAga-dveSane puSTi maLe. Ane pariNAme temaNe ugra vihAra ane anazanane mArga apanAvyo. AthI temanA rAga ane dveSa te vijita thayA ja, paNa temane prajJA prakarSa bhagavAna pArzvanAthanI samakakSa ja rahyo. eTale ke aDhI varSa pahelAM bhagavAna pArzvanAthe dArzanika vicAraNAne je pAyo nAkhyo hato ene anusarIne je pitAne parokSa hatuM te temaNe rAgadveSano vijaya karIne pratyakSa karyuM. AthI bhagavAna mahAvIranuM darzana pArSathI juduM paDatuM nathI; kAraNa, temanuM mukhya dhyeya rAgadveSane vijaya karavAnuM hatuM, nahi ke tattvajJAnanI koI navI svataMtra dhArA pravartAvavAnuM. ApI ulaTuM, buddhino prayatna prajJAprApti mATe hate. temane mana vItarAga banavuM Avazyaka to hatuM, paNa temanI ciMtAne viSaya pUrNa prajJA hatI. prajJA. Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana prAptinA prayatnamAM teo aneka jJAnI ane dhyAnInA saMparkamAM AvyA ane eka pachI eke batAvela tattvajJAnane aneka mArge sAkSAtkAra karIne cheDatA gayA. je bIjA pAsethI maLyuM temAM temane sadaiva asaMtoSa ja rahyo. ane chevaTe temaNe pitAnA dhyAnabaLe je tattvane sAkSAtkAra karyo tenA viSe temaNe e spaSTa dAvo karyo che ke meM je prApta karyuM che te apUrva che; mArA pahelAM ene keIe sAkSAtkAra karyo nathI. Ama buddhane prayatna svataMtra rIte prajJA prApta karavAne rahyo che ane tethI temanuM darzana e temanuM pitAnuM che. temaNe eka navI niSThA UbhI karI che. tattvajJAnanI bAbatamAM e kaIne anusaryA nathI, e temane dAvo che. Ama buddhe jyAre prajJAnA kapATa ughADI nAkhyAM ane tene mokaLI mUkI tyAre tenuM pariNAma temanA sudhI ja sImita rahe e asaMbhava hatuM. temanA saMghamAM paNa e prajJAvikAsa pratye spaSTa prayatno dekhAya che. pariNAme uttarottara sUmasUkSmatara-sUkSmatama dArzanika vicAraNAne AdhAre vividha saMpradAyanA pAyA bauddha darzanamAM naMkhAyA che ane vijJAnavAda ane zUnyavAda jevA, prajJAno uttarottara utkarSa siddha karatA vAdo astitvamAM AvyA che. madhyamamArganuM prajJAnA kSetramAM kendrabiMdu kAyama rAkhavA chatAM e mAdhyamika vastune dora lAMbe heI dArzanika vicAraNamAM je chUTa bauddha AcAryoe lIdhI che te bhAratIya darzananA itihAsamAM prajJA mArganuM eka advitIya dRSTAMta banI rahe che. AvI chUTa jaina AcAryoe lIdhI nathI e paNa eTaluM ja spaSTa che. ane te siddha kare che ke temano mArga prajJAne nahi paNa kaSAyavijayano hato, -"prabuddhajIvana", tA. 15-5-58, 1 6-58 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jaina darzana jaina darzana pramANe anaMta jJAna, darzana, sukha ane vIrya--e anaMtacatuSTaya badhAya AtmAone sAmAnya guNa che. tethI ja Izvara ke paramAtmA e kaI viziSTa jAtine AtmA nathI, paNa je je AtmAoe potAnA upara jaNAvela cAre guNone AvirbhAva karyo che, e badhAya AtmAo siddha, Izvara ke paramAtmAnA nAmathI saMbodhavAne yogya che. ane je AtmAonA A cAra guNo DhaMkAyela che te sAdhaka ke saMsArI kahevAya che. A sAdhaka AtmAo paNa pitAnA prayatnathI siddha, Izvara ke paramAtmA banavAnI yogyatA dharAve che. A daSTie vicAra karatAM vyaktigata rIte amuka AtmAo sAdhaka gaNAya che, ane amuka AtmAo siddha gaNAya che, e bheda svAbhAvika nahIM paNa kAraNa janya (AtmAnI potAnI sAdhanAne lIdhe thayelI che. sAmUhika dRSTie sAdhaka ane siddha evA be vargo kAyamanA hovA chatAM vyaktigata dRSTie A bheda kAyamane nathI; je vyakti A kSaNe sAdhaka-vargamAM hoya te bIjI ja kSaNe siddhavagamAM paNa bhaLI jaI zake che. jainadharmane Avo siddhAMta hovAnA lIdhe, janadharmamAM ene pitAne Aga sAdhanAne mArga hoya e jarUrI che. jenA dharmanA sAdhanAmAgane samajavA mATe nIcenI bAbate hamezAM dhyAnamAM rAkhavI jarUrI che. ema thAya te ja jaina sAdhanAmAM bhaktimArganuM zuM sthAna hoI zake, e sahelAIthI samajI zakAya. (1) kaI kaIno nAtha nahI-jIva pote ja potAno nAtha banI zake che; bIjo koI ene nAtha nathI banI zakate. ene artha e ke sukha ke duHkha, baMdha ke mokSa, e jIvane pitAne AdhIna che e cAhe te baMdhamAM rahI zake che, ane cAhe to eka kSaNamAM mukta thaI zake che. baMdhananA mArge cAlavuM ke mekSanA mArganuM anusaraNa karavuM. e bIjAne AdhIna nahIM paNa pitAne AdhIna che. jIvanI IcchA viruddha bIje kaI ene baMdhanamAM nathI rAkhI zakato, ane mukta paNa nathI karI zakato. bIjAnuM kAma te eTaluM ja che ke e baMdhananA ke mokSanA mAgane pradarzaka thaI zake che, e mArge cAlavuM ke na cAlavuM e jIvanA Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 jainadharmaciMtana pitAnA hAthanI vAta che. A dRSTie keI vyakti kaMI kRpA karI zake te te mArgadarzana karAvavA pUratI; ethI vizeSa e kazuM nathI karI zakatI. matalaba ke AtmA pote ja pitAne mitra ke zatru che "grisA, tumameva tui fmaH, ji vadiyA mittamiccha" (AcArAMga sUtra 118). bIjAne zatru ke mitra kahevAmAM Ave che e upacArathI ja; kAraNa ke bIje te mAtra paristhitine saI zake che; ene vaza thavuM ke na thavuM e to pitAnA hAthanI vAta che. jyAM sudhI ke te UbhI thayela paristhiti sAthe tanmaya nathI thato tyAM sudhI ene sukha ke du:khane anubhava thaI zakato nathI. tethI sukha ke duHkhanuM kAraNa pitAnI pariNati ke tanmayatA che. ane tanmaya thavuM ke nahIM e te pitAnA hAthanI vAta che. tethI kharI rIte AtmA ja pitAne zatru ke mitra che, bIju kAI nahIM. (2) pitAnAM kamane nAza pote ja kare jaIe. badhA jIvamAM svAbhAvika rIte sAmya hovA chatAM je viSamatA dekhAya che, enuM kAraNa te te jIvonAM karma che. karmathI mukta thavAne prayatna emaNe pote ja karavAno che. koI Izvara ke tIrthakara chone uddhAra nathI karI zakatA; teo to uddhArane mArga batAvI zake che, tIrthanI sthApanA karI zake che. A vAtane ja vyakta karatAM amitagati AcArye kahyuM che ke svaya kRta kama yadAtmanA purA phala tadIya labhate zubhAzubham / pureNa dattaM yadi labhyate sphuTa svayaM kuta kama nirarthaka tadA // nijArjita kama vihAya dehinA na ko'pi kasyApi dadAti kiJcana / vicArayannevamananyamAnasaH paro dadAtIti vimuca zemuSIm // karmanAzanI prakriyAmAM mukhya sthAna saMyamanuM che; bAkI badhI vastuo, je e saMyamane vadhAravAmAM upayogI hoya te, enuM sAdhanAnA mArgamAM sthAna che, nahIM to nahIM. badhAya jIvomAM samabhAva keLavIne koIne paNa du:kha pahoMce evI pravRti na AdaravI, e ja saMyama che. AmAMthI ja nirmamabhAva ane nirahaMkArabhAva niSpanna thavAthI vizvamaitrIno sAkSAtkAra thaze. tyAre vItarAgabhAvanI puSTi (pUrNatA) thavAthI jIva siddha thaI jAya che : A ja enI sAdhanAnI parAkASThA che. (3) mukta mAM vaiSamya nahIM-jyAre jIva siddha thaI jAya che, tyAre ene mATe koI upAsya-ArAdhya nathI rahetuM. pitAthI pahelAM thayelA Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jainadarzana 93 siddhomAM ane ene potAnAmAM koI jAtane svarUpabheda nathI raheto; arthAta badhAya siddha jIvo samAna hoya che, ane badhAya potapotAnA svarUpamAM ramaNa (4) siddho keInuM bhaluM-bhUMDuM nathI karatA--jyAre jIva siddha thaI jAya che tyAre saMsArI jIvo sAtheno eno saMbaMdha chUTI jAya che. sAMkhya darzananA puruSanI jema pachI e mAtra saMsArane draSTA ja rahe che. enAmAM saMsArI jI pratye kazuM karavApaNuM nathI rahetuM. tethI enI kRpA ke enA prasAdathI jIvonA uddhAranI ane enA kepathI emanI durgatinI saMbhAvanA ja nathI rahetI. siddhothI chava je kaMI lAbha meLavavA Icche te e eTaluM ja karI zake ke siddhanA svarUpanuM dhyAna karIne pitAnA ja DhaMkAI gayelA evA siddhasvarUpane pragaTa karavAno prayatna kare ane enA phaLarUpe pote siddhasvarUpa banI jAya. A A rIte siddhano jIva ApaNe vikAsane mATe, pote taTastha hovA chatAM, nimittakAraNa banI zake che. (5) bhakti e paNa eka sAdhana che-jIvanuM sAdhya mekSa che. enI samagra sAdhanA mokSane mATe ja che. mokSanAM sAdhane TUMkamAM jJAna ane kriyA che. ene vistAra karIne darzana, jJAna ane cAritra athavA darzana, jJAna, cAritra ane tapane sAdhanarUpa zAstromAM jaNAvela che. darzana-zraddhA bhaktithI daDha thAya che, tethI gurunI sevArUpa bhakti tema ja tIrthakara ane siddhonA guNagAna, dhyAna, pUjArUpa bhaktine paNa jaina sAdhanAmAM sthAna maLyuM che. jaina darzananA upara jaNAvela siddhAMtonI sAthe jo bhaktimArganA maulika siddhAMtonI sarakhAmaNI karavAmAM Ave to paSTa rIte samajAze ke bhaktimArganA maulika-pAyAnA siddhAMtane jaina darzanamAM koI sthAna nathI. Ama chatAM jaina AcAryoe racelI stutie bhaktirasathI otaprota che. te A aMge Doka vicAra karIe. (1) bhagavAna sarva jIvonA nAtha - bhagavAna sarva jIvonA nAtha che, A mAnyatA bhaktimArgane mULa siddhAMta che. A jagata e IzvaranuM ja maMgalamaya sarjana che, eTale e ja samasta saMsArane svAmI che. saMsAranA sacarAcara badhA padArthone e prabhu che. A si dAMta pramANe bhakta pitAne bhagavAnane dAsa samaje che- bhale pachI e Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jenadharmaciMtana saMsAramAM hoya ke mukta hoya to paNa AgaLa sUcavavAmAM AvyuM che te mujaba, jaina darzanamAM A kalpanAne keI sthAna nathI; Ama chatAM bhaktimArga, je cotarapha phelAyelo hate, enAthI jenA paNa alipta nathI rahI zakyA. tIrthakarane jagatanA sarjanahAra ke svAmI na mAnavA chatAMya jaina AcAryoe tIrthakaronI stutiomAM emanI prabhutA ane potAnI dAsatAnuM varNana karyuM che, ane zaraNamAM levAnI prArthanA paNa karI che. jema bhaktimAgIomAM viSNusahastranAmastotra prasiddha che, evAM ja jainomAM paNa jinasene racela jinasahastranAma-stotra ane AcArya hemacaMde racela ahaMnAmasahastra samuccaya prasiddha che. e bannemAM vedathI laIne te pitAnA samaya sadhI Izvara ke paramAtmAne mATe judA judA matamAM je nAme prasiddha hatAM. e badhAM nAmono saMgraha ahaMnAmAmAM karI levAmAM Avyo che. IzvaranAM nAmomAM judI judI mAnyatAone samAveza thayela che. e badhI mAnyatAone jaina darzanamAM sthAna che, ema te na kahI zakAya, chatAM paNa AcAryoe e nAmane jevAM ne tevAM svIkArI lIdhAM che. A jene AcAryo upara bhaktimArgane ke sAmAnya janasamUhamAM pracalita Izvaratatvane prabhAva che, ema mAnavuM ja rahyuM. tethI ja teoe, pitAnA paramatatvane anurUpa navA nAmonI racanA karavAne badale, anyatra pracalita nAmane jevAM ne tevAM apanAvI lIdhAM. mULakartAo ane TIkAkAkAe e zabdone potAne anukULa artha karavAne prayatna karyo to kharo, paNa emAM samanvaya bhAvanAne badale svIkAranI buddhie ja mUkhya bhAga bhajavyo che; kema ke ucca Adarzane ke tarkasiddha Adarzane vyakta karI zake evA navA zabdonuM mUlya sAmAnya janasamUha na karI zakta. tethI ja e prAcIna zabdo, ke je emanI bhAvanAne anukULa heya, emane apanAvavA sivAya bIje kaI mArga ja na hato. ene lIdhe ja- "kSaNImaa ao nama:, tripurAri, trinetro'; "vAsaMdhAnta vADI, "ardhanArIvara:, ziva:', ', "e" anannacakSu', "viravAmA', 'viravADa, viravata zvasurakSara: "vizvayoniH', vizvaravA vimurdhAtA vize vicana: vizvavyApI vidhevaidhA: zAzvatI vizvato mukhH||', 'vizvakarmA jagajjyeSThA vizva. muurtirjineshvrH| vizvadRk vizvabhUtezo vizvajyotiH', 'jagadIzo jagatpatiH', 'yugAdipuruSo brahmA paJjabrahmamaya: zivaH / paraH parataraH sUkSmaH parameSThI sanAtana:' / svayaMjyotirajo'janmA brahmayoni:', 'acyuto'naMtaH', paramAtmA para jyotistrijagatparamezvaraH, Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jainadarzana 'prajApatiH' 'sthANuH', 'hiraNyagarbhaH', 'saba tmA sarvalokeza :', 'vizvata: pAdo' sahasrazIrSa', sahasrAkSaHsahasrapAta', bhUtabhavyabhavadabhartA...mahezvaraH', 'vizvabhRdvizvasTa', 'vizvarUpAtmA', 'suyajvA', 'Rtvig yajJapatijJo:', 'vyomamUrti:', 'brahmaniSTaH', 'parabrahmAtmA brahmasaMbhavaH', "purANapuruSottama', 'sraSTA', 'padmaza: padmasaMbhUtiH padmanAbhiH 'padmayonirjagadyoniH', 'hRSIkezaH', 'trAtA', 'puNDarIkAkSa: 'vedavidvedyo', 'anAdinidhana:', 'mahAprabhuH .. 'mahezvaraH', 'caturAnanaH', 'jagadaga ', 'zaMkara:', 'trijagatpatiH' 'jagannAtho', 'lakSmIpatiH', 'lokapati:', 'tripurAriH trilocana trinetratryambakaH' / vagere nAmone saMgraha jina sahastranAmAmAM thayela che. nIce Apela vinayapAThane aMza eka jaina kavinI racanA che, emAM mULa jaina bhAvanA ane siddhAMtane badale bhaktimArganI bhAvanA ane siddhAMtano upayoga thayo cha : maiM baMdau' jina davakA kara ati niramala bhAva / karmabaMdhake chedane aura na kachU upAya // 6 // bhavijanako bhavakUpa se tuma hI kADhanahAra / dInadayAla anAthapati Atama guNa bhaNDAra ||7|| tuma padapaMkaja pUjate vighna roga Tara jAya / zatru mitratAko dharai viSa niraviSatA thAya // 9 // tuma bina maiM vyAkula bhayo jaise jala bina mIna / / janma jarA merI harI karo mohi svAdhIna // 10 // " jinavANIsaMgraha, pR. 64] kavine pitAne kamabaMdha kApavAnI abhilASA te che, paNa ene mATe jinendradevanA vaMdana sivAya ene bIjo mArga sUjhata nathI, enuM kAraNa bhakti che. ene e vizvAsa che ke bhagavAna ja anAthanA nAtha che, ane pote anAtha che : A mAnyatA jaina siddhAMtane anurUpa nathI; kAraNa ke jaina darzana keIne koIne nAtha nathI mAnatuM, paNa mArgadarzaka mAne che, tIrthakara mAne che. kavinI svAdhIna thavAnI bhavAna, e jaina bhAvanA che, paNa ene mATe vyAkuLatAnuM kAraNa pitAnI niSkriyatA hovuM joIe, nahIM ke bhagavAnane viraha. Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharmaciMtana (2) IzvarakRpAthI sarva siddhi bhaktibhAgI badhA saMpradAyoe IzvarakRpAne ghaNuM vadhAre mahattva ApyuM che. jenA darzanamAM to kAlalabdhine paripAka mAnavAmAM Avela che. jyAre jIvane kAlabdhi thAya che tyAre e sanmArgane adhikArI thAya che. mithyAtvane kAraNe jIva anAdikALathI saMsAramAM bhramaNa kare che. jayAre sanmArga para AvavAne. ene samaya pAkI jAya che, tyAre ja enuM mithyAtva dUra thAya che. jema nadInA pravAhamAM paDelA kharabacaDo paththara ghasAte ghasAte, amuka vakhata jatAM, goLa ane suMvALo thaI jAya che, e ja rIte jIva paNa saMsAramAM rakhaDapaTTI karata karato evA kALamAM pahoMcI jAya che jyAre, bIjI sAmagrI maLI AvatAM, e sanmArga tarapha prayANa kare che. paNa bhaktimArgamAM A kAlalabdhine sthAne Izvara kRpA mAnavAmAM Avela che. badhI sAmagrI maLI hoya, paNa IzvaranI kRpA vagara badhuM nakAmuM thaI jAya che. Ano artha e ke, pitAne prayatna paNa tyAre ja saphaLa thAya, jyAre IzvarakRpA hoya. IzvarakRpArUpa A tatve jaina sAhityamAM paNa, pitAnI Dhabe sthAna meLavyuM che. jema jema bhaktimArgano prabhAva vadhate gaye, tema tema badhAya dharmone enA keTalAMya tane, pitapotAnI Dhabe apanAvavAM ja paDyAM. jaina sAhityamAM tIrthakaranAM kalyANakane avasare, bIjA nI sAthe, nArakInA jIvone paNa kSaNabhara mATe sukhano anubhava thAya che, evuM varNana maLe che. spaSTa rIte A IzvarakRpAntattvanI ja asara che. jainonA karmazAstra mujaba A vAtane kazo khulAso nathI maLato. e ja rIte jene prArthanA-kAvyomAM tIrthakarene emanI kRpAne mATe je anurodha karavAmAM Avyo che, e paNa bhaktimArganI ja kRpA che. kema ke jaina siddhAMta pramANe tIrthakara kRpA nathI karatA. bauddhonA mata pramANe paNa pitAnA prayatna ane pitAnA kamanuM ja mahattva che. te paNa kRpAtattvanI asara e dharma upara paNa thaI che. buddhanA janma vakhate avIci narakamAM zAMti ane sukha pravaryAnI vAta lalitavistAra graMthamAM kahevAmAM AvI che. ane saddharmakuMDarIka graMthamAM te du:khanuM nivAraNa karavA mATe avalokitezvara pote avIcinarakamAM gayA hatA, ema kahevAmAM AvyuM che. Isu khristanA saMbaMdhamAM paNa AvI ja vAta kahevAmAM AvI che. * A kRpAne kAraNe Izvara vAraMvAra judA judA avatAra dhAraNa kare che, evuM bhaktimArgonuM kahevuM che. paraMtu ni darzana pramANe je jIva siddha thaI gayo Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jainadarzana 87 hoya ene pharI vAra janma levAnuM keI kAraNa ja nathI. Ama chatAM jaina kavioe ane pratiSThA karavAvALA mAMtrikee, bhaktimArganA pravAhane lIdhe, bhagavAnane avatAra dhAraNa karavAnI prArthanA karI che. jema ke- "maiM tumako ita thApatu haiN| prabhu, bhakti sameta hiye harakhAI / he karuNAdhanadhAraka deva, iheM aba tiSThaha zIghrahi AI // " [jinavANIsaMgraha, pR0 333] "OM hI zrIvardhamAnajinendra ! atra avatara avatara / sNvaussd| o hI zrIvardhamAnajinendra ! atra tiSTha tiSTha / ThaH ThaH / o hI zrIvardhamAnajinendra, atra mama sannihito bhava bhava / vaSaT / " [jinavANIsaMgraha, pR. 333] keTalAya jaina kavioe bhaktimArganAM prasAda jevAM tane apanAvyAM che, ane tIrthakaranI prArthanAonI racanA karI che. jenA siddhAMta pramANe prAyazcittathI hiMsA vagere doSonuM nivAraNa thAya che; Ama chatAM eka jaina kavi "jo pramAdavazi hoya virAdhe jIva ghane re / tinako jo aparAdha bhayo mere agha Dhere / ' so saba jhUTho hou jagatpati ke parasAda / jA parasAda te mile sarva sukha duHkha na lAghe // " jinavANIsagraha, pR0 506] nIce ApavAmAM Avela visarjanane aMza Izvara-prasAdathI badhI siddhi thAya che, e vAtane sUcaka che, ane bhagavAnanuM rakSakanA rUpamAM varNana kare che. A banne bAbate upara bhaktimArganI asara che - jJAnato'jJAnato vApi zAstrokta na kuta mayA / tatsarva pUrNamevAstu . tvatprasAdAtu jinezvara // AhvAna' neva jAnAmi naiva jAnAmi pUjanam / visarjana na jAnAbhi kSamasva paramezvara / maMtrahIna kriyAhIna dravyahIna tathaiva ca / tatsarva kSamyatAM deva rakSa rakSa jinezvara // " [jinavANIsaMgraha, pR0 110 Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ $ jainadhAgni tana vRMdAvana nAmanA jaina kavi teA, bhagavAna rAga vagerethI rahita che e vAtane svIkAra karIne paNa, bhagavAnanI agnijnma zaktithI bhaktonI pIDA dUra thAya che, e vAtanuM varNana kare che tyAre emanA upara vRMdAvananA vaiSNava dharmo ja asara DarI gayo, ma mAnavu' paDe