________________
૨૧૬
ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ હિંદી ને ગુજરાતીમાં બે રૂ૫ છે, એક વ્યયી અને બીજું અવ્યયી.
(હિં. મારતા પુ. એ. વ; હતા; સ્ત્રી. હતી, વ્યયી) મારલે . બ. વ.; તે; મારતી
ગુ. ભારતે પુ. એ. વ; મારતી સ્ત્રી. મારતું નપું. એ. વ. ( મારતા પું. બ. વ.
મારતાં નપું. બ. વ. અવ્યયી હિં. સુનત, બજત, બજર્જત
ગુ. કરતાં. મરાઠીમાં પણ વ્યયી ને અવ્યયી એવાં બે રૂ૫ છે. વ્યયી-રીત, જિદ્દીત રીતો !
વસત, ઠત રી સ્ત્રી.
માવજત, ગારીત | રીતેં નપું. અવ્યયી-ઋરિતાં, રતના
जेवितां-जेवता, जेवितांना-जेवतांना
આ ભાષાઓમાં વર્તમાન કૃદન્તના પ્રાકૃત રૂપના તો માંથી ન જ રહ્યો છે. સિંધી, પંજાબી, ને ઉત્કલી સિવાય બીજી દેશી ભાષાઓમાંથી અનુનાસિક જ રહે છે. સિંધી ને પંજાબીમાં “’ને બદલે “દુ થાય છે.
ઉત્કલીમાં – કાયમ રહ્યો છે વાત, હેવત
બંગાળીમાં એ કૃદન્તને અન્ત આવે છે; વિતે; પરંતુ હાલ તેને અર્થ હેત્વર્થ જેવો છે.
| કિયાતિપત્તિ–આ કૃદન્ત ક્રિયાપદ તરીકે વપરાય છે ત્યારે એમાં ક્રિયાતિપત્તિને અર્થે આવે છેજેમકે, તે આ કામ કરત તે થાત. (અર્થાત, તેણે કર્યું નહિ,
તેથી થયું નહિ) પ્રાકૃતમાં પણ વર્તન કૃદન્ત ક્રિયાતિપત્તિના અર્થમાં ક્રિયાપદ તરીકે વપરાય છે. હોન્તો-રોમાનો એ વમવિશ્વત (હેત) એવા ક્રિયાતિપસ્યર્થમાં વપરાય છે.
પ્રાતને દાખલ – " होज न संझा, होजा न निसा, तिमिरंपि जइ न होमाणं ।
ता होन्ता कह अम्हे." कुमारपालचरित-५.१०५
