Page Text
________________
૧૬
જૈનધર્મચિંતન
કરે છે, અને તેનું પૃથ અસ્તિત્વ પણ સિદ્ધ કરે છે. જીવનમાં જે સંપૂર્ણ અહિંસા પાળવી હોય તે તેનાં પૂરક વ્રત–સત્ય, અચૌર્ય, બ્રહ્મચર્થ અને અપરિગ્રહ–નું પાલન અનિવાર્ય છે જ. વ્રતનું પાલન તે બીજા ધર્મોમાં પણ નિર્દિષ્ટ છે જ; પણ એ વ્રતના પાલનને સજીવ કરવું હોય તે ઝીણી ઝીણી બાબતે ઉપર પણ વિશેષ ધ્યાન આપવું જરૂરી છે. અને જ્યારે આપણે એ વતના આચારની ઝીણી ઝીણી બાબતોને અંગે નિયમોપનિયમની હારમાળ જોઈએ છીએ ત્યારે જણાઈ આવે છે કે શ્રમણનિગ્રંથ બીજા શ્રમણોથી ક્યાં જુદા પડે છે. - બાહ્ય દેખાવે નગ્ન રૂપે સમાન છતાં એક નાગો ભિક્ષુ ધૂણી તપાવીને ચીપિયો લઈને બેઠો હશે, ત્યારે આ શ્રમણ દિગંબર નિગ્રંથ જાણે છે કે અગ્નિમાં પણ છે છે તે એનો સમારંભ મારાથી થાય નહિ. આવું તો પ્રત્યેક બાબતમાં – વિહાર, ભિક્ષા, નિવાસ આદિ બાબતોમાં દેખાઈ આવશે. મતલબ કે નિગ્રંથને આચાર અહિંસામય છે, જ્યારે બીજાને હિંસા અહિંસાને વિવેક પણ હેતો નથી.
આ અહિંસાની વિવેચના માટે જીવશાસ્ત્રની રચના કરવી પડી. મહાવીરના મખની વાણીનું પાન કરવું હોય તો આચારાંગ જુઓ. ત્યાં સર્વપ્રથમ સત્રની ચર્ચા કરી છે એટલે કે જીવની હિંસા શાથી થાય છે એની જ વિવેચના કરી છે. એ વિવેચના કરવી હોય તે સ્વતંત્ર જીવશાસ્ત્ર પણ રચવું પડે છે. તેમણે કહ્યું છે કે વિશ્વમાં એવું કયું સ્થાન છે, જ્યાં જીવ નથી ? પૃથ્વી, પાણી, વાયુ, અગ્નિ અને વનસ્પતિ જેવી વસ્તુઓ, માં બીજા લેકે જીવની સંભાવના પણ ન કરી શકે ત્યાં પણ ભગવાન મહાવીરે જવાનું દર્શન કર્યું, તે પછી દશ્ય કીટ-પતંગને અને પશુઓ અને મનુષ્યને જીવ માનવા વિશે તે કહેવાનું જ ન હોય, આ બધા પ્રકારના જીવોની હિંસા ટાળીને સાધક કેમ જીવન વિતાવે એનો વિવેક ભગવાન મહાવીરે બતાવ્યો છે. આમાં જ જૈનધર્મ સમા છે. એક શબ્દમાં કહેવું હોય તે, જીવનમાં સામાયિક એક ધર્મ છે, અને તે જ જૈનધર્મ છે. સામાયિકનો સીધો અર્થ સમતા છે. એટલે કે મહાભારતે જે કહ્યું કે “જારમન: પ્રતિનિ પરેષાં ન સમારે”—તે જ સામાયિક છે. સંસારમાં બધા પ્રકારના જ પિતાની ઉન્નતિ ચાહે છે; પતન કોઈ ચાહતું નથી. બધાને જીવવાનો અને ઉન્નત થવાનો સરખો હક્ક છે. એટલે જ એ ફલિત થાય છે કે, એક ઉન્નતિમાં બાધક નહિ પણ સાધક થવું એ પ્રત્યેક જીવનું કર્તવ્ય
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001434 |
| Book Title | Jain Dharma Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania |
| Publisher | Prakrit Jain Vidya Vikas Fund Ahmedabad |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 186 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 10 MB |