che. khebhanI "dukhaharaNa" nAme stuti artha vaiSNavanA mukhamAM ja zAbhe evI che, jainanA nahIM. jue ene namUnA : 98 " zrIpati jinavara karuNAyatana duHkhaharana tumhArA vAnA hai / mala merI bAra abAra karo mohi dehu vimala kalyAnA hai || kAhUko bhoga manoga karo, kAhUko svarga' vimAnA hai / kAhUko nAgavarezapatI kAhUko RddhinidhAnA hai aba moM para kyoM na kRpA karate, yaha kyA a~dhera jamAnA hai // inasApha karo mata dera kre| sukhavRnda bharA bhagavAnA hai // yadyapi tumako rAgAdi nahIM yaha satya sarvathA jAnA hai / cimUrati Apa anaMta gunI nita zuddha dazA ziva bAnA hai // yadyapi bhaktana kI bhIr3a haMse sukha deta jinheM ju suhAnA haiM / yaha zakti arcita tumhArI kA kyA pAve pArasa yAnA haiM / kamalAdharajI kamalAkarajo kariye kamalA amalAnA hai / aba merI vithA avaloki smApati ca na vAra lagAnA hai || [jinavANI sagraha, pR0 117 ] A IzvaraprasAdanI vAta kevaLa tItha kara paNa guru ane zAstra sudhI paNa paheAMcI gaI che, tAvavAmAM bhAvI che, ma : sudhI ja maryAdita nathI rahI, ane emAM paramapadanI prApti siddhAMta jU // paMtha // "prathamadeva arihaMta suzruta guru nisgrantha mahanta muktipura tIna ratana jagamAMhi so ye bhavi tinakI bhakti prasAda paramapada vyAiye / pAiye // " 84] bhaktAmara ane kalyANamaMdira jevAM nityapAThanAM svetre ma A prasAdatattva pragaTa thayeluM vhevAya che. (jinavANIsaMgraha, Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane janadarzana (3) muktimAM paNa vaiSamya mejUda rahe che bhaktimArgI saMpradAyo mAne che ke muktimAM paNa dAsyabhAva cAlu rahe che. Izvara ane bhakta banenA jIvanamAM egyatA te eka sarakhI che -bane brahmarUpa che-chatAM paNa Izvara Izvara ja che, ane bhakta ene dAsa che. AthI UlaTuM, jaina darzana pramANe mukta cho vacce A koI bheda nathI; badhAya sarakhAM che. jenI dArzanika mAnyatA AvI hovA chatAM keTalAka jaina AcAryoe duniyAmAM pitAne bIjuM kazuM nahIM, paNa bhavobhava tIrthakaranI bhakti ja maLe evI kAmanA karI che. kharI rIte mekSa ke siddhi ja dhyeya banavuM joItuM hatuM, bhakti nahIM. tethI ja, ApaNe joIe chIe ke, keTalAka jaina bhakta kavioe ema spaSTa rUpe kahyuM che ke he prabhu! jyAM lagI mokSa na maLe tyAM lagI mane ApanI bhakti ja maLe, e ja prArthanA che. eka kavie to spaSTa kahyuM ke "avanavAdR nine tava nAr T [ jinavALAddAdu, pRdeg 22 ] (4) bhagavAna ja jIvanuM zaraNa che bhagavAna ja chenuM zaraNa che, A paNa badhAya bhakitamArthIone siddhAMta che. prapatti(zaraNAgati)ne nAme AnuM varNana maLe che. sAdhanAnA be mArga che : eka te potAnA prayatanane, jevI rIte vAMdarAnuM baccuM pitAnI mAne pakaDI rAkhe che ane bIjo mArga bIjAnA prayatnane, jema bi DiI potAnA baccAne meMthI pakaDe che. bhaktoe A bIja mArga ja apanAvyo che. e to bhagavAnane potAnuM sarvasva samarpita karIne emanuM zaraNa svIkAre che. bhagavAna ja pitAnI kapAthI mane mukta kare che. ekAMtika bhakti ke AsthA utpanna thayA pachI jIvane kazuM karavAnuM bAkI nathI rahetuM; bhagavAna pite ja emano uddhAra karI de che. AthI UlaTuM, jenoe pahelA mArgane ja apanAvyuM che. jena AcAryoe paNa tIrthaMkaranA zaraNe javAnI vAta to karI che; paNa tIrthakarane zaraNano artha kevaLa tIrthakara uparanI AsthA ke emanI akAntika bhakti, e nathI; kAraNa ke khuda bhagavAna mahAvIranA mukhya ziSya gautamanI AvI AsthA ane bhakti ja temanI mutimAM bAdhaka banI hatI. jayAre bhagavAna mahAvIranuM nirvANa thayuM tyAre gautamanI AMkha khUlI gaI ane emaNe joyuM ke potAne bhagavAna mahAvIra upara ananya bhAve je mamatva hatuM, e ja pitAnI mukitamAM bAdhaka banyuM hatuM. tyAre emaNe pitAnA AtmAnuM ja zaraNa svIkAryuM, ane mukta thaI gayA, Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 100 jainadharmaciMtana tethI tIrthakaranA zaraNane artha eTale ja che ke emaNe batAvelA mArge ananya niSThApUrvaka cAlavuM hoya te pahelAM emanA upara AsthA thavI jarUrI che; nahIM to emaNe prarUpela mArga upara zraddhA TakI raheze nahIM. jyAre potAnI meLe cAlatAM cAlatAM karmone baMdha DhIlo thaI jAya che tyAre mArga upara cAlavAnI zraddhA daDha thaI jAya che. AnI parAkASTAne lIdhe, svAnubhUti thavAthI, piote jyAre zaddha thaI jAya che, tyAre e tIrthakaronI barAbara te zuM, kyAreka te evuM paNa bane che ke, tIrthakara saMsAramAM vicaratA rahe ane sAdhaka emanAthIya AgaLa vadhIne, emanI pahelAM ja, siddha-avasthAmAM pahoMcI jAya che. (5) bhakti e sAdhya che. badhAya bhaktimArthIoe bhaktine eka sAdhana nahIM paNa sAthe mAnela che. arthAta bhaktane mokSanuM kAma nathI; e te parAkASTAe pahoMcelI bhaktine mATe ja prayatnazIla hoya che. mokSa, e to parAkASTAe pahoMcelI bhaktinuM AnuSaMgika phaLa che, je bhaktane maLe che. paNa enI jhaMkhanA e mATe nathI hatI; e te bhaktine ja parama utkarSa vAMche che. AthI UlaTuM, jenoe bhaktine eka sAdhana rUpe ja svIkAra karyo che. jIvanuM dhyeya te mukti ja che. enA badhA prayatna muktine mATe ja hoya che. e prayatnomAM. amuka hada sudhI, bhaktine paNa sthAna che. paNa chevaTe te A bhaktine--bIjA pratyenA snehabhAvane-paNuM choDavI ja paDe che; kAraNa ke prazasta hovA chatAM e che te rAga ja; ane, jaina siddhAMta anusAra, vItarAga thayA vinA mokSa thatuM ja nathI. tethI ja kaI jaina AcArye spaSTa kahyuM che ke-- "taba pAdau mama hRdaye mama hRdaya tava padadvaye lInam / tiSThatu jinendra tAvadyAvAnirvANasa prAptiH // " [ninavALaa6, pR. 108, 262 che. A zlokamAM bhaktino pAsa to che ja, paNa dhyeyanI bAbatamAM kavi saMdigdha nathI. A ja rIte bhakta pitAne kikara kahe che, zaraNamAM levAnI vAta kahe che. karaNa karavAnuM kahe che-A badhAMya to bhaktimArganAM che-chatAM bhakti. e eka sAdhana che, sAdhya nahIM, A vAtane jaina AcAryo kyAreya vIsaryA nathI juo... - Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jainadarzana 101 "tribhuvanaguro jinezvara paramAnandaikakAraNa kuruSva / / mayi kiM kare'tra karuNA yathA tathA jAyate muktiH // "tva kAruNika: svAmI tvameva zaraNa jineza" jinavANIsaMgraha, 50 109] / "jagadekazaraNa bhagavan naumi zrIpadmana ditaguNaugha / kiM bahunA kuru karuNAmatra jane zaraNamApanne // " jinavANIsagraha, pR0 110] vaiSNavonI jema jaina AcAryoe paNa bhaktine mahattva to ApyuM che; keTalAka namUnA juo :- "janma jarA mithyAmata mUla janmamaraNa lAge ta~ha phUla / so kabahu~ bina bhakti kuThAra, kaTe nahIM du:kha phala dAtAra // ' jinavANIsagraha, pR. 262] "yaha sasAra apAra mahAsAgara jinasvAbhI / tAta tAre vaDI bhaktinaukA jaganAmI // " [jinavANIsaMgrAha, 50 91] "tuma bhaktinavakA je caDhe te bhaye bhavadadhi pAra hI / " jinavANIsaMgrAha, 50 64] keTalAka AcAryoe muktine mATe bhavobhava bhaktinI yAcanA karI che; ma : "aba hAu bhava bhava svAmI mere maiM sadA sevaka raho / kara jor3a yA varadAna mAMgU mokSa phala jAvata lahoM // " jinavANIsaMgraha; 0 112, 125] paNa kharI rIte, jaina mata pramANe, mahatva bhaktinuM nahIM paNa cAritranuM ja che; tethI bhaktinI nahIM paNa cAritranI ja yAcanA karavI joItI hatI. keIka jaina pUrvAcArye spaSTa kahyuM che ke - "kiM bahuNA bhaNieNa nannaM maggemi desu cAritta / jeNa bhaNijjai savve payA pvich| u hatthipae // " [jainastotrasadAha, pR0 81] Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 " jainadharmaciMtana bhaktimArganAM A maulika to uparAMta bhagavAnanA brAhya zarIranI zobhAnuM varNana karavAnI praNAlI, nAma-japanuM mAhAmya, muktine ramaNI' kahIne enuM zRMgAramaya varNana, tIrthakaranuM avatAra rUpe varNana, bhagavAnanI karuNAnuM varNana, tIrthakaranI mUrtinI pUjAnA prakAromAM naivedya vagerene samAveza, nAmasmaraNathI mukti thavAnuM kathana vagere A badhAM to paNa jaina stutio upara paDela bhaktimArganA prabhAvane ja sUcave che. jaina dRSTie bhaktinuM rahasya AcArya devacaMdrajIe, pitAnA RSabhajina stavanamAM, bhaktinuM jaina daSTie je vivecana karyuM che, ene AdhAre ahIM jaina bhakti aMge spaSTIkaraNa karavAmAM Ave che. - AcArya devacaMdrajInuM kahevuM che ke manuSyasvabhAvamAM prItinuM tattva te raheluM ja che. jyAM sudhI prItinuM AlaMbana keI paNa dunyavI padArtha hoya che, tyAM sudhI jIvanI unnatine saMbhava nathI. eTalA mATe prItinuM AlaMbana badalavuM joIe. je vItarAgane prItinuM AlaMbana banAvavAmAM Ave te bhaktine sthAna maLI jAya che, paNa savAla e che ke vItarAga tIrthakara ane jIvanI vacce prIti kevI rIte saMbhave ? kAraNa ke tIrthakara to siddha thaI gayA che, ane zuddha che; ane jIva to saMsAramAM raheluM che, ane azuddha che. dravya, kSetra, kALa ke bhAvanI daSTie baMnenA meLApane saMbhava ja nathI. saMdeza mokalIne paNa paricayane saMbhava nathI; kema ke je kaI bhagavAnanI pAse jAya che, e paNa bhagavAnanA je ja banI jAya che, ane khabara ApavA pAcho Avato nathI ! eka bIjI paNa muzkelI e che ke prIti eka pAthI te thaI ja nathI zakatI. jIva, je prIti karavA cAhe che, te rAgI che; paNa e jenI sAthe prIti karavA icche che, te vItarAga che. rAgI te game te rIte prIti karI le che, paNa vItarAgane kevI rIte manAvI zakAya ? A to eWkSI prIti thAya. saMsAramAM je prIti jovAmAM Ave che, e ubhayapakSI ane rAgamUlaka hoya che ane eka pakSamAM rAga hovAthI vItarAganI sAthe prIti karavAnI vAta vilakSaNa hovAne lIdhe ja lokottara che. enA lokesarapaNAnuM eka bIjuM paNa kAraNa che. jIvane jevI prItine abhyAsa che, ethI to enA saMsAranI ja vRddhi thAya che, kema ke ethI navAM karmone ja baMdha thAya che. paNa vitarAga tarapha je rAga che, te evo nathI hoto ke jene lIdhe Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhaktimArga ane jainadarzana 103 saMsAra vadhe. bhakta prIti karIne bhagavAnanI pAse emanA guNenI bhikSA nathI mAMgatA, paraMtu bhagavAnanA vizuddha guNe pratye anurAga dAkhavIne pitAmAM rahelA evA ja guNone pragaTa karavA Icche che. A vilakSaNatAone lIdhe savAla e thAya che ke AvI prIti kevI rIte karI zakAya ? Ane javAba devacaMdrajIe e Ape che ke bAhya anaMta padArthomAMthI prItine pAchI kheMcI levAthI ja vItarAganI sAthe prIti thaI jAya che; arthAta tyAre vItarAgatAnA guNa dvArA baMne samAna kakSAmAM AvI jAya che. A rIte - "prabhujIne avalaMbitAM nija prabhutA he pragaTe guNarAsa" -- "prabhune prItinuM AlaMbana banAvavAthI bhakta pote prabhu banI jAya che. tIrthakaranI bhaktine A daSTie e ja artha samajavo ke emanI AjJAnuM pAlana karavuM-"mAnAkA mato"--arthAta tIrthakare che je vidhiniSedho batAvyA he e mujaba AcaraNa karavuM e tIrthakaranI bhakti che. tIrthakaranI AjJA e emane hukama nahIM, paNa teoe pite je mArganuM anusaraNa karIne pitAnI unnati sAdhI che, te ja mAgane emaNe khapI jIvone mATe je upadeza Apyo che, e ja AjJAne nAme oLakhAya che. bhaktithI kAryasiddhi kevI rIte thAya che, e vAta adhyAtmayogI devacaMdrajIe eka daSTAMta dvArA samajAvI che. emaNe kahyuM che ke bhaktane mATe prabhu te kaze ja prayatna nathI karatA, paraMtu bakarAMonAM ToLAmAM jaI paDelo siMha jevI rIte siMhanA darzanathI pitAnA siMhapaNAne oLakhI le che, evI ja rIte bhakta paNa prabhunA svarUpanA darzanathI pitAnI prabhutAne pichAnI le che :- __"ajakulagata kesarI lahe re nija pada siMha nihAla / tima prabhubhakte bhavi laheM re Atamazakti saMbhAla // " je prabhu pote kaMI karatA na hoya, kazuM ApatA paNa na hoya, to pachI jena AcAryoe emanI pAse pitAne uddhAra karavAnI ane pitAne mokSapada ApavAnI je vinati karI che, enuM spaSTIkaraNa zuM hoI zake : A praznano uttara paNa zrI devacaMdrajIe Apyo che : badhAM kAryo pitAne kartA ane kAraNa-sAmagrImAMthI utpanna thAya che. muktirUpI kAryane mATe AtmA kartA che, arihaMta bhagavAna nimitta-kAraNa che. bhagavAna Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 jainadharmaciMtana rUpI nimittane pAmyA chatAM paNa je AtmA prayatnazIla na thAya te mukti maLatI nathI. tethI mukhya kartRtva pitAnA AtmAnuM ja hovA chatAM muktirUpI kAryamAM bhagavAna puSTa AlaMbana hovAthI, upacArathI, bhagavAnane kartA mAnIne emane uddhAraka, tAraNahAra, mokSadAtA vagere kahevAmAM Ave che. bhagavAnane nimittakAraNa kahevAmAM Avela che te paNa e dRSTie ke emanA svarUpanuM jJAna jIvane pitAnA paramAtmabhAvanA jJAnamAM sahAyaka bane che. tethI ja upacArathI bhagavAnane nirdhAmaka, vaidya, gapa, AdhAra, dharmadAtAra-evA zabdothI saMbodhavAmAM Ave che. mULa hiMdI uparathI anuvAdita) janavANI', eprila, 1949 Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 bhagavAna mahAvIra zramaNa saMskRti ane Izvara zamaNusaMskRtinI ja e khAsa vizeSatA che ke temAM prAkRtika, Adhidaivika de ke nityamukata Izvarane kartA tarIkenuM sthAna ApavAmAM AvyuM nathI; temAM te eka sAmAnya manuSya ja potAne carama vikAsa sAdhI sAdhAraNa janatAne mATe ja nahi paNa devone mATe paNa pUjya banI jAya che. eTalA ja mATe zramaNa saMskRtimAM IndrAdi devonuM sthAna pUjaka tarIkenuM che, pUjya tarIkenuM nahi. bhAratavarSamAM rAma ane kRSNa jevA manuSyonI pUjA brAhmaNa saMskRtimAM thavA te lAgI, paNa brAhmaNoe temane kevaLa manuSya, zuddha manuSya rahevA na dIdhA, temane saMbaMdha mukta IzvaranI sAthe joDI dIdho. temane IzvaranA avatArarUpe mAnavA lAgyA; paNa AthI viruddha zramaNasaMskRtinA mahAvIra pUrNa puruSa athavA manuSya ja rahyA. temane nitya-buddha, nitya muktarUpa Izvara mAnavAmAM na AvyA, kAraNa ke zramaNasaMskRtimAM sarvane kartA Izvara che, evA nitya Izvarane kaI sthAna ja nathI. avatAravAdane niSedha eka sAmAnya manuSya ja jyAre potAnA guNakarmAnusAra avatAra dhAraNa kare che tyAre yadA yadA hi dhasya glAnibhavati bhArata / abhyutthAnamadharmasya tadAtmAna' sRjAmyaham / / IzvaranA avatAravAdanA A siddhAntane tyAM avakAza ja nathI rahetuM. saMsAra koI divasa svarga thayuM nathI ane thaze paNa nahi; mATe saMsAramAM te sadAkALa dharmoddhArakanI AvazyakatA rahevAnI ja. sudhArake tema ja krAMtinA jhaMDAdhArIo mATe A saMsAramAM haMmezAM avakAza rahyA kare ja che. samakAlIne te sudhAraka ke krAntikArIne barAbara oLakhIne enI eTalI kadara karI zaktA nathI jeTalI bhAvi prajAjane karI jANe che. te sudhAraka ke krAntikArInI chavitAvasthAmAM Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 jainadharmaci tana temanA paNa aneka virAdhIo rahe che. pratyeka mahApuruSone samakAlIna paristhitinI kurItio-bhUrAIe sAme laDavu paDe che, krAnti karavI paDe che, tema ja navA cIlA pADI sudhArA paNa karavA paDe che. jee jeTaluM sudhArakAma karI zake che teTalu' ja temanuM nAma prasiddhine pAme che, zramaNa...skRtinI evI mAnyatA che ke, je kAI tyAga ane tapazcaryAnA mArge cAlI potAnA AtmavikAsanI parAkASThAe pahoMce che, te pUrNa' banI jAya che. bhagavAna mahAvIre potAnI pUrNatAmAM ja kRtakRtyA na mAnI paNa te vakhatanA samAja ane rASTranA utthAna mATe paNa temaNe pUrepUrA prayatna karyo. A mATe temaNe pAte tathA temanA ziSyAe cArekAra janapadavihAra karI janatAne svataMtratAne sadeza sa'bhaLAvyeA ane anekAne AMtara tema ja bAhya adhanAthI mukta karyAM. paristhiti bhagavAna mahAvIrane kavI sthitimAMthI pasAra thavuM paDayuM hatuM tene sakSepamAM atre nirdeza karavA Avazyaka che. brAhmAe dhArmi ka anuSThAnAne evI rIte peAtAnA hastaka karI rAkhyAM hatAM, ke jyAM sudhI purAhita vacce paDI sahAyatA na kare tyAM sudhI manuSya ane deve vacce sIdhA sabaMdha sthApita thaI zakatA na hatA. purAhita eka sahAyaka rUpe vacce paDatA hAta tA temAM kAMI vAMdhA na hatA, paNa temaNe tA potAnA sthira svArthAnI rakSA mATe pratyeka dhArmika anuSThAtAmAM peAtAnI madhyasthatA anivAya karI dIdhI hatI. eka bAju brAhmaNa purAhitAe dhArmi ka anuSThAnomAM evI jaTilatA pedA karI dIdhI hatI ke jethI temanA vinA kAma ja cAlI na zake; ane bIjI bAju temaNe potAnA svAnI siddhi mATe anuSThAna-vidhividhAnA vipula sAdhanasAmagrIthI sapanna thAya evAM banAvI dIdhAM hatAM ke jene pariNAme temane puSkaLa a-prApti paNa thaI jAya. AvAM anuSkAnAne brAhmaNa jAti sivAya bIjA koI saOpanna karAvI zakatA na hatA. A kAraNe brAhmaNAmAM jAtibhamAnanI mAtrA paNa dhaNI vadhI javA pAmI hatI. mAnavanatinI samAnatA ane ekatAnA sthAne UMcanIca-bhAvanAnA AdhAre jAtivAnuM bhUta UbhuM karI samAjanA eka aga-zUdrane dhAmika Adi badhA lAbhothI cita karI devAmAM AvyA hatA! Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 107 ucca kahevAtI jAtie potAnA gaura varNanI rakSA mATe strIonI svataMtratA jhUMTavI lIdhI hatI. strIone te vakhate dhArmika anuSThAnanuM svAtaMtrya na hatuM. temane te mAtra potAnA patidevanI sahacAriNI rUpe rahevA pUratuM ja dhArmika kSetramAM sthAna hatuM. gaNarAjyanA sthAne vyaktigata svArthoe vaiyaktika rAjya sthApavAnuM kAma zarU karI dIdhuM hatuM ane e kAraNe rAjyomAM paraspara zaMkAnuM vAtAvaraNa phelAyeluM hatuM. dharmakrAMti te vakhate dharma ke dhArmika anuSThAno artha eTale ja te hato ke saMsAramAM jeTaluM ane jevuM sukha maLe che, tethI adhika sukha A lekamAM ke mRtyu bAda paralokamAM prApta thAya. dhArmika sAdhanomAM yajJanuM sthAna mukhya hatuM. A yajJa-yAgamAM vedamaMtronA pATha sAthe atyadhika mAtrAmAM hiMsA thatI hatI. vedamatronI bhASA saMskRta hevAne kAraNe lekabhASA prAkRta Adi anAdara thAya. e svAbhAvika hatuM. vedanA maMtromAM RSioe kAvyagAna karela che. sukhasAdhane pUrAM pADanArI prakRtine dhanyavAda ApavAmAM Avela che. RSioe aneka prakAranA devatAonI stuti karela che ane pitAnI AzA-nirAzAo vyakata karela che. A ja maMtranA AdhAre yonI sRSTi thayela che. A kAraNe mokSa, nirvANa, AtyaMtika sukha ke punarjanmanA cakrane kApI nAkhavAnI vAtane temAM avakAza nathI. dharma, artha ane kAma A traNa puruSArthonI siddhinI AsapAsa ja dhArmika anuSThAnanI sRSTi thayelI hatI. A paristhitine sAmane to bhagavAna mahAvIranI pahelAM ja zarU thaI gayo hato, jene AbhAsa ApaNane AraNyaka ane prAcIna upaniSadomAMthI paNa maLI Ave che. paraMtu bhagavAna mahAvIre je krAMti karI ane temAM temane je saphaLatA maLI te adbhuta che. A ja kAraNe A mahApuruSanuM nAma A ja sudhI lAkho-karoDo lokonI jIbha upara ramI rahyuM che. - saMkSipta caritra bhagavAna mahAvIrano janma kSatriyakuDapuramAM (vartamAna basADa gAmamAM paTanAthI zeDa mAIla dUra) thayo hato. temanA pitAnuM nAma siddhArtha ane Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 jinadharmaciMtana mAtAnuM nAma trizalA hatuM. temanA pitA jJAtRvaMzanA kSatriya hatA. teo ThIka prabhAvazALI vyakita hovA joIe, kAraNa ke temanAM patnI trizalAdevI vaizAlInA adhipati ceTakanI bahena thatAM hatAM. ceTakanI sAthenA A saMbaMdhane kAraNe tatkAlIna magadha, vatsa, avaMtI AdinA rAjAonI sAthe paNa temane snehasaMbaMdha baMdhAyo hoya e svAbhAvika che; kAraNa ke ceTakanI putrIone vivAha saMbaMdha e badhA rAjAonI sAthe thayo hato. ceTakanI eka putrInA lagna bhagavAna mahAvIranA moTAbhAI naMdivardhana sAthe paNa thayAM hatAM. saMbhava che ke A saMbaMdhane kAraNe paNa bhagavAna mahAvIrane potAnA dharmapracAranA kAryamAM keTalIka sagavaDa ane saphaLatA prApta thaI hoya. mAtApitAe bhagavAna mahAvIranuM mULa nAma vardhamAna rAkhyuM hatuM; kAraNa ke temanA janma samaye temanI saMpattimAM vRddhi thaI hatI. paraMtu A ja saMpattinI niHsAratAthI prerita thaI temaNe tyAga ane tapazcaryAmaya jIvanane kaThina mArga svIkAra karyo. temanI ghora-atyutkaTa sAdhanAne kAraNe teo mahAvIra padane pAmyA ane e ja nAme prasiddha thayA. vardhamAna nAmane leko bhUlI gayA. teo kharI zAMti tema ja sukha vaibhavonA bhAgamAM nahi paNa tyAgamAM ja samajatA. Akhare 30 varSanI yuvAvasthAmAM ja teo badhAyane parityAga karI tyAgI banI gayA. 30 varSa sudhI temaNe je gRhavAsa svIkAryo hato tenuM mukhya kAraNa paNa potAnAM mAtA-pitA tema ja moTAbhAInI IcchAne mAna ApavA pUratuM ja hatuM. saMsAramAM rahevA chatAM temanuM mana sAMsArika padArthomAM Asakta na hatuM. aMtima varSamAM to temaNe potAnI pAse je kAMI hatuM te badhuM dInahIna lekene ApI dIdhuM hatuM ane pote akiMcana banI gharabAra choDI cAlI nIkaLyA hatA. tapazcaryAnuM rahasya bhagavAna pArzvanAthe te vakhatanI tAmasika tapazcaryAone virodha karI Atmazodhanane-ahiMsA, satya, asteya, aparigrahane-saraLa mArga batAvyo hate. vRkSa upara laTakavuM, paMcAgni vacce tapavuM, loDhAnA kAMTA upara sUvuM ityAdi tAmasika tapasyAone sthAne temaNe dhyAna, dhAraNuM, samAdhi ane upavAsa-anazana Adi sAttvika tapazcaryAne pracAra karyo hato. vardhamAna kumAre paNa Atmazuddhi mATe A ja sAttvika upAya vaDe ane pitAnI utkaTa ane satata apramatta sAdhanane baLa Atmazuddhi karI sarvajJapaNuM prApta karyuM hatuM. Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 109 bhagavAna buddha tapazcaryAne kAyaphaleza batAvI AtmazuddhimAM anupayogI batAvI che. temaNe pite lAMbA kALa sudhI utkaTa tapasyA karI, paNa badhilAbha prApta karavAmAM saphaLa na thayA. AnuM kAraNa tapazcaryA dvArA Atmazuddhi thatI nathI ke tapazcaryA eka sadupAya nathI ema nathI; paraMtu vAta ema che ke tapazcaryAnI amuka maryAdA hoya che ane te e ke, jyAM sudhI Atmika zAMti jaLavAI rahe, samAdhimAM vina-bAdhA na paDe, tyAM sudhI ja tapazcaryA zreyaskara nIvaDe che. je tapasyAo dvArA samAdhimAM bAdhA paDe te amaryAdita tapasyAo niSphaLa thAya che. bhagavAna buddhe potAnI zaktino khyAla rAkhyA vinA evI utkaTa tapasyAo karI ke jethI temanI samAdhimAM ja bhaMga thaI gayo. eTalA mATe temane tapazcaryA niSphaLa jaNAya che emAM keI AzcaryanI vAta nathI. paNa, AthI viruddha, bhagavAna mahAvIre tapazcaryA karavAnI sAthe hamezAM pitAnI zarIrazaktine pUrepUro khyAla rAkhyo. potAnI zakti bahAranI amaryAdita tapasyAo temaNe karI nahi. e ja kAraNa che ke je tapasyAne budde niSphaLa banAvI te ja tapazcaryAnA baLe bhagavAna mahAvIre kevaLajJAna prApta karyuM. Ama chatAM bhagavAna budde paNa potAnA upadezamAM keTalIka tapazcaryAonuM vidhAna karyuM ja che. saMyamamAga ? . bhagavAna mahAvIranI tapazcaryAnI saphaLatAnuM rahasya saMyamamAM raheluM che I paNa prANIne koI paNa prakAranI pIDA na ApavI, badhAM so pratye trI rAkhavI, potAnA jIvanamAM je kaMI vidano-bAdhAo UbhI thAya te badhIne keI bIjAnI sahAyatA lIdhA vinA samabhAvapUrvaka sahana karavI" e temanI pratijJA hatI. A kaThera pratijJAne temaNe eka vIra puruSanI mAphaka pALI batAvI. e kAraNe teo mahAvIra padane pAmyA. ' saMyamanI sAdhanA karavA mATe potAnI pravRttione sakuMcita karavI Avazyaka che. kAraNa ke manuSya Icche to paNa te ekale badhA nA sukha mATe prayatna karI zakato nathI. potAnI AsapAsanA samasta jIne paNa te bahu ja makelIthI sukhI karI zake che. te pachI saMsAranA badhA jIvone sukhI karavAnI javAbadArI te ekalo kevI rIte laI zake ? paraMtu eno artha e nathI ke manuSya te mATe kAMI ja na karavuM. jagatanA jIvonuM sukha ane kalyANa karavAnI bhAvavALI Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 jainadharmaciMtana manuSya potAnI maitrIbhAvanAne vistAra karavo ja joIe; ane potAnA zArIrika vyavahArane, pitAnI AvazyaktAone eTalAM badhAM eAM karI devAM joIe ke jethI bIjAone jarA paNa kaSTa na thAya. je anivArya hoya teTalAM ja vyavahAra ke pravRtti karavAM joIe. potAnI pravRttine-anivArya prakRttine-paNa apramAdapUrvaka karavI joIe. AnuM nAma ja saMyama che ane te ja nivRttimArga che. bhagavAnanI sAdhanA bhagavAna mahAvIre apramatta bhAve A saMyamamArganuM avalaMbana lIdhuM. AtmAne zuddha karavA mATe, vijJAna, sukha ane zaktithI paripUrNa karavA mATe tema ja dezAvaraNone dUra karavA mATe temaNe je ghara parAkrama karyuM che tenuM varNana AcArAMganA ati prAcIna aMza prathama zrutaskaMdhamAM karavAmAM Avela che. tene vAMcatAM ja emanI dIrdhatapasvI tarIkenI sAdhanAno sacoTa khyAla Ave che. e caritraveNunamAM evI kaI divya vAtano ullekha nathI, e koI camatkAra citrita nathI, je apratItikara hoya athavA aMzata: asatya ke arAMbhavita mAlUma paDe. tyAM temanuM zuddha mAnavIcaritra vaNita che. apUrNatAmAMthI pUrNatA tarapha prasthAna karanAra eka aparAjita apramatta saMyamI-puruSanuM caritra tyAM vaNita che. A caritranI jainadharmanA AcaraNanA vidhiniSedhAnI sAthe tulanA karavAthI e spaSTa jaNAya che ke, bhagavAna mahAvIre pote je prakAranI saMyamasAdhanA karela che te ja sAdhanAne mAge bIjAone laI javAno temaNe upadeza ane prayatna karela che. gRhatyAga karyA bAda temaNe kaI divasa vastrane svIkAra karyo nathI. e kAraNe kaThora zIta, garamI, DAMsa-macchara ane nAnA zuka jaMtujanya paritApa ke pariSaha AvI paDyA te badhA samabhAvapUrvaka temaNe sahana karyA. temaNe kaI gharane pitAnuM na banAvyuM. smazAna ane araNya, khaMDero ane vRkSa chAyA e ja temanAM AzrayasthAna hatAM. nagna hovAne kAraNe capaLa bALake bhagavAnane pitAnA khelanuM sAdhana banAvI temanI upara paththara ane kAMkarAo pheMkatA, chatAM emanI saMyamasAdhanAmAM vikSepa na thayo. rAtre nidrAno tyAga karI teo dhyAnastha rahetA ane nidrAthI bacavA mATe thoDuM caMkramaNa karI letA. koI koI vAra paheredAra temane khUba herAna karatA. garama pANuM ke bhikSAcaryAmAM je kAMI maLatuM tenAthI kAma calAvI letA. paraMtu keI divasa pitAnA nimitte banAvelA annapANIne Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 111 svIkAra na karatA. bAra varSanI kaThora tapazcaryAmAM, paraMparAnusAra, temaNe kula 350 dinathI adhika bhojana ja karyuM na hatuM. A jitendriya mahApuruSe mAna-apamAnane te samabhAvapUrvaka sahevAmAM ja potAnuM hita joyuM hatuM. teo eTalA badhA saMyamI ane maryAdAnA jANakAra hatA ke temane auSadhanA prayoganI AvazyakatA ja paDI nahi. anArya dezamAM temaNe vihAra karyo tyAre tyAMnA ajJAna lekae temanA tarapha kUtarAone doDAvyAM. paraMtu te dIrghatapasvI duHkhonI jarA paNa paravA na karatAM potAnA dhyAnamAM ja aTalapaNe magna rahyA. A pramANe pitAnA kaSAyone jItavA mATe, potAnA deSane niSphaLa karavA mATe sADAbAra varSa paryata dIrdha tapazcaryAnuM anuSThAna karI dIrgha tapasvI bhagavAna mahAvIra 4ra varSanI uMmare vItarAgatAne pAmI jina banyA ane tatvane sAkSAtkAra karI saMbuddha kavalI thayA; tema ja lokone hitApadeza ApI tIrthakara banyA. upadeza tIrthakara banyA bAda sarvaprathama agiyAra brAhmaNa paMDite temanA ziSya ane gaNadhara thayA. te paMDita vedanA laukika atha tathA tenA svAdhyAyamAM nipuNa hatA; paraMtu ta saMbaMdhamAM temane darekane judI judI zaMkAo hatI. bhagavAna mahAvIre teone jyAre ene navA AdhyAtmika artha batAvI temanI zaMkAonA khulAsA karyA tyAre pAramArthika dhamanuM kharuM svarUpa paNa temane jANavAmAM AvI gayuM, khare yajJa kayo che ? yajJakuMDa kayo che ? samidha kone kahevAya che ? Ahuti kone ApavAmAM Ave che ? snAna kevI rIte karavuM joIe?--vagere bAbatonuM abhUtapUrva AdhyAtmika spaSTIkaraNa jyAre bhagavAne kahyuM, vedamAM spaSTa dekhAtA virodho tathA temAM pedA thatI zaMkAonuM bhagavAne jayAre nirasana karyuM, tyAre vedaniSNAta A brAhmaNa paMDitoe bhagavAnamAM eka navI ja pratibhA ane prajJAnuM darzana karyuM. teo emanA ziSya banI gayA. jaina zAstro ke jainadharmamAM vedavedAMganuM prAmANika pustakarUpe keI sthAna nathI, dhArmika puruSonI AdhyAtmika bhUkhane saMtoSavA mATe vedavedAMga sAdhanabhUta nathI. paraMtu bhagavAna mahAvIranA dharmopadezenuM je saMkalana, "gaNadhara" nAme oLakhatAM e brAhmaNa paMDita ziSyoe karyuM te upadeza-saMkalana ja sAdhanAya che. A saMkalana nAgIna mithI prasiddha che. veda-vedAMgane jainadharmamAM ekAMta mizyA batAvavAmAM AvyAM nathI, paraMtu samyagdaSTi pura" arthAt jainadharmanA rahasyanuM jemaNe rapAna karela che Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 jainadharmaciMtana ane jeo temAM tanmaya thaI gayA che evA samyagdaSTi puruSo mATe te samyapha zrata ja che. jeoe dharmanuM kharuM svarUpa jANyuM ke oLakhyuM nathI tevA megha (bhavAbhinaMdI) puruSo mATe e veda-vedAMge miththArUpe ja pariName che. samabhAvane upadeza je brAhmaNone potAnI jAtinuM, pitAnI saMskRta bhASAnuM tathA pitAnI vidvattAnuM je abhimAna hatuM, temanuM te abhimAna bhagavAnanI pratibhA tema ja prajJA AgaLa ogaLI gayuM. teo bhagavAnanA samabhAvanA saMdezano lekabhASA prAkRtamAM pracAra karavA lAgyA. je zone teo pahelAM dhArmika adhikArothI vaMcita samajatA hatA temane zikSA-dIkSA ApI, zramaNasaMghamAM sthAna ApI, gurupadanA paNa adhikArI banAvyA; eTaluM ja nahi paNa, harikezI jevA cAMDAla mUrine eTalI unnata bhUmikA upara laI javAmAM teo sahAyaka thayA ke jethI te cAMDAla muni paNa brAhmaNonA guru banI zakyA, eka samayanI vAta che ke, te cAMDAla muni yajJavATikAmAM bhikSAthe jaI caDyA. tiraskAra, apamAna, dhutkAra tathA daMDa-prahArane samabhAvapUrvaka sahana karavA chatAM jyAre temaNe e yAjJika brAhmaNone ahiMsaka yajJanuM rahasya samajAvyuM tyAre te brAhmaNo pazcAttApAbhimukha thaI cAMDAla RSinI kSamA mAgavA lAgyA ane tapamArganI prazaMsA ane jAtivAdano avarNavAda karIne temanA anuyAyI banI gayA ! bhagavAna mahAvIre, tIrthakara banyA chatAM, potAnA aniyata vAsane niyama cAlu rAkhe. teo tathA temanA ziSya bhAratavarSanI cAre bAju pAdavihAra karI ahiMsAnA saMdezane pracAra karavA lAgyA. bhagavAna mahAvIrano Adeza hato ke lokone zAMti, vairAgya, upazama, nirvANa, zauca, jutA, nirabhimAnatA. aparigraha tathA ahiMsA Adine upadeza dravya, kSetra, kALa ane bhAvane khyAlamAM rAkhI ApavAmAM Ave. A ja kalyANakArI dharma che. lokone sukha ane zAMti, vijJAna ane zakti AvA ja dharmamArge cAlavAthI maLI zake che. hiMsA ane dharmano te pArasparika virodha che-enuM sacoTa bhAna emaNe lokone karAvyuM : e ja temanA upadezano sAra kahI zakAya. jana saMgha bhagavAna mahAvIranA maMgaLa ghamano upadeza sAMbhaLI vIrAMgaka, vIrayaza saM-2) vaya, se ziva udayana 2 ne - A samakAlIna rAja. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 113 oe pravajayA aMgIkAra karI hatI ane abhayakumAra, meghakumAra Adi aneka rAjakumAroe paNa gharabArane tyAga karI vratane aMgIkAra karyA hatAM. skaMdhaka pramukha aneka tApasee tapazcaryAnuM kharuM rahasya samajI bhagavAnanuM ziSyapada svIkAryuM hatuM. aneka strIo paNa, saMsAranI asAratA samajI, temanA zramaNIsaMdhamAM saMmilita thaI hatI. A zramaNusaMdhamAM aneka rAjakumArIo paNa hatI. temanA gRhastha anuyAyIomAM magadhapati zreNika ane keNika, vaizAlipati ceTaka, avanitapati caMDapradyota Adi mukhya hatA. AnaMda Adi vaizya zramaNopAsaka sivAya zakaThAlaputra jevA kuMbhakAra paNa upAsakasaMghamAM bhaLyA hatA. ajunamALI jevA duSTamAM duSTa lUMTArA paNa temanI pAse vairano tyAga karI zAMti rasanuM pAna karI, kSamA dhAraNa karI dIkSita thayA hatA. zo tema ja atizadrone paNa temanA saMdhamAM mAnabharyuM sthAna hatuM. temano saMgha rADha deza, magadha, videha, kAzI, kezala, risena, vasa, avanatI Adi dezomAM phelAyelA hatA. temanA vihAranA kSetra vistAra mukhyataH magadha, videha, kAzI, kozala, rAta deza ane vatsa deza sudhI vistaryo hato. tIrthakara thayA bAda 39 varSa paryata satata janapadavihAra karI, bhagavAna mahAvIre AdimAM ka9yANa ane aMtamAM kalyANa evA maMgalamaya ahiMsaka dha ne upadeza ApI IhajIvanalIlA samApta karI ura varSanI uMmare mokSalAbha karyo. lokoe dIpaka pragaTAvI temane vidAya ApI; tyArathI dIpAvalI parva UjavAya cheevI paraMparA che. caritranI vizeSatA te vakhate dhArmika samajemAM nAnAmoTA aneka dharma pravartaka vicaratA hatA. paNa temAM bhagavAna mahAvIra prabhAva abhUtapUrva hato. emanA zramaNasaMghoe brAhmaNa dharmamAMthI hiMsAnuM nAmanizAna bhUMsI nAkhavA mATe ati umra prayatna karyo hato. AnuM pariNAma e AvyuM ke dharmanA nAme thatI hiMsAnuM to nirmulana ja thaI gayuM. je yajJanI pUrNAhuti pazuvadha karyA vinA thaI zakatI na hatI, evA ya to bhAratavarSamAMthI prAya: adazya thaI gayA che. puSyamitra jevA kaphara hiMdu rAjAoe te nAmazeSa yajJone punaHjIvita karavAno prayatna karI jo, paNa tene paNa zramaNonA aprahita prabhAva tema ja temanA tyAga Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 jainadharmaciMtana ane tapazcaryAnA zubha pariNAmane kAraNe te hiMsaka yanuM punajIvana lAMbA samaya sudhI TakAvI rAkhavAmAM saphaLatA maLI nahi. karmavAda bhagavAna mahAvIre te manuSyanuM bhAgya, Izvara ane devonA hAthamAMthI jhUMTavI laI, manuSyanA pitAnA hAthamAM soMpI dIdhuM che. devanI pUjA-bhakti karavAthI ke temane pazubali dvArA tRpta karavAthI keI sukhanI prApti thaze ema kaI mAnatuM hoya to tevAone cetavaNI ApatAM bhagavAna mahAvIre spaSTa ja kahI dIdhuM che ke hiMsAthI te pratihiMsAne ja uojana maLe che, lokomAM paraspara zatratA-vairavirodha vadhe che ane pariNAme sukhanI AzA ja nirAzAnAM pariName che. je sAcuM sukha cAhatA ho te sarva jI sAthe maitrI bAMdhe, prema kare; ane badhAM prANuo upara karuNuM rAkho. A premamArge ja sAcA sukhanI prApti thaI zakaze. bAkI tamane sukha-du:kha ApI zakyAnuM sAmarthya Izvara ke demAM nathI. tamArAM karmo ja tamane sukhI ke du:khI banAve che. sAruM karma karo te sAruM phaLa pAme ane kharAba karma karo to kharAba phaLa bhogavavA mATe taiyAra rahe. jIva ja Izvara che ane Izvara , deva, e to tame pote ja cho. tamArAmAM anata zAta, anaMta sukha chupAyelAM che. tene AvirbhAva karI tame ja IzvararUpa banI zako che. pachI tamArAmAM ane mArAmAM tattvata: kaI bheda ja rahetA nathI. ApaNe badhA Izvara chIe. bhakti ke pUjA karavI ja che te potAnA AtmAnI karo. aMtarAtmAne rAga ane daMSa, mAha ane mAyA, tRSNa ane bhayathI mukta kare - ethI vizeSa kaMI pUjA. kAI bhakti zreSTha hoI zake nahi. je brAhmaNone tame madhyastha banAvI devAnuM AvAhana kare che, teo te arthazUnya mAtra vedapATha. ja karI jANe che. are brAhmaNa kevo hoya che te huM tamane batAvuM - are brAhmaNa te potAnI rAMpattimAM Asakata nathI; iSTaviyogamAM zekAphala thatA thiI. pta suvarNanI mAphaka nimaLa che; rAgadra ane bhayathI rahita che; --pasvI ane tyAgI che, badhA jIvo pratye samabhAva rAkhe che ane tethI kaI . ivanI Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 115 hiMsA karatA nathI; krodha, lAbha, hAsya ke bhayane kAraNe asatya khelateA nathI; cArI karatA nathI; mana, vacana ane kAyAne sayamamAM rAkhe che; thAcaya pALe che ane niSparigrahI che--ta ja kharo brAhmaNa che. AvA sucarita brAhmaNanA sAMnidhyamAM rahI peAtAnA AtmAnuM ciMtana, manana ane nirdiSTAsana karI AtmasAkSAtkAra karo. A ja bhakita che, pukhta che ane stuti che. kharA yajJa kharA yajJanuM` svarUpa paNa bhagavAne batAvyuM ke jIvahiMsAne tyAga, asatya, ceArI ane asaMyamanA tyAga, strI, mAna ane mAyAneA tyAga, A jIvananI AkAMkSAne tyAga, zaranA mamatvane paNa tyAga--A pramANe dareka prakAranI churAIonA je parityAga kare che te ja kharI mahAyAjI (meTA yajJA karanAra) che. yajJayAgamAM sabhakSI agninuM kAMI praye!jana nathI; jarUra hoya te tapazcaryArUpI tejasvI agnine pragaTAvavAnI che. pRthvIne khAdIne kuMDa banAvavAnI koI AvazyakatA nathI, jIvAtmA ja agnikuMDa che. lAkaDAnI banelI kaDachInI paNa kAI jarUra nathI. mana, vacana ane kAyAnI pravRtti ja kaDachInu kAma Apaze. indhana bALavAnI paNa zI jarUra che? pAtAnAM karmAMne-pAtAnA pApakarmAMne--ja bALI do. AvA saMyamarUpa yajJa ja zAntidAyI ane RSie dvArA prazaMsanIya hovAthI kharI yajJa che. zauca te vakhate bahAranI zuddhi-saphAInu ane tenA sAdhana tIrthaMjalanuM eTalu badhuM mahattva vadhI gayuM hatuM ke kAIka tIrtha sthAne jaLasnAna karavAmAtrathI leke potAne paramapavitra thayela samajatA hatA. kharI rIte A bAhya saucathI aMtaH zuddhi thatI nathI. sAcuM zauca kevu hAvu joIe evuM spaSTIkaraNa paNa bhagavAne karI dIdhuM ke :-- dhama e kharuM jaLAzaya che ane brahmacarya ja zAMtidAyaka tItha che. A tIrtha sthAne jalasnAna karavAthI AtmA niLa ane zAMta thAya che. bhagavAne te kevaLa jalastAna dvArA pavitratA thavAnI vAtane nirarthIka batAvatAM spaSTa ja kahyuM che ke, savAra-sAMja snAna karavAthI ja jo meAkSa-lAbha thatA hoya te jalacarAne sauthI pahelAM ane zIghra meAkSa maLave! jeIe. