Book Title: Gujarati Bhashanu Bruhad Vyakaran
Author(s): Ravbahadur Kamlashankar Pranshankar Trivedi
Publisher: Macmilan and Company Limited
View full book text
________________
ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ હમેં રૂપ હાલ તે ગુજરાતી ભાષામાં જોડણીની અવ્યવસ્થા કે અરાજકતાને લીધે શિષ્ટ લેખક પણ વાપરે છે, પરંતુ બીમ્સનું આ કહેવું યુક્ત છે કે “અમે રૂપના કરતાં હમે રૂપમાં વિશેષ શુદ્ધતા નથી. ઉપર દર્શાવ્યા પ્રમાણે આ રૂપ પરથી એ રૂપ આવ્યું છે અને હાલ “અમે રૂપના ઉચ્ચારમાં હકાર એવી રીતે રહેલો છે કે તે “અમે – થી તેમજ હમેથી દર્શાવાતું નથી. “હમે લખી “હુને લઘુપ્રયત્ન હકાર કહે ને “અમે વાપરી ખરો ઉચ્ચાર કર એ બેમાં કંઈ લાભકારક ભેદ નથી. “અમે આમ નવું ટપકાવાળું રૂપ કદાચ ખરે ઉચ્ચાર દર્શાવી શકે; પરંતુ એવાં નવાં રૂપ ભાષામાં જવાં ઇષ્ટ નથી. એવાં નવાં રૂપ છએ તે પહોળા ઉચ્ચાર તેમજ ચકાર વગેરે કેટલાક વર્ણના બે ઉચ્ચાર કેટલાક પ્રાન્તમાં થાય છે તેને માટે પણ નવાં ચિહ્ન જવાને પ્રસંગ આવે.
મેં–તેં, મા-મઠું (અપ), ત્વચા-તરું (અપ) પરથી આવ્યાં છે.
સામાન્ય અંગ–હું ને “તુંનાં રૂપમાં સામાન્ય અંગ “મા” “અમત, “તમ” અને ષષચત “મારા-મુજ–અમારા, “તારા-તુજ-તમારા” છે. અપભ્રંશનાં રૂપમાં પણ સામાન્ય અંગ “–ત”, “ટુ–“તુટું છે. “મુજતુજ રૂપ અપભ્રંશ મા ૫. . વ.)-તુલ (. p. વ.) પરથી આવ્યાં છે. “મુજને, “મુજથી, “મુજનું,” “મુજમાં, તુજને “તુજથી,” “તુજનું, “તુજમાં ને મારામાં, “તારામાં વગેરે રૂપોમાં ષષ્ટથત અંગને પ્રત્યય લાગ્યા છે. જયન્ત અંગ બને છે એ વાત અગાઉ કહી છે.
મરાઠીમાં પણ મગ અને સુગ સામાન્ય રૂ૫ તરીકે વપરાય છે, જેમકે, માર-તુગર (૪.), મન-તુનત્ય (દ્ધિ, ચ.); મગદૂરસુદૂન (૫)
“મારા-અમારા', “તારા-તમારા-આ રૂપો ખરું જોતાં “મ–અમ'; “ત-તમ અંગ ઉપરથી જ થયાં છે. એ અંગને વાર-(૦ લોપાઈ) માર લાગી એ નવાં અંગ થયાં છે.
હિંદીમાં મેરા-સેરા, દુમાર-તુટ્ટાર છે. બંગાળીમાં “મારા” અને “તારાને માટે મોર–તોર; મામારતોમાર છે; બહુ વ–શામ–તોમાર છે. સંસ્કૃત છે પ્રત્યયને અપભ્રંશમાં હા (માર્) થાય છે; જેમકે, યુગ્મરીયા-તુટ્ટી; अस्मदीय:-अम्हारु.
