________________
२६ अनेकान्तजयपताका
(प्रथमः अतोऽपि कथमेकं सदसद्रूपमिति ? धर्मिणो वा भेदः सदसत्त्वयोरभिन्नत्वात् तत्स्वात्मवदित्थमपि कथमेकमुभयरूपम् ?
(१४) अथ भेदाभेदः । अत्रापि येनाकारेण भेदस्तेन भेद एव, येन चाभेदस्तेनाभेद एव; तदेवमपि नैकमुभयरूपम् । अथ येनैवाकारेण भेदस्तेनैवाभेदः, येनैवं ................................ व्याख्या .....................
अथाभेदः सदसत्त्वयोधर्मिणः, ततः सदसत्त्वयोरेकत्वम्, एकस्माद् धर्मिणः अभिन्नत्वात् तत्स्वरूपवत्-धर्मिस्वरूपवत् । अतोऽपि कथमेकं सदसद्रूपमिति ? एकमेव तदित्यभिप्रायः । धर्मिणो वा भेदः सदसत्त्वयोरभिन्नत्वात् तत्स्वात्मवत्-धर्मस्वात्मवत् । इत्थमपि कथमेकमुभयरूपम् ? द्व्यात्मकत्वात् तस्येत्यर्थः ॥
अथ भेदाभेदः धर्मधर्मिणोः । अत्रापि-भेदाभेदे येनाकारेण भेदस्तेन भेद एव, येन चाभेदस्तेनाभेद एव । तदेवमपि-भेदाभेदाङ्गीकरणेऽपि नैकमुभयरूपम्, तत्त्वतः पूर्वोक्त
.............. मनेतिरश्मि * “પહેલા અભેદ પ્રમાણે - ધર્મીથી અભિન્ન, જેમ ધર્મનું સ્વરૂપ જુદું-જુદું ન હોય, તેમ ધર્મીથી અભિન્ન સત્ત્વ અને અસત્ત્વરૂપ ધર્મ પણ જુદાં-જુદાં નહીં રહે, અર્થાત્ બંને એક જ રહે, અને જો બંને એક જ રહે, તો પછી એક વસ્તુ “ઉભયરૂપ' શી રીતે કહી શકાય? કારણ કે સત્ત્વ-અસત્ત્વનું જો જુદું જુદું અસ્તિત્વ હોય તો જ ઉભયરૂપતાનો વ્યપદેશ ઘટી શકે.
બીજા અભેદ પ્રમાણે ન ધર્મીનો, સત્ત્વ-અસત્ત્વ બંને ધર્મો સાથે અભેદ થવાથી, જેમાં બંને ધર્મોનું પોતપોતાનું સ્વરૂપ જુદું જુદું છે તેમ સત્ત્વધર્મથી અભિન્ન ધર્મી જુદો અને અસત્ત્વધર્મથી અભિન્ન ધર્મી જુદો - એમ જુદા જુદા બે ધર્મી થઈ જવાથી, “એક જ ધર્મી ઉભયરૂપ છે' - એવું કહી નહીં શકાય. વળી, ધર્મી બે હોય એવું તો કદી જોવાતું પણ નથી અને તમે માનતા પણ નથી.
(१४) (3) धर्म अने या वय्ये मेहमे ५९। न मानी शाय, ॥२५॥ ३, ४ मारे धर्मધર્મીનો ભેદ હોય, તે આકારે તો બંનેનો ભેદ જ છે અને જે આકારે ધર્મ-ધર્મીનો અભેદ હોય, તે આકારે તો બંનેનો અભેદ જ છે – એમ ધર્મ-ધર્મી વચ્ચે ભેદ-અભેદ માનવો પડે અને એમ માનવામાં એક જ વસ્તુ ઉભયરૂપ છે, એવું ન ઘટી શકે.
.........* विवरणम् ....... 9. धर्मस्वात्मवदिति यथाहि-धर्मयो:-सत्त्वासत्त्वयोः स्वात्मा परस्परं भेदवान्, अन्यथा द्वयायोगात्, एवं ताभ्यामभिन्नो घटादिधर्मी भेदान् स्यात् । अन्यथा कथं ताभ्यामभिन्नत्वं तस्य ? एवं च धर्मिणावपि द्वौ प्राप्नुतः, न चेदं दृष्टमिष्टं वा ।।
10. तत्त्वत: पूर्वोक्तदोषानतिक्रमादिति । तत्त्वत:-परमार्थवृत्त्या पूर्वोक्तदोषाणां केवलभेदाभेद
१. 'वाऽभेदः' इति पूर्वमुद्रिते पाठः। २. अभेदो हि द्विधा भवति-(अ) सत्त्वासत्त्वधौ धर्मिणा सहाभिन्नौ विद्येते, (आ) धर्मी सत्त्वासत्त्वधर्माभ्यां सहाभिन्नो भवति। ३. 'वान् न स्यात्' इति पूर्वमुद्रिते पाठः । ४. 'पूर्वदोष०' इति कपाठः ।
.............
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