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 jainadharmaciMtana mukhanI navI kalpanA kharI vAta to e che ke, yajJayAga, pUjA-pATha Adi badhAM dhArmika kahevAtAM anuSThAnanuM prayojana sAMsArika vaibhavonI vRddhi karavI ema sAmAnyata: leke samajatA hatA. kAmajanya sukha uparAMta Atmika sukhanA astitvanI ane tenI upAdeyatAnI kalpane te vakhatanA AraNyaka RSiomAM pracalita hatI; paratu te AraNyaka RSione avAja sAdhAraNa janatAnA kAna sudhI pahoMcI zakyo na hato. Atmika sukhanI kalpanA eka dhArmika gUDha rahasyarUpa hatI. A kalpanAnA adhikArI amuka tapasvI Rpio ja hatA, paraMtu bhagavAna mahAvIrane te dhArmika gUDha rahasyane janatAnI samakSa pragaTa karI devuM yogya lAgyuM. eTale temaNe te dharmatatvane guphAmAM baMdha karI na rAkhatAM tene vizvamAM pracAra karyo. bhagavAna mahAvIre te spaSTa ja kahI dIdhuM che ke sAMsArika sukha ke kAmajanya sukha, e vAstavamAM sukha nathI, paNa du:kha che. jenuM paryavasAna du:khamAM thAya tene sukha ja kema kahI zakAya ? kAmanI viraktimAM je sukha maLe che, te sthAyI hovAthI upAdeya che. pratyeka kAmabhoga viSarUpa che, zalyarUpa che. IcchA - AkAzanI mAphaka anaMta hovAthI tenI pUrti karavI saMbhavita nathI. tethI manuSyane game teTaluM maLe, are ! samasta saMsAra paNa tene AdhIna karI devAmAM Ave, te paNa tenI tRSNane cheDo AvavAno nathI. eTalA mATe akiMcanatAmAM je sukha che te kAmagonI pratimAM nathI. - jyAre sukhanI A navI ja ka95nA bhagavAna mahAvIre janasamAja samakSa rajU karI tyAre kSaNika sukhanAM sAdhanabhUta gaNAtAM yajJa-yAge tathA pUjA-pAThanuM dhArmika anuSThAnomAM koI sthAna ja rahevA na pAmyuM. tenA sthAne dhyAna. svAdhyAya, anazana, rasaparityAga, vinaya, sevA-A bhinnabhinna prakAranI tapUryA 'no dhArmika anuSThAna rUpe pracAra thAya e svAbhAvika hatuM. vizvadharma bhagavAna mahAvIre vaizyane arthAta vyApArIone evo upadeza ApyuM ke, - tame loke tamArA vaibhavone game te prakAre vadhAre e sAruM nathI. vaLI, vaibhava nyAyasaMpanna hovo joIe eTaluM ja basa nathI, paraMtu tenuM parimANa-tenI | maryAdA-paNa niyata karavI joIe; ane pratidina evI bhAvanA karavI joIe ke. te divasa dhanya che ke je divasa parvane tyAga karI nigra" nI nakala. Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna mahAvIra 117 huM vadhAre kamAIza tA vadhAre dAna karIza eTalA mATe kAI kharA ke khATA upAyanu avalaana laI dhanadolata ekaThI karavI emAM kAMI khATu nathI --A prakAranI dalIla sAcI nathI, paraMtu peAtAnA AtmAne pataneAnmukha banAvanArI ja che. bhagavAne dAnanA mahimA ghaNA batAvyA che, paraMtu ene artha e nathI ke dAna karatAM caDiyAtI bIjI koI cIja saMsAramAM che ja nahi. bhagavAne te spaSTa kahyuM che ke, je pratimAsa lAkhe! gAyAnu dAna kare che tenA karatAM kAMI paNa nahi ApanAra akiMcana puruSane saMyama adhika zreyaskara che; eTalA mATe dhanadolatane, potAnI maryAdAmAM rahIne, nyAyasaMpanna mAge meLavavAM ane aMte sa`svane tyAga karI aki Mcana banI javuM e ja bhagavAnanA mArga che, zUdhama bhagavAne zudrone lakSIne eve upadeza ApyA che ke, tamArA janma bhale zUdra kuLamAM thayA, paraMtu tame paNa sArAM karmo kare teA A ja janmamAM dvijabadhAnAM pUyabanI zake che. nIca kahevAtA kULamAM janma dhAraNa karavA e kAMI sayamapAlanamAM Adhaka nathI. kSatriyadhama pArakA mAlanA potAne karI pArasparika irSyA, dveSa ane zatrutA vadhArI ekabIjA sAthe kaleza-kaMkAsa karavA e prAya: kSatriya leAkeAnu kAya hAya, ema vyavahAramAM jovAya che. bhagavAna paNa kSatriya hatA. eTalA mATe temaNe je kSatriyadharma --saMsAramAM sthAyI zAMtinI pratiSThA karanAra kSAtradharma-zIkhaDAvyeA che tane! atre nirdeza karaveA Avazyaka che. bhagavAne kSAtradharma samajAvatAM kahyuM che ke, yuddhamAM lAkhA jIvAnI hatyA karI je kAI pAtAne vijayI samajatA hoya te te adhArAmAM che. manuSya bhale bahAranA badhA zatruone jItI le, paraMtu peAtAnI jAtane jItavI e ja bahu muzkelInuM kAma che, jyAM sudhI potAnA AtmA upara vijaya prApta thatA nathI, tyAM sudhI badhAM yuddhonI jaDa kAyama rahe che; tenu yu keAI divasa baMdha thaI zakatuM nathI; vaira prativeranI paraparA cAlu ja raDe che. AtmAne jItavAneA ze artha che?--potAnI pAMce iMdriyAne vaza karI jitendriya banavuM, krodhane kSamA dvArA parAjita karavA, mAnane namratA dvArA parAjita karavuM, mAyAne saraLatA Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ci'tana 118 dvArA jItavA ane lAbhane saDhASa dvArA dabAvI devA tathA durjana vAnaraprakRtivALA manane peAtAnA vazamAM karI levuM, e ja kharA Atmavijaya che. AvA AtmavijayamAM jyAre vizva tanmaya--masta banaze, tyAre ja thAyI zAMtinA pratiSThA thaI zakaze nahi te! pachI eka yuddhane dabAvI navA yuddhanA bIjane vAvavA jevu ja banaze. vArAnI vAratA sukhazIlatAnA tyAgamAM ane kAmanAone zAMta karI anAsaktabhAve rahevAmAM ja rahelI che. nirdoSa prANIonI hatyA karI vaibhave vadhAravAnuM parAkrama karavuM e te kevaLa dhanatA ja hetu che. ahiMsaka mArga bhagavAna mahAvIrane A upadeza Ama te sIdhe! sarala jaNAya che, paraMtu tene jIvanamAM utAravA teTalA ja muzkela che. e ja kAraNa che ke vAravAra thatAM bhayaMkara yuddhonAM duSpariNAma jovA chatAM leAkeA yuddhane cheADI zakatA nathI, ane ahisAna: mAne apanAvavAne badale badhA jhaghaDAone zAMta karavAnuM sAdhana 4jI yuddhane ja mAnatA ane samajatA rahyA che ! paraMtu keI eka divasa eve avazya AvavAne che ke je divase janasamudAye A hi Msaka yuddhanAM sAdhanAne cheDI daI bhagavAne batAvelA ukta ahiMsaka mArgonuM avalaMbana avazya karavuM ja paDaze: nahi teA chevaTe eTamathyAMba ane tethI paNa adhika vidyAtaka zastrAstrothI potAnA nAza mATe taiyAra rahevuM paDaze. ahiMsaka yuddhamAM jeTalA jaladI vizvAsa pedA thaze teTale ja jaladI A mAnavasamudAyanA uddhAra thavAne che. mULa hindA uparathI] --jaina saMskRti soodhana maMDaLanI patrikA 8 1. mULa hiMdI lakhANanA zrI zAMtilAla vanamALI zeDe karela gujarAtI anuvAda jaina siddhAMta" mAsikanA navembara, 1947 aMkamAM chapAyA hatA. tyAMthI sAbhAra udbhuta. Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra jIvanakathAnA traNa stare bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIranAM jIvanacaritAne vicAra karIe te jaNAze ke te aneka staromAMthI pasAra thayAM che. jenomAM sUtrAgama ane bauddhomAM piTaka-A prAcIna zAstromAM baMnenI kathAne jhoka eka che, te jaina TIkAgraMtha ane caritagraMtha ane bauddhomAM akathA ane mahAyAnI buddhacaritamAM kathAne vaLAMka jarA judo ja che. ahIM e viSe jarA vistArathI vicAra karIe. prathama stara jaina Agama sUtra ane piTakamAM baMne mahApuruSonuM je jIvana phuTa thAya che te e che ke eka mAnave karelo AdhyAtmika vikAsa, yAtanAomAMthI pasAra thayA pachI, tenI carama sImAe kevI rIte pahoMce che, temAM mAnavamAMthI atimAnavavuM sarjana kevI rIte thayuM te sAmAnya mAnavI paNa samajI zake che, ane saheje preraNuM paNa meLavI zake che. paraMtu subaddha saMpradAyanA nAyaka tarIke svIkArAI gayA pachI baMne mahApuruSanAM jIvanacaritanI kathA te pachInA kALamAM jarA badalAI jAya che. mULa sUtra ane piTakamAM je varNana che te samakAlIna gaNI zakAya tevuM che ane ema saheje kahI zakAya ke temAM kavikalpanAne bahu ja ocho avakAza maLyo che. paNa pachInA caritagranthano kALa jema badalAI gaye, tema lekhakanI kalpanA paNa badalAI gaI ane caritagranthamAM sAMpradAyika puTane vadhAre avakAza maLe. prathama ane pachInA staromAM jevo maulika bheda buddhacaritamAM jaNAya che, tevo bheda mahAvIracaritamAM nathI. tenuM kAraNa e che ke tIrthakara viSenI maulika mAnyatAmAM jaina saMpradAyamAM najIvo bheda paDyo che; jyAre buddha viSenI mAnyatAmAM te maulika parivartana thaI gayuM che. AthI piTakagata buddha ane mahAyAnI buddha eka ja chatAM kathAvarNananI dRSTimAM paNa maulika bheda paDI gayo che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 jenadharmaciMtana jaina-bauddhanI jUnI ane maulika mAnyatA evI che ke saMsAracakramAM paDela mAnavI tenA koI pUrvajanmamAM saka prANIne hitakArI thavAnI bhAvanA bhAve che, te pramANe AcaraNa kare che ane pitAnA AtmAne unnata karato karato aMtima mAnavabhavamAM tIrthakara ke buddha bane che. sAmAnya mAnavI ane emanAmAM je kAMI bheda hoya che te AtmAnA saMskAranuM hoya che ane ethI teo AdhyAtmika kSetre netA bane che. AvA svAbhAvika bheda vinA bIje kaze bheda bIjA sAmAnya mAnavImAM ane tIrthakara ke buddhamAM heta nathI. sArAMza e che ke baMne prAraMbhathI eTale ke anAdi kALathI saMpUrNa zuddha-buddha hotA nathI, paNa krame karI zuddha thAya che ane tIrthakara athavA buddhipadane pAme che. prAcIna carito, jemAM bhagavAna mahAvIra ane buddhanAM caritenuM varNana che, te A bhUmikA svIkArIne thayeluM che. ethI baMne mahApuruSone AtmAne unnata banAvavA mATe sarvasAmAnya prayAsa kare jarUrI thaI paDe che. AthI baMnenAM jIvanamAM gRhatyAga, saMnyAsa ane tapazcaryAnuM varNana Ave che. bhagavAna mahAvIrane tapazcaryAne mArgamAM sanmArga dekhAya che, jyAre buddhane te mArga, amuka anubhava pachI, choDavA jevA lAge che. paNa te te te baMnenI prakRtinA vaividhyane kAraNe banyuM hovuM joIe. paNa sAmAnya mAnavI pitAnI dhAraNathI ke bIjA pAsethI jANIne jema mArgAvalaMbI bane che ane sArAsArane viveka grahaNa karI AgaLa vadhe che te ja rIte e baMne mahApuruSa AgaLa vadhyA che tevI chApa prAcIna caritro Ape che. bIjo stara paNa jyAre e baMne mahApuruSonI jIvanakathAnA bIjA staramAM-eTale ke samakAlIna nahi paNa pachInA kALamAM saMpradAya subaddha thayA pachI-kathAnuM Alekhana thAya che, tyAre e baMnenI kathAmAM keTalAMka alaukika to dAkhala thAya che ane pUrvajanmanI kathAono vistAra vadhI jAya che. bhagavAna mahAvIranI jIvanakathA bhagavAna RSabhathI paNa pahelAMnA kALanA mahAvIranA bhavanI vAtathI zarU thAya che ane tIrthakara thavAnI yogyatA kevI rIte prApta thaI te varNana e kathAmAM Ave che. traSabhadevanA pautra tarIke eTale ke tIrthakaranA pautra; vaLI bhAvamAM cakravatI ane tIrthaMkara thavAnI AgAhI sAMbhaLI manamAM garva-AvI AvI aneka jIvanaghaTanAo caritamAM gUMthI laIne bhagavAna Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra, jIvanakathAnA traNa stare 121 mahAvIranA aMtima bhavamAM je keTalIka ghaTanAo ghaTe che, tene karmabaMdha ane tenA phaLanA niyamane anusarIne, khulAso karavA prayatna karyo che : AmAM mukhya uddeza bhagavAna mahAvIranA maulika siddhAMta kamaniyamanI samaja, bhagavAna mahAvIrane carita dvArA, ApavAne che. karmano niyama e sakala chavane IzvaranI adhInatAmAMthI choDAvI svAdhIna kare che. bhagavAna mahAvIranA A maulika siddhAMtanI AsapAsa temanI jIvanakathAnuM navIna ghaDatara lekhakoe karyuM che. ane hara saMpradAya surithara thayo hoI tenA netA e sAmAnya mAnavI nahIM, paNa viziSTa hatA te batAvavA mATe TANe--kaTANe jIvanakathAmAM devone bhagavAnanA sevako ane pUjaka tarIke cItaryA che. Ane uddeza paNa e ja che ke bhagavAna mahAvIrano tRSNatyAgano je mULa AdhyAtmika saMdeza hato, te pratye lokonuM dhyAna kendrita karavuM ane batAvI ApavuM ke je devone mAnavo bAhya saMpatti arthe pUje che. te te A bhagavAna mahAvIra, je AmikanI saMpattinuM vitaraNa kare che, temanA dAsa che; to bAhya ane Atmika e baMne prakAranI saMpattiomAM Atmika saMpatti ja caDiyAtI Thare che. ethI pUjavA hoya te tIrthakarane ja pUjavA, jenI pUjA A lekamAM pUjAtA deva paNa kare che. bhagavAna buddhanI jIvanakathA A bIjA staramAM jAtakapradhAna banI gaI che. eTale ke te kALamAM lokajIvanamAM satyano mahimA darzAvatI je kAMI kathAo pracalita hatI te saune yathAyogya viniyoga karIne bhagavAna buddhanA pUrvabhava sAthe-bodhisattvanA jIvana sAthe-sAMkaLI levAmAM AvI che. bhagavAna buddhe buddha banatAM pahelAM dAna, karuNuM, maitrI, kSamA, sahanazIlatA, prajJA Adi guNone krame karI kevI rIte vikasAvyA ane aMte buddha kevI rIte thayA e batAvI ApavAne e jIvanakathAno uddeza che. bhagavAna mahAvIranI kathAnI jema AmAM paNa devanuM Agamana, e ja uddezone svIkArI varNavavAmAM AvyuM che. bIjI rIte vicArIe te, bhagavAna mahAvIra ane buddhanI A bIjA staranI jIvanakathA ekabIjAnI pUrtirUpa banI gaI che. kamano niyama acaLa che, e baMnemAM nirdiSTa hovA chatAM mahAvIrakathAmAM te niyamane uThAva ApavAmAM Avyo che ane AtmavikAsanA kramamAM je je Avazyaka guNo hoya tene vikAsa kevI rIte karavo tene uThAva buddhakathAmAM che. baMnemAM e sAmAnya tattva to che ja ke kame karI vikasita thaIne ja AtmA tIrthaMkara yA buddha bane che, te anAdi kALathI svayaMsiddha nathI hotA. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 jainadharmaciMtana trIjo stara trIjA staramAM mahAvIrakathAnuM nirmANa prAcIna prAkRta bhASAne cheDIne saMskRtamAM thayA lAgyuM. AthI saMskRta sAhityanI kavikalpanAone Azraya laI temanuM jIvana varNavAyuM. A trIjA staramAM A eka bheda jaNAya che, jene tAvika rIte bheda lekhI zakAya nahIM. vaLI, te kALanA mahApuruSonI bIjI kathAomAMnI - jevI ke kRSNa-rAmanI kathAomAMnI keTalIka ghaTanAonuM sAmya paNa nahAvIrakathAmAM dekhAya te svAbhAvika che. ema kahI zakAya ke te kALanA bIja kAvyAtmaka caritagranthonI hoDamAM paNa A kALanI caritakathA UtarI zake evI che. AthI prAkRta kathAmAM nahIM evI keTalIka asAmAnya ghaTanAo paNa caritamAM dAkhala thAya e svAbhAvika che. vaLI, zvetAmbara ane digaMbara mahAvIcaritamAM paNa je keTaloka bheda paDI gaye hatuM te paNa A kALamAM spaSTa thAya che; jema ke bhagavAna mahAvIra paraNyA hatA ke nahIM, tIrthakara AhAra pharatA hatA ke nahIM Adi. A badhuM chatAM eka vAta spaSTa ja rahI che ke jenA saMpradAyanI je maulika bhAvanA che ke AtmA krame karIne ja unnatinA zikhare pahoce che, emAM jarAya bheda paDyo nathI. e siddhAMta kAyama rAkhIne ja temanA jIvanamAM alaukika ghaTanAonuM varNana karavAmAM AvyuM che. paNa bauddhonA saMpradAyabhedane kAraNe buddhanA caritramAM paNa maulika bheda paDI paDI gayo che. hInayAnamAM buddhane mAnava cItaravAmAM Ave che, paNa mahAyAnamAM te mAnava nathI rahetA, paNa nityasiddha evA buddhanA avatArarUpa banI jAya che; AthI temanI jIvanakathAmAM lIlAnuM tattva dAkhala thAya che. IzvaranA avatArarUpa kRSNa ke rAma sAmAnya manuSyanI jema varte che te temanI lIlA gaNAya che; tema buddhacaritamAM paNa vAre vAre kahevAmAM Ave che ke bhagavAna paNa lekanubhavana khAtara ja bhaNavA jAya che, paraNe che, ane bIjAM badhAM sAMsArika kAryo kare che. bhaNavA viSe mahAvIrakathAmAM paNa ema ja kahevAmAM AvyuM che ke temane bhaNavAnI jarUra na hatI, kAraNa, temane e vakhate viziSTa jJAna hatuM; paNa sAthe sAthe e paNa kharuM ke bAlakALamAM teo Izvara ke sarvajJa na hatA. Ane ApaNe atizaya-ddhi mAnIe; paNa buddhacaritamAM te spaSTa kahyuM che ke teo te saMsArakALamAM paNa sarva ja hatA. vaLI, ethI paNa AgaLa vadhIne, buddha kRSNanI jema 84 hajAra patnIone rIjhave che te paNa lokAnubhavananI lIlA ja Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra, jIvanasthAnA traNa staro 123 che. AvI te keTalIya ghaTanAo viSe buddhacaritamAM nirdeza maLe che. buddhanI patnInuM nAma pAlimAM yazodA che, te saMskRtamAM gopA che; te kRSNanI gopIonI yAda Ape che. vaLI, e gopA rAdhAnI jema sarva panIomAM pradhAna paNa che. vaLI, buddha ane gopA e baMne jANe ke prAraMbhathI sarvaguNasaMpanna ja hAya paNa lIlA khAtara saMsAra calAvatAM hoya, tema temane cItaravAmAM AvyAM che. AvI AvI aneka ghaTanAo che, je ApaNane spaSTa batAvI Ape che ke A koI mAnavanuM carita nathI, paNa avatArI puruSanuM carita che. hInayAnano Adarza hatA ke buddha svayaM pitAnuM Ayu pUruM thAya eTale nivANane pAme che. AthI viruddha, mahAyAnano Adarza e che ke bodhisatvane nirvANa heya nahIM; te te jyAM sudhI saMsAramAM eka paNa jIva baMdhanabaddha che, tyAM sudhI muktilAbha vAMchatA ja nathI. mahAyAnanI A bhAvanAne lIdhe paNa A trIja staranI buddhakathAmAM bheda paDI gayuM che. bannenI samAnatA (1) vAdaka paraMparAne virodha bhagavAna mahAvIra ane buddha eka ja samaye thayA ane baMnee eka ja paristhitine sAmane samAna bhAve karyo. baMnee vedaparaMparAno virodha karyo, vaidika devenI mahattA ghaTADI ane bhAratIya dharmone eka juduM ja valaNa ApyuM. ArAdhya deva viSenI kalpanA badalavAmAM baMnenuM pradAna noMdhapAtra che. mAnavasulabhA krodha, pakSapAta, rAgadveSa Adi dUSaNe vaidika ArAdhya devamAM hatAM, tene sthAne tevAM dUSaNothI rahita hoya te ja ArAdhya deva bane che evI bhavya kalpanA deva viSe baMnee ApI. - bhAratIya samAjamAM tatkALe ghara karI gayelI UMca-nIcapaNanI bhAvanAne nirAza karI mAnavasamAjanI ekatAnI bhAvanA prasAravAne yaza te baMnene phALe jAya che. dhArmika kSetre purehitAI cAlatI hatI eTale tyAM eka rIte dalAlInI bhAva pasI gaI hatI. tene dUra karI dharmAcaraNamAM madhyasthInI sadaMtara anAvazyakatAne nirdoSa baMnee samAnabhAve karyo ane dharmadalAlIne dUra karI. mAnavanI