Gujarati Bhashanu Bruhad Vyakaran

Author(s): Ravbahadur Kamlashankar Pranshankar Trivedi
Publisher: Macmilan and Company Limited

Page 404

ગુજ૦
૩૮૨ ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ
રોવા જેવાં રૂપ જૂની ગુજરાતીમાં છે. હેત્વર્થ કૃદન્તનું આ મૂળ છે.
ચ–ગુHવીય-તુણા (તમારું ) ફુ-ટ્ટાવાનું વડુ (કરી અવ્ય. ભૂ.કે.) (વ્યાકરણમાં અપભ્રંશમાં
સ્વાના આદેશ-૩, , (હેમ. ફવિ), અને કવિ આપે છે. વ્યુત્પત્તિ પ્રમાણે હું એ સોપસર્ગ ધાતુમાં રવાના
આદેશ અને વિશ્લેષ થઈ થાય છે.) આજ્ઞાર્થના ૧લા પુ. બ. વ. સિવાય બધા પ્રત્યે અપભ્રંશમાંથી આવ્યા છે.
અ૫૦૦
એ.વ, બ.વ. એ.વ. બ.વ. ૧લો પુ. હું હું હું ઈએ રજે પુ.
હું એ એ ૩જે પુ. હું રહું એ એ અપભ્રંશમાં આજ્ઞાર્થના ૨જા ને ૩જા પુ. એ. વ. માં બીજા પ્રત્યયો ૩, ૩, ને 9 છે; એ પ્રત્યય જૂની ગુજરાતીમાં જોવામાં આવે છે.
આમ દેશપરત્વે પ્રાકૃતના વિભાગ થયા. જુદા જુદા વિભાગમાં વસવાથી જુદી જુદી પ્રાકૃતોમાં જુદા જુદા વિકારે થયા અને એ રીતે દેશી ભાષાઓ ઉદ્દભવી.
સંસ્કૃતઃ પ્રાકૃતઃ અપભ્રંશ:–ફરી કહેવું જરૂરનું છે કે ભાષાના ' આ ઈતિહાસ પરથી એમ ન સમજવું કે પાલી કે પ્રાકૃત ભાષા જ્યારે વપરાતી હતી ત્યારે સંસ્કૃત મૃત ભાષા હતી. શિષ્ટ વર્ગમાં બોલાતી ને સંસ્કાર પામેલી ભાષા તે સંસ્કૃત. તેમાં અશુદ્ધિ થઈ અધમ વર્ગમાં પ્રચાર પામેલી ભાષા તે પાલી કે પ્રાકૃત. મૂળ અશુદ્ધ થયેલી ભાષા તે પાલી. કાલક્રમે વસ્તી ફેલાતે અનાર્ય જાતિના વિશેષ સંસર્ગથી દેશપરત્વે વિશેષ અશુદ્ધિ પામી પ્રાકૃત ને અપભ્રંશ ભાષા થઈ. અધમ આર્ય જાતિઓ અનાર્ય જાતિ સાથે લગ્નના સંબંધથી જોડાઈ એકરૂપ મિશ્ર પ્રજા થઈ તેથી આ વિકારમાં વૃદ્ધિ થઈ પ્રાકૃત એ પાલીથી વિશેષ અશુદ્ધ સ્વરૂપ છે અને અપભ્રંશ એ સહુથી વધારે અશુદ્ધિ