Book Title: Gujarati Bhashanu Bruhad Vyakaran
Author(s): Ravbahadur Kamlashankar Pranshankar Trivedi
Publisher: Macmilan and Company Limited
View full book text
________________
તદ્ધિત
* ૩૦૩ સિક, માસિક, ચાતુર્માસિકપાષ્ટિવાર્ષિક, પાંચાશદ્વાષિક (આ ષામાસિક આદિ દાખલાઓમાં ઉભય પદમાં આદિ સ્વરની વૃદ્ધિ થઈ છે); સ્વાભાવિક (સ્વભાવથી થયેલું); નૈસર્ગિક (નિસર્ગથી–સ્વભાવથી થયેલું), પ્રામાણિક (પ્રમાણને અનુસરતું), વ્યાવહારિક ભાવિક, ધાર્મિક, નૈષ્ઠિક (નિષ્ઠાથી થયેલું)
પ્રમાણિક-વ્યવહારિક-જેવા શબ્દ અશુદ્ધ છે. રૂ પ્રત્યય લગાડતાં આદિ સ્વરની વૃદ્ધિ થાય છે.
રુ પ્રત્યય વિવિધ અર્થમાં આવે છે –ધાર્મિક (ધર્મ ચરેઆચરે તે); શાબ્દિક (શબ્દ કરે તે વૈયાકરણ); સામાજિક (૧. સમાજને રક્ષે તે, ૨. સમાજને લગતું), લૌકિક (લેકને વિષે વિદિત); આહ્નિક (દિવસને લગતું દરરેજ કરવાનું રેજની ધાર્મિક ક્રિયા એક દિવસમાં પઠાય એટલું મહાભાષ્યને ભાગ દિવસમાં પડાય
એટલે); પારલૌકિક એહલૈકિક આધિભૌતિક આધિદૈવિક, આધ્યા- ત્મિક, પિનપુનિક
નીચેના શબ્દમાં આવતા રુ ને વશ પ્રત્યય ઉપલા યુથી જુદાં છે, માટે એમા વૃદ્ધિ થતી નથી.
અશ્ચિક, રથિક, પર્ષિક–સૈન વાત (તે વડે ફરે છે) એ અર્થમાં ઇન પ્રત્યય થયેલ છે. અ ફરે તે અશ્ચિક, રથે ફરે તે રથિક, અને પ ફરે તે પપિક. છેલ્લે શબ્દ સંસ્કૃતમાં વપરાય છે. લંગડે જે પીઠને ટેકવીને ચાલે છે તે “પ” કહેવાય છે, ૫ર્ષ વડે ફરે છે, માટે લંગડે “પકિ કહેવાય છે.
ધનિક, રસિક, કૃમિકતરસ્યાતિ’– તે એને છે), એ અર્થમાં ઇન્ પ્રત્યય થયે છે. ધન જેને છે તે ધનિક એજ પ્રમાણે રસિક ને મિક સમજવા.
પથિક–એમાં “પથિન શબ્દને દાન () પ્રત્યય થયે છેપથા–માર્ગે જાય તે પથિક, એ અર્થમાં પ્રત્યય થયે છે.