ekatA ane samAnatAne pariNAme gurupada, je mAtra brAhmaNe ja pAmI zakatA, Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 jainadharmaciMtana tene sthAne guNavAna vyakti-pachI bhalene te janma caMDAla heya-gurupadane regya bane che ema jAhera karyuM; eTaluM ja nahIM paNa pitAnA bhikSukasaMdhamAM tathAkathita zudrone paNa ucca sthAna ApyuM. AdhyAtmika sAdhanAmAM strI-puruSanA bheda khatama karIne baMnene sAdhanA karavAne samAna hakaka Apyo. baMnee AdhyAmika saMpattine mahattva ApyuM ane bhautika saMpattine tuccha gaNI. baMnee saMskRtane badale lokabhASAne mahatva ApyuM. AvI ghaNI samAnatAne kAraNe tema ja temanA saMbaMdhIonA nAma sAmyane kAraNe eka samaya evo hato jyAre baMnenuM vyaktitva eka ja manAyuM hatuM. paNa vidvAnone jema jema jaina-bauddha zAstro upalabdha thatAM gayAM ane enuM adhyayana thatuM gayuM tema tema e bhrama bhAMgI gayo ane have te baMne mahApuruSone ekamate sau vidvAne judA ja mAnatA thayA che. (2) baMnenA upadezanuM sAmya (1) karma-punarjanma-karma ane punarjanmane siddhAMta baMne mAne che, eTaluM ja nahIM paNa, te siddhAMtane tenA kharA svarUpamAM temaNe rajU karyo che. eTale ke IzvaranI dakhalagIrI vinA karmane niyama svataHsiddha che. karmaphaLa devAmAM karmanI ja zakti che, IzvaranI nahIM-Ama spaSTapaNe upadezAne baMnee kamane AdhAre saMsAracakra ane sRSTinA kamane svIkArIne prANImAtrane temanA pitAnA bhAyanA straSTA banAvI dIdhA che. potAnuM bhaviSya bagADavuM ke sudhAravuM e bIjAnA hAthamAM nahIM, IzvaranA hAthamAM paNa nahIM, paraMtu prANInA pitAnA hAthamAM che AvI spaSTa ghoSaNA baMnee samAnabhAve karI che. (2) IzvaranuM nirAkaraNa-svayaM tIrthakara mahAvIra ke buddha e baMne upadeza ApI zake che, Adarza upasthita karI zake che, mokSane mArga cIMdhI zake che, paNa temanI kRpA vaDe koI mokSa pAmI zakatuM nathI, temane baMnene keIne paNa pasaMda karIne mekSe pahoMcADavAno adhikAra nathI. jeNe mokSa meLavavo hoya teNe mArgagAmI banavuM paDe che. eTale kharI rIte teo mArgadarzaka che. (2) yogamArga-yajJathI svarga prAptinA dhyeyane badale baMne e samAnabhAve yoga-samAdhinA mArga dvArA mokSanI prApti batAvI che. yajJamAM pazuhiMsA jevI sAmanasAmagrInI jarUra paDatI tene sthAne baMnee AdhyAtmika yajJano Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra, jIvanathAnA traNa starI pracAra karyAM. e yajJamAM kazI ja bAhya sAmagrInI jarUra nathI; balake khAva sAmagrInA tyAgane ja upadeza che. AtmAmAM rahelA kaleze| ane doSone dUra karavA dhyAna dharavuM ane AtmAne nima`La karavA prayatna karavA-e ja sakSepamAM yeAgamAga che. e mATe ekAMtavAsa, aparigrahI jIvana ane AtmanirIkSaNanI Teva-eTalu hoya teApaNa basa che. (4) saMcamI jIvana--rAma ane kRSNanA jIvanamAM sanyAsanI vAta nathI. eTale ke teo saMsArane asAra samajIne bharayuvAnavaye saMsAratyAganA mahattvane svIkAratA nathI; eTaluM ja nahIM paNa, peAtAnA jIvanamAM sanyAsanA e prakAranA mAne apanAvatA paNa nathI. tethI UlaTu, A baMne mahApuruSo-bhagavAna mahAvIra ane buddha-samAnabhAve saMsArane tyAjaya samaje che; ane jyAre paNa vairAgya pragaTe tyAre sAMsArane cheADI javAmAM mAne che; ane peAtAnA jIvanamAM bharayuvAna vaye patnIne cheDIne saMyamI jIvana svIkAre che. Ama karI tee sa MsArI veA mATe eka naveA ja Adaza upasthita kare che ane te che saMyamane. bhAgane 125 mA sasAramAM sAmAnya che, paNa janmIne je mATe prayatna karavA paDe te tA sayamamAga che. jIvana bhAga mATe nathI paNa tyAga mATe che, ane tenI pratIti karAvavA pAta tyAgamAnA aMgIkAra karI AtyaMtika rIte bhAgavimukha thavAnA prayatna karI meAkSa meLave che. ba'ne saMyamI jIvana svIkAre che, chatAM paNa tenA sayamamAga mAM eka taphAvata spaSTa che : bhagavAna mahAvIra AkarA niyamanamAM mAne che ane yuddha madhyama mArge cAlanArA che. AthI tenA sadhrAmAM paNa saMyamanA kSetramAM utkaTa mAga ane madhyama mArga apanAvAyeA che. (5) tRSNA ane ajJAnanA tyAga--ane samAnabhAve dhoSaNA kare che ke jIvanamAM je viparyAsa che te ajJAnane kAraNe che. je AtmA nathI tene AtmA mAnI jIvA viveka gumAvI bese che ane tRSNAmAM paDe che. ane e tRSNAvallImAMthI samagra saMsAranI jALa UbhI thAya che, mamatva ane rAga-dveSanAM jALAM gUthAya che, ane saMsAracakra pharyAM kare che. A viSacakranA bhedananA eka ja upAya che ke, ajJAnane dUra karI vivekI banavuM. AthI tRSNA para kuThArAdhAta thaze ane samagra saMsAratuM mULa kapAI jaze. Ama ATale sudhI baMne ekamAgI che, paNa pachI ajJAna dUra thaI je bavAnu che tenAM "tenuM dana juda che. anu darzana kSaNikAmAM pi Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 jainadharmaciMtana jyAre mahAvIranuM darzana anekAMtavAdamAM. joke e bhUlavuM na joIe ke bhagavAna buddhane sarva vastunI kSaNikatA upara bhAra hovA chatAM teo cArvAkanI jema sarvathA viccheda mAnatA nahIM. ane vedAMta ke upaniSadonI jema sarvathA kuTastha nityatA paNa e svIkAratA nahIM. AthI temanA darzanane azAzvatAnuchedavAda kahI zakAya. tethI viruddha bhagavAna mahAvIra nityAnityavAda athavA zAzvatavicchedavAdamAM mAnatA hatA. AmAM je bheda che te vidhi ane niSedha chebhagavAna buddha zAzvata ke vicchedanI vidhimAM mAnatA nahIM; jyAre mahAvIra temAM mAnatA. AthI AgaLa jaI baMnenAM darzanamAM paNa judAI UbhI thaI. paNa baMnene samAnabhAve kama-punarjanmanI vyavasthA mAnya che. AtmAne buddhanA mate azAzvatAchinna mAnavAmAM Ave ke mahAvIrane mate zAzvata-vichina mAnavAmAM Ave, paNa kama ane tenuM phaLa ane saMsAra ane mokSa ane punarjanmanI vyavasthA te baMnee mAnI ja che. AthI tAtvika rIte sUkSmabheda bhale hoya. paNa baMnenA Atma viSenI maulika mAnyatAmAM bheda nathI, eTale ke A baMdhanabaddha AtmAe prayatna karIne mukta thavAnuM che ane punarjanmanA cakrane kamane nAza karI levAnuM che--AmAM te baMnenuM ekamAtya che. " (6) tapasyA-bhagavAna mahAvIra ane buka baMnee Antara ane bAhya tapasyA pitAnA jIvanamAM AcarI che e hakIkata che, paNa buddhane chevaTe bAhya tapasyAne utkaTa mArga choDavo paDyo che e paNa hakIkata che. Ama kara banyuM e viSe vizeSa vicAra karavo jarUrI che. baMnenI jIvanakathAone vicAra karatAM eka vAta te spaSTa thAya che ke bhagavAna mahAvIranI bAhya tapasyA AMtarika tapasyAnA utkarSa mATe hatI. teo lAMbA lAMbA upavAsa karatA hatA, paNa tenI pAchaLa mukhya uddeza dhyAna ane samAdhine hata; eTale ke dhyAna ane samAdhimAM anukULatA rahe te khAtara teo lAMbA upavAsa para UtaratA ane dhyAnamAM pratikULatA anubhavAtI tyAre pAraNuM karatA hatA. A hakIkana temanI jIvanakathAthI spaSTa thAya che. pAraMNa karavAnI IcchA chatAM bhikSA na maLe te kAraNe upavAsa anivArya thAya e judI vAta che; ApaNe temanI kathAmAM joIe chIe ke bhikSA levA nIkaLyA chatAM na maLI te upavAsa karyo. amuka abhigraha dharI bhikSA mAgavI e paNa eka tapasyAne ja prakAra che ane zarIra uparanI mamatA ochI karavA mATenI e sAdhanA che. paNa zarIrane Avazyaka hoya te ApavuM te viSe temanI potAnI bedarakArI nathI. mAgavA chatAM na maLe te tenA asaMtoSa agara roSa paNa nahIM, paNa maLe te nirmama bhAve svIkArata. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra, jIvananA traNa staro 1ra7 uparAMta, zarIre nagna rahI zItaSNatAnA je kaMI anubhava thAya te sahavA, deza-mazakanA upadravothI gabharAvuM nahi, samabhAve sahavuM -mahAvIranI bAhya tapasyA kaho ke kAyAkaleza kahe te A prakAranAM hatAM. sArAMza ke je kAMI kAyAkaleza hato te ga-samAdhimAM upakAraka rUpe hato, samAdhinA aMga tarIke hato. baMne tapasyA-AMtara ane bAhya-sAthe ja cAlatI hatI. bhAra AMtara upara hato ane ethI temaNe vItarAgatA ane arvajJatA prApta karI. buddhanA jIvanamAM te dhyAnanuM mahattva dIkSA pahelAM paNa jaNAve che, AthI te temanA pitAne, e mArgathI emane vimukha karavA mATe, rAga-raMganI vyavasthA karavI paDI ane aneka strIone saMga goThavavo paDyo. paNa e jIva te dhyAnamAgI ane virAgamAgI hatI. AthI eNe saMnyAsa lIdhe. saMnyAsI thaIne buddha prathama kevaLa dhyAnamArganuM ja avalaMbana le che. eka guru pAsethI e vidyAnI jeTalI unnati thaI zakatI hatI teTalI sAdhIne bIjA guru pAse jAya che. tyAM paNa dhyAnamAge ja AgaLa vadhe che. AmAM zArIrika kaleza eTale ke upavAsa Adi viSe kazuM ja kahevAmAM AvyuM nathI. eTale vakhata dhyAna karavuM hoya teTalo vakhata zarIra thira rAkhavAnuM kaSTa te svIkAravuM anivArya hoya ja, paNa emAM AhAra choDavAnI vAta nathI. jyAre A baMne gurunA dhyAnamAgana. anusaraNa pachI paNa buddhane ema lAgyuM ke hajI je jANavAnuM che, je bAdhi prApta karavAnI che, te te prApta thatI nathI, tyAre e dhyAnamArga choDIne bIjA gurunI talAza kare che ane krame karI nirAhArI bane che, ane temanI jIvanakathAmAM spaSTa kahevAmAM AvyuM che. temaNe anazananA - upavAsanA mArgamAM eTalI badhI utkaTa tapasyA karI ke temane jenAra pArakhI zaktA nahIM, ke A kaI jIvita vyakti che. teo zaba ke hADapiMjara jevA thaI gayA. temanI A tapasyA dhyAnavihIna tapasyA hatI, e paNa phalita thAya che. e spaSTa karavAmAM AvyuM che ke temane upadeSTA oe kahyuM ke A kAyalezane mAga e ja kharo muktino mArga che. eTale teo dhyAnamArga choDIne A kAyakalezane mArga saMcaryA. paNa AthI te kevaLa zarIra rakAyuM ane AtmAmAM bodhinuM jAgaraNa thayuM nahIM ! AthI te hArIne temaNe A kAyakalezano mArga cheDyo ane pharI pAchA dhyAnamArga apanAvyuM, ane spaSTa kahyuM ke A kAyalezane mArga muktino mArga nathI, ATalA vivaraNathI spaSTa che ke bhagavAna buddha AMtara, bAhya, Atara- ema karma karI tapasyA karI tenA pariNAmarUpe temane kAcaleza vire karavA Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 jainadharmaciMtana anubhava thayo. kAyaphalezanI eka maryAdA che, eTale ke te mAtra AMtara tapasyAnA sAdhanarUpa che; tene badale muktinA ekamAtra sAdhanarUpe kAyaphalezane mAnIne buddha tenuM AcaraNa karyuM. AthI temane temAM niSphaLatA maLe te svAbhAvika ja che. paNa je bhagavAna mahAvIranI jema buddha paNa kAyaphalezane muktinA sAkSAt kAraNarUpe nahIM paNa AMtara tapasyAnA-dhyAnarUpa tapasyAnA-sAdhanarUpe mAnyuM hota te je prakAranI nirAzA temaNe anubhavI te prakAranI anubhavavI na paData. Ama buddha tapasyAne mArga e mukti mAga nathI ema je kahyuM te paNa eka rIte to sAcuM ja che, kAraNa, temanI tapasyAmAM mAtra kAyaphalezane sthAna hatuM. paNa mahAvIrano anubhava AthI judo ja hato AthI teo kAyAkalezane paNa eka gauNa sAdhana tarIke svIkArI zakyA. pariNAme bhagavAna mahAvIre potAnA upadezamAM kAyAkalezane paNa sAruM evuM mahattva ApyuM che, jyAre buddha kAyakalezanI nidA karI che. A bAbatamAM buddhanA madhyama mAgane kAraNe saMghamAM zithilatAe bahu jaladI praveza karyo. ane eka samaya evo Avyo, jyAre baudharmanA bhAratamAMthI visarjananAM aneka kAraNomAMnuM e paNa eka kAraNa banyuM. bhagavAna mahAvIrane saMdha zithila na ja thayo ema to na kahevAya, paNa tene krama maMda rahyo. vaLI, samagrabhAve saMghanuM valaNa zithilatA tarapha nahIM paNa utkaTa bAhya AcAra tarapha rahyuM. AthI vAraMvAra kiyoddhAra thato rahyo ane, bhale nAnA jharaNuM rUpe paNa, avicchinna pravAharUpe te dharma bhAratamAM TakI rahyo. jyAre bauddha dharma bhArata bahAra tenA navA rUpe phelAye, jemAM bhAratIya bauddhadharmanI chApa ochI paNa te te dezanI dharma-saMskRtinI chApa vadhAre. A prakArano bauddhadharma jIvita chatAM tenA mULa uddezathI vimukha che. banenI vizeSatA (1) svabhAvagata bhagavAna mahAvIra ane budanI svabhAvagata vizeSatA e jaNAya che ke bhagavAna mahAvIramAM zraddhApradhAna valaNa vadhAre che, jyAre buddhamAM tarka pradhAna. AnuM mukhya kAraNa to e jaNAya che ke bhagavAna mahAvIranI paraMparA janI hatI ane temane mArga nizcita rIte aMkaNele have te mArganI sIdhI lIdhara Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagAvana mahAvIra, jIvanakathAnA traNa starI 129 emane cAlI javAnuM hatuM. eTale ke bhagavAna mahAvIra prAcIna jainadharmanA anuyAyI banI sAdhanA kare che. pArzvanAthanA saMdhamAM je sAdhanAmArga pracalita hatA ane je -nasaraNI vidyamAna hatI temAM gaNanApAtra navuM kazuM karavAnI temanI apekSA hatI nahI; mAtra je vastu sAMbhaLelI hatI tene sAdhanA dvArA sAkSAtkAra karavAnA hatA. AthI tee aneka vAra kahe che ke A huM je kahuM chuM, bhagavAna pArzva paNa te bAbatamAM ema ja kahyuM che. arthAt huM kAMI navu nathI kahete, amArI mAga eka ja che. AcAranA thADA bheda hatA te bAbatamAM paNa khulAse thaI gayA ke uddeza eka ja che. pachI bAhya cihnamAM kadAca thADA bheda paDe tethI kAMI vizeSatA nathI. pArzva saMdhanI zithilatA dUra karI mahAvIretene navuM teja ApyuM ane navesarathI saMdhanI racanA karI temAM pAnA saMdhane bheLavI dIdhA. A kAraNe teo tIrthaMkara thayA ane pachInA saMdha temane nAme oLakhAyA. ; bhagavAna mahAvIra zraddhApradhAna chatAM temaNe dIkSita thaI kAIne potAnA guru karyAM nathI. je kAMI sAMbhaLyuM haze ane je viSe zraddhA beThI haze e mArge svayaM caryAM ane vItarAga thayA. paNa yuddha viSe ema nathI banyuM. temaNe prathama zraddhAne sthAna ApyuM ane guru karyAM. paNa svabhAvamAM tarkanuM prAdhAnya hAI ekeka guru karI cheDatA gayA ane chevaTe pote potAnA mArga kADhayo. e nave che, apUrva che, evA ekarAra emaNe pote karyo ja che. paNa sAthe ja temaNe zrAMtAone potAnuM kathana adhazraddhAthI mAnI levA preryAM nathI; paNa peAtAnA tarkanI kasoTIthI kasI joIne pachI ja anusaravAnI bhalAmaNa karI che. Ama chatAM pachInA AcAze, badhA ja muddo A ja mAganuM pratipAdana kare che ane A gautama buddha pacIsamA mudra che ema, saMpradAya sthira thaye, karAvI dIdhuM che. zraddhA ane tarka pradhAna banne mahApuruSAnI chApa pachInA jaina bauddha banne dharmInA itihAsa upara paNa paDI che. zraddhApradhAna jaina dhame dArzanika navAM prasthAna karyAM nahI", jyAre ta`pradhAna bauddhadharme dAnika aneka navAM prasthAne karyAM ane te te kALe aneka bhAratIya darzanane paDakAra pheMkavA. ane te kAraNe bhAratIya darzIneAmAM navuM caitanya lAvavAmAM nimitta paNa te dharmI banyA. tethI UlaTu, jainadharmAMnA anuyAyIoe potAnuM maulika mantavya sAcavIne paNa te te kALanA navIna vicArAne jainadhamamAM samanvita karavAnA prayatna karyAM. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ janadharmacitana bannenA svabhAvamAM bIjI eka vizeSatA e hatI ke bhagavAna mahAvIra niyamAnA nirmANa ane pAlanamAM kaDaka valaNavALA hatA, eTale ke pitRhRdaya hatA; jyAre yuddha A bAbatamAM mAtRhRdaya hatA. A kAraNe svayaM yuddhe peAtAnA ja samaya daramiyAna saMdhamAM kevaLa aneka apavAdAnu sarjana ja nahIM, paNa aneka niyamenu visana paNa karI dIdhuM hatuM; jyAre mahAvIre utsargI mA nA ja Agraha rAkhyA hatA, ane anivAya hAya tyAM ja apavAda karyAM hatA; ane te apavAda paNa bhagavAna buddhanA niyamAnI tulanAmAM pAlananI dRSTie kaThora ja gaNI zakAya evA hate. 130 Agama ane tripiTaka vAMcatAM, e banne mahApuruSonuM je citra khaDuM thAya che te e ke bhagavAna mahAvIra te traNe leAnI vAtamAM khU`pI gayA che; traNe leAkanI ja nahI paNa temAM rahela corAsI lAkha jIvayoninI vicAraNAmAM tanmaya thaI gayelA dekhAya che. AtmAnI je vividha avasthAe traNe leAkamAM thAya che tenuM vivaraNa karatAM jANe teo thAkatA ja nathI. ane chevaTe tA temane e ja kahevAnuM che ke A badhA vaicitryamAMthI ane temAM anubhavAtAM aneka prakAranAM du:khAmAMthI mukta thavu hAya tema vItarAga bane, koI paNa jIvane kaSTa Apa nahI. jema tamane kaSTa nathI gamatu N, tema koIne paNa nathI gamatuM, mATe apramAdI anI hiMsAthI virata thAva, bhagavAna mahAvIrane nAnImeTI sau kriyAmAM hi MsA najare caDe che ane sarvatra jIva ane jIva ja najare caDe che, tethI temanI hiMsAmAMthI kema khacavuM enI ja ciMtA emane raheche; ane enI ja vicAraNA ane upadeza satra dekhAya che. bhagavAna muddhane traNe lAkanI carcAmAM ke jIvanI aneka vivaraNamAM jarAya rasa nathI; temane te kharI rIte AtmAnI nathI; brahmanI vicAraNAmAM paNa rasa nathI; emane te A lekamAM ja je du:kha anubhavAya che te du:khanA nivAraNanA ja rasa che; ane je kAMI dharmanA nAme karo tenA phaLano rasa ahI ne ahI ja kema cAkhI zakAya tenuM vivaraNa karavAmAM rasa che. bAkInI badhI vAte phayAM khAMDavA jevI tee mAne che. AthI bhagavAna mahAvIranI jema traNe lokanI ane temAM rahenArA javAnI ciMtA bune nathI, paNa temanI sAme Ubhela nenuSya te ja kSaNe dharmAM pAmIne tyAM ja dharma nA rasaneM| AsvAda letA kema thAya, enI ja yonimA ke tenA vistAraNAmAM rasa lAkamAM ane A mArga batAvavAmAM Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhagavAna buddha ane bhagavAna mahAvIra, jIvanakathAnA traNa stare 131 ciMtA buddha kare che. AthI kahI zakAya ke buddha eka vyavahAru upadezaka che, te sIdhe mArga batAvavAmAM rasa dharAve che. (2) dharmagata ane saMghagata bhagavAna mahAvIranA dharmamAM, prathama kahyuM tema, kaThora caryA upara bhAra che, jyAre bhagavAna buddhanA dharmanI carcA madhyama mArge cAle che. kaThora caryAnI maryAdA AMkI zakAya, paNa madhyama mArganI maryAdA AMkI zakAya nahIM. be cheDAnI vaccene mAga ghaNe lAMbe hoya che. ane temAM AtyaMtika zithila ane AtyaMtika kaThora e benI vaccene taratamabhAva aneka rUpa dhAraNa kare che. pariNAme acAranuM eka nizcita stara baMdhAtuM nathI. pariNAme, ApaNe joIe chIe ke, jaina saMghamAM zrAvaka hAyaka sAdhu hoya paNa tenA AcAranI eka nizcita maryAdA ApaNe jANI zakIe chIe ane e maryAdA bahAra janArane oLakhI paNa zakIe chIe. kAraNa ke AcAranuM eka nizvita dhoraNa bAMdhI zakAya che. Ane lAbha jaina saMghane maLe; ane tethI jaina AcArane stara bAMdhI