Book Title: Gujarati Bhashanu Bruhad Vyakaran
Author(s): Ravbahadur Kamlashankar Pranshankar Trivedi
Publisher: Macmilan and Company Limited
View full book text
________________
૧૭૮ ગુજરાતી ભાષાનું બૃહદ્ વ્યાકરણ
તેઓ પરસ્પર બહ માનની લાગણી ધરાવે છે. તેઓ એક બીજા સાથે છૂટથી વર્તે છે.
અન્યોન્ય, પરસ્પર–આ બે શબ્દમાં સમાસમાં પૂર્વપદની પછી સ્ આવે છે અને તે સ્ નો વિસર્ગ થઈ “
અ ન્ય'માં વિસર્ગને ૩ થઈ પૂર્વના ૩૧ સાથે મળીને મો થયો છે; નિયમિત રૂપે કન્યાચને બદલે અન્યોન્ચ થયું છે. “પરસ્પરમાં
ને વિસર્ગ થતો નથી; રને જ કાયમ રહે છે. નિયમિત રૂપ પરંપરાને બદલે પરસ્પર થયું છે.
આદરવાચક–“તમને ઠેકાણે માનાર્થે “આપ” વપરાય છે. “આપોઆપ એ સંયુક્ત સર્વનામ છે.
વ્યુત્પત્તિ-સં. સાતમન; પ્રા. મત્તા–પપ્પા-મળો, પ. પુ-qaઆપા-આપ–એમ એ શબ્દ વ્યુત્પન્ન થયો છે. “આપોઆપ'માં પહેલું રૂ૫ પંચમીમાં છે. એક નામ પછી તેનું તેજ નામ આવે છે ને અવ્યયરૂપ શબ્દસમુદાય બને છે, ત્યારે પહેલું નામ પંચમીમાં હોય છે ને તેને એ પ્રત્યય હોય છે. જૂની ગુજરાતીમાં “હાથોહાથઈ, “ખડખંડિ” “દિસોદિસિ,” “વારેવાર, “માહોમાઈ – આવાં રૂ૫ વપરાયાં છે. તેમાં મો પ્રત્યય પંચમીના અપ૦ દૂ-વ૬ (શબ્દને અન્ત સ્વાર્થિક વ પ્રત્યય લાગવાથી)- દૂ-મક પરથી આવ્યો છે.
આપણે–“આપણે” એટલે હું ને તું. એનાં રૂપ નીચે પ્રમાણે છે – ૧લી આપણે
પમી આપણાથી રજી આપણને
દટ્રી આ પણ–ણણું ૩જી આપણે
૭મી આપણામાં ૪થી આપણને મૂળ શબ્દ “આપણ” સમજ. કવિતામાં એ રૂપ વપરાય છે.
વ્યુત્પત્તિ—આપણે એ કારમન-ગમ, પ્રા. મવા-પા ઉપરથી આવ્યું છે.
અપભ્રંશમાં એ શબ્દ સ્વર્ણવાચક તરીકેજ-“તે એ અર્થમાં-વપરાય જણાય છે.
જહુ માવો ઘાસા (કુદત મા લાભો ઘાત-આભા-પિતાને પાત મા કરે)
