Page Text
________________
૩૪
જિનધર્મ ચિંતન
ઉપદેશ આપણી સામે નથી, તેમ છતાં ભગવાન મહાવીરના ઉપદેશના રૂપમાં આપણી સામે જે કંઈ છે, એમાં ઘણો ખરે પાર્શ્વનો જ ઉપદેશ સમજો જોઈએ--પછી વાણી ભલે ને મહાવીરની હોય. ખરી રીતે ભગવાન મહાવીર પછી એમની વાણીના આધારે એમના ઉપદેશોની જે સંકલન કરવામાં આવી છે, તેમાં ભગવાનના પિતાને શબ્દ કેટલા છે, એ ચોક્કસ રીતે તારવવું મુશ્કેલ છે. આટલી એતિહાસિક ભૂમિકા પછી આપણે જનધર્મને ઉપદેશના મુખ્ય સંદેશને જોઈએ.
આત્મજ્ઞાન અને અપ્રમાદ ઉપર ભાર આચારાંગ સૂત્રના પહેલા સૂત્રમાં જ એમ કહેવામાં આવ્યું છે. સંસારમાં ઘણાખરા માણસો એવા છે કે જેમને એ વાતની ખબર જ નથી કે હું ક્યાંથી આવ્યો છું અને ક્યાં જવાનો છું ? મારો આત્મા પુનર્જન્મ ધારણ કરે છે કે નહીં ? હું કેણ હતો અને મારું શું થવાનું છે ?–આવી આવી બાબતોને જેઓ પિતાની મેળે જાણી લે છે અથવા બીજા જ્ઞાની પુરુષ પાસેથી સમજી લે છે, તેઓ જ આત્મવાદી છે, તેઓ જ ક્રિયાવાદી છે. તેઓ જ લેક્વાદી છે અને તેઓ જ કર્મવાદી છે.” આ એક જ વાક્યમાં ભગવાન મહાવીરે પોતાનો સમગ્ર સંદેશ સંભળાવી દીધે, એમ કહેવામાં આવે તો તે અતિશયોક્તિ નહીં ગણાય. ભગવાન બુદ્ધે આ જ વાતને પોતાની રીતે કરી હતી. એમનું કહેવું એવું હતું કે આપણે કેણુ હતા અને શું થઈશું, એ વાતને જાણવાની ફિકર ન કરતાં ફક્ત એટલું જ જાણીએ કે અત્યારે આપણે દુ:ખી છીએ અને એ દુ:ખથી મુક્ત થયા ચાહીએ છીએ તો એ કો માર્ગ છે કે જેના ઉપર ચાલવાથી આપણે દુ:ખથી મુક્ત થઈ શકીએ ?
ભગવાન મહાવીરે નિવાર્ણની પ્રાપ્તિને માટે આત્મજ્ઞાનને પહેલું સ્થાન આપ્યું છે, કારણ, જે આત્મા જ ન હોય તે દુ:ખથી મુક્ત કોણ થશે ? એમણે કહ્યું છે કે, એક આત્માને જાણે; એ એક આત્માને જાણવાથી જ બધુય જાણી શકાય છે. એમણે આત્મજ્ઞાનને–જીવવિજ્ઞાનને એટલું આગળ વધાર્યું કે એમને સર્વત્ર–પૃથ્વા, પાણી, પવન, અગ્નિ, વનસ્પતિ વગેરેમાં–જીવ જ જીવ દેખાયા. એટલે પછી એમણે પોતાની દલીલને આગળ વધારી કે, આપણી પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ એવી હોઈ જોઈએ કે જેથી બીજા જીવોને દુ:ખ ન પહોચે; કેમ કે આપણી જેમ તેઓ પણ સુખને જ ઇચ્છે છે. કદાચ આપણે પિતાના તરસ્થી બધાને સુખી કરવાનો પ્રયત્ન ન કરી શકીએ, પણ આપણે આપણી પોતાની પ્રવૃત્તિને
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001434 |
| Book Title | Jain Dharma Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania |
| Publisher | Prakrit Jain Vidya Vikas Fund Ahmedabad |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 186 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 10 MB |