zakAya che. paNa bauddhadharma ane saMgamAM madhyamamAga mAnela hoI AcAranuM eka nizcita dhAraNa bAMdhI zakAya ema rahyuM nahIM. pariNAme kALabhede ane dezabhede AcAranAM dhoraNe nizcita rahI zakyAM nahI. pariNAma AvyuM ke tibeTane bauddhadharma ane siMhalane bauddhadhama buddhAdi triratnane mAnavA pUratI mAnyatAmAM samAna hovA chatAM, emanI vaccenA AcArabhedanI khAI na pUrI zakAya evI thaI gaI ane chatAM bane bauddhadha gaNuyA. ethI UlaTuM, jainadharma game te dezamAM ane game te kALamAM hoya chatAM paNa tenA AcAranA niyamonuM amuka gheraNa tA rahevAnuM ja. bauddhadharma vizvamAM phelAye, paNa te maulika bauddhadharma rahyo nahIM; jyAre jainadharma pitAnA mULa sthAnamAM bhale TakI na zakyo, paNa jenadhama rahyo. madhyama mArga ane utkaTa mArganA AgrahanAM A be pariNAme pratyakSa che. - prabuddhavana, tA. 1-11-64 tathA 16-11-6 4 Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 anekAMtavAda (1) jIvana ane vicAra mATe anivAya ekAMta eTale eka cheDA. gujarAtImAM ApaNe kahIe chIe e te chele pATale beThe che; tAtparya e ke e haThe caDayo che. koI paNa vastu viSe eka rIte ja vicAravuM ane te viSe khIjA dRSTibindune lakSyamAM levuM ja nahi- AvI haThAgrahI-kadAgrahI vRttimAMthI ekAMtavAda janme che. tattva viSenA, jIva, jagata ane Izvara Adi viSenA AvA haThAgraha ekAMtavAda che ane tethI virAdhI te anekAMtavAda che. jIvanamAM jema kevaLa haThAgrahathI cAlatuM nathI, mAMDavALa keLavavI paDe che, tema dA`nika vicArAmAM paNa evI mAMDavALa karavAnI vRttimAMthI anekAMtavAdane janma thAya che. satyadarzana mATe anekAMtavAdanI jarUra hAthInI eka mATI hAra UbhI hoya. badhA hAthInI sUMDha pUrva dizAmAM ane pUMchyu... pazcima dizAmAM hoya. mAtra sUDhane jonArane e khyAla nahi Ave ke hAthIne pU`chyuM paNa che, ane pUchaDAM jonArane e khyAla nahi Ave ke tene sUMDha paNa che. hAthInI eka bAju joI zakanAra mATe Ama thavu svAbhAvika che. paNa tethI kAMI hAthInuM pUchyuM ke sUMDha maTI jatAM nathI. jonAranI maryAdAne kAraNe ekAMgI darzIna thayuM che, paNa jonAranI maryAdAne vadhAravAmAM Ave. tene evI jagyAe UbhA karavAmAM Ave ke te hAthInA ukta baMne avayava joI zake, te| pachI tene vivAdanuM sthAna nahi rahe. A ja vAtane vastu vizenA tattvavicAramAM paNa sthAna che. manuSyathI jJAnamaryAdA jema jema vadhe che; tema tema te eka ja vastunAM navAM navAM rUpAne jANatA thAya che. paNa prathama teNe vastumAM je joyuM ke mAnyuM tene ja pakaDIne besI rahe ane ethI AgaLa jovAne taiyAra ja na thAya te tene ApaNe ekAMtavAdI kahIe. ane je vastu viSe eka bAju nahi, paNa sA~bhavataH badhI bAjute zatAnI zakti anusAra vicAra karavA taiyAra hAya te anekAMtavAda kRSNa! Ta Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 133 jIvanavyavahAramAM je manuSya ekAMtavAdI ke haThAgrahI thAya to jIvanavyavahAra cAle ja nahi ane jIvavuM ja muzkela thaI paDe, eTale tene haThAgrahI thavuM pAlave nahi-ema aneka anubhavothI ApaNe zIkhyA chIe. paNa jIvanamAMthI phalita thatI e zIkha tattvajJo ke dArzanike e tattvavicAramAM sarvAze svIkArI nathI. keTalIka vAra e zIkha vicArakSetramAM paNa jAye-ajAthe kAma karatI ja hoya che, paNa temane haThAgraha te svIkAravAnI nA pADe che. anekAMtavAdanI samajUtI ApavA aMdhagajanyAyano ullekha zAstromAM Ave che. aneka aMdhajano hAthI kevo che tenuM varNana hAthInI sUMDha, pUchaDuM, paga, kAna Adi judA judA avayavone sparza karIne kare che, tyAre temAM je vivAda Ubho thAya che, tevA prakArane vivAda tattvavicAranI bhUmikAe kaI paNa tattva ke vastunA AMzika darzanathI thAya che, ane emAMthI ekAMtavAdono uddabhava thAya che. paNa jema e badhA ane vivAda draSTA zamAvI zake che, ke je hAthInA pUrA rUpane joIne tenuM varNana teo samakSa karavA samartha che, tema anekAMtavAda paNa AMzika darzanathI thatA vivAdane, vastunA pUrNarUpane svIkArIne, zamAvI zake che. AthI anekAMtavAdamAM aneka virodhI mantavyone samAveza thaI jato hoI dekhIto virodha tyAM gaLI jAya che ema mAnavuM joIe. trAjavAnI dAMDI enI e ja che, paNa grAhaka ane vikretA tenI dAMDInA UMcAnIcApaNAmAM jude judo artha tArave che. vastuvALuM trAjavuM nIcuM jAya temAM grAhakane pitAnuM hita jaNAya che, jyAre vikretAne nukasAna. A be virodhane zamAvavAno mArga e che ke, trAjavuM samadhAraNa rahe. trAjavAnA nIcApaNumAM dRSTibhedane kAraNe be vyaktiomAM lAbha-alAbha viSe vivAda thAya e svAbhAvika che; kAraNa, teo ekabIjAnuM dRSTibiMdu samajavA prayatnazIla nathI; bane pitAnA ja lAbhane vicAra kare che, sAmAnA geralAbhane nahi. paNa jo teo mAtra pitAnA lAbhano ja nahi, paNa aucitya ke nyAyano vicAra kare, te tarata ja temane spaSTa thaze ke trAjavuM je samadhAraNa rahe to ja banne pakSe nyAya thAya che. ApaNA vicAro viSe paNa AvuM ja bane che. ApaNe koI eka bAbatamAM kevaLa ApaNuM ja vicAranI satyatA svIkAratA hoIe te sAmA pakSanA satyane dekhI zaktA nathI; paNa je manane samanvayazIla ke madhyastha banAvIe to tarata ja sAmAnA vicAramAM rahela satyanuM paNa darzana thAya che. AvA satyadarzananI tAlAvelImAMthI ja anekAMtavAda vikase che. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 jenadharmaciMtana dhArmika asahiSNutA TibeTamAM mAtra bauddhadharmane ja pracAra hato ane khristI leke pitAna. dharmane pracAra karavA devAnI chUTa mAgavA tyAMnA rAjA pAse gayA. tyAMnA rUTa kArabhArIo ane evA ja prajAjanA agraNIoe rAjAne khristI lekAne dharma pracAranI chUTa na ApavI salAha ApI, paNa rAjAe temane uttara Ape ke, "ApaNe temanI vAta jarUra sAMbhaLIzuM. ApaNAmAM ja-ApaNA dharmamAM jabadhuM kahevAI gayuM che ane have kAMI navuM jANavA jevuM rahyuM nathI ema kema kahevAya ? ApaNA mAge ApaNe cAlIe chIe, temanA mArge teo cAle che: paNa je ApaNe temanA mArganA anubhavo sAMbhaLIzuM ane temAM paNa kAMI tathya ane gya haze to teno meLa ApaNA mArgamAM ApaNe karI laIzuM. te tethI ApaNe mArga paNa sarala banaze. AthI bIjAne sAMbhaLavAmAM aMte to ApaNe ja phAyadAmAM rahIzuM; to zA mATe temane avakAza na Apavo ? vaLI ApaNe dharma to ApaNI rageragamAM UtarI gayA che; ne tyAMthI khasI javAne kaI bhaTTa nathI; to bIjAne sAMbhaLavAmAM zuM nukasAna che ?" rAjae to potAnI udAratA batAvI. paNa khristIo AvI udAratA batAvI zakyA nathI. teo jyAM jAya che tyAMnA dharmanAM dUSaNo zodhavAnuM ja kAma kare che. AthI aMte teo vividha dharmovALI prajAo sAthe ekarasa thaI zakatA nathI. TibeTanA rAjAnI udAratAne geralAbha uThAvI aMte temaNe te rAjAne ja marAvI nAkhyo ! romamAM khristIoe bAIbala ane tene lagatA sAhitya sivAya bIjA dharmanA sAhityanI hoLI karI hatI ! musalamAna paNa AvuM ja kare che. temane paNa kurAna sivAya anyatra dhama dekhAto ja nathI. je vayaM kurAnamAM te ghaNI ja udAratA batAvavAmAM AvI che, paNa musalamAnomAM anya dharma pratye sahiSNutAno sadaMtara abhAva ja dekhAya che; ane jyAM jyAM teo gayA tyAM tyAM virodhI dharmone nestanAbUda karavAno temaNe prayatna karyo che. AthI teo paNa anya dharmIo sAthe ekarasa thaI zakyA nathI. koI paNa sAco dhArmika puruSa pitAnA mAnI lIdhelA dharmamAM ekAMta baMdhAI na rahetAM, jyAMthI paNa tene je kAMI sAcuM ane egya maLe tene svIkAra rahe. te te aMte to pitAnA ja dharmanI puSTi kare che. A vastunI saccAI phAI paNa dharmanA itihAsamAMthI pramANa sAthe siddha karI zakAya tema Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 135 che. ane je dharmoe AvI udAratA nathI dekhADI te pRthvI paTa uparathI nAkhUda paNa thaI gayA che athavA pUrNa pratiSThA jamAvI zakayA nathI. jainadhama nI pragatizIlatA je samAja pAtAne sanAtanI tarIke oLakhAvatA hoya temAM peAtAnI raDha mAnyatAomAM svaicchika parivatana ke parimAjana karavAnI tamannA nathI hatI, paNa AsapAsanAM paribaLeA temane tevuM parivartana ke parimAna karavAnI pharaja pADe che, ane aMte tenA netAe peAtAnAM rUDha mantavyAne kAyama rAkhIne paNa tevuM parivartana kALabaLane nAme svIkArI te le che, paN guNagAna te rUDha mAnyatAnAM ja kare che. pratyeka dhArmi ka samAjanI A eka khAsiyata hoya che. AthI rUDha sanAtana mArgamAM navuM navuM satya svIkAra karavAnA Agraha dharAvatA anekAMtavAdanA pravezane bahu ja eae avakAza rahe che. anekAMtavAdanA praveza tyAM ja sahaja bane che, je samAja pragatizIla haiAya. A dRSTie sanAtanI hindu-vaidika samAja karatAM jainadharmAMna vadhAre pragatizIla gaNavA joIe. jainadharmanA anuyAyIomAM paNa vaidikanI asara jevI tevI nathI thaI, te paNa peAtAnA sanAtanapaNAnA samathanamAM aneka dalIle! karatA thaI gayA che, paNa samagra itihAsa e vAtanI sAkSI pUre che ke, jainane ane dhame potAne sanAtanI kahevarAvavAmAM rAcavA chatAM satya svIkAra mATenA peAtAnAM kAra hamezAM khullAM ja rAkhyAM che. ane samAjanA AcaraNamAMthI ke AsapAsanA dAnika vicArAmAMthI je kAMI ucita jaNAyuM, satya jANyuM, tene peAtAnA AcAra ane darzInamAM svIkArIne AtmasAt karI lIdhuM che, ane tema karavAmAM gauravanA ja anubhava karyAM che. Anu kAraNa jaina dananI prakRtimAM ja anekAMtavAdanI bhAvanA mULathI rahI che te che. AthI niHsa`zaya kahI zakAya ke bhAratIya vividha samAjomAM jaina samAja pragatizIlatAnI dRSTie agraNI manAvA joIe. dAnikone eka yA khIjI rIte vicArakSetramAM anekAMtavAdane Azraya lIdhA vinA cAlatuM ja nathI; paNa jaina darzana ja evuM dana che ke jeNe peAtAnA samagra dArzanika vicArane anekAMtavAdanI bhUmikA upara ja gAThavyA che. tethI te vAda jaitAnA peAtAnA thaI gayA hAI, bIna dAnikA jainenI jema anekAMtavAdI banavAmAM gAravano anubhava nathI karatA. paNa kAI gAravano anubhava kare ke na kare, tethI kAMI anekAMtavAdanuM gaiArava dhaTatu nathI. satyana ane vicAravikAsa mATe anekAMtavAdano sarvakSetre svIkAra karyAM vinA khIjo kAI rastA che ja nahi. n Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 jainadharmaciMtana (2) anekAMtavAdanuM mULa ahiMsA ATalI anekAMtavAdanI sAmAnya carcA pachI jaina darzana anekAMtavAdanI bhUmikA upara ja kema UbhuM thayuM e vicAravAnuM prApta thAya che. bhagavAna mahAvIrane jIvanano maMtra eka ja hato ane te che ahiMsA. bhagavAna mahAvIre jagatane aNuaNumAM vono vAsa che. temanuM saMvedanazIla samabhAvI hRdaya anubhavavA lAgyuM, ke jIvana mane jema priya che, tema A sUkramamAM sUkSma jaMtuone paNa priya che; mane du:kha gamatuM nathI tema e sarvane paNa du:kha apriya che. to mAre jIvanavyavahAra evI rIte goThavo joIe, jethI anya jIvanI hiMsA thAya nahi. AvA tIvra saMvedanamAMthI mahAvIre ahiMsaka jIvanavyavahAra apanAvyo ane lekajIvanamAM saMyamano upadeza dIdhe. vicArasaMpattinuM mUlya ahiMsaka jIvanavyavahAramAMthI ja bIjAnA vicArane Thesa na pahoMcADavAnI vRttino janma thAya che, kAraNa ke e anubhavanI vAta che ke, saune mana pitAnI bAhya saMpattinI jema vicArasaMpattinuM paNa bahumUlya hoya che. e paNa anubhavAya che ke mANasanI bAhya saMpatti bhale phanA thatI hoya, paNa pite nakkI karelA vicAra ke maMtavyane choDavA te jhaTa taiyAra thatuM nathI. Ama potAnA mata, maMtavya ke vicAra pratye vyaktine eka prakAranI niSThA ane mamatA hoya che. enI e niSThAne ke mamatAne jyAre ApaNe vagara vicAryuM jhaTa jUThI kahI daIe chIe tyAre te AMcake anubhave che, tene tIvra duHkha thAya che ane tenI pratIkAra karavA te tayAra thaI jAya che; ane pitAnAM sAcAM-khoTAM maMtavyone vadhAre baLapUrvaka vaLagI rahevA taiyAra thAya che. sAmI vyakti paNa pitAnAM maMtavyone te ja pramANe vaLagI rahevA taiyAra hoya che. AthI vAda-vivAdanI, vaira-prativeranI paraMparA ja vadhe che, ane A hiMsA ja che. A vaicArika hiMsAnA nivAraNarUpe ja anekAMtavAdano vikAsa karavAnuM bhagavAna mahAvIre ucita mAnyuM ane temaNe pitAnA darzanane anekAMtavAdanI bhUmikA upara ja vikasAvyuM. jIvanI hiMsA je vijaya hoya to jIvanA koI paNa maMtavyane jhaTa daI beTuM kahI daI tene du:kha pahoMcADavuM, e paNa hiMsA ja che ane tethI tema karavuM paNa varjya gaNavuM joIe. AthI kaMI maMtavyane je khoTuM na kahevuM hoya te temAMthI satya zodhavAnI pravRtti karavI ja joIe. jyAM sudhI virodhInA maMtavyane asatya mAnatA hoIe Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 137 tyAM sudhI te maMtavya AdarapAtra to bane ja nahi; eTale temAMthI satya zodhavAne prayatna anivArya bane che. A prayatnamAMthI eka dRSTie nahi paNa aneka dRSTie vastunuM nirIkSaNa karavAnI pravRtti vadhe che, ane te ja anekAMtavAdane janma Ape che. Ama ahiMsAnI bhUmikA upara ja anekAMtavAdano prAsAda Ubhe thAya che. samavayanI saMjIvanI AcArya siddhasene kahyuM che ke, jeTalA vacana mAge che teTalA ja naye che ane jeTalA no che teTalAM ja paradazana che. A ja vAtane AgaLa vadhArIne AcArya jinabhadde spaSTa karI che ke jeTalAM paradarzana che te badhAM maLIne jaina darzana bane che. parasparavirodhI maMtavyomAM virodha tyAM sudhI ja rahe che, jyAM sudhI e badhAMne saMgata karI temane ema samagra-pUNa darzanarUpe samanvaya karavAmAM na Ave. virodhano AdhAra parasparamAM rahela doSo ke nyUnatAo che. paNa jema koI maMtavyamAM deSa ke nyUnatA hoya che, tema temAM guNa ane vizeSatA paNa hoya che. je kSaNe e guNa ane vizeSatA tarapha dhyAna ApavAmAM Ave che, te kSaNe ja vastudarzanano e paNa eka prakAra che, naya che, ema spaSTa thAya che ane vastudarzananI pUrNatAmAM e paNa eka aMga banI jAya che. jema nAnA prakAranA, judA judA raMganAM motIe jyAM sudhI pRthapha hoya che, tyAM sudhI temanI judAI tarapha ja vizeSa dhyAna jAya che ane temanI ekatAne badale pArthakya viSe ja mata daDha banatuM jAya che. paNa e badhAM motIone jyAre eka hAra banAvavAmAM Ave che, tyAre teo potAnuM svataMtra astitva khoIne eka hAranA aMga rUpe banI jAya che. temAM eka navA ja prakAranI saMgati teo UbhI kare che. A ja rIte jyAM sudhI bhinna bhinna dazano pitAnI ja saccAI viSe Agraha rAkhe tyAM sudhI te darzana mithyA kahevAya, kAraNa, teo AMzika satyane pUrNa satya mAnIne rAcatAM hoya che; paNa jyAre temAMthI pUrNatAne Agraha dUra karIne temane pUrNa darzananA aMga tarIke, naya tarIke, eka prakAra tarIke jaina darzanamAM mUkavAmAM Ave che, tyAre teo mithyA maTIne satya banI jAya che. ane evA AMzika satyone ekatra karIne vividha nayomAMthI jaina darzanano prAsAda khaDe karavAmAM Ave che. eTale te miththAmAMthI Ubho thayela chatAM pote mithyA nathI, eTaluM ja nahi paNa, prathama je mithyA hatA temAMthI paNa mithyAtvane gALI nAkhanAra che. Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaitadhama ci'tana jema aneka dizAmAMthI AvanArI nadI samudramAM maLIne eka thaI jAya che, potAnuM astitva khAI nAkhe che, tema anekAMtavAdamAM paNa aneka ekAMtavAdI mato maLI jAya che ane peAtAnuM astitva khAI nAkhe che. arthAt te judA hatA tyAre mithyA kahevAtA, paNa jyAre anekAMtamAM samanvita thaI gayA tyAre temanuM juduM astitva samApta thaI jAya che ane satyanA eka bhAga tarIke ja vamAnamAM rahe che; AthI teo mithyA maTI jAya che. anekAMtavAdanI saMjIvanI zakti evI che ke, e matAne navatara rUpa ApI de che; temAMthI kadAgrahanuM viSa nIkaLI jatu hAI te mithyA rahetA nathI; satyanA eka aza tarIke navajIvana prApta kare che. 138 jaina dazyananI A 'jIvanI jemanAmAM hADAhADa vyApI gaI che tevA AcArya haribhadra ke hemacaMdrane kahevAtA mithyAdarzanamAM ke mithyAtvI devamAM kaze ja doSa jaNAtA nathI. ane tethI; ApaNe joIe chIe ke, AcAya haribhadra anya nAnA kapika Adi praNetAone paNa jaina tItha karanI kATithI UtaratA gaNavA taiyAra nathI; ane AcArya hemacaMdra je bhaktibhAvathI tIya karanI stuti kare che e ja bhaktibhAvathI zivanI paNa stuti karI zake che. emane ziva paNa eka vItarAgI deva tarIke dekhAya che : A che anekAMtavAdanI savanI zakti. devAmAM ekatAnuM bhAna karavuM e te kadAca manuSyamAM udAratA hAya ! paNa sa Mbhave. paraMtu vibhinna matomAM sAmajasya sthApavuM e sarala nathI. sAmAnyapaNe ema kahI devuM ke, badhAM danAno samUha e jaina darzana che e eka vAta che, paNa e badhAMne samanvaya karIne eka vyavasthita dana UbhuM karavuM e atyaMta kaThaNa kAma che. kAraNu ke, aneka vireAdhI matathyAmAM rahela ekatA zAdhavAnu kA sara" nathI. paNa jaina dAnika AcAyeMe e pAtAnuM dhyeya ja banAvyuM che ke potAnA samaya sudhI je je navAM navAM mahatavyeA UbhAM thayAM hAya che te saune yathAsa`bhava tArkika samanvaya karIne tene anekAMtavAdanA vizALa prAsAdamAM yeAgya sthAna ApI devuM. Ama karavAmAM temanI tAki katAnI ane madhyasthapaNAnI pUrI kasoTI thaI ya che. kAraNa, A mATe samagra bhAratIya darzananI pRSThabhUmimAM te te maMtavyanuM sthAna, samagra dAnika vikAsakramamAM temanuM upayukta sthAna, te te maMtavyenA utthAnanAM anivAya` kAraNe, te te ma'tavyeAnA guNadASA, te te matavyeAmAM parasparanA virAdha, ane chevaTe samanvayaneA mArga--ATalI bAbatonI vicAraNA anivAya thaI paDe che. A vinA anekAMtavAdanA prAsAdamAM te te maMtavyanuM sthAna nizrita thaI zakatu nathI. