Page Text
________________
જેનધર્મચિંતન
સંસારમાં હોય કે મુક્ત હોય તો પણ આગળ સૂચવવામાં આવ્યું છે તે મુજબ, જૈન દર્શનમાં આ કલ્પનાને કેઈ સ્થાન નથી; આમ છતાં ભક્તિમાર્ગ, જે ચોતરફ ફેલાયેલો હતે, એનાથી જેના પણ અલિપ્ત નથી રહી શક્યા. તીર્થકરને જગતના સર્જનહાર કે સ્વામી ન માનવા છતાંય જૈન આચાર્યોએ તીર્થકરોની સ્તુતિઓમાં એમની પ્રભુતા અને પોતાની દાસતાનું વર્ણન કર્યું છે, અને શરણમાં લેવાની પ્રાર્થના પણ કરી છે.
જેમ ભક્તિમાગીઓમાં વિષ્ણુસહસ્ત્રનામસ્તોત્ર પ્રસિદ્ધ છે, એવાં જ જૈનોમાં પણ જિનસેને રચેલ જિનસહસ્ત્રનામ–સ્તોત્ર અને આચાર્ય હેમચંદે રચેલ અહંનામસહસ્ત્ર સમુચ્ચય પ્રસિદ્ધ છે. એ બન્નેમાં વેદથી લઈને તે પિતાના સમય સધી ઈશ્વર કે પરમાત્માને માટે જુદા જુદા મતમાં જે નામે પ્રસિદ્ધ હતાં. એ બધાં નામોનો સંગ્રહ અહંનામામાં કરી લેવામાં આવ્યો છે.
ઈશ્વરનાં નામોમાં જુદી જુદી માન્યતાઓને સમાવેશ થયેલ છે. એ બધી માન્યતાઓને જૈન દર્શનમાં સ્થાન છે, એમ તે ન કહી શકાય, છતાં પણ આચાર્યોએ એ નામને જેવાં ને તેવાં સ્વીકારી લીધાં છે. આ જેને આચાર્યો ઉપર ભક્તિમાર્ગને કે સામાન્ય જનસમૂહમાં પ્રચલિત ઈશ્વરતત્વને પ્રભાવ છે, એમ માનવું જ રહ્યું. તેથી જ તેઓએ, પિતાના પરમતત્વને અનુરૂપ નવા નામોની રચના કરવાને બદલે, અન્યત્ર પ્રચલિત નામને જેવાં ને તેવાં અપનાવી લીધાં. મૂળકર્તાઓ અને ટીકાકાકાએ એ શબ્દોને પોતાને અનુકૂળ અર્થ કરવાને પ્રયત્ન કર્યો તો ખરો, પણ એમાં સમન્વય ભાવનાને બદલે સ્વીકારની બુદ્ધિએ જ મૂખ્ય ભાગ ભજવ્યો છે; કેમ કે ઉચ્ચ આદર્શને કે તર્કસિદ્ધ આદર્શને વ્યક્ત કરી શકે એવા નવા શબ્દોનું મૂલ્ય સામાન્ય જનસમૂહ ન કરી શક્ત. તેથી જ એ પ્રાચીન શબ્દો, કે જે એમની ભાવનાને અનુકૂળ હેય, એમને અપનાવવા સિવાય બીજે કઈ માર્ગ જ ન હતો. એને લીધે જ–
“ક્ષણીમä aો નમ:, ત્રિપુરારિ, ત્રિનેત્રો'; “વાસંધાન્ત વાડી, “અર્ધનારીવર:, શિવ:', ', “એ” અનન્નચક્ષુ', “વિરવામા’, ‘વિરવાડ, વિરવત શ્વસુરક્ષર: "વિશ્વયોનિઃ', વિશ્વરવા વિમુર્ધાતા વિશે વિચન: विश्वव्यापी विधेवैधा: शाश्वती विश्वतो मुखः॥', 'विश्वकर्मा जगज्ज्येष्ठा विश्व. मूर्तिर्जिनेश्वरः। विश्वदृक् विश्वभूतेशो विश्वज्योतिः', 'जगदीशो जगत्पतिः', 'युगादिपुरुषो ब्रह्मा पञ्जब्रह्ममय: शिवः । परः परतरः सूक्ष्मः परमेष्ठी सनातन:' । स्वयंज्योतिरजोऽजन्मा ब्रह्मयोनि:', 'अच्युतोऽनंतः', परमात्मा पर ज्योतिस्त्रिजगत्परमेश्वरः,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001434 |
| Book Title | Jain Dharma Chintan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania |
| Publisher | Prakrit Jain Vidya Vikas Fund Ahmedabad |
| Publication Year | 1991 |
| Total Pages | 186 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 10 MB |