________________
ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ રૂ૫ છે-ચત્ર વાર, તત્ર વાર, પુત્ર (fમને લઈ) વાર, સત્ર વારે-એ અર્થ છે. જો કે, ત તે, વિમને ક ને રૂમને “એ થયે છે.
જૂની ગુજરાતી-જૂની ગુજરાતીમાં ‘જવારઈ” “કવારઈ, “તવાર “જિવાઈ
તિવારઈ “કિવારઈ તેમજ “જામ,’ ‘તામ” રૂપે પણ છે.
અપભ્રંશ—અપભ્રંશમાં ચાવત–તાવતનાં “કાઉંગાર્દિ-ગામ, “તાઉં– તામહંતામ' રૂપે છે. તે ફલ રાએ આણવ્યાં જમ, ભંડાર થકી લઈ આવ્યો તમ.
શ્રીવૈતાલ૦ પૃ. ૪ મરાડીમાં બેઠ્ઠાં, તેડ્યાં, વે, પડ્યાં છે. કદી–જનું “કદી' થયું છે. મરાઠીમાં થઈ છે. હવે—સત્ર વેચાયામ્ એવો અર્થ છે.
હિંદીમાં નવ, તવ, જવ, નવ–આ બધાંમાં થર્, તમ્, વિમ્, ને નાં ન, , , ને જ થયાં છે. ‘વ’ એ વૈચા પરથી થયું છે. * “હવે માં “અને સ્થળે “હ” મુકાય છે. આજ કારણથી વ્યુત્પત્તિને અનુસારે કેટલાક “અ” પણ લખે છે.
જ્યાં, ત્યાં, ક્યાં, અહિંયાં–ચત્ર, તત્ર, પુત્ર, ને અત્રનાં અપભ્રંશમાં નેલ્થ, હૈયુ, વેણુ, ને શુ આપેલાં છે. આ અપભ્રંશનાં રૂપ પરથી “કેથાં” જેવું હાલ ગ્રામ્ય ને અશિષ્ટ મનાતું રૂ૫ વ્યુત્પત્તિને અનુસરે છે તે સમજાશે. માત, તમાર, વરમાત, ને #ત પરથી ઝાં, તન્હાં, વાં, ને મમ્હાં થઈ “જહાં તહાં, “કહાં,”ને અહાં થાય છે ને છેવટે “જ, ‘તાં, “કાં,“આથઈ ઉચ્ચારની સરળતા ખાતર “ ઉમેરાઈ “જ્યાં ત્યાં, “ક્યાં, ને છેલ્લા બહાં થાય છે. આ પ્રમાણે આ અવ્યયે વ્યુત્પજ્યનુસાર પંચમ્યર્થક છે.
જૂની ગુજરાતી-જૂની ગુજરાતીમાં “જિહાં“તિહ “ઈહ-ઇહીં, “કિહો—કેથઉ મળે છે. “જહાં” “તાં “કહાં, “અહા, એ જૂનાં પંચમ્યન્ત રૂપે કહ્યું, “તë, “હું, આદું, એ અપભ્રંશ પંચમ્યન્ત રૂપ પરથી આવ્યાં છે અને એ જૂની જરતનાં