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 139 anekAMtavAdanA prAsAdanI bhavya racanA ane vikAsa mATe bhagavAna mahAvIrathI mAMDIne upAdhyAya yazavijaya sudhI barAbara kALakrame prayatna thati rahyo che. pariNAme ema ni:saMkecapaNe kahI zakAya ke bhAratIya samagra darzanonA vikAsa sAthe sAthe jaina darzana paNa te saune AtmasAta karatuM bhAratIya darzananI vaijayantI laherAve che. ane e eka ja darzanane abhyAsa karavAmAM Ave to samagra bhAratIya darzananA vikAsane tAdaza ItihAsa vAcaka samakSa khaDe thaI jAya che. (3) anekAntadaSTie vividha mane samanvaya jaina darzananI anekAMtavAnI bhAvanA viSe ATale vicAra karyA pachI tenuM avataraNa kevA kevA mAge kyAM kyAM jainoe karyuM che te viSe saMkSepamAM vicAra karI laIe. sau dharmomAM potapotAnAM zAstranI je pratiSThA hoya che te anupama che. jainadharmamAM paNa pitAnAM zAstranI pratiSThA anupama che ja. chatAM paNa tyAM anekAMtabhAvanA kevI nirAgrahavRtti dhAraNa karI zake che, tenuM udAharaNa jenenuM naMdIsUtra nAmanuM zAstra pUruM pADe che. naMdIsUtramAM sabhyazAstra ane mithyAzAstranI kasoTI ApavAmAM AvI che. temAM kahyuM che ke, svayaM vyakti je samyakatvI arthAta vivekI, jJAnI hoya te tene mATe jaina Agamo ke ajene mahAbhArata Adi zAstro e badhAM ja sarakhI rIte samyapha zAstro che. paNa je vyakti svayaM mithyAtvI arthAta avivekI. ajJAnI hoya to tene mATe jena-ajena sarva zAstro mithyAzruta-mithyAzAstro banI jAya che. Ama mAnavAnuM kAraNa e che ke, ekanI eka vastu jema draSTAnI bhAvanA pramANe vividha rUpa dhAraNa kare che, tema zAstro paNa draSTAnI bhAvanA pramANe ja vividha rUpa dhAraNa kare che. AthI kaI eka zAstra ekAMta samyapha ke mithyA che evo niyama karI zakAya nahi. sUrya prakAza Ape che khare, paNa ghUvaDane e kazA kAmane nathI, carone e potAnI ISTa siddhimAM bAdhaka ja bane che, tema tIrthaMkaro ke mahApuruSo viSe paNa che. sarvajanahitanuM dhyeya laI cAlavA chatAM teo sarakhI rIte saunA pUjya banatA nathI; kAraNa, grAhakanI yogyatA-ayogyatAne lIdhe temanA pratye AkarSaNa -vikarSaNa thAya che. eTale tIrthaMkara paNa saune mATe sarakhI rIte tIrthakararUpa banI zakatA nathI. A ja nyAya sau vastu viSe anubhavAya che. vastu enI e chatAM, draSTAnA daSTibiMdu pramANe, te vividha dazane UbhAM kare che. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 jainadharmaciMtana dravyArthika ane paryAyArthika naya-vastudarzananA je nAnA prakAre che e badhAnuM vagIkaraNa jaina AcAryoe, bhagavAna mahAvIrane anusarIne, be dRSTi ke be nayAmAM karyuM che : eka che bhedarzana ane bIju che abhadadarzana; eka che vizeSagAmI darzana ane bIju che sAmAnyagAmI darzana; eka che anekatvanuM darzana ane bIju che ekatvanuM darzana. darzana game te hoya, paNa te A bemAMthI game te ekamAM samAviSTa thaI ja javAnuM. jaina paribhASAmAM abheda darzanane dravyArthika naya ane bhedarzanane paryAyAthika naya kahe che. bhAratIya to zuM paNa vizvanA koI paNa dArzanika mantavyane A bemAMthI game te ekamAM samAveza thaI zake che evo dAva jaina AcAryo che. ane temaNe atyAra sudhImAM UbhA thayelA temane jJAta samagra darzane A bemAMthI game te ekamAM kevI rIte samAvI zakAya che te yuktipUrvaka batAvyuM paNa che. e be nayonA avAMtara bheda sAta karavAmAM AvyA che ane te sAta niyAmAM bhAratIya darzananA samagra vistArane samAvI levAmAM Avyo che. vyavahAranaya-kavyArthika nayanA eka bheda tarIke vyavahAranaya mAnavAmAM Ave che. vyavahAranuM tAtparya e che ke lokavyavahArane pramANa mAnIne cAlavuM. lokavyavahAra vastugata sUkama bhedone dhyAnamAM lIdhA vinA ja sthUla abheda mAnIne cAle che. AthI vyavahAranaya dravyArthikano bheda che ane jJAnane nahi, paNa ajJAnane mahattva Ape che. cArvAke vyavahAranayavAdI ja che, kAraNa ke teo paNa mAtra bhUtane ja mAne che ane svataMtra evA jJAnamaya caitanya AtmAne mAnatA nathI, kAraNa ke teo lekavyavahArane ja pramANa mAnIne cAle che; AtmA jevI sUkSma vastunA vicAramAM paDatA nathI. AthI teo ajJAnavAdane ja Azraya le che. cArvAkane virodha te dArzanikoe Atmatattva svataMtra mAnIne karyo ja che. jaina darzanamAM chava ane ajIva tonI mAnyatA sthira thayelI che. AthI jaDa bhautika vastu pUratuM cArvAka darzana sAcuM che, paNa caitanya viSenI tenI mAnyatA bhrAmaka che; eTale te paNa eka nayane anusare che ema mAnavuM rahyuM. ane eka nayamAM pUrNa satya pragaTa thatuM nathI, paNa sarvanomAM pUrNa satya pragaTa thAya che. AthI cArvAkane paNa ekAMta asatya darzana kahI zakAya nahi; temAM paNa AMzika satya te che ja, ema jaina darzana kahe che. saMsArI jIvAtmAmAM adhikAMza evA che, jemane Atma-anAtmane viveka che ja nahi. ane teo ajJAnane kAraNe zarIrane ja AtmA mAnIne vyavahAra kare che. A vyavahAra cArvAka darzanane AdhAre che ema ja kahevuM joIe. vyavahAranayanuM maMtavya che Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 141 ke pramANamAM vividha lakSaNe, je dArzanike dvArA ApavAmAM AvyAM che, te ekabIjAthI judAM paDe che. eTale emAMthI kone sAcuM mAnavuM ? pramANa kone mAnavuM ?--e jyAM nakkI thaI zakatuM na hoya, tyAM te dvArA vastutattvanuM jJAna karavA javuM, e vaLI, taddana azakya che. mATe lekamAM sAcuM mAnIne je vyavahAra cAle che te ucita che, vastutattvanuM yathArtha jJAna azakya ja che, jJAna thaI zakatuM nathI, mATe ajJAna ja zreya che-Ama vyavahAranayane Azraye ajJAnavAdanuM utthAna che. lokamAM AvA ajJAnavAdane Azraya ApaNe jayAM tyAM joIe ja chIe ane zAstromAM paNa enuM samarthana kare evAM vAkyo che. damAM ja kahyuM che : aDhA veDhacuta lAgatA Duta surya viSTi : : ........ ... asyAdhyakSaH parame vyomanU seA aGga veda yadi vA na veda / " bhartuharie kahyuM che - "nainAnumitiisdhyartha kuratumAtRmi: mithurAtatarara-ravivArate " eka kuzala puruSa eka rIte anumAnathI vastu jJAna kare che, paNa tethI vadhAre kuzala puruSa hoya to tenA e anumAnajJAnane uthalAvI pADe che. tyAM kenA anumAnajJAna upara bharose karavo ? jaina zAstromAM paNa ajJAnavAdane kriyAvAda Adi cAra vAdanA eka bheda tarIke ullekha Ave ja che. Ama ajJAnavAda kharI rIte manuSyajAti eTale ja jUne gaNI zakAya. vaLI, mImAMsakee te jJAna karatAM kamane ja mahatva ApyuM che ane te rIte jJAna nahi te ajJAna e arthamAM temane karmavAda paNa eka prakArano ajJAnavAda ja che. A badhA prakAranA ajJAnavAdane samAveza jainasaMmata vyavahAra nayamAM che. ane te matane samanvaya jenoe jIva ane ajIva tattva mAnIne tathA AtmAmAM-saMsArI AtmAmAM-jJAna-ajJAna ane mAnIne karela che. parama tatvanuM bhale pratyakSa jJAna na hoya, paraMtu parAkSa jJAna e kAMI ajJAna ja che ema kahI na zakAya. vaLI, ajJAnavAdIe dArzanikanAM lakSaNomAM virodha darzAvyo che, paNa te virodha darzanane te tene jJAna ja mAnavuM paDe che, anyathA virodha siddha nahi thAya. Ama lekavyavahAramAM paNuM jJAna-ajJAna banethI kAryasiddhi thAya che, nahi ke ekalA ajJAnanA AzrayathI. mImAMsaka vedonuM tAtparya bhale phamAM mAne, paNa e kama viSe te yathArtha jJAna joIe ja ne ? Ama kara Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 janadharmaciMtana pote bhale jJAna rU5 na hoya, paNa te viSenuM jJAna je na hoya ane ajJAna ja hoya to amuka ja karmamAM pravRtti ane amukamAM nivRtti kevI rIte thAya ? mATe mImAMsakoe paNa ekAMta karma nahi paNa jJAnane paNa mAnavuM jarUrI che. mAtra davA levAnI kriyAthI-karmamAtrathI rogamukti nathI thatI, paNa yogya davA kaI e jANIne davA levAthI rogamukta thavAya che. mATe jJAna ane karmanA samuccano mArga e ja hitAvaha che. mImAMsakee vedone apauruSeya mAnyA, temAM paNa ajJAnavAdane ja Azraya che. kayA puruSe ane kyAre te racyA te jANI zakAtuM nathI mATe te aparaNeya che. paNa tethI viruddha, jenuM kahevuM che ke, vidyAo bhale anAdi hoya ane te te vidyAonA Adi upadeSTA jJAta nathI mATe te daSTie bhale tene apauruSeya kahe, paNa te te vidyAone navuM navuM rUpa ApanAra te puruSo ja che ane teo sAta paNa che. RcAnA amuka maMtranA draSTA amuka RSione mAnavAmAM Ave ja che, to pachI e dRSTie vedone pauruSeya mAnavAmAM ze bAdha che ? jenonAM bAra aMge vize paNa jenI dhAraNuM che ke, te anAdi-anaMta che ane chatAM vidyamAna aMge bhagavAna mahAvIranA upadezane anusarIne gaNadharanI racanA che. Ama te paNa pauruSeya ane apauruSeya siddha bane che. saMgrahanaya-eka tarapha cArvAka che, jeNe mAtra jaDa tatve ja mAnya paNa tethI viruddha vedAMta ke aupaniSada darzana che, jeNe mAtra cetanyane ja mAnyuM. e vedAMta darzanano samAveza jainasaMmata saMgrahanamAM che. lokmAM je kAMI che te savane saMgraha-samAveza sattattvamAM thaI zake che, kAraNa te badhuM sata te che ja--ema saMgrahanaya paNa mAne che. vedAMta darzana tatvane mAtra sata kahIne ja saMtuSTa nathI thatuM, paNa te sata caitanyarUpa ja che, je puruSa ke brahma ke AtmA kahevAya che Ama paNa Agraha dharAve che. jaina darzana tanyatatvanA astitvamAM to saMmata che ja, paNa te mAne che ke, caitanya uparAMta acetana kahI zakAya tevuM tatva paNa hovuM joIe, anyathA caitanyamAM baMdha ane mokSa, saMsAra ane nirvANanI ghaTanA saMbha nahi. vedAMtamAM mAyA, mithyAtva, ajJAnane caitanyavirAdhI mAnavAmAM Ave che, paNa mAvAne sat zabdathI kahevAmAM teo saMmata nathI. paNa tene anirvA kahe che. te eTalA mATe ke, brahmathI mAyAne bhinna paNa nahi tema ja abhinna paNa nahi evI teo mAne che. e game te he paNa mAyA jevuM kAMIka paNuM-bhale tene teo sat zabadathI kahevA na mAge-- mAnyA Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 143 vinA te cAlatuM ja nathI. e ja to jeno kahe che ke, jaDa tattava che, jene kAraNe AtmA baMdhanamAM paDe che. mAyAne je sata mAnavAmAM Ave to brahma ane mAyA ema be sata thAya te ata siddha na thAya ane je mAyAne asata kahevAmAM Ave to asathI prapaMca kema ghaTe ? AtmA AtmAthI baMdhAya nahi paNa anAtmAthI baMdhAya, mATe AtmA ane anAmA-ajIvatava-bane svIkAravA Avazyaka che, AthI vedAMta dazanane paNa AMzika satyarUpe saMgrahanayama nA - cAryomAM samAviSTa karyuM che. jenonI jema ja sAMkhyo paNa jIva ane ajIva e be tane puruSa ane prakRtirUpe mAne che. ane prakRtimAMthI ja samagra jaDasuSTine vikAsa puruSa saMparkane kAraNe svIkAre che. naiyAyikAdi dazane paNa jIva ane jaDa suSTi svIkAra che. AthI kevaLa chava-AtmA mAnava e jaina dRSTie AMzika satya che. paNa satya jIva ane ajIva baMne mAnavAmAM Ave te bane. A ja nyAye kevaLa vijJAnavAda, zunyavAda ane zabdAdvaitavAdane paNa jene AMzika satya mAnI saMhayamAM sthAna Ape che. jasutranaya-vedAMtane mate saMta te kahevAya, je zaikAlika hoya. paNa tethI viraddha bauddhoe kahyuM ke, sat te ja kahevAya, je mAtra vartamAnakAlika heya. anya nahi. vedAMtane mate sarva prapaMcana saMgraha eka brahmamAM-eka sAmAnya sitamAM thaI jAya che. tethI pRthapha kAMI rahetuM nathI. paNa tethI viruddha bauddhoe kahyuM ke, sAmAnya jevI vAtu kaI che ja nahi, je sarva saMgrAhaka heya; rAtre vizeSa ja che, ane te sau pRtha pRthapha che, ane kSaNika che; saMsAramAM nitya evI kaI vastu ja nathI. bauddhone A vAda payayanayanA eka bheda RjusUtramAM samAviSTa che. bauddha ane vedAMta parasparavirodhI maMtavyo che. paNa jenoe e baMnene AMzika satya mAnI potAnAM dravya-paryAyavAdamAM samAvI lIdhAM che. dravya e kAlika sa-nitya che, paNa tenAM pariNAmo-vizeSo anitya che, ema kahI ukata baMne virodhI vAdane eNe samanvaya karyA che. vedAMtane jaina ramata grahanayamAM samAveza che, to bauddhone paryAyananA eka bheda jusUtra nAmanA niyama che. je vastune sAmAnya-vizeSAtmaka mAne che, AthI te baMne ne temAM sthAna che. negamanatha-vedAMtane mati rat te ja kahevAya che kAlika hoya. AnI sAme nyAya-vaizeSika darzananI mAnyatA che ke AtmA Adi padArtho zaikAlika sata Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 jainadharmaciMtana che, paNa badhAM kAryadravyo saikAlika sata nathI hotAM. teo to prathama asat hoya, paNa pachI sat thAya ane pAchA asat thaI jAya. vaLI keTalAka padArtho mAtra sAmAnya che, keTalAMka mAtra vizeSa che ane keTalAka sAmAnya-vizeSa che. paNa vidAMtanI jema je kAMI sata che te mAtra sAmAnya ja che, arthAt sarvasaMgrahI ja che, eka ja che, ema nyAya-vaizeSike mAnatA nathI. vaizeSikAnA A maMtavyane jaina darzane gamanaya kahyo che, eTale ke teo sAmAnya ane vizeSa banene mAne che. mAtra sAmAnya ke vizeSane nahi, paraMtu Ama chatAM teo eka ja vastune sAmAnya-vizeSAtmaka to nathI ja mAnatA, jevI rIte jene mAne che. AthI teone mata paNa eka svataMtra naya che. jenuM maMtavya che ke, sAmAnya vi vizeSa na hoI zake ane vizeSa vinA sAmAnya na hoI zake. AthI baMne parasparAzrita hoI svataMtra nathI; eka ja vastunA be pAsA che. vedAMtanI jema ja sAMkhyo paNa sane zaikAlika ja mAne che. AthI temanA mate kaI paNa kArya navuM utpanna thatuM nathI, paNa talamAMthI telanI jema mAtra AvirbhAvane pAme che. vedAMtanA brahmanI jema sAMkhyonI prakRti sarvaprapaMcAtmaka che. prakRtimAMthI navAM navAM pariNAma-kAryo ArvibhUta thAya che ane temAM ja pAchAM vilIna thaI jAya che. A badhAM kAryone samanvaya eka ja prakRtimAM hoI badhA eka ja rUpa che. AthI kaI paNa vastune kyAMya paNa abhAva nathI. sarva maka evI mAnyatA sAMkhenI che. temanA A vAdane satkAyavAda kahevAmAM Ave che. AthI viruddha niyAyikA, vaizeSike ane bauddho asatakAryavAdI che. temane mate kArya je utpattinI pahelAM paNa satu hoya to tenA utpAdano prayatna vyartha lekhAya. mATe kAryane tenI utpattinI pUrve ane vinAzanI pachI asata ja mAnavuM joIe. A baMne virodhI maMtavyono samanvaya jenoe dravyaparyAyavAdathI ja karyo che. dravyarUpe sata chatAM paryAyarUpe asata mAnavuM joIe. mATI enI e ja chatAM temAMthI navAM navAM pAtro banAvI zakAya che. suvarNa enuM e chatAM temAMthI navA navA ghATa ghaDAvI zakAya che. mATe mATI ke suvarNa rUpe nitya sthira chatAM judA judA ghATa te navA banatA-bagADatA hoI te te ye te anitya paNa che. A vivAda paNa dravya-paryAyanono che. arthanaya ane zabdanaya-vastuvicAra karanArA arthana che, paNa vyavahArAtA zabdone artha kevI rIte karo emAM paNa vividha maMtavyo che. e mane rAmAveza zabda . upara jemane viSe vicAra karyo che te badhA Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 145 arthano che, eTale ke, naigama, saMgraha, vyavahAra ane RjusUtra e arthana che; jyAre zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta e zabdano che. badhA ja zabdo paryAyArthika nayamAM gaNAya che, kAraNa ke, te sAmAnyane-dravyane nahi, paNa vizeSane -paryAyane pitAnA viSaya banAve che. zabdanomAMnA prathama zabdanayane evo abhiprAya che ke, Indra zabdathI je arthane bodha thAya che te ja arthano bedha zacIpati zabdathI paNa thAya che. mAtra kArakabhede ke kAlabhede arthabheda che, paryAya. bhede nahi. paNa samabhirUDha te paryAyabhede paNa arthabheda svIkAre che. eTale ke samabhirUDhanA mata pramANe koI be zabdane eka ja artha hoI zake nahi. AthI Indra ane zacIpati eka nathI, kAraNa, zabdonI vyutpatti judI judI hoya che. AthI paNa vadhAre sUkSmatAthI zabdArthanI vicAraNA evaMbhUta naya kare che. tenA mate te zabdanI vyutpatti je kriyAne laI hoya te kriyAne artha je varatumAM na maLe to tene te zabdano artha kahI zakAya nahi. jema ke gau zabdanA mULamAM gamanakriyA che, eTale ke gamana kare te gau. pachI evaMbhUtanA mata pramANe beThelI hoya tyAre te gau na kahevAya, paNa je cAlatI hoya to ja gau kahevAya. Ama A zabdano paNa AMzika satyo upara bhAra Ape che, paNa temane ane kAMtavAdamAM sthAna che. temAMnA eka paNa nayane nirAsa jaina darzana karatuM nathI, paNa te sauno svIkAra karI emane yathAsthAne goThave che. ' ane A rIte, ApaNe joyuM tema, te pitAnI sarvayamayatA sAdhe che ane AcArya jinabhadranI e ukti che, jenA darzana e sarva darzananA samUharUpa che, tene sAcI TharAve che. A anekAMtanI vicAraNanI puSTi athe ja sAta bhaMganI racanA karI vastunA dharmonuM pratipAdana karavAnI eka khAsa praNAlI paNa jaina darzanamAM apanAvavAmAM AvI che ane temAM syAta zabdano prayoga karavAmAM Ave che, te eTalA mATe ke, je kAMI pratipAdana che te eka koI apekSAe che, keI eka naya pramANe che, nahi ke, ekAMta; Ama "smAta' zabdanA prayogane kAraNe anekAMtavAdanuM bIju nAma syAdvAda paNa prasiddha thayuM che. (4) AkSepa-parihAra saMzayAdi doSano parihAra-sAMpradAyika abhinivezane kAraNe anekAMtavAda, je jIvanamAM svAbhAvika che ane tethI ja darzanamAM je anivArya che, te Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 janadharmaciMtana viSe dArzanikoe mAtra khaMDanadaSTi apanAvI teno je nirAza karyo che, te sarvathA anucita che. zaMkarAcArya jevA mahAna dArzanika gaNAtA AcAryuM paNa anekAMtavAdamAM guNa jevAne badale, pitAnI sAMpradAyikatAne kAraNe, doSo joyA che, ane tenuM je khaMDana karyuM che te temanI kIrti ne ujajavala karanAra to nathI ja. syAdvAdane saMzayavAda kahevo e to ja sAcuM Thare che jene be dharmo viSe DelAyamAna sthitimAM hoya ane bemAMthI eka viSe paNa nirNaya ApI zakatA na hoya. jenee be virodhI dharmonI apekSAbhede siddhi ja karI che, to pachI temAM saMzaya jevuM kyAM rahyuM ? sAme Ubhela strImAM mAtRtva ane patnItva che ane dhama viSe nizcita mata hoya ane e baMne dharma viSe nizcita dalIla paNa hAva, to pachI te baMne dharmo mAnavAmAM saMzayane sthAna nathI ja. te rIte ja temAM virodha paNa nathI, kAraNa ke ene mAtA mAnavAmAM ane patnI mAnavAmAM apekSAo judI judI che. eka ja apekSAe temAM mAtRtva-patnItva mAnavA jatAM jarUra virodha Ave, paNa tema te jaino mAnatA ja nathI. vastumAM ekatA, nityatA mAnavAmAM dravyadaSTine Azraya che ane anekatA, anityatA mAnavAmAM paryAyadaSTine. Azraya che; to pachI virodha kyAM rahyo ? vedamAM devasamanvaya-anekAMtanI bhAvanA te veda jeTalI no maLe che. jyAre aneka devavAda cAlyo tyAre indradeva moTA ka varuNa meTA e vivAda zarU thayo. bhakto pitApitAnA iSTadevane UMcA karAvavA prayatna kare te svAbhAvika che. paNa aMte e vivAdane aMta to anekAMta ja karI Ape che, dIrghatamA kaSie kahyuM ke -" sat vighA vahudhA vanita" ( veda 1, 164, 6) parama sata eka ja che, paNa kavio temane judA judA nAme kahe che. Ama aneka devone samanvaya ekamAM karavAmAM Avyo. kyAM varuNa ane kayAM i-- bene ane tevA ja bIjA aneka devono dekhIte virodha gALIne tene rIne eka banAvI devAmAM AvyA ane vivAdane zamAvI devAmAM Avyo. Ama karavAmAM RSine anekAMtavAdamAM te ajJAnavAdanI jhAMkhI thaI ke na saMzayavAda dekhAya, ane na virodha paNa dekhAyo. te pachI zaMkarAcArya jevA vidvAna dArzanikane jaina anekAMtamAM e badhA de zA mATe dekhAyA ? uttara zaMkarAcAryanI pradAyika dRSTimAMthI ja maLI rahe che. zrAmAM samanvaya -e - zaMkarAcArya, mane jena anekAMtanA zaya, ajJAna, virodha Adi de dekhAya che, temaNe jyAre upaniSadanI TIkA. racI Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 147 tyAre teo anekAMtanA e doSone bhUlI jAya che. brahmane upaniSadamAM sata, asata jevA virodhI zabdo vaDe kahevAmAM AvyuM che. eTaluM ja nahi. paNa, tenuM pRthvI, pANI, vAyu Adi sAthe paNa eka mAnavAmAM AvyuM che ane upaniSadonAM evAM aneka virodhI maMtavyono samanvaya eka mAtra kalmamAM svayaM zaMkarAcAryo karIne vedAMta darzanane sthira karyuM che; brahmane "gaLa raLIvAnu mate mIyAna" (kaTha. 