________________
શબ્દાર્થચમત્કાર
| મૂળ અર્થ છે હાલને અર્થ ૧. વ્યસન કિઈ પણ કામમાં આનઠારી ટેવ; દારૂનું વ્ય
સક્તિ-મંડ્યા રહેવું સન–ભાંગનું–બીડીનું તે (વિદ્યાવ્યસની) –તંબાકુનું–અફીણનું
વ્યસન બોધ-સારા કામમાં મંડ્યા રહેવું ઘણું મુશ્કેલ છે. વિરલ પુરુષ, જેમને ઉત્તમ ગૃહસંસ્કાર થયા હોય છે તે જ સારા કામમાં આસક્ત રહે છે. નઠારા કામમાં મચ્યા રહેવાનું વલણ થાય છે તેને સાધારણ પુરુષે વશ થાય છે, કેમકે તેમાં બહુ મહેનત નથી ને તાત્કાલિક લાભ દીસે છે. શબ્દ પણ આ પ્રમાણે મોટા ઉપદેશકનું કામ કરે છે અને એક શબ્દનું પણ બરાબર જ્ઞાન થવાથી આપણી કામના સિદ્ધ થાય છે–જ્ઞાનની વૃદ્ધિ થાય છે, મન કેળવાય છે, ને તેથી મને રથ સિદ્ધ થાય છે, એવું સંસ્કૃત વિદ્વાનું કહેવું વાજબી છે. ૨. પ્રપંચ | વિસ્તાર, સંસાર | છળભેદ
બેધ–સંસારમાં સરળ વર્તન કરતાં કુટિલ માર્ગ અને કાદવે તથા છળભેદ વધારે છે એ એ શબ્દ પરથી બેધ મળે છે. એ શબ્દનો અર્થ સંકુચિત થયે છે તેમજ ભ્રષ્ટતા પામે છે. ૩. વર્ચસ્ | તેજ (બ્રહ્મવર્ચસ= નઠારું કામ કરવામાં
બ્રહ્મતેજ)
વેર વાળવામાં જોર બતાવવું (તમે મારા પર વર્ચસ કરે છે
એ ઠીક નથી.) બેધ–સપુરુષેજ પિતાના તેજને–બળને સારે ઉપગ કરે છે દુષ્ટ પુરુષે તેને દુરુપયોગ કરે છે.
