Jain Dharma Chintan

SR No.: 001434
Original Sutra Author: N/A
Author: Dalsukh Malvania
Publisher: Prakrit Jain Vidya Vikas Fund Ahmedabad
Publication Year: 1991
Total Pages: 186
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 10 MB

Page 100

હિંદુધર્મ અને જૈનધર્મ
૭૧
વેદ અને આગમ સાહિત્યમાં બીજે જે એક ભેદ જાણવા જેવો છે તે એ કે વેદો એ ઉપદેશJથે નથી, પણ ઋષિઓએ નાના દેવતાઓની કરેલી સ્તુતિઓને સંગ્રહ છે. રસ્તુતિઓમાં મોટે ભાગે કવિત્વ છે, પણ તેનું તાત્પર્ય તે ભૌતિક સમૃદ્ધિની યાચનામાં રહેલું છે; કોઈ પારલૌકિક કે આત્માની ઉન્નતિ-આધ્યાત્મિક ઉન્નતિ–માટેના કારે તેમાં નથી, પણ શત્રુ–બાહ્ય શત્રુ–ને નાશ કરી સામ્રાજ્યપ્રદેશના વિસ્તારમાં દેવેની સહાય માગવામાં આવી છે. આથી ઊલટું, આગમોમાં આધ્યાત્મિક ઉન્નતિને માર્ગ દેખાડવામાં આવ્યો છે અને ભૌતિક સમૃદ્ધિની તુચ્છતાનું વર્ણન છે. જયાં પણ કોઈ સ્તુતિ છે ત્યાં આતરિક શત્રુ–રાગદ્વેષને નિવારી મુક્તિલાભની ઝંખના દર્શાવવામાં આવી છે. વેદ અને આગમ વચ્ચે આ મૌલિક ભેદ છે.
વળી, વેદમાં જે આરાધ્ય દેવે છે તેમાં પણ ઋષિઓએ પિતાના જ જેવા રાગદ્વેષની કલ્પના કરી છે. તેઓ પણ સ્તુતિઓથી પ્રસન્ન થઈ સ્તોતાની મદદ દેડે છે અને તેમને પણ એ જ ભજન ભાવે છે, જે આરાધકને ભાવે છે. એવી કલ્પના છે. આરાધકના જે શત્રુ એ દેના પણ શત્ર બની જાય છે અને તેને નાશ કરવાનું કાર્ય તેઓ કરે છે, એવી પણ કલ્પના છે. આથી ઉલટુ; આગમોમાં જે દેવેની કલ્પના કરવામાં આવી છે, તેઓ સ્વર્ગમાં રહે છે પણ સ્તુત્ય નથી. તે દેવો તે સ્વયં તીર્થકરની ઉપાસના કરવા આવે છે. ઉપાસ્ય હોય તે તો વીતરાગ જ હોવું જોઈએ. અને ઉપાસનાને હેતુ વીતરાગ બનવું એ છે. આ બધી ભાવનાઓને આધારે વેદ અને આગમન ભેદ પડે છે. આગમને આધારે જે સમગ્ર જૈન સાહિત્યનું નિર્માણ થયું છે તેમાં મુખ્ય રૂપે ઉક્ત ભાવનાને જ પિષણ આપવામાં આવ્યું છે.
પ્રવર્તક મહાપુરુષ હિન્દુધર્મમાં અત્યારે રામ, કૃષ્ણ, શિવ-શંકર—આ ત્રણેની વિશેષ પૂજા ભગવાનરૂપે થાય છે. તેમાં પણ કૃષ્ણનું મહત્વ સવિશેષ છે. એ ત્રણેય એક જ પરમાત્માના અવતાર છે એવી કલ્પના છે. અને એ પરમાત્મા તે સદા મુક્ત મનાયા છે. વળી, તે તે સંપ્રદાયો તે તે મહાપુરુષોને નામે પ્રચલિત થયા છે. જેમ કે શૈવ, વૈષ્ણવ આદિ. આ પછી પણ જે જે સંતે થયા તેમના નામે પણ રામાનુજી, ચિતન્ય, રામાનંદી, કબીરપંથી આદિ સંપ્રદાય થયા. આ સંતો પણ ભગવાન –પરમાત્માના અંશાવતાર હોઈ સ્વયં ભગવાત જેમ જ પૂજાય છે.