1-ra-ra0)-te brahma aNuthI paNa ANu ane mahatathI paNa mahata che; vaLI "laramAM 2 ca#Avya" (zvetAzvatara -8)-te brahma kSara paNa che ane akSara paNa che, vyakti paNa che ane avyakta paNa che; "tagati tejagati" -zAvA4-te caMcala che ane acaMcala che-AvA AvA aneka virodhI dharmovALuM brahma upaniSadomAM jaNAvavAmAM AvyuM che ane e badhA virodhonuM samAdhAna zaMkarAcArye upaniSadonI TIkAmAM ApyuM che. temAM temane te samanvaya karavAmAM kaI deSa dekhAyo nathI; paNa jene jyAre vastune tevA ja virodhI dharmovALI siddha kare che, tyAre temane anekAMtamAM-samanvayavAdamAM aneka saMzayAdi doSa sUjhe che - A temanI sAMpradAyika dRSTinuM ja pariNAma che. nirvikalpa ane sakavi85-ApaNuM rASTrapati De. rAdhAkRSNananI vizeSatA e che ke teo Adhunika kALanA eka moTA samanvayadazI puruSa che. temanAM lakhANamAM, bIja daza nikenI jema, dharma viSe ke darzana viSe kadAgraha javalle ja dekhAya che. AthI teo pUrva ane pazcimanAM dharmo ane darzananA mahAna samanvetA tarIke prakhyAta thayA che. temane anekAMtamAM virodha Adi doSa na jaNAya te svabhAvika che, paNa temanA upara paNa advaita brahmano prabhAva ajaba paDyo che. AthI temaNe anekAMtavAda viSe TIkA karatAM kahyuM che ke anekAMtavAdamAM truTi hoya te te eka ja che ane te e ke temAM absolute ne (paramatattva-brahma jevA ekAMta tattvane) sthAna nathI. ahIM bahu ja namratApUrvaka jaNAvavAnuM ke anekAMtamAM absolute-ekAMtane sthAna na hoya te anekAMtavAdanuM dUSaNa nathI paNa bhUSaNa che. aneka prakAranA assoluteo virodha karavA mATe ja te anekAMtavAda (non-absolute) no janma thayo che. te pachI temAM tevA ekAMta tattvane paramatattva rUpe sthAna kevI rIte hoI zake ? temane mate to paramatattva absolute je kAMI hoya te non-absolute-anekAMtAtmaka ja hoI zake. vaLI tevA absolutene anekAMtamAM avakAza ja nathI ema paNa kahI zakAya tema che nahi; kAraNa ke, pahelAM jaNAvI gayA tema, advaita vedAMtasaMmata brahmanI kalpanAne Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharmaciMtana absolutene jenee potAnA saMgrahanayamAM AMzika satya tarIke sthAna ApyuM ja che. anekAMtavAda AvA aneka prakAranA kalpita absolutemAMthI ja UbhA thAya che ane temane temanuM sthAna soMpUrNa satyamAM kathAM che te nizcita karI Ape che. AvA aneka absolutene samanvaya jo karavAmAM na Ave te anekAMtavAdanu utthAna paNa na thaI zake. A pramANe DaoN. rAdhAkRSNanane AkSepa paNa temanA brahma vizenA pakSapAtane laIne ja che ema mAnyA vinA chUTako nathI. 148 e sAcuM ja che ke vivAda zabdavyavahArane kAraNe ja thAya che ane utkRSTa dhyAnanI bhUmikAmAM jyAM vitarka ke vicArane avakAza nathI ane vaLI jyAM dhyAnanA viSayabhUta ekamAtra Atmatattva ke evA ja kAI dhyeyapadArthanuM sAkSAtkaraNa che, tyAM akhaMDa medha thAya che ane evA meAdhane absolute-nivikalpa zabdathI vavavAmAM Ave che. paNa e ja nivi kalpanuM yAre varNana karavAmAM Ave che, tyAre vikalpo UbhA thAya che. Ama nivikalpa ane savikalpane puN anekAMtavAdamAM svIkAra che ja. khIjA zabdomAM kahIe to vastunI vAcyatA ane avAcyatA baMnene svIkAra anekAMtavAdamAM che ja. A rIte paNa absolutete anekAMta. vAdamAM sthAna nathI ema kahevuM te, mArA namra mata pramANe, vicAraNIya Thare che. anekAMtamAM absolute te paNa sthAna che ja, paNa mAtra absolutene ja sthAna che evuM nathI. anekAMtavAdanA svarUpane kAraNe Ama bane che. anekAMtavAdanI e vizeSatA che ke te dhyAnagamya ane indriyagamya vastunI saccAInA niSedha karato nathI; tene mate jema nizciyanaya sAcA che, tema vyavahAranaya paNa sAcA che. vastuvyavasthA kevaLa nizcayathI ke kevaLa vyavahArathI jaina darzanamAM nathI batAvI; tethI ja AtmAne arasa, agandha Adi vizeSaNAthI navAjavA sAthe sa*sArI AtmAmAM rUpa, rasa, gaMdha AdinA svIkAra paNa karyAM che. AtmAnA mekSa ke AtmAnI muktAvasthA jeTalI sAcI che teTalI ja sAcI tenI sa`sArAvasthA paNa che. bheda che to te e ke eka tyAjya che, jyAre bIjI upAdeya che. paNa ArthI tenI saccAImAM bheda nathI. advaitavedAMta ane jaina danamAM ahI ja bheda paDe che. advaitavedAMta kahe che ke je muktAtmA-brahma che te ja satya che ane saMsArAvasthA mithyA che, tyAre jaina na AtmAnI muktAvasthAnI jema ja sa'sArI AtmAne paNa satya kaheze. vedAMta AtmAnI vaikAlika sattAne satya mAne che, paNa AtmAnI kAlamaryAdita koI paNa avasthAne satya mAnatuM nathI, jyAre jaine vaikAlika AtmacaitanyanI jema ja AtmAne manuSyajanma Adi, Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anekAMtavAda 149 je maryAdita kAlanI vividha avasthAo che, tene paNa satya mAne che. TUMkamAM, advaitavedAMta je prapaMcane mithyA mAne che, tene jaina darzana satya mAne che. jaina darzanamAM paramabrahma samAveza nizcayanayamAM che ane prapaMcano samAveza vyavahAranayamAM che. ane nizcaya tathA vyavahAra baMnene jaina darzana satya mAne che. AthI ja nizcayanayanI dRSTie absolutene jaina darzanamAM sthAna che ja, paNa mAtra absolutene ja jaina darzanamAM sthAna che evuM nathI. non-absolute paNa jaina darzana mAne che, kAraNa ke, te vyavahArane paNa satya mAne che. zrI araviMdane samanvaya-zrI araviMdane tattvajJAnamAM eka paramatatva mAnavAmAM AvyuM che, jene kharI rIte teo avarNanIya kahe che, chatAM paNa kaMIka varNana karavuM ja hoya to tene teo saccidAnaMda kahevAnuM pasaMda kare che. emanA mate A eka ja tavamAMthI cetana ane jaDa baMne tattvonI sRSTi thAya che. arthAt eka ja tattvamAM jaDa-cetanane kaze ja virodha nathI. zaMkaranI jema teo jaDane mAyika nathI mAnatA, paNa jyAre satavamAM cetanazakti ke jJAnazakti supta hoya che tyAre te jaDa kahevAya che ane krame karI te vikase tyAre aMtamAM caitanya enA pUrNa svarUpamAM AvI jAya che. bAhya je bhautika vastuo che te paNa zrI araviMdanA mate sat che. ene zaMkaranI jema zrI araviMda mAyika nathI kahetA, jena dRSTie paNa sat sAmAnya tattva eka ja chatAM tenA be vizeSa che : eka zaitanya ane bIju jaDa. Ama eka rIte anekAMtane zrI araviMdanA matamAM paNa sthAna che ja. bauddha vageremAM anekAMtavAda--bhagavAna buddhanA anuyAyI dhamakIrti ane zAMtarakSita jevA AcAryoe paNa anekAMtavAdamAM virodhAdi doSa joyAM che, paNuM svayaM buddha vibhajyavAdI hatA. AthI ja teoe aneka prakAranA e kAMtone niSedha karIne pitAnA mArgane madhyama mArganuM nAma ApyuM che. temaNe vastune kSaNika kahI che e sAcuM che, paraMtu sAthe ja dhamakIti ane zAMtarakSita paNa pravAhanityatA mAnIne punarjanmanI vyavasthA ghaTAve ja che. Ama anekAMtavAdane niSedha karavA chatAM teo ADakatarI rIte tene svIkAra kare che ja. mImAMsaka kumArila eka tarapha ema kahe che ke jena-bauddhane ahiMsA Adine upadeza sAra to che, paNa te cAmaDAnI bokhamAMnA pANInI jema agrAhya che, kAraNa ke te vedavirodhIonA mukhathI thayela che. paNa e ja kumArika Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 jainadharmaciMtana jyAre vastuvicAra kare che, ane khAsa karI AtmavicAra kare che, tyAre jenA anekAMtavAdane saMmata evA bhedabhedane Azraya le che. ane dravya-paryAyavAdano Azraya laI vastunI nityatA-anityatA siddha kare che. naiyAyikane anekAMtavAdamAM virodha jaNAya che, paNa e ja taiyAyikoe avAntara jatine eka prakArane sAmAnya-vizeSa kahyo che, jema ke gotva jAti rae gAyenI apekSAe sAmAnya che, paNa azvatvanI apekSAe vizeSa che. rAmAnuja, vallabha Adi brahmanA pariNAmavAdane mAnanArA hoI te viSe teo paNa anekAMtavAdI ja kahevAya, chatAM paNa teo zaMkarAcArye karela anekAMtavAdanA baMDanamAM saMmata thAya che, te sAMpradAyika abhiniveza ja che. -"prabuddhajIvana", 1-3-63, 1-4-63, 16-4-63. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmanI kasoTI bhagavAna mahAvIranA dharmanuM rahasya eka zabdamAM kahevuM hoya to kahI zakAya ke tame tamArA pitAnA upara bharose rAkhI AgaLa vadhe. tamAro uddhAra agara nAza tame pote ja karI zake che. A rahasya bhUlavAne kAraNe ja ApaNe dhamanI cAvI bIjanA hAthamAM soMpI dIdhI che. jainadharmanuM utthAna zAthI thayuM e je ItihAsa ne pUchavAmAM Ave to te kaheze ke hiMdudharmanA guruoe. ane Izvare lekonA uddhAranI cAvI potAnI pAse rAkhI lokone nirbaLa ane asahAya banAvI mUkyA hatA. e temanI asahAyatA TALavA mATe ja jaina ane bauddha dharmo AgaLa AvyA che. AcArya haribhake dharmanI zI kasoTI che te drAmAM batAvI che. jema sonAna tApa, cheda ane kavathI parIkSA thAya che. tema dharmanI paNa e traNa parIkSAo che. kaSa-oI paNa jIvanI hiMsA na karavI. hiMsAne artha mA mAravuM e nathI, paNa manavacana-kAyAthI koI paNa jIvane na dubhava e te che ja; te uparAMta pitAnA AtmAmAM paNa kalezane utpanna na thavA devo te paNa che. AvA vyApaka arthamAM (1) hiMsAne nivedha ane (ra) AmAne zAMti maLe tevA upAyonI yejanA karavI-e be vastu jemAM hoya te dharma che, te zuddha vima che : dharmanA viSayamAM A parIkSA kyA kahevAya che. cheda - koI paNa bAhyAnudAna evuM na hoya, koI paNa vyavahAra e na hAya, keI paNuM AcaraNa evuM na hoya, jethI upalI be bAbatamAM bAdhA Ave arthAta dharmane nAme samAjamAM kalaharaddhi, IrSyA. dravane vadhAre thAya evuM kaI paNa kRtya karavAnI dharmamAM chUTa nathI. dharmanA viSayamAM A parIkSA cheda kahevAya che, tApa-jIva che, tene saMsAra che, baMdha che ane mokSa che evI mAnyatA jemAM hoya te dharma che. A parIkSA tApa kahevAya che. Ama sonuM jema tavAI, dAda ane kaseTI upara caDI zuddha thAya che. ane badhI parIkSAmAM pAra Utare che ane zuddha kare che, tema dhama paNa upalI traNe parIkSAmAM pasAra thAya te tene zuddha dharma kahe. anyathA ki hama, Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 jainadhama citana banAvaTI dhama, ThagAra dharma kahevA. evA dharmAMthI jIvanuM bhaluM thavAne badale ahita ja thavAnuM che. nizcaya ane vyavahAranI samatulA A kasATI upara caDAvI jo dhamanI parIkSA karavAmAM Ave to te nahi maLe ekAMta nizcayanA upadeza karanArAmAM ane nahi maLe mAtra vyavahAranI moTI meTI vAte karanArAmAM. upadeza nizcayanA hoya ke vyavahAranA, paNa tethI samAjamAM lahavRddhi je thatI hoya to te dhama hAI zake ja nahi ane tenA upadezaka kathAMIka bhUle che ema jarUra mAnavuM joIe. dharmAMnA upadeza ane anuSThAnane pariNAme jo jIvanamAM azAMti ja lAdhatI hAya to samajavu ke te dharma nathI, dharmAnuSThAna nathI, paNa dharmanA nAme kAMIka bhaLatu' ja ApavAmAM Avyu che. haribhadrAcAya eka sthaLe vyavahAradhama ane nizrayadhanA samanvaya karatAM kahe che ke jaina siddhAMtamAM te ba Mne nayAnuM samaprAdhAnya che. jo tu jaina matane svIkArate hoya to pachI e emAMthI ekane pazu DIza nahi. vyavahAranA ucchedathI tIne uccheda thAya che ane vyavahAramAM pravRtti thavAthI kramaza: jIvanA zubha pariNAma thaI te dvArA te pariNAme to kaba dhanene DhIlA karI meAkSamAge caDe che ane te ja to nizcayanayane iSTa che. to pachI vyavahAra cheADI nizcayamAM zA mATe rAcavu'? AcArya bhadrabAhunA zabdomAM kahevu hAya to kahI zakAya ke jemane AkarAM anuSThAne! gamatAM nathI, kAMIka karavu paDe temAM ALasa caDe che, te vAto karIne bhagavAnanA zAsananA nAza kare che. nizcayanI paNa tethI UlaTu, je leAkeA khAlI vyavahAranI vAto kare che, bhAvanI nizcayanI paravA nathI karatA, vyavahAranA nAme samAjanI zAMtine paNa jekhamamAM nAkhe che, te samAjane zAMtinA mArge to laI jatAM ja nathI, UlaTuM A baramAM ja paDI dharmAMnAM rahasyane, sAdhAraNa manuSyanI samAjamAM te AvavA ja na pAme tevI rIte, gepavI rAkhI mahApAtaka kare che. eTale game tene upadeza sAMbhaLIe, paNa tenI phusATI sadAya potAnI hAvA joIe; te kasoTI AcAya haribhadre batAvI che te agara tevI ja pAte ghaDI kADhavI joIe ane te kasATIe kasI joyA pachI ja e upadezanA Adara praMga anAdAra ka! joIe. ---pramudvavana". tA. 15-8-43 Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 gAmo mAM AtmadIpa bano bhagavAna mahAvIrane aMtima saMdeza karyo e jANavuM jarUrI che. koI uttarAdhyayana sUtrane temane aMtima saMdeza kahe che; to koI kahe che ke, keTalAka aNapULyA praznonA uttara temaNe aMtima kALamAM ApyA che. e game tema ho, paNa eka vAta nakakI che ke, temaNe gautamane je rIte upadeza Apyo ane gautamane je prakAre moha naSTa thayo, e ApaNe jANIe to temanA aMtima upadezanuM rahasya maLI rahe che. mUcha-mohane tyAga bhagavAna mahAvIranA samagra upadeza sAra "mUchatyAgamAM samAyo che. ane e mUchatyAgano AdhAra manuSyano pitAne puruSArtha chetemAM koInI paNa kRpA kAma karI zakatI nathI. gautama bhagavAnanA ananya upAsaka hatA. ane teo bhagavAnane sarvasva mAnatA. ema paNa kahI zakAya ke temanI bhagavAna pratyenI bhakti sUkama mUcha- mohamAM pariNamI hatI. A sUkSma meha ja temanA kevaLajJAnamAM bAdhaka hato, e bhagavAna paNa sArI rIte jANatA hatA. bhakti ane mohamAM je bheda cheje sUkSma bheda che-tenuM rahasya pitAnA jIvananI aMtima kSaNamAM batAvavA mATe bhagavAne svayaM gautamane potAthI aLagA karyA. gautamane potAne jIvanabhara e du:kha rahyuM hatuM ke, mArA potAnA ziSyo kevaLajJAnane pAmyA, chatAM huM kema kevaLajJAnane prApta karato nathI ? paNa temanI potAnI sUkSma mUcha temAM bAdhaka hatI, tene khyAla temane na hato. A reganuM nidAna bhagavAne karyuM : pitAnA nirvANa samaye ja gautamane potAthI aLagA karyA ane pote nirvANane pAmyA. A vAtanI khabara jyAre temane paDI tyAre ja gautame pitAnA jIvanamAM eka apUrva AMcake anubhavyo. temane lAgyuM ke bhagavAnanI A kevI nimamatA ke ratima kSaNe ja mane aLage ! jIvanabhara sAthInI rAtrI upekSA mATe Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jainadharma ci'tana temane kSaNabhara rASa paNa AvyA ane e rASamAMthI ja teo temanA jIvananA aMtima uddhArane mArge vaLyA. temaNe vicAryuM ke meM bhagavAnanI ananyabhAve upAsanA to karI, paNa mArA potAnA AtmAnI upAsanA' huM cUkI gayA ! upAsanA Avazyaka che, paNa temAM jIva jo peAtAnA AtmAne ja cUkI jAya to te upAsanA game teTalI tIvra heya chatAM te peAtAnA ulhAra karI zake nahi. eTale upAsanA e upAsanA khAtara ja nahi, upAsya khAtara paNa nahi, paNa upAsakanA 'AtmA' khAtara ja che enuM bhAna satata rahevuM joIe. AvuM bhAna jo rahe to te upAsaka upAsanA game tenI kare paNa te upAsanAnuM pariNAma to peAtAnI upAsanAmAM ja Ave ane tyAre ja te potAnA uddhAra pote karI zake. bhagavAnanA huM ananya upAsaka chatAM temane mArAmAM rAga-mAha hato nahi, eTale ja te mArA jevA ananya upAsakane paNa cheADI zakayA, mArA pratyenA rAga temane bAMdhI zakayo nahi, mArI upAsanA temane rIkI zakI nahi; to mArA paNa e ja mA hoI zake. tee mArA upAsya kharA paNu mArI mahAvIranI upAsanA mArA potAnA AtmAnI upAsanAnA eka sAdhanarUpa ja che. temanI upAsanA karato karato huM jo mArA AtmAnI upAsanAne bhUlI jAuM ke temanI upAsanA dvArA AtmAnI upAsanAne mAge na vaLuM ane kevaLa temanI ja upAsanAne vaLagI rahuM to e paNa eka mAha che, sUkSma mUrchA ja che. AvI mUrchA mArAmAM che ja ane e mUrchAne jyAM sudhI nAza na thAya tyAM sudhI mArI AtmApAsanA pUrNa thatI nathI ane evI AtmApAsanA vinA AtmAdvArane! mAga maLato nathI. 154 AvI ja kAIka vicAraNAne AdhAre gautame mUrchAmAM aTavAI paDelA AtmAne prApta karyAM ane temanAM baMdhana tUTI gayAM; teo nirmAhI banyA ane kevaLa jJAnane pAmyA. ApaNe ja ApaNA uddhAraka A ghaTanA uparathI ApaNe saheje e tAravI zakIe chIe ke, jaina dhama'mAM bhaktinuM sthAna che kharuM, paNa e bhakti ekapakSIya che; eTale ke jenI ApaNe bhakti karIe chIe tee ApaNA upara kazI ja kRpA karatA nathI, teo ApaNA upara rAga karatA nathI, eTale chevaTe to ApaNA uddhAra Apaze ja karavAnA che. upAsya e to mAtra ghruvatArA che, e batAve che ke, mA kA che. e mArga nirdematAne che. eTale ApaNe paNa chevaTe nimA~ma ja thavAnuM che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 155 AtmadIpa ane A yuvamaMtra e dhruvatArA rUpa upAsya pAsethI ApaNe prApta karIe chIe ane emAMthI ja ApaNuM uddhArane mAge ApaNe vaLIe chIe. AtmadIpa banIe bhagavAnane aMtima upadeza karyo te eka zabdamAM kahevuM hoya to te parigrahatyAga che. ApaNe AMtara-bAhya parigrahonA tyAganI bhAvanA prabaLa banAvIe ane "AtmadIpa" banIe e ja AtmAne pAmavAne mukhya mArga che. bAhyadIpa bhagavAna che. e dIpathI AtmadIpa saLagAvI ApaNe ApaNA jIvanane sArthaka banAvIe ane bIjAne mATe bAhyadIpa banIe. ane e dIpa paraMparA sadA jalatI rAkhavAmAM ApaNuM jIvananI sArthakatA anubhavIe to ja ApaNuM jIvana ane ApaNI sAdhanA sArthaka bane. - "jenaprakAza', tA. 1-11-51 Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Jain Education Intemational Www.janelbrero